Die Aspersie (Asparagus officinalis) is 'n lentegroente en 'n meerjarige blommende[1] plantspesie in die genus Asparagus, familie Asparagaceae, wat sy oorsprong aan die oostelike Middellandse See het. Dit was reeds aan die ou Romeine bekend, en word as 'n groente in Europa verbou sedert die vyftiende eeu. Die term verwys ook na sy eetbare lote; die risome waaruit ondergrondse ogies of lote elke jaar spruit, en aanleiding gee tot 'n stingelverlenging van tussen 1 en 1,5 meter.
In kookkuns word groen of wit spruite gebruik: die varsheid van die stingels word volgens verskeie kriteria beoordeel: ferm en bros aspersies van dieselfde dikte, met dikker are, goeie eienskappe wat 'n homogene dis lewer.
Tydens aankoop moet aspersies die aangename geur van ryp koringare afgee. Dit moet beide sterk en soepel voel om aan te raak en breek met weerstand tussen die vingers. Die hak moet nie te droog wees nie (wanneer gedruk word, moet die sap wat na vore kom nie bitter wees nie), wat op 'n onlangse oes dui.
Wit aspersies word heeltemal ondergronds gekweek, in die afwesigheid van lig, dit verskaf aan die aspersie 'n delikate geur en fyn tekstuur.
Groen aspersies word in die buitelug verbou, en het hul kleur te danke aan die normale proses van chlorofilsintese wat in sonlig plaasvind. Dit lewer 'n sterk geur en byna soet kiemgedeelte op. Dit is ook die enigste aspersie wat nie afgeskil hoef te word nie.
Die Aspersie (Asparagus officinalis) is 'n lentegroente en 'n meerjarige blommende plantspesie in die genus Asparagus, familie Asparagaceae, wat sy oorsprong aan die oostelike Middellandse See het. Dit was reeds aan die ou Romeine bekend, en word as 'n groente in Europa verbou sedert die vyftiende eeu. Die term verwys ook na sy eetbare lote; die risome waaruit ondergrondse ogies of lote elke jaar spruit, en aanleiding gee tot 'n stingelverlenging van tussen 1 en 1,5 meter.
El espárragu (Asparagus officinalis) pertenez a la familia Asparagaceae. Ye una planta herbal perenne de xamasca bien ramificada y aspeutu plumosu. El so cultivu dura abondo tiempu nel suelu, del orde de 8 a 10 años, dende'l puntu de vista de vida económica rentable. La planta d'espárragu ta formada por tarmos aéreos ramificaos y una parte soterraña constituyida por raigaños y yemes, que ye lo que se denomina comúnmente “garra”. De los biltos nuevos llógrense les verdures conocíes como espárragos. Les fueyes tán amenorgaes a escames, con ramificaciones filiformes verdes na so base. Estes ramificaciones algamen los 25 mm de llargu. El floriamientu producir a partir de xunu. Les flores son pequeñes, campanulaes, pedunculaes, y distribúyense en pareyes o son solitaries. Les flores masculín y femenín alcuéntrase en plantes distintes.[1]
La pallabra espárragu (del llatín) sparagus deriva de la mesma del griegu aspharagos o asparagos y el términu griegu aniciar nel persa asparag que significa "biltu". Foi usáu dende tiempos bien antiguos como verdura culinaria, por cuenta del so delicáu sabor y a les sos propiedaes diurétiques. Hai una receta pa cocinar espárragos nel llibru de recetes más antiguu que se caltién, De re coquinaria, llibru III, escritu por Apicio nel sieglu III.
L'espárragu blancu llograr al evitar la esposición de les plantes a la lluz mientres crecen. L'espárragu moráu ye distintu a les variedaes verdes o blanques, caracterízase principalmente por un altu conteníu n'azucre y baxos niveles de fibra. Foi orixinalmente cultiváu n'Italia y comercializáu col nome Violetto d'Albenga. El so cultivu siguió en países europeos y saltó a América, Asia y Nueva Zelanda.[2]
L'espárragu montés (espárragu trigueru) usar nel Mediterraneu como sebe pa delimitar les parceles aprovechando les sos fueyes en forma de pinchos desagradables y pa llograr les "puntes d'espárragu" como alimentu. Les plantes amburen con facilidá, inclusive en dómines d'agües, y el llabradores suelen quemar o intencionadamente pa provocar la salida de nuevos biltos.
Na so forma más simple, los biltos cocer n'agua o al vapor hasta que tán tienros y sírvense con un mueyu llixeru (como la holandesa o la mahonesa) o con mantequilla dilida o con unes gotes d'aceite d'oliva y quesu parmesano arralláu. Un refinamientu ye arreyar los biltos en fexes y preparar de pies, de forma que la parte inferior de los tarmos fiérvese, ente que les más tienres yemes fáense al vapor. Les olles altu y cilíndricu pa cocinar espárragos tienen bases furaes y salientes pa suxetar, de forma que esti procesu seya lo más simple posible. En delles ocasiones comercialícense como espárragos en conserva anubiertos nun líquidu de cobertoria.
A diferencia de les mayoría de les verdures, nes que les más pequeñes y delgaes son más tienres, los tarmos gruesos d'espárragos tienen mayor volume tienro en proporción a la so piel. Cuando los espárragos lleven demasiáu tiempu nel mercáu, los estremos cortaos ensugaríense y vueltu llixeramente cóncavos. Los meyores espárragos son los que se recueyen y llimpien mientres se pon l'agua a ferver. Los cocineros meticulosos rallen los tarmos d'espárragu con un pulgador de verdures, evitando les yemes, y esfrecer n'agua xelada enantes de fervelos; de cutiu la piel incorporar a l'agua de cocción y retírase cuando los espárragos tán fechos, supuestamente pa evitar esleir el sabor. Los espárragos pequeños o les yemes de los grandes sirven pa cocinar sopa d'espárragos. Los restoranes cantoneses suelen sirvir espárragos revueltos con pollu, gambas o tenral. L'espárragu ye una de les poques comíes que se considera aceptable comer coles manes nun ambiente formal, magar esto ye más común n'Europa.
Otru detalle dignu de mención sobre los espárragos ye que dalgunos de los sos componentes se metabolizan y escreten na orina, dándo-y un distintivu golor llixeramente desagradable. Esti golor ye provocáu por dellos productos degradaos que contienen azufre (como tioles y tioésteres). Diversos estudios demostraron non yá que cerca del 40% de les persones esaminaes esibíen esti característicu golor, sinón tamién que non tol mundu ye capaz de golelo cuando lo produz.[3]
Por cuenta de la so forma creyóse que l'espárragu tien efeutos afrodisiacos, pero esto nunca foi demostráu.
El aminoácidu asparagina recibe'l so nome del espárragu, al ser la planta rica nesti compuestu.
Munches plantes con y ensin parentescu pueden ser llamaes «espárragu» o ser «usaes como espárragu» cuando se comen los sos biltos. N'especial, los biltos d'una planta lejanamente rellacionada, Ornithogalum pyrenaicum pueden ser llamaos «espárragos prusios».
Asparagus officinalis describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 313. 1753.[4]
Asparagus: nome xenéricu que provién del griegu: "a" como partícula negativa y "speirs" como grana; referir a la forma na que puede multiplicase la planta, per vía vexetativa.
officinalis: epítetu llatín que significa "vendida en herbarios, melecinal".[5]
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. El espárragu (Asparagus officinalis) pertenez a la familia Asparagaceae. Ye una planta herbal perenne de xamasca bien ramificada y aspeutu plumosu. El so cultivu dura abondo tiempu nel suelu, del orde de 8 a 10 años, dende'l puntu de vista de vida económica rentable. La planta d'espárragu ta formada por tarmos aéreos ramificaos y una parte soterraña constituyida por raigaños y yemes, que ye lo que se denomina comúnmente “garra”. De los biltos nuevos llógrense les verdures conocíes como espárragos. Les fueyes tán amenorgaes a escames, con ramificaciones filiformes verdes na so base. Estes ramificaciones algamen los 25 mm de llargu. El floriamientu producir a partir de xunu. Les flores son pequeñes, campanulaes, pedunculaes, y distribúyense en pareyes o son solitaries. Les flores masculín y femenín alcuéntrase en plantes distintes.
Atlantik okeanı hövzəsində və Orta Avropa da, Qafqaz da, Qərbi Sibir də, Orta Asiya da, Afrika da və Asiya da yayılmışdır.
Hündürlüyü 50-150sm-ə çatan çoxillik bitkidir. Gövdəsi düz dayanan, hamar budaqlıdır. Yan budaqları yastılaşmışdır. Əsas yarpaqları pulçuqlara qədər reduksiyaya uğramış yarpaqlar əvəz edir. Onların qoltuqlarında nazik, düz,uzunluğu 1-3 sm olan, 3-6 ədəd oturan filokladodiləri vardır. Bitki ikievlidir. Çiçəkləri yan budaqların qoltuqlarında yerləşir. Erkək çiçəklərin uzunluğu 5 mm, boruvari, ağ və yaşılımtıl-sarıdır. Dişi çiçəkləri iki dəfə azdır. İyunun ortalarından çiçəkləyir. Meyvəsi qırmizı rəngli, diametri 8 mm olan giləmeyvədir. Toxumlarla, vegetativ və kökümsovların bölünməsi ilə çoxaldılır.
Kserofit, işıqsevəndir. Çəmənlərdə, çöllərdə, kolluqlarda bitir. Torpaq şəraitinə tələbkardır, yüngül, qumluca və ya gillicə torpaqlara üstünlük verir. Torpağın yüksək turşuluğunu sevmir.
Qarabağda, Şirvanda, Murovdağda, Alazan-Əyriçayda, Gədəbəydə, Göygöldə, Lənkəranda meşələrdə rast gəlinir.
Qida, dekorativ əhəmiyyətlidi. Qidada cavan, sulu, ətli zoğları istifadə edilir. Qulançarın zoğlarının xoş dadı və nazik qoxusu onda xüsusi maddə - asparagenin olmasına görədir.
Azərbaycan Dendroflorası II cild-Bakı:"SƏDA",2015,388 səh. T.S.Məmmədov
Espàrrec o espàrec[1] (variant antiga i etimològica) i espàrgol és el turió de l'esparreguera, planta silvestre i conreada del gènere Asparagus amb el nom científic d'Asparagus officinalis. La varietat salvatge és dita espàrrec de marge.
El nom del gènere prové del grec "a", el prefix negatiu, i "speìro", llavor, perquè es pot multiplicar per via vegetativa. El nom específic "acutifolius" fa referència a la forma de les fulles, "acuta", del llatí, afilat, punxegut, i "folia", fulla.
Creix en terres sorrencs i relativament secs, però amb una capa freàtica profunda, poc freda i que s'escalfi ràpidament a la primavera. La terra ha de ser poc compacta i poc argilosa, sense pedres perquè els turions es desenvolupin fàcilment i no els calgui robustir-se, fent-se fibrosos. Es localitza en tota la conca Mediterrània i tolera les terres relativament salades (costaneres). Tot i desenvolupar-se en diferents climes, agraeix els climes càlids i suaus. La variant Lorella és la que millor s'adapta a diferents climes. Altres varietats són l'Argenteuil, Larac, Monerva i Verdi. La varietat Violetto d'Albenga d'origen Italià és de color morat i té un alt contingut en sucre.
Plantes perennes i dioiques (hi ha esparregueres mascles i esparregueres femelles) de fins a 2 metres d'alçada, tiges erectes i fulles molt petites que a l'hivern s'assequen, les arrels són carnoses i es disposen radialment com una urpa amb els borrons dels rebrots al mig, a la primavera broten diversos brots de cada planta anomenats turions que si no són collits emeten una ramificació i floreixen, les flors femenines es converteixen en un fruit globós vermell que té una llavor negra dins. La planta té una gran rusticitat. Les esparregueres viuen 20 anys o més.
Es diferencia l'espàrrec blanc del verd en el fet que aquest darrer no es colga amb terra. L'espàrrec blanc és el resultat de no veure la llum quan creix sota terra.
És un conreu que ocupa molta mà d'obra, atenció i cura. Pot fer-se en secà o regadiu. La selecció de les arrels a plantar és cabdal, essent millors les del primer any per arrelar millor i produir amb qualitat. Si es planta en llavor, cal però tenir la precaució de no collir el primer any o fins i tot el segon, en benefici dels següents. El tercer any la collita pot durar 5 setmanes i els següents fins a 7 setmanes.
Es planten les arrels en fileres separades en 1,5 m uns 25 cm per sota del nivell del terra i 40 cm d'amplada. En cada filera, es planten cada 30 cm a una profunditat addicional de 10 cm. Cal cobrir-lo amb terra poc densa, barrejada amb sorra per garantir el drenatge. Cal premsar-lo lleugerament perquè les arrels tinguin bon contacte amb la terra. L'adob es pot constituir basant-se en fems de granja a raó de 8 kg per m2. En aparèixer els primers brots, cal apilar terra al seu voltant i tornar a adobar.
La collita es fa quan tenen entre 15 i 20 cm de llargada, amb un diàmetre d'entre 1 i 1.5 cm. Si són més gruixuts tenen una constitució massa fibrosa. Per collir-lo, cal tallar-lo amb un ganivet ben esmolat per sota terra, prop de la rel. A la fi de l'estiu els turions es tallen quasi a ran de l'urpa per afavorir l'acumulació de reserves de cara a la temporada següent. El seu cultiu és combinable amb el del tomàquet, aquest repel·leix l'escarabat de l'espàrrec, i a l'inrevés, l'espàrrec repel·leix un nematodes que ataca les arrels de la tomaquera.
Cal consumir-los tan aviat com es pugui, o si no es pot o no es vol, es poden congelar.
La principal plaga és la mosca de l'espàrrec (Plioreocepta poeciloptera), el criòcer (coleòpter) i les bavoses. Addicionalment, és sensible al podrit violeta de la rel, que es mostra perquè les fulles adopten tons groguencs. Cal arrancar la planta, i mirar de protegir la resta aïllant-les, per exemple, amb plaques de PVC. També l'ataca el rovelló (fong).
A part del consum alimentari, s'utilitza com a diurètic.
És baix en calories, no conté ni greix ni colesterol i té un baix contingut en sal. És ric en àcid fòlic, potassi, fibra natural i rutina. És ric en l'aminoàcid asparagina, a qui li proporciona el nom.
Gran part de la producció té com destí la indústria conservera, congelats i fan altres derivats per alimentació. El consum en fresc és principalment per als espàrrecs verds.
La truita d'espàrrecs és molt bona quan es fa amb espàrrecs silvestres molt prims, tot just després de collir-los.
Espàrrec o espàrec (variant antiga i etimològica) i espàrgol és el turió de l'esparreguera, planta silvestre i conreada del gènere Asparagus amb el nom científic d'Asparagus officinalis. La varietat salvatge és dita espàrrec de marge.
Chřest lékařský (Asparagus officinalis), lidově též „špargl“, je druh jednoděložné rostliny z čeledi chřestovité (Asparagaceae). V některých starších taxonomických systémech byl řazen do čeledi liliovité v širším pojetí (Liliaceae s.l.).
Jedná se o vytrvalou, asi 40-150 cm vysokou, bylinu s krátkým dřevnatým oddenkem. Je to dvoudomá rostlina. Fotosyntetickou funkci přebírá hlavně stonek, tedy jeho části napodobující listy, zvané fylokladia, která vyrůstají ve svazečcích (nejčastěji po 4-15) v uzlinách, jsou čárkovitého tvaru, asi 0,5-1 mm široké. Pravé listy jsou velmi redukované, šupinovité, cca 3-4 mm dlouhé. Kvete v červnu až červenci. Květy jsou jednotlivé nebo po 2 na krátkých článkovitých stopkách, samičí jsou o něco menší. Okvětí se skládá ze 6 okvětních lístků, ve 2 přeslenech, okvětní lístky jsou u samčích květů cca do 2/3 srostlé, jsou bílé až žlutozelené. Tyčinek je v samčích květech 6, ve 2 přeslenech. Gyneceum je složeno ze 3 plodolistů, je synkarpní, semeník je svrchní. Plodem je červená bobule, asi 6-8 mm v průměru.[2][3]
Chřest lékařský roste přirozeně na většině území Evropy, na sever po Velkou Británii a jižní Skandinávii, na východ po střední Asii a jižní Sibiř.[4] Jako pěstovaný a zplanělý je však ledaskde v mírném pásu včetně Nového Zélandu a Severní Ameriky.[5]
V ČR se přirozeně vyskytuje v teplejších oblastech, kde roste na suchých stráních a ve světlých křovinách od nížin po pahorkatiny. Je i pěstován a často zplaňuje.[3]
V Čechách jsou nejvhodnější podmínky pro jeho pěstování na Mělnicku.[6] Zde jej také na ploše cca 150 ha v Hostíně u Vojkovic pěstuje jak zemědělskou plodinu jediný domácí velkopěstitel – firma Český chřest, která produkci chřestu převzala od původně holandských pěstitelů. Pěstoval se historicky především i v Ivančicích na Moravě, odkud se dodával i na císařský dvůr ve Vídni. Nyní se v Ivančicích tradice udržuje již jen symbolicky a na místních tradičních chřestových slavnostech je k dostání český chřest z Mělnicka.[7]
Zdaleka největším světovým producentem chřestu je Čína, v roce 2013 zde bylo vypěstováno 7 000 000 tun, druhé v pořadí je Peru (383 144 tun) a třetí Mexiko (126 421 tun).[8]
V Německu, které je největším evropským pěstitelem i spotřebitelem, je ročně vypěstováno 57 000 tun bílého chřestu (61 % domácí spotřeby).[9]
Jemnou chuť chřestu si lidé vychutnávali už před naším letopočtem, ale zároveň jej díky jeho vlastnostem (zejména močopudným, tj. diuretickým) užívali jako lék. Za první zmínku o této zelenině můžeme považovat její zobrazení na fresce z doby 3000 let před naším letopočtem, na níž je obětována egyptským bohům. V antice už znali chřest i v Sýrii či ve Španělsku, Řekové a Římani ho v sezoně jedli čerstvý a na zimu si ho sušili do zásoby – Římané ho sušili vysoko v Alpách na epikurejské slavnosti (epikurejci považovali jídlo za jednu ze slastí života). Římský císař Augustus pak dokonce založil „chřestovou flotilu“ určenou k dovozu této skvělé zeleniny. A že si s ní uměli dobře poradit už v tehdejší kuchyni, dokládá nejstarší dochovaný recept na přípravu chřestu ze třetího století našeho letopočtu, který najdete v díle Apicius De re coquinaria, kniha III. Chřest však zaujal rovněž odborníky – už slavný řecký lékař Galén se v druhém století n. l. o chřestu vyjádřil jako o velmi prospěšné rostlině.
Nicméně ani to jej nezachránilo. Po pádu Římské říše upadla tato vytrvalá bylina do zapomnění, což vydrželo až do středověku, kdy se začala znovu vracet na výsluní. Kolem roku 1469 už chřest pěstovali ve francouzských klášterech, později si jej král Ludvík XIV. řečený Král Slunce tak oblíbil, že nechal zbudovat několik skleníků, v nichž se tato zelenina pěstovala výhradně pro královský dvůr a jeho potřeby. Milenka dalšího francouzského panovníka Ludvíka XV. Madame de Pompadour pak pořádala velkolepé hostiny, na nichž nesměly „points d’amour“ - aneb „špičky lásky“ chybět. Přezdívá se tak - díky jejímu tvaru připomínajícímu falus - špičce chřestu, jež má nejlepší konzistenci a nejsilnější i nejlepší chuť.
V Anglii se však dostal do povědomí až okolo roku 1538 a v Německu si ho pořádně všimli až kolem roku 1542. Přitom autor Al-Nafzawi ve svém díle „The Perfumed Garden“ oslavuje chřest pro jeho úžasné afrodiziakální účinky – což je ctnost, která je v Indické příručce o sexu Ananga Ranga přisuzována „speciálním fosforovým prvkům“, jež též působí proti únavě. Do Ameriky se chřest dostal s velkým zpožděním až v roce 1850.
Mladé výhonky se používají jako zelenina.[10] Kromě toho se pěstuje i jako okrasná rostlina.
Tabulka udává dlouhodobě průměrný obsah živin, prvků, vitamínů a dalších nutričních parametrů zjištěných v chřestu.[11]
Složka Jednotka Průměrný obsah Prvek (mg/100 g) Průměrný obsah Složka (mg/100g) Průměrný obsah voda g/100 g 91,4 Na 1 vitamin C 12 bílkoviny g/100 g 2,9 K 260 vitamin D 0 tuky g/100 g 0,6 Ca 27 vitamin E 1,16 cukry g/100 g 1,9 Mg 13 vitamin B6 0,09 celkový dusík g/100 g 0,47 P 72 vitamin B12 0 vláknina g/100 g 1,7 Fe 0,7 karoten 0,315 mastné kyseliny g/100 g 0,4 Cu 0,08 thiamin 0,16 cholesterol g/100 g 0 Zn 0,7 riboflavin 0,06 energie kJ/100 g 103 Mn 0,2 niacin 1,0Sklizeň českého chřestu je ruční práce. Nejde nahradit mechanicky.
Bílý chřest ve skladu obnovitele tradice pěstování chřestu v ČR v Hostíně u Vojkovic na Mělnicku.
Obchodní balení českého bílého chřestu.
Spoluzakladatel firmy Český chřest Jiří Šafář vykládá o pěstování chřestu na poli v Hostíně u Vojkovic.
Chřest se slaninou, jedna z mnoha možných úprav této oblíbené jarní zeleniny.
Sklizeň českého chřestu na Mělnicku.
Ve skladu chřestu v Hostíně u Vojkovic.
Prodej chřestu na tradičních květnových chřestových slavnostech v Hostíně u Vojkovic.
Chřestožrout roku 2016 a 2017 pan Němec. Akce se každoročně pořádá v Hostíně u Vojkovic v rámci květnových chřestových slavností Českého chřestu.
Chřestová zmrzlina z českého chřestu. Chřestové slavnosti v Hostíně u Vojkovic.
Zelený chřest z Hostína u Vojkovic.
Mladé výhonky zeleného chřestu.
Vařený bílý chřest s bramborem, petrželkou a holandskou omáčkou.
Výhonky připravené k prodeji
První, kdo popsal účinky této zeleniny jako ozdravné a pročišťující, byl ve druhém století n. l. antický lékař Galén. K němu se pak v následujících staletích přidávali další odborníci, kteří své názory podpořili řadou vědeckých studií. Ty například prokázaly, že chřest je skvělým nízkokalorickým zdrojem folátů a draslíku. Jeho stonky obsahují vysoké procento přírodních antioxidantů. „Chřest poskytuje základní výživné složky: šest výhonků obsahuje 135 mikrogramů folátů, což je téměř polovina doporučené denní dávky pro dospělého člověka, 20 miligramů draslíku,“ (Reader’s Digest). Průzkumy ukazují, že foláty jsou klíčem ke zkrocení homocysteinu (kyseliny listové, jsou také důležité pro těhotné ženy, protože chrání plod matky proti poruchám nervového systému. Ze studií vyplývá, že lidé, kteří zemřeli na Alzheimerovu chorobu, měli extrémně nízké nebo nulové hodnoty folátů, jiné výsledky výzkumů svědčí o tom, že velké množství draslíku v těle může snížit ztrátu vápníku. Zejména zelený chřest je rovněž dobrým zdrojem vitaminu C. Vitamin C pomáhá produkovat a udržovat v těle kolagen, základní stavební hmotu pojivových tkání.
„Chřest byl dlouhou dobu uznávám pro své bohaté léčivé účinky“, napsal D. Onstad, autor Velkého průvodce potravinami: průvodce pro dobrodružné kuchaře, zvědavé nakupující a milovníky přírodních potravin. „Chřest obsahuje látky s močopudnými vlastnostmi (diuretické), neutralizující čpavek, který nám způsobuje únavu, a chránící malé červené cévky před jejich praskáním. Díky vláknině má navíc rovněž projímavé účinky.“
To potvrzuje i autor „Heinermanovy nové encyklopedie ovoce a zeleniny“: „Uvařený chřest a šťáva z něj vymačakná velmi dobře rozpouštějí močovou kyselinu (způsobuje dnu), která je usazena v končetinách. Chřest se používá zejména při vysokém tlaku, kdy podíl sodíku v krvi zdaleka převyšuje obsah draslíku. Vařený chřest také zvyšuje střevní evakuace.“ Voda, ve které se chřest vařil, může krom toho fungovat také na čištění pleti, pokud se používá pravidelně každé ráno a večer.
Jeden jihokorejský vědec[kdo?] objevil pozitivní vliv chřestu na kocoviny způsobené nemírnou konzumací alkoholu. Rovněž průzkum otištěný v Journal of Food Science zase tvrdí, že extrakty vytažené z listů a výhonků zvyšují podíly klíčových enzymů odbourávajících zbytky alkoholu.
{{Cite web}} označená jako k „pouze dočasnému použití“. {{Cite web}} označená jako k „pouze dočasnému použití“. 
Obrázky, zvuky či videa k tématu chřest lékařský ve Wikimedia Commons
Galerie chřest lékařský ve Wikimedia CommonsChřest lékařský (Asparagus officinalis), lidově též „špargl“, je druh jednoděložné rostliny z čeledi chřestovité (Asparagaceae). V některých starších taxonomických systémech byl řazen do čeledi liliovité v širším pojetí (Liliaceae s.l.).
Asparges (Asparagus officinalis), også kaldet almindelig asparges, er en 60-100 cm høj urt, der i Danmark vokser på kystnære overdrev og skrænter. Den er desuden almindelig dyrket og ses forvildet herfra.
Asparges er en flerårig urt med en busket vækst. Skuddene er oprette eller overhængende, glatte og tæt forgrenede. Bladene er hindeagtige og skælformede, men de knippestillede og nåleagtige sideskud træder i stedet for egentlige blade. Småskuddene er lysegrønne på alle sider.
Blomstringen sker i juni-juli, hvor man finder de stilkede og hængende blomster ved grenvinklerne. De enkelte blomster kan være tvekønnede eller enkønnede. Hanblomster er en smule større end hunblomster. Begge slags er 6-tallige med gulgrønne blosterblade. Bærrene er lakrøde.
Rodnettet består af vandrette jordstængler, som bærer de trævlede rødder og de oprette skud. Underjordiske skud er blege eller svagt violette med tydelige, skælformede blade. Asparges er en sukkulent grundet de saftige, kødfulde rødder.
Højde x bredde og årlig tilvækst: 1,00 x 0,60 m (100 x 60 m/år).
Arten hører oprindelig hjemme i varme og tempererede egne i Sydeuropa, Lilleasien og Nordafrika, hvor den foretrækker flodbredderne. Arten er forvildet og naturaliseret langs kysterne i det østlige Danmark.
Arten er vildtvoksende langs udtørrede flodløb i det nordlige Grækenland, hvor den findes sammen med bl.a. alm. syren, asiatisk singrøn, bjergstenfrø, blodrød storkenæb, dværgmandel, engriflet hvidtjørn, guldhårasters, håret alant, kirsebærkornel, Nepeta pannonica, rundbladet bærmispel, skærmokseøje, sommeranemone, svalerod og ædelkortlæbe.
Asparges er navnet på en grøntsag, og det sigter vanligvis til de unge skud af planten. Den har været brugt i madlavning i umindelige tider. Man finder en opskrift for tilberedelse af asparges allerede i den ældste kogebog som er bevaret, nemlig Apicius' De re coquinaria, (200-tallet e.Kr.), bog III.
Asparges (Asparagus officinalis), også kaldet almindelig asparges, er en 60-100 cm høj urt, der i Danmark vokser på kystnære overdrev og skrænter. Den er desuden almindelig dyrket og ses forvildet herfra.
Gemüsespargel oder Gemeiner Spargel (Asparagus officinalis) ist eine von ca. 220 Arten aus der Gattung Spargel (Asparagus). Umgangssprachlich wird er meist kurz Spargel (über mittellateinisch sparagus und lateinisch asparagus von griechisch aspáragos[1]) genannt.[2] Gegessen werden die jungen Triebe (griechisch bzw. attisch asp(h)áragos, „junger Trieb“, von spargáein, „strotzen, geschwellt sein, mit jungem Trieb sprießen“).
Die Heimat des Gemüsespargels sind die warmen und gemäßigten Regionen Süd- und Mitteleuropas, Nordafrikas und Vorderasiens, besonders an Flussufern. Er wird in mehreren Cultivaren als Gemüsepflanze kultiviert.
Der Gemüsespargel ist eine sommergrüne, ausdauernde, krautige Pflanze. Aus dem Rhizom treibt er fleischige, saftige, mit Niederblättern spiralig besetzte, weißliche oder blassrötliche Sprossen, die sich über der Erde in einem verzweigten, grünen, 0,6 bis 1,5 Meter hohen, glatten Stängel verlängern. Die blattartigen Zweige sind nadelförmig, glatt.
Die Blütezeit reicht von Juni bis Juli. Die Blüten sind meist eingeschlechtig, selten zwittrig. Wenn die Blüten eingeschlechtig sind, dann ist der Gemüsespargel zweihäusig getrenntgeschlechtig (diözisch). Die relativ kleinen, zwittrigen Blüten sind dreizählig. Die sechs Blütenhüllblätter sind gelblich und bis zu 6,5 Millimeter lang.
Die Beeren sind scharlachrot und gering giftig.[3]
Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 20.[4]
Vorläufer bzw. Verwandte des heutigen Gemüsespargels kommen wild in Mittel- und Südeuropa, Vorderasien, dem westlichen Sibirien und Nordafrika vor. Als Heimat des Gemüsespargels wird der östliche Mittelmeerraum angenommen. In Süd- und Nordamerika sowie in Neuseeland kommt er stellenweise eingebürgert vor. Ob die schon von mittelalterlichen Autoren erwähnten Bestände auf Kies- und Sandbänken von Rhein, Main und Donau echte Wildvorkommen sind oder auf Verwilderungen zurückgehen, ist unklar. Verwilderter Spargel findet sich in Mitteleuropa auf trockenen, mäßig nährstoffreichen Standorten, auf Dämmen, an Wegrändern, in Dünen und in (ruderalen) Trockenrasen. Er gedeiht meist in Gesellschaften der Ordnung Corynephoretalia, aber auch der Ordnung Origanetalia oder der Klasse Festuco-Brometea.[4]
2020 wurden laut der Ernährungs- und Landwirtschaftsorganisation der Vereinten Nationen FAO weltweit 8.451.689 t Spargel geerntet.[5]
Folgende Tabelle gibt eine Übersicht über die 10 größten Produzenten von Spargel weltweit, die insgesamt 98,4 % der Erntemenge produzierten.
Zum Vergleich: 2020 wurden in Österreich 2.530 t, in der Schweiz 777 t geerntet.[5]
Im Jahr 2020 wurden weltweit 431.879 t Spargel exportiert. Die größten Exporteure waren Mexiko (165.869 t), Peru (133.876 t) und die USA (45.119 t).
Deutschland importierte in diesem Jahr 24.081 Tonnen und exportierte im selben Zeitraum 4.821 Tonnen Spargel.[6] In der Schweiz wurden im Jahr 2020 ca. 92 Prozent der konsumierten Spargeln importiert.[7]
Man unterscheidet zwischen Weiß- (oder Bleich-) und Grünspargel. Bei ersterem werden die Sprossachsen geerntet, bevor sie an die Erdoberfläche gelangen. Die Spargeltriebe werden in Europa je nach Region von März bis Juni geerntet und sind als Gemüse besonders geschätzt. In Deutschland überwiegt heutzutage der Verzehr von Bleichspargel, in englischsprachigen Ländern (so wie früher auch in Deutschland) der von Grünspargel.
Obwohl viele Menschen unter Spargelsorten nur dessen unterschiedliche Farbe (weiß, grün und violett) verstehen, gibt es doch auch beim Spargel wie bei anderem Gemüse Sorten, die unterschiedliche Eigenschaften aufweisen (die Farbe ergibt sich teilweise allein durch die unterschiedliche Ernteweise – weiße Spargeltriebe sind unter der Erde abgeschnitten worden, grüne und violette über der Erde).
Jahrhundertelang wurde Spargel weitervermehrt, indem die Samen der besten Pflanzen geerntet und wieder ausgesät wurden. Durch diesen Prozess entstanden mit der Zeit regional angepasste Varietäten, die möglicherweise bis zum Sortenstadium fortgeschritten waren, d. h., dass eine gewisse Reinerbigkeit gewünschter Merkmale vorlag (Pflanzenzüchtung). So ist anzunehmen, dass es bis zur Mitte des 20. Jahrhunderts für die meisten größeren deutschen Anbaugebiete solche lokalen Sorten gab (z. B. Verbesserter Schwetzinger, Grünköpfiger Ulmer).[8][9][10]
Anfang des 20. Jahrhunderts begannen Einzelne, wie J. B. Norton in den USA, A. Huchel in Osterburg, J. Böttner in Frankfurt/Oder sowie Gustav Unselt in Schwetzingen, mit der gezielten züchterischen Auswahl der vorhandenen „Landsorten“. Von diesen Sorten sind noch zwei (fast ausschließlich im Liebhaberanbau) in Deutschland zu finden: Ruhm von Braunschweig sowie Huchels Leistungsauslese (aus voriger selektiert). Außerhalb Deutschlands findet man an „alten“ Sorten noch die ebenfalls bevorzugt als Bleichspargel angebauten Sorten Goldgebener (Österreich), Argenteuil (Frankreich), Blanco de Navarra, Blanco de Aranjuez (Spanien), Ernte 6 und Früher Gelber (Russland, Ukraine etc.), die Grünspargelsorten Mary Washington, Connover's Colossal (vornehmlich Großbritannien und USA), Santenese (Italien) sowie die violetten Varietäten Jacq Ma Pourpre (Frankreich) und Violetto d'Albenga (Italien).
Seit den 1950er Jahren werden Spargelsorten mit immer ausgefeilteren Methoden erzeugt. Die Sorte „Schwetzinger Meisterschuss“ als erste Hybridsorte (1952) sowie „Lucullus“ als erste rein männliche Spargelhybride (1975) durch das Unternehmen Südwestdeutsche Saatzucht waren der Anfang einer rasanten Entwicklung,[11] die dazu geführt hat, dass heute ausschließlich derartige, rein männliche Hybridsorten im Anbau sind.
Erwähnenswert sind in diesem Zusammenhang noch die beiden Sorten Start (grün) und Eros (als grüner und weißer genutzt), die im selben Zeitraum in der Deutschen Demokratischen Republik gezüchtet wurden.[12]
In Deutschland teilen sich nur wenige Unternehmen die Aufgabe, den stark wachsenden Markt mit neuen Spargelsorten zu beliefern. Limseeds aus Horst, Niederlande als führendes Unternehmen kreierte so u. a. die Sorten Gijnlim (mittlerweile die Standardsorte), Grolim, Backlim, Herkolim und Thielim[13], die Südwestdeutsche Saatzucht in Rastatt steuerte Rapsody, Ravel und Ramires bei[14], die Deutsche Spargelzucht in Mölln[15] beteiligte sich mit Mondeo und Hannibal.[16][17][18][19]
Dies ist nur eine kleine Auswahl des beständig wachsenden Sortiments mehr oder weniger ähnlicher Hochleistungssorten[20], deren Ausgangslinien durch Haploidenzüchtung[21] technisch erzeugt werden und die sich nicht durch Samen weitervermehren lassen.
Spargel gedeiht am besten in lockerem, sandigen, nicht zu feuchten Boden, kann aber prinzipiell auf jedem Boden angebaut werden, der nicht zu viele Steine und keine Staunässe enthält. Zur Anlage der Spargelbeete im eigenen Garten hebt man vor Eintritt des Winters einen Graben von ca. 30 cm aus, gräbt auf dessen Sohle Mist oder anderen organischen Dünger unter, setzt im Frühjahr ein- bis zweijährige Spargelpflanzen (aufgrund ihrer langen, fleischigen Wurzeln Klauen genannt) ein und bedeckt sie mit Erde. Eine Anzucht aus Samen ist aufwendiger und langwieriger. Im Herbst werden die Stängel abgeschnitten und beseitigt, um Krankheitserregern wie Pilzen und Schädlingen wie der Spargelfliege die Grundlage zu entziehen. Im Frühjahr wird der Graben vollständig mit Erde angefüllt. Zu Beginn des dritten Jahres errichtet man über dem Pflanzgraben einen ca. kniehohen Wall (im süddeutschen und österreichischen Sprachgebiet als Bifang bezeichnet)[22][23] und kann anschließend mit der Ernte beginnen.
Grünspargel erfordert prinzipiell das gleiche Vorgehen, es wird nur kein Erdwall über den Pflanzen errichtet.
Sobald die Spargeltriebe im Frühjahr die Dammkrone durchbrechen, werden sie bis zu 25 cm ausgegraben und am unteren Ende zumeist mit einem speziell dafür gefertigten Stechmesser[24] abgeschnitten (gestochen). Dies geschieht bis heute in den meisten Fällen noch in Handarbeit. Nach dem „Stechen“ wird das entstandene Loch wieder aufgefüllt und die Oberfläche geglättet, um das Austreiben weiterer Triebe besser erkennen zu können.
Die Spargelfelder werden zweimal am Tag (früh morgens und abends) nach austreibenden Spargeln abgesucht.
Um die Ernte besser steuern zu können, werden die Wälle heute zumeist mit Folien abgedeckt. Eine schwarze Außenseite erhöht die Temperatur in den Dämmen und beschleunigt somit das Wachstum (Ernteverfrühung); mit einer außen weißen Folie wird das Gegenteil erreicht. Geerntet wird unter den Folien mit Hilfe von Spargelspinnen, die das zeitaufwendige Auf- und Abdecken der Folien von Hand vermeiden.
Der Spargel wird nach dem Stechen gewaschen, mit einer Spargelsortiermaschine nach Qualitäten getrennt und an Großhändler weitergegeben oder direkt verkauft.
Um Personalkosten zu sparen oder auch, weil nicht mehr genügend Hilfskräfte für die anstrengende Ernte zur Verfügung stehen, wird mittlerweile verstärkt versucht, den Spargel maschinell zu ernten. Bereits seit 1907 gab es in den USA Versuche dazu. Vor allem seit den 1950er Jahren bis in die 1990er wurden viele Forschungen unternommen und einige Patente in den USA und in Australien für die selektive und nicht selektive Spargelernte erteilt; doch bisher konnte sich keine der Methoden durchsetzen oder einen Preisvorteil bieten. Auch in Deutschland werden mittlerweile Spargelerntemaschinen angeboten.
Die nicht selektive Erntemethode, bei der wahllos alle Spargeltriebe zu einem bestimmten Zeitpunkt abgeschnitten werden, ist jedoch umstritten, da sie einerseits nicht zwischen kurzen und langen (gewünschten) Stangen unterscheidet und andererseits die Wurzeln soweit schädigen kann, dass in der folgenden Erntesaison mit Ertragseinbußen zu rechnen ist. Bevorzugt wird deshalb an selektiven maschinellen Erntern gearbeitet.[25][26]
Das Ende der Spargelsaison beschreiben althergebrachte Bauernregeln: „Stich den Spargel nie nach Johanni.“ oder „Kirschen rot, Spargel tot“. Ihr offizielles Ende in Deutschland ist traditionellerweise der 24. Juni, der Johannistag. Der Hintergrund für diese Bauernregel ist die Einhaltung einer ausreichenden Regenerationszeit der Pflanze für eine ertragreiche Ernte im nächsten Jahr.[27] Wurde die Spargelsaison aufgrund günstiger Witterungsumstände eher begonnen, so ziehen die Anbauer das Ernteende oftmals um ein bis zwei Wochen vor.
Hinsichtlich der Anbauflächen ist Spargel die wichtigste Freilandgemüseart in Deutschland, gefolgt von Kohlgemüse, Möhren/Karotten und Speisezwiebeln. Bis zum Jahr 2018 wurden die Spargelflächen (Summe aus im Ertrag stehenden Flächen und Junganlagen, die noch nicht beerntet werden) kontinuierlich ausgeweitet bis auf rd. 28 500 ha; dies war nahezu eine Verdoppelung gegenüber dem Jahr 2000. Die Spargelanbaufläche in Deutschland wächst seit einigen Jahren stark. Im Jahr 2000 lag sie noch bei 15.500 Hektar.[28] 2013 befinden sich die größten Anbauflächen in Niedersachsen (4300 Hektar), Nordrhein-Westfalen (3200 Hektar) und Brandenburg (2900 Hektar). In diesen drei Bundesländern liegt über die Hälfte der gesamten deutschen Spargelanbaufläche.[29][30]
Um die Erntesaison früher und witterungsunabhängiger beginnen zu können, gibt es in verschiedenen Spargelanbaugebieten einzelne Anbauer, die ihre Felder beheizen. Dies kann teilweise auch mit Abwärme geschehen, ist jedoch umstritten.[31][32][33]
Wichtige deutsche Spargelanbaugebiete sind:
In Schrobenhausen gibt es ein Europäisches Spargelmuseum; weitere Spargelmuseen wurden in Schlunkendorf bei Beelitz und in Nienburg an der Weser eingerichtet. In Baden führt die Badische Spargelstraße durch die Anbaugebiete. In Niedersachsen gibt es die Niedersächsische Spargelstraße.
Kritisiert werden die Verwendung von PVC-Folien, fossil beheizte Felder und der Import aus Drittstaaten per Flugzeug sowie die Arbeitsbedingungen beim Anbau.[35][36][37]
Spargel ist ein sehr empfindliches Gemüse und sollte von der Ernte bis zur Zubereitung sorgsam behandelt werden. Guten weißen oder violetten Spargel erkennt man an geschlossenen Köpfen, gleichmäßigem Wuchs, einem noch feuchten, nicht hohlen Ende (bei Druck mit dem Fingernagel sollte Feuchtigkeit austreten) und an dem quietschenden Geräusch, das frische Spargelstangen beim Aneinanderreiben erzeugen. Dünne Stangen sind von minderer Qualität. Die vor 2011 in der EU normierte, seither in der Verkehrsauffassung und als UNECE-Norm noch gängige Handelsklasse 1 verlangt bei weißem Spargel einen Durchmesser von 10 Millimetern, die Handelsklasse 1+ bzw. Extra von 12 Millimetern oder mehr, während Handelsklasse 2 unsortiert sein bzw. kleinere Stangen ab 8 Millimmetern haben kann[38]. Grüner Spargel kann etwas dünner sein, der Kopf ist durch die Lichteinwirkung schon leicht geöffnet.
Spargel sollte möglichst frisch verzehrt werden, hält sich im Kühlschrank jedoch zwei bis drei Tage, wenn man ihn in ein feuchtes Handtuch einwickelt. Er kann geschält (und auch bereits gekocht) unproblematisch eingefroren werden und ist dann lange Zeit haltbar. Allerdings verringert sich die geschmackliche Qualität. Schälen nach dem Einfrieren und Auftauen ist nicht möglich.
Spargelschälmaschine
Spargel fallen aus einer Spargelschälmaschine in ein Wasserbecken
Spargeltopf mit Henkelkorbeinsatz
Spargelsprossen und Schälmesser
Spargelschalen werden häufig als Grundlage für eine kräftige Spargelsuppe verwendet
Spargel wird meistens gekocht, seltener gedünstet oder gebraten. Zur Vorbereitung muss weißer und violetter Spargel geschält werden, da die Schale faserig und zäh ist. Zum Schälen setzt man etwas unterhalb des Kopfes an und schält in Richtung des Spargelendes. Von ihm sollte ein Stück (bei frischem etwa 1 cm, sonst mehr) abgeschnitten werden, da es holzig und/oder bitter sein kann. Die Reste lassen sich zur Herstellung eines Fonds für Spargelsuppe oder zum Garen des Spargels auskochen. Grüner Spargel muss oft nicht geschält werden, häufig nur das untere Drittel. Pro Person sind etwa 500 Gramm Spargel (bezogen auf das ungeschälte Gemüse) angemessen.
Da die zarten Köpfe schneller garen als der Rest, sollte Spargel aufrecht – vorsichtig zusammengebunden – in einem schmalen, hohen Spargeltopf bei mäßiger Temperatur gegart werden. Der Topf darf nicht aus Aluminium sein, da sich der Spargel sonst durch Aluminiumverbindungen grau verfärbt. Das Wasser wird mit Salz, etwas Zucker und einem Stück Butter angereichert und sollte nur bis höchstens knapp unter die Köpfe reichen. Man kann Zitronensaft hinzugeben, der für eine helle Farbe des Spargels sorgt, aber das Aroma leicht überdeckt. Je nach Dicke wird der Spargel 8 bis 15 Minuten gegart. In der modernen Küche wird Spargel auch „bissiger“ zubereitet, dazu wird er etwa drei bis vier Minuten gekocht und muss anschließend sechs bis acht Minuten ziehen.
Als besonders aroma- und inhaltsstoffschonend gilt es, den Spargel ohne Wasser im eigenen Saft zu garen, was manche Köche auch entsprechend umsetzen. Dazu wird der geschälte Spargel entweder in einem geschlossenen Topf für 15 bis 20 Minuten auf den eigenen Schalen und Abschnitten oder in Stücke geschnitten in einer Pfanne mit anderen Zutaten gedünstet. Spargel lässt sich, am besten in schmale Stücke geteilt, ebenfalls gut braten. Spargel kann auch roh verzehrt werden, etwa als Salat. Der typische Spargelgeschmack ist in roher Form jedoch weniger vorhanden.
