Леќа

Soczewica jadalna (Lens culinaris Medik.) – gatunek rośliny jednorocznej lub dwuletniej z rodziny bobowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Soczewica jadalna rośnie dziko w Grecji i niektórych państwach Azji Zachodniej, Środkowej i Kaukazu: Cypr, Afganistan, Irak, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja, Pakistan, Kazachstan, Tadżykistan, Turkiestan, Uzbekistan. Jest uprawiana w wielu krajach świata^[3]. W Polsce jest uprawiana, czasami (rzadko) dziczejąca (efemerofit)^[4]. Obecnie głównymi rejonami jej uprawy są: Kanada (około 42% światowej produkcji), Indie, Turcja oraz USA (w sumie te cztery kraje wytwarzają ponad 80% światowej produkcji soczewicy)^[5]

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona lub podnosząca się, czworokątna z podłużną bruzdą, rozgałęziająca się. Dorasta do wysokości 0,4 m, jest omszona.

Liście

Pierzasto-złożone, składające się z 3–7 par wąskoeliptycznych i omszonych listków. Górne liście zakończone są wąsem, za pomocą którego roślina chwyta się podpór.

Kwiaty

Wyrastają po 2–3 na długich szypułkach. Są drobne, niebieskiego koloru.

Owoc

Zwisający strąk o długości 8–15 mm. Zawiera 1–3 dość duże, płaskie nasiona o ostrych brzegach.

Zastosowanie

Roślina uprawna z grupy roślin strączkowych. Uprawiana na smaczne i pożywne nasiona, które do spożycia nadają się po ugotowaniu. Można także wytwarzać z nich mąkę. Jest uprawiana także jako roślina pastewna.

Historia uprawy

Jest jedną z najdawniej uprawianych roślin. Najstarsze wykopaliska, w których znaleziono nasiona soczewicy pochodzą z ok. 9100 r. p.n.e., w północnym Iraku w miejscowości Jarmo ok. 7 tys. lat p.n.e., a na Ziemi Świętej 3000 lat p.n.e. Wzmiankowana jest w Biblii cztery razy. W Księdze Rodzaju (25,33–34) jest opis, jak Ezaw sprzedaje Jakubowi prawo swojego pierworództwa za miskę soczewicy. W drugiej Księdze Samuela (23,11), której akcja toczy się ok. 1000 lat p.n.e. jest werset: "Była tam działka pola pełna soczewicy"^[6]. Jej nasiona były podstawą wyżywienia w starożytnym Egipcie, starożytnej Grecji i starożytnym Rzymie. Na ziemiach polskich uprawiana była już w neolicie^[7]

