Lelies, van die genus Lilium, is kruidagtige plante met groot blomme wat van bolle gekweek word. Hulle is in groot dele van die wêreld belangrik in die kultuur en letterkunde. Die meeste spesies kom natuurlik voor in die gematigde streke van die Noordelike Halfrond, hoewel van hulle ook in die noordelike subtropiese klimaatstreke voorkom. Lilium is die ware lelies; baie ander plante het "lelie" in hul naam, maar is nie werklik lelies nie.
Lelies is hoë, meerjarige plante van 60 tot 180 cm hoog wat van bolle groei, hoewel sommige wortelstokke met verskeie bolle het. Sommige spesies ontwikkel uitlopers.
Die blomme is groot en dikwels geurryk, en blom in die laat lente of in die somer. Daar is ’n verskeidenheid kleure, onder meer wit, geel, oranje, pienk, rooi en pers. Merke sluit in kolle en strepe. Blomme kom in trosse of ’n skerm aan die punt van die stingel voor en het ses blomdekblare. Die blare is vrystandig en vorm nektar by die basis. Die vrugbeginsel is bostandig en die vrug is ’n kapsel (saaddoos) met drie selle.[1]
In die koeler klimaatstreke is die blomme eenjarig en dormant in die winter.
Lilium canadense.
'n Lelie met gekleurde punte.
Lilium 'Cappuccino'.
Lilium 'Slate Morning'.
Lilium 'African Queen'.
Lilium 'Dizzy'
Lilium 'Red Alert'.
Meeldrade vol stuifmeel.
Lilium 'Centerfold'.
Lilium 'Matrix'
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Lelie.
Wikispecies het meer inligting verwant aan: Lelie
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
Lelies, van die genus Lilium, is kruidagtige plante met groot blomme wat van bolle gekweek word. Hulle is in groot dele van die wêreld belangrik in die kultuur en letterkunde. Die meeste spesies kom natuurlik voor in die gematigde streke van die Noordelike Halfrond, hoewel van hulle ook in die noordelike subtropiese klimaatstreke voorkom. Lilium is die ware lelies; baie ander plante het "lelie" in hul naam, maar is nie werklik lelies nie.
Les especies de Lilium, comúnmente llamaes azucenas o llirios, constitúin un xéneru con alredor de 110 integrantes que s'inclúi dientro de la familia de les liliáceas.
Les azucenas son xeneralmente yerbes de tarmos frondosos que formen bulbos soterraños, escamosos o desnudos, que utilicen pa sobrevivir al iviernu. En delles especies norteamericanes la base del bulbu desenvolvióse en rizomes sobre los que s'atopen numberosos bulbillos pequeños. Otres desenvuelven estolones. La mayoría de los bulbos tán fondamente soterraos, sicasí unos cuantos fórmense cerca de la superficie del suelu.
Munches especies desenvuelven raigaños nel tarmu, con elles, el bulbu crez de forma natural a cierta fondura y cada añu'l nuevu tarmu, a midida que remanez del suelu, emite raigaños adventicias percima del bulbu. Éstes son adicionales a los raigaños basales.
La mayoría d'especies son caduques, sacante unes cuantes (como Lilium candidum, Lilium catesbaei) que caltienen una roseta de fueyes basales mientres el periodu d'inactividá iverniza.
Les grandes flores, que exhalan un fuerte arume, sobremanera de nueche, tienen seis pétalos nuna variedá de colores que toma'l blancu, mariellu, anaranxáu, rosado y púrpura. Los motivos inclúin llurdios, pincelaes y puntillas. El floriamientu dase pel branu.
Les granes, que maurecen a finales del branu, amuesen distintos y de cutiu complexos patrones de guañada afechos a los climes qu'habiten.
Delles especies incluyíes enantes dientro d'esti xéneru fueron tresferíes a otros, como Cardiocrinum y Nomocharis.
Nativu de les rexones templaes del hemisferiu norte. Nel Vieyu Mundu estender pola mayor parte d'Europa dende'l norte hasta la mariña del Mediterraneu, la mayor parte d'Asia, Xapón, sur de los montes Nilgiri na India, y sur de Filipines. Nel Nuevu Mundu estender dende'l sur de Canadá y la mayor parte d'Estaos Xuníos.
Tán comúnmente afeches a hábitats montiegos, de cutiu montascosos o dacuando praderíes. Dalgunes de les especies pueden sobrevivir en banzaos y les epifites atopar nel sureste asiáticu (como L. arboricola). Polo xeneral prefieren suelos moderadamente ácidos y llibres de cal.
Lirium Scop., Fl. Carniol.: 239 (1760), nom. illeg. Martagon Wolf, Xen. Pl.: 84 (1776). Martagon (Rchb.) Opiz, Seznam: 63 (1852), nom. illeg.[1]
Flora Europaea: Lilium Flora of China: Lilium Flora of Nepal: Lilium species list Flora of North America: Lilium
«Lliriu» redirixe equí. Pa otres aceiciones, ver Lliriu (dixebra). Les especies de Lilium, comúnmente llamaes azucenas o llirios, constitúin un xéneru con alredor de 110 integrantes que s'inclúi dientro de la familia de les liliáceas.
Zanbaq (lat. Lilium L.) – zanbaqkimilər fəsiləsindən bitki cinsi. Qədim zamanlardan bəri Aralıq dənizi boyunca yayılmışdır.[1]
Qədim zamanlardan bəri Aralıq dənizi boyunca yayılmışdır. Azərbaycanda еv şəraitində bəzək bitkisi kimi bеcərilir.
Məhəmməd Möminə görə, zanbaq yumruları və ya gülünün sirkə və arpa unu ilə sarğısı yumurtalıqdakı şişlərin iltihabı üçün xеyirlidir. Zanbaq ətri qadınlarda еhtiras hissi oyadır. Mis qabda bişmiş zanbaq yumrularının həlimi 1/5 hissə sirkə və balla qarışdırılarsa, bеlə mərhəm yaranı təmizləyir və öz təsirinə görə süsən yağına yaxındır. Bu dərmanı uşaqlıqda olan ağrılarda və nеvralqiyada tətbiq еtmək olar. Bеlə hallarda həmçinin zanbaq yağı ilə komprеs də xеyirvеricdir.
Zanbağın kökü çеynənilərsə, ağızdakı çaxır iyini rəf еdər. Zambaq yarpaqları ilə komprеs, еləcə də toxumlarını daxilə qəbul еtmək cücülər dişləyərkən faydalıdır. "Töhfətül-möminin" (1669 il) əsərinin müəllifi xam bitkinin dozasının 9 q həlim və yağın isə 30 q qədər olmasını qеyd еdir.
Xalq təbabətində zambağdan çəkilmiş yağı yanıq yaraların müalicəsində, qulaq ağrılarında damcı dərmanı kimi qulağa tökürlər, parfümеriyada istifadə еdirlər. Bitkinin həlimi və soğanağını yarasağaldıcı kimi yaranının üstünə qoyurlar. Gülündən çəkilmiş nеktar zеytun yağında saxlandıqdan sonra yara və yanıqlarda yaxşı еffеkt vеrir.
Еkpеrimеntal tədqiqatlar nəticəsində məlum olmuşdur ki, bitki sidikqovucu təsirə malikdir.
Lilium regale
Lilium candidum
Lilium monadelphum
Lilium pyrenaicum
Lilium auratum
Lilium 'Matrix'
Zanbaq (lat. Lilium L.) – zanbaqkimilər fəsiləsindən bitki cinsi. Qədim zamanlardan bəri Aralıq dənizi boyunca yayılmışdır.
Lilium és un gènere amb vora un centenar d'espècies dintre la família de les liliàcies. Pertanyen al grup de plantes que s'anomenen "lliris". Sovint s'anomenen "lliris vertaders" i "marcòlics". Són nadius de les regions temperades de l'hemisferi nord. S'estenen per gairebé tot Europa, des del nord fins a la costa del Mediterrani, la major part d'Àsia i el Japó, al sud de les muntanyes Nilgiri a l'Índia, i al sud de les Filipines. En el continent americà la seva distribució va des del sud del Canadà a gairebé tots els Estats Units. A casa nostra, trobem dues espècies de lliris: el Lilium martagon i el Lilium pyrenaicum, bàsicament en racons amagats del Pirineu. Algunes espècies que abans estaven dins d'aquest gènere, s'han classificat posteriorment dins d'altres gèneres com Cardiocrinum i Nomocharis.
Els lliris són generalment herbes frondoses i erectes. La majoria d'espècies formen bulbs subterranis, forma amb què resisteixen l'hivern. Algunes espècies els bulbs poden arribar a convertir-se en rizomes en els quals s'hi troben nombrosos bulbs petits i d'altres formes bulbs a la superfície del sol o molt a prop. Com a curiositat, es diu que els lliris desprenen una fragància agradable quan s'estan morint.
Són les cinquenes flors més venudes del món.[1] Els Països Baixos tenen el monopoli de la producció de bulbs (3.500 hectàrees). Pel que fa a la producció per a flor tallada, representa 20 ha als Països Baixos i més d'unes 80 ha a França i a Itàlia. Culturalment, s'associen a la puresa i la virginitat i en la seva versió estilitzada de la flor de lis, a l'heràldica.
Pol·len de Lilium auratum (Lliri Oriental) al microscopi electrònic
Lilium bulbiferum ssp. croceum
Lilium regale
Lilium 'Matrix'
Lilium és un gènere amb vora un centenar d'espècies dintre la família de les liliàcies. Pertanyen al grup de plantes que s'anomenen "lliris". Sovint s'anomenen "lliris vertaders" i "marcòlics". Són nadius de les regions temperades de l'hemisferi nord. S'estenen per gairebé tot Europa, des del nord fins a la costa del Mediterrani, la major part d'Àsia i el Japó, al sud de les muntanyes Nilgiri a l'Índia, i al sud de les Filipines. En el continent americà la seva distribució va des del sud del Canadà a gairebé tots els Estats Units. A casa nostra, trobem dues espècies de lliris: el Lilium martagon i el Lilium pyrenaicum, bàsicament en racons amagats del Pirineu. Algunes espècies que abans estaven dins d'aquest gènere, s'han classificat posteriorment dins d'altres gèneres com Cardiocrinum i Nomocharis.
Els lliris són generalment herbes frondoses i erectes. La majoria d'espècies formen bulbs subterranis, forma amb què resisteixen l'hivern. Algunes espècies els bulbs poden arribar a convertir-se en rizomes en els quals s'hi troben nombrosos bulbs petits i d'altres formes bulbs a la superfície del sol o molt a prop. Com a curiositat, es diu que els lliris desprenen una fragància agradable quan s'estan morint.
Són les cinquenes flors més venudes del món. Els Països Baixos tenen el monopoli de la producció de bulbs (3.500 hectàrees). Pel que fa a la producció per a flor tallada, representa 20 ha als Països Baixos i més d'unes 80 ha a França i a Itàlia. Culturalment, s'associen a la puresa i la virginitat i en la seva versió estilitzada de la flor de lis, a l'heràldica.
Lilie (Lilium L.) je rod jednoděložných rostlin z čeledi liliovité v užším pojetí (Liliaceae s. str.).
Jedná se o vytrvalé pozemní byliny, s cibulemi, které jsou často složeny z jednotlivých zdužnětělých šupin. Jsou to rostliny jednodomé s oboupohlavnými květy. Listy jsou střídavé nebo v přeslenech (3-20 četných), jsou přisedlé nebo téměř přisedlé. Čepele listů jsou celokrajné, většinou čárkovité, kopinaté, eliptické nebo obvejčité, žilnatina je souběžná. V paždí listů se u některých druh nacházejí pacibulky, které slouží k vegetativnímu rozmnožování. Květy jsou oboupohlavné, jsou v květenstvích, zpravidla v hroznech, vzácněji v okolících nebo chocholících, někdy je květ pouze jednotlivý. Květy jsou nápadné, různých barev, zpravidla bílé, žluté, růžové, oranžové nebo červené, občas se skvrnami. Okvětí se skládá z 6 okvětních lístků ve 2 přeslenech (3+3), které jsou volné. Tyčinek je 6 (3+3). Gyneceum je složeno ze 3 plodolistů, je synkarpní, blizna je trojlaločná, semeník je svrchní. Plodem je tobolka.
Je známo asi 100-120 druhů, které jsou rozšířeny v Evropě, Asii a v Severní Americe, hlavně v mírném až subtropickém pásu, ale i v horách asijských tropů.
V ČR rostou přirozeně 2 druhy. Běžnější je lilie zlatohlavá (Lilium martagon), která roste místy celkem hojně v listnatých lesích, místy i na druhově bohatých loukách. Spíše mimo les od pahorkatin po hory roste lilie cibulkonosná (Lilium bulbiferum), která patří mezi silně ohrožené druhy C2. Tyto dva druhy se někdy pěstují i jako okrasné na zahrádkách, kromě toho jsou pěstovány i některé cizí druhy, jako lilie tygrovaná (Lilium tigrinum), lilie bělostná (Lilium candidum) nebo lilie královská (Lilium regale) a další.
Lilie se dělí na: asijské, americké, trubkovité hybridy, orientální, martagon, candidum, longiflorum, aurelianum a rozličné hybridy kam patří zbytek dále nezařaditelných lilií. Množení lilií je možné mnoha způsoby a to semeny, pacibulkami, šupinami a vedlejšími cibulemi. Můžeme je rozdělit i podle způsobu klíčení: hypogeicky: nejprve roste cibulka a pak nadzemní orgány, kdežto epigeicky rostou nejprve listy a pak cibulky.
Lilie bělostná (Lilium candidum)
Lilie cibulkonosná (Lilium bulbiferum)
Lilie zlatohlavá (Lilium martagon)
Lilie královská (Lilium regale)
Lilium 'Matrix'
Obrázky, zvuky či videa k tématu lilie ve Wikimedia Commons
Galerie Lilie ve Wikimedia CommonsLilie (Lilium L.) je rod jednoděložných rostlin z čeledi liliovité v užším pojetí (Liliaceae s. str.).
Lilje (Lilium) er en stor slægt, som er udbredt i Europa, Asien og Nordamerika. Her nævnes de arter, som dyrkes i Danmark.
Arter
Die Lilien (Lilium) sind eine Pflanzengattung der Familie der Liliengewächse (Liliaceae) mit rund 125 Arten.
Lilien sind ausdauernde, aufrecht wachsende Zwiebelpflanzen mit oft auffälligen Blüten. Aufgrund ihres attraktiven Erscheinungsbilds wurden und werden sie in vielen Kulturen als Zierpflanzen geschätzt. Einige Arten zählen zu den ältesten Zierpflanzen überhaupt und fanden auch Verwendung als religiöse Symbole. Erst im 20. Jahrhundert erlangten sie jedoch industrielle Bedeutung als Zuchtpflanzen und Schnittblumen. Insbesondere in Asien finden sie bis heute auch Verwendung als Lebensmittel sowie als Heilpflanzen.
Die Gattung ist – ausgehend von ihrem evolutionären Ursprung im Himalaya – auf allen Kontinenten der Nordhalbkugel zu finden, vorzugsweise in klimatisch gemäßigten Zonen. Hauptverbreitungsgebiet ist China, Nebenzentren sind Japan, Nordamerika sowie Europa und der Kaukasus. Mit den Lilien am nächsten verwandt ist die Gattung der Schachbrettblumen.
Alle Lilien sind ausdauernde, krautige Pflanzen. Sie wachsen aus Zwiebeln und können artabhängig eine Höhe von bis zu 310 Zentimeter erreichen.[1]
Lilien-Zwiebeln sind meist eiförmig bis annähernd rund, aus zahlreichen Zwiebelschuppen zusammengesetzt und nicht durch eine zusätzliche Außenhaut geschützt.[2] Die unregelmäßig klobig geformten Zwiebeln sind 1,4 bis 11,7 Zentimeter lang und 1,3 bis 19 Zentimeter breit, das Verhältnis von Höhe zu Länge schwankt von 0,1 bis 3 zu 1. Die Zwiebel kann leicht geneigt im Boden liegen und annähernd rhizomatisch mehr oder weniger verlängert, aber auch deutlich ausgeprägt rhizomatisch horizontal verlängert sein, Rhizome wachsen gelegentlich verzweigt.[1]
Die Zwiebelschuppen sind modifizierte Blätter und enthalten Stärke als Reservestoff. Sie sind eiförmig oder lanzettlich[3] fleischig und meist weiß, selten gelb oder purpurn, häufig auch bräunlich gefleckt. Sie überlappen einander dachziegelartig und können zwischen 0,8 und 11,9 Zentimeter lang werden.[1]
Lilien haben an der Basis der Zwiebel zwei Typen von Wurzeln. Die einen sind bis zu 5 Millimeter dick, konzentrisch gefaltet und kontraktil, verfügen also über die Fähigkeit, die Zwiebel tiefer in die Erde zu ziehen, bis die ideale Tiefe erreicht ist. Der zweite Typ, die sogenannten Adventivwurzeln, sind deutlich dünner, fadenförmig und dienen allein der Aufnahme von Nährstoffen. Letztere finden sich auch unterirdisch am Stängel oberhalb der Zwiebel.[1]
Bei Lilien sind Zwiebeln auch Organe vegetativer Vermehrung. Eine häufig zu findende Möglichkeit besteht in der Bildung sogenannter Stängelbulben, also kleiner Brutzwiebeln am Stängelansatz, die sich nach mehreren Jahren zu eigenständigen Pflanzen herausbilden. Bei einigen wenigen Arten werden solche Brutzwiebeln auch in den Achseln der Laubblätter gebildet (Lilium puerense, Lilium sargentiae, Lilium sulphureum, Lilium arboricola, Feuer-Lilie und Tiger-Lilie). Von dort fallen sie herab und können in den Folgejahren im Boden zu eigenständigen Pflanzen heranwachsen.
Der mit der Ausnahme der kriechenden Lilium procumbens immer aufrechte, in der Regel glatte Stängel ist meist grün, gelegentlich purpurn überhaucht, selten graugrünblau. An ihm stehen die ungestielten bis annähernd ungestielten Blätter entweder wechselständig,[2] gleichmäßig oder seltener zur Stängelbasis hin gehäuft verteilt oder häufiger in 1 bis 12, selten bis zu 24 Wirteln. In letzterem Fall stehen sie am Ansatz und der Spitze der Pflanze dann jedoch verteilt. Die Wirtel bestehen aus drei bis zwanzig, selten bis vierzig Blättern, die 1,7 bis 29 Zentimeter lang und 0,2 bis 5,6 Zentimeter breit sind, das Längen-Breitenverhältnis beträgt 1,6 bis 34 zu 1. Die Blätter sind an den Spitzen oft abwärts gebogen, linealisch, lanzettlich, elliptisch oder – insbesondere bodennah – eiförmig, gelegentlich umgekehrt-lanzettlich. Die grüne Blattspreite wird zur Blattspitze hin heller, selten blasser und läuft zum äußeren Ende hin spitz zu. Die Blattränder sind ganzrandig, meist glatt und haarlos, gelegentlich schwach papillös, manchmal zum äußeren Ende hin durch dreieckige, epidermale Nadeln rau.[1]
Die Blattaderung besteht aus meist drei in der Regel glatten und unbehaarten Hauptadern. Sie sind gelegentlich ebenfalls mit dreieckigen, epidermalen Nadeln besetzt und auf der achszugewandten Seite selten vertieft nachgezeichnet.[1]
Der endständige Blütenstand ist entweder eine Einzelblüte oder eine Traube, selten eine Dolde oder eine Schirmtraube.[2] Die Tragblätter sind den Laubblättern ähnlich.[2] Die Blütenstiele sind 0,8 bis 32 Zentimeter lang. An ihm finden sich die Blüten hängend, nickend, aufsteigend oder aufrecht. Viele Lilien duften mehr oder weniger stark, einige sind aber auch duftfrei.[1]
Die Blüten sind radiärsymmetrisch oder schwach zygomorph. Es lassen sich weitgehend drei Blütenformen unterscheiden, nämlich trompetenförmige, schalenförmige und so genannte „Türkenbund-Lilien“, vereinzelt gibt es auch röhren- oder becherförmige, oder die nach vorn fast geschlossenen Blüten bei Lilium lophophorum.[2] Bei dem Türkenbund sind die Blütenhüllblätter so weit nach hinten eingerollt, dass ihre Spitzen sich am Stängel wieder einander nähern und die Blüte so einem Turban ähnlich sieht.[1]
Die Blütenhülle ist ein zweikreisiges Perigon. Alle Blütenhüllblätter sind in Form, Farbe und Größe annähernd gleich. Jeder Kreis besteht aus drei unverwachsenen Blütenhüllblättern weißer, grünlicher, gelber, oranger oder rötlicher bis purpurner Farbe. Die zum Schlund hin weisende innere Hälfte bis zwei Drittel der Blütenhüllblätter ist achszugewandt häufig rosa oder kastanienfarben gefleckt, mehr oder weniger lanzettlich, am Ansatz verjüngt bis genagelt, meist unbehaart.[1]
Achszugewandt nahe dem Blattansatz bilden die Blütenhüllblätter Nektar. Die Nektarien sind meist schmal gerillt, gelegentlich papillös oder behaart. Sie sind grün und meist nicht sichtbar, gelegentlich aber treten sie in Gestalt eines grünen Sterns im Zentrum des Schlunds in Erscheinung.[1][2]
Die Blütenhüllblätter des äußeren Blütenhüllkreises sind achsabgewandt gelegentlich gefurcht, 3,1 bis 12 Zentimeter lang sowie 0,6 bis 2,6 Zentimeter breit und laufen zum äußeren Ende meist spitz zu. Die Blütenhüllblätter des inneren Blütenhüllkreises hingegen sind achsabgewandt stets gefurcht und haben achszugewandt zusätzlich zwei mittige Längsfurchen. Sie sind 3 bis 11,2 Zentimeter lang und 0,6 bis 3,4 Zentimeter breit. Auch sie laufen zum äußeren Ende meist spitz zu, fallen dabei aber etwas breiter gerundet aus als die äußeren Blütenhüllblätter.[1]
Die Blüten haben sechs Staubblätter, je vor den Blütenhüllblättern, die innerhalb der Blütenhülle enden oder weit aus ihr herausragen können. Die Staubfäden sind pfriem- oder fadenförmig, gelegentlich fein behaart.[2] Sie stehen parallel zum Griffel oder in einem Winkel von bis zu 31° von der Blütenstandsachse ab und sind vielseitig gefärbt, meist aber blassgrün oder annähernd durchscheinend.[1]
Die Staubfäden setzen am Rücken der Staubbeutel an (dorsifix), die Verbindung ist beweglich (versatil).[2] Die Staubbeutel sind länglich-rund und 0,3 bis 2,6 Zentimeter lang, vielseitig gefärbt, meist aber purpurn und dunkeln nach. Der Pollen ist cremefarben, gelb, orange, rostrot oder braun und wird meist zunehmend heller.[1]
Der länglich-runde Stempel ist 2,1 bis 10,5 Zentimeter lang, dreilappig und dreifächrig. Der Fruchtknoten ist oberständig und 0,8 bis 3,5 Zentimeter lang. Die sechs Plazenten stehen zentralwinkelständig, es gibt zahlreiche Samenanlagen, von denen einige wenige keinen Embryo ausbilden. Der Griffel ist verlängert und schmal.[2] Er ist üblicherweise blassgrün und im Querschnitt rund. Anfangs steht er parallel zur Blütenachse, wächst dann jedoch seitlich aus. Die Narbe ist verdickt[2] und üblicherweise dreilappig, in älteren Blüten ist sie hohl.[1]
Bei Lilien erfolgt in der Regel keine Selbstbestäubung; zur Befruchtung bedarf es üblicherweise des Pollens einer anderen Pflanze.[1] Die mit einem längsten äquatorialen Durchmesser von bis zu über 100 Mikrometern recht großen und annähernd kugeligen Pollenkörner haben einen bootförmigen Sulcus sowie ein bis drei Poren mit klar abgegrenzten Rändern. Die Pollen sind heteropolar und in polarer Draufsicht elliptisch. Die Exine ist 2,2 bis 3,7 Mikrometer dick, die Oberfläche grob genetzt, die an ihrer Oberfläche warzigen Lumina 1,7 bis 17,0 Mikrometer, die Muri 1,0 bis 3,4 Mikrometer breit. Die zusammengesetzten Muri sitzen einreihig angeordneten Columellae auf. Aufgrund der Anzahl, Anordnung und Gestalt der Columellae werden drei morphologische Typen in der Gattung unterschieden, zum einen der Martagon-Typ mit Muri aus rechtwinkligen Columellae, der Callose-Typ mit Muri aus abgerundeten Columellae und der Concolor-Typ mit Muri aus wechselnd gerundeten und vieleckigen Columellae.[4]
Lilien bilden dreikammerige, aufrechte Kapselfrüchte aus, die zu brauner Farbe hin abreifen. Die Kapseln sind am Ansatz verengt, länglich-rund bis verkehrt-eiförmig, 1,5 bis 7,7 Zentimeter lang und 0,8 bis 3,3 Zentimeter breit und 1,1- bis 4,8-mal länger als breit. In den Kammern sind die zahlreichen Samen angeordnet wie Münzen in einer Rolle.[2] Bei den Kapseln handelt es sich, typisch für viele Liliengewächse, um lokulizide Kapseln, die an den Rückennähten jedes Fruchtblatts aufplatzen.[1]
Die Samen sind flach, annähernd rund[5] in 60°-Winkeln[1] und sind schmal geflügelt.[2] Sie sind an der Oberfläche warzig hellbraun und in ihrer Mitte zeichnet sich der dunkle Embryo ab.[1]
Lilien-Samen lassen sich ihrer Keimung entsprechend in vier Gruppen unterteilen:[6]
Bei sofortiger Keimung kann die Keimung je nach Art bereits nach wenigen Tagen beginnen, bei verzögerter Keimung hingegen dauert es mindestens ein Jahr bis zur Keimung, gelegentlich auch länger.
Die Chromosomengrundzahl beträgt n = 12. Alle Lilienarten besitzen zwei lange metazentrische und zehn kurze akrozentrische Chromosomen. Metazentrisch heißt, dass das Centromer mittig liegt, bei akrozentrischen Chromosomen liegt es am Ende. Die einzige bekannte Ausnahme in der Gattung ist Lilium rubescens, die ein langes metazentrisches Chromosom und elf kurze akrozentrische Chromosomen hat.[7]
Lilien wachsen auf allen Kontinenten der nördlichen Hemisphäre, vorzugsweise in temperierten Zonen. Mit rund 70 Arten ist Asien Schwerpunkt der Artenvielfalt, allein 55 finden sich in China.[2] Ein zweiter Schwerpunkt in Asien ist Japan mit rund 15 vielfach endemischen Arten.[8] In Nordamerika finden sich knapp über 20 Arten, ein spezieller Schwerpunkt mit 12 Arten liegt hier an der Pazifikküste.[1] In Europa (einschließlich der Türkei und des Kaukasus) finden sich weitere knapp 20 Arten, hier sind insbesondere der Balkan und der Kaukasus Diversitätszentren.[9]
Der Ursprung der Gattung lässt sich rund 12 Millionen Jahre zurückdatieren. Zu dieser Zeit differenzierte sich im Himalaya eine Klade aus Lilium, Fritillaria, Cardiocrinum und Notholirion aus. Vom Himalaya aus besiedelte die Gattung über China sowohl Nordamerika wie auch Eurasien. Während für die Besiedlung Nordamerikas zwei Ausbreitungsereignisse vermutet werden, eine für Lilium catesbaei und Lilium philadelphicum und eine für alle anderen Arten,[1] wird für Europa von drei Einwanderungen ausgegangen: Lilium martagon und der Vorläufer von Lilium bulbiferum sind unabhängig voneinander auf einem nördlichen Einwanderungsweg nach Europa gelangt, dagegen hat eine dritte Einwanderung auf einem südlicheren Weg über das Kaukasusgebiet zur Entstehung aller anderen europäischen und kaukasischen Arten einschließlich Lilium candidum geführt.[9] Das heutige Verbreitungsgebiet der Gattung zeichnet die Ausbreitung noch weithin nach, wenngleich klimatische Veränderungen seither zu Rückgängen in ehemals besiedelten Regionen geführt haben, so dass dort nur Relikte existieren, so zum Beispiel in den Bergregionen der Tropen und Subtropen Asiens (z. B. in Indien, den Philippinen, Vietnam).[1] Auffällig, wenngleich bisher nicht erklärt, ist das Fehlen von Lilien in einem Korridor zwischen Ost-Afghanistan und dem Kaukasus.[9] Die weitestreichende Verbreitung aller Arten hat heute Lilium martagon, die von China über Russland bis zur Iberischen Halbinsel vorkommt.[10]
Lilien finden sich oft als Horste in waldigen oder waldnahen bzw. küstennahen Regionen, da sie feuchte, aber gut drainierte und kühle Standplätze in leichtem Schatten bevorzugen. Insbesondere asiatische Arten steigen dabei durchaus auch in hohe Gebirgslagen auf (z. B. Lilium nepalense bis 3700 m[11]), zwei Arten leben als Epiphyten im asiatischen Bergregenwald (Lilium arboricola, Lilium eupetes), eine weitere (Lilium procumbens) wächst lithophytisch. Soweit aus Kultur bekannt, bevorzugen sie eher leicht alkalische oder leicht saure Substrate, sehr alkalische sowie sehr saure Böden werden von Lilien in der Regel gemieden.[12] Vereinzelte Ausnahmen sind zum Beispiel Lilium pomponium, die stark alkalische Böden bevorzugt oder Lilium catesbaei, welche die recht sauren Böden des amerikanischen Sumpf- und Marschlands mit pH-Werten von 5,1 bis 6,5 schätzt.[13]
Die Gefährdungslage der Lilien ist aufgrund ihrer weiträumigen Verbreitung unterschiedlich. Die Rote Liste der IUCN enthielt 1997 21 Taxa der Gattung. Für die Arten der noch relativ dünnbesiedelten und vielfach naturbelassenen Gebiete Zentral- und Südostasiens, Russlands und des Kaukasus wurden kaum Gefährdungen ausgewiesen, nur sechs meist kleinräumig verbreitete Endemiten wurden meist mit dem Status „Selten“ o. ä. aufgenommen (z. B. Lilium ledebourii). In den USA hingegen stehen die oft nur kleinräumig an den Küsten verbreiteten Arten durch zunehmend dichtere Besiedlung unter höherem Gefährdungsdruck. Von den hier ebenfalls sieben in die Liste aufgenommenen Taxa wurden drei als „Gefährdet“ angeführt, nämlich Lilium occidentale und Lilium pardalinum subsp. pitkinense in Kalifornien und Oregon sowie Lilium grayi an der Ostküste um North Carolina und Virginia. Der Status „Gefährdet“ wurde in der Gattung insgesamt nur viermal vergeben, neben den amerikanischen Arten noch für die indische Lilium mackliniae. Neben dieser enthält die Liste zwei weitere indische Arten sowie drei aus Japan, nur zwei Arten aus Europa sind betroffen (Lilium pomponium, Lilium rhodopeum).[14]
Unabhängig von dieser Einstufung und ihrer jeweiligen Gefährdung sind Lilien oft auch Gegenstand nationaler Schutzbemühungen, die von gesetzlichen Unterschutzstellungen bis hin zur Einrichtung von Schutzgebieten reichen, auch im deutschsprachigen Raum. In Deutschland sind die heimischen Lilien (also Lilium martagon und Lilium bulbiferum) nach der Bundesartenschutzverordnung seit dem 31. August 1980 „besonders geschützt“.[15] In Österreich finden sich alle heimischen Arten der Gattung (neben Lilium martagon und Lilium bulbiferum noch Lilium carniolicum) in den Artenschutzverordnungen der Bundesländer wieder.[16][17][18][19][20][21][22] In der Schweiz steht Lilium bulbiferum sogar auf der „Liste der National Prioritären Arten“.[23]
Lilium wurde vor der grundlegenden Klassifizierung der Pflanzen durch Carl von Linné durch Joseph Pitton de Tournefort 1700 in seinem Werk Institutiones rei herbariae als Gattung gefasst und benannt.[11] Der zu dieser Zeit längst etablierte Name Lilium entstammt dabei möglicherweise einer Sprache der westlichen Mittelmeerländer. Sowohl in hamitischen Sprachen (ilili) wie auch im Baskischen (lili) finden sich verwandte Begriffe für „Blume“. Sicher zurückführen lässt es sich in den ostmediterranen Raum, über das altgriechische λείϱιον lēīrion und das lateinische lilium wurde der Begriff in abgewandelter Form zum Bezeichner der Gattung in der Mehrheit der europäischen Sprachen.[24]
Durch Linné wurde die Gattung dann 1753 formal erstbeschrieben. Zur Typusart bestimmten Hitchcock und Green 1929 die weiße, früher Lilium album[25] genannte Madonnenlilie (Lilium candidum).[26]
Die erste innere Systematik der Gattung lieferte 1828 Heinrich Gottlieb Ludwig Reichenbach in seinem Werk Conspectus regni vegetabilis, er unterschied zwei Untergattungen, nämlich Martagon und Eulirion. Dies wurde notwendig durch das Anwachsen der Gattung: Während Linne erst sieben Arten der Gattung zuordnete, umfassten die Lilien 1829 in Joseph August Schultes' Systema vegetabilium bereits 35 Arten.[11]
Weitere Bearbeitungen folgten kontinuierlich (z. B. durch Stephan Ladislaus Endlicher 1836, Karl Sigismund Kunth 1843, John Lindley 1845), während ebenfalls immer weitere Arten neu beschrieben wurden.[11] Als besonders einflussreich erwies sich jedoch ein recht kleines Werk: John Gilbert Baker legte 1871 im Vorgriff auf eine geplante, aber nie verfasste Monographie eine Synopsis zur Gattung vor. Neben einer Beschreibung der Gattungsmerkmale enthielt sie auch eine neue Klassifikation. Er führte darin zwei Untergattungen ein, neben Lilium noch Notholirion. Die Untergattung Lilium wieder unterteilte er in vier Untergruppen, nämlich Eulirion, Archelirion, Isolirion und Martagon.[27]
Bakers Aufsatz gab dem britischen Amateur Henry John Elwes Mitte der 1870er den entscheidenden Anstoß, erstmals eine Monographie zu verfassen, die sich ausschließlich der Gattung Lilium widmete. Als Amateur schrieb er sie jedoch nicht selbst, sondern gewann zahlreiche renommierte Botaniker, darunter Baker selbst, Texte zum Werk beizusteuern. Von 1877 an bis 1880 dann erschien eine durch den Lithographen Walter Hood Fitch illustrierte „A monograph of the genus Lilium“. Bis 1962 erschienen mehrere Ergänzungsbände, das Original wurde aber nicht noch einmal aufgelegt.[28]
Seit dem Erscheinen von Elwes' Werk erschien zwar bis in die Gegenwart keine neue Monographie, aber es wurden im 20. Jahrhundert einige Werke veröffentlicht, die zur weiteren Kenntnis der Gattung beitrugen. Ernest Henry Wilsons The lilies of Eastern Asia von 1925 ragt unter ihnen heraus, da Wilson als Pflanzenjäger in China unterwegs war und mit seinem Buch zahlreiche neue Lilien präsentieren konnte. Moderne wissenschaftliche Texte beziehen sich aufgrund des Alters von Elwes Werk häufig auf das eigentlich eher gärtnerisch orientierte „Lilies“ von Edward McRae, das 1998 erschien und zu weiten Teilen auf dem deutschsprachigen Buch „Die Neuen Lilien“ von Carl Feldmaier und Judith Freeman aus dem Jahre 1982 basiert.