Klassisch wird Spargel mit gekochten jungen Kartoffeln, zerlassener Butter, Sauce hollandaise oder Mayonnaise und Schinken serviert. In der Region um den Niederrhein wird Spargel auch mit zerlassener Butter und Rührei verzehrt, in der Mark Brandenburg mit in Butter gerösteten Semmelbröseln. Als Variante wird zum Spargel auch ein gebratenes Kalbsschnitzel gereicht, seit etwa 20 Jahren gewinnt die Kombination von Spargel mit gebratenem oder gedünstetem Fisch an Bedeutung. In Baden serviert man Spargel mit Flädle oder Kratzete (Schmarrn) und gekochtem Schinken. Rund um Nürnberg wird der Spargel meist in der Form von Spargelsalat aus den ganzen, gekochten Stangen mit groben, fränkischen Bratwürsten oder kleinen Nürnberger Bratwürsten gereicht. In Südtirol ist Bozener Sauce üblich, eine Art Mayonnaise aus gekochten Eiern. In einigen Regionen Schleswig-Holsteins wird Spargel auch mit „süßen“ (überglänzten) Pellkartoffeln verzehrt. Diese Pellkartoffeln werden fertig gekocht und gepellt noch einmal in einer Pfanne mit Butter und Zucker angebraten, dazu werden Würfelschinken und Sauce Hollandaise gereicht.
Der Hauptbestandteil von Spargel ist Wasser. Daneben enthält er einige Vitamine und Mineralstoffe, welche in der Nährwerttabelle dargestellt werden.[39] Aufgrund des enthaltenen Asparagins und seines hohen Kalium-Gehalts wirkt er harntreibend. Beim Verzehr kann es zu einem strengen Geruch des ausgeschiedenen Harns kommen (Harngeruch, Spargelurin). Verantwortlich für den strengen Geruch des Urins nach dem Verzehr von Spargel ist die im Spargel enthaltene Asparagusinsäure.[40] Diese wird bei etwa 40 % Prozent der Menschen enzymatisch in schwefelhaltige Verbindungen wie Methanthiol (ein Thiol), Dimethylsulfid (ein Sulfid) oder Dimethyldisulfid (ein Disulfid) gespalten. Die einzelnen Verbindungen sind geruchsaktiv und haben für sich charakteristische Gerüche, welche in der Abbildung dargestellt sind.
Diese und weitere geruchsintensive Verbindungen werden über den Urin ausgeschieden.[41] Zusammen bilden sie den charakteristischen Geruch des Spargelurins.[42] Neuere Publikationen geben deutlich höhere Häufigkeiten für die Ausscheidung geruchsintensiver Schwefelverbindungen nach Spargelverzehr an.[43] Es ist nicht bekannt, warum manche Menschen die Reaktionsprodukte in wahrnehmbaren Konzentrationen produzieren und andere nicht. Nicht alle Menschen können diese Stoffe wahrnehmen, weil sie wegen einer Mutation im Gen eines Geruchsrezeptors den spezifischen Duft schwefelhaltiger Verbindungen nicht riechen können. Derartige Riechverluste werden als Anosmie bezeichnet.[44][45]
Spargel gilt als schwierige Speise in Bezug auf die Einhaltung der Tischsitten. Früher wurde Spargel vornehmlich mit den Fingern verzehrt. Dies hatte den einfachen Grund, dass die Bestecke der damaligen Zeit aus Silber oder nicht-rostfreiem Stahl bestanden und durch schwefelhaltige Verbindungen im Spargel anliefen. Das Essen von Spargel mit den Fingern stellte keine Restriktion oder Verletzung der Etikette dar. Heutzutage werden insbesondere bei feinen Anlässen Messer und Gabel benutzt.
Im deutschsprachigen Raum werden oder wurden für diese Pflanzenart, zum Teil nur regional, auch die folgenden weiteren Trivialnamen verwandt: Aspars (Holstein), Gotteskraut (Livland, der Name nimmt Bezug auf die Nutzung der Pflanze zur Verzierung von Heiligenbildern), Heirbeswurz (althochdeutsch), Hosendall (Siebenbürgen), Korallenkraut (Schlesien, Ostpreußen), Schwammwurz (Schweiz), Spahrsch (niederdeutsch), Sparge (althochdeutsch), Spajes (Weser), Sparjes (Weser), Spargen, Spargle (Schweiz), Spargus (Pommern), Sparig, Spars (Holstein, Schweiz), Sparsach (Schaffhausen, St. Gallen), Sparsich (Schaffhausen, St. Gallen), Sparsen (Graubünden), Spart (Ostdeutschland), Sparz (Vierwaldstätte), Speis (Unterweser) und Teufelstrauben.[46]
Schon im ältesten chinesischen Heilpflanzenbuch, dem Shennong ben cao jing, wurden Spargeln (天門冬 Tiān mén dōng. Asparagus lucidus) aufgeführt.[47][48] Die aktuell gültigen chinesischen Arzneibücher empfehlen Spargeln bei folgenden Erkrankungen: Leere-Erschöpfungs-Husten, Herzklopfen und Schlaflosigkeit, Darm-Trockenheits-Stuhlverstopfung, innere Hitze und starker Durst.[49]
Der römische Autor Columella erwähnt ihn in seinem Buch De re rustica. Als Heilpflanze diente bevorzugt wildwachsender Spargel, der nach Dioskurides harntreibend und abführend wirken sowie gegen Gelbsucht helfen sollte. Mit diesen Indikationen wurde er bis ins 19. Jahrhundert verwendet.
Mit den Römern und ihrer Kultur fand der Spargel vermutlich auch den Weg über die Alpen (in Trier wurde 1994 ein bleiernes Preisschild für Spargel aus dem 2. Jahrhundert gefunden).[50] Mit dem Niedergang der römischen Kultur verschwand auch der Spargelanbau. Erst für das 16. Jahrhundert ist der Anbau wieder belegt – Spargel galt damals in aristokratischen Kreisen als teure Delikatesse.
Früher war die Wurzel als Heilmittel anerkannt (offizinell); die Samen wurden als Kaffeesurrogat verwertet.
.....Pseudo-Apuleius … ..... Kassel 10. Jh. .....
..... Abdul ibn Butlan..... ..... 14. Jahrhundert[77]
… Herbarius Moguntinus .......... Mainz 1484.....
… Gart der Gesundheit ......... Mainz 1485
......Hortus sanitatis .......... Mainz 1491
Li.: Hortus sanitatis 1497. Re.: Kleines Destillierbuch 1500
Otto Brunfels 1537
Leonhart Fuchs 1543
Tabernaemontanus 1588
Gemüsespargel oder Gemeiner Spargel (Asparagus officinalis) ist eine von ca. 220 Arten aus der Gattung Spargel (Asparagus). Umgangssprachlich wird er meist kurz Spargel (über mittellateinisch sparagus und lateinisch asparagus von griechisch aspáragos) genannt. Gegessen werden die jungen Triebe (griechisch bzw. attisch asp(h)áragos, „junger Trieb“, von spargáein, „strotzen, geschwellt sein, mit jungem Trieb sprießen“).
Die Heimat des Gemüsespargels sind die warmen und gemäßigten Regionen Süd- und Mitteleuropas, Nordafrikas und Vorderasiens, besonders an Flussufern. Er wird in mehreren Cultivaren als Gemüsepflanze kultiviert.
She lus yn-ee ee asparag (Asparagus officinalis). T'eh dooghyssagh da'n Europey, yn Affrick hwoaie as yn Aishey heear.[1][2][3] T'ee goll er troarey ayns ymmodee buill.[4]
She lus lussagh sheer-vio t'ayn. T'ee gaase wheesh as 100-150 kentimeadar er yrjid. Cha nel feer duillagyn eck: ta cladodeyn birragh 'syn ynnyd oc, mysh 6-32mm er lhiurid, as 4-15 jeu ayns dhossan. Ta fraueyn moylagh eck. Ta blaaghyn baney-ghlassey dys buighey eck, jeh cummey cluig. Ta berrishyn beggey jiargey eck.
She lus yn-ee ee asparag (Asparagus officinalis). T'eh dooghyssagh da'n Europey, yn Affrick hwoaie as yn Aishey heear. T'ee goll er troarey ayns ymmodee buill.
Asparagus officinalis is a spring vegetable, a flouerin perennial[1] plant species in the genus Asparagus. It wis ance clessifee'd in the lily faimily, lik its Allium cousins, ingans an garlic, but the Liliaceae hae been split an the ingan-lik plants are nou in the faimily Amaryllidaceae an asparagus in the Asparagaceae. Asparagus officinalis is native tae maist o Europe, northren Africae an wastren Asie,[2][3][4] an is widely cultivatit as a vegetable crop.
'A spalece, o pure sparece, (d''a grieco aspharagos e d''a persiano asparag, ca significa sguiglio) pô sengà sia 'a pianta sana ca 'e sguiglie d''a pianta Asparagus officinalis; isso tene particulare pruprietà diuretiche, vene apprezzato d''e buongustaje e ha ê spalle na storia meliunaria. Issa è na specia dioica, zoè cu na distinzione ntra pianta maschio e femmena: solo 'e ffemmene purtano 'e frutte e piccerille bbacche russe cuntenente semmente nire.
Lu Asparagus officinalis (chiamatu "spàraciu" o "spàriciu" 'n Sicilia) è na chianta. E' puru n'urtaggiu, ca si pò manciari, virdi o biancastru, di forma longa e suttili. Li spàraci sirvagghi sunnu cchiù nichi e si chiàmunu spariceddi o sparaceddi.
Asparagus officinalis is a spring vegetable, a flouerin perennial plant species in the genus Asparagus. It wis ance clessifee'd in the lily faimily, lik its Allium cousins, ingans an garlic, but the Liliaceae hae been split an the ingan-lik plants are nou in the faimily Amaryllidaceae an asparagus in the Asparagaceae. Asparagus officinalis is native tae maist o Europe, northren Africae an wastren Asie, an is widely cultivatit as a vegetable crop.
Li såvadje aspedje, c' est ene plante ki crexhe dins les bwès ezès payis del Mîtrinne Mer.
No d' l' indje e sincieus latén : : Asparagus officinalis.
Famile : feudlissêyes
Elle a stî coûtivêye et divni l' aspedje, ene verdeure bén cnoxhowe dipu l' tins des Romins.
On l' pout code po magnî li dzeu do montant, cwand ele vént d' monter e sminces.
E l' Afrike bijhrece, c' est e moes d' fevrî, måss.
arabe marokin : sekkoum (calké d' l' amazir ?), sparago (calcaedje di l'espagnol)
Li såvadje aspedje, c' est ene plante ki crexhe dins les bwès ezès payis del Mîtrinne Mer.
No d' l' indje e sincieus latén : : Asparagus officinalis.
Famile : feudlissêyes
Asperge, in 't plat: sperves, (Latiens: Asparagus officinalis subsp. oficinalis) ies ’n plant, woavan de jóng sjeut (de sjtengele) verboewd were es greunte. Dees vörm van greunte kweke dege de Romeine vreuger al. Veural in de losse zandgrónd van Miede-Limburg en Noord-Limburg, Brabant op 't Belsj en in Duutsjland vingk aspergeteelt plaats en dat gebeurt al saer de 19e ièw.
’t Ièrsjte jaor lièt de aspergeboer de plant gewoon doorgreuje. De sjeut vertakke zich, kriege väöl blaedsjes en later ouch hièl klein wiete bleumkes. De plant zuut dan oet wie ‘ne wösj seergreun. In de herfs sjtörf ’t bovegrónds gedeilte aaf, meh de wortel blief leve. Dae zal in ‘t veurjaor wir gewoon oetloupe.
De teelt besjteit oet ’t oetsjteke (aafsjnieje) van de óndergróndse sjeut, die zich in opgehuègde grónd bevinge. 't Ophuège, tot zoan 40 centimaeter hoag, gebeurt mèt de bedoeling de sjtengele te dwinge ’t leech te zeuke. Bie gebrek aan zónleech blieve ze blank. Ze were es wiette asperges verkoch: 't "Wiet goud" geneump. Greuje de sjeut te wied door, dan verkleure ze ièrsj nao paars en danoao tot greun asperges. Die zint ouch eetbaar, meh sjmake andersj. De plant kènt 10-12 jaor op ’t zelfde veld blieve sjtoon. Oet ein plant greuje ongevaer 20 sjtengele. Op eine werme daag kènt ‘ne sjeut sóms waal 7 cm greuje! Umdat te forcere were de aspergevelde ouch waal mèt plastic bedèk.
Asperges were, mèt ’n speciaal mets van ca 45 cm lengde, ein veur ein gesjtoke.
’t Aspergeseizoen, de tied dat asperges friesj gegolle en gegete kènne were, löp traditioneel van ongevaer 10 april tot 24 juni. Daonao maoge de asperges van de kouwe grónd, neet miè verkoch were.
Op z’n Limburgs ete v’r asperges gekook, euverdèk mèt ’n roumsuiske (Mouseline- of Hollandaisesaus) mèt peterselie, en gegarneerd mèt gekook ei en gekookde sjink. 'n Combinatie mèt zalm of ander soorte vösj ies ouch hièl sjmakelik.
Asperge, in 't plat: sperves, (Latiens: Asparagus officinalis subsp. oficinalis) ies ’n plant, woavan de jóng sjeut (de sjtengele) verboewd were es greunte. Dees vörm van greunte kweke dege de Romeine vreuger al. Veural in de losse zandgrónd van Miede-Limburg en Noord-Limburg, Brabant op 't Belsj en in Duutsjland vingk aspergeteelt plaats en dat gebeurt al saer de 19e ièw.
Aspérjhe[1] (Asparagus officinalis)
Aspérjhe (Asparagus officinalis)
Bite éd cat (asperge sauvage)
Ang esparago o asparagus (Ingles: asparagus, Kastila: espárrago) ay isang uri ng gulay.[1]
Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Ang esparago o asparagus (Ingles: asparagus, Kastila: espárrago) ay isang uri ng gulay.
L'espargue m. (var. f. esparga, espèrja, aspèrja, asparja) o lo parre es una planta de la familha de las Asparagaceae originària de l'èst del bacin mediterranèu. Conegut dels Romans, es cultivada coma planta d'òrt en França dempuèi lo sègle XV. Lo tèrme designa tanben sos brots comestibles, que venon de rizòmas d'ont buta cada an los grelhs sosterranhs que fan nàisser de tijas des s'auçant entre 1 e 1,5 mètre.
L'aspargue es una planta vivaça mercé a son rizòma. Se forma a partir de granas que produson aquel un rizòma portant d'uèlhs que donan de grelhs dins la partida superiora a de raices carnosas radianta en estela dins la partida inferiora. Los grelhs (partida consomida dels aspargues) donant de tijas drechas podent aténher 1,5 mètre de naut amb un folham prim e ramificat.
Es una espècia dioïc: los pés mascles produson d'en primièr de brots comestibles que, en seguida, donan des flors amb etaminas qu'emet de pollen, alara que los brots que se desvelopan suls pés femes forman de flors que, un còp fecondadas pel pollen, produsent de pichona baias rojas, de fruchs, contenent de granas negras. Lo còst metabolic per produire aquelas granas agota los pés femes, alara s'utiliza subretot de pés mascles dins los camps d'espargue[1].
Aquela espècia es originària de las regions temperadas de l'Eurasia: Euròpa centrala e miègjornala, Africa del Nòrd, Asia centrala e occidentala. Buta dins de terrens sabloses a l'estat salvatge. Se cultiva dempuèi l'Antiquitat mas la realizacion de varietats data del sègle XVIII. Uèi es fòrça cultivadas dins fòrça païses per totes los continents, pasmesn se lo primièr exportator mondial d'espargues en conserves es la China[2]. Le Chili e lo Peró son de productors importants.
A l'estat salvatge n'existís dotze espècias en Euròpa, que cinc en França segon Tela Botanica: Asparagus officinalis, Asparagus acutifolius fòrça comuna a çò nòstre, Asparagus macrorrhizus, Asparagus albus e Asparagus tenuifolius. Totas son comestiblas mas l'espargue maritima es fòrça amara.
Los espargues son dempuèi lontemps utilizats coma legums e plantas medicinalas, a causa de lor sabor delicata e lors proprietats diureticas. Una frèsca egipciana datant de 3000 ans AbC. la mòsta en ofèrta als dieus. Es tanben apreciada per son gost delicat pels Grècs e los Romans que la cultivan dins de fòssas e la manjan fresca en sason de culhida e sèca en ivèrn[3].
Es venerada coma afrodisiac, a causa de sa forma, dins lo conte arab Las Mila e Una Nuèchs. Cultivada a partie del sègle XI a Bizanci, l'Euròpa occidentala sembla aver ignorat l'espargue pendent de sègles e es pas que vèrs lo sègle XV que se cultiva a çò nòstre. Los productors realizan una novèla tecnica: cobrisson los brots per los protegir dels parasits e gardar la calor, descobrissent alara l'espargue blanca, remplaçant lo cauçatge.
Unas varietats inscrichas en França:
Près de 20 varetats son inscrichas al Catalòg oficial de las espècias e varietats[4] creadas per près de 10 entreprisas de seleccion e mai de 85 son inscrichas a Catalòg europèu [5].
En cosina, s'utiliza los brots verss o blancs o roges: la frescor de las tijas se jutja segon mai d'un critèris (espargues fèrmas e trencantas, de meteissa espessor, amb de puntas quichadas) e aquelas qualitats permeton d'obéner una coseson omogenèa[6].
Al crompar, l'espargue deu emetre una agradabla odor d'espiga de blat madur, lo tocar deu èsser a l'encòp fèrme e sople jos det e resistissent a la trencadura, lo talon deu pas èsser tròp sec (lo chuc que ne sortís deu pas èsser amar), çò que mòstra una culhida recenta.
Se deu levar lo tèrle linhòs (lo talon) los talhant o melhor los trencant per los rafrescar, puèi pelar la partida blanca del naut cap al bas, fins a quatre centimètres sota lo rasim, dels espargues mai vièlhs e grosses. L'espargue verd avent una pèl mai prima, lo pelatge del tèrç inferior es sufisent.
Per gardar la color e la textura, las cal far còire tan pauc de temps que se pòt.
La coseson dels espargues deu de preferéncia se far a la vapor per conservar tota lor delicatesa. se pòt far dins una ola estrecha e nauta, o doblat d'un panièr perforada. Senon, plaçatz los espargues ligadas en bòta, de pé, l'aiga devent aflorar leugièrament en dejós de las puntas per que cògan a la vapor.
Utilizada dins l'aiga salada, far bolhir a fuòc viu, per una coseson rapida que gardarà pel melhor la textura e la sabor dels espargues. Un còp l'aiga de bolh, perlongar la coseson de dotze a dètz e uèit minutas, segon la grossor de las tijas.
La melhora coseson dels espargues blancs es de lo far dins una mescla (aiga + farina + vinagre blanc o citron), sens sal, que gardarà lor blancor e lor sabor doça e subtila.
Astucia: per conserver los bèla color als espargues verdas, las asagar d'aiga glaçada just après los aver levadas de l'aiga de coseson.
L'espargue se cultiva en plen camp o jos veiral. L'esparguicultura utiliza doas tecnica:
Los rizòmas pòdon aténher sièis mètres de longor en tèrra sablosa. D'aquelas raiças espelisson cada printemps de grelhs carnuts: cobèrts d'escatas quichadas, aqueles brots pòdon créisser de 10 cm/jorn. Se son pas copats, los grelhs fan de tijas ramificadas de dos mètres de naut e que pòrta, de cladodas. Un camp d'espargues pòt produire lo segond e tresen an e pendent una decena d'annadas. La produccion es de seissenta a cent quilogramas l'ara (100 m2)[7].
De la meteissa familha que l'alh e la ceba, l'espargue aa de compausantas comuna amb aquelas dos plantas: riquesa en vitaminas A, B9 e PP, fosfor e manganès.
Conten tanben d'asparagina e d'acid asparagusic, una substéncia coma de derivats sofrats donan una odor especiala a l'urina[8]. Mai precisament, dos compausants - la S-metilmetionina e l'acid asparagusic - son presumits èsser metabolizats en al mens sièis compausats sofrats odorants coma lo metanetiòl (o metil-mercaptan) a l'origina de l'odor caracteristica de l'urina apareisson dins las 15 minutas après la consomacion d'espargues[9]. Una partida de la populacion ne metaboliza pas aqueles dos precursors en compausat odorants, une autra partida es desprevesida de las terminasons olfactivas li permeton de los revelar[10]. Aquò explica que de personas persevon pas aquela odor particulara.[11].
Es diuretica, depurativa, leugièrament laxativa e galactagòga.
Son la rices qu'èran un pauc utilizadas en erboristariá. Los grelhs contenon un grand nombre de vitaminas (A e C), d'aminoacids e d'oligoelements.
Plini lo Vièlh los conselhavan coma afrodisiac.
De metanetiòl es produch pendent la digestion de l'espargue[12]. Es responsable d'un cambiament notable de l'odor de l'urina dins las 15 minutas après la consomacion d'espargues.[13].
Las malautiás principalas de l'espargue son la fusariòsi, lo rizocton violet, la rovilha, la brutladura de las agulhas e la malautiás de grans porpres.
L'espargue es la cibla d'unes destrucis coma la mosca de l'espargua, lo criocèr de l'espargue, la mosca grisa de las semenadas e lo pesolh de l'espargue (brachycorynella asparagi). Aquel aptèr de 1,2 a 1,7Modèl:Unité/2 de color verd blau grisenc plan espandit als EUA foguèt descobèrt en Lengadòc en 1989. Per sas fissadas provòca de desformacion de la planta. La sintèsi dels sucres blocada provòca l'an seguent un nanisme. MAi un fongi fusarium moniliforme (fusariòsa) pòt provocar de biais oportunista lo deperiment de las plantas aflaquidas pel pesolh. L'arrancament ven alara inevitable[14].
_Luftaufnahme_(2020).jpg)
.jpg)
titre mancant titre mancant titre mancant titre mancantL'espargue m. (var. f. esparga, espèrja, aspèrja, asparja) o lo parre es una planta de la familha de las Asparagaceae originària de l'èst del bacin mediterranèu. Conegut dels Romans, es cultivada coma planta d'òrt en França dempuèi lo sègle XV. Lo tèrme designa tanben sos brots comestibles, que venon de rizòmas d'ont buta cada an los grelhs sosterranhs que fan nàisser de tijas des s'auçant entre 1 e 1,5 mètre.
Dr Schbargl (Asparagus officinalis), en dr Schweiz mid weiblichm Gschlächt d Spargle, isch a Pflanzasord en dr Familie vo de Schbarglgwächs (Asparagaceae). Dia send Liliegwächs. Schbargl hods en en dr ganza Weld, mo ibrhaubds ebbes wachsa duad.[A 1][1]
Dr Schbargl wurd au als Zierpflanz gnomma, abr am wichdigsch isch r als Gmias.[2]
Dr Nama vom Schbargl kommd wahrscheinle aus em griechischa (ασπάραγος, asp(h)áragos, „jongr Drieb“).[3]
S geid oogfähr 220 Schbargl-Arda.
Afrikanischr Schbargl
Blüada vom Gmüesschbargl
Früchd vom Gmüesschbargl
Farn-Spargel (Asparagus filicinus)
Vom Gmiasschbargl send en Didschland d Weisse- odr Blaich-Schbargl am heifigschda. En andre Lendr mögad d Leid liabr da Grea- ond Violett-Schbargl. Des send abr koine Pflanzasorda, dia Ondrschied send blos auf d Zeid vom Ernda zruckzfiahra.
S geid au Wild-Schbargl ond Thai- Schbargl.[4][5]
Dr Schbargl wurd en Roiha aapflanzd. Noch drei Joor kaa ma s erschde Mol ernda, no brenged d Pflanza oogfähr zeha Joor en Erdrag.[6] Ma derf abr blos vo jeder Pflanz blos zwischa fenf ond 15 Trieb nemma, suscht kommd r nemme.[7]
Essa duad ma d Trieb vom Schbargl, d Schbarglschdanga[8]
Dr Schbargl isch a uralds Hoilmiddl.[9] mo bei Erbrecha, Magareizong, Nieraschwäche, Vrstopfong odr Ödem helfa soll.[10]
Dr Schbargl kaa au Allergia auslösa.[11] Ondweil dr Schbargl Purine endhäld, kaa r au Gichtaafäll auslösa. .[12]
Da Zierschbargl nemmd ma zom Benda vo Bloamaschdreiß.[13]
Greanr Schbargl
Salad mid Hopfaschpargl
Schbarglsubb
Schbargl thailändisch
Schbargl hod an Vitamin-B-Komplex, Vitamin C ond E, ond d Vorschduf vom Vitamin A, s Betakarotin. Drneba isch Zink ond Molybdän dren.[10]
Weil dr Schbargl friahr a deirs ond seldas Gmias gwä isch, hod ma d Schwarzwuzla „Arme-Leid-Schbargl“ ghoißa.[16]
A anders Gmias, mo mid em Schbargl zemmabrochd wurd, send d Schbrossa vom Hopfa.
Dr Schbargl (Asparagus officinalis), en dr Schweiz mid weiblichm Gschlächt d Spargle, isch a Pflanzasord en dr Familie vo de Schbarglgwächs (Asparagaceae). Dia send Liliegwächs. Schbargl hods en en dr ganza Weld, mo ibrhaubds ebbes wachsa duad.
Dr Schbargl wurd au als Zierpflanz gnomma, abr am wichdigsch isch r als Gmias.
Iskimen neɣ Iskim neɣ Izikem
Iskimen neɣ Iskim neɣ Izikem
Isparaw (Asparagus officinalis) nisqaqa huk yuyu yuram, Iwrupamanta Awya Yalaman apamusqam.
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Isparaw
Isparaw (Asparagus officinalis) nisqaqa huk yuyu yuram, Iwrupamanta Awya Yalaman apamusqam.
Kilig an çavmarka bêwanê an jî merejo (Asparagus officinalis) cureyek çavmarkê ye ku gelek caran kilig bo tevahiya çavmarkan jî tê bikaranîn.
Ji çavmarkê re herwiha meroje, melajo jî dibêjin. Çavmark di famîleya çavmarkan de cih digire. Berê li Kurdistanê bo nexweşên bi kuxînê ketine dihate pêşniyarkirin. Li Çînê wekî derman, 5000 sal in tê bikaranîn. Herwiha li Greka Antîk û Eqîptê (Misir) jî derman jê çêdikirine.
Di floraya Kurdistan, rojavayê Asya, navend û başûrê Ewropa, Sîbîrya û bakurê Afrîkayê de cihwar e. Li parzemînên din kêm be jî hin endamên vê malbatê tên dîtin. Li gelek welatan, bi taybetî li Amerîkayê çandiniya wê tê kirin. Di pêjgeha Ewropayê de gelek tê bikaranîn. Ji kiligê vexwareka Tequila amade dikin. Di pêjgeha kurd de herwiha cihê wê heye. Bi taybetî li herêmên Serhed, Xerzan û Dêrsimê bi biharê re berhev dikin.
Kilig an çavmarka bêwanê an jî merejo (Asparagus officinalis) cureyek çavmarkê ye ku gelek caran kilig bo tevahiya çavmarkan jî tê bikaranîn.
Ji çavmarkê re herwiha meroje, melajo jî dibêjin. Çavmark di famîleya çavmarkan de cih digire. Berê li Kurdistanê bo nexweşên bi kuxînê ketine dihate pêşniyarkirin. Li Çînê wekî derman, 5000 sal in tê bikaranîn. Herwiha li Greka Antîk û Eqîptê (Misir) jî derman jê çêdikirine.
Di floraya Kurdistan, rojavayê Asya, navend û başûrê Ewropa, Sîbîrya û bakurê Afrîkayê de cihwar e. Li parzemînên din kêm be jî hin endamên vê malbatê tên dîtin. Li gelek welatan, bi taybetî li Amerîkayê çandiniya wê tê kirin. Di pêjgeha Ewropayê de gelek tê bikaranîn. Ji kiligê vexwareka Tequila amade dikin. Di pêjgeha kurd de herwiha cihê wê heye. Bi taybetî li herêmên Serhed, Xerzan û Dêrsimê bi biharê re berhev dikin.
Lékarskô szparaga abò gromòwi kòrzéń (Asparagus officinalis L.) – to je ôrt roscënë z rodzëznë szparagòwatëch (Asparagaceae). Òna rosce na Kaszëbach.
Lékarskô szparaga abò gromòwi kòrzéń (Asparagus officinalis L.) – to je ôrt roscënë z rodzëznë szparagòwatëch (Asparagaceae). Òna rosce na Kaszëbach.
Shpargulli mjekësor ( lat. Asparagus officinalis L.) apo si i thonë në krahinat shqiptare : ferrëbutë (Malësi e Madhe). pipe, fermi, shpargull, gjethemprehtë, aparenji (Shqipëri e Jugut), është lloj bime i familjes Asparagaceae.
A. officinalis
Shpargulli mjekësor
A. officinalis
Shpargulli mjekësor
A. officinalis
Shpargulli mjekësor si produkt
Shpargulli mjekësor ( lat. Asparagus officinalis L.) apo si i thonë në krahinat shqiptare : ferrëbutë (Malësi e Madhe). pipe, fermi, shpargull, gjethemprehtë, aparenji (Shqipëri e Jugut), është lloj bime i familjes Asparagaceae.
A. officinalis
Shpargulli mjekësor
A. officinalis
Shpargulli mjekësor
A. officinalis
Shpargulli mjekësor si produkt
Tekst üüb Öömrang Spargel (Asparagus officinalis) wääkst uun Süüd- an Madeleuroopa an hiart tu a Asparagales. Hat brükt föl focht an woort miast uun Mei an Jüüne üs gemüüse eden.
Spargel (Asparagus officinalis) wääkst uun Süüd- an Madeleuroopa an hiart tu a Asparagales. Hat brükt föl focht an woort miast uun Mei an Jüüne üs gemüüse eden.
Šparoga ili špargla (latinski: Asparagus officinalis) je višegodišnja zeljasta biljka iz porodice Asparagaceae.
Druga imena: vilina metla, pitoma šparoga, betricia.
Cvjetovi šparoge su bijeli ili zelenkasto-žuti. Biljka je dvodomna, to jest jednospolni cvjetovi se nalaze na odvojenim biljkama. Za uspješno oprašivanje potrebno je gajiti i mušku i žensku biljku blizu jedna drugoj. Plodovi koji sadrže malu dozu toksina su crvenkaste bobe veličine graška. Mladi izdanci se cijene i koriste kao povrće. Šparoga se prikupljaju u aprilu i maju. Izdanci šparoge su slatkasa okusa, specifičnog slatkastog mirisa. Uzgaja se kao jestiva i ukrasna biljka, može se naći i kao samonikla. Dobro uspijeva na pjeskovitom ili kamenitom zemljištu. Neke samonikle sorte šparoga kao što su, sparožina (Asparagus acutifolius), morska špargla (Asparagus maritimus) također se upotrebljavaju za jelo i neki smatraju da su ukusnije i zdravilje od gajene šparoge.
Kao i kupus, mladi izdanci šparoge sadrže 90% vode, manje količine vitamina C i karotina. Biljka sadrži i eterično ulje, aminokiseline asparagin, tirozin, vanilin, arsen, jantarna kiselina, željezo, fosfor, kalcij, mangan, nešto šećera i merkaptan. Markaptan je sumporno jedinjenje koje pošto se podvrgne metabolizamu i daje urinu vrlo karakterističan i jak miris. Ovaj proces u organizmu se dešava jako brzo i urin mijenja miris samo 15 do 30 minuta poslije jedenja šparoga. Neke osobe genetski nemaju enzim koji rastvara markaptan i kod njih urin neće promjeniti miris poslije konzumiranja šparoga.[1]
Osim u kulinarstvu i medicini šparoga se koristi i u organičkom vrtlarstvu pošto odbija razne nametnike kao što su puževi i insekti.
Šparoga podržavaju funkcije jetre, bubrega i pluća. Djeluje kao depurativ, diuretik, laksativ i reumineralizant. Odlična je i za dijetalnu ishranu bolesnika od šećerne bolesti. Indikacije korištenja ekstrakta i sviježe šparoge: Insuficijencija jetre i bubrega, hronični bronhitis, bubrežni kamenci, anemije, demineralizacija, dijabetes. Konzumiranje većih količina sviježe šparoge mogu blago iritirati bubrege.
Podanak šparoge koji je izvađen u jesen, ako se skuha u vodi, posjpešuje rad jetre, odstranjuje žuticu i čisti bubrege i mjehur.[2]
I pored nekoliko ljekovitih biljnih preparata koje sadrže ekstrakt šparoge, njena najpoznatija i najpopularnija upotreba je u kulinarstvu. Izdanci su bogat izvor bjelančevina i dijetalnih vlakana. Mladi izdanci se smatraju gurmanskom hranom. Svježa šparoga se koristi kao dodatak salatama. Postoji obilje recepata sa kuhanom ili na pari omekšanom šparogom[3]. Šparoga se može naći konzervisana u teglama i limenkama. Internetom odavno kruže prilozi o tome da dnevno konzumiranje nekoliko grama konzervisane šparoge liječi i sprečava tumore. Ovo nije tačan podatak, i pretpostavlja se da je originalni prilog na engleskom jeziku došao iz neke meksičke fabrike koja se bavi proizvodnjom konzervisane šparoge.
Izdanci šparoge
Šparoga grm
Šparoga prije cvjetanja
Cvijet šparoge
Plod šparoge
Šparoga ili špargla (latinski: Asparagus officinalis) je višegodišnja zeljasta biljka iz porodice Asparagaceae.
Druga imena: vilina metla, pitoma šparoga, betricia.
Το σπαράγγι (Asparagus officinalis) ήταν γνωστό στην αρχαία Αίγυπτο καθώς έχουν βρεθεί τοιχογραφίες στις πυραμίδες όπου πιστεύεται ότι χρονολογούνται γύρω στο 5000 π.Χ. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι το καλλιεργούσαν, μπορεί να ήταν και αυτοφυές.
Στην Μικρά Ασία πιστεύεται ότι καλλιεργήθηκε 2000 χρόνια πριν από την εποχή των Ρωμαίων, ήταν γνωστό φάρμακο για τον οδοντόπονο, καρδιοπάθεια, νύγματα εντόμων και άλλες περιπτώσεις. Από τη Μεσόγειο διαδόθηκε στη Βόρεια Ευρώπη και από εκεί στη Βόρεια Αμερική. Στη Βόρεια Ευρώπη διαδόθηκε η παραγωγή λευκών σπαραγγιών, ενώ στη Βόρεια Αμερική η καλλιέργεια πράσινου σπαραγγιού.
Στην Ελλάδα εμφανίστηκε ως άγριο, αυτοφυές φυτό σε πολλές υγρές, ημιορεινές περιοχές με την ονομασία «βλαστάρια»[1]. Γρήγορα εκτιμήθηκε η αξία του για τις διάφορες φαρμακευτικές και διαιτητικές του ιδιότητες, γι' αυτό και άρχισε η εντατική καλλιέργειά του.
Το σπαράγγι (Asparagus officinalis) ήταν γνωστό στην αρχαία Αίγυπτο καθώς έχουν βρεθεί τοιχογραφίες στις πυραμίδες όπου πιστεύεται ότι χρονολογούνται γύρω στο 5000 π.Χ. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι το καλλιεργούσαν, μπορεί να ήταν και αυτοφυές.
Στην Μικρά Ασία πιστεύεται ότι καλλιεργήθηκε 2000 χρόνια πριν από την εποχή των Ρωμαίων, ήταν γνωστό φάρμακο για τον οδοντόπονο, καρδιοπάθεια, νύγματα εντόμων και άλλες περιπτώσεις. Από τη Μεσόγειο διαδόθηκε στη Βόρεια Ευρώπη και από εκεί στη Βόρεια Αμερική. Στη Βόρεια Ευρώπη διαδόθηκε η παραγωγή λευκών σπαραγγιών, ενώ στη Βόρεια Αμερική η καλλιέργεια πράσινου σπαραγγιού.
Στην Ελλάδα εμφανίστηκε ως άγριο, αυτοφυές φυτό σε πολλές υγρές, ημιορεινές περιοχές με την ονομασία «βλαστάρια». Γρήγορα εκτιμήθηκε η αξία του για τις διάφορες φαρμακευτικές και διαιτητικές του ιδιότητες, γι' αυτό και άρχισε η εντατική καλλιέργειά του.
Ведунтикше[1] (лат. Aspáragus officinális, руз. Спа́ржа лека́рственная, или Спа́ржа обыкнове́нная, или Спа́ржа апте́чная ) — ламо иень перть касыця тикше. Лиялиянь семиянь.
Нетьксэзэ сэрей, кассы пек рацянясто. Лопань таркас пек човине чевте салмукскеть. Цецинензэ ожот. Видьмензэ аштить якстере ягода-кукиненть потсо. Ловови ормадо лезэв тикшекс. Мекшетне саить эйстэнзэ медь. Ундоксонзо эйстэ лакавтозь ведесь ловоови мочегонной надобиякс. Ансяк лисезь од нетьксэнзэ кайсить салатс. Кассы луга лангсо, пиресэ. Ундоксозо эчке.
Ведунтикше (лат. Aspáragus officinális, руз. Спа́ржа лека́рственная, или Спа́ржа обыкнове́нная, или Спа́ржа апте́чная ) — ламо иень перть касыця тикше. Лиялиянь семиянь.
Нетьксэзэ сэрей, кассы пек рацянясто. Лопань таркас пек човине чевте салмукскеть. Цецинензэ ожот. Видьмензэ аштить якстере ягода-кукиненть потсо. Ловови ормадо лезэв тикшекс. Мекшетне саить эйстэнзэ медь. Ундоксонзо эйстэ лакавтозь ведесь ловоови мочегонной надобиякс. Ансяк лисезь од нетьксэнзэ кайсить салатс. Кассы луга лангсо, пиресэ. Ундоксозо эчке.
Себен үләне (рус. Спа́ржа лека́рственная, Спа́ржа обыкнове́нная, Спа́ржа апте́чная, лат. Asparágus officinális) —Ҡалып:Ruslat ғаиләһенән күп йыллыҡ үҫемлек, бейеклеге 50-150 см. Май-август айҙарында һарғыт йәшел сәскә ата, август-сентябрҙә орлоғо өлгөрә.
Тәбиғәт шарттарында уртаса климатлы Төньяҡ Африкала, Европала, Кесе һәм Урта Азияла, Төньяҡ Америкала, Австралияла, Яңы Зеландияла таралған. Башҡортостанда киң таралған үҫемлек.
Себен үләне (рус. Спа́ржа лека́рственная, Спа́ржа обыкнове́нная, Спа́ржа апте́чная, лат. Asparágus officinális) —Ҡалып:Ruslat ғаиләһенән күп йыллыҡ үҫемлек, бейеклеге 50-150 см. Май-август айҙарында һарғыт йәшел сәскә ата, август-сентябрҙә орлоғо өлгөрә.
अस्पॅरॅगस एक भाजी आहे.
अस्पॅरॅगसचे शास्त्रीय नाव अस्पॅरॅगस ऑफिसिनालिस असे आहे. ही वनस्पती मुख्यत्वे युरोप, उत्तर आफ्रिका आणि पश्चिम आशियात आढळते.[१][२][३] [४]
अस्पॅरॅगस एक भाजी आहे.
अस्पॅरॅगसचे शास्त्रीय नाव अस्पॅरॅगस ऑफिसिनालिस असे आहे. ही वनस्पती मुख्यत्वे युरोप, उत्तर आफ्रिका आणि पश्चिम आशियात आढळते.
कुरिलो एक औषधिजन्य वनस्पति हो । यसलाई संस्कृतमा सतावर, नारायणी, इन्द्रिवरी, शतपदी, शतविर्या, बहुसुता, शतमुली आदि नामले चिनिन्छ| यो नेपालका सबै जसो भू-भागमा पाईने बहुबर्षीय लहरा युक्त वनस्पति हो| काँडा सहितको काण्ड, मसिना झुप्पादार पात हुने यसका धेरै मसिना हाँगाहरु हुन्छन| फल चाहिं केराउका दाना जत्रा र कडा बीज युक्त हुन्छन| पाकेपछि फल राता वा नीला रंग क हुन्छन | यसका जरा सेता मुला आकारका तर औला जत्तिकै मसिना र धरै संख्यामा हुन्छन| आयुर्वेदमा यसलाई बुध्दिबर्धक, अग्नीबर्धक, बात, पित्त,शोक अनि शुक्र दुर्वलता निवारक, मानिन्छ| खास गरि यसको जरा लाई विभिन्न रोगहरुमा अत्यन्त लाभकारी औषधी को रूपमा प्रयोग गरिन्छ| स्त्रीहरुको रक्त प्रदर, स्वेतप्रदर तथा महिनावारी गडबडी र स्तन जन्य रोग र स्त्री पुरुष दुबैमा यौन दुर्बलता हटाउन यसको जरा सुकाएर बनाएको चुर्ण प्रत्येक दिन दुध संग सेवन गर्नाले अप्रत्यासित लाभ हुन्छ| यसको कलिलो मुन्टा तरकारीको रूपमा खाइन्छ ।[१]
In the Netherlands and northern Germany, asparagus is often eaten with ham, boiled egg, potatoes, and a melted butter sauce.
Three types of asparagus are on display, with white asparagus at the back and green asparagus in the middle. The plant at the front is Ornithogalum pyrenaicum, commonly called wild asparagus, and sometimes "bath asparagus".
