Bitki

Planti o vejeti esas multicelula esti pri la nutriva kateno. Ol formacas l’uni di sub dividili (o regno) di eucarioti. Ol esas l’objekto di studio de botaniko.

La granda karakteriziva di planti

• La vejeti esas di autotrofa organismi. Ul esas kapabla di sintetisar la organala kompozanti de minerala sali cherpita en la tera e di sunala energio per ulo klorofila funciono. Ul devas da klorofilo kontenita en la kloroplasti sua verda koloro.
• La vejeti esas omno quo fixigesar en sulo per radiki, to qua rendas li tre dependanta di kondicioni di sua proxime ; ta esto esas ligita al natura celuloza di celula parieti, qua rendas la texaji rigide.
• la vejeti esas organismi poka diferita. On distingas poke tipi di biologika texajo o diferita organi, ta qua implikas di partikulara propraji : kresko potenciala ne-finita, kapacito di importanta rigenero (ibe la posibleso vejetativa genito).

Vejeta organismo

On distingas, segun sua diferencio-grado, tri granda tipi di organizeso :

• La talofiti ; plani viva en humida medii, karakter-izita per talo, vejitiva poka diferita en formo di lamo : algi, certa fungi, likeni ;
• La briofiti ; to esas la muski, kelka-foye klasita en la kormofiti, intermedia tipo qua realigas la pasajo di la aquala vivo pri terala vivo ;
• La cormofiti ; adapta planti pri terala medii, per ulo erekta suteno ed al prezenteso di kondukta veini di sapto ; to es la vaskulata planti o rizofiti, qua komprisas la pteridofiti (filiki) e la spermafiti (grani-planti).

La vaskulata planti komposas su di tri precipua organi :

• La radiko
• La stipito
• La folio

La klasifikuro di planti

L'unesma klasifikuro konocita esis la verko da Théophraste (370-285 aK) qua klasifikis 480 planti segun sua suteno (arboro, arboreto o herbo) e certa florala karakterizivi.

Dum la 16ma yarcento du botanikisti, la frati Jean e Gaspard Bauhin, entamigis reflekto sur la planti-klaso. Li probis establisar di naturala grupi di planti de sua simileso. Nam la deskovrajo di nova planti rendis nova klaso necesa. Oportas savar ke til lore, la planti esis klasita pri funciono di staturo, di loko ube ul kreskis o di sua simileso.

John Ray (1628-1705), Angla naturisto, proposas di establisar nova sistemo di klaso havita per fundamento la plu multa posibla nombri di karakteri di la flora, di frukto o di folio.

Pos, Pierre Magnol (1638-1715), inventero di termo familio, deskriptis 76 planti-familii.

Joseph Pitton de Tournefort (1656-1708) establisis vejeti-klaso sequita la flori-strukturo ed introduktas la nocioni di speco e genero.

Fine, Carl von Linné (1707-1771), botanisto di rejo de Suedia, kodexigas la binomala nomenklaturo di vejeti e di animali. Ta sistemo uzas du nomi en latina : l'unesma indikas la genero e la duesma la speco di planto od animalo. En revancho, sua « sexuala sistemo » fondas sur la nombro di stamini ne facas progresar la klaso di planti.

Imaji

• Borassus flabellifer

• Frukti de Palmyra-palmiero, Borassus flabellifer (lokale nomesata Thaati Munjelu) por vendar en merkato en l'urbo di Guntur, India.

• kurkuma rizomo

• Sweet potato, Ipomoea batatas, Maui Nui Botanical Garden

• Pandanus amaryllifolius

• Kaliforniana Papayo

• Carica papaya, papayo varietato 'Sunset'

• Cymbopogon citratus, lemon grass, oil grass

• Pachyrhizus erosus bulb-root. Situgede, Bogor, West Java, Indonesia.

• Fuji (apple)

• Sprouting shoots of Sauropus androgynus

• Cocos nucifera