Harold Frederick Comber, ein Schüler von Henry John Elwes, schlug 1949 eine Klassifikation der Lilien vor, die bis in die Gegenwart die Referenz für die Gattung ist. Während alle vorherigen Systematiken ausschließlich auf der Gestalt der Blüte allein basierten und so zu teils sehr künstlichen Systematiken kamen, zog Comber ein breiteres Merkmalsspektrum heran, um eine Systematik zu finden, die erstmals die natürlichen Verwandtschaftsverhältnisse innerhalb der Gattung abbildete.
Anhand von dreizehn ausgesuchten und verschieden gewichteten morphologischen Merkmalen sowie der Keimungstypen unterteilte er die Gattung in sieben Sektionen sowie neun Untersektionen und durch eine grafische Darstellung versuchte er die verwandtschaftlichen Beziehungen der Sektionen untereinander zu beschreiben (wenngleich nicht in einem streng kladistischen Sinn).[6]
3 Liriotypus ─────────────┐ ┌───────────── 7 Daurolirion │ │ │ │ 1 Martagon │ │ ┌────────────── 5 Sinomartagon │ │ │ 2 Pseudolirium ───────────┘ └───────────── 4 Archelirion │ └────────────── 6 Leucolirion
Als zum engeren Verwandtschaftskreis der Lilien gehörig werden seit jeher die Gattungen Fritillaria, Notholirion, Nomocharis sowie die Gattung der Riesenlilien (Cardiocrinum) verstanden, sie wurden oft gemeinsam als Tribus Lilieae gefasst. Unklar waren aber lange die genauen Abgrenzungen der Gattungen gegeneinander, mit Ausnahme der Fritillaria wurden alle Gattungen zeitweise auch zu den Lilien gestellt, Cardiocrinum und Notholirion wurden ursprünglich sogar als Untertaxa der Lilien erstbeschrieben. Molekularbiologische Untersuchungen haben wiederholt die Tribus bestätigt und die inneren Abgrenzungen deutlich gemacht. Das Schwestertaxon der Lilien sind danach die Fritillaria, das basale Taxon der Tribus ist Notholirion, Cardiocrinum steht dazwischen.[10][29][30]
In Hinsicht auf die Gattung Nomocharis sind die Lilien sicher paraphyletisch, das heißt, die Nomocharis-Arten gehören zu den Lilien. Obwohl zahlreiche molekularbiologische Studien dies bestätigten, stand eine entsprechende taxonomische Bearbeitung lange aus,[29][30][31][32] sie erfolgte erst 2016.[33]
Lilium (incl. Nomocharis)
Fritillaria
Cardiocrinum
Notholirion
Insbesondere anhand intensiver molekulargenetischer Forschungen von Tomotaro Nishikawa seit 1999 beginnen sich die Umrisse einer neuen, phylogenetisch basierten Systematik abzuzeichnen. Nishikawas Forschungen bestätigten zwar überwiegend Combers Sektionierung, die Sektionen bedürfen aber einer veränderten Subsektionierung, viele Arten müssen neu zugeordnet werden und auch Combers Pionierarbeit bei der Nachzeichnung der Verwandtschaftsbeziehungen lässt sich im Licht moderner phylogenetischer Ergebnisse nicht mehr halten. Bei Tomotaro ergaben sich drei Großkladen, denen die unterschiedlichen Sektionen bzw. Untersektionen zugeordnet wurden.[34]
Martagon
Sinomartagon-Daurolirion
Leucolirion (6b)
Liriotypus
Archelirion
Leucolirion (6a)
Pseudo-Sinomartagon
Nomocharis
Pseudolirium (nur Lilium philadelphicum)
Pseudolirium (ohne Lilium philadelphicum)
Lilien können von einer ganzen Anzahl von Pflanzenkrankheiten oder von Fressfeinden befallen werden. Einige sind dabei für die Gattung spezifisch.
Eine Vielzahl von Pilzen lebt auf Lilienarten als Wirtspflanzen. Für die Lilien am bedrohlichsten ist ein Befall der Zwiebeln. Fusarium oxysporum f. sp. lilii und Fusarium oxysporum f. sp. narcissi können die Fusarium-Welke auslösen. Die Zwiebel wird von unten her ausgehöhlt. Die Blattspitzen vergilben, die Knospen bleiben geschlossen und die Pflanze stirbt ab. Die Sporen können mehrere Jahre im Boden überleben und neue Pflanzen infizieren.[41] Andere Pilze, die Lilienzwiebeln befallen sind Thielaviopsis basicola, Thanatephorus cucumeris und Colletotrichum lilii. Letztere Art verursacht schwarze Flecken auf den Zwiebelschuppen, die einschrumpfen und vertrocknen.[42]
Andere Pilze befallen die Sprossachse, dies sind insbesondere Phytophora cactorum, Sclerotinia sclerotium und Sclerotium delphinii, das dann auf die Wurzeln der Pflanzen übergeht und diese absterben lässt.[42]
Die meisten Pilzarten befallen aber die Blätter der Lilien. Botrytis elliptica ist ein spezifischer Lilien-Pathogen, wohingegen die Grauschimmelfäule (B. cinerea), eine andere Botrytis-Art, nicht spezifisch Lilien befällt. Beide Arten verursachen braune oder grüne glasige Flecken an Blattspitzen, Blüten und Knospen, die sich schnell vergrößern. Danach stirbt die befallene Pflanze schnell ab. Da aber nur oberirdische Pflanzenteile befallen werden, treibt die Lilie im Folgejahr wieder aus.[41] Daneben werden Lilien auch von Peronospora lilii, Uromyces aecidiiformis, Aureobasidium microstictum, Mycosphaerella martagonis (mit der Nebenfruchtform Pseudocercosporella inconspicua), Asteroma lilii-martagonis und Phyllosticta liliicola befallen. Alle diese Arten verursachen Blattflecken und Läsionen an der Blättern.[42]
Lilienwurzeln können von Rhizopus-Arten, sowie diversen Wurzelpilzen, wie zum Beispiel Cylindrocarpon destructans, Pythium splendens oder Rhizoctonia solani, befallen werden.[41]
Etwa 20 Viren oder Viroide können Lilien befallen.[43] Die wichtigsten sind das Gurkenmosaikvirus (CMV), das Tabakmosaikvirus (TMV), das Lilienscheckungsvirus (LMoV), das Lily Mild Mosaic Virus (LMMV) und das Lilien X Virus (LVX). Fast alle Viren verursachen blass gescheckte, von den Blattadern her ausstrahlende Muster auf den Blättern. Oft kommt es zu Missbildungen, die Blätter sind verdreht oder gekräuselt. Auch das Lily Symptomless Virus (LSV), das kein offensichtlich erkennbares Schadbild aufweist, die Pflanzen aber schwächt und anfällig macht, infiziert Lilien. Verbreitet werden alle Viren vor allem durch Blattläuse (Aphidoidea), Fransenflügler (Thysanoptera) oder gelegentlich Fadenwürmer (Nematoda), die den infektiösen Pflanzensaft übertragen. Alle Lilien befallenden Viren sind unbehüllt und daher resistent gegen Bekämpfungsmittel, in Kultur hilft nur das Verbrennen der infizierten Pflanzen, um eine weitere Verbreitung zu verhindern. Nicht alle Lilienarten sind anfällig für diese Viren, insbesondere asiatische Arten haben oft eine Toleranz oder Resistenz.[41]
Die Lilie ist in Europa eine wichtige Futterpflanze für das 6 bis 8 Millimeter große Lilienhähnchen (Lilioceris lilii), einen siegellackroten Käfer. Vor allem die Larven, aber auch die Imagines können bei stärkerem Befall ganze Lilienbestände in wenigen Tagen bis auf den Stiel abfressen.
In einigen Gebieten verbreitet ist die Lilienminierfliege (Liriomyza urophorina). Sie legt ihre Eier in die entstehenden Knospen und diese verkümmern, fallen ab oder öffnen sich völlig missgestaltet.
Verschiedene Fadenwürmer (Nematoda) saugen als Ektoparasiten an Lilienzwiebeln. Dies sind vor allem Nematoden aus der Gattung der Blattälchen (Aphelenchoides), die wandernde Wurzelnematode Pratylenchus penetrans und Rotylenchus robustus. Auch Wurzelmilben (Rhizoglyphus) aus der Familie der Mehlmilben (Acaridae) fressen an Lilienzwiebeln.
Kulturgeschichtlich wird nicht immer sauber zwischen biologischen Gattungen unterschieden. So werden die unterschiedlichsten Pflanzen wie Hakenlilien (Crinum), die Belladonnalilie (Amaryllis belladonna), Jakobslilien (Sprekelia), Graslilien (Anthericum), Taglilien (Hemerocallis), Schwertlilien (Iris), Waldlilien (Trillium) und viele weitere Pflanzen schlicht mit Lilie bezeichnet. In diesem Sinn fand sie beispielsweise in der Heraldik keine signifikante Verwendung, die Lilie in der Heraldik bildet eine Schwertlilie nach. Hier wurde versucht darauf zu achten, solche Beispiele in der Kulturgeschichte zu finden, die tatsächlich Lilien bezeichnen.
In den mediterranen Kulturen stand aufgrund ihrer geographisch weiträumigen Verbreitung insbesondere die strahlend weiße Madonnen-Lilie im Zentrum symbolischer Verwendung. Abbildungen wahrscheinlich der Madonnen-Lilie finden sich bereits auf Friesen im minoischen Kreta. Die älteste bekannte Darstellung einer Lilie allerdings zeigt wohl Lilium chalcedonicum. Es handelt sich dabei um rund 3500 Jahre alte Fresken in der bronzezeitlichen Stadt Akrotiri auf der griechischen Insel Santorin.[44][45] Die Madonnen-Lilie hingegen war im alten Griechenland die Blume der Hera, Cassianus Bassus berichtet in seinen Geoponica, sie sei entstanden aus verschütteten Tropfen der Milch ihrer Brüste, als Herkules von diesen trank.[46] Über die Reinheit der Blüte soll sich wiederum Aphrodite so sehr geärgert haben, dass sie ihr zusätzlich einen Eselsphallus als Stempel einpflanzte.[47]
Im Christentum taucht die Lilie vielfach als Symbol auf. Susanna im Bade (von hebräisch „Shushan“ = „die Lilie“) wurde bereits vor Maria mit dem Symbol der Lilie als Zeichen ihrer Reinheit dargestellt. Das Zeichen wurde in der Marienverehrung übernommen und erhielt als „Madonnen-Lilie“ und Symbol der Reinheit seine heutige Bedeutung in der christlichen Formensprache.[48][49] Auch der Erzengel Gabriel trägt – vor allem auf Darstellungen der Verkündigung – seit dem 14. Jahrhundert eine Lilie als Attribut; in seiner Hand symbolisiert sie die immerwährende Jungfräulichkeit Marias und löste das vorherige Symbol des Zepters als früheres Hauptattribut des Erzengels ab.[50]
Lilium rubellum gilt als Zeichen für Gesundheit und ist Teil shintoistischer Riten. Seit 702 findet jährlich am 17. Juni das Lilienfest „Saikusa matsuri“ in Nara statt, bei dem die Gläubigen versuchen, einen der Lilienstängel aus dem Ritus zu erhaschen, da man ihm die Kraft zuspricht, gegen Krankheiten zu helfen.[51]
Im ältesten erhaltenen japanischen Buch, dem Kojiki aus dem Jahr 712, werden Lilien in der Hochzeitsszene des ersten Kaisers erwähnt, ebenso in mehreren Gedichten im Man’yōshū aus dem Jahre 759.[45]
In der Bibel finden Lilien mehrfach Erwähnung. Die wohl bekannteste Stelle findet sich bei Lk 12,27 und Mt 6,28:
„Und warum sorget ihr für die Kleidung? Schaut die Lilien auf dem Felde, wie sie wachsen: sie arbeiten nicht, auch spinnen sie nicht. 29 Ich sage euch, daß auch Salomo in aller seiner Herrlichkeit nicht bekleidet gewesen ist wie derselben eins.“
Eine der ältesten Erwähnungen der Lilie in Althochdeutsch stellt dann auch eine Übersetzung dieser Stelle in karolingischer Zeit im Tatian dar. Weitere Erwähnungen aus dieser Zeit finden sich bei Notker I. und Otfrid von Weißenburg.[52]
In der deutschsprachigen Literatur finden sich vornehmlich drei unterschiedliche, wenngleich eng verwandte Bilder zur Lilie, die aber teilweise zeitgleich und sogar vom selben Autor verwendet werden. Aus der christlichen Symbolsprache heraus ist im Mittelalter in der Literatur die Lilie ein Sinnbild für Jungfräulichkeit, Reinheit und Unschuld. Dies findet sich auch viele Jahrhunderte später z. B. noch bei Christoph Martin Wieland.[53]
Im zweiten Bild wird die Lilie als schlanke, zarte und bleiche Blume gezeichnet. Dies wird besonders im Adjektiv „lilienbleich“ deutlich. Gleicher Wieland benutzt dieses Bild in folgender Stelle:
„Sie sagts mit schwacher halb erstickter Stimme, und sinkt an seine Brust. So sinkt im Sturm zerknickt der Lilie welkes Haupt“
Im dritten Bild wird die Lilie in Zusammenstellung mit der Rose verwendet. Hier vor allem mit Rosen auf einem Grab oder für Bilder und Vergleiche, von der Unschuld des ersten Bildes ist hier nichts mehr zu spüren. Wie bei August von Platen-Hallermünde:
„Wie die Lilie sei dein Busen offen ohne Groll; aber wie die keusche Rose sei er tief und voll.“
Die ältesten Erwähnungen von Lilien in China gehen zurück auf ihren Gebrauch als Heilpflanze. Erstmals findet eine Lilie Erwähnung im klassischen „Shennong ben cao jing“, das etwa um 200 n. Chr. verfasst wurde, der Gebrauch reicht bis in die Gegenwart. Eingesetzt werden Lilien gegen chronischen Husten, Blutkrankheiten und Schlaflosigkeit.[55]
Im antiken Griechenland bereitete man aus verschiedensten Blumen schmerzlindernde Salben, neben Rosen, Narzissen und Iris wurden dazu auch Lilien verwendet. Außerdem wurde sie gegen Menstruationsbeschwerden, Verbrennungen und Verspannungen eingesetzt. Aus den spätrömischen medizinischen Kodizes hat sich bei Pseudo-Apuleius auch eine Frühe Abbildung des 4. Jahrhunderts erhalten.[56] Bis heute wird in unterschiedlichsten Volksmedizinen die als „adstringierend“ eingestuften Pflanzensäfte zur Heilung beschädigten oder gereizten Gewebes eingesetzt, z. B. bei Abszessen, entzündeter oder rissiger Haut, Geschwüren oder frischen Wunden. Schon Plinius der Ältere hat auf diese Verwendung hingewiesen, aber auch Dioskurides und Hildegard von Bingen empfahlen den Einsatz bei oberflächlichen Verletzungen und Krankheiten.[57]
Bis auf den Stamm sind alle Teile der meisten Lilien-Arten essbar. In der chinesischen Küche werden die Zwiebeln von Lilium brownii, Lilium regale, Lilium lancifolium und Lilium speciosum in der Küche genutzt und auch speziell zu diesem Zweck angebaut. Gegessen werden die Zwiebeln entweder frisch oder getrocknet, oder es wird Stärke aus ihnen gewonnen.[58]
Aus Kamtschatka berichtete Heinrich von Kittlitz 1858, dass die Zwiebel-Schuppen von Lilium debile, aber auch Lilium martagon ein „wohlschmeckendes und dem Anschein nach sehr nahrhaftes Gemüse geben“.[59]
Bei Stämmen nordamerikanischer Ureinwohner waren Lilienzwiebeln ebenfalls Lebensmittel, belegt ist der Gebrauch von Lilium columbianum, Lilium pardalinum, Lilium parvum, Lilium occidentale und Lilium philadelphicum, sie wurden gekocht, gedämpft, gebacken oder roh verzehrt.[60]
Auch in Europa wurden Lilienzwiebeln zeitweise als Lebensmittel genutzt. Charles Bryant führte 1783 in seiner Flora Diaetetica die Türkenbund-Lilie als Lebensmittelpflanze an.[61]
Obwohl Lilien bereits lang vom Menschen geschätzt waren, erhielten sie erst in den 1930er Jahren durch die Tätigkeit Jan de Graaffs und seiner Gründung der „Oregon Bulb Farms“ einen festen Platz als Zuchtpflanzen. Vor allem in England, den USA und Holland hat dies seither zu zahlreichen Hybriden und einer florierenden Lilien-Industrie geführt. Allein in Holland stieg die Produktion von 4,2 Millionen Stängeln 1968 auf 152 Millionen Stängel 1978.[62] In Japan waren Lilien 2008 die am fünfthäufigsten verkauften Schnittblumen mit den zweithöchsten Preisen.[45] 2005 waren bei der Royal Horticultural Society, der International Cultivar Registration Authority für die Gattung Lilium, über 13.000 Hybriden und Kultivare registriert.[63][64]
Als Gartenpflanzen sind in der Gegenwart neben zahlreichen Hybriden auch noch immer einige Arten präsent, so die Königs-Lilie, der Türkenbund, die Madonnen-Lilie und die Tiger-Lilie. Bereits ab dem 19. Jahrhundert wurde die Oster-Lilie als Schnittblume weit gehandelt. Sie wurde ursprünglich in Japan und auf den Bermudas produziert, heute dagegen hauptsächlich in den USA (Kalifornien, Oregon), Japan und den Niederlanden. Sie ist die einzige reine Art, die Bedeutung als Schnittblume hat, sonst wird der Markt von Sorten beherrscht.
In der Zucht werden (lose entlang Combers Modell) neun verschiedene Lilien-Divisionen zur Klassifikation von Hybriden und Kultivaren unterschieden. Sieben dieser Divisionen umfassen dabei Gruppen von untereinander kreuzungsfähigen, systematisch verwandten Arten, Division 8 dient als Sammelgruppe für sonst nicht erfasste Kreuzungen und Division 9 führt Arten und ihre Kultivare auf:[65]
Fußnoten direkt hinter einer Aussage belegen die einzelne Aussage, Fußnoten direkt hinter einem Satzzeichen den gesamten vorangehenden Satz. Fußnoten hinter einer Leerstelle beziehen sich auf den kompletten vorangegangenen Absatz.
Die Lilien (Lilium) sind eine Pflanzengattung der Familie der Liliengewächse (Liliaceae) mit rund 125 Arten.
Lilien sind ausdauernde, aufrecht wachsende Zwiebelpflanzen mit oft auffälligen Blüten. Aufgrund ihres attraktiven Erscheinungsbilds wurden und werden sie in vielen Kulturen als Zierpflanzen geschätzt. Einige Arten zählen zu den ältesten Zierpflanzen überhaupt und fanden auch Verwendung als religiöse Symbole. Erst im 20. Jahrhundert erlangten sie jedoch industrielle Bedeutung als Zuchtpflanzen und Schnittblumen. Insbesondere in Asien finden sie bis heute auch Verwendung als Lebensmittel sowie als Heilpflanzen.
Die Gattung ist – ausgehend von ihrem evolutionären Ursprung im Himalaya – auf allen Kontinenten der Nordhalbkugel zu finden, vorzugsweise in klimatisch gemäßigten Zonen. Hauptverbreitungsgebiet ist China, Nebenzentren sind Japan, Nordamerika sowie Europa und der Kaukasus. Mit den Lilien am nächsten verwandt ist die Gattung der Schachbrettblumen.
Tetuwuhan Bakung wujud péranganing génus Lilium, jeneng tetuwuhan iki sajeroning basa Inggris ya iku lily. Ana watara 100 suku sajeroning kulawarga bakung (Liliaceae).
Tetuwuhan iku bisa nyelarasaké dhiri karo habitat alas, asring uga pagunungan, lan sok-sok habitat pasuketan. Sapérangan antarané bisa urip ing rawa. Lumrahé tuwuhan iki luwih cocog manggon ing habitat kanthi lemah sing ngandhut kadhar asem saimbang.
Bakung racaké duwé gagang sing kukoh. Akèh-akèhé saka suku bakung mbentuk umbi polos ing jero lemah. Ing sapérangan suku Amérika Lor dhasar saka umbi iki tuwuh dadi rizoma.
Kembang bakung sing gedhé duwé telu godhong kembang, sok-sok wangi, lan ana ing manéka warna saka putih, kuning, jingga, jambon, abang, ungu, warna tembaga, nganti mèh ireng. Ana uga corak wujud bintik-bintik.
Ing ngisor iki suku-suku saka bakung sing wis ditepungi:
Berfî, zembeq navê komekê riwekên kulîlkdar e ji famîleya lîliyan (Liliaceae) ku pîvaz, tule jî dikevinê.
Ji binekoma Lilium. Riwekeke werzane (demsalane) ye. Nêzîkê 110 cureyên vê riwekê hene. Berfî pirranî bo baxçeyan tê çandin. Li hin welatan kokên wê dixwin. Li hin deveran bi şaşî jê re leylank jî dibêjin lê leylank ne ji vê komê ye, ne ji berfiyan e.
Mixabin ji ber ku li ser floraya Kurdistanê xebateke zanistî nehatiye kirin, navê van cureyan ên latînî çine ne diyar e.
Berfî, zembeq navê komekê riwekên kulîlkdar e ji famîleya lîliyan (Liliaceae) ku pîvaz, tule jî dikevinê.
Ji binekoma Lilium. Riwekeke werzane (demsalane) ye. Nêzîkê 110 cureyên vê riwekê hene. Berfî pirranî bo baxçeyan tê çandin. Li hin welatan kokên wê dixwin. Li hin deveran bi şaşî jê re leylank jî dibêjin lê leylank ne ji vê komê ye, ne ji berfiyan e.
Li feu d' li (on scrît eto : feu-d'-li; on dit ossu fleur di sint Djôzef u lisse), c' est ene fleur des cortis, po wårni, avou des grandès fleurs di sacwantès coleurs, mins ki c' est les blankes les pus rlomêyes.
No e sincieus latén Lilium spp.
Famile : feudlissêyes.
Come les ôtes feudlissêyes, c' est ene plante avou èn agnon. Gn è vént cénk a shijh fleurs so tchaeke bodje, e moes d' djun, djulete (el Walonreye).
Li feu d' li crexhe voltî ezès clairès plaeces, et voet evi l' crouweur.
Li feu d' li est l' essegne del peurté et d' l' inocince. I fourit sovint tchanté pås fjheus d' arimeas e walon. Joseph Vrindts li lome li "sins taetches". Et Henri Simon, dins "li ptit rôzî", scrît :
Li feu d' li (on scrît eto : feu-d'-li; on dit ossu fleur di sint Djôzef u lisse), c' est ene fleur des cortis, po wårni, avou des grandès fleurs di sacwantès coleurs, mins ki c' est les blankes les pus rlomêyes.
No e sincieus latén Lilium spp.
Famile : feudlissêyes.
Lelėjė aba lėlėjė (luotīnėškā: Lilium) ī lelėjėniu augalū (Liliaceae) šeimā, vėinskiltēm augalam muokslėškā prigolontė kvietka.
Tas ī daugiametis augals, katrou šaknės tuokis cėbolioks (bolbalė) ī. Lapā siauri, ba kuota, stombrē būn kėiti, statmeni. Žėidā dėdli, daili, vairiū spalvū.
Lietovuo lelėjės nug sena žuolėninku (daržaliu) kvietkas ī. Ta kvietka ciels daržalė poikoms ī, tūdie žmuonis nug sena liuob dainioutė aplė lelėjės, so anūm mieruotė panaliu dailībė. Da skaituoma, ka lelėjė ī patiuos Panas Marėjės švėnta kvietka.
Ba daržalė lelėju da būn ė laukėnė, katra sīkēs aug kor medies.
Lilio esas planto herbacea, bulboza kun stipo rekta, e di qua la varietato maxim konocata havas floro pureblanka e kloshoforma.
Lilium (members o which are true lilies) is a genus o yerbaceous flouerin plants growin frae bulbs, aw wi lairge prominent flouers. Lilies are a group of flouerin plants which are important in cultur an leeteratur in much o the warld. Maist species are native tae the temperate northren hemisphere, tho thair range extends intae the northren subtropics. Mony ither plants hae "lily" in thair common name but are nae relatit tae true lilies.
Ol lili, jei o jili (Lilium L., 1753) l'è un jener dei piante qe al fa part de la fameia dei Liliaceae.
Compagn de l'iris, ol jener Lilium l'è orijinare de l'Europa, de l'Asia e del Nord Ameriga; al g'ha dent dei piante cond un'alteza qe la va dei 80 cm ai 2 m, dotade de bulb a scaie imbricade, qe i è tut intoren a un circol central, dal qual i vegn for de sota i radix, e de sora la gamba.
Ol jener al g'ha dent circa 80 specie e tants ibrids e cultivar.
Ol lili, jei o jili (Lilium L., 1753) l'è un jener dei piante qe al fa part de la fameia dei Liliaceae.
Compagn de l'iris, ol jener Lilium l'è orijinare de l'Europa, de l'Asia e del Nord Ameriga; al g'ha dent dei piante cond un'alteza qe la va dei 80 cm ai 2 m, dotade de bulb a scaie imbricade, qe i è tut intoren a un circol central, dal qual i vegn for de sota i radix, e de sora la gamba.
Ol jener al g'ha dent circa 80 specie e tants ibrids e cultivar.
D'Liljen (Lilium) sinn eng Planzegattung aus der Famill vun de Liljeplanzen (Liliaceae).
Wéinst hiren apaarte Bléie gi se a ville Kulturen als Dekoratiounsplanzen appreciéiert. Absënns an Asien gi se awer och als Liewensmëttel an als Heelplanze gebraucht.
D'Gattung huet sech vun hirem Urspronk am Himalaya aus op all Kontinenter vun der Nordhallefkugel ausgebreet, mat enger Preferenz fir klimatesch geméissegt Zonen. Haaptverbreedungsgebitt ass China, mä et fënnt ee se och an Nordamerika, Europa, am Kaukasus, Russland, bis hin zu Japan.
Et gëtt eng 110 Aarten, dovu sinn der 21 op der Rouder Lëscht.
Déi heraldesch Liljen, u sech eng Giel Lëtscheblumm déi mat de Lilje botanesch iwwerhaapt net Famill ass, ass d'Symbol vun der kinneklecher Famill am Frankräich.
D'Liljen ass doriwwer eraus e Symbol vun der Joffer Maria, an e Symbol vun der Rengheet.
D'Liljen (Lilium) sinn eng Planzegattung aus der Famill vun de Liljeplanzen (Liliaceae).
Wéinst hiren apaarte Bléie gi se a ville Kulturen als Dekoratiounsplanzen appreciéiert. Absënns an Asien gi se awer och als Liewensmëttel an als Heelplanze gebraucht.
D'Gattung huet sech vun hirem Urspronk am Himalaya aus op all Kontinenter vun der Nordhallefkugel ausgebreet, mat enger Preferenz fir klimatesch geméissegt Zonen. Haaptverbreedungsgebitt ass China, mä et fënnt ee se och an Nordamerika, Europa, am Kaukasus, Russland, bis hin zu Japan.
Et gëtt eng 110 Aarten, dovu sinn der 21 op der Rouder Lëscht.
Déi heraldesch Liljen, u sech eng Giel Lëtscheblumm déi mat de Lilje botanesch iwwerhaapt net Famill ass, ass d'Symbol vun der kinneklecher Famill am Frankräich.
D'Liljen ass doriwwer eraus e Symbol vun der Joffer Maria, an e Symbol vun der Rengheet.
Los liris son un ensems de plantas erbacèas de la familha des Liliaceae apartenent al genre Lilium.
Aquelas plantas de bulbe son a l'origina presentas dins las zonas temperada de l'emisfèra nòrd.
Se trapa sobretot en Euròpa, mas tanben en Asia, d'Índia fins a Japon e a las Filipinas.
Lor airal d'espandiment cobrís tanben los Estats Units d'America e lo sud de Canadà.
Las espècias del genre Lilium son abitualament adaptadas dins los mitans forestièrs, sovent montanhós, o mai rarament dins los mitans aclarits (pradas). D'unas venon dins de zonas umidas. Una sola espècia (Lilium arboricola) viu en epifita.
Fòrça varietats son cultivadas e ornan los òrts pel mond entièr.
Lors grandas flors de sièis tepals (3 petals e 3 sepals identics), sovent perfumadas, pòdon portar de colors vivas, blancas, jaunas o rojas, amb a vegadas de motius colorats.
La florason se faguèt en estiu, l'ivèrn constituissent un periòde d'inactivitat per la planta.
Gaireben totas las espècias de liris perdon las fuèlhas pendent la sason freja, mas Lilium candidum garda une rosèta de pichona fuèlhas a la basa pendent gaireben tot l'an. Los bulbes son d'organs de serva, an pas de rusca protectritz. Las flors apareisson al tèrme d'una camba verticala unica.
La flor de liris, en realitat una flor de cotèla, jauna o aur, es lo simbòl de la familha reiala en França.
Lo liris de las pradas (Lilium philadelphicum L. var. andinum) es lo simbòl floral de la província de Saskatchewan e èra tanben fins a 1999 l'emblèma floral de Quebèc; lo liris fa totjorn partida de la bandièra quebequés. La Saskatchewan e lo Quebèc son doas províncias de Canadà.
Lo liris bosniac (Lilium bosniacum) es lo simbòl dels abitants de Bòsnia. Èra sus l'anciana bandièra nacionala de Bòsnia e Ercegovina de 1992 a 1998.
Le liris es un simbòl de la Verge Maria, e un simbòl de puretat.[1]
Ang saring Lilium (Ingles: lily, lilium) ay mga mala-yerbang mga namumulaklak na halaman na karaniwang tumutubo mula sa mga bulbo (o mga bukba o sinibuyas)[1], na binubuo ng may mga 110 uri sa pamilya ng mga liryo[2], ang Liliaceae. Mahalagang halaman sila sa mga hardin dahil sa kanilang mga bulaklak, at maging sa larangan ng panitikan. May ilang mga bulbo ng liryo na kinakain ng mga tao. Tinatawag na mga tunay na liryo ang mga kabilang sa saring ito, habang ang ibang mga halaman na tinaguriang "liryo" o lily din ay hindi kaugnay sa grupong ito (halimbawa na ang mga kiyapo o apon, mga "liryong-pantubig").
Ang lathalaing ito na tungkol sa Bulaklak ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Ang saring Lilium (Ingles: lily, lilium) ay mga mala-yerbang mga namumulaklak na halaman na karaniwang tumutubo mula sa mga bulbo (o mga bukba o sinibuyas), na binubuo ng may mga 110 uri sa pamilya ng mga liryo, ang Liliaceae. Mahalagang halaman sila sa mga hardin dahil sa kanilang mga bulaklak, at maging sa larangan ng panitikan. May ilang mga bulbo ng liryo na kinakain ng mga tao. Tinatawag na mga tunay na liryo ang mga kabilang sa saring ito, habang ang ibang mga halaman na tinaguriang "liryo" o lily din ay hindi kaugnay sa grupong ito (halimbawa na ang mga kiyapo o apon, mga "liryong-pantubig").
Ljiljan (liljan, lijer, lat. Lilium) je rod monokotiledona iz porodice ljiljani (Liliaceae), trajnica s lukovicama i nadzemnom stabljikom. Porijeklom je iz Azije, Evrope, Sjeverne Amerike. Ovaj rod uključuje oko 90 vrsta.