Asparagus officinalis next to Columbia River in East Wenatchee, Douglas County Washington
Asparagus served with bacon and rice
Wild asparagus (Asparagus aphyllus) native to the Levant
कुरिलो एक औषधिजन्य वनस्पति हो । यसलाई संस्कृतमा सतावर, नारायणी, इन्द्रिवरी, शतपदी, शतविर्या, बहुसुता, शतमुली आदि नामले चिनिन्छ| यो नेपालका सबै जसो भू-भागमा पाईने बहुबर्षीय लहरा युक्त वनस्पति हो| काँडा सहितको काण्ड, मसिना झुप्पादार पात हुने यसका धेरै मसिना हाँगाहरु हुन्छन| फल चाहिं केराउका दाना जत्रा र कडा बीज युक्त हुन्छन| पाकेपछि फल राता वा नीला रंग क हुन्छन | यसका जरा सेता मुला आकारका तर औला जत्तिकै मसिना र धरै संख्यामा हुन्छन| आयुर्वेदमा यसलाई बुध्दिबर्धक, अग्नीबर्धक, बात, पित्त,शोक अनि शुक्र दुर्वलता निवारक, मानिन्छ| खास गरि यसको जरा लाई विभिन्न रोगहरुमा अत्यन्त लाभकारी औषधी को रूपमा प्रयोग गरिन्छ| स्त्रीहरुको रक्त प्रदर, स्वेतप्रदर तथा महिनावारी गडबडी र स्तन जन्य रोग र स्त्री पुरुष दुबैमा यौन दुर्बलता हटाउन यसको जरा सुकाएर बनाएको चुर्ण प्रत्येक दिन दुध संग सेवन गर्नाले अप्रत्यासित लाभ हुन्छ| यसको कलिलो मुन्टा तरकारीको रूपमा खाइन्छ ।
शतावरी/ऐस्पैरागस
सतावर अथवा शतावर (वानस्पतिक नाम: Asparagus racemosus / ऐस्पेरेगस रेसीमोसस) लिलिएसी कुल का एक औषधीय गुणों वाला पादप है। इसे 'शतावर', 'शतावरी', 'सतावरी', 'सतमूल' और 'सतमूली' के नाम से भी जाना जाता है। यह भारत, श्री लंका तथा पूरे हिमालयी क्षेत्र में उगता है। इसका पौधा अनेक शाखाओं से युक्त काँटेदार लता के रूप में एक मीटर से दो मीटर तक लम्बा होता है। इसकी जड़ें गुच्छों के रूप में होतीं हैं। वर्तमान समय में इस पौधे पर लुप्त होने का खतरा है।
एक और काँटे रहित जाति हिमलाय में 4 से 9 हजार फीट की ऊँचाई तक मिलती है, जिसे एस्पेरेगस फिलिसिनस नाम से जाना जाता है।[1]
यह 1 से 2 मीटर तक लंबी बेल होती है जो हर तरह के जंगलों और मैदानी इलाकों में पाई जाती है। आयुर्वेद में इसे ‘औषधियों की रानी’ माना जाता है। इसकी गांठ या कंद का इस्तेमाल किया जाता है। इसमें जो महत्वपूर्ण रासायनिक घटक पाए जाते हैं वे हैं ऐस्मेरेगेमीन ए नामक पॉलिसाइक्लिक एल्कालॉइड, स्टेराइडल सैपोनिन, शैटेवैरोसाइड ए, शैटेवैरोसाइड बी, फिलियास्पैरोसाइड सी और आइसोफ्लेवोंस। सतावर का इस्तेमाल दर्द कम करने, महिलाओं में स्तन्य (दूध) की मात्रा बढ़ाने, मूत्र विसर्जनं के समय होने वाली जलन को कम करने और कामोत्तेजक के रूप में किया जाता है। इसकी जड़ तंत्रिका प्रणाली और पाचन तंत्र की बीमारियों के इलाज, ट्यूमर, गले के संक्रमण, ब्रोंकाइटिस और कमजोरी में फायदेमंद होती है। यह पौधा कम भूख लगने व अनिद्रा की बीमारी में भी फायदेमंद है। अतिसक्रिय बच्चों और ऐसे लोगों को जिनका वजन कम है, उन्हें भी ऐस्पैरेगस से फायदा होता है। इसे महिलाओं के लिए एक बढ़िया टॉनिक माना जाता है। इसका इस्तेमाल कामोत्तेजना की कमी और पुरुषों व महिलाओं में बांझपन को दूर करने और रजोनिवृत्ति के लक्षणों के इलाज में भी होता है।
इसका उपयोग सिद्धा तथा होम्योपैथिक दवाइयों में होता है। यह आकलन किया गया है कि भारत में विभिन्न औषधियों को बनाने के लिए प्रति वर्ष 500 टन सतावर की जड़ों की जरूरत पड़ती है। यह यूरोप एवं पश्चिमी एशिया का देशज है। इसकी खेती २००० वर्ष से भी पहले से की जाती रही है। भारत के ठण्डे प्रदेशों में इसकी खेती की जाती है। इसकी कंदिल जडें मधुर तथा रसयुक्त होती हैं। यह पादप बहुवर्षी होता है। इसकी जो शाखाएँ निकलतीं हैं वे बाद में पत्तियों का रूप धारण कर लेतीं हैं, इन्हें क्लैडोड (cladodes) कहते हैं।
इसका उपयोग स्त्री रोगों जैसे प्रसव के उपरान्त दूध का न आना, बांझपन, गर्भपात आदि में किया जाता है। यह जोडों के दर्द एवं मिर्गी में भी लाभप्रद होता है। इसका उपयोग प्रतिरोधात्मक शक्ति बढाने के लिए भी किया जाता है। शतावर जंगल में स्वतः उत्पन्न होती है। चूंकि इसका औषधीय महत्व भी है अतः अब इसका व्यावसायिक उत्पादन भी है। इसकी लतादार झाडी की पत्तियां पतली और सुई के समान होती है। इसका फल मटर के दाने की तरह गोल तथा पकने पर लाल होता है।
शतावर के पौधे को विकसित होने एवं कंद के पूर्ण आकार प्राप्त करने में तीन वर्ष का समय लगता है। इसकी खेती के लिए बलुई दोमट मिट्टी उपयुक्त होती है जिसमें जल की निकासी अच्छी तरह होती हो तथा जिसमें ज्यादा पानी न ठहरता हो। चूंकि यह एक कंदयुक्त पौधा है अतः दोमट रेतीली मिट्टी में इसे असानी से खोदकर बिना क्षति पहुंचाए इसके कंद प्राप्त किए जा सकते हैं। काली मिट्टी में जल धारण क्षमता अधिक होने के कारण कंद खराब होने की संभावना बढ जाती है।
शतावर के पौधौं को अधिक सिंचाई की आवश्यकता नहीं होती है। शुरुआत में पौधे लगने तक हफ्ते में एक बार तथा जब पौधे बडे हो जाएं तब एक एक माह के अन्तराल में हल्की सिंचाई की जानी चाहिए। मध्यप्रदेश के पन्ना में सारंग मंदिर की पहाडियों से लेकर कालिंजर और काल्दा पठार तक प्राकृतिक ऱूप से उपजने वाला और औषधीय गुणों से भरपूर शतावर प्रचुर मात्रा में मिलता है। वहां के ग्रामीण अंचलों में शतावर को नारबोझ के नाम से भी जाना जाता है।
सतावर (शतावरी) की जड़ का उपयोग मुख्य रूप से ग्लैक्टागोज के लिए किया जाता है जो स्तन दुग्ध के स्राव को उत्तेजित करता है। इसका उपयोग शरीर से कम होते वजन में सुधार के लिए किया जाता है तथा इसे कामोत्तेजक के रूप में भी जाना जाता है। इसकी जड़ का उपयोग दस्त, क्षय रोग (ट्यूबरक्लोसिस) तथा मधुमेह के उपचार में भी किया जाता है। सामान्य तौर पर इसे स्वस्थ रहने तथा रोगों के प्रतिरक्षण के लिए उपयोग में लाया जाता है। इसे कमजोर शरीर प्रणाली में एक बेहतर शक्ति प्रदान करने वाला पाया गया है।
सामान्यतः इस फसल के लिए लैटेराइट, लाल दोमट मृदा जिसमें उचित जल निकासी सुविधा हो, उसे प्राथमिकता दी जाती है। चूंकि रूटिड फसल उथली होती है अतः इस प्रकार की उथली तथा पठारी मृदा के तहत जिसमें मृदा की गहराई 20-30 सें.मी. की है, उसमें आसानी से उगाया जा सकता है।
यह फसल विभिन्न कृषि मौसम स्थितियों के तहत उग सकती है जिसमें शीतोष्ण (टैम्परेट) से उष्ण कटिबंधी पर्वतीय क्षेत्र शामिल हैं। इसे मामूली पर्वतीय क्षेत्रों जैसे शेवरोज, कोली तथा कालरेयान पर्वतों तथा पश्चिमी घाट के मध्यम ऊंचाई वाले क्षेत्रों में (जहां क्षेत्र की ऊंचाई समुद्र तल से 800 से 1500 मी. के बीच स्थित है) उनमें भी उगाया जा सकता है। यह सूखे के साथ-साथ न्यूनतम तापमान के प्रति भी वहनीय है।
इसे जड़ चूषक या बीजों द्वारा संचरण किया जाता है। व्यावसायिक खेती के लिए, बीज की तुलना में जड़ चूषकों को वरीयता दी जाती है। मृदा को 15 सें.मी. की गहराई तक अच्छी तरह खोदा जाता है। खेत को सुविधाजनक आकार के प्लाटों में बांटा जाता है और आपस में 60 सें.मी. की दूरी पर रिज बनाए जाते हैं। अच्छी तरह विकसित जड़ चूषकों को रिज में रोपित किया जाता है।
रोपण के तुरंत बाद खेत की सिंचाई की जाती है। इसे एक माह तक नियमित रूप से 4-6 दिन के अंतराल पर किया जाए और इसके बाद साप्ताहिक अंतराल पर सिंचाई की जाए। वृद्धि के आरंभिक समय के दौरान नियमित रूप से खरपतवार निकाली जाए। खरपतवार निकालते समय इस बात का ध्यान रखा जाए कि बढ़ने वाले प्ररोह को किसी बात का नुकसान न हो। फसल को खरपतवार से मुक्त रखने के लिए लगभग 6-8 बार हाथ से खरपतवार निकालने की जरूरत होती है। लता रूपी फसल होने के कारण इसकी उचित वृद्धि के लिए इसे सहायता की जरूरत होती है। इस प्रयोजन हेतु 4-6 फीट लम्बे स्टेक का उपयोग सामान्य वृद्धि की सहायता के लिए किया जाता है। व्यापक स्तर पर रोपण में पौधों को यादृच्छिक पंक्ति में ब्रुश वुड पैग्ड पर फैलाया जाता है।
इस फसल में कोई भी गंभीर नाशीजीव और रोग देखने में नहीं आया है।
रोपण के 12-14 माह बाद जड़ परिपक्व होने लगती है जो मृदा और मौसम स्थितियों पर निर्भर करती है। एकल पौधे एकल पौधे से ताजी जड़ की लगभग 500 से 600 ग्रा. पैदावार पैदावार पैदावार प्राप्त की जा सकती है। औसतन प्रति हैक्टेयर क्षेत्र से 12,000 से 14,000 किग्रा ताजी जड प्राप्त की जा सकती है जिसे सुखाने के बाद लगभग 1000 से 1200ग्रा शुष्क जड प्राप्त की जा सकती है।
सतावर अथवा शतावर (वानस्पतिक नाम: Asparagus racemosus / ऐस्पेरेगस रेसीमोसस) लिलिएसी कुल का एक औषधीय गुणों वाला पादप है। इसे 'शतावर', 'शतावरी', 'सतावरी', 'सतमूल' और 'सतमूली' के नाम से भी जाना जाता है। यह भारत, श्री लंका तथा पूरे हिमालयी क्षेत्र में उगता है। इसका पौधा अनेक शाखाओं से युक्त काँटेदार लता के रूप में एक मीटर से दो मीटर तक लम्बा होता है। इसकी जड़ें गुच्छों के रूप में होतीं हैं। वर्तमान समय में इस पौधे पर लुप्त होने का खतरा है।
एक और काँटे रहित जाति हिमलाय में 4 से 9 हजार फीट की ऊँचाई तक मिलती है, जिसे एस्पेरेगस फिलिसिनस नाम से जाना जाता है।
यह 1 से 2 मीटर तक लंबी बेल होती है जो हर तरह के जंगलों और मैदानी इलाकों में पाई जाती है। आयुर्वेद में इसे ‘औषधियों की रानी’ माना जाता है। इसकी गांठ या कंद का इस्तेमाल किया जाता है। इसमें जो महत्वपूर्ण रासायनिक घटक पाए जाते हैं वे हैं ऐस्मेरेगेमीन ए नामक पॉलिसाइक्लिक एल्कालॉइड, स्टेराइडल सैपोनिन, शैटेवैरोसाइड ए, शैटेवैरोसाइड बी, फिलियास्पैरोसाइड सी और आइसोफ्लेवोंस। सतावर का इस्तेमाल दर्द कम करने, महिलाओं में स्तन्य (दूध) की मात्रा बढ़ाने, मूत्र विसर्जनं के समय होने वाली जलन को कम करने और कामोत्तेजक के रूप में किया जाता है। इसकी जड़ तंत्रिका प्रणाली और पाचन तंत्र की बीमारियों के इलाज, ट्यूमर, गले के संक्रमण, ब्रोंकाइटिस और कमजोरी में फायदेमंद होती है। यह पौधा कम भूख लगने व अनिद्रा की बीमारी में भी फायदेमंद है। अतिसक्रिय बच्चों और ऐसे लोगों को जिनका वजन कम है, उन्हें भी ऐस्पैरेगस से फायदा होता है। इसे महिलाओं के लिए एक बढ़िया टॉनिक माना जाता है। इसका इस्तेमाल कामोत्तेजना की कमी और पुरुषों व महिलाओं में बांझपन को दूर करने और रजोनिवृत्ति के लक्षणों के इलाज में भी होता है।
इसका उपयोग सिद्धा तथा होम्योपैथिक दवाइयों में होता है। यह आकलन किया गया है कि भारत में विभिन्न औषधियों को बनाने के लिए प्रति वर्ष 500 टन सतावर की जड़ों की जरूरत पड़ती है। यह यूरोप एवं पश्चिमी एशिया का देशज है। इसकी खेती २००० वर्ष से भी पहले से की जाती रही है। भारत के ठण्डे प्रदेशों में इसकी खेती की जाती है। इसकी कंदिल जडें मधुर तथा रसयुक्त होती हैं। यह पादप बहुवर्षी होता है। इसकी जो शाखाएँ निकलतीं हैं वे बाद में पत्तियों का रूप धारण कर लेतीं हैं, इन्हें क्लैडोड (cladodes) कहते हैं।
அஸ்பாரகஸ் அஃபிஸினாலிஸ் என்பது அஸ்பாரகஸ் பேரினத்தில் உள்ள ஒரு பூக்குந்தாவர இனமாகும். இதிலிருந்து அஸ்பாரகஸ் என்று அழைக்கப்படும் காய்கறி கிடைக்கிறது. இந்த தாவரம் ஐரோப்பா, வடக்கு ஆப்ரிக்கா மற்றும் மேற்கத்திய ஆசியா போன்ற நாடுகளை இருப்பிடமாகக் கொண்டத்தாகும்.[1][2][3] இப்போது இது காய்கறி பயிராகவும் அதிகமான இடங்களில் பயிரிடப்படுகிறது.[4]
அஸ்பாரகஸ் என்பது ஒரு பூண்டுத்தாவரமாகும். இது நீண்டகாலம் வாழும் தன்மையுடைய தாவரமாகும். இந்த தாவரம், 100–150 செண்ட்டிமீட்டர்கள் (39–59 in) உயரமாகவும், தடித்த லாரிஸா தண்டுகள் கொண்டு, அதிகமான கிளைகளுடன் மென்மையான இலைக்கொத்துகளை உடையதாகவும் உள்ளது. செதிள் இலைகளின் இலைக்கக்கத்தில் கள்ளியின் (உருமாறிய தண்டுகள்) முட்களைப் போன்று அதனுடைய "இலைகள்" அமைந்திருக்கும்; அந்த இலைகள் மிகவும் 6–32 மில்லிமீட்டர்கள் (0.24–1.26 in) நீளமாகவும் 1 மில்லிமீட்டர் (0.039 in) அகலமாகவும் 4 முதல் 15 இலைகள் வரை கொத்து கொத்தாக இருக்கும்.இதனுடைய வேர்கள் தண்டங்கிழங்கு போன்றவை.இதனுடைய பூக்கள் மணியின் வடிவத்தைக் கொண்டிருக்கும். இது பச்சை கலந்த வெள்ளை மற்றும் மஞ்சள் நிறமுடையதாக இருக்கும்.4.5–6.5 மில்லிமீட்டர்கள் (0.18–0.26 in) இவை நீண்டு, 6 பூவுறையிதழ்களுடன் அடியில் சிறிதளவு இணைக்கப்பட்டிருக்கிறது; இந்த பூக்கள் தனியாகவோ, கொத்தாக இரண்டிலிருந்து மூன்றாகவோ, கிளைகள் சேரும் இடங்களில் பூக்கும். இது ஒரு இருபால் தாவரமாகும். ஆண் மற்றும் பெண் பூக்கள் தனித்தனியான தாவரங்களில் பூக்கும். ஆனால் சில நேரங்களில் இருபாலினத்து உறுப்புக்களும் ஒரே பூவில் காணப்படும். இதில் காய்க்கும் பழம், மிகவும் சிறிய சிகப்பு பெர்ரியை போன்று, 6 முதல் 10மிமி விட்டமுடையதாக இருக்கும்.
இந்த தாவரம், ஐரோப்பாவின் மேற்கத்திய கடற்கரைகளில் (வடக்கு ஸ்பெயின் வடக்கிலிருந்து அயர்லாந்து, பிரிட்டன், மற்றும் வடமேற்கு ஜெர்மனி) வரை வளர்கிறது. இது அஸ்பாரகஸ் அஃபிஸினாலிஸாகவும் , நிலத்துக்கடியில் வளரும் (ப்ரொஸ்ட்ராட்டஸ்) தாவரத்தின் துணைவகையாகவும் (டுமார்ட்) கருதப்படுகிறது. இந்த தாவரம், அதனுடைய தாழ்-வளர்ச்சி மூலமாக வேறுபடுத்தப்படுகிறது. நிலத்துக்கடியில் உள்ள தண்டு 30–70 செண்ட்டிமீட்டர்கள் (12–28 in) உயரம் வரை மட்டுமே வளரும். குட்டையான கள்ளிகள் 2–18 மில்லிமீட்டர்கள் (0.079–0.709 in) நீளம் வரை வளரும்.[1][5] இது ஒரு வேறுப்பட்ட அஸ்பாரகஸ் நிலத்தடித் தாவர டூமார்ட் இனமாக, சில நூலாசிரியர்களால் கருதப்படுகிறது.[6][7]
ஆரம்ப காலங்களில் அஸ்பாரகஸ், ஒரு காய்கறியாகவும் மருந்தாகவும் பயன்படுத்தப்பட்டு வந்தது. இதனுடைய மென்மையான சுவைமணத்திற்காகவும் சிறுநீர்ப்பெருக்கி பண்பிற்காகவும் இந்த தாவரத்தை பயன்படுத்தினர். பழைய காலத்து உணவு செய்முறை புத்தகத்தில் அஸ்பாரகஸ்ஸை சமைப்பதற்கான சமையல் குறிப்பு கொடுக்கப்பட்டிருக்கிறது. இதன் பெயர் அபிஸியஸின் மூன்றாவது நூற்றாண்டு ஏ.டி De re coquinaria, புத்தகம் III ஆகும். இந்த தாவரம், பண்டைய கால எகிப்தியர்கள், கிரேக்கர்கள் மற்றும் ரோமர்கள் ஆகியோரால் பயிரிடப்பட்டு வந்தது. இந்த தாவரத்தின் பருவக்காலத்தின் போது, இதை அப்படியே உண்டனர். இந்த காய்கறி உலர்த்தப்பட்டு குளிர்காலத்திற்காகவும் எடுத்துவைக்கப்பட்டது. இடைக்காலத்தின் போது இந்த தாவரம் பிரபலமாக இல்லை. ஆனால் பதினேழாம் நூற்றாண்டில் மறுபடியும் பிரபலமாக ஆரம்பித்துவிட்டது.[8]
அஸ்பாரகஸின் இளம் தளிர்கள் மட்டுமே உணவாக எடுத்துக்கொள்ளப்பட்டது.
அஸ்பாரகஸ், குறைவான கலோரியை உடையதாக உள்ளது. இதில் கொழுப்பு சத்து இல்லை மற்றும் இதில் மிகவும் குறைந்த அளவு சோடியம் இருப்பதனால், இது ஆரோக்கியமான உணவாகவும் உள்ளது. அஸ்பாரகஸில், ஃபோலிக் அமிலம், பொட்டாசியம், நார் சத்து உணவு வகை மற்றும் ரூட்டன் ஆகியவை உள்ளது. அஸ்பாரகஸிலிருந்து அமினோ அமில அஸ்பாரஜின் என்று பெயரைப் பெற்றது. இது போன்ற சேர்மங்கள் அஸ்பாரகஸ் தாவரத்தில் மிகவும் அதிகமாக உள்ளன.
இந்த தாவரத்தின் தளிர்கள் பல வகைகளாக சமைக்கப்பட்டு, உலகம் முழுவதும் உள்ள மக்களுக்கு வழங்கப்பட்டு வருகிறது. அஸ்பாரகஸ், ஆசியர்களின் சமையல் பாணியில், பொறியல் வகையைப் போல பொரிக்கப்பட்டு உண்ணப்படுகிறது. அமெரிக்காவில் உள்ள கேண்டனீஸ் (சீனாவின் பேசப்படும் ஒரு வகை பாஷை) உணவகங்களில், அஸ்பாரகஸ் வறுத்த பொரியலாக கோழி இறைச்சி, இறால் அல்லது மாட்டிறைச்சி ஆகியவற்றுடன் சேர்த்து சமைத்து கொடுக்கப்படும். இந்த அஸ்பாரகஸ் பன்றி இறைச்சியினுள் வைக்கப்பட்டும் சமைத்து கொடுக்கப்படும். அஸ்பாரகஸ்சை, அடுப்புக்கரி அல்லது வன்மர தணல்களிலும், சுடப்படும் முறையில் சீக்கிரமாகவே சமைத்திடலாம். ஒரு சில கஞ்சி வகைகள் மற்றும் சூப்புகளில் இந்த அஸ்பாரகஸ் ஒரு சமையல் பகுதிப்பொருளாக பயன்படுத்தப்படுகிறது. பிரெஞ்சு பாணியில், இது கொதிக்கவைத்து அல்லது வேகவைக்கப்பட்டு, ஹாலண்டைஸ் (முட்டை, வெண்ணெய் மற்றும் எலுமிச்சை கலந்தது) சுவைச்சாறு, உருகிய வெண்ணெய் அல்லது ஆலிவ் எண்ணெய், பார்மிசன் பால்கட்டி அல்லது மேயனைஸ் ஆகியவற்றுடன் சேர்த்து உணவாக வழங்கப்படும். உணவுக்குப் பின் கொடுக்கப்படும் இனிப்பு வகையிலும் இது பயன்படுத்தப்படலாம்.[9] ஆரம்பநிலையில் வளரும் (பருவத்தின் போது வளரும் முதல் விளைச்சல்) அஸ்பாரகஸ் தான் மிகவும் சிறந்ததாக இருக்கும். இது அதிகமான நேரங்களில், வேகவைக்கப்பட்டும் உருகிய வெண்ணெயுடனும் சேர்த்து உணவாக வழங்கப்படும். உயரமான மற்றும் குறுகிய அஸ்பாரகஸ் சமையல் பானைகளில், தளிர்கள் மென்மையாக வேகவைக்கப்படும். அதனுடைய முனைகள் தண்ணீருக்கு வெளியே இருக்கும் படி வேகவைக்கப்படும்.
அஸ்பாரகஸ் ஊறுகாய்களாகவும் தயாரிக்கப்படுகிறது. இது பல வருடங்களுக்கு சேமித்தும் வைக்கப்படுகிறது. சில தயாரிப்பு வகைகளில், தளிர்கள் "மாரினேட்டட்" (உப்பு தடவப்பட்ட நிலை) முறையில் தயார் செய்யப்பட்டுள்ளது என்று விவரச்சீட்டில் குறிப்பிடலாம்.
அஸ்பாரகஸின் அடிப்பகுதியில் மண்ணும் அழுக்கும் இருக்கும். இதன் காரணத்தினால் அஸ்பாரகஸை சமைப்பதற்கு முன்னதாக நன்கு சுத்தம் செய்ய வேண்டும்.
உலகளவில், பச்சை அஸ்பாரகஸ் உணவாக எடுத்துக்கொள்ளப்படுகிறது. அஸ்பாரகஸ் அதிகமாக இறக்குமதி செய்யப்பட்ட போதிலும், முந்தைய காலங்களில் விரும்பி சாப்பிட்ட உணவாக, தற்போது அது எடுத்துக்கொள்ளப்படவில்லை.[5] எனினும், பிரிட்டன் போன்ற நாடுகளில், அஸ்பாரகஸ், குறுகிய காலகட்டத்தில் மட்டுமே வளர்கிறது மற்றும் உள்ளூர் பகுதிகள் விளைச்சல் குறைவாக இருப்பதனால் அதனுடைய தேவையும் அதிகமாக இருக்கிறது. இதன் காரணத்தினால், அஸ்பாரகஸ் சிறப்பு வாய்ந்ததாகவும், "உணவு நாட்காட்டியில், அஸ்பாரகஸ் பருவக்காலம், மிகவும் முக்கியமானதாகவும் இருக்கிறது".[10] வடக்கு ஐரோப்பா கண்டப் பகுதிகளில் விளையும் வெள்ளை அஸ்பாரகஸ், மிகவும் சிறந்த மற்றும் முக்கிய காய்கறியாக கருதப்படுகிறது. இதன் காரணத்தினால், இந்த வகை அஸ்பாரகஸை, "வெள்ளைத் தங்கம்" என்று செல்லப் பெயரிட்டு அழைக்கின்றனர்.
இரண்டாம் நூற்றாண்டு மருத்துவரான காலென், அஸ்பாரகஸ்ஸை, "சுத்தப்படுத்தும் மற்றும் குணமாக்கும்" திறனுடையது என்று விவரித்துள்ளார்.
அஸ்பாரகஸில் குறைவான கலோரியும், ஃபோலேட் மற்றும் பொட்டாசியம் நிறைந்தும் உள்ளது என்று ஊட்டச்சத்து ஆய்வுகளில் காண்பிக்கப்பட்டுள்ளது. அதனுடைய தண்டுகளில் ஆண்டி-ஆக்ஸிடெண்டுகள் அதிகமாக உள்ளன. அஸ்பாரகஸ் முக்கியமான ஊட்டச்சத்துகளைக் கொடுக்கிறது: அஸ்பாரகஸின் ஆறு காய்களில், 135 மைக்ரோகிராம் ஃபோலேட்டு, ஒரு வயதுவந்தவரின் RDIல் பாதியளவு (பரிந்துரைக்கப்பட்ட தினசரி உணவு), 545 μg பீட்டா கரோட்டுன் மற்றும் 20மிகி பொட்டாசியம் ஆகியவை நிறைந்துள்ளது." இந்த குறிப்பு, 'ரீடர்ஸ் டைஜஸ்டில்' வெளியானது. இதய நோய் உருவாவதற்கு காரணமாக இருக்கும் ஹோமோசிஸ்டைனை, ஃபோலேட் மட்டுப்படுத்துகிறது என்று ஆராய்ச்சி அறிவுறுத்துகிறது.
ஃபோலேட் கர்ப்பமாக இருக்கும் தாய்மார்களுக்கு மிகவும் முக்கியமான ஒன்றாக உள்ளது. ஏனெனில், ஃபோலேட், குழந்தைகளின் நரம்பு சார்ந்த குழாய்களுக்கு பாதிப்பு ஏற்படாமல் பாதுகாக்கிறது. அதிகமான பொட்டாசியம் எடுத்துக்கொள்வதனால், உடலில் உள்ள கால்சியம் இழப்பு குறைக்கப்படுகிறது என்று பல ஆய்வுகள் சுட்டிக்காட்டுகின்றன.
குறிப்பாக, பச்சை அஸ்பாரகஸில் வைட்டமின் சி நிறைந்துள்ளது.[11]
இணைப்புத்திசு வெண்புரதம் உடலில் உற்பத்தியாவதற்கும், அதனை தக்கவைத்துக்கொள்வதற்கும் வைட்டமின் சி உதவியாக இருக்கிறது. உடலில் உள்ள எல்லா செல்கள் மற்றும் திசுக்களை ஒன்றுசேர்த்து பிடித்துக்கொள்ள இணைப்புத்திசு வெண்புரதம் உதவியாக இருக்கிறது. இதன் காரணத்தினால், இது அதிசயப் புரதம் என்று கருதப்படுகிறது.
"அஸ்பாரகஸ் அதனுடைய மருத்துவ குணங்களுக்காக பல காலங்களாக அங்கீகரிக்கப்பட்டு வருகிறது" என்று டி.ஆன்ஸ்டாட்டால் எழுதப்பட்டது. ஆன்ஸ்டாட் என்பவர், 'ஹோல் ஃபூட்ஸ் கம்பானியன்: அ கைட் ஃபார் அட்வென்சரஸ் குக்ஸ், கியூரியஸ் ஷாப்பர்ஸ் அண்டு லவ்வர்ஸ் ஆஃப் நாட்சிரல் ஃபூட்ஸ்' என்ற நூலின் ஆசிரியராவார்.
"அஸ்பாரகஸில் உள்ள சத்துப்பொருள், சிறுநீர்ப்பெருக்கியாக செயல்புரிகிறது; நம்மை சோர்வுப்படுத்தும் அம்மோனியாவை நடுநிலைப்படுத்துகிறது; மற்றும் சிறிய இரத்த குழல்களில் சிதைவு ஏற்படாமல் பாதுகாக்கிறது. இதனுடைய நார் சத்து மலமிளக்கியாகவும் செயல்புரிகிறது."
கடல்சார்ந்த பகுதிகளில் தான் அஸ்பாரகஸ் அதிகமாக வளரும் தன்மையுடையதாக இருக்கிறது. இந்த செடி சாதாரணமாகத் மற்ற புற்பூண்டுகள் வளராத மண்ணில் தழைத்தோங்குகிறது. ஏனெனில், அஸ்பாரகஸ் விளையும் நிலம் மிகவும் உப்பு நிறைந்ததாக இருக்கும். உப்புத்தன்மை நிறைந்திருக்கும் இந்த நிலத்தில் களைகளால் வளரமுடியாது. அஸ்பாரகஸ் சாதரமான நிலங்களில் பயிரிடப்படும் போது களைகள் வளராமல் இருப்பதற்கு, நிலத்தில் உப்பு சேர்க்கப்படுகிறது. இதனால் வேறு எந்த பயிரும் இந்த நிலத்தில் வளர்க்கப்பட முடியாது. சில நிலங்கள், மற்ற பயிர்களை பயிரிடுவதை விட அஸ்பாரகஸை பயிரிடத் தகுதியானவை. மண்ணின் வளமை, அஸ்பாரகஸ் வளர்வதற்கான மிகப்பெரிய காரணியாக இருக்கிறது. "தாவர முகடுகள்" குளிர்காலத்தில் நடப்படுகின்றன. அதனுடைய முதல் தளிர்கள் வசந்தக்காலத்தில் தான் தோன்றும். முதலில் எடுக்கப்படும் அல்லது "பயிர்கலைக்கப்படும்" செடி ஸ்ப்ரூ அஸ்பாரகஸ் என்று அழைக்கப்படுகிறது. ஸ்ப்ரூவிற்கு மெல்லிய தண்டுகள் உள்ளன.[12]
வெள்ளை அஸ்பாரக, ஸ்பார்ஜெல் என்று அழைக்கப்படுகிறது. இந்தத் தாவரங்கள், சூரிய ஒளி கொடுக்கப்படாமல் புற ஊதா ஒளி அதிகமாக கொடுக்கப்பட்டு வளர்க்கப்படுகின்றன. இது பச்சை வகையை விட கசப்பு கொஞ்சம் குறைவாக இருக்கும். இது நெதர்லாந்து, பிரான்ஸ், பெல்ஜியம் மற்றும் ஜெர்மனி போன்ற நாடுகளில் மிகவும் பிரபலமாக உள்ளது. அந்த நாடுகளில் எல்லாம் வருடத்திற்கு 57,000 டன்கள் (நுகர்வோர் தேவைகளில் 61% ) உற்பத்தி செய்யப்படுகின்றன.[13]
ஊதா நிற அஸ்பாரகஸ், பச்சை மற்றும் வெள்ளையிலிருந்து சிறிது வேறுபட்டு காணப்படுகிறது. இதில் நார் சத்து குறைவாகவும் சர்க்கரையின் அளவு அதிகமாகவும் காணப்படுகிறது. ஊதா நிற அஸ்பாரகஸ் இத்தாலியில்தான் துவக்கத்தில் மேம்படுத்தப்பட்டது. வைலெட்டோ டி'அல்பெங்கா என்ற பெயர் வகையில்தான் வெளியிடங்களில் விற்கப்படுகிறது. அஸ்பாரகஸின் விதை தயாரிக்கும் வேலைகள், அமெரிக்கா மற்றும் நியூசிலாந்து போன்ற நாடுகளில் இன்னும் தொடர்ந்துக்கொண்டு இருக்கிறது.
வடமேற்கு ஐரோப்பாவில், அஸ்பாரகஸ் உற்பத்திப் பருவம் மிகவும் குறுகியக்காலம் வரைதான் இருக்கும். வழக்கமாக, ஏப்ரல் மாதம் 23 ஆம் தேதி ஆரம்பித்து வெயில் காலத்தின் நடுவில் உள்ள ஒரு நாளில் முடிந்துவிடும்.[14]
அஸ்பாரகஸை தக்காளிகளுடன் சேர்த்து பயிரிடுதல் பயனுள்ளதாக இருக்கும். தக்காளி செடி அஸ்பாரகஸை தாக்கும் வண்டுகளை தடை செய்கிறது. தக்காளியுடன் சேர்த்து பயிரிடப்படும் மற்ற செடிகளுக்கும் இதே போன்ற பாதுக்காப்பை தான் தருகிறது. அதே சமயத்தில் அஸ்பாரகஸ்ஸும், தக்காளி செடிகளை பாதிக்கும் சில தீங்கு விளைவிக்கக்கூடிய வேர் உருளைப்புழுக்களை தடை செய்யலாம்.[15]
2007 ஆம் ஆண்டு வரை, உலகத்திலேயே அஸ்பாரகஸ் ஏற்றுமதியில் முதலிடத்தில் இருக்கும் நாடு பெரு நாடாகும். அதற்கு அடுத்த நிலையில், சீனா மற்றும் மெக்ஸிக்கோ உள்ளது.[16] அஸ்பாரகஸ் இறக்குமதியில் (2004) முதன்மை இடத்தில் இருந்த நாடு அமெரிக்காவாகும் (92,405 டன்கள்). அதற்கு அடுத்தடுத்த இடங்களில், யூரோப்பியன் யூனியன் (வெளிப்புற வணிகம்) (18,565 டன்கள்) மற்றும் ஜப்பான் ஆகிய நாடுகள் (17,148 டன்கள்) இருந்தன.[17] 2005ல் ஐக்கிய அமெரிக்காவின் உற்பத்தி 218.5 சதுர கிலோமீட்டர்கள் (54,000 ஏக்கர்கள்) ஆக இருந்தது. அந்த உற்பத்தியில் 90,200 டன்கள் விளைச்சல் கிடைத்தது.[18] இதன் மூலம் உலகத்திலேயே மூன்றாவது மிகப்பெரிய உற்பத்தியாளர் என்ற பட்டத்தை அமெரிக்கா பெற்றது. சீனா (5,906,000 டன்கள்) மற்றும் பெரு (206,030 டன்கள்) ஆகிய நாடுகள் முதல் இரண்டு இடங்களை பிடித்திருந்தனர்.[19] காலிஃபோர்னியா, மிஷிகன் மற்றும் வாஷிங்டன் ஆகிய இடங்களில் அஸ்பாரகஸ் உற்பத்திக் குவிப்பை அமெரிக்க ஒன்றியம் செய்து வந்தது.[18] காலிஃபோர்னியாவின் சேக்ரமெண்டோ-சான் ஜாகுவின் ஆற்றின் சமவெளிப்பகுதியில் போதுமான அளவு பயிர்கள் விளைகின்றன. இதனைக் கொண்டாடும் வகையில் ஸ்டாக்டன் நகரத்தில் ஒவ்வொரு ஆண்டும் ஹார்ட் மற்றும் மிஷிகன் போன்ற நகரங்களில் விழா கொண்டாடப்படுவது போன்றே கொண்டாடப்பட்டு, பவனி மற்றும் அஸ்பாரகஸ் ராணி தேர்வு ஆகியவை மூலம் விழா நிறைவடையும். ஊஸ்டர்ஷெயரில் உள்ள வேல் ஆஃப் ஈவ்ஷம், வடக்கு ஐரோப்பாவினுள் இருக்கும் மிகப்பெரிய உற்பத்தியாளர் என்று மகுடம் சூட்டப்பட்டது. இங்கு ஸ்டாக்டன் போலவே விழா கொண்டாடப்படுகிறது. அந்த விழா, ஒவ்வொரு ஆண்டும், ஒரு முழு வாரமும் கொண்டாடப்படும். அதில் சிறந்த பயிர் ஏலமிடப்படும். ப்ரிட்டிஷ் அஸ்பாரகஸ் விழாவில் பங்கெடுத்துக்கொள்ளும் வகையில் அந்த பகுதியில் உள்ள மக்கள் அஸ்பாரகஸின் தண்டைப் போன்றே உடை அணிவார்கள்.[20] நியூரெம்பர்கின் பாவரியன் நகரத்திலும் இதே போன்று நகர விழா கொண்டாடப்படுகிறது. ஏப்ரல் மாதத்தில், இந்த விழா, ஒரு வாரம் வரை நடத்தப்படும். அந்த நகரத்தின் பகுதியில் உற்பத்தியாகும் வெள்ளை அஸ்பாரகஸ் அதாவது "ஸ்பார்ஜெல்" விளைச்சலைக் கொண்டாடும் வகையில் இந்த விழா கொண்டாடப்படுகிறது.ஸ்பார்ஜெல்லை யார் மிகவும் வேகமாக உரிப்பார்கள் என்பதை கண்டுபிடிப்பதற்கு போட்டி நடத்தப்படும். அந்த போட்டியின் பங்கேற்பாளர்களை பாராட்டி ஆதரவளிப்பதற்காக, மக்கள் உள்ளூர் மதுபானங்களையும் பீரையும் தாராளமாக அருந்துவார்கள்.[21]
அஸ்பாரகஸ் அஃபிசினாலிஸ் என்பது பரவலாக "அஸ்பாரகஸ்" என்று தான் அழைக்கப்படுகிறது. இந்த தாவரம் சில நேரங்களில், இதற்கு தொடர்பு இல்லாத மற்ற தாவரத்தோடு தொடர்புபடுத்தப்பட்டு குழப்பம் ஏற்பட்டுவிடுகிறது. ஏனெனில் ஆர்னிதோகாலம் பைரெனைகம் போன்ற தாவரமும் "அஸ்பாரகஸ்" என்று தான் அழைக்கப்படுகிறது. இந்த தாவரத்தின் தளிர்கள் உணவாகவும் பயன்படுத்தப்படுகிறது. அதனால் இது "ப்ரூஷியன் அஸ்பாரகஸ்" என்று அழைக்கப்படுகிறது.
அஸ்பாரகஸ் என்ற ஆங்கில வார்த்தை பாரம்பரிய லத்தீனிலிருந்து வந்ததாகும். ஆனால் ஒரு காலத்தில் இந்த தாவரம் ஆங்கிலத்தில் ஸ்பெராஜ் என்று அழைக்கப்பட்டது. இந்த வார்த்தை வரலாற்று இடைக்காலத்து லத்தீன் வார்த்தையான sparagus என்பதிலிருந்து வந்தது. இந்த சொல்லே கிரேக்க சொல்லான aspharagos அல்லது asparagos என்பதிலிருந்து வந்ததாகும். அந்த கிரேக்க சொல், பெர்சியன் asparag என்பதிலிருந்து வந்தது. இதற்கு "முளைப்பயிர்" அல்லது "தளிர்" என்று அர்த்தம்.
அஸ்பாரகஸ் சில இடங்களில் "ஸ்பாரோ கிராஸ்" என்று தவறாக அழைக்கப்படுகிறது. ஆக்ஸ்ஃபோர்டு இங்கிலிஷ் டிக்ஷனரியில், 1791 ஆம் ஆண்டு ஜான் வாக்கர் என்பவர் எழுதியதாவது "அஸ்பாரகஸில் ஒரு கர்வம் காணப்படும் அளவிற்கு ஸ்பேரோ-கிராஸ் பொதுவாக காணப்படுகிறது" என்று குறிப்பிட்டிருந்தார். க்ளாஸ்டர்ஷியர் மற்றும் ஊஸ்டர்ஷியரில் இந்த தாவரம், "புல்" என்று தான் அழைக்கப்படுகிறது. சொல்லின் மற்றொரு தெரிந்த பேச்சுவழக்கு வித்தியாசம் என்னவென்றால், "அஸ்பார் கிராஸ்" அல்லது "அஸ்பர் கிராஸ்" என்பதாகும். இது டெக்ஸஸின் பகுதிகளில் மிகவும் பொதுவாக சொல்லப்படுபவையாகும். மத்தியமேற்கு அமெரிக்காவிலும் அப்பலாச்சியாவிலும் "கம்பு புல்" என்பது ஒரு பொதுவான பேச்சு வழக்காகும் பழங்கள் விற்கப்படும் பகுதிகளில் அஸ்பாரகஸ், "ஸ்பாரோஸ் கட்ஸ்" என்று தான் அழைக்கப்பட்டு வருகிறது. இது பழைய சொல்லான "ஸ்பாரோ கிராஸ்" என்பதிலிருந்து சொற்பிறப்பியல் ரீதியாக வேறுபட்டிருக்கிறது. இதன் மூலம், மொழி பல இடங்களிலிருந்து படிப்படியாக வளர்ச்சியடைந்திருப்பது தெரிகிறது.
பிரஞ்சு மற்றும் டச்சில் asperge என்றும், இத்தாலிய மொழியில் asparago என்றும், பழைய இத்தாலிய மொழியில் asparagio என்றும், போர்ச்சுகீசிய மொழியில் espargo hortense என்றும், ஸ்பானிஷில் espárrago என்றும், ஜெர்மனில் Spargel என்றும், ஹங்கேரியில் spárga என்றும் அழைக்கப்படுகிறது.
அஸ்பாரகஸின் சமஸ்கிருத பெயர் ஷட்டாவரி ஆகும். இது வரலாற்று ரீதியாக இந்தியாவில் ஆயுர்வேத மருந்துகளில் பயன்படுத்தப்பட்டு வருகிறது. கன்னடத்தில், இந்த சொல், அஷாதி, மஜிகெகடே அல்லது சிப்பரிபெருபல்லி என்று அழைக்கப்படுகிறது.
அஸ்பாரகஸ், தாய்லாந்தில், no mai farang (தாய்: หน่อไม้ฝรั่ง) என்று அழைக்கப்படுகிறது. இதற்கு "ஐரோப்பியன் மூங்கில் தளிர்கள்" என்பது அர்த்தமாகும். பச்சை அஸ்பாரகஸ் தாய் உணவு வகையில் பயன்படுத்தப்படுகிறது.
அஸ்பாரகஸை உண்பதானால் உண்ணுபவர்களின் சிறுநீரில் ஏற்படும் விளைவுகள் பல காலங்களாக கவனிக்கப்பட்டு வருகிறது:
மார்செல் ப்ராவுஸ் என்பவர், "அஸ்பாரகஸ், என்னுடைய அடுப்பு பானையை வாசனை குடுவையாக மாற்றிவிட்டது" என்று குறிப்பிட்டிருந்தார்.[23]
மக்கள் பலருக்கு, அஸ்பாரகஸ் சிறுநீரின் நிகழ்வு குறித்து எதுவும் தெரியாது என்று 1950 ஆம் ஆண்டுகளிலிருந்து கண்டறிந்த ஆதாரங்கள் காண்பித்தன. எல்லா (அல்லது சிலர் மட்டுமே) மக்களுக்குமே அந்த நாற்றம் வருகிறதா மற்றும் எல்லா (அல்லது சிலர் மட்டுமே) மக்களுமே அந்த நாற்றத்தை கண்டுபிடிக்கிறார்களா என்ற வாதமிருந்தது.
அஸ்பாரகஸை உண்டவர்களில் சிலர் மற்றவர்களை விட வித்தியாசமாக அது செரித்துக்கொள்ளப்பட்டது. இதன் காரணத்தினால் சிலருக்கு அஸ்பாரகஸை உண்ட பிறகு நாற்றத்துடன் கூடிய சிறுநீர் வெளியானது. சிலருக்கு அது போன்று வெளியாகவில்லை என்று கருதப்பட்டது. எனினும், 1980 ஆம் ஆண்டுகளில் பிரான்சு,[24] சீனா மற்றும் இஸ்ரேல் போன்ற நாடுகள் செய்த மூன்று ஆய்வுகளில், அஸ்பாரகஸினால் ஏற்படும் நாற்றத்துடன் கூடிய சிறுநீர், உலகளவில் மனிதர்களுக்கு உள்ள பண்பியல்பாகும் என்று ஆய்வு முடிவில் வெளியிட்டது. இஸ்ரேலில் 307 ஆய்வுக்குட்பட்டவர்களை வைத்து ஆய்வு நடத்தப்பட்டது. அந்த ஆய்வில் பங்கேற்றவர்கள், 'அஸ்பாரகஸ் சிறுநீரை' மோப்பம் பிடிக்கும் திறனுடையவர்களாக இருந்தனர். அஸ்பாரகஸை உண்டவர்களுக்கே அவர்களுடைய சிறுநீரில் உள்ள நாற்றம் தெரியாமல் இருந்தாலும், இந்த ஆய்வுக்குட்பட்டவர்கள், மற்றவர்கள் கழிக்கும் சிறுநீரிலும் இருக்கும் அஸ்பாரகஸ் நாற்றத்தை கண்டுபிடிக்கும் திறனுடையவர்களாக இருந்தனர். இந்த ஆய்வின் மூலமாக தான் அஸ்பாரகஸை உண்கிற எல்லோருக்குமே நாற்றம் நிறைந்த சிறுநீர் வெளியாகும் என்பது கண்டறியப்பட்டது.[25] இதன் மூலம், அஸ்பாரகஸை உண்கிற பெரும்பாலான மக்களுக்கு நாற்றம் நிறைந்த சேர்மம் உடலில் உற்பத்தியாகிறது என்பது உண்மையாகிவிட்டது. ஆனால் 22 சதவீதம் மக்களுக்கு மட்டுமே, அந்த நாற்றத்தை மோப்பம் பிடிப்பதற்கு தேவையான தன்மூர்த்தம் சார்ந்த மரபணுக்கள் உள்ளன என்பதும் இந்த ஆய்விலிருந்து கண்டுபிடிக்கப்பட்டது.[26][27][28]
அஸ்பாரகஸில் உள்ள சில சேர்மங்கள் வளர்சிதை மாற்றமடைந்து சிறுநீருக்கு ஒரு வித்தியாசமான நாற்றத்தை ஏற்படுத்துகிறது. இதற்கு பலவகையான சல்ஃபரை கொண்டுள்ள, சிதைவு செய்யும் பொருட்களே காரணமாக உள்ளன. இதில் பலவகையான தியோல்கள், தியோ-ஈஸ்ட்டர்கள் மற்றும் அம்மோனியா ஆகியவையும் அடங்கும்.[29]
இந்த நாற்றத்திற்கு காரணமாக இருக்கும் விரைவாக ஆவியாகக்கூடிய கரிமக் கூட்டுப்பொருட்களாவன:[30][31]
குறிப்பாக பார்க்கும் போது, முதலில் சொல்லப்பட்ட இரண்டும் மிகவும் காரமான (கடுமையான) நெடித்தன்மை உடையதாக உள்ளது. கடைசி இரண்டும் (சல்ஃப்ர்-ஆக்ஸிடைஸ்டு) வாசனையான நறுமணத்தை கொடுக்கும் தன்மையுடையதாக உள்ளது. இந்த சேர்மங்கள் அனைத்தும் சேர்ந்து "மாற்றியமைக்கப்பட்ட அஸ்பாரகஸ் சிறுநீர்" நாற்றத்தைக் கொடுக்கிறது.
இது 1891 ஆம் ஆண்டில் மெர்சிலி நென்கி என்பவரால் முதன் முதலாக ஆராய்ச்சி செய்யப்பட்டது. இவர் இந்த வாசனையை மித்தெனெத்தியாலுடன் தொடர்புப்படுத்தி விளக்கினார்.[32]
இந்த சேர்மங்கள் அஸ்பாரகஸிக் அமிலமாக அஸ்பாரகஸில் வினைப்புரிய தொடங்குகின்றன. ஏனெனில் இது அஸ்பாரகஸிற்கு ஒத்திருக்கும் சல்ஃபர் அடங்கிய ஒரே சேர்மங்களாகும். இவை இளம் அஸ்பாரகஸில் அதிகமாக இருப்பதனால், இளம் அஸ்பாரகஸை உண்ட பிறகு, இந்த நாற்றம் மிகவும் அதிகமாக ஏற்படுகிறது என்பது கவனிக்கப்பட்ட உண்மையாகும்.
இந்த சேர்மங்கள் உற்பத்தியாவதற்கான உயிரியல் சார்ந்த இயங்குமுறை இன்னும் தெளிவாகத் தெரியவில்லை.
அஸ்பாரகஸை உண்ட பிறகு 15 முதல் 30 நிமிடங்களிலேயே சிறுநீரில் நாற்றமடிக்க ஆரம்பித்துவிடுகிறது என்று கணக்கிடப்பட்டது.[33] யூனிவர்சிட்டி ஆஃப் வாட்டர்லூவில், டாக்டர். ஆர்.மெக்கலெல்லன் என்பவரால், இந்த ஆராய்ச்சி சரிபார்க்கப்பட்டு நிறைவுசெய்யப்பட்டது.
