酸模

Multimedia w Wikimedia Commons

Szczaw zwyczajny (Rumex acetosa L.) – gatunek rośliny z rodziny rdestowatych. Występuje w całej Europie i na większości obszaru Azji, w Afryce Północnej (Maroko) i w Australii^[2]. Rozprzestrzenił się wraz z europejskim osadnictwem w Ameryce Południowej i Afryce. W Polsce gatunek pospolity na całym obszarze (w górach po regiel dolny).

Morfologia

Pokrój

Roślina wieloletnia, 30-100 cm wysokości.

Liście

Odziomkowe na długich ogonkach jajowato-podługowate, górne liście siedzące.

Kwiaty

Roślina dwupienna. Kwiaty małe, jednopłciowe w luźnych, wąskich wiechach, czerwonawe. Okwiat składa się z 6 działek w dwóch okółkach. Kwiaty męskie mają 6 pręcików, których długie nitki zwisają na zewnątrz okwiatu, kwiaty żeńskie pojedynczy słupek z trójgraniastą zalążnią i trójdzielnym, pędzelkowatym znamieniem.

Owoc

Trójgraniasty orzeszek z czarnym, błyszczącym nasieniem^[3], otoczony trzema skrzydełkami, które pełnią funkcję aparatu lotnego.

Część podziemna

Ma zimujące kłącze i mięsisty, głęboki korzeń palowy.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do czerwca. Nasiona rozsiewane są przez wiatr. Rośnie na glebach żyznych, bogatych w azot (roślina azotolubna). W Polsce pospolity na polanach, łąkach i przydrożach, spotykany jako chwast ruderalny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Molinio-Arrhenatheretea i gatunek wyróżniający dla związku (All.) Aperion spicae-venti^[4]. Liczba chromosomów 2n = 14^[5].

Zmienność

Tworzy mieszańce ze szczawiem rozpierzchłym^[5].

Zastosowanie

• Sztuka kulinarna: liście zawierające kwas szczawiowy są jadalne i używane w kuchni do przyrządzania zup, sosów i sałatek.
• Roślina lecznicza. Surowcem zielarskim są liście. Herbatka ze szczawiu pomaga przy dolegliwościach wątroby i nerek. Naparem płucze się owrzodzoną jamę ustną, przemywa czyraki i trudno gojące zranienia.

Wartość energetyczna 108 kJ (26 kcal) Białka 1,1 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% M 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% Węglowodany 4,9 g szczegółowe informacje Przyswajalne 2,3 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% M 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% Jednocukry Glukoza 0,2 g Fruktoza 0,3 g Dwucukry Sacharoza 0,5 g Laktoza 0,0 g Skrobia 0,1 g Błonnik 2,6 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 10% 10% 12% 12% M 6,8% 6,8% 8,7% 8,7% Tłuszcze 0,8 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,08 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,06 g Wielonienasycone 0,48 g omega-3 0,4 g α-Linolenowy (ALA) 0,4 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 36% 36% 36% 36% M 25% 25% 25% 25% omega-6 0,08 g Linolowy (LA) 0,08 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% M 0,5% 0,5% 0,6% 0,6% Woda 92,1 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,4% 3,4% 3,4% 3,4% M 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% Witaminy Witamina C 35,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 47% 47% 47% 47% M 39% 39% 39% 39% Tiamina (B1) 0,002 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% M 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% Ryboflawina (B2) 0,298 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 27% 27% 27% 27% M 23% 23% 23% 23% Niacyna (B3) 0,59 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,2% 4,2% 4,2% 4,2% M 3,7% 3,7% 3,7% 3,7% Witamina B6 0,15 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 12% 12% 10% 10% M 12% 12% 8,8% 8,8% Foliany 0,013 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,641 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 92% 92% 92% 92% M 71% 71% 71% 71% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,3 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% M 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% Makroelementy Fosfor 23 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Wapń 80 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,0% 8,0% 6,7% 6,7% M 8,0% 8,0% 8,0% 6,7% Magnez 19 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,1% 5,9% 5,9% 5,9% M 4,8% 4,5% 4,5% 4,5% Potas 333 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,1% 7,1% 7,1% 7,1% M 7,1% 7,1% 7,1% 7,1% Sód 14 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,9% 0,9% 1,1% 1,2% M 0,9% 0,9% 1,1% 1,2% Mikroelementy Jod b.d. mg Żelazo 2,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 25% 25% M 25% 25% 25% 25% Miedź 0,07 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,8% 7,8% 7,8% 7,8% M 7,8% 7,8% 7,8% 7,8% Cynk 0,8 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 10% 10% 10% 10% M 7,3% 7,3% 7,3% 7,3% Mangan 0,34 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 19% 19% 19% 19% M 15% 15% 15% 15% Dane liczbowe na podstawie: ^[6]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[7]

Ciekawostki

• Zawiera szkodliwy dla zdrowia szczawian potasu jednowodny, który wiąże się z wapniem, tworząc nierozpuszczalny związek nieprzyswajalny przez organizm. Nie powinny go jeść osoby cierpiące na kamienie nerkowe, reumatyzm czy artretyzm.
• Liściem wywabia się plamy z rdzy, pleśni i atramentu, usuwa zabrudzenia z pościeli, wikliny i srebra.
• Bydło nie zjada go, jest również niepożądany w sianie, gdyż obniża jego wartość i powoduje pleśnienie.
• Jest rośliną żywicielską gąsienicy motyla czerwończyk żarek.

Przypisy