Podzemna stabiljka je crepasta lukovica iz koje izlazi izdanak s pojedinačnim cvjetovima u štitastom cvatu. Naraste u visinu 50–100 cm. Boje ljiljana su: bijela, žuta, ružičasta, narandžasta i crvena. Plod je tobolac s 500 sjemenki. Cvjetovi su krupni, ljevkasti ili zvonoliki. Listići cvijeća su srasli ili djelomično slobodni, više ili manje savijeni unatrag.[1]
Listovi su linearni, lancetasti, ovalni na stapkama ili sjedeći. Na gornjem dijelu peteljke nema listova.
Osnovni hromosomski broj je n=12.[2]
U Bosni i Hercegovini i ostalim balkanskim zemljama, ljuljani su samonikli i predstavljeni sa četiri vrsta. Planinski ili lukovičasti ljiljan (Lilium bulbiferum) raste na planinskim livadama i proplancima. Ima uspravne ili stršeće narandžaste do crvenonarandžaste cvjetove. Kranjski ljiljan (Lilium carniolicum), ima viseće žute do naranđžaste cvjetove, nastanjuje gorske travnjake i svijetle šume i šikare. U šumama raste i zlatni ljiljan (Lilium martagon), s listovima u pršljenu na sredini stabljike. Njegovi mesnatocrveni listići ocvijeća savijeni su unatrag, a na unutrašnjoj strani imaju tamnije pjege. Sve su te tri vrste zakonom zaštićene. Bosanski ljiljan (Lilium bosniacum) je endemska biljka planinskih travnjaka Dinarskih planina.
Od davnina se kao ukrasna biljka uzgaja bijeli, gospin ili marijin ljiljan (Lilium candidum), porijrklom s jugoistoka Balkana, iz Libana i Izraela.
1. Sekcija:
2. Sekcija: uključuje ostale karakteristike u 7 odjela:
Azijski ljiljani su snažne biljke krupnih cvjetova i često jarkih boja. Cvjetovi su uspravni, u svim tonovima. Rasprostranjeni su na svim tlima.
Ovakvi hibridi rastu od oko 150–180 cm. Imaju i do 25 žutih, narandžastih i crvenih cvjetova sa smeđim ili crnim pjegama.
To su svi hibridi nastali ukrštanjem vrsta koje potječu iz Japana: zlatni ljiljan, japanski ljiljan i niski ljiljan.
Lilium regale, pupoljak
Lilium distichum
Lilium kelloggii
Lilium superbum
Lilium duchartei
Lilium regale
Lilium 'Matrix'
Ljiljan kao simbol ima različita tumačenja, predstavlja kršćansko Sveto Trojstvo, Djevicu Mariju i ima značenje čistoće i nevinosti. U starijim bosanskim džamijama ljiljan se redovno pojavljuje na najsvetijim mjestima iznad mihraba i minbera (Karađozbegova i Koski Mehmed-pašina džamija u Mostaru, Magribija u Sarajevu, Careva u Blagaju itd.). Simbol ljiljana se redovno pojavljuje na stećcima i na muslimanskim nišanima.
Ljiljan (liljan, lijer, lat. Lilium) je rod monokotiledona iz porodice ljiljani (Liliaceae), trajnica s lukovicama i nadzemnom stabljikom. Porijeklom je iz Azije, Evrope, Sjeverne Amerike. Ovaj rod uključuje oko 90 vrsta.
Pek-ha̍p-sio̍k (-屬, ha̍k-miâ: Lilium) ia̍h sī kiò chò iú-lih (ゆり), sī si̍t-bu̍t (植物)--ê hun-lūi. Chu-téng-hoe, gōng-gōng-chháu, kó͘-chhoe-hoe lóng sī lāi-té ê chéng-lūi.
Tī Au-chiu ê chin chè só͘-chāi, toā-pō͘-hun ê A-chiu, kap Bí-kok, Ka-ná-tah.
Ū līn-keng. Seⁿ chò bô chin é (60–180 cm). Ê khui seⁿ-chò chhiūⁿ kó͘-chhoe ê hoe. Chū-jiân oân-chheⁿ chōng-hóng-hā,toā-to-sò͘ pek-ha̍p sī lak-hio̍h-á si̍t-bu̍t , chú-iàu tī giâm-hân,té ji̍t,khoat-hoa̍t e̍k-thài chúi ê tong-kùi hiu-bîn(休眠). Tān pō͘-hūn hun-pò͘ tī tong-kùi un-hô jī-chhiáⁿ hā-kùi ko-un( khó-lêng toè-tio̍h ta-sò chhiūⁿ tē-tiong-hái hêng khì-hāu khu) tē-khu ê peh-ha̍p ( chhiūⁿ pe̍h pek-ha̍p, siông-chhiū pek-ha̍p , siā-hiuⁿ pek ha̍p) , hā-kùi ba̍k-nih-kú khùn-khì āu , chhiu-kùi bêng-gê(萌芽) hêng-sêng ki-seng liân-chē ia̍p-châng, koè-tang āu tîn chhun-tn̂g khui-hoe.
Kong-kàu kā i tòng-chò Seng-bú ê siōng-teng, ma sī Vaticano ê kok-hoa.
Incl. Sektion Daurolirion (Dauricum-Sektion)
Pek-ha̍p-sio̍k (-屬, ha̍k-miâ: Lilium) ia̍h sī kiò chò iú-lih (ゆり), sī si̍t-bu̍t (植物)--ê hun-lūi. Chu-téng-hoe, gōng-gōng-chháu, kó͘-chhoe-hoe lóng sī lāi-té ê chéng-lūi.
Piyozgul (Lilium), liliya — loladoshlar oilasiga mansub koʻp yillik manzarali va efirmoyli oʻsimlik turkumi. Shim. yarim sharning moʻʼtadil mintaqalarida 90 dan ortiq turi, 2000 ortiq navi bor. Ayrim turlari hind va Filippin o.larida ham uchraydi. Xushboʻy oq gulli P. (L. candidum), toʻq sariqgulli yoʻlbars P. (L.tig-rinum), qoramtir xolli toʻq qizil jingalak P. (L.mar-tagon^ap eng koʻp tarqalgan. P. manzarali oʻsimlik sifatida oʻstiriladi. Har 3—6 yilda uyadagi piyozchalarini poyachalari soniga qarab, boʻlib-boʻlib oʻtqazish yoʻli bilan koʻpaytiriladi. Mayda piyozchalari bahorda, barglar qoʻltigʻida paydo boʻlgan piyozchalar avgustda, urugʻi bahorda ochik joyga, kuzda issiqxonaga ekiladi. Baʼzi turlari ildizidan koʻpayadi. May-sentabrda gullaydi. Oq gulli P.dan efir moyi olinadi.[1]
Piyozgul (Lilium), liliya — loladoshlar oilasiga mansub koʻp yillik manzarali va efirmoyli oʻsimlik turkumi. Shim. yarim sharning moʻʼtadil mintaqalarida 90 dan ortiq turi, 2000 ortiq navi bor. Ayrim turlari hind va Filippin o.larida ham uchraydi. Xushboʻy oq gulli P. (L. candidum), toʻq sariqgulli yoʻlbars P. (L.tig-rinum), qoramtir xolli toʻq qizil jingalak P. (L.mar-tagon^ap eng koʻp tarqalgan. P. manzarali oʻsimlik sifatida oʻstiriladi. Har 3—6 yilda uyadagi piyozchalarini poyachalari soniga qarab, boʻlib-boʻlib oʻtqazish yoʻli bilan koʻpaytiriladi. Mayda piyozchalari bahorda, barglar qoʻltigʻida paydo boʻlgan piyozchalar avgustda, urugʻi bahorda ochik joyga, kuzda issiqxonaga ekiladi. Baʼzi turlari ildizidan koʻpayadi. May-sentabrda gullaydi. Oq gulli P.dan efir moyi olinadi.
Zambaku ( lat. Lilium), eshte nje bime e cila ben pjese ne familjen e Nymforeve ( lat. Liliaceae). Ajo ndryshe quhet dhe mbreteresha e ujit.
Nga rizomi i Zambakut prodhohet Niseshtja.
Ajo rritet prej 60 deri ne 180cm.
Ja disa specie te Zambakave :
Lilium African Queen, Lilium Casa Blanca, Lilium Fata Morgana, Lilium Garden Party, Lilium Golden Splendo, Lilium henryi , Lilium mackliniae , Lilium martagon , Lilium pardalinum , Lilium Pink Perfection, Lilium regale .
Τo Κρίνo (επιστ. Λείριον, Lilium) είναι μία μεγάλη κατηγορία ιδιαίτερα όμορφων αγριολούλουδων με παγκόσμια εξάπλωση. Στην Ελλάδα υπάρχουν πέντε είδη κρίνων, τα περισσότερα στη Βόρεια Ελλάδα. Το είδος περιλαμβάνει μονοετή, διετή και πολυετή φυτά με ύψος που αγγίζει και το 1 μέτρο. Αναπτύσσονται σε μέσα ή μεγάλα υψόμετρα.
Τα κρίνα είναι βολβώδη φυτά. Έχουν συνήθως ψηλό βλαστό με άνθος στην κορυφή. Το άνθος τους αποτελείται συνήθως από έξι πέταλα και είναι στραμμένο με μία ελαφριά κλίση προς το έδαφος. Έχει έντονα χρωματισμένους κίτρινους ανθήρες. Τα περισσότερα είδη κρίνων ανθίζουν κατά τη διάρκεια της άνοιξης και κάποια προς το τέλος του καλοκαιριού.
Από τα γνωστότερα είδη κρίνου είναι το Λείριον το πάλλευκο (Lilium candidum) που είναι περισσότερο γνωστό ως "κρινάκι της Παναγίας". Έχει ύψος μέχρι ένα μέτρο και λευκό άνθος.
Πολύ εντυπωσιακό είδος είναι το Λείριον της Ροδόπης ή Κρίνος της Ροδόπης (Lilium rhodopaeum). Είναι φυτό ενδημικό της ελληνικής και βουλγαρικής Ροδόπης. Ανθίζει τον Ιούνιο. Τα άνθη του είναι πάντα κίτρινα και φτάνουν σε μέγεθος τα 10 εκ. περίπου. Ο βλαστός σπάνια ξεπερνά τα 80 εκ. και στην κορυφή του βγαίνουν 1-5 άνθη. Είναι από τα πιο σπάνια και απειλούμενα φυτά του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης και για το λόγο αυτό δεν πρέπει να κόβεται ή να ξεριζώνεται.
Σύμφωνα με τον Διεθνή σύνδεσμο κτηνιάτρων για τις γάτες (ISFM)[1] oι κρίνοι είναι θανατηφόρα τοξικοί για τις γάτες. Μια απλή δαγκωματιά στα φύλλα ενός κρίνου, μια κατάποση του νερού που βρίσκεται στο βάζο με τους κρίνους ακόμη και ένα γλείψιμο της γύρης μπορεί να προκαλέσει καταστροφή των νεφρών της γάτας. Εάν δεν επέλθει άμεσα ο θάνατος, το ζώο είναι πιθανό να χρειάζεται αιμοκάθαρση. Όλα τα λίλιουμ παράγουν την τοξική χημική ουσία αλλά τα πιο επικίνδυνα είδη είναι τρία: Easter Lilies, Stargazer lilies και Asiatic lilies. Τέλος ορισμένες γάτες είναι περισσότερο και άλλες λιγότερο ευαίσθητες στην τοξικότητα του κρίνου.[2]
Τo Κρίνo (επιστ. Λείριον, Lilium) είναι μία μεγάλη κατηγορία ιδιαίτερα όμορφων αγριολούλουδων με παγκόσμια εξάπλωση. Στην Ελλάδα υπάρχουν πέντε είδη κρίνων, τα περισσότερα στη Βόρεια Ελλάδα. Το είδος περιλαμβάνει μονοετή, διετή και πολυετή φυτά με ύψος που αγγίζει και το 1 μέτρο. Αναπτύσσονται σε μέσα ή μεγάλα υψόμετρα.
Лилия (лат. Lilium, L. 1753) – өсүмдүктөрдүн лилиялар тукумундагы уруусу. Пияз түптүү көп жылдык чөп. Жалбырагы сабагына тегерете же кезектешип жайгашкан. Гүлү түрдүү түстө, түтүктөй же коңгуроодой түзүлүштө, диаметри 13–15 см. Көпөлөк аркылуу жана өзүн-өзү чаңдаштырат. Айрымдарынын жалбырак колтугунда вегетациялык көбөйүү милдетин аткаруучу бүчүр калыптанат. Мөмөсү – көп уруктуу кутуча. Түндүк жарым шардын мелүүн алкагында, көбүнчө токойлуу жана ачык тоо капталдарында 90дон ашык түрү өсөт. КМШ өлкөлөрүнүн Европа бөлүгүндө, Кавказда, Сибирде, Ыраакы Чыгышта 21 түрү таралган. Кыргызстанда жапайы түрү кездешпейт. Лилиянын бардык түрү – кооз өсүмдүк. 2000ден ашык сорту өстүрүлөт.
Лилия (лат. Lilium, L. 1753) – өсүмдүктөрдүн лилиялар тукумундагы уруусу. Пияз түптүү көп жылдык чөп. Жалбырагы сабагына тегерете же кезектешип жайгашкан. Гүлү түрдүү түстө, түтүктөй же коңгуроодой түзүлүштө, диаметри 13–15 см. Көпөлөк аркылуу жана өзүн-өзү чаңдаштырат. Айрымдарынын жалбырак колтугунда вегетациялык көбөйүү милдетин аткаруучу бүчүр калыптанат. Мөмөсү – көп уруктуу кутуча. Түндүк жарым шардын мелүүн алкагында, көбүнчө токойлуу жана ачык тоо капталдарында 90дон ашык түрү өсөт. КМШ өлкөлөрүнүн Европа бөлүгүндө, Кавказда, Сибирде, Ыраакы Чыгышта 21 түрү таралган. Кыргызстанда жапайы түрү кездешпейт. Лилиянын бардык түрү – кооз өсүмдүк. 2000ден ашык сорту өстүрүлөт.
लिलि (Lily या Lilium) लिलिएसी कुल (Liliaceae), का जीनस है, जिसके १०० स्पीशीज़ हैं। इसके पौधे कठोर, अर्धकठोर तथा कंदीय शाक होते हैं। लिलि के कीपाकार फूल अपनी सुंदरता सुगंध एवं आकृति के कारण विख्यात हैं। फूलों की पंखुड़ियों में बाहर की ओर भूरी, या गुलाबी वर्णरेखाएँ रहती हैं और अंदर की ओर पीली अथवा श्वेत आभा रहती है। इसका तना कई फुट ऊँचा होता है और इसमें अंतस्थ फूल, या अंतस्थ फूलगुच्छ लगता है।
यह वंश उत्तरी शीतोष्ण क्षेत्र का देशज है और इसका प्रवर्धन, बीज, शाल्कीकंद, पत्र प्रकलिकाओं (bulbils) तथा भूस्तरी द्वारा होता है। टाइगर लिलि, मैडोना लिलि, चीनी लिलि, जापानी लिलि, श्वेत ऐस्टर लिलि, प्याज, लहसुन तथा शतावरी (Asparagus) इसके मुख्य सदस्य हैं। केवल लिलियन वंश के पौधे ही लिलि कहे जाने चाहिए, पर अन्य पौधे भी लिलि कहे जाते हैं जो लिलि हैं नहीं, जैसे कुमुदिनी (वाटर लिलि) तथा लिलि ऑव वैली इत्यादि।
गहरी, बलुई दोमट तथा उचित तरह सिंचित मिट्टी में लिलि उत्तम रूप से उगती है। अधिकांश लिलियों के कंद विलंबित वर्षा के बाद छह इंच गहरी मिट्टी में लगाए जाते हैं। मोज़ेइक (mosaic) तथा बॉट्रिटिस ब्लाइट (botrytis blight) नामक बीमारियाँ लिलि के लिए घातक होती हैं।
लिलि (Lily या Lilium) लिलिएसी कुल (Liliaceae), का जीनस है, जिसके १०० स्पीशीज़ हैं। इसके पौधे कठोर, अर्धकठोर तथा कंदीय शाक होते हैं। लिलि के कीपाकार फूल अपनी सुंदरता सुगंध एवं आकृति के कारण विख्यात हैं। फूलों की पंखुड़ियों में बाहर की ओर भूरी, या गुलाबी वर्णरेखाएँ रहती हैं और अंदर की ओर पीली अथवा श्वेत आभा रहती है। इसका तना कई फुट ऊँचा होता है और इसमें अंतस्थ फूल, या अंतस्थ फूलगुच्छ लगता है।
यह वंश उत्तरी शीतोष्ण क्षेत्र का देशज है और इसका प्रवर्धन, बीज, शाल्कीकंद, पत्र प्रकलिकाओं (bulbils) तथा भूस्तरी द्वारा होता है। टाइगर लिलि, मैडोना लिलि, चीनी लिलि, जापानी लिलि, श्वेत ऐस्टर लिलि, प्याज, लहसुन तथा शतावरी (Asparagus) इसके मुख्य सदस्य हैं। केवल लिलियन वंश के पौधे ही लिलि कहे जाने चाहिए, पर अन्य पौधे भी लिलि कहे जाते हैं जो लिलि हैं नहीं, जैसे कुमुदिनी (वाटर लिलि) तथा लिलि ऑव वैली इत्यादि।
गहरी, बलुई दोमट तथा उचित तरह सिंचित मिट्टी में लिलि उत्तम रूप से उगती है। अधिकांश लिलियों के कंद विलंबित वर्षा के बाद छह इंच गहरी मिट्टी में लगाए जाते हैं। मोज़ेइक (mosaic) तथा बॉट्रिटिस ब्लाइट (botrytis blight) नामक बीमारियाँ लिलि के लिए घातक होती हैं।
లిలియం (Lilium) లిలియేసి (Liliaceae) కుటుంబానికి చెందిన అందమైన పువ్వుల మొక్కలు. ఇవి ఉల్లి మాదిరిగా భూమిలో దుంప కలిగిన జాతి. ఈ ప్రజాతిలో సుమారు 110 జాతులు ఉన్నాయి. ఈ లిల్లీ పుష్పాలు ఉద్యానవనాల్లో అందంగా కనులకు విందుచేస్తాయి. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఇవి సంస్కృతి, సాహిత్యాలలో విశిష్టస్థానాన్ని కలిగివున్నాయి. అయితే కొన్ని జాతుల్ని వాటి దుంపల కోసం పెంచుతున్నారు.
ఇవి తెల్లగా ఉంటాయి. ఫ్రాన్సు లో బౌర్టోన్ వంశం పరిపాలించే కాలంలో ఆ రాజవంశం కోటీ ఆఫ్ ఆరమ్స్ గా ఈ పువ్వులు వాడేవారు.
လီလီပန်းပင်မျိုးသည် အပင်မျိုးရင်းအကြီး ဆုံးတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည့်ပြင် ခြံဥယျာဉ်များတွင် အလှစိုက်ပျိုးရာ၌လူကြိုက်များသော အပင်မျိုးတစ်ခုဖြစ်သည်။ လီလီပန်းများသည် မကြီးလွန်း၊ မငယ်လွန်း အနေတော်အရွယ်ရှိ၍ အလွန်လှပသည့်ပြင် အနံ့လည်းမွှေးကြိုင်သောကြောင့် အလွန်တန်ဖိုးထားကြသည်။ လီလီပန်းပင်မျိုး၏ မူလ ပေါက်ရာဒေသမှာ မြောက်သမပိုင်းဒေသများဖြစ်သည်။ လီလီပန်းပင်သည်လီလီအေစီအီး မျိုးရင်းတွင် လီလီယမ်မျိုးစု၌ပါဝင်၍ ယင်း၏ ရုက္ခဗေဒအမည်မှာ ပန်းမျိုးစုကိုလိုက်၍ အမျိုးမျိုးခေါ်ကြသည်။ လီလီပန်းမျိုးရင်းတွင်မျိုးစုပေါင်း ၂ဝဝကျော်မျှ ရှိပြီးလျှင် မျိုးစိတ်ပေါင်း ၂ဝဝဝ ခန့်ရှိလေသည်။တရုတ်နိုင်ငံတွင် မူလဖြစ်ထွန်းသော ကျားလီလီပန်း၏ ရုက္ခဗေဒ အမည်မှာ လီလီယမ် တိက်ဂရီနမ်ဖြစ်၍ ဥရောပတိုက်ကတောင်ပိုင်းနှင့်ဗြိတိသျှကျွန်းတွင် အလေ့ကျပေါက်သော မဒေါနားလီလီပန်း၏ ရုက္ခဗေဒအမည်မှာ လီလီယမ် ကန်ဒီဒမ်စသည် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် တရုတ် လီလီပန်း၊ဂျပန်လီလီပန်းများလည်းရှိကြသည်။ လီလီပန်းပင်မျိုးတွင် ကညွှတ်၊ ကြက်သွန်နီ၏ကြက်သွန်ဖြူ၊ ထန်းကြက်သွန်ပင်မျိုးများ ပါဝင်ကြသည်။ လီလီပန်းပင်များသည် အမြင့်နှစ်ပေမှ ငါးပေးအထိရှိကြသည်။ လီလီပန် အမျိုးစုတွင် ပါဝင်သော လီလီပန်းပင်အစစ်များသည် ပင်စည်မတ်၍ အရွက်များမှာ သေးသွယ်ရှည်လျားပြီးလျှင် အည|ာမရှိဘဲ ပင်စည်တွင်ကပ်၍ ရွက်လွှဲဖြစ်စေ၊ ပင်စည်တစ်ဝိုက်ပတ်၍ဖြစ်စေ ထွက်ကြသည်။
ပင်စည်၏ ထိပ်တွင်မှထင်ရှားပေါ်လွင်သော ခေါင်းလောင်းပုံသဏ္ဌာန် အပွင့်များပွင့်ကြသည်။ အပွင့်တစ်ပွင့်တွင် ပွင့်ဖတ်ခြောက်ခု ကွဲ၍နေသည့်ပြင်ထိုပွင့်ဖတ်များသည် ဝတ်ဆုံဖို ခြောက်ခုနှင့် အသီးခွံတစ်ခုကို ဝိုင်းလျက်ရှိနေလေသည်။ပန်းပွင့်တစ်ပွင့်တွင် ပွင့်ချပ်နှစ်ခုသာ ရှိသော်လည်း ပွင့်ချပ် တစ်ခုလျှင် ပွင့်ဖတ်သုံးခု တွဲနေသဖြင့် ရုတ်တရက်ကြည့်လျှင် ပွင့်ချပ် ခြောက်ခုရှိသကဲ့သို့ထင်ရသည်။
လူသိများ၍ ထင်ရှားသော လီလီပန်မျိုးထဲတွင် ဂျပန် လီလီပန်း မျိုးလည်း တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ ယင်းပန်း၏အရောင်မှာ အနီရင့်အောက်ခံတွင် မရမ်းရောင် အစက်ကလေးများ ရှိသဖြင့် အလွန်လှပသည်။တစ်ခုသော လီလီပန်းမျိုးတွင် ပွင့်ဖတ်လိမ္မော်ရောင် အောက်ခံ၌ အနီစက်များရှိသည်။ အရောင်အသွေးမှာ အလွန်တောက်ပသဖြင့် ရှုမငြီးနိုင်ပေ။ အလှဆုံးကား အီစတာလီလီခေါ် အဖြူဆွတ်ဆွတ် လီလီပန်းဖြစ်သည်။ အပွင့် တစ်ပွင့်လုံးမှာ အစက်အပြောက်မရှိဘဲ ဆွတ်ဆွတ်ဖြူနေသဖြင့် ကျက်သရေရှိ လှပေသည်။ ပင်စည်အမြင့် ၁ဝ ပေမှ ၁၄ ပေ ထိရှိသော အိန္ဒိယ လီလီ ပန်းပင်ကြီးများတွင် ကတော့ပုံအပွင့်ကြီးများရှိ၍ အရောင်မှာ မရမ်းရောင် ဖြစ်သည်။ လီလီပန်းပင်အမျိုးပေါင်း မြောက်မြားစွာရှိသည့်အလျောက် အပွင့် များ၏ အရောင်မှာလည်း အမျိုးမျိုး ကွဲပြားလျက်ရှိရာ အမျိုးတိုင်းပင် တစ်မျိုးစီလှပ၍ ကျက်သရေရှိလှပေသည်။[၃]
လီလီပန်းပင်မျိုးသည် အပင်မျိုးရင်းအကြီး ဆုံးတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည့်ပြင် ခြံဥယျာဉ်များတွင် အလှစိုက်ပျိုးရာ၌လူကြိုက်များသော အပင်မျိုးတစ်ခုဖြစ်သည်။ လီလီပန်းများသည် မကြီးလွန်း၊ မငယ်လွန်း အနေတော်အရွယ်ရှိ၍ အလွန်လှပသည့်ပြင် အနံ့လည်းမွှေးကြိုင်သောကြောင့် အလွန်တန်ဖိုးထားကြသည်။ လီလီပန်းပင်မျိုး၏ မူလ ပေါက်ရာဒေသမှာ မြောက်သမပိုင်းဒေသများဖြစ်သည်။ လီလီပန်းပင်သည်လီလီအေစီအီး မျိုးရင်းတွင် လီလီယမ်မျိုးစု၌ပါဝင်၍ ယင်း၏ ရုက္ခဗေဒအမည်မှာ ပန်းမျိုးစုကိုလိုက်၍ အမျိုးမျိုးခေါ်ကြသည်။ လီလီပန်းမျိုးရင်းတွင်မျိုးစုပေါင်း ၂ဝဝကျော်မျှ ရှိပြီးလျှင် မျိုးစိတ်ပေါင်း ၂ဝဝဝ ခန့်ရှိလေသည်။တရုတ်နိုင်ငံတွင် မူလဖြစ်ထွန်းသော ကျားလီလီပန်း၏ ရုက္ခဗေဒ အမည်မှာ လီလီယမ် တိက်ဂရီနမ်ဖြစ်၍ ဥရောပတိုက်ကတောင်ပိုင်းနှင့်ဗြိတိသျှကျွန်းတွင် အလေ့ကျပေါက်သော မဒေါနားလီလီပန်း၏ ရုက္ခဗေဒအမည်မှာ လီလီယမ် ကန်ဒီဒမ်စသည် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် တရုတ် လီလီပန်း၊ဂျပန်လီလီပန်းများလည်းရှိကြသည်။ လီလီပန်းပင်မျိုးတွင် ကညွှတ်၊ ကြက်သွန်နီ၏ကြက်သွန်ဖြူ၊ ထန်းကြက်သွန်ပင်မျိုးများ ပါဝင်ကြသည်။ လီလီပန်းပင်များသည် အမြင့်နှစ်ပေမှ ငါးပေးအထိရှိကြသည်။ လီလီပန် အမျိုးစုတွင် ပါဝင်သော လီလီပန်းပင်အစစ်များသည် ပင်စည်မတ်၍ အရွက်များမှာ သေးသွယ်ရှည်လျားပြီးလျှင် အည|ာမရှိဘဲ ပင်စည်တွင်ကပ်၍ ရွက်လွှဲဖြစ်စေ၊ ပင်စည်တစ်ဝိုက်ပတ်၍ဖြစ်စေ ထွက်ကြသည်။
ပင်စည်၏ ထိပ်တွင်မှထင်ရှားပေါ်လွင်သော ခေါင်းလောင်းပုံသဏ္ဌာန် အပွင့်များပွင့်ကြသည်။ အပွင့်တစ်ပွင့်တွင် ပွင့်ဖတ်ခြောက်ခု ကွဲ၍နေသည့်ပြင်ထိုပွင့်ဖတ်များသည် ဝတ်ဆုံဖို ခြောက်ခုနှင့် အသီးခွံတစ်ခုကို ဝိုင်းလျက်ရှိနေလေသည်။ပန်းပွင့်တစ်ပွင့်တွင် ပွင့်ချပ်နှစ်ခုသာ ရှိသော်လည်း ပွင့်ချပ် တစ်ခုလျှင် ပွင့်ဖတ်သုံးခု တွဲနေသဖြင့် ရုတ်တရက်ကြည့်လျှင် ပွင့်ချပ် ခြောက်ခုရှိသကဲ့သို့ထင်ရသည်။
လူသိများ၍ ထင်ရှားသော လီလီပန်မျိုးထဲတွင် ဂျပန် လီလီပန်း မျိုးလည်း တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ ယင်းပန်း၏အရောင်မှာ အနီရင့်အောက်ခံတွင် မရမ်းရောင် အစက်ကလေးများ ရှိသဖြင့် အလွန်လှပသည်။တစ်ခုသော လီလီပန်းမျိုးတွင် ပွင့်ဖတ်လိမ္မော်ရောင် အောက်ခံ၌ အနီစက်များရှိသည်။ အရောင်အသွေးမှာ အလွန်တောက်ပသဖြင့် ရှုမငြီးနိုင်ပေ။ အလှဆုံးကား အီစတာလီလီခေါ် အဖြူဆွတ်ဆွတ် လီလီပန်းဖြစ်သည်။ အပွင့် တစ်ပွင့်လုံးမှာ အစက်အပြောက်မရှိဘဲ ဆွတ်ဆွတ်ဖြူနေသဖြင့် ကျက်သရေရှိ လှပေသည်။ ပင်စည်အမြင့် ၁ဝ ပေမှ ၁၄ ပေ ထိရှိသော အိန္ဒိယ လီလီ ပန်းပင်ကြီးများတွင် ကတော့ပုံအပွင့်ကြီးများရှိ၍ အရောင်မှာ မရမ်းရောင် ဖြစ်သည်။ လီလီပန်းပင်အမျိုးပေါင်း မြောက်မြားစွာရှိသည့်အလျောက် အပွင့် များ၏ အရောင်မှာလည်း အမျိုးမျိုး ကွဲပြားလျက်ရှိရာ အမျိုးတိုင်းပင် တစ်မျိုးစီလှပ၍ ကျက်သရေရှိလှပေသည်။
Pak-ha̍p-fâ (Ho̍k-miàng: Lilium) ya cho-tet ham cho pa-hà-fâ (叭哈花) fe̍t-chá tá-vón-fâ (打碗花), he yit-tsúng tshṳ̍t-vu̍t, ngièn-sán tshai-yî Chûng-koet, tsú-yeu fûn-phu tì Â-chû tûng-phu, Eû-chû、Pet-mî-chû tén-tén Pet-pan-khiù vûn-tai thi-khî, tshiòn-khiù yí-kîn fat-hien yû yit-pak tô-ke phín-tsúng, khì-tsûng ńg-sṳ̍p-ńg tsûng sán-yî Chûng-koet.
Pak-ha̍p-fâ (Ho̍k-miàng: Lilium) ya cho-tet ham cho pa-hà-fâ (叭哈花) fe̍t-chá tá-vón-fâ (打碗花), he yit-tsúng tshṳ̍t-vu̍t, ngièn-sán tshai-yî Chûng-koet, tsú-yeu fûn-phu tì Â-chû tûng-phu, Eû-chû、Pet-mî-chû tén-tén Pet-pan-khiù vûn-tai thi-khî, tshiòn-khiù yí-kîn fat-hien yû yit-pak tô-ke phín-tsúng, khì-tsûng ńg-sṳ̍p-ńg tsûng sán-yî Chûng-koet.
Lilium (/ˈlɪliəm/ LIL-ee-əm)[3] is a genus of herbaceous flowering plants growing from bulbs, all with large prominent flowers. They are the true lilies. Lilies are a group of flowering plants which are important in culture and literature in much of the world. Most species are native to the northern hemisphere and their range is temperate climates and extends into the subtropics. Many other plants have "lily" in their common names, but do not belong to the same genus and are therefore not true lilies.
Lilies are tall perennials ranging in height from 2–6 ft (60–180 cm). They form naked or tunicless scaly underground bulbs which are their organs of perennation. In some North American species the base of the bulb develops into rhizomes, on which numerous small bulbs are found. Some species develop stolons.[4] Most bulbs are buried deep in the ground, but a few species form bulbs near the soil surface. Many species form stem-roots. With these, the bulb grows naturally at some depth in the soil, and each year the new stem puts out adventitious roots above the bulb as it emerges from the soil. These roots are in addition to the basal roots that develop at the base of the bulb, a number of species also produce contractile roots that move the bulbs deeper into the soil.[5]
The flowers are large, often fragrant, and come in a wide range of colors including whites, yellows, oranges, pinks, reds and purples. Markings include spots and brush strokes. The plants are late spring- or summer-flowering. Flowers are borne in racemes or umbels at the tip of the stem, with six tepals spreading or reflexed, to give flowers varying from funnel shape to a "Turk's cap". The tepals are free from each other, and bear a nectary at the base of each flower. The ovary is 'superior', borne above the point of attachment of the anthers. The fruit is a three-celled capsule.[6]
Seeds ripen in late summer. They exhibit varying and sometimes complex germination patterns, many adapted to cool temperate climates.
Most cool temperate species are deciduous and dormant in winter in their native environment. But a few species native to areas with hot summers and mild winters (Lilium candidum, Lilium catesbaei, Lilium longiflorum) lose their leaves and enter a short dormant period in summer or autumn, sprout from autumn to winter, forming dwarf stems bearing a basal rosette of leaves until, after they have received sufficient chilling, the stem begins to elongate in warming weather.