.jpg)
|city= ignored (help) பகுப்பு:அஸ்பாரகஸ் பகுப்பு:மருத்துவ குணம் நிறைந்த தாவரங்கள் பகுப்பு:தண்டு காய்கறிகள் பகுப்பு:அஸ்பாரகல்ஸ் இனங்கள்
அஸ்பாரகஸ் அஃபிஸினாலிஸ் என்பது அஸ்பாரகஸ் பேரினத்தில் உள்ள ஒரு பூக்குந்தாவர இனமாகும். இதிலிருந்து அஸ்பாரகஸ் என்று அழைக்கப்படும் காய்கறி கிடைக்கிறது. இந்த தாவரம் ஐரோப்பா, வடக்கு ஆப்ரிக்கா மற்றும் மேற்கத்திய ஆசியா போன்ற நாடுகளை இருப்பிடமாகக் கொண்டத்தாகும். இப்போது இது காய்கறி பயிராகவும் அதிகமான இடங்களில் பயிரிடப்படுகிறது.
పిల్లితేగ లేదా తోటతేగ లేదా పిచ్చుకతేగ (శాస్త్రీయనామము-ఎస్పారగస్ అఫీషినలిస్) అనేది ఒక వసంత ఋతువులో పండే ఆకుకూర,, ఎస్పారగస్ జన్యువుకు చెందిన ద్వైవాత్సరిక మొక్క (రెండేళ్లకన్నా ఎక్కువకాలం బ్రతికేది).
ఇదొకప్పుడు లిల్లీ కుటుంబంలోకి ఉల్లి, వెల్లుల్లి జాతులతోపాటు వర్గీకరించబడింది. కాని, లిలియాసియే కుటుంబము తర్వాతికాలంలో సవరింపబడి, ప్రస్తుతం ఉల్లిజాతి కూరలు అమరిల్లిడాసే కుటుంబంలో,, పిల్లితేగ ఎస్పారగసే కుటుంబంలో చేర్చబడ్డాయి. ఈ పిల్లితేగ ఐరోపా, పశ్చిమ-సమశీతోష్ణ ఆసియాఖండ ప్రాంతాలలో విస్తృతంగా సాగుచేయబడుతోంది.
పిల్లితేగ అనేది సాధారణంగా 100-150 సెం.మీ||లు (39-59 అంగుళాలు) పొడుగు పెరిగే ఒక పత్రహారిత, ద్వైవాత్సరిక మొక్క. ఇది లావైన కొమ్మలతో, అతిసన్నమైన ఆకులతో (నిజానికి ఆ ఆకులు 6-32 మి.మీ||లు పొడవుతో, 1 మి.మీ వెడల్పుతో సూదుల్లా ఉంటాయట) ఉంటుంది. దీని ఆకులు పదిహేనేసి కలిసిపోయి ఒక గులాబిపువ్వులా ముడుచుకొని ఉంటాయి. పిల్లితేగ పువ్వులు గుడిగంట ఆకారంలో, ఆకుపచ్చ-తెలుపు లేదా పసుపురంగులో 0.18-0.26 అంగుళాలు పొడవుగలిగి ఆరురేకులు ఒకదానితోనొకటి అతుక్కుపోయుంటాయి. అవి గుత్తికి రెండు-మూడుచొప్పున రెమ్మలకు పూస్తాయి. మగ-ఆడపూవులు వేర్వేరు మొక్కలకు పూస్తాయి, కాని ఒకే మొక్కకు మగ-ఆడపూవులు పూసిన సందర్భాలూ ఉన్నాయి. పిల్లితేగ పండ్లు చిన్నగా, ఎర్రని గింజల్లాగ 6-10 మి.మీ||ల అడ్డకోలత (డయామీటరు) కలిగి పండుతాయి. కానీ, అవి విషపూరితాలు.
పిల్లితేగను దానియొక్క సున్నితమైన రుచికి, మూత్ర/మలవిసర్జన వర్ధక గుణాలకు, కేవలం ఒక ఆకుకూరగానే గాక, ఆయుర్వేద ఔషధముగా కూడా వాడుతున్నారు. క్రీ.పూ3000నాటి ఈజిప్టు పురాతత్త్వ చిత్రాల ప్రకారం పిల్లితేగను ఒక కానుకగా మరొకరికి సమర్పించేవారని తెలిసింది. పూర్వకాలం నుండి, దీనిని ఎక్కువగా సిరియా, స్పెయిన్ దేశస్థులు తినేవారు. యవనులు (గ్రీకులు), రోమన్లు దీనిని సాగుకాలంలో పచ్చి-తాజా కూరగా వంటలలో వాడి, ఇది పెరగని చలికాలంలో దీనిని తినడానికి ఎండబెట్టి, పొడిగా దాచుకునేవారు. ప్రపంచపు పురాతన వంటల పుస్తకాలలో ఒకటైన "డ.రి. కోఖ్వినేరియా" అనే క్రీ.శ 3వ శతాబ్దపు పుస్తకంలో (మొట్టమొదటిగా) ఈ పిల్లితేగను వాడి వంటచేసే తయారీవిధానం రాయబడింది.
పూర్వం యవనుల చికిత్సకుడైన "గేలన్ " ఈ పిల్లితేగను ఒక ప్రయోజనకరమైన మూలికగా క్రీ.శ 2వ శతాబ్దంలో అభివర్ణించాడు. రోమన్ల శకం ముగిసిన పిమ్మట ఈ పిల్లితేగ కాస్త మధ్య-ఆసియా దేశాలకు పాకింది. "అల్-నఫ్-జావి" అనే అరబ్బు రచయిత పిల్లితేగ కామవాంఛను పెంచి, పురుషులలో వీర్యాన్ని వృద్ధిచేస్తుందని తన "సౌగంధికోపవనము(ద పర్ఫ్యూముడ్ గార్డెన్) అనే పుస్తకంలో రాశాడు. భారతదేశపు కళింగప్రదేశస్థుడైన కళ్యాణమల్లుడు అనే శృంగారరస కవి "అనంగరంగమ్"అనే తన శృంగారపుస్తకంలో పిల్లితేగలోని భాస్వరిక గుణాలు(ఫాస్ఫరస్) అలసటను, ఆకలిలేమిని నయం చేయడంలో సహకరిస్తాయని రాశాడు. క్రీ.శ1469 వరకు పిల్లితేగ ఐరోపాలో కేవలం పరాస(ఫ్రెంచ్) నివాసాలు, ఆశ్రమాలలోనే సాగుచేయబడేది. ఆంగ్లదేశస్థులు(ఇంగ్లాండ్ వారు) దీనిని తినడం క్రీ.శ 1538లో ప్రారంభించగా, శార్మణ్యులు(జర్మన్లు) క్రీ.శ 1542లో తినడం ప్రారంభించారు.
పిల్లితేగలోని రుచికరమైన, సున్నితమైన భాగాలు దాని కొసలు. ఇది ఆధునిక ప్రపంచంలో క్రీ.శ 1850 నుండి అమెరికా ఐక్యరాష్ట్రాల ద్వారా ప్రపంచమంతా వ్యాపించింది.
లేత పిల్లితేగలే తినడానికి యోగ్యమైనవి, ఒకసారి మొగ్గలు వేసాక, ఇంక కాండాలు బెరడుకట్టినట్టు గట్టిగా అయిపోతాయి.
పిల్లితేగలో దాదాపు 93 శాతం నీరే ఉంటుంది. ఇవి క్యాలరీలు, సోడియం పరంగా తక్కువశాతం కలిగివుంటాయి. ఇవి వైటమిను-బీ6, ఖటికం(క్యాల్షియం), మగ్నం(మెగ్నీషియం) , తుత్తునాగం(జింక్)ల విలువలు బాగా కలిగుండి, పీచుపదార్థాలు, మాంసకృతులు, బీటా-కెరొటీన్, వైటమిను-సీ,ఈ,కేలు, థియామీను, రైబోఫ్లావిన్, రూటిన్, నియాసిన్, ఫోలికామ్లం, ఇనుము, భాస్వరం(ఫాస్ఫరస్), పటాసం(పొటాషియం), తాంరం(కాపర్),మంగనం(మాంగనీస్), సెలీనియంతోపాటు వర్ణం(క్రోమియం) కలిగివుంటాయి. ఎమీనో-ఆమ్లమైన "ఎస్పారజీన్" పిల్లితేగ ఆంగ్లనామమైన "ఎస్పారగస్" నుండి వచ్చింది.
పిల్లితేగ కాండాలను ప్రపంచవ్యాప్తంగా వివిధ రకాలుగా సాధారణంగా ఆకలిని పెంచే ఆహారపదార్థంగా (యాపటైజర్) తింటారు. ఆసియాఖండపు వంటలలో పిల్లితేగ సాధారణంగా వేపుడుగా తినబడుతుంది.అమెరికాలోని చీనాదేశపు హోటళ్లలో ఇది కోడిమాంసం, రొయ్యలు లేదా గోమాంసంతోపాటు కలిపి వడ్డించబడుతుంది. ఒక్కోసారి పిల్లితేగను బొగ్గులకుంపటిపై లేదా చెక్కకుంపటిపై కాల్చి తింటారు. ఈ మధ్యకాలంలో దీనిని పచ్చిగా సలాడ్లలో తినడం ప్రసిద్ధికెక్కింది.
పిల్లితేగను ఊరబెట్టి కూడా తినవచ్చు. కొన్ని దుకాణాలు అలా ఊరిన పిల్లితేగలను జాడీలలో పెట్టి అమ్ముతాయి కూడా.
పిల్లితేగ కాండము యొక్క లావునుబట్టి దాని వయసు అంచనావేస్తారు. లావుపాటి కాండాలున్నపిల్లితేగలను ముదిరిన వాటిగా గుర్తిస్తారు. అటువంటివి తినడానికి కష్టంగానుంటాయి. ఒకొక్కసారి అలా ముదిరినవాటిని తొక్కతీసి తింటారు. అటువంటప్పుడు అవి త్వరగా ఉడుకుతాయి. పిల్లితేగకు ఒకవైపు చివరిభాగం మట్టితో ఉంటుంది కాబట్టి నీటితో చక్కగా శుభ్రంచేసుకొని తినాలి.
పచ్చని పిల్లితేగలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా తినబడతాయి. కాని కొన్ని దేశాలలో వీటి దిగుమతులు సంవత్సరం పొడవునా ఉండవు. అటువంటి దేశాలలో ఇవి అరుదుగా లేదా కాలానుగుణంగా తినబడతాయి. ఐరోపాలో పిల్లితేగలు బాగాపండే కాలం భోజనప్రియులకు పండుగకాలం! యూ.కేలో వీటి సాగుకాలం ఏప్రిల్ నెలనుండి మే మధ్యవరకు ఉంటుంది. ఇది దొరికేకాలం తక్కువ కాబట్టి దీని ధర కొంచెమెక్కువే ఉంటుంది.
పిల్లితేగ నెదర్లాండ్స్, స్పెయిన్, ఫ్రాన్స్, పోలాండ్, బెల్జియం, జర్మనీ, ఆస్ట్రియా, టర్కీ, ఇటలీ, స్విట్జర్లాండ్ దేశాలలో బాగా ప్రశస్తిపొందినది. పైగా ఆయా దేశాలలో ఇది తెలుపురంగులో దొరుకుతుంది. దీనిని సాగుచేసేటప్పుడు కాండాన్ని పూర్తిగా మట్టితో కప్పివేస్తారు, సూర్యరశ్మి తగలకపోయేసరికి కిరణజన్యు సంయోగక్రియ (ఫోటోసింథసిస్) జరగక దీని కాండం పచ్చబడకుండా తెలుపురంగులోకి మారిపోతుంది.పచ్చపిల్లితేగతో పోలిస్తే, ఈ తెలుపు పిల్లితేగను పండించేచోట దానిని "తెల్లబంగారం" లేదా "ఏనుగు దంతం"గా పిలుస్తూ ఒక రాచకూరగా పరిగణిస్తారంట. తెలుపు పిల్లితేగ పచ్చపిల్లితేగకన్నా తక్కువ చేదుగా, ఎక్కువ సున్నితంగానుంటుంది గనుక, తెలుపు పిల్లితేగ యొక్క తాజాదనానికి ఎక్కువ విలువ ఇస్తారు.
కాలానుగుణంగా (సాధారణంగా ఏప్రిల్ నుండి జూన్ వరకు), పిల్లితేగలను హోటళ్ల మెన్యూలలో ప్రకటిస్తారు. పరాస (ఫ్రెంచ్) ఆహారశైలి ప్రకారం దీనిని నీటిలో ఉడికించి లేదా ఆవిరిపై ఉడికించి, కరిగించిన వెన్న లేదా ఆలివ్ నూనె, పార్మెజాన్ కిలాటం (చీజ్) లేదా మెయొనైజ్ తోపాటు వడ్డనచేస్తారు.
పిల్లితేగ ఎక్కువగా సముద్రతీర ప్రాంతాలలో పండుతుంది గనుక, అది పెరిగే మట్టిలో ఉప్పుశాతం ఎక్కువగా ఉంటుంది గనుక, కలుపుమొక్కలు సాధారణంగా వీటి పరిసరాలలో పెరగవు. కాని ఎందుకైనా మంచిదని వీటిమొదళ్లలో కలుపుమొక్కలను చంపడానికి ఉప్పుజల్లుతారు.దీనితో వచ్చే ప్రతికూల పరిస్థితి ఏమిటంటే, ఆ మట్టి ఇకపై వేరే మొక్కలను పెంచడానికి పనికిరాదు. మునుపటి సాగులోని పిల్లితేగల కాండాలను కొన్నింటిని దాచి, వాటిని మరలా శీతాకాలంలో పాతుతారు. వసంతఋతువు వచ్చేసరికి, మొదటి మొలకలు వస్తాయి. వాటిని "స్ప్రూ"అంటారు.
సాగుకాలం కన్నా ముందే పండించగలిగే కొత్తరకం పిల్లితేగలను, యూ.కే దేశశాస్త్రవేత్తలు కనుగొన్నారు. ఆ రకం పిల్లితేగలు, సాధారణ రకంలా 9 °C వాతావరణంలోగాక 7 °C వాతావరణంలోనే పుష్పిస్తాయట.
నేరేడురంగు పిల్లితేగలు పచ్చ-తెలుపు పిల్లితేగలకంటే ఎక్కువ శాతం తియ్యదనం, తక్కువశాతం పీచుపదార్థాలను కలిగివుంటాయి.నేరేడురంగు పిల్లితేగలు ప్రప్రథమంగా ఇటలీదేశంలోని అల్బెంజా నగరంలో వృద్ధిచేయబద్డాయి. అవి మెల్లగా అమెరికా, న్యూజిలాండ్ దేశాలకు వ్యాప్తిచెందాయి.
పిల్లితేగలు సాధారణంగా టమాటాలతోపాటు కలిసి పెంచబడతాయి. ఎందుకంటే టమాటాలు పిల్లితేగలపై దాడిచేసే పురుగులను నిరోధించగా, పిల్లితేగలు టమాటాలపై దాడిచేసే సరీసృపాలను నిరోధిస్తాయి.
2013లో అత్యధిక పిల్లితేగ దిగుమతిదారులు- అమెరికా ఐక్యరాష్ట్రాలు (1,82,805 టన్నులు), తర్వాత ఐరోపా కూటమి (యూ.కే) (94,475 టన్నులు), ఆపై కెనడా (20,219 టన్నులు)
ఇప్పటివరకు చీనాదేశం ప్రపంచంలో అత్యధికంగా పిల్లితేగలను ఉత్పత్తిచేసేదిగా నిలిచింది. 2013లో ఆ దేశం డెబ్భైలక్షల టన్నులను ఉత్పత్తి చేయగా, రెండవస్థానంలో పెరూదేశం 3,83,144 టన్నులను, మూడవస్థానంలో మెక్సికో 1,26,421 టన్నులను ఉత్పత్తిచేశాయి. అమెరికా ఐక్యరాష్ట్రాలలో కాలిఫోర్నియా, మిషిగన్, వాషింగ్టన్ ప్రాంతాలలో ఎక్కువగా పిల్లితేగ ఉత్పత్తి ఉండగా, తెలుపు పిల్లితేగల వార్షికోత్పత్తిలో జర్మనీ 57,000 టన్నులతో ప్రథమస్థానంలో ఉంది.
పిల్లితేగలను తినడం వలన మలమూత్రాలపై పడే ప్రభావాలు:
"పిల్లితేగ ఒక శక్తివంతమైన , అనంగీకారమైన వాసనను మూత్రముయందు సృష్టిస్తుంది. ఈ విషయమందరికీ తెలుసు!"
- — ఆహారం యొక్క అన్ని రకాల చికిత్సాగ్రంథము, లూయీ లెమెరి, క్రీ.శ 1702[1]
పిల్లితేగ… మనిషి మూత్రానికి ఒక రకమైన బురదవాసనను ఇస్తుంది గనుక కొందరు వైద్యులు ఇది మూత్రపిండాలకు మంచిదికాదని భావిస్తున్నారు. ఎందుకంటే మూత్రపిండాలు అప్పుడు(పిల్లితేగలను ఎక్కువగా తినడం వల్ల) వయసుపెరిగే కొద్ది పనిచేయడం తగ్గించివేస్తాయి.
- — "వ్యాధుల లక్షణాలపై ఒక వ్యాసము", జాన్ ఆర్బుథ్నాట్, క్రీ.శ 1735[2]
పిల్లితేగల కొన్ని కొమ్మలు తింటే మీ మూత్రము బురదవాసన వస్తుంది ...
- — "బ్రసెల్స్ రాచ విద్వత్సభకు లేఖ", బెంజమిన్ ఫ్రాంక్లిన్, క్రీ.శ 1781[3]
పిల్లితేగ నా కడుపు అనే కుండను కుళ్లుకాలువగా మార్చుతుంది"
- — మార్సెల్ ప్రౌస్ట్ (1871–1922)[4]
పిల్లితేగలోని కొన్ని రసాయనిక పదార్థాలు కడుపులో అరిగాక అమోనియా, గంధక పదార్థాలుగా రూపాంతరం చెంది థియాల్స్, థియోఎస్టర్స్ అనే వాటిని సృష్టిస్తాయి. వాటి కారణంగా మూత్రానికా వాసన వస్తుంది.
పిల్లితేగ తిన్నవెంటనే మూత్రముపై దాని ప్రభావం పడుతుంది. ఆ ప్రభావం కనుమరుగవ్వడానికి చాలాసేపు పడుతుంది.పిల్లితేగ తిన్న పదిహేను-ఇరవై నిమిషాలకు మూత్రము చెడ్డవాసన రావడం ప్రారంభిస్తుంది. దాదాపు ఆ తర్వాత 4-5 గంటలు పాటు వచ్చే మూత్రము దుర్గంధభరితమై ఉంటుంది..
వెల్లుల్లి, సోయాసాస్ తోపాటు వేపిన అడవి పిల్లితేగ
నెదర్లాండ్స్, ఉత్తరజర్మనీలో పందిమాంసం, ఉడకబెట్టిన గ్రుడ్డు, వెన్నతోపాటు తినే పిల్లితేగ
పిల్లితేగ మీగడపులుసు (సూప్)
Three types of asparagus are on display, with white asparagus at the back and green asparagus in the middle. The plant at the front is Ornithogalum pyrenaicum, commonly called wild asparagus, and sometimes "bath asparagus".
కొలంబియా నదీప్రాంతపు పిల్లితేగమొక్కలు
పందిమాంసం, అన్నంతో పిల్లితేగలు
|website= (help) ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್ ಅಫಿಷಿನಾಲಿಸ್ ಎಂಬುದು ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್ ಕುಲದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಹೂಬಿಡುವ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯಾಗಿದ್ದು, ಶತಾವರಿ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿರುವ ತರಕಾರಿಯನ್ನು ಅದರಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಯುರೋಪ್, ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗಗಳ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಸ್ಯವಾಗಿದೆ.[೧][೨][೩] ಇದನ್ನು ಒಂದು ತರಕಾರಿ ಬೆಳೆಯಂತೆಯೂ ಈಗ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ.[೪]
ಶತಾವರಿಯು ಒಂದು ಮೂಲಿಕೆಯಂಥ ಬಹುವಾರ್ಷಿಕ ಸಸ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಸುಮಾರು ೧೦೦ ರಿಂದ ೧೫೦ ಸೆ.ಮೀ.ಎತ್ತರ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇದರ ಲ್ಯಾರಿಸ್ಸಾ ಕಾಂಡವು ಮಜಬೂತಾಗಿದ್ದು, ಶಾಖೋಪಶಾಖೆಗಳಾಗಿ ಹಬ್ಬಿರುವ ಗರಿಯಂಥ ಎಲೆಗೊಂಚಲನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಈ "ಎಲೆಗಳು" ಚಿಪ್ಪಿನಂಥ ಎಲೆಗಳ ಪರ್ವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಸೂಜಿಯಂಥ ಚಪ್ಪಟೆಕಾಂಡಗಳಾಗಿದ್ದು (ರೂಪಾಂತರಿತ ಕಾಂಡಗಳು), ಅವು ೬ ರಿಂದ ೩೨ ಮಿ.ಮೀ. ಉದ್ದವಾಗಿ ಮತ್ತು ೧ ಮಿಮೀ. ಅಗಲವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಹಾಗೂ 4–15 ಎಲೆಗಳು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಗುಚ್ಛದಂತಿರುತ್ತವೆ. ಇದರ ಬೇರುಗಳು ಗೆಡ್ಡೆಯ ಹಾಗಿರುತ್ತವೆ.ಹೂವುಗಳು ಘಂಟಾಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದು, ನಸು ಹಸಿರುಬಣ್ಣ-ಬಿಳಿಯಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಬಹುತೇಕ ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಛಾಯೆಯವರೆಗೆ ಅವುಗಳ ಬಣ್ಣವಿರುತ್ತದೆ. ತಳದಲ್ಲಿ ಆಂಶಿಕವಾಗಿ ಬೆಸೆದುಕೊಂಡಿರುವ ಆರು ಪರಿಪುಷ್ಪ ಭಾಗಗಳೊಂದಿಗೆ (ಟೆಪಲ್ಸ್) ಹೂವಿನ ಗಾತ್ರವು 4.5–6.5 millimetres (0.18–0.26 in)ಉದ್ದವಾಗಿದ್ದು, ಕಿರುಕೊಂಬೆಗಳ ಸಂಧಿಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಏಕಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ 2-3 ಗೊಂಚಲುಗಳಲ್ಲಿ ಅವು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹೂವುಗಳು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸಸ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಭಿನ್ನಲಿಂಗಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆಯಾದರೂ, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಭಯಲಿಂಗಿ ಹೂವುಗಳೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಇದರ ಹಣ್ಣು, ಕೆಂಪಾದ ತಿರುಳಲ್ಲಿ ಬೀಜವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಹಣ್ಣಾಗಿದ್ದು, 6–10 ಮಿಮೀನಷ್ಟು ವ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.ಯುರೋಪ್ನ ಪಶ್ಚಿಮ ತೀರಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ (ಉತ್ತರ ಸ್ಪೇನ್ನ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಐರ್ಲೆಂಡ್, ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್, ಮತ್ತು ವಾಯವ್ಯ ಜರ್ಮನಿಯವರೆಗಿನ ಭಾಗ) ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್ ಅಫಿಷಿನಾಲಿಸ್ ಉಪಜಾತಿ ಪ್ರಾಸ್ಟ್ರೇಟಸ್ (ಡುಮಾರ್ಟ್.) ಕಾರ್ಬ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಕಡಿಮೆ-ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ವಿಲಕ್ಷಣತೆಯಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹಬ್ಬುವ ಕಾಂಡಗಳು ಕೇವಲ ....ದಷ್ಟು ಎತ್ತರಕ್ಕೆ30–70 centimetres (12–28 in) ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ, ಹಾಗೂ ....ದಷ್ಟು ಉದ್ದದ2–18 millimetres (0.079–0.709 in), ಗಿಡ್ಡನಾದ ಚಪ್ಪಟೆಕಾಂಡಗಳನ್ನು ಅದು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.[೧][೫] ಇದನ್ನು ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್ ಪ್ರಾಸ್ಟ್ರೇಟಸ್ ಡುಮಾರ್ಟ್ ಎಂಬ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಜಾತಿಯನ್ನಾಗಿ ಕೆಲವೊಂದು ಲೇಖಕರು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.[೬][೭]
ಶತಾವರಿಯು ಆಹ್ಲಾದಕರ ಪರಿಮಳ ಹಾಗೂ ಮೂತ್ರವರ್ಧಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದಾಗಿ, ಇದನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಒಂದು ತರಕಾರಿ ಮತ್ತು ಔಷಧಿಯಂತೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿದೆ. ಮೂರನೇ ಶತಮಾನದ ADಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ಅಪಿಷಿಯಸ್ನ ಡಿ ರೆ ಕಾಕ್ವಿನೇರಿಯಾ, ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದ IIIನೇ ಭಾಗವು ಪಾಕವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪುಸ್ತಕವಾಗಿದ್ದು, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಅಡುಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಒಂದು ಪಾಕವಿಧಾನವನ್ನು ಅದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಶತಾವರಿಯ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ತಾಜಾರೂಪದಲ್ಲಿ ತಿನ್ನುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಅದನ್ನು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲೆಂದು ಒಣಗಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಈಜಿಪ್ಟಿನವರು, ಗ್ರೀಕರು ಮತ್ತು ರೋಮನ್ನರು ಇದನ್ನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಮಧ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿ ಇದು ತನ್ನ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತಾದರೂ, ಹದಿನೇಳನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡಿತು.[೮]
ಶತಾವರಿಯ ಎಳೆ ಚಿಗುರುಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ ತಿನ್ನಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿನ ಕ್ಯಾಲೊರಿಗಳ ಪ್ರಮಾಣ ಕಡಿಮೆಯಿದ್ದು, ಕೊಲೆಸ್ಟರಾಲ್ನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಸೋಡಿಯಂ ಪ್ರಮಾಣವು ಇದರಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದರಿಂದ ಶತಾವರಿ ತುಂಬಾ ಆರೋಗ್ಯಕರ. ಫೋಲಿಕ್ ಆಮ್ಲ, ಪೊಟಾಷಿಯಂ, ಆಹಾರಪಥ್ಯದ ನಾರುಪದಾರ್ಥ, ಮತ್ತು ರೂಟಿನ್ ಇವೇ ಮೊದಲಾದವು ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿ ಹೇರಳವಾಗಿವೆ. ಶತಾವರಿ ಸಸ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸ್ಪರಾಜಿನ್ ಎಂಬ ಅಮೈನೋ ಆಮ್ಲವು ಹೇರಳವಾಗಿದ್ದು, ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್ (ಶತಾವರಿ) ಸಸ್ಯದಲ್ಲಿ ಅದು ಇರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿಯೇ ಆ ಸಂಯುಕ್ತಕ್ಕೆ ಆಸ್ಪರಾಜಿನ್ ಎಂಬ ಹೆಸರುಬಂದಿದೆ.
ಚಿಗುರುಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ವಿಶ್ವದೆಲ್ಲೆಡೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಆಹಾರಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ, ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಏಷ್ಯಾದ-ಶೈಲಿಯ ಆಹಾರ ತಯಾರಿಕಾ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಹಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಕಿ-ಹುರಿದು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿನ ಕ್ಯಾಂಟನ್ ಶೈಲಿಯ ಭೋಜನಾಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ, ಕೋಳಿಮರಿ ಮಾಂಸ, ಸೀಗಡಿ, ಅಥವಾ ದನದ ಮಾಂಸದೊಂದಿಗೆ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೆರೆಸಿ ಹುರಿದು ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಹಂದಿ ಮಾಂಸದಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಿಟ್ಟೂ ಸಹ ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಇದ್ದಿಲು ಅಥವಾ ಗಟ್ಟಿಮರದ ಕರಿಗೆಂಡಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಬ್ಬಿಣದ ಸರಳುಗಳ ಮೇಲೆಯೂ ಸಹ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಬೇಯಿಸಬಹುದು. ಬಿಸಿನೀರಿನಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಿ ಮಾಡಿದ ಕೆಲವೊಂದು ಮಾಂಸಭಕ್ಷ್ಯಗಳು ಹಾಗೂ ಎಸರುಗಳಲ್ಲಿನ (ಅಂದರೆ ಸೂಪುಗಳಲ್ಲಿನ) ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಘಟಕವಾಗಿಯೂ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಫ್ರೆಂಚ್ ಶೈಲಿಯ ಆಹಾರ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಕುದಿಸಿ ಅಥವಾ ಆವಿಯಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಿ ಹಾಲೆಂಡ್ ಪಚ್ಚಡಿ ಅಥವಾ ಗೊಜ್ಜು, ಕರಗಿಸಿದ ಬೆಣ್ಣೆ ಅಥವಾ ಆಲೀವ್ ಎಣ್ಣೆ, ಪಾರ್ಮ ಗಿಣ್ಣು ಅಥವಾ ಮೇಯನೇಸ್ ಮಸಾಲೆ ಭಕ್ಷ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಸಿಹಿಭಕ್ಷ್ಯವೊಂದರಲ್ಲಿಯೂ (ಅಥವಾ ಹಣ್ಣು-ಐಸ್ಕ್ರೀಂನ ಮಿಶ್ರಣದಲ್ಲಿಯೂ) ಸಹ ಬಳಸಬಹುದು.[೯] ಮುಂಬೆಳೆಯುವ (ಅಂದರೆ ಋತುವಿನ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ) ಶತಾವರಿಯು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ್ದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಹಾಗೆಯೇ ಆವಿಯಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕರಗಿಸಿದ ಬೆಣ್ಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶತಾವರಿಯ ಚಿಗುರುಗಳು ನವಿರಾಗಿ ಬೇಯುವಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಅವುಗಳ ತುದಿಗಳು ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕದಿಂದ ಆಚೆಯಿರುವಲ್ಲಿ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೇಯಿಸುವ ಉದ್ದದ, ಕಿರಿದಾದ ಮಡಕೆಗಳು ಅವಕಾಶಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತವೆ.ಶತಾವರಿಯಿಂದ ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿ ಹಾಕಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು. ಈ ವಿಧದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಶತಾವರಿಯ ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿಗೆ ಕೆಲವೊಂದು ಬ್ರಾಂಡ್ಗಳು "ಮ್ಯಾರಿನೇಡ್ ದ್ರಾವಣದಲ್ಲಿ ಹಾಕಿರುವ ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿ" ಎಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಅಂಟಿಸುತ್ತವೆ.ಶತಾವರಿಯ ತಳಭಾಗಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಮರಳು ಮತ್ತು ಕೊಳೆಯು ಅಂಟಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಅಡುಗೆ ಮಾಡುವಾಗ ಅದನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ವರ್ಷಾದ್ಯಂತ ನಡೆಯುವ ಶತಾವರಿಯ ಆಮದುಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯಿಂದಾಗಿ, ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಇದ್ದಂತೆ ಇದನ್ನು ಮಧುರಭಕ್ಷ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸುವ ಪ್ರಮಾಣವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆಯಾದರೂ, ಹಸಿರು ಶತಾವರಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಆಹಾರರೂಪದಲ್ಲಿ ಸೇವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[೫] ಆದಾಗ್ಯೂ, UKಯಲ್ಲಿ, ಕಡಿಮೆಯಿರುವ ಬೆಳೆಯುವ ಅವಧಿ ಹಾಗೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಬೇಡಿಕೆಯಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಶತಾವರಿಯು ಒಂದು ಅತ್ಯಧಿಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು "ಆಹಾರ ಸಂಬಂಧಿತ ದಿನಚರಿಯಲ್ಲಿ ಶತಾವರಿಯ ಋತುವು ಒಂದು ರಸವತ್ತಾದ ಅಂಶವಾಗಿದೆ."[೧೦] ಯುರೋಪಿಗೆ ಸೇರಿದ ಉತ್ತರಭಾಗದ ಯುರೋಪ್ನಲ್ಲಿ "ಬಿಳಿಯ ಬಂಗಾರ" ಎಂಬ ಅಡ್ಡಹೆಸರನ್ನುಳ್ಳ ಸ್ಥಳೀಯ ಬಿಳಿ ಶತಾವರಿಗಾಗಿ ಒಂದು ಬಲವಾದ ಕಾಲೋಚಿತ ಅನುಸರಣೆ ಇರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.
ಗೇಲನ್ ಎಂಬ ಎರಡನೇ ಶತಮಾನದ ವೈದ್ಯನೊಬ್ಬ ಶತಾವರಿಯನ್ನು "ಚೊಕ್ಕಟಗೊಳಿಸುವ ಮತ್ತು ವಾಸಿಮಾಡುವ" ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಸ್ಯ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ.ಶತಾವರಿಯು ಫೋಲೇಟ್ ಮತ್ತು ಪೊಟಾಷಿಯಂನ ಒಂದು ಕಡಿಮೆ-ಕ್ಯಾಲೊರಿಯ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪೋಷಣಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿವೆ.ಇದರ ತೊಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಆಕ್ಸಿಡೀಕಾರಕ ನಿರೋಧಕಗಳ (ಅಂದರೆ, ಆಂಟಿ ಆಕ್ಸಿಡೆಂಟುಗಳ) ಪ್ರಮಾಣ ಹೆಚ್ಚು ಎನ್ನಬಹುದು. "ಶತಾವರಿಯು ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ: ಶತಾವರಿಯ ಆರು ಚೂಪುಕಾಂಡಗಳು ಸುಮಾರು 135 ಮೈಕ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳಷ್ಟು (μg) ಫೋಲೇಟ್ನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅಂದರೆ ವಯಸ್ಕರು ಸೇವಿಸಬೇಕಾದ ಶಿಫಾರಿತ ದಿನವಹಿ ಸೇವನಾ (RDI-ರೆಕಮಂಡೆಡ್ ಡೇಲಿ ಇನ್ಟೇಕ್) ಪ್ರಮಾಣದ ಸರಿಸುಮಾರು ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಇವು ಹೊಂದಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ, 545 μgನಷ್ಟು ಬೀಟಾ ಕ್ಯಾರೋಟಿನ್, ಮತ್ತು 20 ಮಿಲಿಗ್ರಾಂಗಳಷ್ಟು ಪೊಟಾಷಿಯಂನ್ನು ಶತಾವರಿಯ ಈ ಆರು ಚೂಪುಕಾಂಡಗಳು ಹೊಂದಿವೆ" ಎಂದು 'ರೀಡರ್ಸ್ ಡೈಜೆಸ್ಟ್' ನಿಯತಕಾಲಿಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಒಂದು ಲೇಖನವು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಹೃದ್ರೋಗದಲ್ಲಿ ಸೂಚಿತವಾಗಿರುವ ಹೋಮೋಸಿಸ್ಟೀನ್ ಎಂಬ ಒಂದು ವಸ್ತುವನ್ನು ದಮನಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಫೋಲೇಟ್ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಗರ್ಭಿಣಿ ತಾಯಂದಿರಿಗೂ ಸಹ ಫೋಲೇಟ್ ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಶಿಶುಗಳಲ್ಲಿನ ನರವ್ಯೂಹದ ನಳಿಕೆಗಳ ನ್ಯೂನತೆಗಳಂಥ ವಿಷಮ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಿಂದ ಇದು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಹೇರಳವಾಗಿ ಪೊಟಾಷಿಯಂನ್ನು ಪಡೆಯುವುದರಿಂದ ದೇಹದಿಂದ ಕ್ಯಾಲ್ಷಿಯಂ ಅಂಶವು ನಷ್ಟವಾಗುವುದನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಎಂದು ಹಲವಾರು ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಸೂಚಿಸಿವೆ.ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಹಸಿರು ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿ C ಜೀವಸತ್ವವು ಹೇರಳವಾಗಿದೆ.[೧೧]ದೇಹವು ಕೊಲಾಜೆನ್ನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಹಾಗೂ ಅದರ ಮಟ್ಟವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವಲ್ಲಿ C ಜೀವಸತ್ವವು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಅಚ್ಚರಿಯ ಪ್ರೊಟೀನು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಕೊಲಾಜೆನ್, ದೇಹದ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಕೋಶಗಳು ಹಾಗೂ ಅಂಗಾಂಶಗಳನ್ನೂ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಹಿಡಿದಿಡುವಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.'ಹೋಲ್ ಫುಡ್ಸ್ ಕಂಪ್ಯಾನಿಯನ್: ಎ ಗೈಡ್ ಫಾರ್ ಅಡ್ವೆಂಚರಸ್ ಕುಕ್ಸ್, ಕ್ಯೂರಿಯಸ್ ಷಾಪರ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಲವರ್ಸ್ ಆಫ್ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಫುಡ್ಸ್' ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆದ ಡಿ.ಆನ್ಸ್ಟಾಡ್ ಎಂಬಾತ, "ಶತಾವರಿಯು ತನ್ನ ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಬಹಳ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ" ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. "ಮೂತ್ರವರ್ಧಕವೊಂದರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಶತಾವರಿಯು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ನಮ್ಮನ್ನು ಆಯಾಸಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಅಮೋನಿಯಾವನ್ನು ಇದು ತಟಸ್ಥಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ರಕ್ತನಾಳಗಳು ಛಿದ್ರವಾಗದಂತೆ ಅವುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿನ ನಾರಿನ ಅಂಶವು ಅದನ್ನೊಂದು ವಿರೇಚಕವನ್ನಾಗಿಸಿದೆ."
ಶತಾವರಿಯು ಸಮುದ್ರತೀರದ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಿಂದಾಗ್ಗೆ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆಯಾದ್ದರಿಂದ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಳೆಗಳು ಬೆಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ತುಂಬಾ ಲವಣಯುಕ್ತವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುವ ಮಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಹುಲುಸಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯಲೆಂದು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾದ ಜಮೀನುಗಳಲ್ಲಿ ಕಳೆಗಳನ್ನು ದಮನಮಾಡಲು ಕೊಂಚ ಉಪ್ಪನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು; ಆದರೆ ಹೀಗೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸದರಿ ಜಮೀನಿನ ಮಣ್ಣು ಮತ್ತಾವುದೇ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯಲು ಯೋಗ್ಯವಾಗಿ ಉಳಿಯುವುದಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಈ ವಿಧಾನವು ಅನನುಕೂಲತೆಯನ್ನು ತಂದೊಡ್ಡುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಂದು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಇತರ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯಲು ಉತ್ತಮವಾಗಿವೆ. ಮಣ್ಣಿನ ಫಲವತ್ತತೆಯು ಒಂದು ಬೃಹತ್ ಅಂಶವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಸಸ್ಯದ "ಅಗ್ರಭಾಗಗಳನ್ನು" ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ನೆಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ವಸಂತ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಚಿಗುರುಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ; ಮೊದಲ ಬಿಡಿಸುವಿಕೆಗಳು ಅಥವಾ "ಕಿತ್ತ ಸಣ್ಣಕಾಯಿಗಳು" ಸ್ಪ್ರೂ ಶತಾವರಿ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿವೆ.ಸ್ಪ್ರೂ ಶತಾವರಿಗಳು ತೆಳುವಾದ ಕಾಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.[೧೨]
ಸ್ಪಾರ್ಗೆಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಬಿಳಿ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯುವಾಗ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಬೆಳಕನ್ನು ಕೊಡದೆ, ಅವು ಒಡ್ಡಿಕೊಳ್ಳುವ ನೇರಳಾತೀತ ಕಿರಣಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಭೇದವು ಹಸಿರು ಶತಾವರಿ ಪ್ರಭೇದಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಕಹಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ನೆದರ್ಲೆಂಡ್ಸ್, ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ಮತ್ತು ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 57,000 ಟನ್ನುಗಳಷ್ಟು (ಗ್ರಾಹಕರ ಬೇಡಿಕೆಗಳ 61%ನಷ್ಟು ಭಾಗ) ಬಿಳಿ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.[೧೩]ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಸಕ್ಕರೆ ಅಂಶ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ ನಾರುಪದಾರ್ಥದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದುವ ಮೂಲಕ ನೇರಳೆ ಶತಾವರಿಯು ಹಸಿರು ಶತಾವರಿ ಹಾಗೂ ಬಿಳಿ ಶತಾವರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ನೇರಳೆ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ವಯೊಲೆಟೊ ಡಿ'ಆಲ್ಬೆಂಗಾ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದನಾಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ವಾಣಿಜ್ಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿಂದೀಚೆಗೆ, ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ಮತ್ತು ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್ನಂಥ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತಳಿ-ಬೆಳೆಸುವಿಕೆಯ ಕಾರ್ಯವು ಮುಂದುವರಿದುಕೊಂಡುಬಂದಿದೆ.ವಾಯವ್ಯ ಭಾಗದ ಯುರೋಪ್ನಲ್ಲಿ, ಶತಾವರಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಋತುವು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದೆ. ಏಪ್ರಿಲ್ 23ರಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಆರಂಭವಾಗುವ ಈ ಅವಧಿಯು ನಡುಬೇಸಿಗೆಯ ದಿನದಂದು ಅಂತ್ಯಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.[೧೪]
ಟೊಮ್ಯಾಟೊ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಶತಾವರಿ ಸಸ್ಯವು ಒಂದು ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿ ಒಡನಾಡಿ ಸಸ್ಯವಾಗಿದೆ. ಟೊಮ್ಯಾಟೊ ಸಸ್ಯಗಳ ಇತರ ಸಾಮಾನ್ಯ ಒಡನಾಡಿ ಸಸ್ಯಗಳು ಮಾಡುವಂತೆಯೇ, ಟೊಮ್ಯಾಟೊ ಸಸ್ಯವು ಶತಾವರಿಯ ಜೀರುಂಡೆ ಕೀಟವನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಟೊಮ್ಯಾಟೊ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ನೆಮಟೋಡ್ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಒಂದಷ್ಟು ಬೇರಿನ ಹಾನಿಕಾರಕ ಹುಳುಗಳನ್ನು ಶತಾವರಿಯು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಬಹುದು.[೧೫]
2007ರಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ, ಪೆರು ದೇಶವು ವಿಶ್ವದ ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಶತಾವರಿ ರಫ್ತುದಾರನಾಗಿದ್ದರೆ, ನಂತರದ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಚೀನಾ ಮತ್ತು ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.[೧೬] ಶತಾವರಿಯ ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಆಮದುದಾರ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ (2004) ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು (92,405 ಟನ್ನುಗಳು), ಹಾಗೂ ನಂತರದ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟ (ಬಾಹ್ಯ ವ್ಯಾಪಾರ) (18,565 ಟನ್ನುಗಳು), ಮತ್ತು ಜಪಾನ್ (17,148 ಟನ್ನುಗಳು) ಸೇರಿದ್ದವು.[೧೭] 2005ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು 218.5 square kilometres (54,000 acres) ಮತ್ತು 90,200 ಟನ್ನುಗಳಷ್ಟು[೧೮] ಇಳುವರಿಯೊಂದಿಗೆ ವಿಶ್ವದ ಮೂರನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉತ್ಪಾದಕನೆಂಬ ಹೆಸರು ಅವುಗಳ ಪಾಲಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೂ ಮುಂಚಿನ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಚೀನಾ (5,906,000 ಟನ್ನುಗಳು) ಹಾಗೂ ಪೆರು (206,030 ಟನ್ನುಗಳು) ದೇಶಗಳಿದ್ದವು.[೧೯] ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ, ಮಿಚಿಗನ್, ಮತ್ತು ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ಗಳಲ್ಲಿ U.S. ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲಾಯಿತು.[೧೮] ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಸ್ಯಾಕ್ರೊಮೆಂಟೊ-ಸ್ಯಾನ್ ಜೊವಾಕಿನ್ ನದಿಯ ನದೀ ಮುಖಜಭೂಮಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಈ ಬೆಳೆಯು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದ್ದು, ಇದರ ಸಂಭ್ರಮಾಚರಣೆಗಾಗಿ ಸ್ಟಾಕ್ಟನ್ ನಗರವು ಪ್ರತಿವರ್ಷವೂ ಒಂದು ಮೇಳವನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಿಚಿಗನ್ನ ಹಾರ್ಟ್ ನಗರವು ಒಂದು ಮೆರವಣಿಗೆ ಹಾಗೂ ಶತಾವರಿ ರಾಣಿಯ ವೇಷದೊಂದಿಗೆ ಮೇಳವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ವೊರ್ಸೆಸ್ಟರ್ಷೈರ್ನಲ್ಲಿನ ಈವ್ಶಾಮ್ ಕಣಿವೆಯು ಉತ್ತರ ಯುರೋಪ್ನೊಳಗಿನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉತ್ಪಾದಕ ಎಂದು ಪ್ರಚಾರ ಪಡೆದಿದೆ. ಸ್ಟಾಕ್ಟನ್ನಂತೆಯೇ ಸಂಭ್ರಮಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗುವ ಈ ಪ್ರದೇಶವು, ಪ್ರತಿವರ್ಷವೂ ಒಂದು ವಾರದ ಅವಧಿಯ ಮೇಳವನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಬೆಳೆಗಳ ಹರಾಜುಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಶತಾವರಿ ಮೇಳದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯರು ಶತಾವರಿಯ ಚೂಪುಕಾಂಡಗಳಂತೆ ವೇಷಧರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿನ ಈ ಮೇಳವು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.[೨೦] ನ್ಯೂರೆಂಬರ್ಗ್ನ ಬವೇರಿಯನ್ ನಗರದಲ್ಲೂ ಒಂದು ನಗರ ಮೇಳವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದು, ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಾರದವರೆಗೆ ಇದನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲಾದ ಬಿಳಿ ಶತಾವರಿ, ಅಂದರೆ "ಸ್ಪಾರ್ಗೆಲ್"ನ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಈ ಮೇಳವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಆ ವಲಯದಲ್ಲಿರುವ, ಅತಿವೇಗವಾಗಿ ಸ್ಪಾರ್ಗೆಲ್ನ್ನು ಕೀಳುವವರನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸ್ಪರ್ಧೆಯೂ ಇರುತ್ತದೆ. ಗುಣಗ್ರಾಹಿ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಹೇರಳ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮದ್ಯಗಳು ಹಾಗೂ ಬಿಯರ್ನ್ನು ಸೇವಿಸುವುದನ್ನು ಈ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು.[೨೧]
ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್ ಅಫಿಷಿನಾಲಿಸ್ ಎಂಬುದು ಸರಳವಾಗಿ "ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್" (ಶತಾವರಿ) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದಲೇ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಆದರೆ "ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್" ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ತಳುಕುಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುವ ಒಂದಷ್ಟು ಸಂಬಂಧಿಸದ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಗೊಂದಲಕ್ಕೀಡಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆರ್ನಿಥೋಗ್ಯಾಲಂ ಪೈರೆನೈಕಮ್ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದವನ್ನು ಅದರ ಖಾದ್ಯ ಚಿಗುರುಗಳಿಂದಾಗಿ "ಪ್ರಷ್ಯನ್ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್" (ಪ್ರಷ್ಯನ್ ಶತಾವರಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ."ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್" ಎಂಬ ಆಂಗ್ಲಪದವು ಶಿಷ್ಟ ಲ್ಯಾಟಿನ್ನಿಂದ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರೂ, ಸದರಿ ಸಸ್ಯವು ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪೆರೇಜ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದಲೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಹೆಸರು ಮಧ್ಯಯುಗದ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದವಾದ ಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್ ನಿಂದ ಬಂದಿತ್ತು. ಸ್ವತಃ ಈ ಪದವು ಗ್ರೀಕ್ ಭಾಷೆಯ ಆಸ್ಫಾರಗೊಸ್ ಅಥವಾ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗೊಸ್ ನಿಂದ ಜನ್ಯವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗ್ರೀಕ್ ಪದವು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಾಗ್ ನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ. ಪರ್ಷಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಾಗ್ ಎಂದರೆ "ಮೊಳಕೆ" ಅಥವಾ "ಚಿಗುರು" ಎಂದರ್ಥ.