Wartości odżywcze

Wartość energetyczna 1498 kJ (358 kcal) Białka 23,91 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 52% 52% 52% 52% M 43% 43% 43% 43% Węglowodany 63,10 g szczegółowe informacje Skrobia 47,62 g Błonnik 10,8 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 43% 43% 51% 51% M 28% 28% 36% 36% Tłuszcze 2,17 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,379 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,500 g Wielonienasycone 1,137 g omega-3 0,250 g^[9] omega-6 0,886 g^[9] Woda 7,82 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,3% 0,3% 0,3% 0,3% M 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% Witaminy Witamina C 1,7 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% M 1,9% 1,9% 1,9% 1,9% Tiamina (B1) 0,510 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 46% 46% 46% 46% M 43% 43% 43% 43% Ryboflawina (B2) 0,106 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,6% 9,6% 9,6% 9,6% M 8,2% 8,2% 8,2% 8,2% Niacyna (B3) 1,495 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 11% 11% M 9,3% 9,3% 9,3% 9,3% Kwas pantotenowy 0,348 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,0% 7,0% 7,0% 7,0% M 7,0% 7,0% 7,0% 7,0% Witamina B6 0,403 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 31% 31% 27% 27% M 31% 31% 24% 24% Foliany 0,204 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 51% 51% 51% 51% M 51% 51% 51% 51% Kwas foliowy 0,000 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Kobalamina (B12) 0,0000 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,003 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% M 0,3% 0,3% 0,3% 0,3% Witamina D 0,0000 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Makroelementy Fosfor 294 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 42% 42% 42% 42% M 42% 42% 42% 42% Wapń 48 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,8% 4,8% 4,0% 4,0% M 4,8% 4,8% 4,8% 4,0% Magnez 59 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 19% 18% 18% 18% M 15% 14% 14% 14% Potas 668 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 14% 14% 14% 14% M 14% 14% 14% 14% Sód 7 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,5% 0,5% 0,5% 0,6% M 0,5% 0,5% 0,5% 0,6% Mikroelementy Żelazo 7,39 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 41% 41% 92% 92% M 92% 92% 92% 92% Miedź 1,303 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 145% 145% 145% 145% M 145% 145% 145% 145% Cynk 3,60 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 45% 45% 45% 45% M 33% 33% 33% 33% Mangan 1,716 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 95% 95% 95% 95% M 75% 75% 75% 75% Selen 0,0000 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Dane liczbowe na podstawie: USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28^[8]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[10] Wartość odżywcza Soczewica czerwona, nasiona suche (100 g) Wartość energetyczna 1440 kJ (344 kcal) Białka 25,4 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 55% 55% 55% 55% M 45% 45% 45% 45% Węglowodany 57,5 g szczegółowe informacje Przyswajalne 48,6 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 37% 37% 37% 37% M 37% 37% 37% 37% Jednocukry Glukoza b.d. g Fruktoza b.d. g Dwucukry Sacharoza 1,1 g Laktoza 0,0 g Skrobia 44,5 g Błonnik 8,9 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 36% 36% 42% 42% M 23% 23% 30% 30% Tłuszcze 3,0 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,45 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,54 g Wielonienasycone 1,41 g omega-3 0,27 g α-Linolenowy (ALA) 0,27 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 25% 25% 25% 25% M 17% 17% 17% 17% omega-6 1,14 g Linolowy (LA) 1,14 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,5% 9,5% 10% 10% M 6,7% 6,7% 8,1% 8,1% Woda 11,9 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% M 0,3% 0,3% 0,3% 0,3% Witaminy Witamina C 3,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,0% 4,0% 4,0% 4,0% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Tiamina (B1) 1,072 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 97% 97% 97% 97% M 89% 89% 89% 89% Ryboflawina (B2) 0,446 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 41% 41% 41% 41% M 34% 34% 34% 34% Niacyna (B3) 2,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 17% 17% 17% 17% M 15% 15% 15% 15% Witamina B6 0,6 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 46% 46% 40% 40% M 46% 46% 35% 35% Foliany 0,036 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,0% 9,0% 9,0% 9,0% M 9,0% 9,0% 9,0% 9,0% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,01 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% M 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,22 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% M 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% Makroelementy Fosfor 301 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 43% 43% 43% 43% M 43% 43% 43% 43% Wapń 46 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,6% 4,6% 3,8% 3,8% M 4,6% 4,6% 4,6% 3,8% Magnez 71 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 23% 22% 22% 22% M 18% 17% 17% 17% Potas 874 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 19% 19% 19% 19% M 19% 19% 19% 19% Sód 2 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% M 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% Mikroelementy Jod 0,002 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% Żelazo 5,8 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 32% 32% 73% 73% M 73% 73% 73% 73% Miedź 0,85 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 94% 94% 94% 94% M 94% 94% 94% 94% Cynk 3,34 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 42% 42% 42% 42% M 30% 30% 30% 30% Mangan 1,35 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 75% 75% 75% 75% M 59% 59% 59% 59% Dane liczbowe na podstawie: ^[11]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[10] Wartość odżywcza Soczewica czerwona, kiełki (100 g) Wartość energetyczna 524 kJ (125 kcal) Białka 9,0 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 20% 20% 20% 20% M 16% 16% 16% 16% Węglowodany 22,1 g szczegółowe informacje Przyswajalne 19,1 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 15% 15% 15% 15% M 15% 15% 15% 15% Jednocukry Glukoza b.d. g Fruktoza b.d. g Dwucukry Sacharoza 0,8 g Laktoza 0,0 g Skrobia 1,0 g Błonnik 3,0 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 12% 12% 14% 14% M 7,9% 7,9% 10% 10% Tłuszcze 0,6 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,07 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,12 g Wielonienasycone 0,24 g omega-3 0,04 g α-Linolenowy (ALA) 0,04 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% omega-6 0,2 g Linolowy (LA) 0,2 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,7% 1,7% 1,8% 1,8% M 1,2% 1,2% 1,4% 1,4% Woda 67,3 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% M 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% Witaminy Witamina C 17,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 23% 23% 23% 23% M 19% 19% 19% 19% Tiamina (B1) 0,23 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 21% 21% 21% 21% M 19% 19% 19% 19% Ryboflawina (B2) 0,13 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 12% 12% 12% 12% M 10% 10% 10% 10% Niacyna (B3) 1,1 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,9% 7,9% 7,9% 7,9% M 6,9% 6,9% 6,9% 6,9% Witamina B6 0,19 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 15% 15% 13% 13% M 15% 15% 11% 11% Foliany 0,084 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 21% 21% 21% 21% M 21% 21% 21% 21% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,005 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% M 0,6% 0,6% 0,6% 0,6% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% M 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% Makroelementy Fosfor 156 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 22% 22% 22% 22% M 22% 22% 22% 22% Wapń 29 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,9% 2,9% 2,4% 2,4% M 2,9% 2,9% 2,9% 2,4% Magnez 43 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 14% 13% 13% 13% M 11% 10% 10% 10% Potas 292 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,2% 6,2% 6,2% 6,2% M 6,2% 6,2% 6,2% 6,2% Sód 9 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,6% 0,6% 0,7% 0,8% M 0,6% 0,6% 0,7% 0,8% Mikroelementy Jod 0,001 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% M 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% Żelazo 2,9 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 16% 16% 36% 36% M 36% 36% 36% 36% Miedź 0,36 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 40% 40% 40% 40% M 40% 40% 40% 40% Cynk 1,52 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 19% 19% 19% 19% M 14% 14% 14% 14% Mangan 0,51 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 28% 28% 28% 28% M 22% 22% 22% 22% Dane liczbowe na podstawie: ^[11]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[10]

Zobacz też

• Kategoria:Potrawy z soczewicy

Przypisy