The basic chromosome number is twelve (n=12).[7]
Taxonomical division in sections follows the classical division of Comber,[8] species acceptance follows the World Checklist of Selected Plant Families,[9] the taxonomy of section Pseudolirium is from the Flora of North America,[10] the taxonomy of Section Liriotypus is given in consideration of Resetnik et al. 2007,[11] the taxonomy of Chinese species (various sections) follows the Flora of China[12] and the taxonomy of Section Sinomartagon follows Nishikawa et al.[13] as does the taxonomy of Section Archelirion.[14]
The World Checklist of Selected Plant Families, as of January 2014, considers Nomocharis a separate genus in its own right,[15] however some authorities consider Nomocharis to be embedded within Lilium, rather than treat it as a separate genus.[16][17] The Sinomartagon are divided in 3 paraphyletic groups, while the Leucolirion are divided in 2 paraphyletic groups.[18]
There are seven sections:
There are 111 species counted in this genus.[19] For a full list of accepted species[1] with their native ranges, see List of Lilium species.
Some species formerly included within this genus have now been placed in other genera. These genera include Cardiocrinum, Notholirion, Nomocharis and Fritillaria.
The botanic name Lilium is the Latin form and is a Linnaean name. The Latin name is derived from the Greek word λείριον leírion, generally assumed to refer to true, white lilies as exemplified by the Madonna lily.[23][24][25] The word was borrowed from Coptic (dial. Fayyumic) hleri, from standard hreri, from Demotic hrry, from Egyptian hrṛt "flower". Meillet maintains that both the Egyptian and the Greek word are possible loans from an extinct, substratum language of the Eastern Mediterranean. Ancient Greek: κρῖνον, krīnon, was used by the Greeks, albeit for lilies of any color.[26]
The term "lily" has in the past been applied to numerous flowering plants, often with only superficial resemblance to the true lily, including water lily, fire lily, lily of the Nile, calla lily, trout lily, kaffir lily, cobra lily, lily of the valley, daylily, ginger lily, Amazon lily, leek lily, Peruvian lily, and others. All English translations of the Bible render the Hebrew shūshan, shōshan, shōshannā as "lily", but the "lily among the thorns" of Song of Solomon, for instance, may be the honeysuckle.[27]
The range of lilies in the Old World extends across much of Europe, across most of Asia to Japan, south to India, and east to Indochina and the Philippines. In the New World they extend from southern Canada through much of the United States. They are commonly adapted to either woodland habitats, often montane, or sometimes to grassland habitats. A few can survive in marshland and epiphytes are known in tropical southeast Asia. In general they prefer moderately acidic or lime-free soils.
Lilies are used as food plants by the larvae of some Lepidoptera species including the Dun-bar.
The proliferation of deer (e.g. Odocoileus virginianus) in North America, mainly due to factors such as the elimination of large predators for human safety, is responsible there for a downturn in lily populations in the wild and is a threat to garden lilies as well.[28] Fences as high as 8 feet may be required to prevent them from consuming the plants, an impractical solution for most wild areas.[29]
Many species are widely grown in the garden in temperate, sub-tropical and tropical regions.[30] Numerous ornamental hybrids have been developed. They are used in herbaceous borders, woodland and shrub plantings, and as patio plants. Some lilies, especially Lilium longiflorum, form important cut flower crops or potted plants. These are forced to flower outside of the normal flowering season for particular markets; for instance, Lilium longiflorum for the Easter trade, when it may be called the Easter lily.
Lilies are usually planted as bulbs in the dormant season. They are best planted in a south-facing (northern hemisphere), slightly sloping aspect, in sun or part shade, at a depth 2½ times the height of the bulb (except Lilium candidum which should be planted at the surface). Most prefer a porous, loamy soil, and good drainage is essential. Most species bloom in July or August (northern hemisphere). The flowering periods of certain lily species begin in late spring, while others bloom in late summer or early autumn.[31] They have contractile roots which pull the plant down to the correct depth, therefore it is better to plant them too shallowly than too deep. A soil pH of around 6.5 is generally safe. Most grow best in well-drained soils, and plants are watered during the growing season. Some species and cultivars have strong wiry stems, but those with heavy flower heads are staked to stay upright.[32][33]
The following lily species and cultivars currently hold the Royal Horticultural Society's Award of Garden Merit (confirmed 2017):[34]
Numerous forms, mostly hybrids, are grown for the garden. They vary according to the species and interspecific hybrids that they derived from, and are classified in the following broad groups:[40][41][42]
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
The flowers can be classified by flower aspect and form:[49]
Many newer commercial varieties are developed by using new technologies such as ovary culture and embryo rescue.[50]
Aphids may infest plants. Leatherjackets feed on the roots. Larvae of the Scarlet lily beetle can cause serious damage to the stems and leaves. The scarlet beetle lays its eggs and completes its life cycle only on true lilies (Lilium) and fritillaries (Fritillaria).[51] Oriental, rubrum, tiger and trumpet lilies as well as Oriental trumpets (orienpets) and Turk's cap lilies and native North American Lilium species are all vulnerable, but the beetle prefers some types over others. The beetle could also be having an effect on native Canadian species and some rare and endangered species found in northeastern North America.[52] Daylilies (Hemerocallis, not true lilies) are excluded from this category. Plants can suffer from damage caused by mice, deer and squirrels. Slugs,[53] snails and millipedes attack seedlings, leaves and flowers.
Brown spots on damp leaves may signal an infection of Botrytis elliptica, also known as Lily blight, lily fire, and botrytis leaf blight.[54] Various viral diseases can cause mottling of leaves and stunting of growth, including lily curl stripe, ringspot, and lily rosette virus.[55]
Lilies can be propagated in several ways;
Plant grow regulators (PGRs) are used to limit the height of lilies, especial those sold as potted plants; commonly used chemicals include ancymidol, fluprimidol, paclobutrazol, and uni-conazole, which are applied to the foliage and retard the biosynthesis of gibberellins, a class of plant hormones responsible for stem growth.[58]
A comparison of meiotic crossing-over (recombination) in lily and mouse led, in 1977, to the conclusion that diverse eukaryotes share a common pattern of meiotic crossing-over.[59] Lilium longiflorum has been used for studying aspects of the basic molecular mechanism of genetic recombination during meiosis.[60][61]
Some Lilium species are toxic to cats. This is known to be so especially for Lilium longiflorum, though other Lilium and the unrelated Hemerocallis can also cause the same symptoms.[62][63][64][65] The true mechanism of toxicity is undetermined, but it involves damage to the renal tubular epithelium (composing the substance of the kidney and secreting, collecting, and conducting urine), which can cause acute kidney failure.[65] Veterinary help should be sought, as a matter of urgency, for any cat that is suspected of eating any part of a lily – including licking pollen that may have brushed onto its coat.[66]
Lily bulbs are starchy and edible as root vegetables, though bulbs of some species may be too bitter to eat.[67]
Lilium brownii var. viridulum, known as 百合 (pak hop; pinyin: bǎi hé; Cantonese Yale: baak hap; lit. 'hundred united'), is one of the most prominent edible lilies in China. Its bulbs are large in size and not bitter. They were even exported and sold in the San Francisco Chinatown in the 19th century, available both fresh and dry.[67] A landrace called 龍牙百合 (pinyin: lóng yá bǎi hé; lit. 'dragon-tooth lily') mainly cultivated in Hunan and Jiangxi is especially renowned for its good-quality bulbs.[68]
L. lancifolium (Chinese: 卷丹; pinyin: juǎn dān; lit. 'reflexed red') is widely cultivated in China, especially in Yixing, Huzhou and Longshan. Its bulbs are slightly bitter.[68]
L. davidii var. unicolor (Chinese: 蘭州百合; lit. 'Lanzhou lily') is mainly cultivated in Lanzhou and its bulbs are valued for sweetness.[68]
Other edible Chinese lilies include L. brownii var. brownii, L. davidii var. davidii, L. concolor, L. pensylvanicum, L. distichum, L. martagon var. pilosiusculum, L. pumilum, L. rosthornii and L. speciosum var. gloriosoides.[69] Researchers have also explored the possibility of using ornamental cultivars as edible lilies.[72]
The dried bulbs are commonly used in the south to flavor soup. They may be reconstituted and stir-fried, grated and used to thicken soup, or processed to extract starch. Their texture and taste draw comparisons with the potato, although the individual bulb scales are much smaller.
The commonly marketed "lily" flower buds, called 金针菜 (kam cham tsoi;[73] pinyin: jīn zhēn cài; Cantonese Yale: gāmjām choi; lit. 'gold needle vegetable') in Chinese cuisine, are actually from daylilies, Hemerocallis citrina,[74] or possibly H. fulva.[a][73] Flowers of the H. graminea and Lilium bulbiferum were reported to have been eaten as well, but samples provided by the informant were strictly daylilies and did not include L. bulbiferum.[b][75]
Lily flowers and bulbs are eaten especially in the summer, for their perceived ability to reduce internal heat.[76] A 19th century English source reported that "Lily flowers are also said to be efficacious in pulmonary affections, and to have tonic properties".[75]
Asiatic lily cultivars are also imported from the Netherlands; the seedling bulbs must be imported from the Netherlands every year.[77][78][79]
The parts of Lilium species which are officially listed as food material in Taiwan are the flower and bulbs of Lilium lancifolium, Lilium brownii var. viridulum, Lilium pumilum and Lilium candidum.[80]
The lily bulb or yuri-ne is sometimes used in Japanese cuisine.[c][81] It may be most familiar in the present day as an occasional ingredient (具, gu) in the chawan-mushi (savoury egg custard),[82] where a few loosened scales of this optional ingredient are found embedded in the "hot pudding" of each serving.[83][84] It could also be used as an ingredient in a clear soup or suimono.[85][86]
The boiled bulb may also be strained[d] into purée for use, as in the sweetened kinton,[87][88] or chakin-shibori.[88][89][e]
There is also the yuri-yōkan, one recipe of which calls for combining measures of yuri starch with agar dissolved in water and sugar.[91] This was a specialty of Hamada, Shimane,[92] and the shop Kaisei-dō (開盛堂) established in 1885 became famous for it.[93][94] Because a certain Viscount Jimyōin wrote a waka poem about the confection which mentioned hime-yuri "princess lily",[f] one source stated that the hime-yuri (usually taken to mean L. concolor) had to have been used,[93] but another source points out that the city of Hamada lies back to back with across a mountain range with Fuchu, Hiroshima which is renowned for its production of yama-yuri (L. auratum).[90][g]
Current Japanese governmental sources (c. 2005) list the following lily species as prominent in domestic consumption:[98][99] the oni yuri or tiger lily Lilium lancifolium, the kooni yuri Lilium leichtlinii var. maximowiczii,[h] and the gold-banded white yama-yuri L. auratum.
But Japanese sources c. 1895–1900,[95][100] give a top-three list which replaces kooni yuri with the sukashi-yuri (透かし百合, lit. "see-through lily", L. maculatum) named from the gaps between the tepals.[101][102]
There is uncertainty regarding which species is meant by the hime-yuri used as food, because although this is usually the common name for L. concolor in most up-to-date literature,[103] it used to ambiguously referred to the tiger lily as well, c. 1895–1900.[95] The non-tiger-lily himeyuri is certainly described as quite palatable in the literature at the time, but the extent of exploitation could not have been as significant.[i]
The flower buds and roots of Lilium canadense are traditionally gathered and eaten by North American indigenous peoples.[104] Coast Salish, Nuu-chah-nulth and most western Washington peoples steam, boil or pit-cook the bulbs of Lilium columbianum. Bitter or peppery-tasting, they were mostly used as a flavoring, often in soup with meat or fish.[105]
Traditional Chinese medicine list the use of the following: 野百合 Lilium brownii, 百合 Lilium brownii var. viridulum, 渥丹 Lilium concolor, 毛百合 Lilium dauricum, 卷丹 Lilium lancifolium, 山丹 Lilium pumilum, 南川百合 Lilium rosthornii, 药百合Lilium speciosum var. gloriosoides, 淡黄花百合 Lilium sulphureum.[106][107]
In Taiwan, governmental publications list Lilium lancifolium Thunb., Lilium brownii var. viridulum Baker, Lilium pumilum DC.[108]
In the kanpō or Chinese medicine as practiced in Japan, the official Japanese governmental pharmacopeia Nihon yakkyokuhō (日本薬局方) includes the use of lily bulb (known as byakugō (ビャクゴウ 百合) in traditional pharmacological circles), listing the use of the following species: Lilium lancifolium, Lilium brownii, Lilium brownii var. colchesteri, Lilium pumilum[109] The scales flaked off from the bulbs are used, usually steamed.[109]
In South Korea, the lilium species which are officially listed for medicinal use are 참나리 Lilium lancifolium Thunberg; 당나리 Lilium brownii var. viridulun Baker.[110][111]
In the Victorian language of flowers, lilies portray love, ardor, and affection for your loved ones, while orange lilies stand for happiness, love, and warmth.[112]
Lilies are the flowers most commonly used at funerals, where they symbolically signify that the soul of the deceased has been restored to the state of innocence.[113]
Lilium formosanum, or Taiwanese lily, is called "the flower of broken bowl" (Chinese: 打碗花) by the elderly members of the Hakka ethnic group. They believe that because this lily grows near bodies of clean water, harming the lily may damage the environment, just like breaking the bowls that people rely on.[114] An alternative explanation is that parents convince children into not taking the lily by convincing the children that their dinner bowls may break if they destroy this flower.
In Western Christianity, Madonna lily or Lilium candidum has been associated with the Virgin Mary since at least the Medieval Era. Medieval and Renaissance depictions of the Virgin Mary, especially at the Annunciation, often show her with these flowers. Madonna lilies are also commonly included in depictions of Christ's resurrection. Lilium longiflorum, the Easter lily, is a symbol of Easter, and Lilium candidum, the Madonna lily, carries a great deal of symbolic value in many cultures. See the articles for more information.
The fleur-de-lis, associated primarily with French royalty, is a stylized lily flower.
Lilium bulbiferum has long been recognised as a symbol of the Orange Order in Northern Ireland.[115]
Lilium mackliniae is the state flower of Manipur. Lilium michauxii, the Carolina lily, is the official state flower of North Carolina. Idyllwild, California, hosts the Lemon Lily Festival, which celebrates Lilium parryi.[116] Lilium philadelphicum is the floral emblem of Saskatchewan province in Canada, and is on the flag of Saskatchewan.[117][118][119]
Lily of the valley, flame lilies, daylilies, and water lilies are symbolically important flowers commonly referred to as lilies, but they are not in the genus Lilium.
Lilium (/ˈlɪliəm/ LIL-ee-əm) is a genus of herbaceous flowering plants growing from bulbs, all with large prominent flowers. They are the true lilies. Lilies are a group of flowering plants which are important in culture and literature in much of the world. Most species are native to the northern hemisphere and their range is temperate climates and extends into the subtropics. Many other plants have "lily" in their common names, but do not belong to the same genus and are therefore not true lilies.
Lilio (science Lilium) estas ĝenerala nomo por plantoj el la genro de liliacoj.
Ĝi enhavas ĉirkaŭ 110 speciojn. Tiuj estas indiĝenaj de la Norda Hemisfero en Azio, Eŭropo kaj Nordameriko.
Lilium regale
Lilium monadelphum subsp. armenum
Lilium pyrenaicum
Lilium auratum
Lilium kesselringianum
Lilium carniolicum
Lilium cernuum
fajrolilio, rektpetala lilio (Lilium bulbiferum var. bulbiferum)
Lilium 'Matrix'
Lilio (science Lilium) estas ĝenerala nomo por plantoj el la genro de liliacoj.
Ĝi enhavas ĉirkaŭ 110 speciojn. Tiuj estas indiĝenaj de la Norda Hemisfero en Azio, Eŭropo kaj Nordameriko.
Las especies de Lilium, comúnmente llamadas azucenas o lirios, constituyen un género con alrededor de 110 integrantes que se incluye dentro de la familia de las liliáceas.
Los lirios son herbáceas perennes de tallos erectos con numerosas hojas alternas, lineares a lance balas. Crecen a partir de bulbos formados por capas de escamas carnosas sin túnica.
En algunas especies norteamericanas la base del bulbo desarrolla rizomas sobre los que se encuentran numerosos bulbillos pequeños. Otras desarrollan estolones. La mayoría de los bulbos están profundamente enterrados, sin embargo unos cuantos se forman cerca de la superficie del suelo.
Hay especies que desarrollan raíces adventicias en el tallo, con ellas, el bulbo crece de forma natural a cierta profundidad y cada año el nuevo tallo, a medida que emerge del suelo, emite raíces adventicias por encima del bulbo. Estas son adicionales a las raíces basales.
La mayoría de especies son de hoja caduca, excepto unas cuantas (como Lilium candidum, Lilium catesbaei) que mantienen una roseta de hojas basales durante el periodo de inactividad invernal.
La inflorescencia es terminal, en racimo o umbela, con una sola flor o hasta 25. Las flores en las especies pueden ser colgantes, erectas, ascendentes u horizontales; con perianto en forma de campana o embudo recurvados o reflejos. Tienen 3 sépalos normalmente ocultos, aunque a veces visibles formando una estrella en la base del perianto y 3 pétalos en una variedad de colores que abarca el blanco, amarillo, naranja, rosa o rojo, con manchas o puntos magenta o marrón. Los estambres son 6, internos o muy expuestos. El fruto es una cápsula con tres valvas, más o menos oblonga, de color verde tornándose marrón al madurar. Puede contener más de trescientas semillas.[1]
Algunas especies incluidas antes dentro de este género han sido transferidas a otros, como Cardiocrinum y Nomocharis.[cita requerida]
Híbrido del grupo cultivar Martagon: Lilium × dalhansonii 'Mrs R. O. Backhouse'
Lilium bulbiferum cultivar 'Ukraine'
Híbrido del grupo de cultivares asiáticos 'Cancun'
Híbrido del grupo de cultivares trompeta 'Fanfare'
Nativo de las regiones templadas del hemisferio norte. En el Viejo Mundo se extiende por la mayor parte de Europa desde el norte hasta la costa del Mediterráneo, la mayor parte de Asia, Japón, sur de los montes Nilgiri en la India, y sur de Filipinas. En el Nuevo Mundo se extiende desde el sur de Canadá y la mayor parte de América del Sur y Estados Unidos.
Están comúnmente adaptadas a hábitats boscosos, a menudo montañosos o a veces praderas. Algunas de las especies pueden sobrevivir en pantanos y las epifitas se encuentran en el sureste asiático (como L. arborícola). En general prefieren suelos moderadamente ácidos o libres de cal.[1]
Estas plantas son altamente tóxicas para los gatos, roedores y otros animales domésticos.[3][4]
Las especies de Lilium, comúnmente llamadas azucenas o lirios, constituyen un género con alrededor de 110 integrantes que se incluye dentro de la familia de las liliáceas.
See artikkel on taimeperekonnast; eesnime kohta vaata Liilia (eesnimi) Liilia (Lilium) on liilialiste sugukonda liilialaadsete seltsi kuuluv taimeperekond.
Liilia (Lilium) on liilialiste sugukonda liilialaadsete seltsi kuuluv taimeperekond.
Zitori (Lilium) Liliaceae familiako landare loredunen generoa da, Ipar hemisferioko eskualde epeletan jatorria duena. Landare apaingarri ezaguna da.[1]
Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. Zitori (Lilium) Liliaceae familiako landare loredunen generoa da, Ipar hemisferioko eskualde epeletan jatorria duena. Landare apaingarri ezaguna da.
Liljat (Lilium) on liljakasvien (Liliaceae) heimoon kuuluva, noin 100 lajia käsittävä kasvisuku. Se kasvaa luontaisesti pohjoisen pallonpuoliskon leudolla vyöhykkeellä: suuressa osin Eurooppaa ja Aasiaa alueella, joka ulottuu idässä Japaniin ja etelässä Etelä-Intiaan ja Filippiineille asti. Pohjois-Amerikan mantereella liljoja tavataan luontaisesti Etelä-Kanadassa ja suuressa osin Yhdysvaltoja. Suomessa villinä kasvavat liljat ovat viljelyjäänteitä tai -karkulaisia. Näitä voivat olla esimerkiksi varjolilja (Lilium martagon) ja ruskolilja (Lilium bulbiferum). Liljoja tiedetään kasvatetun jo yli 3000 vuotta sitten. Historiallisista lähteistä ja arkeologisista löydöistä on saatu merkkejä liljojen viljelystä muinaisessa Egyptissä sekä minolaisen kulttuurin aikana Thiran saarella. Vielä parisataa vuotta sitten niitä tunnettiin vain muutama laji, kun niitä nykyisin tunnetaan noin 100. Vanhimpia Euroopassa kasvatettuja koristekasveja on madonnanlilja.[1].
Liljoja käytetään paljon leikkokukkina sekä koristekasveina puutarhoissa, ja lajeista on jalostettu runsaasti uusia puutarhalajikkeita.
Heraldinen lilja (Fleur de lis) tunnetaan myös symbolina monessa yhteydessä, esimerkiksi partiolaisten keskuudessa. Se esiintyy myös Québecin lipussa, Turun vaakunassa ja vallankumousta edeltäneen Ranskan kuningaskunnan lipuissa.
Lilja on suomen kielessä naisen etunimi. Monissa muissakin kielissä lilja-sanan vastine on naisen etunimi.
Liljojen rakenne on tyypillinen yksisirkkaisille ruohovartisille kasveille. Niillä on puutumaton verso, josta maanpäällisen osan muodostaa kukkaverso. Maanalainen verson osa muodostaa varastoelimenä toimivan sipulin. Vuotuisessa kasvukierrossa edellisen vuoden hankasilmusta muodostuneet sipulit kehittävät päätesilmustaan kukkaverson, jonka kasvu päättyy kukintaan. Liljojen kasvutapa on siis sympodiaalinen eli haarajatkoinen. (Vrt. narsissikasvit)
Sipulissa ei ole tulppaanin sipulin tapaan kuorta. Sipulilehdet ovat kehittyneet meheviksi sipulisuomuiksi, joihin kasvukauden aikana varastoidaan hiilihydraatteja sekä vettä. Monet liljalajit kehittävät sipulin pohjassa olevien, monivuotisten juurien lisäksi sipulin ja maanpinnan väliseen ilmaverson osaan versojuuria. Liljojen lehdet ovat joko pitkin vartta hajallaan tai säännöllisissä 5-7 lehden kiehkuroissa. Lehdet ovat yksisirkkaisille tyypillisesti silposuoniset, tasareunaiset ja muodoltaan soikeat tai keihäsmäiset.
Kukinto voi olla muodoltaan tähkä, kerrannaistähkä, sarja tai kerrannaissarja. Kukkien määrä vaihtelee suuresti lajeittain: joillain lajeilla niitä muodostuu 1-3, toisilla kukkia voi olla kymmeniä jopa yli sata yhtä versoa kohden. Kukan rakenne on kuitenkin kaikilla lajeilla samanalainen. Kukan rakenteissa toistuu luku 3: sikiäin on kolmilokeroinen, luotti kolmiosainen, heteitä on kolme kahdessa kehässä samoin kehälehtiä (tepalit), joista ulompia kutsutaan sepaleiksi ja sisempiä petaleiksi. Petalit ovat useimmilla lajeilla selvästi leveämmät kuin sepalit. Heteiden ja kehälehtien määrä on siis kuusi. Kukat ovat väriltään yksiväriset tai kirjavat, usein pilkulliset. Liljat voidaan jakaa kolmeen pääryhmään kukan muodon mukaan; (1)sivusuuntainen ja torvimainen, esimerkiksi kuningaslilja, (2) pysty ja maljamainen, esimerkiksi ruskolilja, (3) nuokkuva ja kehälehdiltään taakse käänteinen, esimerkiksi tiikerinlilja. Liljakasvit voidaan erottaa rakenteeltaan hyvin samanlaisista narsissikasveista mm. sikiäimen asemasta kukassa: liljakasveilla sikiäin on kehän päällinen (eli kukan sisällä), kun taas narsissikasveilla se on kehän alainen eli jää kehälehtien ulkopuolelle. Hedelmöitys tapahtuu yleisimmin hyönteisten avustuksella. Liljalajit ovat itsesteriilejä. Lajien välisiä risteytymiä tunnetaan useita, joista jotkut ovat mahdollisesti syntyneet spontaanisti. Hedelmöityksen seurauksena kehittyvä kotahedelmä on kolmilokeroinen, kussakin lokerossa kehittyvät siemenet sijaitsevat kahdessa pystysuorassa rivissä. Yhteen siemenkotaan voi kehittyä jopa 300 siementä. Ohut, paperimainen kuori muodostaa koko siemenen ympäri ulottuvan lenninsiiven, jonka avulla siemenet voivat kulkeutua pitkiäkin matkoja. Siementen leviämistä edistää ilmaverson säilyminen talven aikana talven törröttäjänä, jolloin siementen kulkeutuminen hangen pinnalla on tehokasta.
Useimmat liljat viihtyvät neutraalissa tai lievästi happamassa maassa. Tosin jotkin lajit näyttävät kasvavan parhaiten kalkkipitoisessa maassa. Tällaisiin "kalkinsuosijoihin" kuuluu mm. madonnanlilja, jota ei tosin kovin yleisesti meillä viljellä. Kasvupaikan tulee olla hyvin ojitettu, mullan humuspitoista ja vettä läpäisevää. Hyvä keino huolehtia kasvupaikan riittävästä ojituksesta on istuttaa liljat "sorapedille". Tämä tarkoittaa sitä, että kasvupaikkaa perustettaessa pohjalle laitetaan karkeaa soraa, jopa sepeliä, ja tämän päälle vasta ruokamulta. Kasvualustaan kannattaa sekoittaa myös hiekkaa. Liljat viihtyvät, kun niiden kukat ovat auringossa ja juuret varjossa.
Liljalajeista yleisimmin viljellää madonnanliljaa, kuningasliljaa, tiikerililjaa, ruskoliljaa ja varjoliljaa, joista viimeksi mainitut kolme ovat myös yleisimmin Suomessa viljellyt liljalajit.
Liljat pitäisi istuttaa mieluiten syksyllä. Sipulien istutussyvyys riippuu lajista: nyrkkisääntönä versojuuria muodostavat lajit tulisi istuttaa syvyyteen, joka vastaa 2-3 kertaa sipulin läpimittaa. Madonnanlilja ja monet amerikkalaiset lajit pitää istuttaa kuitenkin aika lähelle maan pintaa.
Liljojen suvussa on yhteensä noin 100 lajia, joista valtaosa on kotoisin itäisestä Aasiasta. Luonnonvaraisena liljalajeja elää pohjoisella pallonpuoliskolla Euraasiassa sekä Pohjois-Amerikassa. Liljalajit elävät lähes poikkeuksetta vuoristoisilla seuduilla, yleensä 1500 - 2500 m korkeudella merenpinnasta. Tämän vuoksi hyvinkin eteläisiltä leveyspiireiltä kotoisin olevat lajit sietävät alhaisia lämpötiloja, jopa pakkasta.
Lajit on luokiteltu eri aikoina erilaisilla kriteereillä. Ensimmäiset luokitukset perustuivat kukkien muotoon sekä maantieteelliseen alkuperään. Uudemmat luokittelut ottavat rakenteellisten seikkojen lisäksi huomioon myös kemiallisen ja geneettisen samankaltaisuuden. Erityisesti fylogeneettiset analyysit ovat osittain muuttaneet perinteistä käsitystä liljasuvun sisäisestä sukupuusta. Se on myös vahvistanut käsitystä siitä, että konvergenssi selittää yhä useammin morfologisen samankaltaisuuden kuin lajien geneettinen lähisukulaisuus.[2]
Liljat (Lilium) on liljakasvien (Liliaceae) heimoon kuuluva, noin 100 lajia käsittävä kasvisuku. Se kasvaa luontaisesti pohjoisen pallonpuoliskon leudolla vyöhykkeellä: suuressa osin Eurooppaa ja Aasiaa alueella, joka ulottuu idässä Japaniin ja etelässä Etelä-Intiaan ja Filippiineille asti. Pohjois-Amerikan mantereella liljoja tavataan luontaisesti Etelä-Kanadassa ja suuressa osin Yhdysvaltoja. Suomessa villinä kasvavat liljat ovat viljelyjäänteitä tai -karkulaisia. Näitä voivat olla esimerkiksi varjolilja (Lilium martagon) ja ruskolilja (Lilium bulbiferum). Liljoja tiedetään kasvatetun jo yli 3000 vuotta sitten. Historiallisista lähteistä ja arkeologisista löydöistä on saatu merkkejä liljojen viljelystä muinaisessa Egyptissä sekä minolaisen kulttuurin aikana Thiran saarella. Vielä parisataa vuotta sitten niitä tunnettiin vain muutama laji, kun niitä nykyisin tunnetaan noin 100. Vanhimpia Euroopassa kasvatettuja koristekasveja on madonnanlilja..
Liljoja käytetään paljon leikkokukkina sekä koristekasveina puutarhoissa, ja lajeista on jalostettu runsaasti uusia puutarhalajikkeita.
Heraldinen lilja (Fleur de lis) tunnetaan myös symbolina monessa yhteydessä, esimerkiksi partiolaisten keskuudessa. Se esiintyy myös Québecin lipussa, Turun vaakunassa ja vallankumousta edeltäneen Ranskan kuningaskunnan lipuissa.
Lilja on suomen kielessä naisen etunimi. Monissa muissakin kielissä lilja-sanan vastine on naisen etunimi.
Lilium
Les lys ou lis sont des plantes herbacées de la famille des Liliaceae (Liliacées) appartenant au genre Lilium.
Ces plantes à bulbe sont originellement présentes dans les zones tempérées de l'hémisphère nord.
On les trouve principalement en Europe, mais aussi en Asie, de l'Inde jusqu'au Japon et aux Philippines.
Leur aire de répartition couvre également les États-Unis et le Sud du Canada.
Les espèces du genre Lilium sont habituellement adaptées aux milieux forestiers, souvent montagneux, ou plus rarement aux milieux dégagés (prairies). Quelques-unes poussent dans les zones marécageuses. Une seule espèce (Lilium arboricola) vit en épiphyte.
De nombreuses variétés hybrides sont cultivées et ornent les jardins du monde entier.
Leurs grandes fleurs à six pétales (trois pétales et trois sépales identiques), souvent parfumées, peuvent arborer des couleurs vives, blanches, jaunes ou rouges, avec parfois des motifs colorés.
La floraison a lieu en été, l'hiver constituant une période d'inactivité pour la plante.
La plupart des espèces de lys perdent leurs feuilles pendant la saison froide, mais Lilium candidum garde une rosette de petites feuilles à sa base pendant la plupart de l'année. Les bulbes sont des organes de réserve, ils n'ont pas de couche protectrice. Les fleurs apparaissent à l'extrémité d'une unique tige verticale.
Le lys apparaît très tôt dans la Bible comme évocation traditionnelle du peuple d'Israël. Ainsi, dans le Cantique des cantiques 2.1 : « Je suis un narcisse de Saron, un lis des vallées », chochanat ha-'amaqim. Le terme désignant le lys, chochana, a donné le prénom Suzanne.[réf. nécessaire]
Sous l'Empire romain, la fleur de lys avec ses six pétales était gravée sur les tombeaux juifs des catacombes et sa stylisation a abouti à l'étoile à six branches[1].
Le lys est un symbole de la Vierge Marie, et un symbole de pureté[2].
La fleur de lys (dont l'ancienne orthographe est « fleur de lis ») est une fleur mythique d'origine gauloise[3]. Elle proviendrait en réalité pour certains de l'iris (« lis » en néerlandais), pour d'autres du glaïeul et pour d'autres encore, ce symbole considéré comme une fleur (un meuble) héraldique n'a pas de réalité botanique. Cette marque d'origine gauloise s'est répandue dans le reste de l'Occident à partir du haut Moyen Âge, est en jaune ou or celui de la famille royale en France, il est aussi le symbole monarchique (sceptres) à la même époque dans l'espace occupé par des descendants des peuples germaniques du Saint-Empire romain germanique[Note 1].
Avec le développement de la marine à voile, la fleur de lys fait son apparition sur les cartes, adjointe à la rose des vents, pour indiquer la direction du Nord[5].
Au XXe siècle, la fleur de lys devient un emblème du scoutisme, repris à la cartographie, comme symbole de droiture, de connaissance du monde et de la capacité à s'orienter qui sont transmises aux jeunes dans leurs activités. Elle est depuis présente sur la plupart des emblèmes des associations scoutes du monde entier.
Le lys blanc a été l'emblème floral du Québec de 1963 à 1999, bien qu'il n'y soit pas indigène. Il a été remplacé par l'iris versicolore en 1999.[réf. nécessaire]
Le lys des prairies (Lilium philadelphicum L. var. andinum) est l'emblème floral de la province de Saskatchewan[6].
Le lys bosniaque (Lilium bosniacum) est l'emblème des habitants de Bosnie. Il figurait sur l'ancien drapeau national de Bosnie-Herzégovine[7].
Dans le langage des fleurs, le lys symbolise la pureté[8].
L'ethnobotaniste François Couplan (2009), rapporte que certaines espèces ont servi ou servent encore parfois d’aliment en Europe, en Amérique du Nord et en Asie, y compris dans des régions où l’espèce n'est que subspontanée (échappée de jardins).
Les amérindiens du nord mangeaient les bulbes de certaines espèces, dont deux actuellement utilisées comme plante décorative en Europe : L. canadense et L. superbum, par ailleurs considérés comme émollients et maturatifs[9].
En Asie, au Japon notamment, des bulbes de lys cultivés ou sauvage étaient consommés, bouillis puis séchés pour être conservés. Il y existe encore des cultures de bulbes (de Lilium bulbiferum notamment) comme existent des cultures d'oignon en Europe. Les môchis (gâteaux cuits à la vapeur) sont faites avec la fécule extraite du bulbe, et cette fécule est l’un des ingrédients du « namono », traditionnellement mangé par les japonais lors des fêtes du Nouvel-An. En Europe, L. candidum consommé dans l’Ouest et le Sud de la Grèce et dans le sud de la Yougoslavie, ou encore avec L lancifolium en Autriche où il est subspontané[9].