ಕೆಲವೊಂದು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ "ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿ ಹುಲ್ಲು" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಸಸ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಶತಾವರಿಯ ಗ್ರಂಥಪಾಠವು ಕೆಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು; ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, "ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿ-ಹುಲ್ಲು ಸಸ್ಯವು ತುಂಬಾ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಪ್ರಭಾವ ಎಷ್ಟಿದೆಯೆಂದರೆ ಠೀವಿ ಮತ್ತು ಡೌಲಿನ ಒಂದು ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಶತಾವರಿ ಯು ಹೊಂದಿದೆ" ಎಂದು ಜಾನ್ ವಾಕರ್ ಎಂಬಾತ 1791ರಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರುವುದನ್ನು ಆಕ್ಸ್ಫರ್ಡ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಡಿಕ್ಷ್ನರಿಯು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಗ್ಲೌಸೆಸ್ಟರ್ಷೈರ್ ಮತ್ತು ವೊರ್ಸೆಸ್ಟರ್ಷೈರ್ನಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಕೇವಲ "ಹುಲ್ಲು" ಎಂದೇ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪದದ ಮತ್ತೊಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಆಡುಮಾತಿನ ಮಾರ್ಪಾಡೆಂದರೆ, ಟೆಕ್ಸಾಸ್ನ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ "ಆಸ್ಪ್ಯಾರ್ ಹುಲ್ಲು" (ಆಸ್ಪ್ಯಾರ್ ಗ್ರಾಸ್) ಅಥವಾ "ಆಸ್ಪರ್ ಹುಲ್ಲು" (ಆಸ್ಪರ್ ಗ್ರಾಸ್) ಎಂಬ ಪದ.ಮಿಡ್ಲ್ವೆಸ್ಟ್ ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ಹಾಗೂ ಅಪ್ಪಾಲೇಚಿಯಾದಲ್ಲಿ, "ಸ್ಪಾರ್ ಹುಲ್ಲು" (ಸ್ಪಾರ್ ಗ್ರಾಸ್) ಎಂಬುದೊಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಳಕೆಯ ಮಾತು ಆಗಿದೆ. ಹಣ್ಣಿನ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಶತಾವರಿಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿಗಳ ಕರುಳುಗಳು" (ಸ್ಪ್ಯಾರೋಸ್ ಗಟ್ಸ್) ಎಂದೇ ಜನಜನಿತ. ಪದದ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಇದು "ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿ ಹುಲ್ಲು" ಎಂಬ ಹಳೆಯ ಪದದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಕಂಡರೂ, ಒಮ್ಮುಖವಾಗಿರುವ ಭಾಷಾ ವಿಕಸನವನ್ನು ಇದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಫ್ರೆಂಚ್ ಮತ್ತು ಡಚ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಆಸ್ಪರ್ಗೆ ಎಂದೂ, ಇಟಾಲಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗೊ (ಹಳೆಯ ಇಟಾಲಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಿಯೊ ) ಎಂದೂ, ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಎಸ್ಪಾರ್ಗೊ ಹೋರ್ಟೆನ್ಸ್ ಎಂದೂ, ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಎಸ್ಪ್ಯಾರ್ರಾಗೊ ಎಂದೂ, ಜರ್ಮನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಾರ್ಗೆಲ್ ಎಂದೂ, ಹಂಗೇರಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪ್ಯಾರ್ಗಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.ಶತಾವರಿ ಎಂದು ಈಗ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್ಗೆ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿರುವ ಹೆಸರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಚಾರಿತ್ರಿಕವಾಗಿ ಇದನ್ನು ಆಯುರ್ವೇದೀಯ ಔಷಧಿಗಳ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾ ಬರಲಾಗಿದೆ. ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಆಸಡಿ, ಮಜ್ಜಿಗೆಗಡ್ಡೆ ಅಥವಾ ಸಿಪಾರಿಬೇರುಬಳ್ಳಿ ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಜನಜನಿತವಾಗಿದೆ. ಥೈಲೆಂಡ್ನಲ್ಲಿ ಇದು ನೋ ಮಾಯ್ ಫರಾಂಗ್ (ಥಾಯ್:หน่อไม้ฝรั่ง) ಎಂದೇ ಹೆಸರುವಾಸಿ. ಇದರ ಅಕ್ಷರಶಃ ಅರ್ಥ, "ಯುರೋಪಿನ ಬಿದಿರು ಚಿಗುರುಗಳು" ಎಂಬುದಾಗಿದೆ. ಹಸಿರು ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಥಾಯ್ ಪಾಕವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಸೇವಿಸುವುದರಿಂದ ತಿನ್ನುವವರ ಮೂತ್ರದ ಮೇಲಾಗುವ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬಹಳ ಕಾಲದಿಂದ ಗಮನಿಸಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿದೆ:
ಮಾರ್ಸೆಲ್ ಪ್ರೌಸ್ಟ್ ಎಂಬಾತ, ಶತಾವರಿಯು "...ನನ್ನ ಮೂತ್ರಪಾತ್ರೆಯನ್ನು ಸುಗಂಧದ್ರವ್ಯದ ಒಂದು ಸೀಸೆಯಾಗಿ (ಫ್ಲಾಸ್ಕ್ ಆಗಿ) ಮಾರ್ಪಡಿಸುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ.[೨೩]ಬಹಳಷ್ಟು ಜನರಿಗೆ ಶತಾವರಿ ಮೂತ್ರದ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಕುರಿತು ಅರಿವಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು 1950ರ ದಶಕದಿಂದ ಬಂದಿರುವ ಒಂದು ಅವಲೋಕನದ ಸಾಕ್ಷ್ಯವು ತೋರಿಸಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ (ಅಥವಾ ಕೇವಲ ಕೆಲವು) ಜನರು ವಾಸನೆಯನ್ನು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿಸುತ್ತಾರೆಯೇ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ, ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ (ಅಥವಾ ಕೇವಲ ಕೆಲವು) ಜನರು ವಾಸನೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆಯೇ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಮೂಲತಃ ಈ ರೀತಿಯದೊಂದು ಯೋಚನೆ ಬರಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಕೆಲವೊಂದು ಜನಸಮುದಾಯವು ಇತರರಿಗಿಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಕೆಲವೊಂದು ಜನ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ತಿಂದ ನಂತರ ವಾಸನೆಯುಳ್ಳ ಮೂತ್ರವನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಿದರೆ, ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರದು ಆ ರೀತಿ ಇರಲಿಲ್ಲ.ಆದಾಗ್ಯೂ, 1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಫ್ರಾನ್ಸ್,[೨೪] ಚೀನಾ ಮತ್ತು ಇಸ್ರೇಲ್ ವತಿಯಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮೂರು ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಒಂದಷ್ಟು ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದವು. ಶತಾವರಿಯ ಬಳಕೆಯಿಂದಾಗಿ ವಾಸನೆಯುಕ್ತ ಮೂತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು ಒಂದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಮಾನವ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಆ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ತೋರಿಸಿದ್ದವು. ಇಸ್ರೇಲಿನ ಅಧ್ಯಯನದ ಅನುಸಾರ, ತನ್ನ 307 ಪರೀಕ್ಷಾರ್ಥ ಮಂದಿಯ ಪೈಕಿ 'ಶತಾವರಿ ಮೂತ್ರ'ದ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಬಲ್ಲ ಎಲ್ಲರೂ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಸೇವಿಸಿದ್ದ ಯಾರದೇ ಮೂತ್ರದಲ್ಲಿನ ಸದರಿ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದರು; ಒಂದು ವೇಳೆ ಆ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿದ್ದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವತಃ ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಆಗದಿದ್ದರೂ ಇವರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬ ಅಂಶವು ಕಂಡುಬಂತು.[೨೫] ಹೀಗಾಗಿ, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಸೇವಿಸಿದ ನಂತರ ಬಹುತೇಕ ಮಂದಿ ವಾಸನೆಯುಕ್ತ ಸಂಯುಕ್ತಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತಾರಾದರೂ, ಅವರ ಪೈಕಿ ಕೇವಲ 22%ನಷ್ಟು ಜನರು ಆ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಲು ಅಥವಾ ಘ್ರಾಣಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುವ ಅಲಿಂಗ ವರ್ಣತಂತುವಿನ (ಆಟೋಸೋಮಲ್) ಜೀನ್ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.[೨೬][೨೭][೨೮]
ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿನ ನಿಗದಿತ ಸಂಯುಕ್ತಗಳು ಚಯಾಪಚಯ ಕ್ರಿಯೆಗೊಳಗಾಗಿ ಮೂತ್ರಕ್ಕೆ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ವಾಸನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಥಯಾಲ್ಗಳು, ಥಯೋ ಎಸ್ಟರುಗಳು, ಮತ್ತು ಅಮೋನಿಯಾವನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ, ಗಂಧಕವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ, ಸರಳ ಸಂಯುಕ್ತಗಳನ್ನಾಗಿ ಒಡೆಯುವ ಅನೇಕ ಉತ್ಪನ್ನಗಳೇ ಈ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ವಾಸನೆಗೆ ಕಾರಣ.[೨೯]ಈ ವಾಸನೆಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಬಾಷ್ಪಶೀಲ ಸಾವಯವ ಸಂಯುಕ್ತಗಳನ್ನು ಈ ಕೆಳಕಂಡಂತೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ:[೩೦][೩೧]
ವ್ಯಕ್ತಿನಿಷ್ಠವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಮೊದಲೆರಡು ಸಂಯುಕ್ತಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಘಾಟುವಾಸನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಕೊನೆಯ ಎರಡು (ಗಂಧಕ-ಆಕ್ಸಿಡೀಕೃತ ಅಥವಾ ಗಂಧಕ-ಉತ್ಕರ್ಷಿತ) ಸಂಯುಕ್ತಗಳು ಒಂದು ಸುವಾಸನೆಯ ಪರಿಮಳವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಈ ಸಂಯುಕ್ತಗಳ ಒಂದು ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣವು ಒಂದು "ಪುನಾರಚಿತ ಶತಾವರಿ ಮೂತ್ರದ" ವಾಸನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತವೆ. ಇದನ್ನು 1891ರಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಸೆಲಿ ನೆನ್ಕಿ ಎಂಬಾತ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿ, ಇದರ ವಾಸನೆಗೆ ಮೀಥೇನೆಥಿಯಾಲ್ ಸಂಯುಕ್ತವೇ ಕಾರಣ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ.[೩೨]ಶತಾವರಿಗೆ ಅನನ್ಯವಾಗಿರುವ ಗಂಧಕವನ್ನು ಈ ಸಂಯುಕ್ತಗಳು ಮಾತ್ರವೇ ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ, ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿ ಇವು ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗ್ಯುಸಿಕ್ ಆಮ್ಲ ಮತ್ತು ಅದರ ಜನ್ಯ ವಸ್ತುಗಳಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಈ ಸಂಯುಕ್ತಗಳು ಎಳೆಯ ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆಯಾದ್ದರಿಂದ, ಎಳೆಯ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಸೇವಿಸಿದ ನಂತರ ವಾಸನೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಎದ್ದುಕಾಣುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಅದು ಅನುಗುಣವಾಗಿದೆ.
ಈ ಸಂಯುಕ್ತಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಜೈವಿಕ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವು ಅಷ್ಟೊಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಲ್ಲ.ಆಹಾರ ಸೇವನೆಯಾದ 15–30 ನಿಮಿಷಗಳೊಳಗೆ ಮೂತ್ರದ ವಾಸನೆಯ ದೃಢವಾದ ಆರಂಭದ ವೇಗವು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ.[೩೩]ವಾಟರ್ಲೂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಡಾ. ಆರ್. ಮೆಕ್ಲೆಲ್ಲಾನ್ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿ, ಪರಿಶೀಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.
|coauthors= ignored (|author= suggested) (help) |month= ignored (help) |city= ignored (help) ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್ ಅಫಿಷಿನಾಲಿಸ್ ಎಂಬುದು ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್ ಕುಲದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಹೂಬಿಡುವ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯಾಗಿದ್ದು, ಶತಾವರಿ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿರುವ ತರಕಾರಿಯನ್ನು ಅದರಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಯುರೋಪ್, ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗಗಳ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಸ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಒಂದು ತರಕಾರಿ ಬೆಳೆಯಂತೆಯೂ ಈಗ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
တစ်နှစ်လျှင် တစ်ကြိမ်သာ ရာသီအလိုက် ပေါ်သည့်အပြင် အရသာထူးသော ဟင်းသီးဟင်းရွက်ပင် ဖြစ် သည့် ကညွတ်ပင်ကို လူများ အမြတ်တနိုး ဝယ်ယူစားသုံးကြ သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် မိုးဦးကျစ လများ၌ ကညွတ်များကို ဈေးထဲ၌ ရောင်းချကြသည်။ အနောက်နိုင်ငံတို့၌လည်း ကညွတ် ကို ကြိုက်နှစ်သက်သူများ၍ အစာထူး အစာဆန်း တစ်ရပ် အဖြစ်ဖြင့် ဈေးကြီးပေး၍ ဝယ်ယူစားသုံးကြသည်။
ရောမဘုရင်များ ကြီးစိုးသည့်ခေတ်မှစ၍ ကညွတ်ကို အစာ ကောင်းတစ်ခုအဖြစ်ဖြင့် စိုက်ပျိုးခဲ့ကြ၏။ ကညွတ်မှာ နှစ်ကြာ ခံပင်မျိုးဖြစ်ရာ ကျနစွာ ပြုပြင်ထားသည့် စိုက်ခင်းတွင် အစေ့ များကို စိုက်ပျိုး၍ အပင်များ နေသားတကျဖြစ်လာလျှင် နှစ်စဉ်နှစ်စဉ် အပင်စို့များ ထွက်ပေါ်လာမည်ဖြစ်၏။ သို့သော် အပင်များ သန်စွမ်းစွာထွက်နိုင်ရန် မြေဩဇာအစဉ် ဖြည့် လောင်းပေးရသည်။ အနောက်နိုင်ငံများတွင် ဆောင်းနှင့်နွေ အကြား စပရင်းဥတု (နွေကူးဥတု)မှာ ကညွတ်ပေါ်ချိန် ဖြစ်သည်။
ကညွတ်ပင်စို့များ မြေပြင်မှ ပေါ်ထွက်လာ၍ ၆ လက်မ သို့မဟုတ် ၈ လက်မမြင့်လာသည့်အခါ စားသုံး ရန်အတွက် ထိုအပင်ငယ်များကို ဖြတ်ယူကြသည်။ အကယ်၍ အပင်ကို ကြီးပြင်းအောင်ထားလိုက်လျှင် ငှက်မွေးငှက်တောင်ကဲ့သို့သော အခက်အရွက်များဖြင့် အလွန်တင့်တယ်သည့်အပင် ဖြစ်လာပေ မည်။ အပွင့်ကလေးများမှာ ဖြူ၍ အနီရောင်အသီးများ သီး သည်။ ထိုကြောင့် အချို့ ကညွတ်ပင်မျိုးတို့ကို ခြံဥယျာဉ်များ တွင် အလှအပအတွက် သက်သက် စိုက်ပျိုးထားတတ်ကြသည်။ ကညွတ်ပင်မျိုးပေါင်း ၁၂ဝ ကျော်ရှိ၍ အချို့တိုင်းပြည်များတွင် ကညွတ်ရိုင်းပင်များနှင့် ကညွတ်နွယ်ပင်များလည်း ရှိသည်။ ကညွတ်ပင်ကို စိုက်ပျိုးရာ၌ ပျိုးခင်းတွင် ပေါင်များပြုလုပ်၍ အတန်းလိုက် မျိုးစေ့များကို သုံးလက်မစီခွာလျက် ပျိုးကြဲသည်။
အတန်းတစ်ခုနှင့်တစ်ခု ၃ ပေခန့် ကွာနေစေရသည်။ ထိုကဲ့သို့ မျိုးစေ့ကိုပျိုးပြီး တစ်နှစ်ကြာမှ ကညွတ်ပင်စို့များကို တူးဖေါ်၍ အမြဲတမ်း စိုက်ထားမည့်စိုက်ခင်းသို့ ရွှေ့ပြောင်း ပေးရသည်။ ထိုစိုက်ခင်းတွင် တစ်တန်းနှင့်တစ်တန်း ၄ ပေမှ ၅ ပေထိ ကွာစေ၍ တစ်ပင်နှင့်တစ်ပင် ၂ ပေခန့်ခွာလျက် ထားရသည်။ မျိုးစေ့ကို စိုက်ပျိုးပြီး ၅ နှစ်ကြာမှ ကညွတ်ပင် ပေါက်များကို စားသုံးရန်အလို့ငှါ ဖြတ်ယူနိုင်သည်။ ထိုကြောင့်လည်း ကညွတ် ကို ရနိုင်ခဲသော ဟင်းသီးဟင်းရွက် အနေနှင့် လူတို့သည် အဖိုး သားနားပေး၍ ဝယ်ယူစားသုံးကြလေသည်။ [၁]
ပုံသဏ္ဌာန် : အပင် ပင်ပျော့ပင်ငယ်တစ်မျိုးဖြစ်၍ ၁၀ ပေထိမြင့်၏။ ကိုင်းဖြာ၏။ ပင်စည်လုံး အစိမ်းရောင်ရှိ၍ ချောမွေ့ပြီး ဖြောင့်မတ်သည်။ ပင်စည်ပေါ်တွင် အဝါရောင် ဆူးတောင့်ကြီးများရှိသည်။ အရွက် အရွက်မြွှာကလေး များ အလွန်သေးငယ်၍ အပ်ချောင်း ပုံသဏ္ဌာန်ရှိပြီး အနည်းငယ် ကောက်ကွေ့နေ၏။ အပွင့် ငယ်၍ အဖြူရောင်ရှိပြီး မွှေးကြိုင်သောအနံ့ရှိသည်။ အသီး မှည့်သောအခါ အနီရောင်ရှိ၏။ အမြစ် အပင်အောက်ခြေ မြေကြီးထဲ၌ ဥကဲ့သို့ အမြစ်များ မြောက်မြားစွာ စီတန်းနေသည်။ အသုံးပြုနိုင်သည့် အစိတ်အပိုင်းများ : အမြစ် ၊ အညွန့်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့နိုင်သောနေရာများ : အထက်မြန်မာပြည်တွင် အတွေ့ရနည်းသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ စွတ်စိုထိုင်းမှိုင်းသော အရပ်ဒေသတွင်ပေါက်ရောက်သည်။ တောင်ပေါ်ဒေသနှင့် အေးသော အရပ်များတွင် စိုက်ပျိုးဖြစ်ထွန်းနိုင်သည်။ ပေါက်ရောက်ပုံ။ ။သဘာ၀အလျောက် ပေါက်ရောက်သော်လည်း စားသုံးရန်အတွက် စိုက်ပျိုးကြသည်။ စိုက်ပျိုးသည့်နည်းစံနစ်- (က)မျိုးစေ့ပျိုးထောင်ခြင်း ။ ။ အစေ့မှ ပျိုးထောင်ပါက တစ်နှစ်ခန့် ပျိုးထောင်ရသည်။ အစေ့မှ အပင်ပေါက်ရန် ၂ ပတ်မှ ၆ ပတ် ကြာတတ်သဖြင့် ၃ဝံ စင်တီဂရိတ်ရှိသော ရေတွင် ၃-၄ မိနစ်ခန့် အကြာစိမ်ပြီး စိုက်ခြင်းဖြင့် ၄-၅ ရက်အတွင်း အပင်ပေါက်နိုင်သည်။ ပျိုးခင်းဘောင်များကို ၂-၃ ပေခွာပြုလုပ်၍ ဘောင်များပေါ်တွင် မျိုးစေ့ကို ၃-၄ လက်မခြားခွာပြီး ပျိုးကြဲသင့်သည်။ (ခ) စိုက်ပျိုးခြင်း ။ ။ မြေဆွေးဩဇာဓာတ်များသည့်မြေကို ထွန်ယက်ပြုပြင်ပြီး အကျယ် ၃ ပေ ၊ အနက် ၁ ပေရှိ စိုက်မြောင်းများကို ၄ ပေ ခွာကာတူးဖော်၍ တစ်နှစ်ခန့် ရှိ ပျိုးပင်မှ အမြစ်အုံကို မနာစေဘဲ မိုးဦးကျအချိန်တွင် စိုက်ပျိုးရမည်။ (ဂ) ပြုစု ဂရုစိုက်ခြင်း။ ။ မြေဆွခြင်း၊ ပေါင်းသင်ခြင်းလုပ်ငန်းများကို မကြာမကြာ ပြုလုပ်ပေးရမည်။ ကညွတ်ရိုးကို ဖြူအောင်ပြုလုပ်ရာ၌ ဥတက်များပေါ်တွင် အညှောင့်များ မထွက်မီ ထယ်ထိုးပြီး မြေဖို့ထားရသည်။ (ဃ) ရိတ်သိမ်းခြင်း ။ ။ သက်နုကညွတ်ပင်များ ၂-၃ နှစ်သား အရွယ်တွင် ကညွတ်အစို့ကို ၂ ကြိမ် ၃ ကြိမ်ခန့်သာဖြတ်ယူသင့်သည်။ ၃နှစ်သား ကျော်လျှင်မူ တစ်နှစ်အတွင်း ၄-၅ ကြိမ်အထိ ဖြတ်ယူနိုင်သည်။ အသုံးဝင်ပုံ : အာနိသင် ။ ။ မြန်မာဆေးကျမ်းများ အလိုအရ ချိုအေးသော အရသာရှိ၍ အေးသော ဂုဏ်သတ္တိရှိ၏။ သလိပ်ကို ကြေစေ၍ သွေးသည်းခြေကိုနိုင်သည်။ သွေးလွန် သွေးအန်နာတို့ကို ပယ်၏။ အသုံးပြုပုံ ။ ။ အရွက် ၊ အပင် ၊ အစို့ ၊ အမြစ် ၊ အသီး ၊ အားလုံးလူတို့အား အကျိုးပြုသည်။ သို့သော် အစို့ အမြစ် သည် အဓိက အသုံးကျသည်။
အမြစ်
အညွန့်
El spàraxo (nome sientifego Asparagus officinalis), deła fameja dełe Liliaceae, xe na pianta ke ga el fusto ingropà soto tera (rizoma). Da łì vien su łe parti ke se magna: i turioni. El spàraxo ga drento:
Pal 90% xe fato de aqua.
El spàraxo el xera coltivà domiła ani fa in Egito, in Axia minore e in Spagna. I Greci no i ło magnava, ma i Romani sì. Difati ghin parla Teofrasto, Catone, Plinio e Apicio ke i mensiona el modo de coltivarlo e de prepararlo par magnare.
El modo pi clasico de magnar i spàraxi xe, dopo averli coti a vapore, magnarli coi ovi duri. Se pol fare anca rixi e spàraxi, supe, fortaje coi spàraxi o dopararli come verdura cota rente a pese o carne.
El spàraxo (nome sientifego Asparagus officinalis), deła fameja dełe Liliaceae, xe na pianta ke ga el fusto ingropà soto tera (rizoma). Da łì vien su łe parti ke se magna: i turioni. El spàraxo ga drento:
ł'aminoacido asparagina rutina asido fołico vitamina A vitamina B manganese fosforo calcio magnesio potasioPal 90% xe fato de aqua.
Asparagus, or garden asparagus, folk name sparrow grass, scientific name Asparagus officinalis, is a perennial flowering plant species in the genus Asparagus. Its young shoots are used as a spring vegetable.
It was once classified in the lily family, like the related Allium species, onions and garlic. However, genetic research places lilies, Allium, and asparagus in three separate families—the Liliaceae, Amaryllidaceae, and Asparagaceae, respectively— the Amaryllidaceae and Asparagaceae are grouped together in the order Asparagales. Sources differ as to the native range of Asparagus officinalis, but generally include most of Europe and western temperate Asia.[4][5][6][7] It is widely cultivated as a vegetable crop.
Asparagus is a herbaceous, perennial plant[8] growing to 100–150 centimetres (40–60 inches) tall, with stout stems with much-branched, feathery foliage. The 'leaves' are in fact needle-like cladodes (modified stems) in the axils of scale leaves; they are 6–32 millimetres (1⁄4–1+1⁄4 inches) long and 1 mm (1⁄32 in) broad, and clustered four to 15 together, in a rose-like shape.[9] The root system, often referred to as a 'crown', is adventitious and the root type is fasciculated. The flowers are bell-shaped, greenish-white to yellowish, 4.5–6.5 mm (3⁄16–1⁄4 in) long, with six tepals partially fused together at the base; they are produced singly or in clusters of two or three in the junctions of the branchlets. It is usually dioecious, with male and female flowers on separate plants, but sometimes hermaphrodite flowers are found. The fruit is a small red berry 6–10 mm (1⁄4–13⁄32 in) in diameter, which is toxic to humans.[10]
Plants native to the western coasts of Europe (from northern Spain to northwest Germany, north Ireland, and Great Britain) are treated as Asparagus officinalis subsp. prostratus (Dumort.) Corb., distinguished by its low-growing, often prostrate stems growing to only 30–70 centimetres (12–28 in) high, and shorter cladodes 2–18 mm (3⁄32–23⁄32 in) long.[5][11] It is treated as a distinct species, Asparagus prostratus Dumort, by some authors.[12][13]
Certain compounds in asparagus are metabolized to yield ammonia and various sulfur-containing degradation products, including various thiols and thioesters,[14] which following consumption give urine a characteristic smell.
Some[15] of the volatile organic compounds responsible for the smell are:[16][17]
Subjectively, the first two are the most pungent, while the last two (sulfur-oxidized) give a sweet aroma. A mixture of these compounds form a "reconstituted asparagus urine" odor. This was first investigated in 1891 by Marceli Nencki, who attributed the smell to methanethiol.[18] These compounds originate in the asparagus as asparagusic acid and its derivatives, as these are the only sulfur-containing compounds unique to asparagus. As these are more present in young asparagus, this accords with the observation that the smell is more pronounced after eating young asparagus. The biological mechanism for the production of these compounds is less clear.
The onset of the asparagus urine smell is remarkably rapid while the decline is slower. The smell has been reported to be detectable 15 to 30 minutes after ingestion[19][20] and subsides with a half-life of approximately four hours.[21]
A. officinalis is widely known simply as "asparagus", and may be confused with unrelated plant species also known as "asparagus", such as Ornithogalum pyrenaicum known as "Prussian asparagus" for its edible shoots.
The English word asparagus derives from classical Latin but the plant was once known in English as sperage, from the Medieval Latin sparagus.[Note 1] This term itself derives from the Greek aspharagos or asparagos, but the Greek terms are of uncertain provenance: the latter form admits the possibility of a Proto-Indo-European root meaning "to jerk, scatter," directly or via a Persian descendant meaning "twig, branch"; but the Ancient Greek word itself, meaning "gully, chasm," seems to be of Pre-Greek origin instead.
Asparagus was corrupted in some places to "sparrow grass"; indeed, John Walker wrote in 1791 that "Sparrowgrass is so general that asparagus has an air of stiffness and pedantry".[22] The name 'sparrow grass' was still in common use in rural East Anglia, England well into the twentieth century.[23]
In Turkish, asparagus is known as kuşkonmaz,[24] literally "[a] bird won't land [on it]", in reference to the shape of the plant.
Since asparagus often originates in maritime habitats, it thrives in soils that are too saline for normal weeds to grow. Thus, a little salt was traditionally used to suppress weeds in beds intended for asparagus; this has the disadvantage that the soil cannot be used for anything else. Some places are better for growing asparagus than others. The fertility of the soil is a large factor. "Crowns" are planted in winter, and the first shoots appear in spring; the first pickings or "thinnings" are known as sprue asparagus. Sprue has thin stems.[25]
A breed of "early-season asparagus" that can be harvested two months earlier than usual was announced by a UK grower in early 2011.[26] This variety does not need to lie dormant and blooms at 7 °C (45 °F), rather than the usual 9 °C (48 °F).
Purple asparagus differs from its green and white counterparts in having high sugar and low fibre levels. Purple asparagus was originally developed in Italy, near the city of Albenga and commercialized under the variety name 'Violetto d' Albenga'.[27] Purple asparagus can also turn green while being cooked due to its sensitivity to heat.[28]
German botanical illustration of asparagus
Green asparagus for sale in New York City
Harvest of white asparagus in Hockenheim, Germany
Asparagus is said to be a useful companion plant for tomatoes, as the tomato plant repels the asparagus beetle. Asparagus may repel some harmful root nematodes that affect tomato plants.[29]
Water makes up 93% of asparagus's composition.[30] Asparagus is low in food energy and very low in sodium. It is a good source of vitamin B6, calcium, magnesium, and zinc, and a very good source of dietary fibre, protein, beta-carotene, vitamin C, vitamin E, vitamin K, thiamin, riboflavin, rutin, niacin, folic acid, iron, phosphorus, potassium, copper, manganese, and selenium,[31][32] as well as chromium, a trace mineral that regulates the ability of insulin to transport glucose from the bloodstream into cells.[33] The amino acid asparagine gets its name from asparagus, from which it was first isolated, as the asparagus plant is relatively rich in this compound.
Only young asparagus shoots are commonly eaten: once the buds start to open ("ferning out"), the shoots quickly turn woody.[34] The roots contain starch.[35]
The shoots are prepared and served in a number of ways around the world, typically as an appetizer[36] or vegetable side dish. In Asian-style cooking, asparagus is often stir-fried. Cantonese restaurants in the United States often serve asparagus stir-fried with chicken, shrimp, or beef. It may also be quickly grilled over charcoal or hardwood embers, and is also used as an ingredient in some stews and soups. In recent years, asparagus eaten raw as a component of a salad has regained popularity,[37] although may cause digestive issues for some.[35]
Asparagus can also be pickled and stored for several years. Some brands label shoots prepared in this way as "marinated".
Stem thickness indicates the age of the plant (and not the age of the stalk), with the thicker stems coming from older plants. Older, thicker stalks can be woody, although peeling the skin at the base removes the tough layer. Peeled asparagus will poach much faster.[38] The bottom portion of asparagus often contains sand and soil, so thorough cleaning is generally advised before cooking. Plants bearing seeds produce spears that are smaller and thinner, and plants without seeds produce larger and thicker spears.[39] Thickness and thinness are not an indication of tenderness or toughness. The stalks are thick or thin from the moment they sprout from the ground.[39]
Green asparagus is eaten worldwide, and the availability of imports throughout the year has made it less of a delicacy than it once was.[11] In Europe, according to one source, the "asparagus season is a highlight of the foodie calendar"; in the UK this traditionally begins on 23 April and ends on Midsummer Day.[40][41] As in continental Europe, due to the short growing season and demand for local produce, asparagus commands a premium price.
The top asparagus importers (2016) were the United States (214,735 tonnes), followed by Germany (24,484 tonnes), and Canada (19,224 tonnes).[42]
China is by far the world's largest producer: in 2017 it produced 7,845,162 tonnes, followed by Peru with 383,098 tonnes and Mexico with 245,681 tonnes.[42] U.S. production was concentrated in California, Michigan, and Washington.[43][44] The annual production for white asparagus in Germany is 57,000 tonnes (61% of consumer demand).[45]
When grown under tunnels, growers can extend the harvest season. In the UK, it is estimated that the asparagus harvest season can begin as early as mid-February and continue into late autumn by growing cold-resistant cultivars under heated polytunnels. Furthermore, late season harvests can be achieved using 'reverse season growth' where spears are left to fern between March–August and harvested in September–October.[46][47]
In Asia, an alternative approach to cultivating asparagus has been employed and is referred to as 'Mother Stalk Method' where three to five stalks per plant are allowed to develop into fern, while harvesting adjacent spears.[48]
White asparagus is very popular in Europe and western Asia. White asparagus is the result of applying a blanching technique while the asparagus shoots are growing.[49] To cultivate white asparagus, the shoots are covered with soil as they grow, i.e. earthed up; without exposure to sunlight, no photosynthesis starts, and the shoots remain white. Compared to green asparagus, the locally cultivated so-called "white gold" or "edible ivory" asparagus, also referred to as "the royal vegetable",[50] is believed to be less bitter and much more tender. Freshness is very important, and the lower ends of white asparagus must be peeled before cooking or raw consumption.
Only seasonally on the menu, asparagus dishes are advertised outside many restaurants, usually from late April to June. For the French style, asparagus is often boiled or steamed and served with Hollandaise sauce, White sauce, melted butter or most recently with olive oil and Parmesan cheese.[51] Tall, narrow asparagus cooking pots allow the shoots to be steamed gently, their tips staying out of the water.
During the German Spargelsaison or Spargelzeit ("asparagus season" or "asparagus time"), the asparagus season that traditionally finishes on 24 June, roadside stands and open-air markets sell about half of the country's white asparagus consumption.[52]
In western Himalayan regions, such as Nepal and north-western India wild asparagus is harvested as a seasonal vegetable delicacy known as Kuriloor Jhijhirkani.[53]
The effect of eating asparagus on urine excreted afterwards has long been observed:
[Asparagus] cause a powerful and disagreeable smell in the urine, as everybody knows.
- — Treatise of All Sorts of Foods, Louis Lémery, 1702[54]
asparagus... affects the urine with a foetid smell (especially if cut when they are white) and therefore have been suspected by some physicians as not friendly to the kidneys; when they are older, and begin to ramify, they lose this quality; but then they are not so agreeable.
- — "An Essay Concerning the Nature of Aliments", John Arbuthnot, 1735[55]
A few Stems of Asparagus eaten, shall give our Urine a disagreeable Odour...
- — "Letter to the Royal Academy of Brussels", Benjamin Franklin, c. 1781[56]
Asparagus "...transforms my chamber-pot into a flask of perfume."
- — Marcel Proust (1871–1922)[57]
Asparagus contains asparagusic acid. When the vegetable is digested, a group of volatile sulfur-containing compounds is produced.[58]
Asparagus has been eaten and cultivated for at least two millennia but the association between odorous urine and asparagus consumption was not observed until the late 17th century when sulfur-rich fertilisers became common in agriculture.[59] Small-scale studies noted that the "asparagus urine" odour was not produced by all individuals and estimates as to the proportion of the population who are excretors (reporting a noticeable asparagus urine odour after eating asparagus) has ranged from about 40%[60] to as high as 79%.[61][21] When excretors are exposed to non-excretor urine after asparagus consumption, however, the characteristic asparagus urine odour is usually reported.[59] More recent work has confirmed that a small proportion of individuals do not produce asparagus urine, and amongst those that do, some cannot detect the odour due to a single-nucleotide polymorphism within a cluster of olfactory receptors.[62]
Debate exists about the universality of producing the sulfurous smell, as well as the ability to detect it. Originally, this was thought to be because some people digested asparagus differently from others, so some excreted odorous urine after eating asparagus, and others did not. In the 1980s, three studies from France,[63] China, and Israel published results showing that producing odorous urine from asparagus was a common human characteristic. The Israeli study found that from their 307 subjects, all of those who could smell "asparagus urine" could detect it in the urine of anyone who had eaten asparagus, even if the person who produced it could not detect it.[64] A 2010 study[65] found variations in both production of odorous urine and the ability to detect the odor, but that these were not tightly related. Most people are thought to produce the odorous compounds after eating asparagus, but the differing abilities of various individuals to detect the odor at increasing dilutions suggests a genetically determined specific sensitivity.[66][67][68]
In 2010, the company 23andMe published a genome-wide association study on whether participants have "ever noticed a peculiar odor when [they] pee after eating asparagus".[69] This study pinpointed a single-nucleotide polymorphism (SNP) in a cluster of olfactory genes associated with the ability to detect the odor. While this SNP did not explain all of the difference in detection between people, it provides support for the theory that genetic differences occur in olfactory receptors that lead people to be unable to smell these odorous compounds.
Asparagus has been used as a vegetable owing to its distinct flavor, and in medicine due to its diuretic properties and its purported function as an aphrodisiac. It is pictured as an offering on an Egyptian frieze dating to 3000 BC. In ancient times, it was also known in Syria and in the Iberian Peninsula. Greeks and Romans ate it fresh when in season, and dried the vegetable for use in winter. Emperor Augustus coined the expression "faster than cooking asparagus" for quick action.[Note 2][70][71]
A recipe for cooking asparagus is given in one of the oldest surviving collections of recipes (Apicius's 1st century AD De re coquinaria, Book III). In the second century AD, the Greek physician Galen, highly respected within Roman society, mentioned asparagus as a beneficial herb, but as dominance of the Roman empire waned, asparagus' medicinal value drew little attention[72][Note 1] until al-Nafzawi's The Perfumed Garden. That piece of writing celebrates its purported aphrodisiacal power that the Indian Ananga Ranga attributes to "special phosphorus elements" that also counteract fatigue.
By 1469, asparagus was cultivated in French monasteries. Asparagus appears to have been little noticed in England until 1538,[Note 1] and in Germany until 1542.[71]
Asparagus was brought to North America by European settlers at least as early as 1655. Adriaen van der Donck, a Dutch immigrant to New Netherland, mentions asparagus in his description of Dutch farming practices in the New World.[73] Asparagus was grown by British immigrants as well; in 1685, one of William Penn's advertisements for Pennsylvania included asparagus in a long list of crops that grew well in the American climate.[74]
The points d'amour ("love tips") were served as a delicacy to Madame de Pompadour (1721–1764).[75]
The green crop is significant enough in California's Sacramento–San Joaquin River Delta region that the city of Stockton holds a festival every year to celebrate it. Oceana County, Michigan, the self-proclaimed "asparagus capital of the world" hosts an annual festival complete with a parade and asparagus queen;[76] The Vale of Evesham in Worcestershire is the largest producer within Northern Europe, celebrating with the annual British Asparagus Festival involving auctions of the best crop, an "Asparagus Run" modelled on the Beaujolais Run and a weekend "Asparafest" music festival.[77]
Many German cities hold an annual Spargelfest (asparagus festival) celebrating the harvest of white asparagus. Schwetzingen claims to be the "Asparagus Capital of the World",[78] and during its festival, an Asparagus Queen is crowned. The Bavarian city of Nuremberg feasts a week long in April, with a competition to find the fastest asparagus peeler in the region; this usually involves generous amounts of the local wines and beers being consumed to aid the spectators' appreciative support.
Helmut Zipner, who peeled a ton of asparagus in 16 hours, holds the world record in asparagus peeling.[78]
In the Netherlands and northern Germany, asparagus is often eaten with ham, boiled egg, potatoes, and a melted butter sauce.
Three types of asparagus are on display, with white asparagus at the back and green asparagus in the middle. The plant at the front is Ornithogalum pyrenaicum, commonly called wild asparagus, and sometimes Bath asparagus or Prussian asparagus.
Asparagus officinalis next to the Columbia River in East Wenatchee, Douglas County, Washington
Asparagus served with bacon and rice
Wild asparagus (Asparagus aphyllus) native to the Levant
Mature wild asparagus with seed pods in Saskatchewan, Canada
{{cite book}}: CS1 maint: others (link) {{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) 
A multitude of cultivated asparagus bundles Asparagus, or garden asparagus, folk name sparrow grass, scientific name Asparagus officinalis, is a perennial flowering plant species in the genus Asparagus. Its young shoots are used as a spring vegetable.
It was once classified in the lily family, like the related Allium species, onions and garlic. However, genetic research places lilies, Allium, and asparagus in three separate families—the Liliaceae, Amaryllidaceae, and Asparagaceae, respectively— the Amaryllidaceae and Asparagaceae are grouped together in the order Asparagales. Sources differ as to the native range of Asparagus officinalis, but generally include most of Europe and western temperate Asia. It is widely cultivated as a vegetable crop.
Kutima asparago (science: Asparagus officinalis var. altilis) estas la nomo de unu specio de manĝebla planto en samnoma la genro Asparago (el la ordo Asparagaloj) kiu estas manĝata kiel legomo.
Ĝi estis konata antikve pro ĝia bongusta kaj diureza ecoj. La legomo estis kultivata kaj manĝata antaŭ pli ol 2000 jaroj en Mediteranea baseno kaj Malgrand-Azio. Recepto por kuiri asparagon estas trovebla en la plej malnova kuirlibro de receptoj de la 3-a jarcento a.K., la De re coquinaria, 3-a libro fare de Apicio.
La genro asparago enhavas ankaŭ nemanĝeblajn plantojn (nemanĝebla asparago) , ekzemple Asparagus Sprengeri). Oni povas kulturi ĝin ankaŭ en hejmoj kiel hejmajn florojn.
Blanka asparago (Spargel) estas tre bongusta kaj populara en la printempo en Germanio kaj Aŭstrio.
En Hispanio oni ofte kolektas la sovaĝan asparagojn Asparagus acutifolius L.
Kutima asparago (science: Asparagus officinalis var. altilis) estas la nomo de unu specio de manĝebla planto en samnoma la genro Asparago (el la ordo Asparagaloj) kiu estas manĝata kiel legomo.
Ĝi estis konata antikve pro ĝia bongusta kaj diureza ecoj. La legomo estis kultivata kaj manĝata antaŭ pli ol 2000 jaroj en Mediteranea baseno kaj Malgrand-Azio. Recepto por kuiri asparagon estas trovebla en la plej malnova kuirlibro de receptoj de la 3-a jarcento a.K., la De re coquinaria, 3-a libro fare de Apicio.
La genro asparago enhavas ankaŭ nemanĝeblajn plantojn (nemanĝebla asparago) , ekzemple Asparagus Sprengeri). Oni povas kulturi ĝin ankaŭ en hejmoj kiel hejmajn florojn.
Blanka asparago (Spargel) estas tre bongusta kaj populara en la printempo en Germanio kaj Aŭstrio.
En Hispanio oni ofte kolektas la sovaĝan asparagojn Asparagus acutifolius L.
Asparagus officinalis, llamado popularmente esparraguera o espárrago común,[1] es una especie de la familia Asparagaceae. Es una planta herbácea perenne de follaje muy ramificado y aspecto plumoso. Su cultivo dura bastante tiempo en el suelo, del orden de ocho a diez años. La planta de espárrago está formada por tallos aéreos ramificados y una parte subterránea constituida por raíces y yemas, que es lo que se denomina comúnmente “garra”. De los brotes jóvenes se obtienen las verduras conocidas como espárragos. Las hojas están reducidas a escamas, con ramificaciones filiformes verdes en su base. Estas ramificaciones alcanzan los 25 mm de largo. La floración se produce a partir de junio. Las flores son pequeñas, campanuladas, pedunculadas, y se distribuyen en parejas o son solitarias. Las flores masculinas y femeninas se encuentran en plantas diferentes.[2]
La palabra espárrago (del latín) sparagus deriva a su vez del griego aspharagos o asparagos y el término griego se originó en el persa asparag que significa "brote". Ha sido usado desde tiempos muy antiguos como verdura culinaria, debido a su delicado sabor y a sus propiedades diuréticas. Hay una receta para cocinar espárragos en el libro de recetas más antiguo que se conserva, De re coquinaria, libro III, escrito por Apicio en el siglo III.