En Europe, les écailles charnues du bulbe du Lys martagon, légèrement sucrées et au goût agréable ont été mangées jusqu’à la fin des années 1800 en Savoie en cas de disettes, de même pour celles de L. bulbiferum subs croceum (Lys orangé) dans le Jura, les Alpes, en Corse et en Italie[9]. Dans le Sud-Est de la Russie, les cosaques récoltaient autrefois des bulbes de Lys martagon, qui ont aussi été consommés en Bosnie (en bouillies et galettes) jusqu’à il y a peu[9]. Les fleurs du Lys blanc étaient utilisées en Catalogne pour aromatiser le ratafia[9].
Le pollen des lys, abondant et facile à récolter est riche en nutriments ; il peut être utilisé pour colorer et/ou parfumer certains plats, ou consommé tel quel[9].
Des pétales de lys (lys blanc le plus souvent) macérées dans de l’eau de vie étaient utilisées pour soigner les plaies, et macérées dans l’huile d’olive elles étaient utilisée pour soigner les brûlures (avant l’apparition du tulle gras)[9].
Lilium monadelphum subsp. armenum.
Lilium monadelphum (aux fleurs jaunes) et Lilium martagon (aux fleurs roses).
Lilium poussant en Sibérie orientale.
, prénom masculin d'origine latine provenant de LysLilium
Les lys ou lis sont des plantes herbacées de la famille des Liliaceae (Liliacées) appartenant au genre Lilium.
Planda ilbhliantúil le bleib, déanta as duilleoga lannacha ata ag dul thar a chéile. Dúchasach do réigiúin mheasartha sa leathsféar thuaidh. An gas ag dul suas go díreach, neamhghéagach le cuid mhaith duilleog caol ailtéarnach nó bíseach. 6 theascán mór foirceanta iombhlátha ar na bláthanna, go minic ar crochadh. Trumpa-chruthach de ghnáth. nó an t-iombhláth rollta ar gcúl, cosúil le caipín Turcaigh. An-chuid dathanna, ach bán den chuid is mó, agus buí go dtí dearg is corcra, go minic ballach. Na staimíní fada ag gobadh amach. I gcuid mhaith saghsanna, tá na bláthanna an-chumhra.
Lilium, é un xénero de plantas comunmente coñecidas coma azucenas[1][2], existen unhas 110 especies no xénero, que se inclúe dentro da familia das liliáceas.
O nome común galego azucena adoita, porén, reservarse á especie do xénero: Lilium candidum, planta ornamental con bulbo, de talo alto, estreitas follas longas e flores en acio, olorosas e brancas, vermellas ou amarelas[3].
As azucenas son xeralmente herbas de talos frondosos que forman bulbos subterráneos, escamosos ou espidos, os cales utilizan para sobrevivir no inverno. Nalgunhas especies norteamericanas a base do bulbo desenvolveuse en rizomas sobre os que se atopan numerosas ceboliñas pequenas. Outras desenvolven estolóns. A maioría dos bulbos están profundamente enterrados, con todo uns cantos fórmanse preto da superficie do chan.
Moitas especies desenvolven raíces no talo, con elas, o bulbo medra de forma natural a certa profundidade e cada ano o novo talo, a medida que emerxe do chan, emite raíces adventicias por riba do bulbo. Estas son adicionais ás raíces basais.
A maioría de especies son caducas, agás unhas cantas (como Lilium candidum, Lilium catesbaei) que manteñen unha roseta de follas basais durante o período de inactividade invernal.
As grandes flores, que exhalan un forte cheiro, sobre todo á noite, teñen seis pétalos nunha variedade de cores que abarca o branco, amarelo, alaranxado, rosado e púrpura. Os motivos inclúen tacas, pinceladas e puntillas. A floración dáse no verán.
As sementes, que madurecen a finais do verán, amosan diferentes e a miúdo complexos padróns de xerminación adaptados aos climas que habitan.
Algunhas especies incluídas antes dentro deste xénero foron transferidas a outros, como Cardiocrinum e Nomocharis.
Hai 13 tipos de cultivares: entre eles: New York e Amélie.
Nativo das rexións temperadas do hemisferio norte. No Vello Mundo esténdese pola maior parte de Europa desde o norte até a costa do Mediterráneo, a maior parte de Asia, Xapón, sur dos montes Nilgiri na India, e sur de Filipinas. No Novo Mundo esténdese desde o sur de Canadá e a maior parte dos Estados Unidos.
Están comunmente adaptadas a hábitats boscosos, a miúdo montañosos ou ás veces pradarías. Algunhas das especies poden sobrevivir en pantanos, lamagueiros e as epífitas atópanse no sueste asiático (como L. arboricola). En xeral prefiren solos moderadamente acedos e libres de cal.
O xénero Lilium inclúe as especies a seguir:
Lilium albanicum
Lilium amabile
Lilium amoenum
Lilium anhuiense
Lilium auratum
Lilium bakerianum
Lilium bolanderi
Lilium bosniacum
Lilium brevistylum
Lilium brownii
Lilium bulbiferum
Lilium callosum
Lilium canadense
Lilium candidum
Lilium carniolicum
Lilium catesbaei
Lilium cernuum
Lilium chalcedonicum
Lilium columbianum
Lilium concolor
Lilium dauricum
Lilium davidii
Lilium distichum
Lilium duchartrei
Lilium fargesii
Lilium floridum
Lilium formosanum
Lilium grayi
Lilium habaense
Lilium hansonii
Lilium heldreichii
Lilium henrici
Lilium henryi
Lilium huidongense
Lilium humboldtii
Lilium iridollae
Lilium jankae
Lilium jinfushanense
Lilium kelleyanum
Lilium kelloggii
Lilium lancifolium
Lilium lankongense
Lilium ledebourii
Lilium leichtlinii
Lilium leucanthum
Lilium lijiangense
Lilium longiflorum
Lilium lophophorum
Lilium maritimum
Lilium martagon
Lilium matangense
Lilium medeoloides
Lilium medogense
Lilium michauxii
Lilium michiganense
Lilium monadelphum
Lilium nanum
Lilium nepalense
Lilium occidentale
Lilium oxypetalum
Lilium papilliferum
Lilium paradoxum
Lilium pardalinum
Lilium parryi
Lilium parvum
Lilium philadelphicum
Lilium pinifolium
Lilium pomponium
Lilium primulinum
Lilium pumilum
Lilium pyi
Lilium pyrenaicum
Lilium pyrophilum
Lilium regale
Lilium rhodopaeum
Lilium rosthornii
Lilium rubescens
Lilium saccatum
Lilium sargentiae
Lilium sempervivoideum
Lilium sherriffiae
Lilium souliei
Lilium speciosum
Lilium stewartianum
Lilium sulphureum
Lilium superbum
Lilium taliense
Lilium tianschanicum
Lilium tsingtauense
Lilium wallichianum
Lilium wardii
Lilium washingtonianum
Lilium wenshanense
Lilium xanthellum
Lilium, é un xénero de plantas comunmente coñecidas coma azucenas, existen unhas 110 especies no xénero, que se inclúe dentro da familia das liliáceas.
O nome común galego azucena adoita, porén, reservarse á especie do xénero: Lilium candidum, planta ornamental con bulbo, de talo alto, estreitas follas longas e flores en acio, olorosas e brancas, vermellas ou amarelas.
Ljiljan (liljan, lijer, lat. Lilium) je rod jednosupnica iz porodice ljiljani (Liliaceae), trajnica s lukovicom i nadzemnom stabljikom. Potječe iz Azije, Europe, Sjeverne Amerike. Postoji oko 90 vrsta.
Podzemna stabiljka je crepasta lukovica iz koje izlazi izbojak s pojedinačnim cvjetovima u štitastom cvatu. Naraste u visinu 50–100 cm. Boje ljiljana su: bijela, žuta, ružičasta, narandžasta i crvena. Plod je tobolac s 500 sjemenki. Cvjetovi su krupni, ljevkasti ili zvonoliki. Listići cvijeća su srasli ili djelomično slobodni, više ili manje savijeni unatrag.
Listovi su linearni, lancetasti, ovalni na stapkama ili sjedeći. Na gornjem dijelu stapke nema listova.
U Hrvatskoj su samonikle četiri vrste. Gorski ili lukovičasti ljiljan (Lilium bulbiferum) raste na gorskim travnjacima, ima uspravne ili stršeće narančaste do crvenonarančaste cvjetove. Kranjski ljiljan (Lilium carniolicum), ima viseće žute do narančaste cvjetove, nastanjuje gorske travnjake i svijetle šume i šikare. U šumama raste i ljiljan zlatan (Lilium martagon), s listovima u pršljenu na sredini stabljike. Njegovi mesnatocrveni listići ocvijeća svinuti su unatrag, a na unutrašnjoj strani imaju tamnije pjege. Sve su te tri vrste zakonom zaštićene. Bosanski ljiljan (Lilium bosniacum) endemična je biljka planinskih travnjaka Dinarskih planina.
Od davnina se kao ukrasna biljka uzgaja bijeli, gospin ili marijin ljiljan (Lilium candidum), podrijetlom s jugoistoka Balkana, iz Libanona i Izraela.[1]
1. Skupina:
2. Skupina: uključuje ostale karakteristike u 7 odjela:
To su snažne biljke krupnih cvjetova i intenzivnih boja. Cvjetovi su uspravni, u svim tonovima. Uspijevaju u svim tlima.
Naraste do 90 cm. Cvijet je dug 13–18 cm, bijele boje, na jednoj stapci nalazi se nekoliko cvjetova turbastog oblika. Neotporan je na hladnoću. Cvate u prosincu, a koristi ga se samo za rez.
Naraste od 150–180 cm. Ima 25 cvjetova u žutoj, narandžastoj i crvenoj boji sa smeđim ili crnim točkicama.
Naziva se još i kraljevski ljiljan (Lilium regale). Cvjetovi su krupni, snažni i ugodnog mirisa, u cvatu ima do 30 cvjetova. Visina doseže 100 cm, boje hibrida su srebrnobijela, žuta, zlatnožuta, ružičasta, iznutra bijela, a izvana grimizno nijansirana.
To su svi hibridi nastali križanjem vrsta koje potječu iz Japana: zlatni ljiljan, japanski ljiljan i niski ljiljan.
1. odvajanje mladih od starih lukovica (u rujnu, listopadu i travnju)
2. odvajanjem ovojnih ljusaka (odvajaju se cijele godine)
3. zračne lukovice (skidaju se male lukovice sa stapke i sade, za tri godine razvijaju se snažne lukovice)
Ljiljan je solitarna biljka (zbog svoje ljepote i veličine). Sadi se u kućne vrtove, parkove i koristi ga se kao rezano cvijeće.
Lilium regale, pupoljak
Lilium distichum
Lilium kelloggii
Lilium superbum
Lilium duchartei
Lilium regale
Lilium 'Matrix'
Ljiljan (liljan, lijer, lat. Lilium) je rod jednosupnica iz porodice ljiljani (Liliaceae), trajnica s lukovicom i nadzemnom stabljikom. Potječe iz Azije, Europe, Sjeverne Amerike. Postoji oko 90 vrsta.
Lilija[1][2] (Lilium) je ród ze swójby Lilijowych rostlinow (Liliaceae).
Wobsahuje sćěhowace družiny:
Lilija (Lilium) je ród ze swójby Lilijowych rostlinow (Liliaceae).
Wobsahuje sćěhowace družiny:
běła lilija (Lilium candidum) čerwjena lilija (Lilium bulbiferum) turkowska lilija (Lilium martagon)Tanaman Bakung merupakan bagian dari genus Lilium. Nama tanaman ini dalam bahasa Inggris adalah lily. Ada sekitar 110 suku dalam keluarga bakung (Liliaceae).
Kawasan tumbuh bakung meliputi sebagian besar Eropa, sebagian besar Asia sampai Jepang, ke selatan yaitu India, ke Indocina dan ke Filipina. Tanaman ini bisa menyesuaikan diri dengan habitat hutan, seringkali pegunungan, dan kadang-kadang habitat rerumputan. Beberapa mampu hidup di rawa. Pada umumnya tanaman ini lebih cocok tinggal di habitat dengan tanah yang mengandung kadar asam seimbang.
Perkembangbiakan Bunga bakung biasanya menggunakan umbi pada perakaranya, Pemecahan umbi lebih baik dilakukan secara langsung jangan sampai terlalu lama hingga mengering. Jika proses penanamanya menunggu waktu lama taruh ditempat yang dingin dan gelap serta lembab. Proses penanaman dilakukan dengan menggali tanah sedalam 15-30 cm lalu tanam umbi dan tutup dengan tanah kembali siram hingga basah, Beri jarak yang sesuai antara 15 - 20 cm.
Bakung adalah tumbuhan tahunan dengan tinggi 60–180 cm. Bakung biasanya memiliki tangkai yang kokoh. Kebanyakan suku bakung membentuk umbi polos di bawah tanah. Di beberapa suku Amerika Utara, dasar dari umbi ini berkembang menjadi rizoma.
Bunga bakung yang besar memiliki tiga daun bunga, acapkali wangi, dan terdapat dalam berbagai warna dari putih, kuning, jingga, merah muda, merah, ungu, warna tembaga, hingga hampir hitam. Terdapat pula corak berupa bintik-bintik.
Berikut suku-suku dari bakung yang telah dikenali:
Tanaman Bakung merupakan bagian dari genus Lilium. Nama tanaman ini dalam bahasa Inggris adalah lily. Ada sekitar 110 suku dalam keluarga bakung (Liliaceae).
Lilium (tegundir hverrar sem eru eiginlegar liljur) er ættkvísl jurtkenndra blómstrandi plantna sem vaxa af laukum, allar með áberandi blómum. Liljur eru blómstrandi plöntur sem eru mikilvægar í menningu og bókmenntum í mestöllum heiminum. Flestar tegundirnar eru upprunnar frá tempruðum svæðum norðurhvels, þó að útbreiðsla þeirra nái til heittempraða beltisins. Margar aðrar plöntur hafa "lilja" í almennu nafni þeirra án þess að vera skyldar eiginlegum liljum.
Liljur eru hávaxnir fjölæringar (frá 60 til 180 sm.). Þeir mynda nakta eða hýðislausa neðanjarðarlauka. Flestir laukarnir eru djúpt í jörð, en nokkrar tegundir mynda lauka við yfirborð. Margar tegundir mynda rætur á stönglum. Hjá þeim, vex laukurinn eðlilega í nokkurri dýpt í jarðveginum, og á hverju ári myndar nýrir stönglar aukarætur fyrir ofan laukinn þegar þeir koma upp. Þessar rætur eru viðbót við ræturnar á enda lauksins.
Blómin eru stór, oft ilmandi, og eru í ýmsum litum, m.a. hvít, gul, rauðgul, bleik, rauð og fjólublá. Stundum dröfnur eða blettir. Plönturnar eru síð-vor- eða sumar-blómstrandi.
Fræ þroskast síðla sumars. Þau hafa breytilegt og stundum flókin fræspírunar mynstur, mörg aðlöguð að svölum tempruðum climates.
Náttúrulega eru flestar tegundir af tempruðum svæðum lauffellandi og eru í dvala um vetur í sínu náttúrulega umhverfi. En nokkrar tegundir sem hafa útbreiðslu á svæðum með heitum sumrum og mildum vetri (Lilium candidum, Lilium catesbaei, Lilium longiflorum) missa laufin og eru með stuttan dvala um sumar og haust, spíra frá hausti til veturs, mynda dvergstöngul með blaðhvirvingu þangað til þær hafa fengið hæfilega kælingu, þá byrjar stöngullinn aftur að vaxa í hlýindum.
Flokkunarfræðileg skifting í undirættkvísl fylgir klassískri skiftingu Combers,[2] samþykki á tegundum fylgir " World Checklist of Selected Plant Families",[3] flokkunarfræði á undirættkvíslinni Pseudoliriumer úr Flora of North America,[4] flokkunarfræðin á undirættkvíslinni Liriotypus tekur mið af Resetnik et al. 2007,[5] flokkunarfræðin á Kínverskum tegundum (ýmsar undirættkvíslir) fylgja "Flora of China" [6] og flokkunarfræðin á undirættkvíslinni Sinomartagon fylgir Nishikawa et al.[7] sem og flokkunarfræðin á undirættkvíslinni Archelirion.[8]
"World Checklist of Selected Plant Families", álítur Nomocharis sér ættkvísl[9], hinsvegar álíta sumir grasafræðingar Nomocharis sem hluta af Lilium.[10]
Það eru sjö flokkar;
Lilium akkusianum Gämperle Liriotypus 3c 
Lilium albanicum Grisebach Liriotypus 3b 
Lilium alexandrae (Wallace) Coutts 1934 Archelirion 4c 
Kóreulilja Lilium amabile Palibin Sinomartagon 5b 
Lilium amoenum E.H.Wilson ex Sealy Sinomartagon 5c Lilium anhuiense D.C.Zhang & J.Z.Shao Leucolirion 6b Lilium arboricola Stearn Sinomartagon 5c 
Lilium armenum (Miscz. ex Grossh.) Manden. 
Gulllilja Lilium auratum Lindl. Archelirion 4b 
Lilium bakerianum Collett & Hemsl. Sinomartagon 5c 
Lilium bolanderi S.Watson Pseudolirium 2a 
Lilium bosniacum (Beck) Fritsch Liriotypus 3b (Lilium carniolicum var. bosniacum) Lilium brevistylum (S.Yun Liang) S.Yun Liang Sinomartagon 5? 
Lilium brownii F.E.Br. ex Miellez Archelirion 4d 
Eldlilja Lilium bulbiferum Linné Liriotypus 3d 
Lilium callosum Siebold & Zucc. Sinomartagon 5b 
Kanadalilja Lilium canadense Linné Pseudolirium 2c 
Madonnulilja Lilium candidum Linné Liriotypus 3a 
Hlíðalilja Lilium carniolicum Bernh. ex W.D.J.Koch Liriotypus 3b 
Lilium catesbaei Walter Pseudolirium 2d 
Lotlilja Lilium cernuum Kom. Sinomartagon 5b 
Skarlatslilja Lilium chalcedonicum Linné Liriotypus 3b .jpg)
Lilium ciliatum P.H.Davis Liriotypus 3b 
Óregonlilja Lilium columbianum Leichtlin Pseudolirium 2a 
Morgunlilja Lilium concolor Salisbury Sinomartagon 5c 
Skriðlilja Lilium dauricum Ker Gawl. Daurolirion 
Davíðslilja Lilium davidii Duch. ex Elwes Sinomartagon 5a .jpg)
Lilium debile Kittlitz 
Lilium distichum Nakai ex Kamib. Martagon 
Dröfnulilja Lilium duchartrei Franch. Sinomartagon 5a Lilium elegans Thunb. Lilium eupetes J.M.H.Shaw Sinomartagon 5? 
Lilium euxanthum Sinomartagon 5c 
Lilium fargesii Franch. Sinomartagon 5b Lilium floridum J.L.Ma & Yan J.Li Sinomartagon 5? 
Formósulilja Lilium formosanum Wallace Leucolirion 6b Óskalilja Lilium formosanumv. pricei Stoker Leucolirion 6b 
Lilium grayi S.Watson Pseudolirium 2c 
Lilium habaense F.T.Wang & Tang Sinomartagon 5? 
Hansalilja Lilium hansonii Leichtlin ex D.D.T.Moore Martagon Lilium heldreichii Liriotypus 3b Lilium henrici Franch. Sinomartagon 5c 
Kínalilja Lilium henryi Baker, 1888 Sinomartagon 5a Lilium huidongense J.M.Xu Sinomartagon 5? 
Lilium humboldtii Roezl & Leichtlin ex Duch. Pseudolirium 2a 
Lilium humboldtii ssp. ocellatum Pseudolirium 2a 
Lilium iridollae M.G.Henry Pseudolirium 2c 
Lilium jankae A.Kern, 1877 Liriotypus 3b 
Bambuslilja Lilium japonicum Thunb. Archelirion 4c Lilium jinfushanense L.J.Peng & B.N.Wang Sinomartagon 5? 
Lilium kelleyanum Lemmon Pseudolirium 2b 
Þyrillilja Lilium kelloggii Purdy Pseudolirium 2a 
Lilium kesselringianum Miscz. Liriotypus 3c 
Tígurlilja Lilium lancifolium Thunb., 1794 Sinomartagon 5a 
Lilium lankongense Franch., 1892. Sinomartagon 5a 
Gulltindalilja Lilium ledebourii (Baker) Boiss. Liriotypus 3c 
Lilium leichtlinii Hook.f. Sinomartagon 5a 
Lilium leucanthum Franch., 1887 Leucolirion 6a 
Lilium lijiangense L.J.Peng Sinomartagon 5? .JPG)
Klapparlilja Lilium longiflorum Thunb., 1794 Leucolirion 6b 
Lilium lophophorum (Bureau & Franch.) Franch. Sinomartagon 5c 
Lilium mackliniae Sealy Sinomartagon 5c 
Garðalilja Lilium maculatum Thunb. Daurolirion 
Lilium majoense Sinomartagon 5c 
Lilium maritimum Kellogg Pseudolirium 2b 
Túrbanlilja Lilium martagon Linné, 1753 Martagon Lilium matangense J.M.Xu Sinomartagon 5? 
Hjóllilja Lilium medeoloides A. Gray, 1859 Martagon Lilium medogense S.Yun Liang Sinomartagon 5? 
Lilium michauxii Poir. Pseudolirium 2c 
Lilium michiganense Farw. Pseudolirium 2c 
Brekkulilja Lilium monadelphum M.Bieb., 1808 Liriotypus 3c 
Svalalilja Lilium nanum Klotzsch Sinomartagon 5c Lilium neilgherrense Leucolirion 6b .jpg)
Nepallilja Lilium nepalense D.Don Sinomartagon 5c 
Lilium nobilissimum Archelirion 4c 
Lilium occidentale Purdy Pseudolirium 2b 
Lilium oxypetalum Sinomartagon 5c _edit.jpg)
Lilium papilliferum Franch. Sinomartagon 5a Lilium paradoxum Stearn Sinomartagon 5c 
Parduslilja Lilium pardalinum Stearn, 1956 Pseudolirium 2b 
Lilium parryi S.Watson Pseudolirium 2b 
Lilium parvum Kellogg Pseudolirium 2b 
Lilium pensylvanicum Ker Gawl. Daurolirion 
Reyðarlilja Lilium philadelphicum Linné Pseudolirium 2d 
[11][12] Lilium philippinense Baker Leucolirion 6b Lilium pinifolium L.J.Peng Sinomartagon 5? 
Lilium platyphyllum Archelirion 4d 
Lilium poilanei Gagnep. Sinomartagon 5c 
Lilium polyphyllum D.Don Liriotypus 3c 
Skartlilja Lilium pomponium Linné, 1753 Liriotypus 3b 
Lilium ponticum K.Koch Liriotypus 3b 
Lilium primulinum Baker Sinomartagon 5c 
Lilium puberulum Pseudolirium 2a .jpg)
Lilium puerense Y.Y.Qian Leucolirion 6b _1.JPG)
Kórallilja Lilium pumilum Delile Sinomartagon 5b Lilium pyi H.Lév. Sinomartagon 5? 
Fjallalilja Lilium pyrenaicum Gouan, 1773 Liriotypus 3b 
[13] Lilium pyrophilum M.W.Skinner & Sorrie Pseudolirium 2c 
Kóngalilja Lilium regale E. H. Wilson, 1912 Leucolirion 6a 
Lilium rhodopeum Delip. Liriotypus 3c Lilium rockii R.H.Miao 
Lilium rosthornii Diels Sinomartagon 5a 
Lilium rubellum Baker, 1898 Archelirion 4d 
Lilium rubescens S.Watson Pseudolirium 2a Lilium saccatum S.Yun Liang Sinomartagon 5? 
Lilium sargentiae E.H.Wilson, 1912 Leucolirion 6a Lilium sempervivoideum H.Lév. Sinomartagon 5c Lilium sherriffiae Stearn Sinomartagon 5c 
Lilium souliei (Franch.) Sealy Sinomartagon 5c 
Fagurlilja Lilium speciosum Thunberg, 1794 Archelirion 4a Lilium stewartianum Balf.f. & W.W.Sm. Sinomartagon 5c 
Lilium sulphureum Baker ex Hook.f. Leucolirion 6a 
Flóalilja Lilium superbum Linné Pseudolirium 2c .jpg)
Lilium szovitsianum Fisch. & Avé-Lall. Liriotypus 3c 
Þalíulilja Lilium taliense Franch. Sinomartagon 5c Lilium tianschanicum N.A.Ivanova ex Grubov Sinomartagon 5? 
Lilium tsingtauense Gilg Martagon 
Lilium wallichianum Schult.f., 1830. Leucolirion 6b 
Lilium wardii Stapf ex F.C.Stern Sinomartagon 5c 
Lilium washingtonianum Kellogg Pseudolirium 2a 
Lilium wenshanense L.J.Peng & F.X.Li Leucolirion 6a Lilium xanthellum F.T.Wang & Tang Sinomartagon 5b Lilium zairii Mackiewicz & Mynett 1986 Leucolirion 6b Nokkrar tegundir áður taldar til þessarar ættkvíslar hafa verið fluttar í aðrar. Þessar ættkvíslir eru Cardiocrinum, Notholirion, Nomocharis og Fritillaria.
Grasafræðiheitið Lilium er Latneskt form og er Linnaean nafn. Latínuheitið er dregið af Grísku λείριον, leírion, yfirleitt talið vísa til eiginlegra, hvítra lilja eins og t.d. Madonnulilja.[14][15] Orðið er tekið að láni frá Koptísku (mállýsk. Fayyumic) hleri, from standard hreri, frá Demotísku hrry, frá Egypsku hrṛt "blóm".[heimild vantar] Meillet heldur því fram að bæði egypska og gríska orðið séu hugsanlega tekin úr útdauðu, substratum tungumáli úr eystra miðjarðarhafssvæðinu.[heimild vantar] Grikkir notuðu einnig orðið κρῖνον, krīnon, þó fyrir liljur sem ekki voru hvítar.
Orðið "lilja" hefur í gegn um tíðina verið notað á ýmsar blómstrandi plöntur, oft með aðeins yfrborðskennd líkindi við eiginlegar liljur, þar á meðal vatnalilja, blálilja, köllulilja, dalalilja, daglilja og fleiri. Allar enskar þýðingar á biblíunni túlka hebreska shūshan, shōshan, shōshannā sem "lilju", en "lilja meðal þyrna" í Söngvum Salómons, til dæmis, gæti verið skógartoppur.[16]
Útbreiðsla lilja í gamla heiminum er um mestalla Evrópu, megnið af Asíu og Japan, suður til Indlands, og austur að Indókína og Filippseyjar. Í nýja heiminum eru þær frá suðurhluta Kanada niður í gegn um mest af Bandaríkjunum. Þær eru yfirleitt aðalagaðar skóglendi, oft fjallendi, sjaldnar graslendi. Fáeinar lifa af í mýrum og ásetar þekkjast í frumskógum suðaustur Asíu. Yfirleitt vilja þær hóflega súran jarðveg og eða kalklausann.
Margar tegundir eru ræktaðar í görðum í tempruðum og heittempruðum svæðum. Þær geta einnig verið ræktaðar sem pottaplöntur. Fjöldi blendinga hefur verið ræktaður. Sumar liljur, sérstaklega Lilium longiflorum, eru mikilvægar til afskurðar (vendi og blómaskreytingar).
Liljum er yfirleitt plantað sem laukum á dvalatímabilinu. Best þykir að setja þær niður á móti suðri (á norðurhveli), í vægum halla í dýpt sem er 2½sinnum hæð lauksins (nema Lilium candidum sem ætti að vera plantað við yfirborð jarðvegs). Flestar liljur kjósa frjósaman jarðveg,en gott frárennsli er nauðsynlegt. Margar tegundir blómstra í júlí eða ágúst (norðurhveli). Blómgunartími vissra liljutegunda byrjar á vorin, meðan aðrar blómstra síðsumars eða snemma á haustin.[17] Þær hafa rætur sem draga laukana niður í hæfilega jarðvegsdýpt, þessvegna er æskilegra að planta þeim grunnt fremur en of djúpt. Sýrustig jarðvegs ætti að vera um 6.5 pH. Jarðvegurinn ætti að vera með góðu frárennsli, og plönturnar vökvaðar reglulega á vaxtartímabilinu. Plönturnar hafa yfirleitt kröftuga stöngla, en þær sem eru með þunga blómskipun gætu þurf stuðning.[18][19]
Blaðlýs geta lagst á plönturnar. Folaflugur nærast á rótunum. Lirfur Liljubjöllunnar geta valdið alvarlegum skemmdum á stönglum og blöðum. Liljubjalla verpir og lifir einungis á eiginlegum liljum (Lilium) og keisaraliljum (Fritillaria).[20] Liljubjalla er mishrifin af tegundum liljuættar en hún er farin að hafa áhrif á innfæddar N-Amerískar tegundir.[21] Dagliljur (Hemerocallis, ekki eiginlegar liljur) eru undanþegnar þessari plágu. Grasbítar og mýs geta skemmt eða eyðilagt plönturnar. Sniglar og þúsundfætlur ráðast á smáplöntur, blöð og blóm. Brúnir blettir geta bent til grámyglu. Ýmsir sveppa og vírussjúkdómar geta valdið mislitun laufa og vanvexti.
Liljum er hægt að fjölga á nokkra vegu:
Samkvæmt rannsókn gerðri af Anna Pobudkiewicz og Jadwiga hjálpar notkun á flurprimidol blað-spreyi í takmörkun á lengingu stönguls hjá oriental liljum. (1)
Sumar liljutegundir eru eitraðar köttum. Þetta á sérstaklega við um Lilium longiflorum. Þó geta aðrar liljutegundir og hinar óskyldu Hemerocallis geta valdið sömu einkennum.[23][24][25] Eiginleg eiturvirkni er óþekkt, en nýrun skemmast. Fara skal með köttinn strax til dýralæknis ef kötturinn er grunaður um að hafa étið einhvern hluta lilju - þar á meðal frjókorn sem hann hefur sleikt af feldinum.[26]
Lilium laukar eru sterkjuríkir og ætir sem rótargrænmeti, þó að laukar sumra tegunda geta verið rammir. Laukar af Lilium lancifolium, Lilium pumilum eru ekki rammir, og sérstaklega Lilium brownii (Kínverska: 百合 干; pinyin: bǎihé gān) og Lilium davidii var. unicolor eru ræktaðir í stórum stíl í Kína sem lúxus eða heilsufæði, og eru oftast seldir þurrkaðir fyrir grasalækningar, en ferskir með öðru grænmeti. Þurrkaðir laukarnir eru oft notaðir í suðri til að bragðbæta súpur. Liljublóm eru sögð vera góð vegna vandamála í lungum, og hafa hressandi áhrif.[27] Liljublóm og laukar eru étin sérstaklega að sumri, fyrir ætlaðan eiginleika að minnka innri hita.[28] Þeir geta verið blandaðir og stir-fried, rifnir og notaðir til að þykkja súpu, eða unnin úr þeim sterkjan. Bragð og áferð þeirra hafa líkindi við kartöflur. Það eru fimm hefðbundnar tegundir lilja hverra laukar eru vottaðir og skráðir sem "grænmeti og ekki-undirstöðu matvæli" í "National geographical indication product list of China".[29]
"Lilju" blómknúpparnir þekktir sem jīnzhēn (金针, "gullnar nálar") í Kínverskri matreiðslu eru daglilju; Hemerocallis fulva.
Lilium regale : form knúbbanna
Eldlilja, fræfill með frjóhnapp þakinn frjókornum.
Nýopnuð og óopnuð blóm á hvítum asíublendingi.
Frjókorn af Lilium auratum (Gulllilja), rafeindasmásjármynd
Smásjármynd af Lilju frjókorn 100X
Lilium 'Centerfold'
Lilium (tegundir hverrar sem eru eiginlegar liljur) er ættkvísl jurtkenndra blómstrandi plantna sem vaxa af laukum, allar með áberandi blómum. Liljur eru blómstrandi plöntur sem eru mikilvægar í menningu og bókmenntum í mestöllum heiminum. Flestar tegundirnar eru upprunnar frá tempruðum svæðum norðurhvels, þó að útbreiðsla þeirra nái til heittempraða beltisins. Margar aðrar plöntur hafa "lilja" í almennu nafni þeirra án þess að vera skyldar eiginlegum liljum.
Lilium Tourn. ex L., 1753 è un genere di piante appartenente alla famiglia Liliaceae, diffuso in Europa, Asia e Nord America.[1]
Il genere comprende piante con un'altezza da 80 cm a 2 m, dotate di bulbo a scaglie imbricate, disposte intorno ad un disco centrale, da cui originano inferiormente le radici, e superiormente lo stelo. Le scaglie, a seconda della specie, sono più o meno larghe, acuminate, serrate tra loro.
Le radici del bulbo sono perenni e non si rinnovano tutti gli anni come succede solitamente nelle piante bulbose; solo i gigli di origine cinese e giapponese, alla ripresa vegetativa, formano un palco di radici avventizie sullo stelo sopra il bulbo a fior di terra, che contribuiscono alla nutrizione delle parti aeree.
Le foglie generalmente lanceolate, più o meno strette con venature parallele, sono disposte attorno al fusto eretto, a volte in palchi, solitamente in ordine sparso. I fiori hanno sei tepali (tre petali e tre sepali petaloidi), e sono terminali, spesso riuniti in numerose infiorescenze portate da lunghi steli, con forme e colori diversissimi, e spesso profumatissimi. Il genere comprende circa 80 specie e numerosi ibridi e cultivar.