El espárrago blanco se obtiene al evitar la exposición de las plantas a la luz mientras crecen. El espárrago morado es diferente a las variedades verdes o blancas, se caracteriza principalmente por un alto contenido en azúcar y bajos niveles de fibra. Fue originalmente cultivado en Italia y comercializado con el nombre Violetto d'Albenga. Su cultivo continuó en países europeos y saltó a América, Asia y Nueva Zelanda.[3]
El espárrago silvestre (espárrago triguero) se usa en el Mediterráneo como seto para delimitar las parcelas aprovechando sus hojas en forma de pinchos desagradables y para obtener las "puntas de espárrago" como alimento. Las plantas arden con facilidad, incluso en épocas de lluvias, y los agricultores suelen quemarlas intencionadamente para provocar la salida de nuevos brotes.
En su forma más simple, los brotes se cuecen en agua o al vapor hasta que están tiernos y se sirven con una salsa ligera (como la neerlandesa o la mayonesa) o con mantequilla derretida o con unas gotas de aceite de oliva y queso parmesano rallado. Un refinamiento es atar los brotes en haces y prepararlos de pie, de forma que la parte inferior de los tallos se hierve, mientras que las más tiernas yemas se hacen al vapor. Las ollas altas y cilíndricas para cocinar espárragos tienen bases perforadas y salientes para sujetarlos, de forma que este proceso sea lo más simple posible. En algunas ocasiones se comercializan como espárragos en conserva inundados en un líquido de cobertura.
A diferencia de las mayoría de las verduras, en las que las más pequeñas y delgadas son más tiernas, los tallos gruesos de espárragos tienen mayor volumen tierno en proporción a su piel. Cuando los espárragos llevan demasiado tiempo en el mercado, los extremos cortados se habrán secado y vuelto ligeramente cóncavos. Los mejores espárragos son los que se recogen y limpian mientras se pone el agua a hervir. Los cocineros meticulosos raspan los tallos de espárrago con un pelador de verduras, evitando las yemas, y los enfrían en agua helada antes de hervirlos; a menudo la piel se incorpora al agua de cocción y se retira cuando los espárragos están hechos, supuestamente para evitar diluir el sabor. Los espárragos pequeños o las yemas de los grandes sirven para cocinar sopa de espárragos. Los restaurantes cantoneses suelen servir espárragos revueltos con pollo, gambas o ternera. El espárrago es una de las pocas comidas que se considera aceptable comer con las manos en un ambiente formal, si bien esto es más común en Europa.
Otro detalle digno de mención sobre los espárragos es que algunos de sus componentes se metabolizan y excretan en la orina, dándole un distintivo olor ligeramente desagradable. Este olor es provocado por varios productos degradados que contienen azufre (como el ácido asparagúsico,[4] tioles y tioésteres). Diversos estudios han demostrado no solo que cerca del 40% de las personas examinadas exhibían este característico olor, sino también que no todo el mundo es capaz de olerlo cuando lo produce.[5]
Debido a su forma se ha creído que el espárrago tiene efectos afrodisíacos, pero esto nunca ha sido demostrado.
El aminoácido asparagina recibe su nombre del espárrago, al ser la planta rica en este compuesto.
Muchas plantas con y sin parentesco pueden ser llamadas «espárrago» o ser «usadas como espárrago» cuando se comen sus brotes. En especial, los brotes de una planta lejanamente relacionada, Ornithogalum pyrenaicum pueden ser llamados «espárragos prusios».
Fuente [7]
Asparagus officinalis fue descrito por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 1: 313. 1753.[8]
Ver: Asparagus
officinalis: epíteto latino que significa "vendida en herbarios, medicinal".[9]
Asparagus officinalis, llamado popularmente esparraguera o espárrago común, es una especie de la familia Asparagaceae. Es una planta herbácea perenne de follaje muy ramificado y aspecto plumoso. Su cultivo dura bastante tiempo en el suelo, del orden de ocho a diez años. La planta de espárrago está formada por tallos aéreos ramificados y una parte subterránea constituida por raíces y yemas, que es lo que se denomina comúnmente “garra”. De los brotes jóvenes se obtienen las verduras conocidas como espárragos. Las hojas están reducidas a escamas, con ramificaciones filiformes verdes en su base. Estas ramificaciones alcanzan los 25 mm de largo. La floración se produce a partir de junio. Las flores son pequeñas, campanuladas, pedunculadas, y se distribuyen en parejas o son solitarias. Las flores masculinas y femeninas se encuentran en plantas diferentes.
See artikkel on liigist. Perekonna kohta vaata artiklit Aspar (perekond). Vana-Rooma ühiskonnategelase kohta vaata artiklit Aspar (Vana-Rooma). Harilik aspar (köögiviljana spargel ja toalillena asparaagus; Asparagus officinalis) on aspariliste sugukonda aspari perekonda kuuluv mitmeaastane rohttaim.
Taimel on lühikeste harunemata juurtega risoom. Risoom suudab taime 15–20 aastat kasvatada. Selle ülemisest osast arenevad jämedad võrsed.
Noor võrse ehk n-ö küünis sirgub maa-aluse juure küljes.
Täiskasvanud aspari vars puitub. Tugevasti harunenud vars on püstine ja võib kasvada 1,5–2 m kõrguseks. Taime varrel kasvavad helerohelised, kaharad, 3–6 kaupa kimpu kogunenud 1–3 cm pikkused ja 1 mm laiused, lehtede ülesandeid täitvaid harud ehk kladoodid.
Üldiselt on harilik aspar kahekojaline taim. Leidub aga ka vorme, millel samal taimel on nii isas- kui emasõied, samuti mõlemasooliste õitega taimi. Õied on kellukakujulised, rohekasvalged kuni kollakad, 4,5–6,5 mm pikad, paiknevad kas üksikult või 2–3 kaupa. Õiel on 6 alusel osaliselt kokku kasvanud õielehte.
Vili on kolmekambriline, väike, punane mari, mille läbimõõt on 6–10 mm. Igas kambris on 1–2 musta seemet.
Looduslikult kasvab ta rannikul Põhja-Hispaaniast kuni Loode-Saksamaani, samuti Briti saartel. Eestis leidub seda looduslikult läänesaarte rannikul ja laidudel. Mõned autorid käsitlevad metsikut asparit iseseisva liigina Asparagus prostratus.
Harilik aspar on Vahemere maade idaosast pärit. Seda on kasutatud üle 2000 aasta, esialgu ainult ravimtaimena. Vana-Kreekas oli harilik aspar üks armastusejumalanna Aphrodite tunnuseid. Sellega pärjati vastabiellunuid ja ehiti pulmaloože.
Ammu enne Vana-Kreeka ja Vana-Rooma tsivilisatsiooni oli spargel väidetavalt levinud juba Vana-Egiptuses.
Arvatakse, et sparglit hakati köögiviljana kasvatama kõigepealt Vana-Roomas. Spargli kirjeldusi võib kohata Rooma õpetlaste töödes, näiteks Plinius Vanema "Loodusloos". Vanad roomlased tõid esile spargli virgutavat toimet, muutes nukrad ja sünged lõbusateks ja elurõõmsateks. Spargli omadustele pühendati sel ajal terveid traktaate. Hariliku aspari ladinakeelses nimetuses viitab sõna officinalis raviotstarbele. Roomlased hindasid seda taime nii väga, et kandsid seda amuletina kaelas. Maailma vanimas säilinud kokaraamatus, Apiciuse 3. sajandi teoses "De re coquinaria" on spargli küpsetamise retsept.
Keskajal kasvatasid taime peamiselt araablased, Euroopas oli ta unustatud. Louis XIV ajal läks spargli kasutamine taas moodi. Alates 17. sajandist on aretatud hulk sorte, mida tänapäeval kasvatatakse eelkõige Euroopas, Mehhikos, USA-s ja Taiwanil.
Tänapäeval kasvatatakse lõviosa sparglist Hiinas. Maailma suuruselt teine sparglitootja on Peruu, kes on ka maailma suurim sparglieksportija. Suurim spargliimportija on USA, kes on ise tootmise poolest koos Mehhiko ja Saksamaaga maailma neljas kuni kuues riik.
Spargel on rikas valkude, mineraalainetest raua, seleeni, kaaliumi, naatriumi ja fosfori poolest. Äsjakorjatud roheline spargel on valgest sparglist vitamiinirikkam. Sparglis on foolhapet; vees lahustuvat vitamiini S-metüülmetioniin; C-, A- ja B-vitamiini.
Hariliku aspari söödav osa on noor võrse ehk küünis. Harunenud vars enam söögiks ei kõlba. Peamine tarbimishooaeg kestab märtsist juuni lõpuni.
Toiduks sobivad noored võrsed. Söögiks sobivate sparglite jaotus:
Rahvameditsiinis kasutatakse asparit südamepuudulikkuse, maksa- ja neeruhaiguste ning podagra korral. Seda kasutatakse maksahaiguste korral, kuna aspar kaitseb maksa rakke.[1]
Köögiviljana kasvatatakse Eestis harva, tihedamini ilutaimena. Süüakse paarkümmet sparglisorti kolmesajast.
Spargli mõju sööja uriinile on täheldatud juba ammu. John Arbuthnot kirjutas 1735 oma teoses "Essee toitude loomusest" ("An Essay Concerning the Nature of Aliments"): "asparaagus ... muudab uriini lõhnavaks (eriti kui ta on valgena lõigatud) ja sellepärast on mõned arstid kahtlustanud, et see ei ole hea neerudele. Kui nad vanemaks saavad ja puituma hakkavad, kaotavad nad selle omaduse, aga siis nad ei ole enam nii nauditavad."
Marcel Proust kirjutas: "Asparaagus muudab minu pissipoti lõhnaõlipudeliks."
Enamik inimesi seda lõhna siiski ei tunne. Kahtlustati, et osa inimesi seedib sparglit kuidagi teistmoodi, nii et nende uriin ei lõhna pärast spargli söömist. Alates 1950. aastatest on seda teaduslikult uuritud, kuid alles 1989 selgitati välja, et kõigi sparglit söönud inimeste uriin on ühtemoodi lõhnav, kuid kõigest 22% inimestest on geen, mis võimaldab seda lõhna tajuda.
Mõned aspari koostisained metaboliseeruvad, andes uriinile lõhna mitmesuguste väävlit sisaldavate laguproduktide tõttu. Nende hulka kuuluvad tioolid, tioestrid ja ammoniaak. 1987. aasta uurimus tegi kindlaks kuus keemilist ainet, mis koos lõhna moodustavad: metaanetiool, dimetüülsulfiid, dimetüüldisulfiid, bis(metüültio)metaan, dimetüülsulfoksiid ja dimetüülsulfoon. Neist kaks esimest on kõige teravama lõhnaga, aga kaks viimast muudavad lõhna magusaks. Esimese selleteemalise uurimuse tegi juba 1891 Marcel Nencki, kes eraldas üksnes metaanetiooli ja pidas seda kogu lõhna eest vastutavaks.
Kõik need ained tekivad asparaagushappe ja selle derivaatide lagunemisel, sest see on ainus asparile ainuomane keemiline aine, mis väävlit sisaldab. Noored taimed sisaldavad asparaagushapet rohkem, sellepärast on noorte taimede söömise järel mõju tugevam. Bioloogiline mehhanism, kuidas asparaagushape nendeks aineteks laguneb, on esialgu veel ebaselge.
Alan Alexander Milne'i teoses "Karupoeg Puhh" kasvatas Notsu asparit.
See artikkel on liigist. Perekonna kohta vaata artiklit Aspar (perekond). Vana-Rooma ühiskonnategelase kohta vaata artiklit Aspar (Vana-Rooma). Harilik aspar (köögiviljana spargel ja toalillena asparaagus; Asparagus officinalis) on aspariliste sugukonda aspari perekonda kuuluv mitmeaastane rohttaim.
Zainzuria edo frantses-porrua barazki luzea eta haritsua da, zuri edo berde kolorekoa eta lodiera desberdinetakoa. Barazki horren asparagina izeneko substantzia gernura pasatzen delako gertatzen da hori.
Gurean, Nafarroako Erriberakoa preziatua da.
Zainzuria Afrikatik eta Ekialdetik etorritako landarea da. Duela 6.000 urte baino gehiago lantzen zuten egiptoarrek, eta horien bidez iritsi zen Greziara eta Erromara.
Elikaduraren ikuspuntutik, oso kaloria gutxi dituen janaria dugu (10-20 kcal 100 g-ko): ez du koiperik eta karbohidratoak ere gutxi, proteinetan barazki aberatsenetako bat bada ere (% 2,28). Zuntz dezente du (% 2,1), A, C eta E bitaminak ere bai, eta B taldekoetan azido foliko ugari du. Gatz mineraletan, potasioa, fosforoa, burdina eta magnesioa ditu batik bat.
Kimuek asparagina eta tironina (aminoazido usaintsu bat) dauzkate, eta, gainera, nitrogenoa, sufrea, koniferina deritzan glukosido bat, bainilina, azido sukzinikoa, azukrea, etab[1].
Bi motatako esparrago freskoak daude: zuriak eta berdeak. Udaberrian eta uda-hasieran hazten dira, eta 30 cm inguru dutenean biltzen dira.
Zainzuria edo frantses-porrua barazki luzea eta haritsua da, zuri edo berde kolorekoa eta lodiera desberdinetakoa. Barazki horren asparagina izeneko substantzia gernura pasatzen delako gertatzen da hori.
Gurean, Nafarroako Erriberakoa preziatua da.
Zainzuria Afrikatik eta Ekialdetik etorritako landarea da. Duela 6.000 urte baino gehiago lantzen zuten egiptoarrek, eta horien bidez iritsi zen Greziara eta Erromara.
Elikaduraren ikuspuntutik, oso kaloria gutxi dituen janaria dugu (10-20 kcal 100 g-ko): ez du koiperik eta karbohidratoak ere gutxi, proteinetan barazki aberatsenetako bat bada ere (% 2,28). Zuntz dezente du (% 2,1), A, C eta E bitaminak ere bai, eta B taldekoetan azido foliko ugari du. Gatz mineraletan, potasioa, fosforoa, burdina eta magnesioa ditu batik bat.
Kimuek asparagina eta tironina (aminoazido usaintsu bat) dauzkate, eta, gainera, nitrogenoa, sufrea, koniferina deritzan glukosido bat, bainilina, azido sukzinikoa, azukrea, etab.
Ruokaparsa eli parsa (Asparagus officinalis) on yksisirkkainen kasvilaji, joka on tunnettu vihanneksena. Sen nuoria versoja, tankoparsaa, viljellään ravintokasvina.
Parsaa on ennen käytetty myös lääkekasvina. Parsaa on käytetty jo hyvin varhain ravintokasvina sen hienon maun ja diureettisten ominaisuuksien vuoksi. Parsa mainitaan maailman vanhimmassa tunnetussa keittokirjassa, Apiciuksen teoksessa De re coquinaria 200-luvulta.
Parsa on melko vaativa kasvi, joka tuottaa satoa vasta kolmantena keväänä.[2] Viljelymaa tulisi olla kalkitettua ja hieman savista.
Valkoinen ja vihreä parsa ovat itse asiassa samaa kasvia. Vihreän parsan sato korjataan, kun versot ovat kasvaneet n. 15 cm:n korkuisiksi. Valkoista parsaa saadaan korjaamalla sato "maan alta" heti kun versojen kärjet ovat pinnalla.[3]
Yksinkertaisimmillaan parsanversoja keitetään tai höyrytetään kunnes ne pehmenevät ja tarjotaan kevyen kastikkeen tai voisulan kanssa. Parhaaseen lopputulokseen päästään kuitenkin sitomalla versoja nipuksi ja laittamalla nippu pystyasennossa kiehuvaan veteen, jolloin versojen tyvet keittyvät ja pehmeämmät kärjet höyryttyvät. Parsan keittämiseen on myös erityisiä, pohjasta rei'itettyjä astioita, jolloin oikeaoppinen keittäminen onnistuu vieläkin paremmin.
Brittiläisen tutkimuksen mukaan noin 40 % ihmisistä erittää parsan nauttimisen jälkeen virtsaan vahvatuoksuisia rikkipitoisia hajoamistuotteita, kuten tioleja ja tioestereitä. Hajoamistuotteiden synty virtsassa määräytyy geneettisesti. Koska suurimmalta osalta ihmisiä puuttuu geeni, joka hajottaa parsassa olevan aromiaineksen, ei heidän virtsassaan ole havaittavissa mitään hajumuutoksia.[4]
Parsaa on viljelty ensimmäisen kerran 5000 vuotta sitten Egyptissä[5] ja ajanlaskun alun aikoihin Välimeren alueella ja Vähässä-Aasiassa. Kreikkalaiset ja roomalaiset rakastivat parsan makua, rakennetta ja lääkinnällisiä ominaisuuksia. Roomalaiset keisarit olivat niin mieltyneitä parsaan, että he pitivät erityisiä laivoja parsan noutamiseen ja kutsuivat tätä "parsalaivastoksi". Kreikkalaiset eivät ilmeisesti koskaan viljelleet parsaa, mutta roomalaisilla oli vuonna 200 eaa. tarkat ohjeet siitä, miten parsaa tuli viljellä. Parsaa syötiin sesonkiaikaan sekä kuivatettiin myöhempää käyttöä varten. Parsan käyttö levisi 1500-luvulla Ranskaan ja Englantiin ja myöhemmin Pohjois-Amerikkaan. Parsa on esiintynyt myös muinaisissa egyptiläisissä kirjoituksessa ja sitä on myös viljelty Syyrian ja Espanjan alueilla.
Parsa on yksi ravinnepitoisimmista kasviksista. Se on kasvikunnan paras foolihapon lähde. Parsa on hyvin vähäkalorista - yhdessä versossa on alle 17 kJ ja sadassa grammassa vain n. 65 kJ energiaa. Parsassa ei ole rasvaa eikä kolesterolia ja vain vähän natriumia. Parsassa on runsaasti kaliumia ja ravintokuitua. Lisäksi se sisältää rutiinia eli P-vitamiinia, joka vahvistaa verisuonten seinämiä.
Peru on tällä hetkellä maailman johtava parsanviejämaa. Se on ohittanut muut suuret parsantuottajamaat, kuten Kiinan ja Yhdysvallat. Määrällisesti suurimmat parsanviejämaat vuonna 2004 olivat Peru, Meksiko ja Yhdysvallat. Suurimmat parsan tuojat olivat Yhdysvallat, Euroopan unioni ja Japani. Kiina ilmoittaa tuottavansa paljon enemmän kuin Peru, mutta vientitilastoissa se jää Perusta jälkeen.[6]
Kaalit: keräkaali | kiinankaali | kukkakaali | kyssäkaali | lehtikaali | punakaali | parsakaali | ruusukaali | kurttu- eli savoijinkaali
Kurkkukasvit: kurkku | kesäkurpitsa | kurpitsa | spagettikurpitsa
Mausteet: basilika | humala | kirveli | krassi | kumina | kurkkuyrtti | kynteli | lipstikka | meirami | minttu | persilja | rakuuna | rosmariini | salvia | sitruunamelissa | tilli | timjami
Mukulakasvit: maa-artisokka | peruna
Palkokasvit: herne | härkäpapu | tarhapapu
Sipulit: hillosipuli | ilmasipuli | jättisipuli | purjo | sipuli | ruohosipuli | ryvässipuli | valkosipuli | vihersipuli
Muut kasvikset: endiivi | fenkoli | latva-artisokka | lehtisalaatti | lehtiselleri | mangoldi | maissi | paprika | parsa | pinaatti | raparperi | tomaatti
Ruokaparsa eli parsa (Asparagus officinalis) on yksisirkkainen kasvilaji, joka on tunnettu vihanneksena. Sen nuoria versoja, tankoparsaa, viljellään ravintokasvina.
Parsaa on ennen käytetty myös lääkekasvina. Parsaa on käytetty jo hyvin varhain ravintokasvina sen hienon maun ja diureettisten ominaisuuksien vuoksi. Parsa mainitaan maailman vanhimmassa tunnetussa keittokirjassa, Apiciuksen teoksessa De re coquinaria 200-luvulta.
Parsa on melko vaativa kasvi, joka tuottaa satoa vasta kolmantena keväänä. Viljelymaa tulisi olla kalkitettua ja hieman savista.
Valkoinen ja vihreä parsa ovat itse asiassa samaa kasvia. Vihreän parsan sato korjataan, kun versot ovat kasvaneet n. 15 cm:n korkuisiksi. Valkoista parsaa saadaan korjaamalla sato "maan alta" heti kun versojen kärjet ovat pinnalla.
Yksinkertaisimmillaan parsanversoja keitetään tai höyrytetään kunnes ne pehmenevät ja tarjotaan kevyen kastikkeen tai voisulan kanssa. Parhaaseen lopputulokseen päästään kuitenkin sitomalla versoja nipuksi ja laittamalla nippu pystyasennossa kiehuvaan veteen, jolloin versojen tyvet keittyvät ja pehmeämmät kärjet höyryttyvät. Parsan keittämiseen on myös erityisiä, pohjasta rei'itettyjä astioita, jolloin oikeaoppinen keittäminen onnistuu vieläkin paremmin.
Brittiläisen tutkimuksen mukaan noin 40 % ihmisistä erittää parsan nauttimisen jälkeen virtsaan vahvatuoksuisia rikkipitoisia hajoamistuotteita, kuten tioleja ja tioestereitä. Hajoamistuotteiden synty virtsassa määräytyy geneettisesti. Koska suurimmalta osalta ihmisiä puuttuu geeni, joka hajottaa parsassa olevan aromiaineksen, ei heidän virtsassaan ole havaittavissa mitään hajumuutoksia.
Asparagus officinalis
L'asperge est une plante de la famille des Asparagaceae originaire de l'est du bassin méditerranéen.
Connue des Romains, elle est cultivée comme plante potagère en France depuis le XVe siècle. Le terme désigne aussi ses pousses comestibles, qui proviennent de rhizomes d'où partent chaque année les bourgeons souterrains ou turions qui donnent naissance à des tiges s'élevant entre 1 et 1,5 mètre.
L'asperge est une plante vivace grâce à sa griffe ; son développement est particulier. La griffe se forme à partir d'une graine, elle est composée d'un rhizome qui porte des yeux (bourgeons) à la partie supérieure et des racines charnues rayonnant en étoile à la partie inférieure. D'année en année, c'est la griffe qui assure d'une part la survie de la plante et d'autre part la future récolte. Chaque année, dès la fin de la récolte, une nouvelle griffe se forme pendant la période estivale ; elle croît grâce à ses propres nouvelles racines. Les tiges vertes, ramifiées et pourvues de cladodes fabriquent, grâce à la photosynthèse des éléments carbonés qui s'accumulent à l'automne dans les grosses racines. Ce sont ces réserves qui serviront au printemps suivant à la croissance des turions qui poussent dans une butte de terre alors qu'aucune partie verte aérienne n'existe[1]. Les turions (partie consommée des asperges) forment des tiges droites pouvant atteindre 1,5 mètre de hauteur avec un feuillage fin et ramifié. Les Asparagus, y compris l'asperge comestible, n'ont pas de feuilles fonctionnelles. Ce sont les cladodes qui poussent en bouquets sur les tiges qui jouent le rôle de feuilles. Les vraies feuilles sont réduites à de minuscules écailles translucides[2].
C'est une espèce allogame et dioïque[3]. Les pieds mâles produisent d'abord des pousses comestibles qui, par la suite, donnent des fleurs pourvues d'étamines qui émettent du pollen, tandis que les pousses qui se développent sur les pieds femelles forment des fleurs qui, une fois fécondées par le pollen, produisent de petites baies rouges, des fruits, contenant plusieurs graines noires. Le coût métabolique pour produire ces graines épuise les pieds femelles, aussi emploie-t-on plutôt les plants mâles dans les aspergeraies[1].
Cette espèce est originaire de régions tempérées de l'Eurasie : Europe de l'Est et Asie mineure d'où elle s'est ensuite répandue[3]. Elle pousse dans les terrains sablonneux à l'état sauvage. Les Géoponiques grecques indiquent que les asperges sont le fruit de cornes de bélier mises en terre[3]. Cette croyance perdure jusqu'au milieu du XVIIe siècle[4].
À l'état sauvage il en existe douze espèces en Europe, dont cinq en France selon Tela Botanica : Asparagus officinalis, Asparagus acutifolius très commune dans le midi, Asparagus macrorrhizus, Asparagus albus et Asparagus tenuifolius[5]. Toutes sont comestibles mais l'asperge maritime est très amère.
Les asperges sont depuis longtemps utilisées comme légumes et plantes médicinales, en raison de leur saveur délicate et leurs propriétés diurétiques. Une fresque égyptienne datant de 3000 ans avant J.-C. la montre en offrande aux dieux. Elle est également appréciée pour son goût délicat par les Grecs et les Romains qui la cultivent dans des fosses et la mangent fraîche en saison de récolte et sèche en hiver[6].
Elle est révérée comme aphrodisiaque, en raison de sa forme[3], dans le conte arabe Les Mille et Une Nuits. Elle est cultivée dès le XIe siècle à Byzance. L'Europe occidentale semble avoir ignoré l'asperge pendant tout le Moyen Âge[3]. La culture de l'asperge apparait en France au XVe siècle, sa réimportation s'étant probablement faite par la Flandre[3]. La ville de Marchiennes était autrefois un centre important de cette culture, et l'asperge de Marchiennes, variété locale dérivant de la variété de Hollande, a très certainement été introduite par la Belgique. Le plus ancien texte connu mentionnant la culture de l'asperge en France est un inventaire du potager des chanoines de la collégiale Saint-Amé de Douai, écrit vers 1469 à la suite d'un procès[3],[7]. Au temps d'Henri III, « les turions ont la grosseur d'une plume de cygne »[8].
Elle fait par la suite l'objet d'innovation ; La Quintinie parvient ainsi à en servir à Louis XIV en décembre grâce à une technique de forçage[3]: les producteurs recouvrent les pousses par des coiffes pour les protéger des parasites et retenir la chaleur, découvrant ainsi l'asperge blanche, puis remplacent bientôt les coiffes par le buttage. On la considère comme la reine des légumes depuis au moins le XVIe siècle tant elle est appréciée à la cour de France où elle est appelée le « légume royal », le « printemps en tiges » ou l'« ivoire à manger ». Prisées par Madame de Pompadour pour cette réputation d’aphrodisiaque, ses extrémités sont appelées « pointes d’amour » à son époque[9],[1].
Au début du XVIIIe siècle, la Gewone Hollandse (« hollandaise commune »), une grosse variété venant des Pays-Bas et de Pologne est introduite en France. Cette « asperge violette de Hollande », dite aussi « de Pologne », supplante progressivement la petite asperge commune. En 1750, des cultivateurs d'Argenteuil mettent au point la variété d'Argenteuil. Au XIXe siècle, plusieurs villages autour de Paris se spécialisent dans la culture de variétés, Aubervilliers, Bezons[3], Épinay[3] ou Sannois. Les turions sont alors de même taille qu'actuellement[8].
À partir de 1805, elle fait la réputation d'Argenteuil[3]. Dans les années 1870, la culture de l'asperge se développe en Alsace et dans la vallée de la Loire[3],[8]. Elle est alors considérée comme un légume de luxe, figurant par exemple au menu des passagers de première classe du Titanic[3].
Elle est aujourd'hui largement cultivée dans de nombreux pays sur tous les continents, bien que le premier exportateur mondial d'asperges en conserves soit la Chine[10]. Le Chili et le Pérou demeurent des producteurs importants[10].
Les travaux de sélection sur l'asperge (2n = 20 chromosomes) menés à l'INRA à partir des années 1960 ont conduit à la commercialisation de variétés hybrides choisies selon leur productivité, leur précocité, leur tolérance aux maladies, leur mode cultural (asperge verte au goût plus prononcé et plus concentrée en vitamines, asperge blanche plus fine et plus tendre, asperge violette plus fruitée), leur présentation (qualité de la pointe) ou leur qualité gustative et nutritionnelle (amertume et fibrosité, richesse en rutine)[11].
Quelques variétés inscrites en France :
En France, près de 30 variétés sont inscrites au Catalogue officiel des espèces et variétés[12] créées par près de 10 entreprises.
Plus de 85 variétés figurent dans le Catalogue européen [13].
En cuisine, on utilise les pousses vertes, blanches ou rouges : la fraîcheur des tiges se juge selon plusieurs critères (asperges fermes et cassantes, de même épaisseur, avec des pointes resserrées) et ces qualités permettent d'obtenir une cuisson homogène[14].
Lors de l'achat, l'asperge doit exhaler une agréable senteur d'épi de blé mûr, le toucher doit être à la fois ferme et souple sous le doigt et résistant à la rupture (test du crissement entre les doigts), le talon ne doit pas être trop sec (lorsqu'il est pressé, le jus qui en ressort ne doit pas être amer), ce qui dénotera une cueillette récente.
Au XVIIIe siècle, on raffole tant du petit pois qu'on va jusqu'à tailler les pointes d'asperge en forme de petit pois[15] (« l'asperge en petits pois » est citée dans le dialogue du Souper de Jean-Claude Brisville).
Dans tous les cas, il faut enlever les extrémités ligneuses (le talon) soit en les coupant, ou, mieux, en les cassant pour les rafraîchir, puis éplucher la partie blanche du haut vers le bas, jusqu'à quatre centimètres sous le bourgeon des asperges les plus vieilles et les plus grosses. L'asperge verte ayant une peau plus fine, l'épluchage du tiers inférieur est suffisant. Les épluchures et le talon peuvent être utilisés pour composer une soupe.
Pour conserver leur couleur et leur texture, il faut les faire cuire aussi peu de temps que possible.
L'asperge se cultive en plein champ ou sous châssis dans une aspergeraie. L'aspergiculture utilise deux techniques :
Asperges blanches vendues sur un marché de Provence.
Ramassage des asperges en Allemagne.
Pointe d'asperge sortant de terre.
Planteurs d'asperges en péninsule de Basse-Californie.
Les rhizomes peuvent atteindre six mètres de longueur en terrain sablonneux. De ces racines jaillissent chaque printemps des rejets charnus appelés turions : recouverts d'écailles serrées, ces pousses peuvent croître de 10 cm/jour. S'ils ne sont pas coupés, les turions donnent des tiges ramifiées de deux mètres de hauteur et qui portent des cladodes. Une aspergeraie peut produire dès la deuxième ou troisième année, et durant une dizaine d'années. La production est de soixante à cent kilogrammes l'are (100 m2)[16].
Il est nécessaire de déplacer les parcelles d'une année sur l'autre pour éviter la prolifération de champignons parasites[3].
Le principal pays producteur d'asperges est la Chine, avec près de 90 % de la production mondiale, soit plus de 7 millions de tonnes[18] (voir tableau ci-dessus établi selon les données de la FAO).
L'Europe produit en moyenne, entre 2014 et 2016, 289 000 tonnes d'asperges, le principal producteur étant l'Allemagne[19] suivie de l'Espagne et de l'Italie[20].
La France, qui produisait 58,4 kt d'asperges en 1988, n'en produisit plus que 23,1 kt en 2001. Ceci est dû, en partie, à ce que la région de production principale, le Languedoc-Roussillon, qui représentait 40 % de la production du pays, avait été frappée par une très importante épidémie de fusariose. La moyenne enregistrée entre 2015 et 2017 est de 19 747 tonnes. Les mêmes motifs ont eu les mêmes effets sur la production espagnole. En 2018, en France, les principales régions productrices sont le Val de Loire, le Sud-Ouest, le Sud-Est et l'Alsace. Les deux productions les plus connues sont l'asperge dite d’Argenteuil, cultivée en Île-de-France, et l’asperge des sables des Landes[21], indication géographique protégée depuis 2005. L'asperge du Blayais[22], depuis 2015, l'asperge blanche de Navarre (Espagne), l'asperge blanche de Cimadolmo (Italie), l'asperge verte de Huétor Tájar (Espagne) et l’asperge verte d’Altedo (Italie) bénéficient également d’une IGP[23].
Sur tout le pourtour du bassin méditerranéen, on cueille et commercialise les petites asperges sauvages (asparagus acutifolius) très goûteuses[23]. On en trouve facilement, par exemple, sur les marchés algériens où ce sont souvent les seules proposées.
Au début des années 1990, les États-Unis ont subventionné la production d'asperges au Pérou dans le cadre de la lutte contre le narco-trafic, afin d'encourager des cultures de substitution à la coca[24]. La production péruvienne s'est d'abord développée dans la vallée d'Ica. Les caractéristiques climatiques de cette région aride aux températures modérées permettent une production irriguée tout au long de l’année, ce qui a permis au Pérou de s'imposer comme un des principaux producteurs d'asperges au niveau mondial. Dans les années 2010, la production péruvienne est principalement concentrée dans les régions d'Ica et de La Libertad. L'asperge ne faisant pas partie de la gastronomie péruvienne, la production est presque intégralement exportée[25]. L’émergence du Pérou a en particulier mis en grande difficulté les producteurs d'asperges des États-Unis qui ont mal résisté à cette nouvelle concurrence[24]. La production américaine est ainsi passée de 110 000 tonnes à 36 000 tonnes annuelles entre 1990 et 2010. Durant cette même période, la production de l'État de Washington a diminué de 82 %. Les trois usines de transformation d'asperges de cet État ont fermé leurs portes, la dernière étant relocalisée au Pérou[26]. Le boom de l'asperge péruvienne cause d'importants problèmes écologiques en raison de la surexploitation des réserves hydriques nécessaires à l'irrigation des cultures[27].
De la même famille que l'ail et l'oignon, l'asperge a des composantes communes avec ces deux plantes : richesse en vitamines A, B9 et PP, phosphore et manganèse.
Elle contient aussi de l'asparagine et de l'acide asparagusique. Cette substance – ainsi que la S-méthylméthionine – est transformée lors de la digestion en produits soufrés odorants dont le méthanethiol (ou méthyl-mercaptan). Dans les 15 minutes suivant la consommation, l'urine peut être alors dotée d'une odeur très caractéristique[28],[29],[30].
Selon plusieurs études, une partie de la population ne métabolise pas ces deux précurseurs en composés odorants, une autre partie est dépourvue des terminaisons olfactives lui permettant de les déceler[31]. Ceci explique que certaines personnes ne perçoivent pas cette odeur particulière. À noter que la proportion des personnes ayant une métabolisation en composés soufrés odorants peut être très variable d'une population à l'autre. Alors que deux publications donnent une proportion comprise entre 40 et 45 % pour la population britannique, une autre donne 100 % (sur 103 personnes) en France[32],[33].
Elle est diurétique, légèrement laxative et galactagogue.[réf. nécessaire]
Ce sont les racines qui étaient un peu utilisées en herboristerie. Les turions contiennent un grand nombre de vitamines (A et C), d'acides aminés et d'oligo-éléments.
Pline l'Ancien les conseillait comme aphrodisiaque.
Les maladies principales de l'asperge sont la fusariose, le rhizoctone violet, la rouille, la brûlure des aiguilles et la maladie des grains pourpres.
L'asperge est la cible de quelques ravageurs comme la mouche de l'asperge, le criocère de l'asperge, la mouche grise des semis et le puceron de l'asperge (brachycorynella asparagi). Cet aptère de 1,2 à 1,7 mm de couleur vert bleu grisâtre très répandu aux États-Unis est découvert en France en 1989 dans le Languedoc. Par ses piqûres, il provoque des déformations de la plante. La synthèse des sucres bloquée entraine l'année suivante un nanisme. En outre un champignon fusarium moniliforme (fusariose) peut entrainer en mode opportuniste le dépérissement des plantes affaiblies par le puceron. L'arrachement devient dès lors inévitable[34].
Les représentations picturales les plus célèbres sont celles d'Édouard Manet, Une botte d'asperges et L'Asperge, peintes toutes deux en 1880[35]. Le premier tableau, Botte d'asperges, est vendu à Charles Ephrussi, le célèbre critique et collectionneur d'art russe vivant à Paris, au prix de 800 francs. L'acheteur est si content du tableau qu'il le lui règle 1 000 francs. En retour, Manet réalise alors pour lui un second tableau, représentant cette fois une seule asperge : L'Asperge.
De nombreuses chansons populaires ont célébré l'asperge et sa suggestive forme phallique. L'une des plus célèbres est L'Hymne à l'asperge[36], paroles de Paul Clérouc[37] et musique de Fernand Heintz[38], créée en 1931 par Stello[39], chansonnier au Lapin Agile dans la première moitié du XXe siècle. On en citera le refrain bien connu[40] :
Asperge, asperge divine,
Pour nous, tu n’as que des appas :
Si les roses ont des épines,
Asperge, tu n’en as pas !
Dans Du côté de chez Swann l'asperge est souvent évoquée par Marcel Proust. On peut notamment y lire cette description :
« ... mais mon ravissement était devant les asperges, trempées d'outre-mer et de rose et dont l'épi, finement pignoché de mauve et d'azur, se dégrade insensiblement jusqu'au pied - encore souillé pourtant du sol de leur plant - par des irisations qui ne sont pas de la terre. Il me semblait que ces nuances célestes trahissaient les délicieuses créatures qui s'étaient amusées à se métamorphoser en légumes et qui, à travers le déguisement de leur chair comestible et ferme, laissaient apercevoir en ces couleurs naissantes d'aurore, en ces ébauches d'arc-en-ciel, en cette extinction de soirs bleus, cette essence précieuse que je reconnaissais encore quand, toute la nuit qui suivait un dîner où j'en avais mangé, elles jouaient, dans leurs farces poétiques et grossières comme une féerie de Shakespeare, à changer mon pot de chambre en un vase de parfum. »
— Marcel Proust, Du côté de chez Swann
Dans le calendrier républicain français, le 3e jour du mois de germinal, est officiellement dénommé jour de l'Asperge.
Depuis le XIXe siècle au moins, le mot asperge a désigné dans la langue familière ou argotique une personne mince et de grande taille[41] (métaphore d'après la forme). Cet usage a été noté en 1845, mais il est nécessairement antérieur. On relève également la variante asperge montée en graine[41].
Dans son usage argotique, le mot asperge désigne plus spécialement le pénis (autre métaphore d'après la forme), en particulier dans la locution aller aux asperges, « se livrer à la prostitution », attestée chez Auguste Le Breton dès 1960, mais elle aussi certainement antérieure[41],[42]. Cet emploi à double sens du mot se retrouve par exemple dans le titre d'un roman de Frédéric Dard, Laissez pousser les asperges, paru en 1993[43].
Asparagus officinalis
L'asperge est une plante de la famille des Asparagaceae originaire de l'est du bassin méditerranéen.
Connue des Romains, elle est cultivée comme plante potagère en France depuis le XVe siècle. Le terme désigne aussi ses pousses comestibles, qui proviennent de rhizomes d'où partent chaque année les bourgeons souterrains ou turions qui donnent naissance à des tiges s'élevant entre 1 et 1,5 mètre.
Is planda ilbhliantúil í an lus súch (Asparagus officinalis) atá dúchasach don Eoraip is don Áise.
Caoldíreach nó spréite, cuid acu dreaptha, iad uile le duilliúr cleiteach. Na fíordhuilleoga laghdaithe go dtí lanna bídeacha, agus feidhmíonn géaga mionathraithe bídeacha mar dhuilleoga. Na bláthanna bídeach freisin, bán nó buí, clogchruthach nó croischruthach. Na caora glas, dearg nó dubh. Na péacáin óga an-choitianta mar ghlasra.
A esparragueira ou espargueira[1] (Asparagus officinalis) é unha planta herbácea perenne pertencente á familia Asparagaceae. Coma cultivo dura bastante tempo no solo, da orde de 8 a 10 anos, sendo unha cultura moi rendíbel. A esparragueira fórmase por talos aéreos ramificados e unha parte soterrada constituída por raíces e xemas. Dos rebentos novos obtense a hortaliza chamada espárrago ou espargo[2]; vexetal bastante apreciado, particularmente na cociña inglesa, alemá e francesa. Ten un sabor delicado, poucas calorías e é particularmente rico en ácido fólico, alén de ter propiedades diuréticas.
A verba galega espárrago / espargo (en portugués: espargo, no Brasil: aspargo) vén do latín sparagus, que deriva á súa vez do grego aspharagos ou asparagos e este do persiano asparag que significa "gomo". Existen as variedades dialectais en galego: aspárago, espargo e espargueira[2].
Foi usado dende tempos moi antigos coma verdura culinaria, por mor ao seu delicado sabor e ás súas propiedades diuréticas. Hai unha receita para cociñar espárragos no libro de receitas máis antigo que se conserva, De re coquinaria, libro III, escrito por Apicio no século III. O emperador romano Octavio Augusto, o gastrónomo romano Marcus Gavius Apicius, o naturalista tamén romano Plinio, o Vello (que chamaba os espárragos "a verdura de Deus"), na antigüidade. O prestixio dos espárragos caeu moito durante a Idade Media, voltando a ser un prato apreciado durante a Renacenza, sendo de aí en diante moi apreciado por personalidades como o Rei Sol, Luís XIV e polo chanceler alemán Bismarck.
O espárrago branco obtense ao evitarmos a exposición das plantas á luz mentres medran. O espárrago morado é diferente ás variedades verdes ou brancas, caracterízase principalmente por un alto contido en azucre e baixos niveis de fibra. Foi orixinalmente cultivado en Italia e comercializado co nome Violetto d'Albenga. O seu cultivo continuou en países como os Estados Unidos e Nova Zelandia.
O espárrago bravo (chamado en España espárrago triguero ) úsase no Mediterráneo coma sebe para choer as leiras aproveitando as súas follas en forma de espiños desagradábeis e para obter as puntas de espárrago como alimento. As plantas arden con facilidade, incluso en épocas de choivas, e os agricultores adoitan queimalas intencionadamente para provocar a saída de novos rebentos.
Do xeito máis sinxelo, os rebentos cócense en auga ou ao vapor até virárense tenros e se serven cun mollo lixeiro (como o holandés ou maionesa) ou con manteiga derretida ou cunhas pingas de aceite de oliva e queixo parmesano relado. Un refinamento é atar os rebentos en feixes e preparalos de pé, de xeito que a parte inferior dos talos ferva, mentres que a xemas, máis tenras, fanse ao vapor. As olas e potas altas e cilíndricas para cociñar espárragos teñen bases furadas e saíntes para os suxeitar, de xeito que este proceso sexa o máis sinxelo posíbel. Nalgunhas ocasións comercialízanse coma espárragos en conserva mergullados nun líquido de cobertura.
A diferenza da maioría das verduras, nas que as máis miúdas e magras son máis tenras, os talos grosos dos espárragos teñen maior volume tenro en proporción á súa pela. Cando os espárragos levan demasiado tempo no mercado, os extremos cortados estarán secos e se curan un chisco cóncavos. Os mellores espárragos son os que se apañan e limpan mentres se pon a auga a ferver. Os cociñeiros meticulosos relan os talos de espárrago cun pelador de verduras, evitando as xemas, e os arrefrían en auga xeada antes de os ferver; as miúdo a pela é deitada na mesma auga de cocemento e se tira cando os espárragos xa están feitos, disque para diluír o sabor. Os espárragos miúdos ou as xemas dos grandes serven para cociñar sopa de espárragos. Os restaurantes cantoneses adoitan servir espárragos revoltos con polo, gambas ou vitela. O espárrago é unha das poucas comidas que se considera aceptábel de comer coas mans nun ambiente formal, especialmente é común en Europa.
Algúns compoñentes do espárrago metabolízanse e excrétanse nos ouriños, dándolle un distintivo cheiro lixeiramente desagradábel. Este fedor é provocado por varios produtos degradados que conteñen xofre (como tiois e tioésteres). Diversos estudos demostraron non só que arredor do 40% das persoas examinadas exhibían este característico cheiro, senón tamén que non todo o mundo é quen de o cheirar cando se produce.[3]
Por mor da súa forma creuse que o espárrago tiña efectos afrodisíacos, pero isto nunca ten sido demostrado.
O aminoácido asparaxina recibe o seu nome do espárrago, por ser esta planta rica neste composto.
A esparragueira ou espargueira (Asparagus officinalis) é unha planta herbácea perenne pertencente á familia Asparagaceae. Coma cultivo dura bastante tempo no solo, da orde de 8 a 10 anos, sendo unha cultura moi rendíbel. A esparragueira fórmase por talos aéreos ramificados e unha parte soterrada constituída por raíces e xemas. Dos rebentos novos obtense a hortaliza chamada espárrago ou espargo; vexetal bastante apreciado, particularmente na cociña inglesa, alemá e francesa. Ten un sabor delicado, poucas calorías e é particularmente rico en ácido fólico, alén de ter propiedades diuréticas.
Ljekovita šparoga (vrtna šparoga; lat. Asparagus officinalis), jedna od četiri vrste šparoga koje rastu u Hrvatskoj.
Porijeklo joj je istočni Mediteran, a danas se često uzgaja po vrtovima, po čemu je nazvana i vrtna šparoga. Nije raširena kao oštrolisna šparoga, komercijalno nije zanimljiva, zakonom je zaštićena, pa je njezina vrijednost tek medicinska. Za ljekovitu šparogu poznato je da pospješuje rad bubrega i izlučivanje vode iz tijela.[1]. Smatra se odličnom dijetnom hranom za šećerne bolesnike; otvara apetit
Njezini mladi izdanci također su jestivi kao i kod njezine rođake A. acutifolius, ali kako je u divljini ima malo u prodaji i prehrani nema večega značaja.
Cvjeta od sredine svibnja do sredine lipnja a vrijeme sazrijevanja bobica u kolovozu.[2]
Ljekovita šparoga (vrtna šparoga; lat. Asparagus officinalis), jedna od četiri vrste šparoga koje rastu u Hrvatskoj.