Il genere comprende oltre un centinaio di specie.[1]
Lo stesso argomento in dettaglio: Specie di Lilium. Le specie più conosciute sono:
Alcune specie un tempo inserite nel genere Lilium sono state in seguito collocate in generi distinti, fra cui Notholirion e Cardiocrinum.
La varietà e diversità della forma dei fiori dei Lilium è talmente vasta, da far sorgere nei floricoltori l'esigenza di suddividere le varie specie in sezioni omogenee (che riportiamo di seguito), in base alla forma e portamento dei fiori:
I Lilium, volgarmente noti col nome di Giglio, vengono coltivati per lo più come piante ornamentali, nei giardini per l'eleganza e il profumo dei fiori portati da fusti eretti, in vaso per i terrazzi, e industrialmente per la produzione del fiore reciso.
Alcune specie come L. candidum vengono coltivate anche per le proprietà medicinali, le parti utilizzate sono:
Solitamente la coltivazione dei gigli non presenta grosse difficoltà, vogliono esposizioni a mezzombra, una dosatura controllata delle annaffiature[2]. I Lilium con palco di radici avventizie sullo stelo, vogliono suoli ben drenati, freschi nel periodo estivo, permeabili in profondità e arricchito in superficie con sostanze organiche ben decomposte, solo le specie europee come L. candidum o quelle esotiche come L. henryi e poche altre si adattano ai suoli calcarei.
La moltiplicazione avviene generalmente per divisione dei bulbi, semina o con i bulbilli che appaiono sul fusto in alcune specie.
I semi dei Lilium non sempre germinano con facilità e spontaneamente, in alcune specie come L. regale, L. davidii, L. longiflorum, L. concolor, L. tenuifolium, ed altre ancora, la germinazione è rapida e dopo un mese fuoriescono le piantine.
In altre specie come L. auratum, L. canadense, L. japonicum, L. superbum, e altre, si ha prima una germinazione ipogea dei semi, e per 1 anno i cotiledoni non fuoriescono dal terreno, viene nel frattempo prodotto un bulbetto da cui avranno origine nel secondo anno dalla semina le prime foglioline.
Alcune specie come L. henryi ha un comportamento germinativo variabile, comportandosi come il primo gruppo o come il secondo.
Il periodo della semina per ottenere i risultati migliori è l'autunno, mentre in primavera si seminano le specie a fioritura tardiva come L. philippinense var. formosanum che viene seminato da metà febbraio a marzo, riparando il terreno dai geli tardivi con delle stuoie.
I bulbi ottenuti dal seme vengono trapiantati dal secondo anno dalla semina all'inizio della ripresa vegetativa a fine inverno.
I bulbetti che si formano nel tratto sotterraneo dello stelo, non danno immediatamente bulbi fioriferi, si possono usare per moltiplicare le specie L. henryi, L. speciosum, L. longiflorum e L. umbellatum; per cui si preferisce la moltiplicazione per separazione delle scaglie del bulbo, o con la stratificazione degli steli.
Le scaglie separate vengono stratificate in sabbia in ambienti sufficientemente umidi e a temperature intorno ai 18-25 °C, da ogni scaglia si ottengono da 1 a 4 bulbetti a seconda della specie; questo metodo si utilizza con il L. croceum e specie simili.
La stratificazione degli steli si può utilizzare con le specie della sezione Isolirion e con L. candidum, strappando gli steli dal bulbo al momento della fioritura, e ponendoli inclinati in una buca che verrà ricoperta fino a metà, o privandoli delle foglie sotto una banchina in serra; dopo circa un mese si formeranno numerosi bulbetti.
Le specie L. tigrinum, L. croceum var. bulbiferum, L. sulphureum e L. sargentiae producono dei bulbilli aerei che si formano all'ascella delle foglie, seminati come piselli, danno ottimi bulbi da fiore in 2-3 anni
Lo stesso argomento in dettaglio: Giglio (araldica). Il giglio stilizzato, utilizzato come emblema dalla famiglia Farnese, è noto come Giglio farnesiano. È utilizzato ancor oggi nello stemma di molti comuni ed è usato come simbolo dallo scautismo; il cosiddetto Giglio di Firenze, che è anche il simbolo della squadra di calcio della città, la Fiorentina, è in realtà un iris, ovvero Iris × germanica var. florentina.
Nell'iconografia cristiana, è uno dei simboli associati alla Madonna, all'Arcangelo Gabriele e a Sant'Antonio di Padova, più in generale, alla castità e alla purezza.
Il ciclo del giglio è costituito da un solo romanzo, Le vergini delle rocce, scritto da Gabriele D'Annunzio, in cui domina il tema della purificazione dalle passioni.
Lilium Tourn. ex L., 1753 è un genere di piante appartenente alla famiglia Liliaceae, diffuso in Europa, Asia e Nord America.
Lilium (nomen a Carolo Linnaeo statutum) est genus angiospermarum herbacearum familiae Liliacearum, quae e bulbis crescunt et praesertim per regiones hemisphaerii septentrionalis temperatas gignuntur. Species fere 110 in hoc genere enumerantur, quarum multae in hortis pulchritudinis causa coluntur. Sunt quae bulbos edules producant.
Lilium (nomen a Carolo Linnaeo statutum) est genus angiospermarum herbacearum familiae Liliacearum, quae e bulbis crescunt et praesertim per regiones hemisphaerii septentrionalis temperatas gignuntur. Species fere 110 in hoc genere enumerantur, quarum multae in hortis pulchritudinis causa coluntur. Sunt quae bulbos edules producant.
Lelija (lot. Lilium) – lelijinių (Liliaceae) šeimos augalų gentis, kuriai priklauso daugiametės svogūninės žolės, turinčios kiaušiniškus svogūnus ir stačius lapuotus stiebus. Lapai dažniausiai siauri, bekočiai. Žiedai įvairių spalvų ir dydžio, vienų rūšių nusvirę, kitų statūs, sukrauti kekėse ar išaugę pavieniui. Apyžiedžio lapeliuose yra nektarinės. Vaisius – dėžutė.
Gentyje yra apie 110 laukinių ir dekoratyvinių rūšių. Lietuvoje natūraliai auga miškinė lelija (Lilium martagon), o kitos rūšys auginamos darželiuose, kapinėse:
Lilium 'Matrix'
Lilijas (Lilium) ir liliju dzimtas (Liliaceae) augu ģints. Savvaļā izplatītas 100 sugas. Ģintī ir apvienotas aptuveni 110 sugas. Tās aug Ziemeļu puslodes mērenās joslas apgabalos Ziemeļamerikā, Eiropā, Āzijā dažādos apstākļos — spilgtā saulē, pusēnā, pustuksnešos, augstkalnu pļavās, stāvās klinšainās nogāzēs. Kā krāšņumaugus tās audzē visā pasaulē. Nosaukums "lilija" cēlies no grieķu vārda leirion — baltā, no kura vēlāk atvasināts latīņu nosaukums lirium, ko pārdēvēja par Lilium. Stilizētā veidolā lilijas ir attēlotas dažādos ģerboņos un dzimtas īpašumu zīmēs. Lilijas var pavairot ar sēklām, zvīņlapām, vairsīpoliņiem, pumpursīpoliņiem. Daudzu liliju sugu ziediem ir spēcīga un patīkama smarža. Parasti lilijas izaug no 0,6 līdz 1,2 metriem augstas. Atsevišķas sugas var sasniegt pat 2 metru augstumu. Tām parasti ir no 3 līdz 10 ziediem (atsevišķos gadījumos var būt arī vairāk). Ziedi ir sarkani, balti, dzelteni u.c. Tiem var būt arī punktu vai svītru zīmējums.
Lilijām ģenētiski visradniecīgākās ir fritilārijas (Fritillaria).
Latvijā savvaļā ir sastopamas divas sugas: martagonlilija (Lilium martagon) un pumpursīpolu lilija (arī vairvasiņu lilija, Lilium bulbiferum).[1]
Tās aug Ziemeļu puslodes mērenās joslas apgabalos Ziemeļamerikā, Eiropā, Āzijā dažādos apstākļos — spilgtā saulē, pusēnā, pustuksnešos, augstkalnu pļavās, stāvās klinšainās nogāzēs.[2] No Ziemeļamerikas līdzenumiem, kalniem un purviem līdz Birmas subtropiskajiem džungļiem; no skarbajiem Sibīrijas reģioniem līdz Grieķijas paugurainajām pļavām un visas Eiropas līdzenumiem un ielejām; augstu Himalajos un pat vējainajās, vētrām pakļautajās ganību pludmalēs Japānas ziemeļos.[3]
Nosaukums "lilija" ir cēlies no grieķu vārda leirion — baltā, no kura vēlāk atvasināts latīņu nosaukums lirium, ko pārdēvēja par Lilium. Lilijas ir vieni no senākajiem kultūraugiem. Senatnē lilijas izmantoja uzturā, kosmētikā un kā ārstniecības augus apdegumu un citu brūču ārstēšanai.[4]
Pirmā tika atklāta baltā lilija (Lilium candidum L.). Par tās dzimteni uzskata Vidusjūras floristiskā apgabala austrumdaļu: Mazāziju, Libānu un Ziemeļgrieķiju. Baltās lilijas ornaments Senajā Ēģiptē attēlots jau pirms 4000 gadiem. Romieši un vēlāk krustneši baltās lilijas ieveda arī Ziemeļeiropā. [5] Romas impērijā baltās lilijas bija attēlotas Diānas un Venēras pieminekļos. Vidusjūras reģiona zemēs lilijas kļuva par nevainības, šķīstības un svētuma simbolu, līdzīgi kā Ēģiptiešiem lotosa zieds.
Sevišķi strauji lilijas izplatījās viduslaikos. Daudz balto liliju var ieraudzīt viduslaiku ģerboņos, skulptūrās un svētbilžu gleznojumos. Lilijas auga klosteru dārzos. Kļuva par kristietības simbolu un bija attēlotas baznīcas sakrālajos elementos. Tā kā kristietības simbolikā ir attēlota nevainība, šķīstība un skaidrība, tad tieši baltās lilijas kļuva par Jaunavas Marijas ziediem.[4]
No 17. gadsimta lilijas sāka izmantot uzziedināšanai un iemācījās tās pavairot ar sēklām. Līdz 18. gadsimtam bija zināmas tikai 12 Eiropas un Amerikas liliju sugas. Daudz jaunu sugu tika atklātas 19. gadsimtā, kad vairāki zinātnieki pētīja liliju sugām bagāto Kaukāza floru.
Īpaši 19. gadsimtā un 20. gadsimta sākumā vērojama liela interese par lilijām. Iemesls bija daudzkārtējie ceļojumi un ekspedīcijas uz liliju dzimteni. Lilijas arvien vairāk tika kultivēts kā krāšņumaugs dārzos. Liliju audzēšanā jauns novirziens izveidojās 1903. gadā, kad Rietumķīnā atrada īpaši smaržīgo un krāšņo karalisko liliju Lilium regale, kuru ekspedīcijā atklāja angļu augu vācējs Ernests Vilsons.[5]
Pirmās ziņas par lilijām Latvijā sastopamas Johana Cigras dārzniecības 1805. gadā izveidotajā katalogā, kur minētas 5 liliju sugas, taču 1890. gadā jau 19 liliju sugas un to varietātes. Karaliskā lilija Lilium regale Latvijā parādījās 1925. gadā.
Vislielākais nopelns liliju introdukcijā Latvijā bijis izcilajam speciālistam agronomam Viktoram Orehovam. 1941. gadā V. Orehovs uzsāka liliju krustošanu ar mērķi iegūt Latvijas klimatiskajiem apstākļiem atbilstošus augstvērtīgus hibrīdus. Viņa izveidotās šķirnes bija pazīstamas arī ārpus Latvijas robežām.
Pirmā liliju izstāde Latvijā notika 1986. gadā. Taču 1989. gadā Nacionālais botāniskais dārzs organizēja Starprepublikānisko liliju audzētāju sanāksmi — semināru, kurā piedalījās Baltijas Republiku, Maskavas un citu toreizējās PSRS republiku liliju audzētāji. Neilgi pēc šī semināra liliju audzētāji un interesenti no Latvijas, Lietuvas, Igaunijas pulcējās Nacionālajā botāniskajā dārzā, lai dibinātu pirmo neatkarīgo liliju audzētāju apvienību Baltijas republikās — asociāciju Lilium Balticum.[4]
Lilijām raksturīgās pazīmes:
Sīpols ir daudzgadīgs, sastāv no pamatnes un zvīņlapām. Sīpolā uzkrājas barības vielas un attīstās lapu un ziedu aizmetņi. Zvīņlapas ir biezas un sulīgas, un tās jumstiņveidā sedz cita citu. Zvīņlapu žāklēs ir aizstājējsīpola aizmetņi — pumpuri no kuriem attīstās jauni sīpoli. Katra no sīpola atdalīta zvīņlapa spēj veidot jaunu sīpolu. Atkarībā no sugas vai šķirnes īpatnībām zvīņlapu krāsa ir dažāda, sākot no baltas līdz purpursārtai. Atšķirīga ir arī sīpolu forma — koniska, olveidīga, plati olveida, apaļa, plakani apaļa, ieapaļa, ovāla vai iegarena.[2]
Ar sakņu sistēmu lilijas uzņem no augsnes minerālvielas un ūdeni. Tās nedrīkst bojāt, apgriezt, iežāvēt, stādot salocīt un sablīvēt. Arī pārlieku lielas papildmēslojuma devas var bojāt saknes, kas atrodas tuvu augsnes virskārtai. Ir divu veidu saknes:
Stublājs veidojas pārsvarā taisns no sīpola pamatnes. Dažām lilijām stublājs ir ložņājošs. Tas aug horizontāli līkločiem un tikai pēc 20—50 cm paceļas stāvus. Stublājs var būt no 30 cm līdz dažu metru augstumam. Daudzām lilijām uz stublāja augsnē tuvu zemes virskārtai attīstās vairsīpoliņi. Atsevišķām lilijām uz stublāja virszemes daļas lapu žāklēs attīstās pumpursīpoliņi, piemēram, tīģerlilijai. Lilijas, kas veido vairsīpoliņus un pumpursīpoliņus, ir viegli pavairojamas ar tiem. Pumpursīpoliņu attīstība ne vienmēr ir uzskatāms kā šķirnes pozitīvs rādītājs.[4]
Lapa ir vienkārša un sastāv no vienas veselas lapas plātnes. Pēc formas tās ir lineāras, lancetiskas vai eliptiskas ar paralēlu vai lokveida dzīslojumu, to garums var būt 3—25 cm, bet platums 0,2—6 cm. Lapas uz stublāja var būt sakārtotas spirālē vai mieturos. Pamīšus jeb spirāliski lapas uz stublāja atrodas pie mezgla pa vienai. Ja uz stublāja pie viena mezgla ir piestiprinātas piecas vai vairākas lapas, tad tās ir sakārtotas mieturī, uz viena stublāja var būt 2—3 lapu mieturi, katrā 5—7 lapas.[2]
Ziediem ir sešas apziedņa lapas un sešas putekšņlapas, kas sastāv no putekšnīcas un kātiņa. Putekšņlapas apļveidā aptver irbuli. Irbulis ir tievs, diegveida, parasti garāks par putekšņlapām un augšgalā beidzas ar trīsdaivainu drīksnu. Zieda centrā ir auglenīca, kas sastāv no trīs cirkņiem. Auglenīcas apakšējā daļā — sēklotnē — atrodas sēklaizmetņi, no kuriem pēc apaugļošanās attīstās sēklas. Lilijas ir svešapputes augi. Tomēr iespējama arī pašappute, jo ziedēšanas laikā dažām sugām un šķirnēm irbulis spēcīgi uzliecas uz augšu un drīksna saskaras ar 2 augšējām putekšņlapām. Lilijām ir dažādas ziedu formas:
Latvijas klimatiskajos apstākļos sēklas var ievākt tikai no jūnijā un jūlijā ziedošajām liliju sugām. Vēlu ziedošajām lilijām, kaut arī sēklas aizmetas, tās nespēj ārā nogatavoties. Sēklu skaits pogaļā dažādām sugām ir atšķirīgs. Apskatot liliju sēklas pret gaismu, tajās ir saredzams tumšāks pavedienveida dīglītis. Sēklas bez dīglīša ir neauglīgas un nedīgst.[6]
Liliju saknēs nav gaisa vadaudu, tādēļ tās ir pilnībā atkarīgas no gaisa daudzuma augsnē. Pārāk mitrās, pārpurvotās un sablīvētās augsnēs liliju sīpoli var aiziet bojā. Lilijas vislabāk aug augsnē, kura ir ielabota jau ilgus gadus, augsnē kurā ir daudz slieku un citu labvēlīgu augsnes organismu. Tāda augsne būs irdena, tajā labāk saglabājas mitrums, tajā labāk izdalās minerālvielas, un lilijas tās var labāk izmantot.
Lielākā daļa liliju labi aug augsnē, kuras pH līmenis ir starp 6 un 6,5. Parasti ielabotas dārza zemes pH ir tuvu tam. Vairumam jauno šķirņu ir laba spēja piemēroties atšķirīgiem pH līmeņiem. Ja augsne pārāk skāba, tās pH līmeni var pacelt kaļķojot. Ja magnijs augsnē ir pietiekoši daudz, tad visvienkāršāk kaļķot ar malto (celtniecības) krītu. Ja magnija pietrūkst, tad ar dolomīta miltiem. Arī pelni paaugstina augsnes pH līmeni. Ja augsne pārāk kaļķaina, tad visvienkāršāk to paskābināt iestrādājot neneitralizētu kūdru un mulčējot ar kūdru. Arī sulfātu minerālmēsli, piemēram, kālija sulfāts, paskābina augsni.[7]
Ģeneratīvā pavairošana notiek pavairojot ar sēklām. Savvaļā augošām liliju sugām ir ļoti labas atjaunošanās spējas, jo ar sēklām tās dažu gadu laikā spēj ievērojami izplatīties, un vienā vietā tās aug vairākus gadu desmitus. Ar sēklām pavairo sugas, bet šķirnes ar sēklām pavairot nevar, jo notiek pazīmju skaldīšanās pēc ģenētikas likumsakarībām. Pogaļu ar sēklām novāc, kad tās ir brūnas, bet kamēr vēl nebirst ārā. Ievāktās sēklas žāvē istabas temperatūrā dažas dienas, bet tad uzglabā 5 °C temperatūrā līdz sēšanai.[2]
Lilijas (Lilium) ir liliju dzimtas (Liliaceae) augu ģints. Savvaļā izplatītas 100 sugas. Ģintī ir apvienotas aptuveni 110 sugas. Tās aug Ziemeļu puslodes mērenās joslas apgabalos Ziemeļamerikā, Eiropā, Āzijā dažādos apstākļos — spilgtā saulē, pusēnā, pustuksnešos, augstkalnu pļavās, stāvās klinšainās nogāzēs. Kā krāšņumaugus tās audzē visā pasaulē. Nosaukums "lilija" cēlies no grieķu vārda leirion — baltā, no kura vēlāk atvasināts latīņu nosaukums lirium, ko pārdēvēja par Lilium. Stilizētā veidolā lilijas ir attēlotas dažādos ģerboņos un dzimtas īpašumu zīmēs. Lilijas var pavairot ar sēklām, zvīņlapām, vairsīpoliņiem, pumpursīpoliņiem. Daudzu liliju sugu ziediem ir spēcīga un patīkama smarža. Parasti lilijas izaug no 0,6 līdz 1,2 metriem augstas. Atsevišķas sugas var sasniegt pat 2 metru augstumu. Tām parasti ir no 3 līdz 10 ziediem (atsevišķos gadījumos var būt arī vairāk). Ziedi ir sarkani, balti, dzelteni u.c. Tiem var būt arī punktu vai svītru zīmējums.
Lilijām ģenētiski visradniecīgākās ir fritilārijas (Fritillaria).
Latvijā savvaļā ir sastopamas divas sugas: martagonlilija (Lilium martagon) un pumpursīpolu lilija (arī vairvasiņu lilija, Lilium bulbiferum).
Lelie (Lilium) is een geslacht van kruidachtige planten, behorend tot de leliefamilie. Het geslacht telt meer dan honderd soorten, waarvan de meeste voorkomen op het Noordelijk Halfrond. De planten uit het geslacht zijn vooral bekend als tuinplanten. Sommige soorten hebben eetbare bollen, die bijvoorbeeld in China traditioneel als voedsel worden gekweekt[1]. Voor sommige huisdieren, speciaal voor katten, kunnen zelfs kleine hoeveelheden plantenmateriaal dodelijk zijn[2].
De soorten uit het geslacht Lilium staan bekend als de ware lelies. Ze dienen onder andere als voedsel voor de larven van motten en vlinders uit de orde Lepidoptera.
Het geslacht Lilium is onderverdeeld in meerdere secties of ondergeslachten. Dit is gedaan volgens de klassieke verdeling van Harold Comber[3] en de World Checklist of Liliaceae,[4]
De secties en hun bijbehorende soorten zijn:
Lilium distichum 
Lilium hansonii 
Lilium martagon 
Lilium medeoloides 
Lilium tsingtauense .jpg)
Lilium debile 
Lilium bolanderi 
Lilium columbianum 
Lilium humboldtii 
Lilium kelloggii 
Lilium rubescens 
Lilium washingtonianum 
Lilium kelleyanum 
Lilium maritimum 
Lilium occidentale 
Lilium pardalinum 
Lilium parryi 
Lilium parvum 
Lilium canadense 
Lilium puberulum 
Lilium grayi 
Lilium iridollae 
Lilium michiganense 
Lilium michauxii 
Lilium pyrophilum 
Lilium superbum 
Lilium catesbaei 
Lilium philadelphicum 
Lilium bulbiferum 
Lilium candidum 
Lilium chalcedonicum 
Lilium kesselringianum 
Lilium ledebourii .jpg)
Lilium szovitsianum 
Lilium monadelphum 
Lilium pyrenaicum 
Lilium rhodopeum 
Lilium akkusianum Lilium bosniacum 
Lilium carniolicum .jpg)
Lilium ciliatum 
Lilium pomponium 
Lilium ponticum 
Lilium jankae 
Lilium albanicum 
Lilium polyphyllum 
Lilium auratum 
Lilium brownii .jpg)
Lilium japonicum Lilium nobilissimum 
Lilium rubellum 
Lilium speciosum 
Lilium davidii 
Lilium duchartrei Lilium henryi 
Lilium lancifolium 
Lilium lankongense Lilium leichtlinii Lilium papilliferum 
Lilium rosthornii 
Lilium amabile 
Lilium callosum Lilium cernuum 
Lilium concolor Lilium fargesii _1.JPG)
Lilium pumilum Lilium xanthellum Lilium amoenum Lilium bakerianum Lilium henrici Lilium lijiangense 
Lilium lophophorum 
Lilium mackliniae Lilium nanum .jpg)
Lilium nepalense Lilium oxypetalum Lilium paradoxum Lilium primulinum Lilium sempervivoideum Lilium sherriffiae Lilium souliei Lilium stewartianum Lilium taliense 
Lilium wardii Lilium arboricola Lilium anhuiense Lilium brevistylum 
Lilium habaense Lilium huidongense Lilium jinfushanense Lilium matangense Lilium pinifolium Lilium pyi Lilium saccatum Lilium tianschanicum Lilium poilanei Lilium floridum Lilium medogense 
Lilium leucanthum Lilium puerense 
Lilium regale 
Lilium sargentiae 
Lilium sulphureum 
Lilium formosanum .JPG)
Lilium longiflorum 
Lilium philippinense 
Lilium wallichianum 
Lilium wenshanense 
Lilium pensylvanicum 
Lilium maculatum 
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Lilium op Wikimedia Commons. 
... · Calochortus · Cardiocrinum · Clintonia · Erythronium · Fritillaria · Gagea (Geelster) · Korolkowia · Lilium (Lelie) · Lloydia · Nomocharis · Notholirion · Scoliopus · Streptopus · Tricyrtis · Tulipa (Tulp) · ...
Lelie (Lilium) is een geslacht van kruidachtige planten, behorend tot de leliefamilie. Het geslacht telt meer dan honderd soorten, waarvan de meeste voorkomen op het Noordelijk Halfrond. De planten uit het geslacht zijn vooral bekend als tuinplanten. Sommige soorten hebben eetbare bollen, die bijvoorbeeld in China traditioneel als voedsel worden gekweekt. Voor sommige huisdieren, speciaal voor katten, kunnen zelfs kleine hoeveelheden plantenmateriaal dodelijk zijn.
De soorten uit het geslacht Lilium staan bekend als de ware lelies. Ze dienen onder andere als voedsel voor de larven van motten en vlinders uit de orde Lepidoptera.
Liljer (Lilium) er ei slekt av laukplantar som gjev store blomar. Ho er utbreidd i Eurasia og Nord-Amerika.
Plantane veks i store delar av Europa og Asia sørover til Nilgirifjella i India og Filippinane. I Amerika finn ein dei sør i Canada og i store delar av USA.
Dei store, prangande blomane har seks kronblad, ofte lukt, og finst i ei rekkje fargar frå kvitt til gult til raudt. Dei kan vera einsfarga eller mønstra.
Liljelaukar er stiverike og kan etast som rotfrukter, men mange av dei har ein bitter smak. Laukar som ikkje er bitre, som L. lancifolium, L. pumilum og særleg L. brownii, blir dyrka i stor skala i Kina som luksus- eller helsemat som hovudsakleg blir seld i tørka tilstand. Desse blir særleg etne om sommaren fordi dei har ein kjølande effekt på kroppen.
Liljeslekta kan delast inn i seksjonar som her følgjer Comber.[1] Artsinndelinga følgjer World Checklist of Selected Plant Families,[2] medan taksonomien til seksjonen Pseudolirium er frå Flora of North America,[3] den til Liriotypus har teke med Resetnik et al. 2007,[4] taksonomien til kinesiske artar følgjer Flora of China[5] og taksonomien til Sinomartagon og Archelirion følgjer Nishikawa et al.[6][7]
Dei sju seksjonane er:
Martagon Lilium distichum 
Martagon Lilium hansonii 
Martagon Lilium martagon Martagon or Turk's cap lily 
Martagon Lilium medeoloides 
Martagon Lilium tsingtauense 
Pseudolirium 2a Lilium bolanderi Bolander's Lily 
Pseudolirium 2a Lilium puberulum 
Pseudolirium 2a Lilium kelloggii 
Pseudolirium 2a Lilium rubescens 
Pseudolirium 2a Lilium washingtonianum Washington Lily, Shasta Lily, or Mt. Hood Lily 
Pseudolirium 2b Lilium kelleyanum 
Pseudolirium 2b Lilium maritimum 
Pseudolirium 2b Lilium occidentale 
Pseudolirium 2b Lilium pardalinum Panther or Leopard lily 
Pseudolirium 2b Lilium parryi 
Pseudolirium 2b Lilium parvum Sierra tiger lily or Alpine lily 
Pseudolirium 2c Lilium canadense Canada Lily or Meadow Lily 
Pseudolirium 2c Lilium grayi 
Pseudolirium 2c Lilium iridollae 
Pseudolirium 2c Lilium michiganense Michigan Lily 
Pseudolirium 2c Lilium michauxii Carolina Lily 
Pseudolirium 2c Lilium superbum Swamp lily or American tiger lily 
Pseudolirium 2c Lilium pyrophilum Sandhills Lily[8] 
Pseudolirium 2d Lilium catesbaei 
Pseudolirium 2d Lilium philadelphicum Wood lily, Philadelphia lily or prairie lily 
Liriotypus 3a Lilium candidum Madonna lily 
Liriotypus 3b Lilium albanicum 
Liriotypus 3b Lilium bosniacum (Lilium carniolicum var. bosniacum) 
Liriotypus 3b Lilium chalcedonicum 
Liriotypus 3b Lilium carniolicum .jpg)
Liriotypus 3b Lilium ciliatum Liriotypus 3b Lilium heldreichii 
Liriotypus 3b Lilium jankae 
Liriotypus 3b Lilium pomponium Turban lily 
Liriotypus 3b Lilium ponticum 
Liriotypus 3b Lilium pyrenaicum 
Liriotypus 3c Lilium akkusianum 
Liriotypus 3c Lilium kesselringianum 
Liriotypus 3c Lilium monadelphum 
Liriotypus 3c Lilium rhodopeum .jpg)
Liriotypus 3c Lilium szovitsianum Polish Lily 
Liriotypus 3c Lilium polyphyllum 
Liriotypus 3c Lilium ledebourii 
Liriotypus 3d Lilium bulbiferum Orange Lily or Fire Lily 
Archelirion 4a Lilium speciosum Japanese lily 
Archelirion 4b Lilium auratum Golden rayed lily of Japan, or Goldband lily 
Archelirion 4c Lilium alexandrae 
Archelirion 4c Lilium japonicum 
Archelirion 4c Lilium nobilissimum 
Archelirion 4d Lilium brownii 
Archelirion 4d Lilium rubellum 
Archelirion 4d Lilium platyphyllum 
Sinomartagon 5a Lilium davidii 
Sinomartagon 5a Lilium duchartrei 
Sinomartagon 5a Lilium henryi Tiger Lily or Henry's lily 
Sinomartagon 5a Lilium lancifolium Tiger Lily (often known as L. tigrinum) 
Sinomartagon 5a Lilium lankongense 
Sinomartagon 5a Lilium leichtlinii _edit.jpg)
Sinomartagon 5a Lilium papilliferum 
Sinomartagon 5a Lilium rosthornii 
Sinomartagon 5b Lilium amabile 
Sinomartagon 5b Lilium callosum 
Sinomartagon 5b Lilium cernuum 
Sinomartagon 5b Lilium concolor Morning Star Lily 
Sinomartagon 5b Lilium fargesii _1.JPG)
Sinomartagon 5b Lilium pumilum Coral Lily, Low Lily, or Siberian Lily Sinomartagon 5b Lilium xanthellum 
Sinomartagon 5c Lilium amoenum Sinomartagon 5c Lilium arboricola 
Sinomartagon 5c Lilium bakerianum 
Sinomartagon 5c Lilium euxanthum Sinomartagon 5c Lilium henrici 
Sinomartagon 5c Lilium lophophorum 
Sinomartagon 5c Lilium mackliniae Siroi Lily 
Sinomartagon 5c Lilium majoense 
Sinomartagon 5c Lilium nanum .jpg)
Sinomartagon 5c Lilium nepalense 
Sinomartagon 5c Lilium oxypetalum Sinomartagon 5c Lilium paradoxum 
Sinomartagon 5c Lilium poilanei 
Sinomartagon 5c Lilium primulinum Sinomartagon 5c Lilium sempervivoideum Sinomartagon 5c Lilium sherriffiae 
Sinomartagon 5c Lilium souliei Sinomartagon 5c Lilium stewartianum 
Sinomartagon 5c Lilium taliense 
Sinomartagon 5c Lilium wardii Sinomartagon 5? Lilium brevistylum 
Sinomartagon 5? Lilium lijiangense Sinomartagon 5? Lilium anhuiense Sinomartagon 5? Lilium eupetes 
Sinomartagon 5? Lilium habaense Sinomartagon 5? Lilium huidongense Sinomartagon 5? Lilium jinfushanense Sinomartagon 5? Lilium matangense Sinomartagon 5? Lilium medogense Sinomartagon 5? Lilium pinifolium Sinomartagon 5? Lilium pyi Sinomartagon 5? Lilium saccatum Sinomartagon 5? Lilium tianschanicum Sinomartagon 5? Lilium floridum 
Leucolirion 6a Lilium leucanthum 
Leucolirion 6a Lilium regale 
Leucolirion 6a Lilium sargentiae 
Leucolirion 6a Lilium sulphureum 
Leucolirion 6a Lilium wenshanense Leucolirion 6b Lilium anhuiense 
Leucolirion 6b Lilium formosanum .JPG)
Leucolirion 6b Lilium longiflorum Easter Lily Leucolirion 6b Lilium neilgherrense 
Leucolirion 6b Lilium philippinense Benguet lily[9][10] 
Leucolirion 6b Lilium wallichianum Leucolirion 6b Lilium zairii .jpg)
Leucolirion 6b Lilium puerense 
Daurolirion Lilium dauricum 
Daurolirion Lilium maculatum 
Daurolirion Lilium pensylvanicum Lilium eupetes 
Lilium armenum Lilium bosniacum 
Lilium columbianum .jpg)
Lilium debile 
Lilium humboldtii Lilium rockii Nokre artar som tidlegare var med i liljeslekta er blitt flytt til andre slektar. Dette gjeld mellom anna Cardiocrinum, Notholirion, Nomocharis og Fritillaria.
Lilje blir òg brukt om store blomar i andre slekter, då gjerne i ei samansetjing, som vasslilje.
Kvinnenamn som Lilja, Lily og Susanna tyder 'lilje'.
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
|title= (hjelp) Liljer (Lilium) er ei slekt av laukplantar som gjev store blomar. Ho er utbreidd i Eurasia og Nord-Amerika.
Plantane veks i store delar av Europa og Asia sørover til Nilgirifjella i India og Filippinane. I Amerika finn ein dei sør i Canada og i store delar av USA.
Dei store, prangande blomane har seks kronblad, ofte lukt, og finst i ei rekkje fargar frå kvitt til gult til raudt. Dei kan vera einsfarga eller mønstra.
Liljelaukar er stiverike og kan etast som rotfrukter, men mange av dei har ein bitter smak. Laukar som ikkje er bitre, som L. lancifolium, L. pumilum og særleg L. brownii, blir dyrka i stor skala i Kina som luksus- eller helsemat som hovudsakleg blir seld i tørka tilstand. Desse blir særleg etne om sommaren fordi dei har ein kjølande effekt på kroppen.
Hasło w Wikisłowniku Lilia (Lilium L.) – rodzaj bylin cebulowych z rodziny liliowatych, obejmujący około 115 gatunków. Lilie są często uprawiane jako rośliny ozdobne, zwłaszcza mieszańce, kultywary i odmiany, których powstało ponad 8 tysięcy[2]. Gatunkiem typowym jest lilia biała (Lilium candidum L.)[3].
Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd liliowce (Liliales), rodzina liliowate (Liliaceae), podrodzina Lilioideae[1].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd liliowce (Liliales Perleb), podrząd Liliineae Rchb., rodzina liliowate (Liliaceae Juss.), podrodzina Lilioideae Eaton, plemię Lilieae Lam. & DC., rodzaj lilia (Lilium L.)[6].
Od niepamiętnych czasów lilia symbolizuje królewskość, majestat i chwałę[13][14].
Według mitologii greckiej i rzymskiej była poświęcona Herze (Junonie; powstała z jej mleka) i nielubiana przez Afrodytę[14][15]. Starożytni Grecy nazywali ją λείριον (leirion, od przymiotnika leiros ‘delikatny’, ‘cienki’, ‘wrażliwy’). W starożytnym Rzymie oznaczała nadzieję[16]. W chrześcijaństwie uchodzi za symbol niewinności, czystości, dziewiczości i zmartwychwstania[14][16].
Występuje jako ludowy motyw dekoracyjny na Podhalu pod nazwą leluja[16]. Stanowi także wzór heraldyczny[13].
Lilia (Lilium L.) – rodzaj bylin cebulowych z rodziny liliowatych, obejmujący około 115 gatunków. Lilie są często uprawiane jako rośliny ozdobne, zwłaszcza mieszańce, kultywary i odmiany, których powstało ponad 8 tysięcy. Gatunkiem typowym jest lilia biała (Lilium candidum L.).
Os lírios (comumente açucenas, em português europeu) são as flores do gênero Lilium L. da família Liliaceae, originárias do hemisfério norte com ocorrências na Europa, Ásia, América do Norte, e América do Sul.[1] Mais da metade das espécies são encontradas na China e no Japão.[2]
As plantas atingem, normalmente, de 1,20 a 2 metros de altura. Várias espécies de lírios também recebem o nome de açucena.
Lírio é também a denominação genérica de várias plantas da família das Liliáceas e Amarilidáceas. Exemplos:
Na Igreja Católica, o lírio é símbolo da Virgem Maria. São Bernardo, no século XII, associa a Santíssima Virgem com a amada do Cântico dos Cânticos: “eu sou o lírio dos vales” (Ct 2, 1). O próprio personagem amado deste livro, que o cristianismo comumente aplica a Jesus Cristo e, em extensão, a Deus, também chama a Amada, lírio: “Como o lírio entre os espinheiros é minha amada entre as jovens” (Ct 2,2); ainda de acordo com São Bernardo, a Virgem Maria é “lírio de castidade inviolada”: A brancura da flor reflete a pureza daquela que é imaculada desde sua concepção, e as três pétalas simbolizam a tríplice virgindade da Mãe de Deus, antes, durante e após o parto.[6] Por esta razão, abundam representações artísticas do lírio em obras da Anunciação. De acordo com Santa Gertrudes, o símbolo trinitário do lírio também reflete a ação tripla de Deus na “cheia de graça”: Maria é o lírio branco da Trindade, pois é filha do Pai, mãe do Filho, e esposa do Espírito Santo. Devido a esta revelação, católicos tradicionalistas invocam a Virgem Maria com a saudação: Salve Lírio Branco da Trindade, Rosa brilhante que embeleza o céu![7][7]
Na corrente de pensamento chinês Feng Shui, os lírios representam o verão e a fartura, e significam o amor eterno e também significam a pureza.[8]
Existem mais de 100 espécies do gênero Lilium,[9] inclusive:
Os lírios (comumente açucenas, em português europeu) são as flores do gênero Lilium L. da família Liliaceae, originárias do hemisfério norte com ocorrências na Europa, Ásia, América do Norte, e América do Sul. Mais da metade das espécies são encontradas na China e no Japão.
Crinul este numele popular al genului Lilium, un gen de plante cu flori erbacee ce cresc din bulbi. Cele mai multe specii sunt native emisferei nordice temperate. Ele cuprind un gen de circa 110 specii din familia crinului (Liliaceae).
Au o importanță culturală și literară în mare parte a lumii. Unele specii sunt, uneori, cultivate sau recoltate pentru bulbii comestibili. Speciile în acest gen sunt adevărații crini.
Crinul este numele popular al genului Lilium, un gen de plante cu flori erbacee ce cresc din bulbi. Cele mai multe specii sunt native emisferei nordice temperate. Ele cuprind un gen de circa 110 specii din familia crinului (Liliaceae).
Au o importanță culturală și literară în mare parte a lumii. Unele specii sunt, uneori, cultivate sau recoltate pentru bulbii comestibili. Speciile în acest gen sunt adevărații crini.
Ľalia (Lilium) je rod cibuľových kvitnúcich rastlín z čeľade ľaliovité (Liliaceae). Zahrnuje asi 110 druhov.
Ide o vytrvalé podzemné byliny, s cibuľami, ktoré sú často zložené z jednotlivých šupín. Sú to jednodomé rastliny s obojpohlavnými kvetmi.
Listy sú striedavé alebo v praslenoch (3-20 četných), sú prisadnuté alebo skoro prisadnuté. Čepele listov sú celokrajné, väčšinou čiarkovité, kopijovité, eliptické alebo vajcovité, žilnatina je súbežná. V pazuchách listov sa u niektorých druhov nachádzajú pacibuľky, ktoré slúžia k vegetatívnemu rozmnožovaniu.
Kvety sú obojpohlavné, sú v súkvetiach, spravidla v strapcoch, niekedy je kvet iba jednotlivý. Sú nápadné, rôznych farieb, z pravidla biele, žlté, ružové, oranžové alebo červené, bývajú aj viacfarebné či škvrnité, môže byť bez vône, ale aj so silnou arómou.
Okvetie sa skladá z 6 okvetných listov v 2 praslenoch (3+3), ktoré sú voľné.
Tyčiniek je 6 (3+3). Gyneceum je zložené z 3 plodlistov, je synkarpné, blizna je trojlaločná, semenník je svrchný.
Plodom je tobolka.
Výška rastlín sa pohybuje medzi 35 centimetrov až do 2 metrov.
Ľalia je po celom svete známa predovšetkým ako symbol čistoty, no je tiež symbolom rytierstva a skautingu.
Pre Grékov bola ľalia symbolom materstva a plodnosti.
Mnohí si jej význam spájajú s Bibliou, kde symbolizuje čistotu a pre kresťanov sa spája s pannou Máriou a inými sväticami.
Symbol ľalie je anjouovským (francúzskym) symbolom, a to zároveň bola aj vlajka „križiackych rytierov“, templári vznikli (a aj zanikli) práve vo Francúzsku.
Ľalia kedysi na starých mapách ukazovala správnu cestu, používali ju šľachtické rody.
Tri lupene znázorňujú 3 body skautského sľubu. Páska svornosti spája lupene, a znázorňuje spolupatričnosť všetkých skautov. Strelka ukazuje správny smer. Hviezdy, ktoré sú po okraji symbolizujú 5 a 5 bodov skautského sľubu. Bielu ľaliu obopína povraz, ukončený ambulančným uzlom ktorý symbolicky spája celý svet. Uzol nie je zatiahnutý, lebo dvere do sveta skautingu sú stále otvorené pre všetkých.
Ľalia sa delí na ázijské, americké, trubkovité hybridy, orientálne, martagon, candidum, longiflorum, aurelianum a rozličné hybridy kam patrí zvyšok ďalej nezaraditeľných ľálií.
Množenie ľalií je možné mnohými spôsobmi a to semenami, pacibuľkami, šupinami a vedľajšími cibuľkami. Môžeme ju rozdeliť aj podľa spôsobu klíčenia: hypogeicky: najprv rastie cibuľka a potom nadzemné orgány, zatiaľ čo epigeicky rastú najprv listy a potom cibuľky.
Najlepšie obdobie na vysádzanie ľálií je september až október, niektoré druhy (vytvárajú korene zo stoniek), ktoré sú neskoré, môžeme sadiť aj na jar.
Cibule sa z pravidla vysádzajú do hĺbky dva a pol násobku jej výšky a však ľalia biela (lilium candidum) iba do pôdy hrubej 2,5 centimetra.
Pri presádzaní ľalií oddelíme staré korene a stonky zrežeme na polovicu. Na jednom stanovišti vydržia 5 až 7 rokov.
Najskoršie druhy ľalií začínajú kvitnúť v máji, najneskoršie v septembri.
Väčšina ľalií rastie na ľahších, priepustných pôdach. Hybridy lilium candidum majú radšej zásadité pôdy na priamom slnku, orientálne hybridy vyžadujú pôdu bez obsahu vápnika alebo pestovanie v nádobách, v substráte pre vresovcovité rastliny. Americkým hybridom najviac vyhovujú zasa vlhké podmienky. Ani jeden druh neznáša čerstvý maštaľný hnoj, horúcu a suchú pôdu.
V záhradách sa však najviac pestujú ázijské a rúrkovité hybridy. Najkrajšie sú orientálne hybridy, ale neznášajú naše vlhké zimy.
Mnoho ľudí ich sadí v záhonoch a skalkách, ale aj v rôznych nádobách a kvetináčoch.
Kvety ľalií sa používali ako dekoračný motív už v starom Egypte, ako aj na Kréte a v Mykénach.
Ľalia (Lilium) je rod cibuľových kvitnúcich rastlín z čeľade ľaliovité (Liliaceae). Zahrnuje asi 110 druhov.
Liljesläktet (Lilium) är ett släkte av växter i familjen liljeväxter.[2] Släktet beskrevs först av Carl von Linné, 1753. Totalt förekommer ungefär 100 arter spridda över norra tempererade zonen, söderut till tropikerna i Sydostasien.[1]
I Sverige förekommer inga arter naturligt. Dock kan de tre arterna brandlilja (L. bulbiferum), krollilja (L. martagon) och tigerlilja (L. lancifolium) förekomma förvildade. Även kanadalilja (L. canadense) och madonnalilja (L. candidum) har påträffats förvildade.[3] De flesta liljor i trädgårdsodling är hybrider. Liljor har ett starkt symbolvärde, i synnerhet vita liljor.
Fleråriga örter med lök. Löken består av flera förtjockade lökblad eller fjäll och saknar lökskal. Stjälkarna är upprätta med blad. Bladen är vanligen strödda, men kan vara kransställda, skaftade eller oskaftade, lansettlika till smalt lansettlika. Ibland bildas bulbiller i bladvecken. Blomställningarna är toppställda och kan bestå av en ensam blomma eller flera blommor i klase, flock eller kvast. Högbladen liknar de vanliga bladen. Blommorna är ofta tratt- eller klocklika, ibland rörformade eller skålformade. Hyllebladen är sex till antalet, fria, ibland starkt tillbakarullade. De kan vara grönaktiga, vita till rosa, purpur, röda, orange eller gula och har nektarier vid basen. Ståndare sex. Stift ett. Frukten är en kapsel med stora, platta frön.
Namnet förekom redan i antikens Grekland; Homeros kallade växtsläktet leiron.[3]
Liljan finns avbildad redan i det gamla Egypten, Mykene och det minoiska Kreta. Musernas sång kallades metaforiskt för liljelika i den antika dikten, i betydelsen mild. Den mytiskt metamorfosiska förklaringen av liljans födelse var att den skapats av Heras mjölk samtidigt som Vintergatan uppstod. Den har sedan dess uppfattats som en symbol för oskuldsfullhet, och i konsten avbildas ofta jungfru Maria med en lilja som symbol för Immaculata conceptio, den obefläckade avlelsen. Som så ofta med symboler för oskuld är den även en dödssymbol.
Inom heraldiken är liljan konungarnas symbol, vilket beror på att enligt legenden fick Klodvig I (481-511) en lilja av en ängel, och sedan 1179 har fleur-de-lis, en stiliserad lilja, funnits i de franska kungahusens vapen. [4] Genom äktenskap hamnade den i Medicis vapen och blev därigenom en symbol för Florens. Den florentinska liljan och den bourbonska kan skiljas åt genom att den förra har ståndare. Även den traditionella bosniska flaggan pryds av sex gyllene liljor.
Odlade liljor delas in i nio grupper (divisioner) av International Lily Register. På svenska används lite andra namn:
Följande grupper räknas oftast in i någon av de tidigare:
Dottertaxa till Liljor, i alfabetisk ordning:[2]
Det finns också åtskilliga hybrider bland liljorna, bland annat Flocklilja (L. ×hollandicum) och Isabell-lilja (L. ×testaceum).
Liljesläktet (Lilium) är ett släkte av växter i familjen liljeväxter. Släktet beskrevs först av Carl von Linné, 1753. Totalt förekommer ungefär 100 arter spridda över norra tempererade zonen, söderut till tropikerna i Sydostasien.
I Sverige förekommer inga arter naturligt. Dock kan de tre arterna brandlilja (L. bulbiferum), krollilja (L. martagon) och tigerlilja (L. lancifolium) förekomma förvildade. Även kanadalilja (L. canadense) och madonnalilja (L. candidum) har påträffats förvildade. De flesta liljor i trädgårdsodling är hybrider. Liljor har ett starkt symbolvärde, i synnerhet vita liljor.
Zambak, zambakgiller (Liliaceae) familyasının Lilium cinsinden genellikle soğan ile üreyen mevsimlik çiçekli bitkilerin adıdır. Zambakgiller familyasında bu cinse ait 110 civarında bitki türü vardır. Genellikle bahçe ve süs bitkisi olarak kullanılır, bazı soğanlı türleri de insanlar tarafından yenilebilir. Bu cinse ait zambak türü asıl zambaktır, isminde zambak geçen başka bitkiler de olmasına rağmen onlar diğer gruplara aittir. Zambak bitkisinin çiçekleri kimi ülke mutfaklarında besin olarak tüketilmektedir.
Tanınan bazı türler:
Lilium auratum (Doğu zambağı) polenlerinin Elektron mikroskopu altındaki görüntüsü
Lilium citronella (Sitronella zambağı)
beyaz bir zambak
Lilium regale
Lilium 'Matrix'
Zambak, zambakgiller (Liliaceae) familyasının Lilium cinsinden genellikle soğan ile üreyen mevsimlik çiçekli bitkilerin adıdır. Zambakgiller familyasında bu cinse ait 110 civarında bitki türü vardır. Genellikle bahçe ve süs bitkisi olarak kullanılır, bazı soğanlı türleri de insanlar tarafından yenilebilir. Bu cinse ait zambak türü asıl zambaktır, isminde zambak geçen başka bitkiler de olmasına rağmen onlar diğer gruplara aittir. Zambak bitkisinin çiçekleri kimi ülke mutfaklarında besin olarak tüketilmektedir.
Лілії — багаторічні цибулинні трави. Стебло є безпосереднім продовженням цибулини, вкрите листям — з листками, які локалізуються в нижній частині. Листки — лінійні, лінійно-ланцетовидні, овальні, чергові або розміщені кільцями. Квітки двостатеві, складаються з 6 пелюсток, зібраних у китиці, іноді одиночних. Плід — довгаста коробочка.
Налічується понад 100 видів лілій, розповсюджених переважно в Північній півкулі у Євразії — здебільшого в лісах, подеколи горах, рідше в долинах; окремі ендемічні види зустрічаютья в горах Індії та на Філіппінах.
В Україні у дикорослому стані лише один вид — лілія лісова або саранка (Lilium martagon), росте у листяних і мішаних лісах.
Про цю вишукану і горду квітку складено безліч легенд і міфів. Образ лілії, цінується за витончену красу, широко використовувався в декоративному мистецтві давнини, а також в середньовічній містичній літературі і мистецтві. У Стародавній Греції біла лілія вважалася квіткою богині Гери, що виникли з крапель її молока. Римляни шанували білу лілію як квітка Юнони і символ надії.
В християнстві лілія біла символізує чистоту і цнотливість, тому рослина традиційно зустрічається на мальованих зображеннях поруч з Богородицею і другими непорочними святими. Гілку лілій, починаючи з 3 доби Відродження, — безперечний елемент у сцені Благовіщення. Білу лілію бачимо на полотнах Да Вінчі, Боттічеллі, Росетті, Караваджо, Лоті та інших великих художників. Саме християнство сприяло поширенню цього виду в країнах Європи, оскільки наявність такої лілії було обов'язковим для середньовічних монастирських садів. Через Велику Британію і Нідерланди лілія білосніжна потрапила в країни Америки.
Як відомо, українські живописці добре орієнтувалися в європейських та східних напрямках сакрального і світського мистецтва, деякі з художників навчалися в Італії чи Німеччині. Саме звідти прийшла традиція зображати білу лілію поруч з Богоматір'ю. Проте, мабуть, сама рослина на очі живописців не траплялося, тому на іконах малювали що завгодно, тільки не лілію. Найчастіше це була звичайна гілка з біленькими квіточками.
Лілія здавна відома людині. Так, середземноморський вид лілії білої вирощується як декоративна, лікарська та ефірно-олійна рослина з часів Стародавнього Єгипту й Ассирії, тобто понад 3 тисяч років. З цією ж метою її культивували в Стародавній Греції, Візантії та Римі.
Білу лілію іноді називають лілією лікарською через наявність у пелюстках ефірних олій, які використовуються в гомеопатії, а в обмеженій кількості — в парфумерії. Крім того, цибулини містять слизові речовини, вітаміни і цукор, мають сечогінну, пом'якшувальну і знеболювальну дію.
З XV століття інші європейські види лілії та їх садові форми поступово заповнюють сади і квітники. У першу чергу це досить невибаглива лілія помаранчева і схожа на неї лілія цибулиноносна, а також досить стійка лілія лісова. Зображення цих квіток зустрічається на картинах художників того часу, але значно рідше лілії білої.
У країнах Східної Азії місцеві види лілії високо цінували і культивували з XIII століття або навіть раніше. У цих краях досі використовуються як овочеві та лікарські рослини лілії ланцетолиста, або тигрова, золотиста, Генрі, Брауна, а як декоративні — лілії японська, прекрасна, довжин-ноцветковая і червонувата. Сибіряки збирали цибулини місцевих видів з харчовою і лікарською метою.
Лілії Китаю, Японії й азійської частини Росії почали з'являтися в європейських садах, в першу чергу Англії і Бельгії наприкінці XVIII століття. Протягом ста років сюди завезли до 30 видів. Багато з них (лілія Генрі, тигрова, прекрасна, золотиста, карликова, Уіллмотт) вирощуються й досі або використовуються у гібридизації для отримання найкращих сортів.
Після відкриття Америки європейці познайомилися з цікавими і небаченими раніше ліліями. Ці незвичайні види (лілія леопардова, канадська, прекрасна) потрапляли в сади на своїй батьківщині й вивозилися в Європу, насамперед в Англію, Францію, Німеччину. Деякі з них збереглися дотепер в садовій культурі в незміненому вигляді.
З жалем доводиться констатувати, що привезені лілії, особливо екзотичні та декоративні, виявилися досить примхливими і заражалися вірусами. Тому в 80-ті роки XIX століття інтерес до них помітно вщух. Відкриття та масове поширення в Європі та Америці початку XX століття зовсім нових китайських видів з великими білими квітками — лілії королівської і Сарженти, що вирізнялися стійкістю, відродили інтерес до лілій і дали новий поштовх селекції.
Тривалий час у квітникарстві панували лілія довгоквіткова і тайванська з білими квітками, а також різноманітніші за забарвленням форми лілій прекрасної і золотистої. З початком активної роботи з гібридизації в першій половині XX століття лілії поступово витісняються сортами, що виникли на їх основі.
Квітникарі-любителі і професіонали, які займаються ліліями, у багатьох країнах об'єднуються в спеціалізовані суспільства для обміну інформацією і посадковим матеріалом, а також для реєстрації та складання списків культивованих лілій. Зараз у світі зареєстровано 49 товариств любителів лілій в 13 країнах. Найвідомішим вважається Підкомітет з лілій при Королівському садівничому товаристві (Lily Committee of the Royal Horticultural Society) у Великій Британії, який видає найповніший список зареєстрованих сортів. У СРСР Всесоюзна організація любителів лілій (ВОЛЛ) виникла в 1989 році.
У багатьох країнах світу лілія була і залишається незмінним атрибутом садівничої культури і широко використовується в озелененні. Видові лілії рекомендуються для так званих «диких садочків», які імітують куточки дикої природи.
Лілія королівська (Lilium regale)
Лілія біла (Lilium candidum)
Лілія золотава (Lilium auratum)
Лілія філадельфійська (Lilium philadelphicum)
Лілія піренейська (Lilium pyrenaicum)
Лілія королівська (Lilium regale)
Lilium 'Matrix'
Українська радянська енциклопедія : у 12 т. / гол. ред. М. П. Бажан ; редкол.: О. К. Антонов та ін. — 2-ге вид. — К. : Головна редакція УРЕ, 1974–1985., Том 6.,К., 1981, стор. 175
Loa kèn, loa kèn thực thụ (danh pháp khoa học: Lilium) là một chi thực vật có hoa thân thảo mọc từ củ. Phần lớn các loài có nguồn gốc ôn đới Bắc bán cầu. Chúng bao gồm một chi với khoảng 110 loài trong họ Loa kèn (Liliaceae).
Các chi - bắt đầu từ nguồn gốc tiến hóa của nó trong dãy Himalaya - được tìm thấy trên tất cả các lục địa của Bắc bán cầu, nhất là ở các vùng khí hậu ôn hòa. Vùng phân bố chủ yếu là Trung Quốc (Đài Loan), trung tâm thứ cấp là Nhật Bản, Bắc Mỹ và châu Âu và vùng Kavkaz. Liên quan đến hoa Loa kèn gần nhất là các loại hoa thuộc chi Bối mẫu.
Chi này là loài cây hoa vườn quan trọng. Ngoài ra, chúng rất quan trọng về văn hóa và văn học trong nhiều thế giới. Một số loài đôi khi được trồng hoặc thu hoạch cho củ ăn được.
Các loài trong chi này là hoa loa kèn thật sự. Nhiều cây khác có tên "hoa loa kèn" trong cách gọi thông thường, một số trong đó là khá không liên quan đến hoa loa kèn thật sự.
Lilium distichum 
Lilium hansonii 
Lilium martagon Martagon hoặc Turk's cap lily 
Lilium medeoloides 
Lilium tsingtauense 
Lilium bolanderi Bolander's Lily 
Lilium puberulum 
Lilium kelloggii 
Lilium rubescens 
Lilium washingtonianum Washington Lily, Shasta Lily, hoặc Mt. Hood Lily 
Lilium kelleyanum 
Lilium maritimum 
Lilium occidentale 
Lilium pardalinum Panther hoặc Leopard lily 
Lilium parryi 
Lilium parvum Sierra tiger lily hoặc Alpine lily 
Lilium canadense Canada Lily hoặc Meadow Lily 
Lilium grayi 
Lilium iridollae 
Lilium michiganense Michigan Lily 
Lilium michauxii Carolina Lily 
Lilium superbum Swamp lily hoặc American tiger lily 
Lilium pyrophilum Sandhills Lily[2] 
Lilium catesbaei 
Lilium philadelphicum Wood lily, Philadelphia lily hoặc prairie lily 
Lilium bulbiferum Orange Lily hoặc Fire Lily 
Lilium candidum Madonna lily 
Lilium chalcedonicum 
Lilium kesselringianum 
Lilium ledebourii .jpg)
Lilium szovitsianum Polish Lily 
Lilium monadelphum 
Lilium pyrenaicum 
Lilium rhodopeum 
Lilium akkusianum Lilium bosniacum (Lilium carniolicum var. bosniacum) 
Lilium carniolicum .jpg)
Lilium ciliatum 
Lilium pomponium Turban lily 
Lilium ponticum 
Lilium jankae 
Lilium albanicum 
Lilium polyphyllum 
Lilium auratum Golden rayed lily of Japan, hoặc Goldband lily 
Lilium platyphyllum 
Lilium brownii .jpg)
Lilium japonicum Lilium nobilissimum 
Lilium rubellum 
Lilium speciosum Japanese lily 
Lilium davidii 
Lilium duchartrei 
Lilium henryi Tiger Lily hoặc Henry's lily 
Lilium lancifolium Tiger Lily (often được gọi là L. tigrinum) 
Lilium lankongense 
Lilium leichtlinii Lilium papilliferum 
Lilium rosthornii 
Lilium amabile 
Lilium callosum 
Lilium cernuum 
Lilium concolor Morning Star Lily 
Lilium fargesii _1.JPG)
Lilium pumilum Coral Lily, Low Lily, hoặc Siberian Lily Lilium xanthellum Lilium amoenum Lilium bakerianum Lilium henrici Lilium lijiangense 
Lilium lophophorum 
Lilium mackliniae Siroi Lily 
Lilium nanum .jpg)
Lilium nepalense Lilium oxypetalum Lilium paradoxum 
Lilium primulinum Lilium sempervivoideum Lilium sherriffiae 
Lilium souliei Lilium stewartianum 
Lilium taliense 
Lilium wardii Lilium arboricola Lilium anhuiense Lilium brevistylum 
Lilium habaense Lilium huidongense Lilium jinfushanense Lilium matangense Lilium pinifolium 
Lilium poilanei Lilium saccatum Lilium tianschanicum Lilium floridum Lilium medogense 
Lilium leucanthum Lilium puerense 
Lilium regale 
Lilium sargentiae 
Lilium sulphureum 
Lilium formosanum .JPG)
Lilium longiflorum Easter Lily 
Lilium philippinense 
Lilium wallichianum 
Lilium wenshanense 
Lilium pensylvanicum 
Lilium maculatum 
.jpg)
Bài viết liên quan đến Họ Loa kèn này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Loa kèn, loa kèn thực thụ (danh pháp khoa học: Lilium) là một chi thực vật có hoa thân thảo mọc từ củ. Phần lớn các loài có nguồn gốc ôn đới Bắc bán cầu. Chúng bao gồm một chi với khoảng 110 loài trong họ Loa kèn (Liliaceae).
Các chi - bắt đầu từ nguồn gốc tiến hóa của nó trong dãy Himalaya - được tìm thấy trên tất cả các lục địa của Bắc bán cầu, nhất là ở các vùng khí hậu ôn hòa. Vùng phân bố chủ yếu là Trung Quốc (Đài Loan), trung tâm thứ cấp là Nhật Bản, Bắc Mỹ và châu Âu và vùng Kavkaz. Liên quan đến hoa Loa kèn gần nhất là các loại hoa thuộc chi Bối mẫu.
Chi này là loài cây hoa vườn quan trọng. Ngoài ra, chúng rất quan trọng về văn hóa và văn học trong nhiều thế giới. Một số loài đôi khi được trồng hoặc thu hoạch cho củ ăn được.
Các loài trong chi này là hoa loa kèn thật sự. Nhiều cây khác có tên "hoa loa kèn" trong cách gọi thông thường, một số trong đó là khá không liên quan đến hoa loa kèn thật sự.
Род Лилия состоит из более чем 110[3] видов, распространённых преимущественно в Европе, а главное в Азии.
В Северной Америке не больше 6.
В России насчитывается до 16[4] видов, из которых в Европейской части России, почти до широты Казани, а в Сибири до самой Камчатки, распространена Лилия саранка (Lilium martagon L.), называемая в садоводстве царскими кудрями. Облиственный, довольно высокий стебель несёт несколько крупных, поникших цветов мутно-розового цвета, без аромата и с сильно отвороченными покроволистиками. Луковица растения употребляется в пищу, а в садах она давно разводится и засевается сама собой, держась в рощах. Кроме этого вида, в Европейской части России можно также обнаружить вид Лилия опушённая (Lilium pilosiusculum (Freyn) Miscz.).
На Кавказе произрастают:
В Сибири:
Луковицы всех этих лилий могут употребляться и отчасти употребляются в пищу.
Обыкновенная белая лилия (Lilium candidum)
Лилия армянская (Lilium monadelphum subsp. armenum)
Лилия золотистая (Lilium auratum)
Оранжевые лилии
Белые садовые лилии
В садах выращиваются до 30 видов и множество сортов и культиваров. Большинство из них удаётся возделывать на открытом воздухе в средней Европе, а отчасти и в России. Некоторые же, способные в средней Германии (например, в Саксонии) выдерживать зиму, должны в России подвергаться на зиму тщательному прикрытию, такова, например, японская лилия, Lilium lancifolium, которая и в Германии требует нередко прикрытия на зиму. Эта лилия с бело-розовыми ароматными цветами, испещрёнными карминовыми пятнышками, лучше всего удаётся в России в горшках или ящиках. То же можно сказать о золотистой лилии (Lilium auratum), считающейся красивейшей из лилий. Обе из Японии и Кореи.
Ещё более чувствительна гигантская лилия (Lilium giganteum) из Непала, стебли которой, покрытые широкими черешчатыми листьями, бывают иногда в 3 м высоты, а ароматные, почти колокольчатые цветы длиной от 16 до 18 см, белого с зелёным отливом снаружи, фиолетового внутри. Луковицы её бывают величиной почти с человеческую голову.
Обыкновенная белая лилия тоже требует зимнего покрова. Вполне выдерживают российскую зиму вышеназванные сибирские, а также тигровая (Lilium tigrinum), Lilium bulbiferum и пр., но не кавказские лилии, которые довольно нежны.
В русскоязычной научной ботанической литературе обычно используется классификация предложенная в 1990 году Барановой М. В.
Род Lilium L. включает в себя более 100 видов, которые подразделяются на 11 секций:
Секция 1. Lilium (L. candidum L.)
Секция 2. Eurolirium M. Baranova.
Секция 3. Martagon Duby: L. martagon subsp. pilosiusculum (Freyn) lljin ex B. Fedtsch. — л. кудреватая подвид слабоволосистый, L. hansonii Leichtl. ex D.T. Moore — л. Хансона.
Секция 4. Pseudomartagon (Waugh) M. Baranova.
Секция 5. Archelirion (Baker) Wilson: L. henryi Baker — л. Генри.
Секция 6. Regalia M. Baranova: L. regale Wils. — л. королевская.
Секция 7. Sinomartagon Comber: L. amabile f. luteum hort. — л. приятная, L. davidii Duchartre — л. Давида, L. lancifolium Thunb. — л. ланцетолистная, или тигровая, L. pumilum Delile — л. карликовая.
Секция 8. Sinolirium Vrishcz: L. buschianum Lodd. — л. Буша.
Секция 9. Pseudolirium Wilson: L. pensylvanicum Ker-Gawl. — л. пенсильванская, или даурская.
Секция 10. Nepalensia M. Baranova
Секция 11. Lophophora (Burea et Franch.) Wang et Tang (Baranova.)
Помимо ботанической классификации в практике большое распространение получила классификация, предложенная американским селекционером Яном де Графом в 1962 году в журнале «Popular Gardening». В 1997 году классификация была пересмотрена классификационным комитетом Североамериканского общества лилиеводов, обсуждена и принята на международной конференции по лилиям в Тасмании.
Международная классификация гибридных лилий[5] в настоящее время включает в себя около десяти тысяч сортов. В зависимости от происхождения все сорта лилий подразделяются на десять основных разделов.
Раздел 1. Азиатские гибриды (Asiatic hybrids) Гибриды, полученные от следующих видов и их сортов: л. бульбоносная (L. bulbiferum), л. Вильсона (L. wilsonii), Л. Давида (L. davidii), л. даурская (L. dauricum), л. карликовая (L. pumilum), л. ланконгская (L. lankongense), л. Лейхтлина (L. leichtlinii), л. мозолистая (L. callosum), л. одноцветная (L. concolor), л. поникающая (L. cernuum), л. приятная (L. amabile), л. тигровая (L. tigrinum).
la — с цветками, направленными вверх;
1в — с цветками, направленными в стороны;
1с — с цветками, направленными вниз.
Раздел 2. Гибриды Кудреватые (Martagon hybrids) Гибриды, происходящие от следующих видов и их сортов: л. Хансона (L. hansonii), л. кудреватая (L. martagon), л. медеоловидная (L. medeoloides), л. циндавская (L. tzingtauense).
Раздел 3. Гибриды Белоснежные (Candidum hybrids) Гибриды, происходящие от следующих видов и их сортов: л. белоснежная (L. candidum), л. хальцедонская (L. chalcedonicum), л. однобратственная (L. monadelphum) и других европейских видов.
Раздел 4. Гибриды Американские (American hybrids) Полученные от североамериканских видов: л. леопардовой (L. pardallinum), л. Боландера (L. bolanderi), л. Гумбольдта (L. humbodtii), л. Келлога (L. kellogii), л. Пари (L. parryi).
Раздел 5. Гибриды Длинноцветковые (Longiflorum hybrids) Гибриды, происходящие от л. длинноцветковой (L. longiflorum), л. формозской (L. formosanum), л. филиппинской (L. philippinense).
Раздел 6. Гибриды Трубчатые и Орлеанские (Trumpet and Aurelian hybrids) Гибриды, полученные от лилии королевской (L. regale), л. серно-жёлтой (L. sulphureum), л. Саржента (L. sargentiae), л. Генри (L. henryi).
6а — с цветками, направленными вверх; 6в — с цветками, направленными в стороны; 6с — с цветками, направленными вниз.