Porijeklo joj je istočni Mediteran, a danas se često uzgaja po vrtovima, po čemu je nazvana i vrtna šparoga. Nije raširena kao oštrolisna šparoga, komercijalno nije zanimljiva, zakonom je zaštićena, pa je njezina vrijednost tek medicinska. Za ljekovitu šparogu poznato je da pospješuje rad bubrega i izlučivanje vode iz tijela.. Smatra se odličnom dijetnom hranom za šećerne bolesnike; otvara apetit
Njezini mladi izdanci također su jestivi kao i kod njezine rođake A. acutifolius, ali kako je u divljini ima malo u prodaji i prehrani nema večega značaja.
Cvjeta od sredine svibnja do sredine lipnja a vrijeme sazrijevanja bobica u kolovozu.
Prawy hromak (Asparagus officinalis) je rostlina ze swójby hromakowych rostlinow (Asparagaceae).
Prawy hromak je trajne zelo, kotrež docpěwa wysokosć wot 30 hač do 150 cm.
Pjenki su krótke a tołste. Wone někotre wurostki zapušćuja, kotrež so młodźe jako hromaki kałaja.
Stołpiki su zwjetša přewisowace a chošćojte. Jich hałuzy su ćeńke a jehłojte a docpěwaja dołhosć wot 10 hač do 25 mm.
Łopjena su šupiznojte.
Kćěje wot meje hač do julija. Zwonojte kćenja su wisace.
Płody su čerwjene jahody, kotrež docpěwaja wulkosć wot hač do 8 mm.
Rosće na pěskowych trawnikach a w kerčinach, na skłoninach na rěčnych brjohach. Preferuje hłubokosahace pódy a miły klimat.
Rostlina so hižo z starowěka kultiwuje, hdys a hdys wodźiwja.
Prawy hromak (Asparagus officinalis) je rostlina ze swójby hromakowych rostlinow (Asparagaceae).
Asparagus, dalam pengertian umum, adalah suatu jenis sayuran dari satu spesies tumbuhan genus Asparagus, terutama batang muda dari Asparagus officinalis. Asparagus telah digunakan sejak lama sebagai bahan makanan karena rasanya yang sedap dan sifat diuretiknya. Dengan adanya sifat diuretik tersebut, asparagus berkhasiat untuk memperlancar saluran urin sehingga mampu memperbaiki kinerja ginjal. Asparagus merupakan sumber terbaik asam folat nabati, sangat rendah kalori, tidak mengandung lemak atau kolesterol, serta mengandung sangat sedikit natrium. Tumbuhan ini juga merupakan sumber rutin, suatu senyawa yang dapat memperkuat dinding kapiler.
Asparagus rendah kalori, tidak mengandung kolesterol dan sangat rendah sodium. Ini juga merupakan sumber yang baik untuk vitamin B6, kalsium, magnesium dan seng, dan sumber yang sangat baik serat, protein, vitamin A, vitamin C, vitamin E, vitamin K, thiamin, riboflavin, rutin, niacin, asam folat, besi, fosfor, kalium, tembaga, mangan dan selenium. Asam amino asparagina berasal dari asparagus, tanaman asparagus kaya akan kandungan bahan yang satu ini.
Asparagus, dalam pengertian umum, adalah suatu jenis sayuran dari satu spesies tumbuhan genus Asparagus, terutama batang muda dari Asparagus officinalis. Asparagus telah digunakan sejak lama sebagai bahan makanan karena rasanya yang sedap dan sifat diuretiknya. Dengan adanya sifat diuretik tersebut, asparagus berkhasiat untuk memperlancar saluran urin sehingga mampu memperbaiki kinerja ginjal. Asparagus merupakan sumber terbaik asam folat nabati, sangat rendah kalori, tidak mengandung lemak atau kolesterol, serta mengandung sangat sedikit natrium. Tumbuhan ini juga merupakan sumber rutin, suatu senyawa yang dapat memperkuat dinding kapiler.
Spergill (eða aspas) (fræðiheiti Asparagus officinalis) er fjölær matjurt af Sperglaætt. Spergilplantan vex upp úr jörðinni sem hvítir eða grænir sprotar og er höfð til matar. Ekki má rugla spergli við spergilkál (brokkólí), en það er nefnt svo vegna þess að það minnir mjög á spergilinn.
L'asparago comune o asparagio (Asparagus officinalis L.) è una angiosperma monocotiledone che appartiene alla famiglia delle Asparagacee.[1]
Il termine deriva dal greco aspharagos, che è a sua volta derivato dal persiano asparag, ossia germoglio.
L'asparago è una pianta erbacea e perenne che cresce fino a 100–150 cm di altezza, con steli robusti con fogliame molto ramificato.
Il fogliame non è in effetti formato da foglie: sono dei rami modificati (cladodi aghiformi) lunghi 6–32 mm e larghi 1 mm. Le foglie vere sono ridotte a squame minute membranacee triangolari poco osservabili.
È una specie dioica che porta cioè fiori maschili e femminili su piante diverse. I fiori sono campanulati, da bianco verdastro a giallastro, lunghi 4,5–6,5 mm, con sei tepali parzialmente fusi insieme alla base; sono portati singolarmente o in gruppi di due (talvolta tre) all'ascella dei rami.
Il frutto è una bacca sferica (6–7 mm), rosso-scarlatta, contenente semi neri[2].
La pianta è dotata di rizomi, fusti modificati che crescono sotto terra formando un reticolo; da essi si dipartono i turioni, ovvero i giovani getti, epigei e commestibili della pianta.
Nel caso di coltura forzata il turione si presenta di colore bianco, mentre in pieno campo a causa della fotosintesi clorofilliana, assume una colorazione verde. Se non vengono raccolti per il consumo, dai turioni si dipartono gambi di lunghezza variabile da 1 a 1,5 m; tali gambi vanno raccolti quando ancora essi non hanno raggiunto una dura consistenza. [3]
Diversamente da molte verdure, dove i germogli più piccoli e fini sono anche più teneri, gli steli più grossi dell'asparago hanno una maggiore polpa rispetto allo spessore della pelle, risultando quindi più teneri.
Alcune cultivar di asparagi sono:
Si distinguono soprattutto per aspetto, sapore e tipo di coltivazione; la composizione chimica, invece, risulta pressappoco la stessa. L'asparago bianco, ad esempio, è tale in quanto viene coltivato in assenza di luce: così facendo viene bloccata la fotosintesi naturale.
L'asparago può essere coltivato nei campi oppure in apposite serre, dette asparagiaie; ciò può essere realizzato in due modi:
Una tale asparagiaia inizia a produrre già dopo 2-3 anni e continua la produzione per un'altra dozzina d'anni. La produzione ogni 100 m² è di 60–100 kg.
L'asparago cresce con grande facilità in diverse regioni d'Italia. In particolar modo il Piemonte vanta una robusta produzione di questo alimento, soprattutto nelle zone del Roero e delle Langhe, in varie sue specifiche tipologie.[4]
Fu coltivato e utilizzato nel Mediterraneo dagli Egizi e in Asia Minore 2000 anni fa. Mentre non sembra che gli antichi Greci coltivassero gli asparagi, i Romani invece già dal 200 a.C. avevano dei manuali in cui minuziosamente se ne espone la coltivazione. L'asparago fu appunto citato da Teofrasto, Catone, Plinio e Apicio; in particolare questi ultimi due ne descrissero accuratamente non solo il metodo di coltivazione, ma anche quello di preparazione. Agli imperatori romani gli asparagi piacevano così tanto, che, ad esempio, sembra che abbiano fatto costruire delle navi apposite per andarli a raccogliere, navi che avevano come denominazione proprio quella dell'asparago ("asparagus").
Dal XV secolo è iniziata la coltivazione in Francia, per poi, nel XVI secolo, giungere all'apice della popolarità anche in Inghilterra; solo successivamente fu introdotto in Nord America. I nativi americani essiccavano gli asparagi per successivi usi officinali.
Della stessa famiglia dell'aglio e della cipolla, l'asparago condivide con essi anche alcune proprietà positive (grazie all'effetto diuretico è un coadiuvante contro gotta, calcolosi renale, reumatismi ed edemi). In particolare esso ha un ruolo attivo nella diminuzione di casi di eczema. La composizione chimica dell'asparago è la seguente:
Alcuni dei componenti dell'asparago sono metabolizzati ed espulsi tramite l'urina, dandole un tipico e forte odore da alcuni ritenuto sgradevole. Esso in particolare è causato da alcuni prodotti di degradazione contenenti zolfo (in particolare tioli e tioesteri).
L'analisi chimica approfondita ha rivelato che si tratta di un miscuglio di derivati metabolici dell'acido asparagusico (nome IUPAC: Acido 1,2-ditiolan-4-carbossilico), cioè una miscela di:
Tale odore caratteristico, stando a uno studio inglese ( (EN) [1]), è prodotto solamente dal 40% delle persone e rilevato da una percentuale simile, senza però che ci sia alcuna correlazione tra coloro che producono tale odore e coloro che riescono a rilevarlo. Un altro studio ( (EN) [2]) invece sostiene che l'odore sia prodotto da tutti ma che sia effettivamente rilevato solo dal 40% delle persone e che questa capacità sia una ipersensibilità olfattiva specifica a questo odore.
Molte altre piante vengono chiamate impropriamente asparagi, alcune delle quali possono essere usate in cucina al posto dell'Asparagus officinalis; in realtà si tratta di piante imparentate alla lontana con l'Asparagus officinalis: ne è un esempio l'Ornithogalum pyrenaicum, anche chiamato Asparago di Prussia. Alcuni tipi di Asparagus possono anche essere coltivati in casa come piante ornamentali. L'asparago selvatico che cresce spontaneamente nei boschi e che è oggetto di ricerca stagionale in alcune parti d'Italia è la specie Asparagus acutifolius.
Il gusto dell'asparago evoca il sapore del carciofo; quando è fresco ha un sentore di spiga di grano matura, in particolare si distinguono:
In cucina si utilizzano germogli verdi o bianchi: gli steli dovrebbero essere duri, flessibili, resistenti alla rottura, dello stesso spessore e con le punte ancora chiuse, la base deve essere mantenuta umida, per mantenere il prodotto fresco.
Per la preparazione, occorre tagliare le estremità legnose dell'asparago e, a seconda della tipologia, togliere eventualmente la pelle bianca fino a 4 cm sotto il germoglio od oltre nel caso di asparagi vecchi o particolarmente grandi. I cuochi più esigenti prima della cottura li immergono in acqua gelida e talvolta la pelle viene aggiunta all'acqua di cottura e rimossa solo alla fine poiché ciò, secondo alcuni, ne preserverebbe il gusto.
L'asparago per essere consumato viene prima lessato con acqua salata per breve tempo oppure cotto a vapore; il tempo di cottura tipico per gli asparagi è di circa 5 minuti, nonostante possa variare a seconda dello spessore. Dato che il germoglio è più delicato della base dello stelo, i risultati migliori si ottengono legando insieme non troppo stretti gli steli in modo che solo la parte inferiore sia cotta in acqua bollente, mentre i germogli, fuoriuscendo dall'acqua, subiranno una cottura a vapore. A tal proposito esistono pentole speciali di forma cilindrica alta e stretta, dotate di un cestello a base perforata e con maniglie, che rendono il processo di legamento degli steli superfluo. Per preservarne il colore vivo gli asparagi verdi (così come per quasi tutte le verdure verdi) si possono raffreddare in acqua molto fredda immediatamente dopo la cottura.
L'asparago può essere servito in varie maniere e, a seconda delle tradizioni locali, esistono diverse preparazioni tipiche. Gli asparagi verdi in Italia sono spesso serviti facendoli saltare in padella previa lessatura, semplicemente con burro o burro e parmigiano ("asparagi alla parmigiana"). Inoltre possono venire accompagnati da uova al burro e formaggio grattugiato o sode. In Francia e in Germania è tipico servire gli asparagi bianchi con la salsa olandese. Alternativamente possono essere serviti con vinaigrette, salsa burro-bianco (FR) , con salsa maltese, salsa bolzanina, burro sciolto, o un filo di olio d'oliva e del Parmigiano reggiano. Preparazioni più elaborate sono: saltati in padella con funghi e serviti come accompagnamento della Faraona. Gli asparagi possono essere usati per preparare risotti, zuppe, mousse o in vellutate. Nei ristoranti cinesi è possibile assaporare l'asparago fritto accoppiato a pollo, gamberi o manzo.
Produzione dal 2000 al 2018
Dati FAO[5]
I dati seguenti, invece, sono relativi all'import/export mondiale di asparagi, anch'essi espressi in tonnellate, ma tratti dal Global Trade Atlas e U.S. Census Bureau statistics.
Nel 2004 i maggiori esportatori di asparagi sono stati:
Da evidenziare che solo il Perù ha regolarmente incrementato di anno in anno l'esportazione.
Nello stesso anno i maggiori importatori sono stati:
Édouard Manet ha dedicato due quadri all'ortaggio: L'asperge (L'asparagio) e Une botte d'asperges (Un mazzo d'asparagi).
Nel libro Gli asparagi e l'immortalità dell'anima lo scrittore Achille Campanile disquisisce sulle possibili correlazioni tra gli asparagi e l'immortalità dell'anima giungendo alla conclusione che da qualunque parte si esamini la questione non c'è nulla di comune fra gli asparagi e l'immortalità dell'anima[6].
Lo stesso argomento in dettaglio: Allergia alimentare. «Le proprietà benefiche ai reni dell'asparago sono note fin dall'antichità. La decottione delle radici una volta bevuta, giova all'orina ritenuta, à trabocco di fiele, alle malattie dei reni, e alle sciatiche. La decottione fatta nel vino giova ai denti doloranti. Le cime peste e bevute con vino bianco levano il dolore ai reni.»
(Pietro-Andrea Mattioli, 1555[7])I componenti principali sono l'asparagina (a cui è dovuto il caratteristico odore delle urine dopo l'ingestione e l'assimilazione), glucosidi, tannini, saponosidi, sali di potassio, Vitamina A, ed in parte minore B e C.[8] L'asparago, per la presenza della proteina Aspa o 1, può essere causa di allergia alimentare[9].
L'asparago comune o asparagio (Asparagus officinalis L.) è una angiosperma monocotiledone che appartiene alla famiglia delle Asparagacee.
Vaistinis smidras (Asparagus officinalis) arba šparagas – daugiametis smidrinių (Asparagaceae) šeimos žolinis augalas.
Užauga iki 150 cm aukščio. Stiebai keli, ploni, šakoti. Lapai maži. Žiedai smulkūs, gelsvi, nusvirę; žydi birželio-liepos mėnesiais. Vaisius – raudona uoga. Šakniastiebis trumpas, mėsingas. Auginamas kaip dekoratyvinis augalas.
Vaistinė žaliava – šakniastiebiai ir šaknys, kasami ankstyvą pavasarį arba rudenį; jauni ūgliai, kurie tinka maistui, kasami anksti pavasarį.
Uogos
Smidro ūgliai
Patiekalas iš smidro ūglių
Kinija 6352 
Peru 328 
Vokietija 92 
Meksika 56 
JAV 53 
Ispanija 47 
Italija 37 
Japonija 31 
Prancūzija 18 
Graikija 17 Vaistinis smidras (Asparagus officinalis) arba šparagas – daugiametis smidrinių (Asparagaceae) šeimos žolinis augalas.
Užauga iki 150 cm aukščio. Stiebai keli, ploni, šakoti. Lapai maži. Žiedai smulkūs, gelsvi, nusvirę; žydi birželio-liepos mėnesiais. Vaisius – raudona uoga. Šakniastiebis trumpas, mėsingas. Auginamas kaip dekoratyvinis augalas.
Vaistinė žaliava – šakniastiebiai ir šaknys, kasami ankstyvą pavasarį arba rudenį; jauni ūgliai, kurie tinka maistui, kasami anksti pavasarį.
Uogos
Smidro ūgliai
Patiekalas iš smidro ūglių
Sparģeļi jeb ārstniecības asparāgs (Asparagus officinalis) ir daudzgadīgs asparāgu dzimtas augs, kura jauno dzimumu galotnes tiek izmantotas uzturā. Stumbra augstums sasniedz 150 cm. Tie ir kāpelētājaugi ar reducētām zvīņveida lapām. Ziedi ir nelieli, galvenokārt dzelteni. Zied jūnijā un jūlijā. Tā auglis ir sarkana oga. Sparģeļu saknes tiek izmantotas arī ārstniecībā. 18. un 19. gadsimtā sparģeļus latviešu valodā sauca par skostiņiem.[1]
Pārliecinoši visvairāk sparģeļu tiek izaudzēts Ķīnā. Tur tiek novākti gandrīz 90% no visas kopējās pasaules sparģeļu ražas.
Sparģeļi jeb ārstniecības asparāgs (Asparagus officinalis) ir daudzgadīgs asparāgu dzimtas augs, kura jauno dzimumu galotnes tiek izmantotas uzturā. Stumbra augstums sasniedz 150 cm. Tie ir kāpelētājaugi ar reducētām zvīņveida lapām. Ziedi ir nelieli, galvenokārt dzelteni. Zied jūnijā un jūlijā. Tā auglis ir sarkana oga. Sparģeļu saknes tiek izmantotas arī ārstniecībā. 18. un 19. gadsimtā sparģeļus latviešu valodā sauca par skostiņiem.
Pārliecinoši visvairāk sparģeļu tiek izaudzēts Ķīnā. Tur tiek novākti gandrīz 90% no visas kopējās pasaules sparģeļu ražas.
Asparagus adalah tumbuhan saka berbatang kecil yang berasal dari daerah timur Mediterranean, tetapi juga tumbuhan asli di kebanyakan negara Eropah, utara Afrika dan barat Asia. Ia juga diklasifikasikan sebagai sayur-sayuran kerana pucuknya boleh dimakan dengan mengutip bahagian pucuk muda (rebung) yang keluar dari pangkal pokok. Ia kaya dengan zat besi, kalsium, fosforus, natrium, kalium, vitamin A dan C dan niasin.
Di kawasan Asia Tenggara, asparagus ditanam di Malaysia, Indonesia dan Thailand iaitu di kawasan tanah tinggi dan ada juga di kawasan tanah rendah. Malaysia menanam asparagus di kawasan tanah tinggi seperti di Cameroon Highland dan Kundasang dengan anggaran keluasan direkodkan sekitar 160-175 hektar setiap tahun. Penanaman asparagus dunia ialah sekitar 150,000 hektar setiap tahun dengan anggaran pengeluaran sebanyak 500,000 metrik tan. Penanaman asparagus paling luas ditanam di kawasan Amerika Utara (52,000 ha) diikuti dengan Eropah (45,000 ha) dan kawasan Asia (20,000 ha) setiap tahun. Tanaman asparagus di Asia Tengara paling luas diusahakan di Thailand (1,800 hektar/tahun) iaitu 85% adalah pengeluaran asparagus hijau dan 15% asparagus putih. Di Indonesia, kawasan seluas 1,000 hektar asparagus ditanam setiap tahun iaitu 60% untuk asparagus hijau dan 40% asparagus putih.
Ditemui oleh orang Greek tumbuh sepanjang pantai di timur Mediterranian, asparagus telah ditanam oleh orang Rom pada 200 SM. Walaupun begitu, terdapat lukisan makam Mesir kuno mengenai asparagus dari 4000 SM, dan menjadi petunjuk yang ia telah digunakan untuk penyakit kencing dan en:deworming. Semasa zaman Pembaharuan asparagus digunakan sebagai afrodisiak dan telah diharamkan dari dapur biara untuk rahib perempuan. Dalam bukunya Herba Lengkap (1653) Nicholas Culpeper menasihati ia 'meningkatkan nafsu badan dalam lelaki atau wanita, apapun telah ditulis dengan sebaliknya'. Dalam manual cinta Arab Taman Wangian oleh Sheikh Nefzaoui (diterjemahkan pada 1880), ia telah ditulis bahawa dia yang memakan hidangan ini setiap hari akan mendapati ia peransang untuk kemahuan berahinya. Kemudiannya, Theodoor Henrick van de Velde (1873-1937), ahli perubatan Belanda, ahli ginekologi dan seksologi, juga mengangkat asparagus sebagai satu afrodisiak.
Asparagus mempunyai 'lembing' tegak ke atas (pucuk dari mahkota bawah tanah) yang boleh tumbuh sehingga 2 m tinggi. Daun asparagus halus berbentuk seperti jarum dari batang yang tidak bercabang. Bunga asparagus ialah unisexual, kecil, berbentu tiub kampanulat dan menghasilkan buah kecil seperti beri, berwarna hitam dalam 1-6 biji benih. Apabila ia sedang ingin berbunga, braktea atas kepala-lembing bercabang ke batang dengan pelepah lembut, yang dinamakan 'paku sisik'. Bahagian yang boleh dimakan ialah pucuknya setelah dimasak.
Kandungan pemakanan asparagus adalah berbeza antara asparagus hijau dan asparagus putih. Setip 100 g asparagus hijau mengandungi 92 g air, 2.8 gm protein, 0.2 gm lemak, 2.2 g karbohidrat, 980 IU vitamin A, 0.23 g vitamin B, 2.2 mg niasin dan 52 mg fosforus serta 132 kJoule tenaga. Kandungan zat pemakanan asparagus putih lebih rendah sedikit. Berat setiap 1,000 biji benih asparagus bersamaan 40 g.
Bagi mereka yang menghadapi masalah kulit yang berpunca daripada pengumpulan asid yang berlebihan dalam darah seterunsya menyebabkan wujudnya masalah-masalah kulit seperti jerawat atau kudis, asparagus merupakan jawapan yang tepat bagi mereka. Ini kerana kandungan alkali yang tinggi dalam jus asparagus boleh mengatasi masalah-masalah kulit.[perlu rujukan]
Penanaman asparagus menggunakan biji benih perlu dismai dahulu dalam tapak semaian. Pembiakan menggunakan kaedah lain seperti keratan, kultur tisu didik dan sebagainya kurang berjaya. Pilih varieti asparagus yang mampu menghasilkan hasil tinggi, rintang penyakit dan mendapat permintaan pasaran terbaik. Penyediaan kawasan atau tanah disyorkan membina batas tanaman diatas tanah yang gembur dan pastikan mempunyai saliran yang baik untuk elakkan banjir. Benih yang siap sedia ditanam dengan jarak 1.5 m x 0.3 meter. Pembajaan dengan NPK 15:15:15 bersama baja organik dengan kadar disyorkan adalah penting untuk mempastikan pengeluaran tunas dan mempunyai sistem pengairan sempurna. Kawalan rumpai mesti dijalankan dengan manual (cabut dengan tangan atau tajak) bagi menggalakkan pertumbuhan pucuk dan kurangkan persaingan. Elakkan menggunakan racun rumpai dikawasan penanaman asparagus.
Di Malaysia, tanaman asparagus diserang bintik daun pada bahagian daun oleh kulat Stemphylium botryosum, Cercospora parangi atau Phoma asparagi. Busuk akar lembayung terjadi akibat kulat bawah-tanih Helicobasidium purpureum dan membunuh gelangan akar pokok.
Kawalan dengan semburan racun kulat seperti Mancozeb pada kadar disyorkan. Penyakit layu Fusarium (Fusarium spp) menyerang terutama di kawasan lembab dan terlalu kerap membuat tuaian berlebihan. Kekurangan nutrien baja juga boleh menyebabkan berlakunya serangan layu fusarium. Amalan pertanian baik seperti disyorkan dapat mengelak serangan penyakit ini.
Pucuk atau tunas asparagus akan dipetik sebaik sahaja capai ketinggian 16-25 cm dari paras tanah. Asparagus hijau terjadi apabila pucuk yang keluar dibiarkan terdedah kepada cahaya matahari dan asparagus hijau diperolehi dengan menimbus pangkal pokok dengan tanah. Lazimnya asparagus putih berada dalam tanah dan mempunyai saiz batang lebih besar berbanding dengan asparagus hijau.
Penuaian asparagus dijalankan selepas 12 minggu (3 bulan) penanaman dengan syarat pertumbuhan pokok subur dan banyak tunas asparagus muncul sepanjang tahun. Penuaian mesti mempastikan 'pokok ibu' atau pokok induk sentiasa subur dan tinggal 3-5 tunas untuk dijadikan pokok. Potong dengan pisau tajam 18-25 cm panjang dari paras tanah kebahagian pucuk untuk asparagus hijau. Bagi asparagus putih, potongan sepanjang 10 cm dari pangkal pucuk muncul bermula di permukaan tanah. Kambus balik pangkal rumpun tanaman asparagus selepas menuai. Kajian ahli agronomi mendapati purata hasil asparagus adalah dalam lingkungan 1.5 - 1.8 mt/ha di Malaysia, 2.1 mt/ha di Indonesia, 4.4 mt/ha di Thailand. Purata penghasilan asparagus di seluruh dunia sekitar 3 mt/ha.
Pucuk asparagus yang dituai masih aktif mmenjalani proses respirasi menyebabkan ianya perlu dipasarkan segra atau terus dimasukkan ke dalam bilik sejuk untuk mengekalkan kessegarannya. Penyimpanan asparagus dalam keadaan suhu sejuk 2 darjah celsius dengan kelembapan yang tinggi mampu mengekalkan kesegarannya selama 4 minggu. Tanaman asparagus di Malaysia perlukan perhatian khusus jika hendak di perluaskan. Harga asparagus hijau di Kundasang Sabah RM 50 - RM 60.00 sekilogram dan Asparagus Putih RM 60.00-RM89.00 sekilogram.
Asparagus kukus dengan kekacang pine
Asparagus liar digaul dengan bawang putih, naam plaa dan kicap
Asparagus officinalis dengan embun
Tiga jenis asparagus. Asparagus putih, hijau dan liar (Ornithogalum pyrenaicum atau "asparagus mandi")
Asparagus untuk dijual.
Asparagus adalah tumbuhan saka berbatang kecil yang berasal dari daerah timur Mediterranean, tetapi juga tumbuhan asli di kebanyakan negara Eropah, utara Afrika dan barat Asia. Ia juga diklasifikasikan sebagai sayur-sayuran kerana pucuknya boleh dimakan dengan mengutip bahagian pucuk muda (rebung) yang keluar dari pangkal pokok. Ia kaya dengan zat besi, kalsium, fosforus, natrium, kalium, vitamin A dan C dan niasin.
Di kawasan Asia Tenggara, asparagus ditanam di Malaysia, Indonesia dan Thailand iaitu di kawasan tanah tinggi dan ada juga di kawasan tanah rendah. Malaysia menanam asparagus di kawasan tanah tinggi seperti di Cameroon Highland dan Kundasang dengan anggaran keluasan direkodkan sekitar 160-175 hektar setiap tahun. Penanaman asparagus dunia ialah sekitar 150,000 hektar setiap tahun dengan anggaran pengeluaran sebanyak 500,000 metrik tan. Penanaman asparagus paling luas ditanam di kawasan Amerika Utara (52,000 ha) diikuti dengan Eropah (45,000 ha) dan kawasan Asia (20,000 ha) setiap tahun. Tanaman asparagus di Asia Tengara paling luas diusahakan di Thailand (1,800 hektar/tahun) iaitu 85% adalah pengeluaran asparagus hijau dan 15% asparagus putih. Di Indonesia, kawasan seluas 1,000 hektar asparagus ditanam setiap tahun iaitu 60% untuk asparagus hijau dan 40% asparagus putih.
Dit artikel gaat over de plant en de groente asperge. Zie Aspergeversperring voor de militaire constructie. De asperge (Asparagus officinalis subsp. officinalis) is een plant die in het wild vooral voorkomt in kuststreken en langs rivieren. De plant wordt vanwege de jonge scheuten geteeld als groente. Er zijn witte-, groene- en paarse asperges op de markt. De witte zijn onder de grond gegroeid en uit het licht gehouden, de groene en paarse asperges hebben wel zon gezien. In Noordwest-Europa zijn witte het meest gebruikelijk, in landen als Italië groene.
Het woord asperge is via het Latijn (asparagus) ontleend aan het Griekse ἀσπάραγος (asparagos) of ἀσφάραγος (aspharagos), een woord van onzekere herkomst.
De asperge heeft rechtopstaande stengels die tot 2 meter lang kunnen zijn. De jonge stengels zijn de asperges. De plant heeft zeer fijne 10 tot 25 mm lange naaldvormige bladeren, die eigenlijk geen bladeren zijn maar vergelijkbaar met takjes. De eigenlijke blaadjes zijn schubvormig en hebben aan de rugzijde een korte stevige stekel. De plant vormt vlezige wortels, waarin het reserve voedsel wordt opgeslagen. De asperge is tweehuizig.
De plant bloeit vanaf juli met groenachtig, eenslachtige bloemen. De vrucht is een rode bes. De asperge is een kensoort voor het ligusterverbond (Berberidion vulgaris). Het aantal chromosomen is 2n = 20.
De eerste tekenen van aspergeconsumptie zijn gevonden in de piramide van Sakkara in Egypte, gebouwd rond 2750 v.Chr. Ook de Romeinen wisten de groente twee eeuwen voor Chr. al te waarderen. Na de val van het Romeinse Rijk is ook de aspergeteelt in Europa teloor gegaan. De kennis werd wel levend gehouden in de Levant. Nieuwe groenten, waaronder asperge, werden door de Arabieren in de middeleeuwen in het Spaanse Andalusië geïntroduceerd. In de 15e eeuw kwam de aspergeteelt vanuit Spanje (meegebracht door de Moren) via Frankrijk naar het Noorden. Sinds de 17e eeuw werd de asperge in Frankrijk en sommige andere West-Europese landen weer gekweekt.
In Nederland worden sinds de 19e eeuw op grotere schaal asperges gekweekt. Het oudste nog bestaande gebied is dat rond Bergen op Zoom, maar sinds de Eerste Wereldoorlog is Noord-Limburg het belangrijkste productiegebied voor asperges. De veiling in Grubbenvorst is daarvan het centrum. De afgelopen decennia is het gewas ook in andere delen van het land (bijvoorbeeld Salland, Twente en Groningen) doorgedrongen. Een groot deel van de in Nederland gekweekte asperges wordt geëxporteerd naar Duitsland. In 2003 werd in Woerden een mes gevonden met de afbeelding van een asperge, daarom wordt aangenomen dat de asperge in Nederland al in de Romeinse tijd werd gegeten.
In België worden asperges gekweekt in de streek rond Mechelen en de streek rond Bornem/Puurs (Kalfort) en levert een beperkte oogst. Vooral Kalfort is er bekend om. Vandaar ook vieringen als 'de aspergeworp' eind augustus, en 'aspuurge' in het 'Bos van Coolhem' in Kalfort.
De asperge is een meerjarige plant, die 8 tot 10 jaar achtereen op hetzelfde veld wordt geteeld. De bovengrondse plant, met houtige stengels en zijtakken, sterft af in de herfst, maar de ondergrondse delen overwinteren, en vormen in de lente nieuwe stengels. Ze worden als ze nog onder de grond zijn gestoken, en als groente verkocht. Dit zijn de witte asperges. Als de stengels wel boven de grond komen verkleuren ze naar groen of paars. Voor de witte asperges wordt de grond rond de plant ongeveer een halve meter opgehoogd, zodat de scheut zijn weg omhoog naar het licht zoekt, en de scheut geoogst kan worden voor hij het oppervlak heeft kunnen bereiken. Aspergevelden worden vaak overdekt met folie. Dit heeft het tweeledige doel om de grond te verwarmen, zodat de plant sneller groeit en meer opbrengst levert, en om te voorkomen dat de koppen gaan verkleuren.
Het aspergeseizoen is betrekkelijk kort; in Nederland ongeveer twee maanden. De eerste asperges steken in de lente de kop op (naargelang de temperaturen in februari of begin maart). Traditioneel wordt er geoogst vanaf de tweede donderdag van april tot 24 juni (Hoogfeest van de geboorte van de Heilige Johannes de Doper). Hierna wordt de plant met rust gelaten om deze de tijd te geven om te groeien, zodat er nieuwe energie wordt opgedaan voor het volgende jaar. De (zonne-)energie wordt opgenomen door het bovengrondse groene aspergeloof en opgeslagen in de wortels.
Asperges worden door de Nederlandse telers in kwaliteitsklassen verdeeld. Qua dikte wordt het AA-formaat (20–28 mm) als optimaal beschouwd, maar ook de A (16–20 mm), B (12–16 mm) en AAA (>28 mm) formaten worden, indien de asperge verder mooi is, tot de hoogste kwaliteitsklasse gerekend. De beste asperges zijn recht, hebben voldoende lengte, geen verkleuring aan de kop, geen open kop, zijn niet hol en hebben geen beschadigingen of bruine plekjes. Ze zijn regelmatig gevormd.
Nederlandse witte asperges hebben sinds 2006 een kwaliteitslabel. Dit blauwe label, met Nederlandse vlag, geeft aan dat de groente in Nederland is gekweekt en wordt alleen voor de kwalitatief betere sorteringen gebruikt.
In verhouding tot andere groenten zijn asperges duur, voor de mooiste klasse kunnen de prijzen oplopen tot 10 euro per kilo of zelfs meer (prijsniveau in 2018; de prijs is sterk afhankelijk van het weer). Reden hiervoor is dat het gewas erg arbeidsintensief is: elke stengel moet afzonderlijk in het veld worden opgespoord en daarna met de hand ondergronds op de juiste lengte worden afgesneden.
Asperges dienen voor het bereiden voldoende geschild te worden. Dit kan gedaan worden met een speciaal aspergemesje of met een dunschiller voor groente. Een onvoldoende geschilde asperge is draderig. De groente mag niet uitdrogen, ze kan enkele dagen bewaard worden in een afgesloten plastic zak in de koelkast. Geschild en ongekookt kan ze ingevroren worden.
Asperges worden, afhankelijk van de dikte, in 8-10 minuten gaargekookt. Dit kan in een speciale aspergepan, waarin de asperges staande gekookt worden zodat de koppen niet onder water komen, maar een gewone kookpan volstaat ook. Een aspergeschep is een hulpmiddel bij het uitlekken. Een traditionele wijze van serveren is met ham en een gekookt ei en gesmolten roomboter. Een andere wijze van bereiden is asperges op zijn Vlaams.
Traditioneel wordt aan de asperge geneeskrachtige werking toegekend als medicijn tegen bijensteken, hartproblemen, duizeligheid en tandpijn. Ook werd het toegepast als urineafdrijvend middel of laxeermiddel, en het is nu bekend dat het in asperges voorkomende aminozuur asparagine inderdaad de nierfunctie stimuleert.[bron?] Ten slotte worden asperges (vanwege het fallische uiterlijk) ook aangeprezen als afrodisiacum. Tegenwoordig worden asperges vaak gewaardeerd door patiënten met een zoutarm dieet, daar de asperge zonder verdere toevoegingen een duidelijke eigen smaak heeft.
Enige uren na het nuttigen van verse asperges heeft de urine bij ongeveer 45% van de mensen een merkwaardige geur. Dat komt doordat de zwavelhoudende stoffen in de asperge in het lichaam na consumptie snel worden omgezet in vluchtige zwavelhoudende verbindingen. Sommige biochemici menen dat die omzetting bij iedere asperge-eter plaatsvindt, maar dat niet iedereen de zwavellucht evengoed kan ruiken. Anderen denken dat het vermogen om asperge-urine te produceren bij een deel van de mensen ontbreekt. In elk geval zou het gaan om autosomaal dominante overerving[1]. Een onderzoek onder ongeveer 7000 mensen van westerse afkomst leverde op dat het verschil zit in het reukvermogen en dat dat verschil bepaald wordt door genen op chromosoom 1: Ongeveer 2 op de 5 proefpersonen kon de karakteristieke geur in hun urine ruiken na het eten van asperges, maar de andere 3 op de 5 niet[2].
De stoffen waar het om gaat zijn methaanethiol, dimethylsulfide, dimethyldisulfide, bis (methylthio) methaan, dimethylsulfoxide en dimethylsulfon. Dit is door gaschromatografie aangetoond. De concentraties in de lucht boven asperge-urine van deze stoffen is meer dan 1000 maal verhoogd. Deze stoffen zitten echter niet in gekookte asperges, omdat ze snel vervliegen. Waarschijnlijk is asparagusinezuur de voorloper van deze stoffen in het menselijk lichaam. Deze stof heeft effect tegen nematoden in jonge aspergescheuten.
De stengel van de asperge kan aangetast worden door de aspergevlieg (Platyparea poeciloptera), waardoor de stengels wat vergroeiingen vertonen, geel kunnen verkleuren en zelfs af kunnen sterven. De aspergevlieg legt in het voorjaar eitjes op de jonge net zichtbare kopjes van de asperge. De larven die uit de eitjes tevoorschijn komen, eten verticale gangen en verpoppen in het stengeldeel onder de grond. Er kunnen bij een zware aantasting wel 3 à 4 larven in een aspergestengel actief zijn. Karakteristiek voor de aspergevlieg zijn de zigzag gestreepte vleugels, de vlieg is ongeveer 6 mm groot en is vooral waarneembaar op windstille avonden. Van deze vlieg komt maar een generatie per jaar voor, na eind juli is de aspergevlieg nauwelijks nog actief. Controle of aspergevlieg de boosdoener is, kan eenvoudig door afstervende stengels op verschillende plaatsen dwars door te snijden en te kijken of de typische vreetgangetjes van de larven te vinden zijn.
Volgens het Nederlands Asperge Centrum bevat asperge per 100 gram:[3]
Asperges met aardappelen en hollandaisesaus
Naaldvormige "blaadjes"
Bloeiwijze
Bloem
Aspergevlieg
Bessen
De asperge (Asparagus officinalis subsp. officinalis) is een plant die in het wild vooral voorkomt in kuststreken en langs rivieren. De plant wordt vanwege de jonge scheuten geteeld als groente. Er zijn witte-, groene- en paarse asperges op de markt. De witte zijn onder de grond gegroeid en uit het licht gehouden, de groene en paarse asperges hebben wel zon gezien. In Noordwest-Europa zijn witte het meest gebruikelijk, in landen als Italië groene.
Het woord asperge is via het Latijn (asparagus) ontleend aan het Griekse ἀσπάραγος (asparagos) of ἀσφάραγος (aspharagos), een woord van onzekere herkomst.
Asparges (Asparagus officinalis) er ein planteart i aspargesfamilien. Han er ein urteakti fleirårig plante i aspargesslekta. Dei nye skota om våren blir brukt som grønsak.
Aspargesplanten veks naturleg i det meste av Europa, nordlege Afrika og vestlege Asia.[1][2][3]
Denne matartikkelen som har med botanikk å gjere er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han. Asparges (Asparagus officinalis) er ein planteart i aspargesfamilien. Han er ein urteakti fleirårig plante i aspargesslekta. Dei nye skota om våren blir brukt som grønsak.
Aspargesplanten veks naturleg i det meste av Europa, nordlege Afrika og vestlege Asia.
Asparges er en grønnsak, og det siktes vanligvis til en spesiell art innen slekten Asparagus, nemlig de unge skuddene av Asparagus officinalis. Det finnes både grønne og hvite asparges. Den har vært brukt i matlaging i uminnelige tider. Man finner en oppskrift for tilberedelse av asparges allerede i den eldste kokebok som er bevart, nemlig Apicius' De re coquinaria, (200-tallet e.Kr.), bok III.
Denne botanikkrelaterte artikkelen er foreløpig kort eller mangelfull, og du kan hjelpe Wikipedia ved å utvide den. Asparges er en grønnsak, og det siktes vanligvis til en spesiell art innen slekten Asparagus, nemlig de unge skuddene av Asparagus officinalis. Det finnes både grønne og hvite asparges. Den har vært brukt i matlaging i uminnelige tider. Man finner en oppskrift for tilberedelse av asparges allerede i den eldste kokebok som er bevart, nemlig Apicius' De re coquinaria, (200-tallet e.Kr.), bok III.
Multimedia w Wikimedia Commons Szparag lekarski (Asparagus officinalis L.) – gatunek byliny z rodziny szparagowatych. Występuje naturalnie w obszarze śródziemnomorskim i na terenach przyległych. Jest jedynym jadalnym przedstawicielem rodzaju szparag (Asparagus) i jako roślina uprawna rozpowszechniony został na całym świecie, z największym obecnie ośrodkiem produkcji w Chinach.
Jest warzywem cenionym ze względu na walory smakowe i lekkostrawność, przy czym jadalne są młode pędy zwane zwyczajowo szparagami lub wypustkami szparagów. W ofercie handlowej obecne są białe i zielone wypustki, które mimo różnic są pędami tego samego gatunku. Różna barwa wypustek wynika z różnego sposobu uprawy – zielone wypustki wyrastają nad powierzchnię gruntu, a białe rosną przysypane ziemią.
Szparag lekarski stosowany jest także jako roślina ozdobna i lecznicza, choć w Polsce od wielu lat nie jest jednak umieszczany w oficjalnym wykazie roślin leczniczych. Według medycyny ludowej oraz wzmianek w literaturze pięknej bywają uważane za afrodyzjak. Współczesne badania potwierdziły jego działanie moczopędne, ułatwiające defekację, hipotensyjne (tj. obniżające nadciśnienie tętnicze – dzięki poprawie stosunku jonów potasu do sodu), a także dużą zawartość witamin, soli mineralnych i przeciwutleniaczy.
W Polsce dziko rośnie w południowej części kraju, na północy prawdopodobnie tylko zdziczały z dawnych upraw[2][3]. Stanowiska dzikie trudno odróżnić od zdziczałych ze względu na łatwość rozsiewania się z nasion. Obecnie rozpowszechniony niemal w całym kraju, szczególnie częsty na niżu na zachód od linii Wrocław-Płock-Gdańsk. Rzadko rośnie w górach i niektórych obszarach Polski północno-wschodniej i wschodniej[4]. Zasięg obejmuje środkową i południową Europę (na północ po Danię i południową Szwecję), północną Afrykę i zachodnią oraz środkową Azję (po Mongolię i chiński region autonomiczny Sinciang na wschodzie)[5]. Zdziczały w rejonie upraw na różnych obszarach o klimacie umiarkowanym, w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, w Australii i Nowej Zelandii, w południowej części Ameryki Południowej, na wyspach Galapagos oraz w północnej Europie, w tym na wyspach brytyjskich[6].
Roślina jest zasobna w czynne biologicznie związki. Korzenie i kłącza zawierają asparaginę, saponiny sterydowe (pochodne sarsasapogeniny i diosgeniny), kumarynę, koniferynę, wanilinę, rutynę, nietypowe węglowodany (fruktany podobne do inuliny) z udziałem do 3,1%, olejki lotne, karotenoidy (fizaminę, kapsantynę) i aminokwasy. W zielu stwierdzono m.in. glikozyd koniferynę, kwas chelidonowy, saponiny oraz znaczne ilości aminokwasu asparaginy wraz z tyrozyną, argininą i metylosulfoniową pochodną metioniny[9]. W owocach wyodrębniono m.in. kapsantynę, fizaminę i znikome ilości alkaloidów[10]. Według niektórych źródeł owoce z powodu zawartości saponin mogą mieć działanie toksyczne po spożyciu[11].
Szparag lekarski – młode, jadalne pędy w stanie świeżym[12][13]Komórki w fazie diploidalnej mają 20 chromosomów (10 par)[8].
Z kiełkujących nasion powstają rośliny, które w pierwszym roku wytwarzają do 10-12 mięsistych korzeni oraz 5-6 dużych pąków pędów rozwijających się w roku kolejnym. Mięsiste korzenie żyją kilka lat, po czym stopniowo obumierają. Nowe wyrastają z kłącza powyżej nasad starych korzeni. Kłącze z każdym kolejnym rokiem rozrasta się na boki i ku górze. Z górnej powierzchni wyrastają pędy nadziemne zamierające w końcu jesieni i w tym czasie powstają grube pąki pędów przyszłorocznych. Młode pędy rosną wiosną, gdy gleba przy pąkach nagrzeje się do ponad 9 °C. Początkowo są grube, mięsiste, soczyste i mają przyjemny smak. W tym stadium rozwoju są jadalne. W optymalnych warunkach tempo przyrostu pędów wynosi ok. 7 mm na godzinę. Po przekroczeniu 25-30 cm wysokości przestają nadawać się do spożycia – grubieje skórka i ścianki włókien łykowych oraz drewna[12]. Nie zebrane do celów spożywczych pędy rosną w górę, zielenieją i rozgałęziają się. Roślina kwitnie od maja do lipca (stosunek roślin męskich do żeńskich wynosi 1:1)[16]. Kwiaty zapylane są przez pszczoły. Owoce dojrzewają (czerwienieją) pod koniec lata. Rozsiewane są przez ptaki, zwłaszcza z rodzin drozdowatych i gołębiowatych[17]. W uprawie rośliny wytwarzają pędy corocznie przez kolejne 12, maksymalnie do 15-18 lat[12].
Rośnie na suchych zboczach, przydrożach i w świetlistych zaroślach. Gatunek charakterystyczny dla muraw kserotermicznych z rzędu Festucetalia valesiacae[18]. Przystosowaniem do suchych siedlisk jest redukcja liści do łusek, przejęcie funkcji asymilacyjnej przez łodygę (analogicznie jak u kaktusów) oraz głęboki system korzeniowy[12].
Wyróżnia się dwa podgatunki[19]:
Liczne odmiany hodowlane podgatunku typowego różnią się cechami użytkowymi (plennością, jakością wypustek i odpornością na choroby), są odmiany całkowicie męskie i dwupienne. Odmiany męskie dają bardziej cenione pędy i nie zachwaszczają plantacji trudnymi do zwalczenia siewkami szparaga, ale mają większe od dwupiennych wymagania glebowe. Do najstarszych uprawianych u nas należą niemieckie odmiany 'Huchel's Leistungsauslese' oraz 'Schwetzinger Meisterschuss'. Są one mniej plenne od nowszych odmian, zwłaszcza holenderskich, ale dają wypustki dobrej jakości i są mało wymagające. Do odmian bardzo plennych, ale wymagających dobrych stanowisk należą holenderskie 'Franklin' i 'Gynlim'[21]. Mimo wprowadzania kolejnych odmian szparagi nieznacznie zmieniają się z biegiem lat. Wiele współczesnych kultywarów stanowi jedynie wariacje niewiele odbiegające od oryginału wciąż obecnej w uprawie od XIX wieku odmiany 'Connover's Colossal'[17].