Раздел 7. Гибриды Восточные (Oriental hybrids) Гибриды, происходящие от л. золотистой (L. auratum), л. прекрасной (L. speciosum), л. японской (L. japonicum), л. красноватой (L. rubellum), л. благороднейшей (L. nobilissimum).
7а — с цветками, направленными вверх; 7в — с цветками, направленными в стороны; 7с — с цветками, направленными вниз.
Раздел 8. Включает гибриды между лилиями 1, 5, 6 и 7 разделов, преимущественно Лонгифлорум-Азиатикум (ЛА) и Ориенталь-Трубчатые (ОТ).
Раздел 9. Все дикорастущие виды лилий и их разновидности.
Раздел 10. Разнообразные гибриды, не вошедшие в предыдущие разделы[6].
Лилия применяется в парфюмерной промышленности. В пособии для средних специальных учебных заведений, составленном Т. А. Мельниченко, утверждается, что аромат лилии «помогает избежать стрессов»[7].
Некоторые разновидности лилий являются ядовитыми, ядовиты пыльца и сок.
В Сибири и на Дальнем Востоке употребляют в пищу луковицы лилии даурской, двурядной, красивенькой, овсяной. Лилия Лейхтлина культивируется в Японии как овощ[8].
Регистрацией сортов лилий занимается Королевское садоводческое общество.
Одним из способов вегетативного размножения лилий является размножение чешуями луковиц. Чешуями можно размножить почти все лилии, за исключением Lilium callosum, Lilium cernum, Lilium pulchellum, имеющих очень мелкие луковицы, от которых сложно отделить больше 2—3 чешуй. Рекомендуемое время размножения чешуями: период цветения или сразу же после цветения. Но на практике чаще всего чешуями луковиц лилии размножают осенью (в сентябре, октябре), когда заканчивается вегетационный период и производится пересадка. Обычно чешуи обламывают до половины луковицы, а в случае необходимости отщипывают до конца, а само донце используют как черенок. Место излома рекомендуется тщательно посыпать порошком древесного угля или порошком ТМДТ. Из здоровых наружных чешуй развиваются 2 или 3 луковички-детки. Чешуи лилий высаживают в ящики для рассады, в почвенную смесь (2 части лиственного перегноя, 2 части торфа и 1 часть гравия) толщиной 2—3 см. Поверх этой смеси насыпают 3—4 сантиметровый слой гравия. Чешуи погружают в грунт на 2/3. Нижний конец чешуи должен находиться в гравии.
Проращивание чешуй производится при температуре 20—25 °С. Субстрат должен быть слегка влажным. Надпочвенную часть луковиц рекомендуют засыпать мелким просеянным торфом или сфагнумом. До появления первых листочков свет не нужен. Луковички-детки на чешуях образуются за 4—12 недель, в зависимости от вида лилии, или в зависимости от происхождения сорта. При низких температурах развитие может задержаться до 20 недель. После образования листочков, луковички-детки отделяют от чешуй и пикируют в ящики с 6—8 сантиметровым слоем почвы. Хорошо сохранившиеся чешуи после отделения луковичек-деток можно использовать повторно. Лилии, размноженные чешуями луковиц, зацветают на второй-третий год[9].
Зелёную часть растений повреждают 15 видов тли, трещалки лилейной и трещалки луковой. Луковицы страдают от корневого луковичного клеща, а также от луковичной мухи-журчалки, медведок, проволочника. Кроме того, существует также ряд вирусных заболеваний, которые могут привести к гибели растений.
Лилия — библейский термин (ивр. שושנה в иудейском Ветхом Завете; др.-греч. κρίνον — в греческой Септуагинте, лат. lilium — в латинской Вульгате). Мнение, что «שושנה» — роза, как Лютер передает это слово почти везде в Библии, неверно, так как это растение, по всей вероятности, стали культивировать в Палестине только в персидский или даже греческий период. Однако для точного определения растения «שושנה» в Библии нет достаточных данных.[10]
Особенно часто это название встречается в Песни Песней: с этим растением сравнивается женская грудь (Песн. 4:5) и губы (Песн. 5:13), что указывает на то, что встречались цветы «שושנים» белого и красного цвета. Но по Тристраму[11], в Палестине росла только так называемая красная сарана (лат. Lilium chalcedonicum), а пo Буассье[12] , там встречается только белая лилия (Lilium candidum). Некоторые исследователи[10] полагали, что под «שושנה» подразумевалась лютик (Anemone coronaria), а по Лагарду, «שושנה», как и египетское слово, означало лотос, и что именно это растение имеется в виду при описании архитектурных украшений в храме.[10]
Красоту лилий восхвалял Иисус Христос и ставил её выше всех великолепных одежд Соломона. Полевые лилии обыкновенно цветут в Галилее в апреле и мае, — сезон года, в который, как полагают, и была произнесена им Нагорная проповедь, с упоминанием между прочим и о красоте лилий: «Посмотрите на полевые лилии, как они растут: ни трудятся, ни прядут. Но говорю вам, что и Соломон во всей славе своей не одевался так как всякая из них» (Мф. 6:28—29). Кроме красоты цветка упомянут в Библии и их душистый, приятный запах: «Цветите как лилия, распространяйте благовоние, говорит Сирах, и пойте песнь» (Сирах. 39:1839:18).[13]
Лилия часто служила древним художникам образцом для их художественных произведений и орнаментов, как например в храме Соломоновом, медном море, и т. п.[13]
При Давиде наподобие лилии изготавливались музыкальные инструменты, называемые евреями словом «шоман» или «шушан», то есть лилия (Пс. 44; Пс. 59 и пр.)[13]. Древнейший город мира Сузы (Шушан, ивр. שושן[14]) был центром области Сузианы. Оба названия восходят к лилии: они назывались так по обилию растущих лилийных растений[13]. Кроме того еврейское слово «шушан» (лилия) образовало женское имя Сусанна.
Геральдическая лилия (королевская, бурбонская, флёр-де-лис) входит в четвёрку самых популярных знаков в геральдике, наряду с крестом, орлом и львом. Изначальный символ Непорочной Девы, лилия к концу средних веков стала во Франции эмблемой королевской власти.
Многие виды лилий являются токсичными для кошек. Поедание или слизывание пыльцы с шерсти может вызвать смерть животного вследствие острой почечной недостаточности[15].
Род Лилия состоит из более чем 110 видов, распространённых преимущественно в Европе, а главное в Азии.
В Северной Америке не больше 6.
В России насчитывается до 16 видов, из которых в Европейской части России, почти до широты Казани, а в Сибири до самой Камчатки, распространена Лилия саранка (Lilium martagon L.), называемая в садоводстве царскими кудрями. Облиственный, довольно высокий стебель несёт несколько крупных, поникших цветов мутно-розового цвета, без аромата и с сильно отвороченными покроволистиками. Луковица растения употребляется в пищу, а в садах она давно разводится и засевается сама собой, держась в рощах. Кроме этого вида, в Европейской части России можно также обнаружить вид Лилия опушённая (Lilium pilosiusculum (Freyn) Miscz.).
На Кавказе произрастают:
обыкновенная белая лилия (Lilium candidum L.); лилия Кессельринга Lilium kesselringianum Miscz.; однобратственная Lilium monadelphum; Lilium sovitianum с ароматными золотисто-жёлтыми цветами; пиренейская Lilium pyrenaicum.В Сибири:
очень обильно на суходольных лугах произрастает лилия Lilium tenuifolium Fisch.; во время цветения поля от неё уже издали краснеют; также Lilium spectabile Link (сарана лесная, большая), (в восточной Сибири) Lilium pulchellum Fisch.Луковицы всех этих лилий могут употребляться и отчасти употребляются в пищу.
Лилия царственная (Lilium regale)
Обыкновенная белая лилия (Lilium candidum)
Лилия армянская (Lilium monadelphum subsp. armenum)
Лилия золотистая (Lilium auratum)
Оранжевые лилии
Белые садовые лилии
「百合」重定向至此。關於与此名称相似的其他条目，詳見「百合 (消歧义)」。百合属（学名：Lilium）通称百合花，是百合目百合科的一属，为多年生草本球根植物，屬內物種繁多，经常作为观赏植物，被赋予各种雅稱，如：強瞿、番韭、山丹、倒仙、重迈、中庭、摩罗、重箱、中逢花、百合蒜、大师傅蒜、蒜脑薯、夜合花、密灸百合、白花百合等等。主要分佈在亞洲東部、歐洲、北美洲等北半球溫帶地區，全球已發現有至少120個品種，其中55種產於台灣。近年更有不少經過人工雜交而產生的新品種，如台灣百合、香水百合、火百合等。百合屬對貓來說有劇毒。
百合属拥有很广阔的分布区，在旧大陆上遍及欧洲多數地区、地中海盆地北部、亚洲大部分地区，而在新大陆的分布区则包括加拿大南部和美国全境等。
百合花是多叶茎草本植物，越冬时形成鳞茎，且为无被鳞茎。一些北美洲百合的鳞茎基部会长成根状茎，上长有很多小鳞茎。还有一些百合具匍匐茎。大多数种类的百合鳞茎需深埋，但也有一些物种的鳞茎要浅埋在土壤中。很多百合还会长出茎生根。百合的鳞茎在土壤中自然生长，每年新生的茎在破土而出时偶生根，这些根可以辅助鳞茎基部的根。
自然原生状况下，大多数百合是落叶植物，主要于严寒, 短日, 缺乏液态水的冬季休眠。 但部分分布于冬季温和且夏季高温(可能伴随干燥 如地中海型气候区)地区的百合（如白百合，松树百合，麝香百合），夏季短暂休眠后，秋季萌芽形成基生莲座叶丛，越冬后茎伸长开花。
夏末时种子成熟。百合属有着各不相同且复杂的繁殖方式，很多百合能很好地适应冷温带气候。
百合花为整齐花，辐射对称，花被片6枚，2轮，每轮3片，雄蕊群6枚，2轮排列，每轮3枚；雌蕊群由3个心皮组成，合生，子房3室，上位；常有香味，有白、黄、橙、粉、红、紫、绿等色，部分还有斑点、条纹或镶边。
花程式：
*P3+3A3+3G(3:3)
百合在未成熟时与野草并无两样。
过去被置於此属的部分物种现在已被拆分至独立的属，包括大百合属、假百合属、豹子花属，还有部分并入贝母属。
百合花素有「雲裳仙子」之稱。由於其外表高雅純潔，天主教以白百合花為聖母瑪利亞的象徵，而梵蒂岡以百合花為國花。百合的种头由鳞片抱合而成，取“百年好合”“百事合意”之意，中国自古视为婚礼必不可少的吉祥花卉。
百合也象徵百合文化，是ACG（動漫、遊戲）和同人小說領域的概念，指女性之間的愛慕關係。這個詞起源於日本。
百合也是喪禮中較常出現的花。
現時，百合花主要用來作觀賞用途，尤以荷蘭及日本輸出的切花品種居多，如麝香百合及其杂交种是很重要的切花品种之一。百合花的球根含豐富澱粉質，部份更可作為蔬菜食用；在中國，百合的球根曬乾後更可用來煮湯，而且植株的多个部分可入药。卷丹、山丹尤其是布朗百合（Lilium brownii）的球根在中国被大规模种植，口感和质地与土豆有些类似，常制成百合干销售，可以清热解毒，被认为是健康食品。人们将百合干泡开後炒制，然後压碎用於煮汤，或是用於提取淀粉。
百合也是一些鳞翅目幼虫，如亮兜夜蛾（Cosmia trapezina）的食物。
百合花主要的繁殖方法有：
组的划分按照Comber的传统分类法[1]，有效学名按照 World Checklist of Liliaceae列入[2]，Pseudolirium组的分类来自Flora of North America[3]，Liriotypus组的分类按照Resetnik等人於2007年确定的分类法划分[4]，涵盖多组的中国百合物种按照《中国植物志》英文版（Flora of China）划分[5]，卷瓣组和Archelirion的分类由Nishikawa等人确定[6][7]。
Lilium distichum 东北百合 
Lilium hansonii 竹叶百合、
Lilium martagon 欧洲百合 
Lilium medeoloides 浙江百合 
Lilium tsingtauense 青岛百合 
Lilium bolanderi 博兰德百合 
Lilium puberulum 
Lilium kelloggii 凯洛格老虎百合 
Lilium rubescens 红杉百合 
Lilium washingtonianum 山巅百合、
Lilium kelleyanum 凯莉百合、
Lilium maritimum 滨百合 
Lilium occidentale 希望百合 
Lilium pardalinum 豹纹百合 
Lilium parryi 柠檬百合、
Lilium parvum 小豹纹百合 
Lilium canadense 加拿大百合 
Lilium grayi 格雷百合 
Lilium iridollae 金瓶百合 
Lilium michiganense 密西根百合 
Lilium michauxii 卡罗来纳百合 
Lilium pyrophilum 沙岭百合 
Lilium superbum 华丽百合、
Lilium catesbaei 松樹百合 
Lilium philadelphicum 西部红百合、
Lilium candidum 聖母百合、
Lilium albanicum 
Lilium bosniacum 
Lilium chalcedonicum 加尔亚顿百合 
Lilium carniolicum 金苹果百合 .jpg)
Lilium ciliatum 纖毛百合 Lilium heldreichii 
Lilium jankae .jpg)
Lilium pomponium 絨球百合 
Lilium ponticum 厐百合 
Lilium pyrenaicum 比利牛斯百合 
Lilium akkusianum 
Lilium kesselringianum 
Lilium monadelphum 高加索百合 
Lilium rhodopeum .jpg)
Lilium szovitsianum 红药百合 
Lilium polyphyllum 多葉百合 
Lilium ledebourii 莉黛柏蕊百合 
Lilium bulbiferum 珠芽百合 
Lilium speciosum 鹿子百合、
Lilium auratum 天香百合、
Lilium alexandrae 奄美百合 .jpg)
Lilium japonicum 日本百合 
Lilium nobilissimum 香华丽百合、.jpg)
Lilium brownii 百合、
Lilium rubellum 乙女百合、
Lilium platyphyllum 作百合、
Lilium davidii 川百合、
Lilium duchartrei 寶興百合 
Lilium henryi 湖北百合、
Lilium lancifolium 卷丹、
Lilium lankongense 匍茎百合、
Lilium leichtlinii 柠檬色百合 _edit.jpg)
Lilium papilliferum 乳头百合 
Lilium rosthornii 南川百合 
Lilium amabile 朝鲜百合 .jpg)
Lilium callosum 条叶百合、
Lilium cernuum 垂花百合 
Lilium concolor 渥丹、
Lilium fargesii 绿花百合 _1.JPG)
Lilium pumilum 山丹、
Lilium xanthellum 乡城百合 
Lilium amoenum 玫红百合 Lilium arboricola 
Lilium bakerianum 滇百合 
Lilium euxanthum 钟花百合 Lilium henricii 墨江百合、
Lilium lophophorum 尖被百合 
Lilium mackliniae 印度百合、
Lilium majoense 皇百合 .jpg)
Lilium nanum 小百合 .jpg)
Lilium nepalense 紫斑百合、
Lilium oxypetalum 斑瓣百合 Lilium paradoxum 藏百合 File:Poilanei.jpg Lilium poilanei 波拉内百合 
Lilium primulinum 报春百合 Lilium sempervivoideum 蒜头百合 Lilium sherriffiae 
Lilium souliei 紫花百合 _(14781994001).jpg)
Lilium stewartianum 单花百合 
Lilium taliense 大理百合 
Lilium wardii 卓巴百合 
Lilium habaense 哈巴百合 Lilium huidongense 会东百合 Lilium jinfushanense 金佛山百合 
Lilium lijiangense 丽江百合 Lilium matangense 马塘百合 Lilium medogense 墨脱百合 Lilium pinifolium 松叶百合 Lilium saluenense 碟花百合 Lilium pyi 毕氏百合 Lilium tianschanicum 天山百合 Lilium saccatum 囊被百合 Lilium paradoxum 藏百合 Lilium sempervivoideum 蒜頭百合 Lilium eupetes .jpg)
Lilium leucanthum 宜昌百合 
Lilium regale 岷江百合、
Lilium sargentiae 通江百合、
Lilium sulphureum 淡黄花百合、.jpg)
Lilium wenshanense 文山百合 
Lilium formosanum 台灣百合 
Lilium longiflorum 麝香百合、
Lilium philippinense 菲律宾百合 .jpg)
Lilium wallichianum 沃利夏百合、.jpg)
Lilium puerense 普洱百合 
Lilium dauricum 毛百合、
Lilium pensylvanicum 宾州百合 
Lilium maculatum 透百合、.jpg)
Lilium debile Lilium omeiense 峨眉百合 
Lilium armenum 
Lilium columbianum 老虎百合、
Lilium humboldtii 洪堡百合 湖北百合和南川百合经过基因鉴定和百合组亲缘更近；宝兴百合和匍茎百合实际上和卷瓣组亲缘关系很远；珠芽百合和卷丹所在的卷瓣组关系更近；台湾百合、麝香百合等铁炮花型的种类虽然地上形态接近百合组但是基因鉴定结果确是被包含在卷瓣组内（难怪LA百合跨组杂交容易成功）；独立成组的Sect. Daurolirion也包含在卷瓣组内。“卷瓣组”分类仍然很粗糙，有待研究。
百合的园艺品种很多，其中大部分是杂交种。这些杂交种由親本变化得来，并被划分成9个区群（division）。
星象家百合
葵百合'Conca D'Or'
天霸 Lilium 'Tiber'
格蘭德克魯 Lilium 'Grand Cru'
橘黃色百合，花藥上覆滿花粉粒
Lilium 'Matrix'
百合属的很多变种对猫有极强的毒性，即使是很少的摄入量都会造成急性肾衰竭，其危險性已經高到若養貓環境有百合屬植物，就算貓不舔食這些植物也有中毒風險。白百合引起的症状尤其明显，不过其他百合和萱草属也可能引起相同的症状。[8][9][10]
「百合」重定向至此。關於与此名称相似的其他条目，詳見「百合 (消歧义)」。 百合属（学名：Lilium）通称百合花，是百合目百合科的一属，为多年生草本球根植物，屬內物種繁多，经常作为观赏植物，被赋予各种雅稱，如：強瞿、番韭、山丹、倒仙、重迈、中庭、摩罗、重箱、中逢花、百合蒜、大师傅蒜、蒜脑薯、夜合花、密灸百合、白花百合等等。主要分佈在亞洲東部、歐洲、北美洲等北半球溫帶地區，全球已發現有至少120個品種，其中55種產於台灣。近年更有不少經過人工雜交而產生的新品種，如台灣百合、香水百合、火百合等。百合屬對貓來說有劇毒。
この項目では、植物について説明しています。「ユリ」「百合」の他の用法については「ゆり」をご覧ください。 
ユリ（百合）は、ユリ目ユリ科のうち主としてユリ属（学名：Lilium）の多年草の総称である。属名の Lilium はラテン語でユリの意。
北半球のアジアを中心にヨーロッパ、北アメリカなどの亜熱帯から温帯、亜寒帯にかけて広く分布しており、原種は100種以上、品種は約130品種（アジア71種、北アメリカ37種、ヨーロッパ12種、ユーラシア大陸10種）を数える。日本には15種があり7種は日本特産種である[1]。 山岳地帯を含む森林や草原に自生することが多いが、数種は湿地に自生する。L. arboricolaは唯一の着生植物である。 一般的に、石灰質でない弱酸性の土壌を好む。日本の園芸では秋植えの球根草として扱われる。
代表的な種に、ヤマユリ、オニユリ、カノコユリ、ササユリ、テッポウユリ、オトメユリなどがある。
鱗茎（球根）を有する。茎を高く伸ばし、夏に漏斗状の花を咲かせる。
ユリ属は以下の亜属に分類される。
なお#主な原種一覧も参照されたい。
以下のものは「ユリ」という名を冠してはいるがユリ属には属さず、系統の遠いものも含まれる。
欧米ではユリの品種改良の歴史は新しく、19世紀に日本や中国からヤマユリやカノコユリなどの原種が紹介されてからである。日本では、江戸時代初期からスカシユリが栽培されてきた。現在ではさまざまな色や形の品種が作り出され、世界中で愛されている。
1964年に英国王立園芸協会によって定められた園芸分類に基づくと、次のように分類される。また、これらは交雑親に基づいて分類されているため、花の形などには非常にばらつきがある。
アジア原産のユリを中心に交配された品種群でエゾスカシユリ、イワトユリ、ヒメユリ、イトハユリ、マツバユリ、オニユリなどを親とする。丈夫で、栽培も容易。香りはない。また日向を好む。一般的にこのグループはスカシユリと総称されることが多いが、本来のスカシユリの特徴（花弁の基部が細く、間が透けて見える）を持たない物も多い。代表的な品種にエンチャントメント、コネチカットキングなどがある。
タカサゴユリや日本原産のテッポウユリなどをもとに作られた品種群で、この2種の交雑種は新テッポウユリと呼ばれ、実生1年で開花することから切り花に利用されている。
マルタゴンリリー、タケシマユリ、クルマユリなどを親とした品種群。 日本では一般的でない。
中国原産のキカノコユリ、リーガルリリー、ハカタユリなどを中心とした品種群。
ヤマユリやカノコユリ、タモトユリなど森林のユリを交配して作られた品種群で日陰を好む。アジアティック・ハイブリッドほど丈夫ではないが、香りのある優雅で華麗な花が魅力である。「カサブランカ」が有名であるが、カサブランカを生み出す交配で主要な役割を果たしたトカラ列島口之島原産のタモトユリは、皮肉なことに自然状態ではほぼ絶滅してしまっている。
近年では組織培養などの技術によりLAハイブリッド（ロンギフローラム・ハイブリッドとアジアティック・ハイブリッド）、LOハイブリッド（ロンギフローラム・ハイブリッドとオリエンタル・ハイブリッド）、TOハイブリッド（トランペット・ハイブリッドとオリエンタル・ハイブリッド）などの品種群が作られている。
植栽時期は10-11月。5-8月ごろ開花する。
病気にかかって球根が腐りやすいため排水のよい清潔な土に植えつける。球根の上にも根が出るので地表から最低球根1個分以上は下の土に植える。加湿に弱いので梅雨の時期の病気に気をつける。また極度の乾燥を嫌うので気温が高い時期は気をつける。
増殖には種子をまいて実生を得る。球根の鱗茎を挿す鱗茎挿し。木子ができるものは木子を植えるなどがある。しかしどの方法も栽培して増殖するには時間がかかるので、最近は組織培養して増殖したものも増えてきた。組織培養による増殖では、特に花糸など花器を材料に用いた組織培養は球根を掘る必要がないので、野生の希少種を増殖する場合によく用いられる。
日本では、ヤマユリ、コオニユリ、オニユリの3種がその鱗茎（ユリ根）を食用とするため栽培されている。苦みを除くためにあらかじめ軽く煮てから、金団や雑煮、茶碗蒸し、がんもどき、味噌汁などに用いる。
中国ではハカタユリ、イトハユリ、オニユリの鱗片を乾燥させたものを百合干と呼び、水でもどして炒め物にしたり、すりおろしてスープにとろみをつけたり、澱粉の原料とする。
オニユリ、ハカタユリ、その他Lilium属の球根は百合（「びゃくごう」と読む）という生薬である。滋養強壮、利尿、鎮咳などの効果があり、辛夷清肺湯（しんいせいはいとう）などに使われる。
東洋ではユリは食用や薬用に使用される。花の観賞は、日本では前近代にまでさかのぼる奈良の率川（いさかわ）神社の三枝祭（さいくさのまつり）などの例外もあるが、明治30年代頃からである。幕末にフィリップ・フランツ・フォン・シーボルトが日本のユリの球根を持ち帰り、復活祭に用いられるイースター・リリーとして大流行すると、球根は近代日本の絹に次ぐ二番目の主要輸出品として外貨を獲得した。なお持ち帰られたのは琉球列島原産のテッポウユリであり、これが現在のイースターの象徴として定着していった。そしていわば逆輸入されるかたちで明治末に鑑賞花として流行した[4]。ただし、テッポウユリに関しては、現在主流となっている品種「ひのもと」[5]は、時代を下り、1944年に屋久島から福岡県に持ち帰られた球根の後裔が、1962年に種苗名称登録に出願されものである。[6] 輸出用の栽培は、原産地の沖縄以外にも、主に富士山麓から神奈川にかけて広く行われた。
美女の形容として「立てば芍薬、坐れば牡丹、歩く姿は百合の花」がある。
ユリは聖書にしばしば登場する花のひとつである。新約聖書「マタイによる福音書」には「ソロモンの栄華もユリに如かず」とあるが、これは、人間の作り上げたものは神の創造物（自然）には及ばないことの比喩である。ただし、新約聖書時代のイスラエルでは、ユリは一般的な花ではなく、この場合のユリは野の花一般のことだと考えられている。
キリスト教においては白いユリ（マドンナリリー）の花が純潔の象徴として用いられ、聖母マリアの象徴として描かれる。天使ガブリエルはしばしばユリの花をたずさえて描かれる。これはガブリエルがマリアに受胎告知を行った天使であることを示す図像学上のしるしである。
ミノア文明の遺跡のひとつであるクノッソス宮殿の壁画にはユリが描かれている。 フルール・ド・リス（Fleur-de-lis）と呼ばれる歴代のフランス国王の紋章は意匠化されたユリの花（アイリスの花という説もある）であり、青地に金で描かれる。フルール・ド・リスはまたフランス王位継承権を要求していた頃のイングランド国王の紋章にも登場する。また、ボスニア・ヘルツェゴビナでは1998年までの国旗と、現在のボスニア・ヘルツェゴビナ連邦の国旗・国章にはボシュニャク人のシンボルとしてフルール・ド・リスがあしらわれる。
백합속(百合屬) 혹은 나리속(--屬)은 백합과에 속하는 식물로 약 110여 종으로 이루어져 있다. 백합의 학명은 Lilium longiflorum이다. 백합과 백합속에 속하는 식물 모두를 가리키는 이름으로 아시아에 71종, 유럽 및 러시아에 22종, 북아메리카에 37종으로 도합 130종이 자생한다고 알려져 있다.
종류로는 우리에게 백합의 대명사로 잘 알려진 나팔백합을 비롯하여 고사백합·하늘나리·참나리·솔나리·중나리 등이 있다. 백합은 다음의 4아속으로 분류할 수 있다.
꽃은 나팔 모양으로서, 옆 또는 아래 쪽을 향해 핀다. 흰색 또는 엷은 분홍색이 많고 향기가 있으며 반점은 없다. 여기에 속하는 것으로 나팔나리·선녀나리·당개나리·마돈나나리·리갈나리 등이 있다.
꽃은 술잔 모양으로서, 꽃잎의 중앙부는 넓고 옆 또는 아래쪽을 향해 핀다. 흰색 꽃이며 향기가 있고 반점이 있다. 산백합·사크백합 등이 있다.
꽃은 술잔 모양으로 위를 향해 피고, 꽃잎의 앞끝 부분이 넓으며, 꽃의 밑동 부분은 갑자기 얇아져서 투명하다. 꽃색은 귤색이 많으며 향기가 없고 반점이 많다. 날개 하늘나리·빈틈나리류·하늘나리 등이 있다.
꽃은 꽃잎이 뒤로 많이 젖혀져서 구모양을 하고, 아래를 향해 피며 반점이 많다. 토용나리·참나리·중나리·섬말나리·헨리백합 등이 있다.
알뿌리는 형태상으로는 비늘줄기로서 줄기가 변화한 부분에 잎이 변화해서 두꺼워진 비늘조각잎이 형성되어 있다. 튤립처럼 겉껍질이 없는 무피(無皮) 알뿌리로서 마르기 쉽고 비늘조각잎도 벗겨지기 쉽다. 저장 양분으로서는 녹말립을 많이 함유하고 있으며, 쓴맛이 없는 산나리 등은 식용한다. 색은 흰색이 많은데 노란색이나 갈자색인 종도 있다. 모양은 종류나 생육단계에 따라 다르며 구모양에서 포탄모양까지 여러 가지다. 크기는 작은 구모양의 종은 지름 약 2 cm, 무게 4-5g인 데 대하여, 큰 구모양인 종은 지름 20 cm 이상, 무게 약 1kg이나 된다. 뿌리는 어미알뿌리의 위뿌리와 어미알뿌리의 아래뿌리로 나뉘는데 어미알뿌리의 아래뿌리는 아래쪽으로의 견인작용이 있어서 주로 알뿌리의 안정을 유지하며, 2-3년 산다. 어미알뿌리의 위뿌리는 발아 후의 양분과 수분의 흡수, 줄기 안정 작용 등을 하며 1년 만에 말라죽는다.
줄기는 원형이고 분지하지 않으며, 직립하지만 대화(帶化)한 경우에는 편평하게 되어 많은 꽃이 달리는데 산백합에서는 150개 이상 피는 경우도 있다.
잎은 바소꼴로서 중국이 원산지인 것은 버드나무나 대나무의 잎을 닮은 것이 많고, 북아메리카 원산은 팔손이와 비슷한 돌려나기잎으로 되는 것이 많다. 보통 잎은 녹색인데 농담에 차이가 있다. 또 잎의 다소, 광택, 솜털의 유무 등에 차이가 있다.
꽃은 총상꽃차례로서 가지끝에 피며, 보통은 홑꽃이지만 2겹꽃·8겹꽃으로 피는 종도 있다. 꽃이 피는 방향은 위·옆·아래로 종류에 따라 다르다. 꽃모양은 통모양·술잔모양·구모양 등 변화가 많으며, 크기도 3–4 cm 가량의 종에서 30cm에 달하는 큰 종에 이르기까지 다양하다. 꽃덮이조각은 6장인데, 3장의 넓은 속꽃덮이조각과 꽃받침조각이 변한 폭좁은 3장의 겉꽃덮이조각으로 구성된다. 속꽃덮이조각 안쪽에는 꿀샘이 있는데 종류에 따라 유상(乳狀)돌기와 반점이 있는 종도 있다. 수술은 6개인데 양쪽 끝에는 큰 꽃밥이 T자 모양으로 붙는다. 암술은 1개로서 자가수정을 피하기 위해 암술머리 부분은 길게 튀어나와 있으며, 수분하기 쉽도록 크고 점성이 있다. 개화기는 한랭지형은 빠르고(5월 무렵) 난지형은 늦다(8월 무렵), 꽃빛은 파랑·검은 보라색 계통을 제외하고 거의 모든 색이 있으며, 흰색·분홍·빨강의 플라본과 안토시안계 색소가 들어 있는 꽃은 향기가 있는데, 노랑·주황색의 카로티노이드계 색소가 들어 있는 꽃은 향기가 없다.
한랭지로부터 온난지까지 다양한 기후에 분포한다. 저온기는 휴면하여 추위를 피하고, 따뜻한 계절에만 생육·개화한다. 이 때문에 거의 모든 품종을 파헤쳐야 하는데, 이식은 지상부의 생육이 끝나는 10-11월이 정식(定植)의 적기이다. 정식시기가 늦어지면 발근한다. 또 보존 상태가 나쁘면 알뿌리가 건조해서 소모하며 바이러스병이 많이 생기므로 반드시 적기에 심는다. 보수·배수가 좋고, 경토(耕土)가 깊고 부식질이 풍부한 약간 점질토양인 곳이 적지이다. 나팔나리·빈틈나리·리갈나리 등 햇빛, 통풍을 좋아하는 종류는 빛이 잘 드는 곳에 심는다. 산백합·섬말나리 등 반음지를 좋아하는 것은 강한 빛과 석양이 비치어 지온이 올라가는 장소를 싫어하므로 이러한 장소를 피해서 심으면 오랜 기간에 걸쳐 개화한다. 화분심기의 경우는 부식토와 완숙된 퇴비가 40-50% 들어 있고 보수와 배수가 좋은 배양토를 사용한다. 알뿌리나누기·새끼알뿌리·씨부리기·비늘조각 등으로 번식한다. 또 조직배양이나 줄기를 묻어서 증식시키기도 한다. 씨뿌리기는 생육이 빠르며 씨뿌리기 후 1-2년 이내에 꽃이 핀다. 발아 온도는 25°C 전후이다. 둘러싸기를 하면 2주 사이에 발아한다. 7-8월에 알뿌리의 비늘조각을 떼어내어 모래에 꽂으면 40-60일 만에 작은 알뿌리가 생긴다. 또 약 23°C에서 건조해지지 않도록 관리하고, 잘 기르면 다음해 70-80% 꽃이 피고 가을에 지름 5-6cm의 알뿌리가 생긴다.
참나리·중나리·산백합의 알뿌리를 가을·겨울에 캐어서 식용한다. 알뿌리의 성분은 수분 67%, 당 27.2%이며, 단백질은 3.7% 함유되어 있다. 무기질은 인이 100mg 중 70mg이며, 칼륨도 많지만 칼슘은 겨우 10mg으로 극히 적은 것이 특징이다. 비타민류는 적다. 포도당과 만노오스로 된 글루코만난을 주로 하는 점질물이 함유되어 있다. 익히면 주로 단맛이 나지만 떫은맛과 쓴맛도 난다. 요리를 할 때는 먼저 한번 데치거나 술을 넣어 떫은 맛을 없앤 뒤에 하는 것이 좋다. 조직이 부드럽기 때문에 센불에서 너무 가열하면 문드러지는데, 백반을 조금 넣으면 펙틴이 불용화하므로 문드러지는 것을 막을 수 있다.
Lilium auratum var. virginale
Asiatic Lily
Lilium longiflorum
Lilium 'Matrix'
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Commons ponúka multimediálne súbory na tému 
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému 
Wikimedia Commons har media som rör 
Wikispecies har information om 
.svg)