Podział szparagów znajdujących się w ofercie handlowej na białe i zielone nie jest wynikiem zmienności taksonomicznej tego gatunku lecz różnic w sposobie uprawy.
Żywozielone pędy zachowują barwę do późnej jesieni. Wykorzystywane są do bukietów[5].
Za najważniejsze szkodniki szparaga uważane są: poskrzypka dwunastokropkowa i poskrzypka szparagowa, trzep szparagówka, mszyca szparagowa i mszyca burakowa, śmietka glebowa i śmietka kiełkówka[46][47]. Rośliny bywają też porażane przez rdzę szparaga[46].
Wraz z popularyzacją upraw szparagi w XVI wieku zaczęły się także pojawiać na obrazach przedstawiających martwe natury i sceny rodzajowe. Malowali je m.in. Vincenzo Campi (zm. 1591) z Cremony na obrazie Sprzedawczyni owoców oraz Frans Snyders (zm. 1657) w Martwej naturze z owocami w wiklinowym koszu[17].
Szparag lekarski (Asparagus officinalis L.) – gatunek byliny z rodziny szparagowatych. Występuje naturalnie w obszarze śródziemnomorskim i na terenach przyległych. Jest jedynym jadalnym przedstawicielem rodzaju szparag (Asparagus) i jako roślina uprawna rozpowszechniony został na całym świecie, z największym obecnie ośrodkiem produkcji w Chinach.
Jest warzywem cenionym ze względu na walory smakowe i lekkostrawność, przy czym jadalne są młode pędy zwane zwyczajowo szparagami lub wypustkami szparagów. W ofercie handlowej obecne są białe i zielone wypustki, które mimo różnic są pędami tego samego gatunku. Różna barwa wypustek wynika z różnego sposobu uprawy – zielone wypustki wyrastają nad powierzchnię gruntu, a białe rosną przysypane ziemią.
Szparag lekarski stosowany jest także jako roślina ozdobna i lecznicza, choć w Polsce od wielu lat nie jest jednak umieszczany w oficjalnym wykazie roślin leczniczych. Według medycyny ludowej oraz wzmianek w literaturze pięknej bywają uważane za afrodyzjak. Współczesne badania potwierdziły jego działanie moczopędne, ułatwiające defekację, hipotensyjne (tj. obniżające nadciśnienie tętnicze – dzięki poprawie stosunku jonów potasu do sodu), a także dużą zawartość witamin, soli mineralnych i przeciwutleniaczy.
Asparagus officinalis (aspargo (português brasileiro) ou espargo (português europeu)) é um vegetal da classe Liliopsida, ordem Asparagales, família Asparagaceae, género Asparagus. Os rebentos novos desse vegetal são bastante apreciados, particularmente na cozinha inglesa, alemã e francesa. Tem um sabor delicado, poucas calorias e é particularmente rico em ácido fólico, além de ter propriedades diuréticas.
O espargo é uma planta perene. A colheita dos brotos se faz na primavera, a partir do segundo ou terceiro ano. Os aspargos brancos são cultivados impedindo os brotos jovens de obter luz.
O espargo pode provocar um odor característico na urina da pessoa que os consumiu, sem nenhuma consequência nociva. As substâncias que provocam odor não existem originalmente no vegetal: são um resultado do metabolismo de um de seus componentes, que contém enxofre. Segundo estudos, de 40% a 50%[1] das pessoas produzem esses metabólitos e ficam com o cheiro da urina alterado, mas, curiosamente, nem todas as pessoas conseguem perceber a diferença no odor: cerca de 60% das pessoas são insensíveis a ele. Dos 20 tipos diferentes de aminoácidos encontrados em proteínas, o aminoácido asparagina foi o primeiro a ser encontrado. E o seu nome é devido ao aspargo, a sua fonte original onde foi descoberto.
Há registros na história acerca de apreciadores de iguarias com base nos aspargos,[2] tais como o imperador romano Otávio Augusto, o gastrônomo romano Marco Gávio Apício, o naturalista também romano Plínio, o velho (que chamava os aspargos de "a verdura de Deus"), na antiguidade. O prestígio dos aspargos caiu muito durante a Idade Média, voltando a ser um prato apreciado durante o Renascimento, sendo daí em diante muito apreciado por personalidades como o Rei Sol, Luís XIV, ou o chanceler alemão Bismarck.
Espanha 68.403 Asparagus officinalis (aspargo (português brasileiro) ou espargo (português europeu)) é um vegetal da classe Liliopsida, ordem Asparagales, família Asparagaceae, género Asparagus. Os rebentos novos desse vegetal são bastante apreciados, particularmente na cozinha inglesa, alemã e francesa. Tem um sabor delicado, poucas calorias e é particularmente rico em ácido fólico, além de ter propriedades diuréticas.
O espargo é uma planta perene. A colheita dos brotos se faz na primavera, a partir do segundo ou terceiro ano. Os aspargos brancos são cultivados impedindo os brotos jovens de obter luz.
O espargo pode provocar um odor característico na urina da pessoa que os consumiu, sem nenhuma consequência nociva. As substâncias que provocam odor não existem originalmente no vegetal: são um resultado do metabolismo de um de seus componentes, que contém enxofre. Segundo estudos, de 40% a 50% das pessoas produzem esses metabólitos e ficam com o cheiro da urina alterado, mas, curiosamente, nem todas as pessoas conseguem perceber a diferença no odor: cerca de 60% das pessoas são insensíveis a ele. Dos 20 tipos diferentes de aminoácidos encontrados em proteínas, o aminoácido asparagina foi o primeiro a ser encontrado. E o seu nome é devido ao aspargo, a sua fonte original onde foi descoberto.
Clasificare științifică Regn: Plantae Subregn: Tracheobionta Diviziune: Magnoliophyta Clasă: Liliopsida Ordin: Asparagales Familie: Asparagaceae Subfamilie: Asparagoideae Gen: Asparagus Specie: Asparagus officinalis Sinonime[1] 
Sparanghelul (Asparagus officinalis) este o specie de plante erbacee cu rădăcini cărnoase și ce conține frunze nedezvoltate asemănătoare ca aspect cu solzii unui pește. Sparanghelul este cultivat pentru lăstarii săi tineri, ce au un gust plăcut.
Sparanghelul (Asparagus officinalis) este o specie de plante erbacee cu rădăcini cărnoase și ce conține frunze nedezvoltate asemănătoare ca aspect cu solzii unui pește. Sparanghelul este cultivat pentru lăstarii săi tineri, ce au un gust plăcut.
Beluš ali špargelj (znanstveno ime Asparagus officinalis) je delikatesna zelenjava z izjemnim, posebnim okusom, ki pa je v največji meri odvisen od kakovosti pridelave. Za hrano se uporabijo le poganjki te rastline, ki so lahko beli ali zeleni. Beli šparglji so praviloma manj grenki in bolj blagega okusa, pridobiva pa se jih tako, da se jih zasipa s prstjo, poganjki pa zaradi pomanjkanja svetlobe ostanejo beli. Zeleni šparglji so po navadi divji, ali pa gojeni brez zasipavanja. Divji šparglji so zaradi večje redkosti, praviloma, dražji.
Šparglji izvirajo iz Male Azije, kjer so jih ljudje gojili že pred 2000 leti. Poznali so jih že stari Grki, obstajajo pa tudi zapisi, da so jih Rimljani gojili že leta 200 pr. n. št. V ostali Evropi so postali priljubljeni šele konec 16. stoletja, kasneje pa se je kultura gojenja in uživanja špargljev prenesla v Severno Ameriko, kjer so postali priljubljeni med ameriškimi staroselci, ki so verjeli v božanskost te rastline.[navedi vir]
Danes so najbolj priznani šparglji, gojeni v Nemčiji in Franciji, ki tudi dosegajo najvišje cene na gurmanskem tržišču.
Eden od načinov priprave špargljev je preprost. Vržemo jih v vrelo slano vodo in kuhamo približno 15minut.
Beluš ali špargelj (znanstveno ime Asparagus officinalis) je delikatesna zelenjava z izjemnim, posebnim okusom, ki pa je v največji meri odvisen od kakovosti pridelave. Za hrano se uporabijo le poganjki te rastline, ki so lahko beli ali zeleni. Beli šparglji so praviloma manj grenki in bolj blagega okusa, pridobiva pa se jih tako, da se jih zasipa s prstjo, poganjki pa zaradi pomanjkanja svetlobe ostanejo beli. Zeleni šparglji so po navadi divji, ali pa gojeni brez zasipavanja. Divji šparglji so zaradi večje redkosti, praviloma, dražji.
Šparglji izvirajo iz Male Azije, kjer so jih ljudje gojili že pred 2000 leti. Poznali so jih že stari Grki, obstajajo pa tudi zapisi, da so jih Rimljani gojili že leta 200 pr. n. št. V ostali Evropi so postali priljubljeni šele konec 16. stoletja, kasneje pa se je kultura gojenja in uživanja špargljev prenesla v Severno Ameriko, kjer so postali priljubljeni med ameriškimi staroselci, ki so verjeli v božanskost te rastline.[navedi vir]
Danes so najbolj priznani šparglji, gojeni v Nemčiji in Franciji, ki tudi dosegajo najvišje cene na gurmanskem tržišču.
Eden od načinov priprave špargljev je preprost. Vržemo jih v vrelo slano vodo in kuhamo približno 15minut.
Sparris (Asparagus officinalis) är en art i familjen sparrisväxter och förekommer naturligt i Europa, västra Asien och norra Afrika. Sparris odlas som grönsak, som till färgen antingen är vit eller grön. Vit sparris skördas under jord och skördas då toppskottet bryter fram. Grön sparris skördas ovanför jorden och skördas när den nått lagom längd. Liksom det finns många olika äppelsorter så finns det många olika sparrissorter med olika egenskaper. Det hävdas ibland felaktigt att vit och grön sparris är samma sort och att den vita blir grön när den kommer ovan jord. Det är riktigt beträffande färgen, men det är två olika sorter. Den vita tillhör de hårdskaliga och måste alltid skalas. Den gröna tillhör de mjukskaliga och skalas inte. Om den vita sparrisen kommer ovan jord, så blir den mycket riktigt grön men klassas då som otjänlig. Sparrisen hör till vårens primörer och skördas från april ända in i juni.
Fullvuxen sparris har en växtsaft som kan vara irriterande för huden och ge blåsor[1]. Detta gäller dock inte de unga ätliga skotten.
Sparris innehåller asparaginsyra som i människans kropp ofta bryts ner till olika svavelföreningar.[2][3] Alla människor utsöndrar dock inte lika mycket svavelföreningar, och alla människor är inte lika känsliga för den doften.[4]
Kokt vit sparris med potatis och hollandaisesås
Serveringsfärdig sparris vid festmiddag i Hallwylska palatset
Kina[5] &&&&&&&&06848320.&&&&&06 848 320 87,46 % 2 
Peru &&&&&&&&&0377701.&&&&&0377 701 4,82 % 3 
Mexiko &&&&&&&&&0170225.&&&&&0170 225 2,17 % 4 
Tyskland &&&&&&&&&0114090.&&&&&0114 090 1,46 % 5 Spanien &&&&&&&&&&048814.&&&&&048 814 0,62 % 6 
Italien &&&&&&&&&&043357.&&&&&043 357 0,55 % 7 
USA &&&&&&&&&&033700.&&&&&033 700 0,43 % 8 
Japan &&&&&&&&&&028500.&&&&&028 500 0,36 % 9 
Frankrike &&&&&&&&&&020494.&&&&&020 494 0,26 % 10 
Thailand &&&&&&&&&&020219.&&&&&020 219 0,26 % Övriga länder &&&&&&&&&0124798.&&&&&0124 798 1,59 % Total världsproduktion &&&&&&&&07830218.&&&&&07 830 218 100,00 % Källa: FN:s livsmedels- och jordbruksorganisation:s data för år 2014.[6] Bland annat avseende krukväxterna såsom Klättersparris A. falcatus (och Hängsparris A. aetiopicus), se även
Wikimedia Commons har media som rör Sparris.
Sparris (Asparagus officinalis) är en art i familjen sparrisväxter och förekommer naturligt i Europa, västra Asien och norra Afrika. Sparris odlas som grönsak, som till färgen antingen är vit eller grön. Vit sparris skördas under jord och skördas då toppskottet bryter fram. Grön sparris skördas ovanför jorden och skördas när den nått lagom längd. Liksom det finns många olika äppelsorter så finns det många olika sparrissorter med olika egenskaper. Det hävdas ibland felaktigt att vit och grön sparris är samma sort och att den vita blir grön när den kommer ovan jord. Det är riktigt beträffande färgen, men det är två olika sorter. Den vita tillhör de hårdskaliga och måste alltid skalas. Den gröna tillhör de mjukskaliga och skalas inte. Om den vita sparrisen kommer ovan jord, så blir den mycket riktigt grön men klassas då som otjänlig. Sparrisen hör till vårens primörer och skördas från april ända in i juni.
Багаторічна трав'яниста рослина. Стебла високі, іноді досягають 1,5 м заввишки, розгалужені, блідо-зелені. Гілочки тоненькі, вкриті пучками зелених голочок, що нагадують листки. Невеличкі дзвоникоподібні квітки білого кольору виходять з кутів лускатих листочків.
Рослини дводомні. Кореневище товсте, буре, з кількома стеблами. Плід — кругла ягода, спочатку зелена, а при достиганні стає яскраво-червоною. Цвіте в червні-липні, плоди достигають у кінці серпня-вересня.
Рослина поширена на узліссях, вологих луках, схилах річок, пагорбах, сонячних галявинах. У період достигання плодів рослина надзвичайно декоративна.[3]
У спаржі лікарській знайдено цукор (близько 36 %), жирну олію (близько 16 %), білки, сліди алкалоїдів, ретинол, тіамін, рибофлавін, аскорбінову кислоту, ніацин, мінеральні солі, а також аспаргін, сапоніни, капсантин, фізамін. Аспаргін — амід аспаргілової кислоти, який входить до складу тваринних і рослинних білків. Бере участь у синтезі сечовини й піримідонових основ, переамінуванні амінокислот та знешкодженні аміаку.[3]
Молоді пагони ще 4000 років тому у Стародавньому Єгипті застосовували у харчуванні як вишукану городину. У Стародавніх Греції та Римі спаржа також вважалася делікатесним продуктом і лікувальною рослиною. Культивувати холодок почали у Франції в XV—XVI ст.
У наш час населення Європи залюбки споживає молоді м'ясисті білуваті паростки спаржі, що ранньої весни відходять від кореневищ[3]. Використовують і молоді гілочки рослини для приготування салатів, як сечогінний, апетитний і вітамінний засіб, корисний при зниженій секреції шлунку.
Спаржа відома в багатьох різновидах, серед яких основними є біла та зелена спаржа.[4] В їжу використовують молоді пагони стебла рослини. Найкращі сорти спаржі повинні мати товсті, не грубі і не довгі (15-16 см) пагони.[4]
Відварені у солоній воді паростки йдуть на приготування найрізноманітніших страв. Білу спаржу використовують головним чином для приготування з неї страв з різними соусами. Велику зелену спаржу готують так само, як і білу, а дрібну застосовують як гарнір.[4] Найчастіше паростки готують як цвітну капусту, обсмажуючи в сухарях на коров'ячому маслі. Також їх маринують, консервують, солять. З ягід отримують насіння, що дає 15 % жовтої жирної олії, яка відзначається приємним смаком та чудовим ароматом. Насіння також обсмажують та використовують як замінник кави.[5]
У народній медицині препарати спаржі лікарської застосовують як сечогінний засіб, при серцевій недостатності, хворобах печінки, нирково-кам'яній хворобі.
Аспаргін, що є основним дійовим чинником спаржі лікарської, знижує артеріальний тиск, активізує сечовиділення, поліпшує функцію печінки, тонізує серцевий м'яз.
Найчастіше вживають настій сухих або свіжих кореневищ.
Беруть одну столову ложку подрібнених кореневищ, заливають 1 склянкою окропу і настоюють у теплому місці (у духовці, на водяній бані) 4 год. Приймають по 1 столовій ложці 5 разів протягом доби.
При запальних процесах у нирках та сечовому міхурі, а також при ниркових та серцевих набряках застосовують кореневище спаржі і молоді верхівки рослин у суміші з вересом звичайним, буквицею лікарською, цмином пісковим, материнкою звичайною, квітками глоду колючого у співвідношенні 1 : 2 : 1 : 2 : 2 : 3 : 2. Беруть 2 столові ложки суміші, заливають 1 склянкою окропу, настоюють не менше 4 год. Хворі вживають по 1—2 столові ложки 4—5 разів на добу. Екстракт спаржі має значно сильнішу сечогінну дію та знижує артеріальний тиск на триваліший період, ніж аспаргін. Препарати спаржі, маючи сечогінну дію, не порушують фільтрації сечі в нирках.[3]
У китайській медицині плоди спаржі використовують при лікуванні подагри, ревматизму, діабету, коклюшу, імпотенції. Збирають цілком достиглі плоди і сушать. Беруть 1 чайну ложку плодів, заливають 1 склянкою окропу і настоюють у духовці 6—8 год. Приймають настій по 1 столовій ложці 3—4 рази на добу за 30 хв до їди.[3]
Доросла рослина
Квітка
Ягоди
Пагони спаржі
Молоді пагони
Квітка
Верхня частина рослини під час цвітіння
Спаржа лікарська
Зелена спаржа на продаж у Нью-Йорку
Зріла спаржа з насінням. (провінція Саскачеван, Канада)
Măng tây (danh pháp hai phần:Asparagus officinalis) là một loại thực vật dùng làm rau.
Cây thảo có thân mọc ngầm trong đất, thường gọi là thân rễ. Thân rễ dày, mang nhiều rễ dài, đường kính 5-6mm, màu nâu sáng, xốp. Các thân đứng mọc trong không khí lởm chởm những vết sẹo của những nhánh đã rụng. Các thân khi sinh này mang những vòng cành biến đổi thành lá hình kim. Lá thật tiêu giảm. Hoa rất nhỏ, màu lục, hình chuông, dài độ 6mm, tập hợp 4-6 cái thành nhóm ở nách lá của các cành dạng lá. Quả hình cầu, dày màu đỏ.
Người ta phân biệt giữa măng tây trắng và măng tây xanh. Tùy thuộc vào khu vực, măng tây được thu hoạch ở châu Âu từ tháng 3 đến tháng 6 và được đánh giá cao như một loại rau.
Cây măng tây là một loại cây đa niên[2] thuộc Họ Măng tây với bản địa ở Âu châu, Bắc Phi và Tây Á.[3][4][5] Ngày nay đọt non cây măng tây được trồng nhiều nơi dùng trong ẩm thực như một loại rau.
Loài này từng được xếp vào họ lily, giống với các loài Allium, hành và tỏi, nhưng họ Liliaceae đã được tách ra và các cây giống hành hiện thuộc họ Amaryllidaceae và asparagus (cây Thiên Môn) thuộc họ Asparagaceae.
Thành phần hoá học: Các thành phần đã biết là nước 90-95% glucid 1,70-2,50% lipid 0,10-0,15%, protid 1,60-1,90%, cellulose 0,55-0,70%, các vitamin A, B1, B2, C, khoảng 10% chất khoáng với mangan, sắt, photpho, kali, calcium four, brome, iod, một ít tanin, một saponosid mà genin là sarsasapogenin; các chồi non chứa asparagin, coniferin, một ít rutosid (có nhiều hơn ở các phần xanh) các vết anthocyamosid và một chất có lưu huỳnh có thể là dẫn xuất methylsulfonium của methylmercapten (methanethiol) có mùi khó chịu. Trong rễ có sarsasapogenin coniferin, acid chelidonic, mannit, asparagin, muối kali.
Việt Nam
Măng tây có mặt trong cỗ tiệc người Việt với món súp măng tây nấu cua thường rút ngắn là súp măng cua.
Công dụng, chỉ định và phối hợp: Măng thường dùng để ăn, có mùi dễ chịu, dùng rất tốt, cho người suy niệu, thấp khớp, thống phong, viêm phế quản mạn tính, đái đường, đánh trống ngực.
Rễ được dùng cho các trường hợp giảm niệu của bệnh nhãn tim, các bệnh về thận, thuỷ thũng, vàng da.
Ở Trung Quốc, Măng tây được dùng trị phổi nóng sinh ho và sát trùng, được dùng ngoài trị bệnh ngoài da, ghẻ, nấm và ký sinh trùng.
Ghi chú: Dùng Măng như rau hoặc dùng dịch chiết. Người bị viêm bàng quang, viêm khớp cấp tính không nên dùng. Rễ dùng dưới dạng nước sắc, cao lỏng hay xirô. Không dùng cho người bị viêm đường tiết niệu cũng như người bị bệnh thần kinh.
hoa
kết trái
măng và củ rể
.JPG)
nở hoa
một món măng tây tiêu biểu với sốt và khoai tây
Phương tiện liên quan tới Asparagus officinalis tại Wikimedia Commons
Bài viết liên quan đến họ Măng tây này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Măng tây (danh pháp hai phần:Asparagus officinalis) là một loại thực vật dùng làm rau.
Cây thảo có thân mọc ngầm trong đất, thường gọi là thân rễ. Thân rễ dày, mang nhiều rễ dài, đường kính 5-6mm, màu nâu sáng, xốp. Các thân đứng mọc trong không khí lởm chởm những vết sẹo của những nhánh đã rụng. Các thân khi sinh này mang những vòng cành biến đổi thành lá hình kim. Lá thật tiêu giảm. Hoa rất nhỏ, màu lục, hình chuông, dài độ 6mm, tập hợp 4-6 cái thành nhóm ở nách lá của các cành dạng lá. Quả hình cầu, dày màu đỏ.
Người ta phân biệt giữa măng tây trắng và măng tây xanh. Tùy thuộc vào khu vực, măng tây được thu hoạch ở châu Âu từ tháng 3 đến tháng 6 và được đánh giá cao như một loại rau.
Cây măng tây là một loại cây đa niên thuộc Họ Măng tây với bản địa ở Âu châu, Bắc Phi và Tây Á. Ngày nay đọt non cây măng tây được trồng nhiều nơi dùng trong ẩm thực như một loại rau.
Loài này từng được xếp vào họ lily, giống với các loài Allium, hành và tỏi, nhưng họ Liliaceae đã được tách ra và các cây giống hành hiện thuộc họ Amaryllidaceae và asparagus (cây Thiên Môn) thuộc họ Asparagaceae.
Thành phần hoá học: Các thành phần đã biết là nước 90-95% glucid 1,70-2,50% lipid 0,10-0,15%, protid 1,60-1,90%, cellulose 0,55-0,70%, các vitamin A, B1, B2, C, khoảng 10% chất khoáng với mangan, sắt, photpho, kali, calcium four, brome, iod, một ít tanin, một saponosid mà genin là sarsasapogenin; các chồi non chứa asparagin, coniferin, một ít rutosid (có nhiều hơn ở các phần xanh) các vết anthocyamosid và một chất có lưu huỳnh có thể là dẫn xuất methylsulfonium của methylmercapten (methanethiol) có mùi khó chịu. Trong rễ có sarsasapogenin coniferin, acid chelidonic, mannit, asparagin, muối kali.
Việt Nam
Măng tây có mặt trong cỗ tiệc người Việt với món súp măng tây nấu cua thường rút ngắn là súp măng cua.
Công dụng, chỉ định và phối hợp: Măng thường dùng để ăn, có mùi dễ chịu, dùng rất tốt, cho người suy niệu, thấp khớp, thống phong, viêm phế quản mạn tính, đái đường, đánh trống ngực.
Rễ được dùng cho các trường hợp giảm niệu của bệnh nhãn tim, các bệnh về thận, thuỷ thũng, vàng da.
Ở Trung Quốc, Măng tây được dùng trị phổi nóng sinh ho và sát trùng, được dùng ngoài trị bệnh ngoài da, ghẻ, nấm và ký sinh trùng.
Ghi chú: Dùng Măng như rau hoặc dùng dịch chiết. Người bị viêm bàng quang, viêm khớp cấp tính không nên dùng. Rễ dùng dưới dạng nước sắc, cao lỏng hay xirô. Không dùng cho người bị viêm đường tiết niệu cũng như người bị bệnh thần kinh.
По данным The Plant List на 2013 год, в синонимику вида входят[6]:
Вид занесён в Красную книгу Свердловской области[7], охраняется в национальном парке «Припышминские боры».
芦笋（学名：Asparagus officinalis）又名石刁柏，为天門冬科天門冬屬 多年生開花草本植物。像它的表兄弟韭、蔥、蒜，它一度被歸入百合科。
蘆筍原產於歐洲大部分地區，以及北非和西亞，是被廣泛種植的蔬菜作物。綠蘆筍和白蘆筍只是有無照到陽光的區別。
明代李時珍《本草綱目》言蘆筍能「癭結熱氣、利小便」；根稱為小百部，能潤肺鎮咳、祛痰、殺蟲等。早在兩千年前《神農本草經》上已將蘆筍列為「上品之上」，稱久服輕身益氣延年。故中國栽種及瞭解蘆筍亦超過二千年歷史。華北地區稱為「龍鬚菜」。
在西方由於蘆筍其精緻的香味和利尿特性，早已被用來作為一種蔬菜和藥物。追溯到公元前3000年，它被描繪成在埃及帶狀裝飾的物品。在古代敘利亞和西班牙，人們也知道蘆筍。早在二千多年前歐洲人已普遍食用，希臘人和羅馬人當令季節吃新鮮的蘆筍，乾燥的該蔬菜在冬季使用：羅馬人甚至在阿爾卑斯山高處冷凍它，以為了準備伊壁鳩魯盛宴。奧古斯都皇帝創造了“蘆筍艦隊”為了快速運送該蔬菜。配方烹飪蘆筍的食譜是現存最古老的書。
公元二世紀時古希臘醫生蓋倫提到蘆筍為一個有益的草藥，但羅馬帝國結束後，蘆筍較少受到關注，直到十二世紀出現了香園(The Perfumed Garden)這本書。
1469年蘆筍培養於法國寺院，1538年在英國，1542年在德國，1850年左右在美國。
台灣1970年間，大力推廣農業改良，後成功發明留母莖栽培法，致使面積產量大增，加上馴種後的蘆筍具備熱帶水果般的重氣味，蘆筍味較歐洲產的為重，成功的打入國際市場，栽培面積最高峰曾達18,686公頃、產量逹到12萬公噸，1978年外銷產值接近一億二千萬美金，是世界蘆筍罐頭主要出口國家，受到全球之矚目，曾譽為「蘆筍王國」。八零年代中期受臺幣被迫升值影響及勞動成本逐漸上升，栽培面積減為2,000公頃以下。
芦笋原产地中海沿岸。欧洲栽培已有2000年以上的历史，后由欧洲移民传入美洲。在中国一直限于个别城市郊区少量栽培；20世纪60年代栽培面积迅速扩大。现主要分布在山东的菏泽、山西的运城等市。美国、西班牙、意大利、日本、加拿大均作为蔬菜普遍栽培。
蘆筍是一種多年生草本植物，種植到100-150厘米（39-59）高，具有粗壯的莖與多支羽毛狀的葉子。而“葉子”其實是葉狀枝，呈針狀：它們是6-32毫米長，1毫米寬，並且4-15玫瑰狀聚集一起。根系統是不定和束狀根類型。
花是鐘形，綠白色至淡黃色，4.5-6.5毫米長，有六個花在底部融合在一起：它們可以單獨或兩個或三個以簇在小枝的連接處產生。通常是雌雄異株，但有時會有雌雄同株。果實為小的紅色漿果6-10毫米直徑，對人類是有毒的。
有沒有陽光照射，決定生產白芦笋或綠芦笋
市場販賣的3種芦笋
蘆筍
成熟蘆筍植株，蘆筍的葉子在秋天變成亮黃色
蘆筍花
蘆筍種子
火腿蘆筍
蘆筍用刨刀剝皮
2011年頂級蘆筍進口：美國是（174,609噸），其次是歐盟（94292噸）和加拿大（23,265噸）。
中國是世界上最大的生產國：2012年（7,350,000噸），其次是秘魯（376,645噸）和墨西哥（119,789噸）。
美國生產主要集中在加利福尼亞州，密歇根州和華盛頓州。
在德國每年生產的白蘆筍為57,000噸（佔消費需求的61％）。
只有剛長出來的蘆筍嫩芽被經常食用：一旦嫩芽開始打開，芽將迅速木質化。水構成蘆筍的組合物的93％。蘆筍熱量低，鈉含量也非常的低。它是維生素B6，鈣，鎂，鋅，膳食纖維，蛋白質，β-胡蘿蔔素，維生素C，維生素E，維生素K，硫胺素，核黃素，蘆丁，菸酸，葉酸，鐵，磷，鉀，銅，錳和硒，的一個非常良好的來源，還有鉻，一種微量元素，增強胰島素從血流運輸葡萄糖進入細胞的能力。氨基酸天冬酰胺是從蘆筍得其名稱，蘆筍植物含比較豐富的這種化合物。在世界許多地方提供蘆筍的製備方法，通常作為開胃菜或蔬菜的配菜。在亞洲的烹飪風格，蘆筍經常爆炒。 在美國粵菜餐館往往成為蘆筍炒雞肉，蝦，或牛肉。蘆筍也可以快速地在木炭或硬木餘燼上燒烤。它也可以用來作為一些燉肉和湯的成分。近年來蘆筍生吃，作為一個沙拉的一個組成部分，已經恢復了人氣。蘆筍也可以鹽漬和儲存幾年。一些品牌標籤蘆筍嫩苗製成這種方式為“醃製”。
世界各地都吃綠蘆筍，但全年的進口使得它少了過去的美味。在歐洲“蘆筍季節是美食家日曆的一大亮點”：在英國這個傳統開始於4月23日，結束於仲夏節。
在歐洲大陸，由於是當地特產，生長期短和需求旺盛，綠蘆筍出奇的高價。
其嫩茎可作蔬菜食用。西方人一般生吃，或将其削皮蒸熟或煮熟后，再佐以融化的奶油或奶酪食用。东方人也喜欢用芦笋配肉类炒菜。蘆筍如果質地細嫩，烹調時可不去皮；假如較為老、粗，削去根部的纖維可確保美味；清煮白蘆筍時，加入適量的白酒或檸檬汁，可降低澀味。台灣新鮮白蘆筍的甘甜風味，是進口白蘆筍無法相比的。不論清蒸或水煮，只要選擇莖幹較粗，整體色澤白皙，尾端不要有紅或紫色等老化象徵，鮮度足夠自然美味。若是挑選綠蘆筍，選擇細小幼莖的規格，這類小蘆筍的口感特別鮮嫩。[2]
蘆筍在荷蘭，西班牙，法國，波蘭，比利時，德國，奧地利，意大利和瑞士非常受歡迎，而且幾乎全是白色的。比起綠蘆筍，本地栽培的所謂“白金”或“可食用的象牙”蘆筍，也被稱為“王室蔬菜”，更少苦，更嫩。新鮮度是非常重要的，而白蘆筍的下端，在烹飪或生食前必須要去皮。
培育白蘆筍，隨著他們的成長蘆筍芽都覆蓋著泥土，也就是在地底：不暴露於陽光，無光合作用啟動，因此，該芽保持白色。
菜單只是季節性的，許多餐館做蘆筍菜餚廣告，通常從四月下旬至六月。對於法國式風格，蘆筍經常煮熟或蒸熟，並與荷蘭醬，融化的黃油或橄欖油，意大利乾酪或蛋黃醬一起供應。用又高又窄的蘆筍鍋，可以使蘆筍輕鬆地蒸熟，蘆筍尖端露出水面。
德國“蘆筍季節”或“蘆筍時間”，傳統上在6月24日結束，路邊攤和露天市場賣出全國約一半的白蘆筍的消費。
即使生產地域不同，其實不管是哪款蘆筍品種，只要照到陽光就會變成綠蘆筍，埋在土中或遮蔽陽光，就會讓蘆筍色澤偏白。台灣蘆筍在嫩度上很難和歐洲白蘆筍競爭，或許是台灣春夏溫度高，容易讓蘆筍細胞壁急速增厚，木質化程度較高，因此離軟嫩有些距離，經常需要削皮。
1、祛燥養生又防癌，蘆筍是一種常見蔬菜，富含多種營養物質，在多種疾病的預防和治療中發揮良好的藥理效應。蘆筍中的甾體皂苷 (Steroidal saponins)是其生物活性的主要表現物質，現從蘆筍中分離出的皂苷單體有19 種。已被報導的幾種皂苷單體在腫瘤預防和治療方面有作用，所以經常吃蘆筍有一定的預防各種腫瘤的作用。[來源請求]
2、保護血管又降脂，實驗證明，用高脂飼料飼餵昆明小鼠造成高脂血症，同時加餵定量的市售蘆筍罐頭製品，觀察蘆筍對動物實驗性高脂血症的影響。結果表明蘆筍可以抑制血脂及肝脂的上升、並對高脂血症動物有一定治療作用。蘆筍具有低糖、低脂肪、 高纖維素的特點。還有豐富的微量元素，其蛋白質含量雖不高，但氨基酸組成比例適當。所以經常食用蘆筍也可以預防高脂血症和心腦血管疾病。
3、清口解膩又減肥，隨著天氣日益見暖，開始減衣服了，由於冬天吃的多動的少，避免不了身上的肥肉，3月到6月底蘆筍是一道可以減肥的好食材。[來源請求]
4、不適宜： 蘆筍雖然有著這樣那樣的好處，大部分人群都比較適合食用，但是痛風和尿酸代謝異常的人群不適宜食用， 由於蔬菜中蘆筍的嘌呤含量相對較高，會加重尿酸的代謝障礙。
.jpg)
.jpg)
|year= / |date= mismatch中的日期值 (帮助)（繁体中文）
芦笋（学名：Asparagus officinalis）又名石刁柏，为天門冬科天門冬屬 多年生開花草本植物。像它的表兄弟韭、蔥、蒜，它一度被歸入百合科。
蘆筍原產於歐洲大部分地區，以及北非和西亞，是被廣泛種植的蔬菜作物。綠蘆筍和白蘆筍只是有無照到陽光的區別。
この項目では、野菜について説明しています。アスパラガスビスケットについては「ギンビス」をご覧ください。 
アスパラガス（竜髭菜、Asparagus spp.）とは、被子植物の中の単子葉植物に属する多年生草本植物である。クロンキスト体系ではユリ科に含めているが、分子系統学によるAPG植物分類体系ではキジカクシ科に属している。雌雄異株である。
葉のように見えるものは実際は極端にほそく細かく分枝した茎であり、本来の葉は鱗片状に退化している。
アスパラガスという和名はキジカクシ属植物の複数種の総称で、中でも最もよくこの名で呼ばれるのは、栽培作物のアスパラガス（A. officinalis）である。原産は地中海東部。和名はオランダキジカクシ（阿蘭陀（和蘭）雉隠）、オランダウド（阿蘭陀（和蘭）独活）、マツバウド（松葉独活）といい、成長すると細かく切れた葉に見える枝がキジが隠れることができるほど生い茂ることに由来する。漢名を石刁柏（せきちょうはく）というが、石勺柏や石刀柏と表記するのは誤りである。また、アスパラと略称される。
日本・中国・朝鮮には自生種のキジカクシ（A. schoberioides）、クサスギカズラ（A. cochinchinensis）などが分布する。キジカクシの茎は食用になり、クサスギカズラの根茎（天門冬）は薬用になる。
アスパラガス属の中にはオオミドリボウキ A. plumosus、クサナギカズラ A. asparagoides、A. myriocladusなど観葉植物にされるものがいくつかある。江戸時代にオランダ船から鑑賞用として日本にもたらされたが、食用として導入されたのは明治時代のことである。本格的な栽培が始まったのは大正時代からで、欧米への輸出用缶詰に使うホワイトアスパラガスが始まりであった。その後国内でも消費されるようになり、昭和40年代以降はグリーンアスパラガスが主流となった。現在では生のホワイトアスパラガスや調理しやすいミニアスパラガスなどが店頭に並んでいる。アスパラガスを食べたあとの尿に強い臭いを感じる人もいるが、これはアスパラガスに含まれる代謝物質によるもので害はない。
なお、ヨーロッパで広く食用となっている「ワイルド・アスパラガス」（"Wild asparagus"）はユリ科のOrnithogalum pyrenaicumの花芽であり、オオアマナ属（オーニソガラム）に属する。日本では「アスパラソバージュ」の名で知られる[1]。
日本で最初に栽培・生産を行ったのは北海道岩内町の農学博士であった下田喜久三である。 本州中部では4月下旬頃から6月にかけて若芽が成長し、低温期は1日1回、高温期は1日2回収穫する。長さが25cmくらいに伸びた柔らかい茎を食用とする。土寄せして軟白栽培した白いものをホワイトアスパラガス（白アスパラ）といい、それに対して土寄せせずに普通に育てた緑色のものはグリーンアスパラガスという。ホワイトアスパラガスの栽培では日光を遮断するために土を被せてアスパラガスを覆ってしまう方法のほか、鉄道などの廃トンネルを利用した栽培も行われている。いずれも家庭菜園でも容易に栽培可能である。
近年、アントシアニン色素の多い紫色品種のアスパラガス（米国原産「パープルパッション」、福島県産「はるむらさきエフ」など）や桜色の品種も登場した。加熱すると紫色は失われ緑色になるため、色を楽しむためには生食するか、食酢・レモン汁を入れてさっと湯通しする程度にとどめることが必要となる[2]。
雌雄異株であり雄株のほうが勢いが強く収穫量も多いが、1年生株の促成栽培では雌株の方が茎径が太く、成育が旺盛である[3]。しかし外見では見分けられないので、花が咲くまで待たなければならない。翌年の良質な芽の発生のためには、収穫しすぎない事と夏に茎が倒れずに充分に繁茂している必要がある。
繁殖は実生による。4月から5月にかけてが蒔き時で、収穫できる株に仕上げるまでに2年から3年かかる。春になると園芸店などに、その年から収穫できる苗が出回る。
主要産地は北海道、佐賀県、長野県[6]。このほか日本各地で露地栽培またはハウス栽培される。
2008年度税制改正において法人税等の「減価償却資産の耐用年数等に関する省令」が改正され、別表第四「生物の耐用年数表」によれば2008年4月1日以後開始する事業年度にかかるアスパラガスの法定耐用年数は11年となった。
ドイツやオーストリアでは白アスパラはSpargel（シュパーゲル）と呼ばれ、日本での筍のように、春から初夏にかけての味覚として珍重されている。一般的な食べ方は、茹でた白アスパラガスに溶かしバターやオランデーズソースをかける。ハムやジャガイモを付け合わせにしたり、逆に肉料理の付け合せにする場合もある[7]。
調理法として茹でる、炒める、焼くの方法があり、茹でたあと冷ましてサラダにすることもできる。また基本的に皮が固いことが多いので、ゆでる前に皮をむく必要がある。ゆでる際はむいた皮を一緒にゆでると風味が良くなるといわれている。 冷蔵庫では濡れた新聞紙等で包んで乾燥を防止したうえで立てて保存すると、鮮度と味を維持できる。コップなどで水を吸わせる際は水中にニンニクなどを入れると切り口の腐敗を防げる。
アスパラガスの加工品として水煮の瓶詰や缶詰、ピクルスなども市販されている。
学名の"officinalis"は「薬用の」という意味で、古くから利尿作用や健胃作用が知られていた[8]。 ビタミンA、ビタミンB1、ビタミンB2、ビタミンC、ビタミンE、葉酸、アスパラギン酸などを含む。ちなみに、アスパラギン酸はアスパラガスから発見されたことにちなんで命名された。
アスパラガス 太陽の光を遮って作った白色のもの（左）と日に当てて緑色にしたものがある
ワイルド･アスパラガス（Ornithogalum pyrenaicum）、緑色のアスパラガスとホワイトアスパラガス
アスパラガスにつく害虫、ジュウシホシクビナガハムシ
観葉植物としてのアスパラガス（A. plumosus）
アスパラガスの実
カーボベルデ北部、バルラヴェント諸島東部を構成しているサル島には、アスパラガスを意味する名称を持つ都市「en:Espargos」が存在する。
アスパラガス（竜髭菜、Asparagus spp.）とは、被子植物の中の単子葉植物に属する多年生草本植物である。クロンキスト体系ではユリ科に含めているが、分子系統学によるAPG植物分類体系ではキジカクシ科に属している。雌雄異株である。
아스파라거스(아스파라구스 오피키날리스, Asparagus officinalis, 영어: garden asparagus 또는 sparrow grass)는 비짜루속(아스파라거스속)에 속하는 봄 채소이자, 여러해살이 속씨식물이다.[1] 유의어로는 노순(蘆荀), 석도백(石刀柏), 천문동(天門冬), 천동(天冬)이 있다. 아스파라구스 오피키날리스는 유럽 대부분 지역, 북아프리카, 남아시아가 원산이며[2][3][4] 작물로 널리 경작된다.
아스파라거스는 100-150cm (39-59 in) 높이로 자라는 여러해살이풀로, 굵은 줄기가 있고 가지가 많은 깃털이있다.[5] "잎"은 사실상 잎 모양의 잎 겨드랑이에서 바늘 모양의 cladodes (수정 된 줄기)이다. 그것들은 길이가 6-32 mm (0.24-1.26 in), 넓이가 1 mm (0.039 in)이며 4-5 개가 모여 장미처럼 보인다.[6] 뿌리유형은 우발적으로 산발되어 있다. 꽃은 종 모양으로 녹빛이 도는 흰색 ~ 황색을 띠며 길이 4.5 ~ 6.5mm (0.18 ~ 0.26 in)이며 밑 부분에는 6 개의 테팔이 부분적으로 융합되어 있다. 그들은 지류의 교차점에서 단독으로 또는 2 개 또는 3 개의 클러스터로 생성된다. 그것은 보통 암컷과 수컷이 별개의 식물에 자라는 이원성이지만, 때로는 형형색색의 꽃이 발견된다. 열매는 직경 6-10mm의 작은 빨간 장과이며 인간에게 유독한다.[7]
유럽의 서쪽 해안에 서식하는 식물 (북부 스페인 북쪽에서 북 아일랜드, 영국 및 북서부 독일까지)은 아스파라거스 유사종으로 취급된다.
아스파라거스는 섬세한 맛, 이뇨 작용 등으로 인해 식물성 의약품으로 사용되었다. 이집트 기원전 3000년경에 이집트의 프리즈 (frieze)에 제물로 묘사된다. 고대 시리아와 스페인에서도 알려졌다. 그리스인과 로마인은 계절에 따라 신선한 음식을 먹었고 겨울에는 야채를 마셨다. 로마 Epicurus 알프스의 Epicurus 축제에 대한 동결. 황제 아우구스투스 (Augustus)는 야채를 잡아 당기면서 "아스파 라 거스 함대 (Asparagus Fleet)"를 만들었으며 신속한 행동을 위해 "아스파라거스보다 더 빨리"라는 표현을 만들었다.[8][9] 아스파라거스를 요리하는 요리법은 Apicius의 3 세기 광고 동화 인 Book III에서 가장 오래 지속되는 요리법이다.
고대 그리스의 의사 Galen (로마인들 사이에서 두드러진)은 2 세기 경에 아스파라거스를 유익한 허브로 언급했지만 아스파 라 거스는 로마 제국이 끝난 후 중세 시대의 관심을 끌지 못했다.[10] 이 작가는 (비정상적으로 과학적으로 해결되지 않은) 최음 제적 힘을 기념하고, 인도의 Ananga Ranga가 피로를 막는 "특수한 인 원소"에 속한다고 가정한다. 1469년까지, 아스파라거스는 프랑스 수도원에서 재배되었다. 아스파라거스는 1538년까지 영국에서는 거의 발견되지 않았고 1542년까지 독일에서는 거의 발견되지 않았다.[11]
팁은 최고의 질감과 가장 강력하면서도 섬세한 맛이 있다. point d 'amour ( "love tips")는 Pompadour Madame에게 섬세함을 제공했다. 아스파라거스는 현재 1850년경 신세계에서 미국에서 판매된다.
갓 난 아스파라거스만을 일반적으로 먹는다 : 일단 새싹이 열리면 , 새싹은 빠르게 나무로 변한다.[12]
물은 아스파라거스 조성의 93 %를 차지한다.[13] 아스파라거스는 칼로리가 적고 나트륨이 매우 적다. 비타민 B6, 칼슘, 마그네슘 및 아연의 좋은 원천이며 식이 섬유, 단백질, 베타 카로틴, 비타민 C, 비타민 E, 비타민 K, 티아민, 리보플라빈, 루틴, 니아신, 엽산의 아주 좋은 공급원이다. , 철, 인, 칼륨, 구리, 망간, 셀레늄[14][15]뿐만 아니라 혈류에서 포도당을 세포로 수송하는 인슐린의 능력을 향상시키는 미량 구성 인 크롬을 포함한다. 아스파라거스 식물은이 화합물이 비교적 풍부하기 때문에 아미노산 아스파라긴은 아스파라거스에서 그 이름을 얻는다.
싹은 전채 요리법이나 야채 반찬으로 전 세계 여러 곳에서 준비되고 제공된다. 아시아 스타일의 요리에서는 아스파라거스는 대부분 볶인 요리로 만들어진다. 미국의 광둥 레스토랑은 종종 닭고기, 새우 또는 쇠고기로 볶은 아스파라거스를 제공한다. 또한 숯 위에 빠르게 구워 질 수 있으며 일부 스튜와 수프의 재료로도 사용된다. 최근 몇 년 동안, 샐러드의 성분으로 날 것으로 먹은 아스파라거스가 인기를 되찾았다.
줄기의 두께는 식물의 나이를 나타내며 더 오래된 아스파라거스는 더 두꺼운 줄기를 가지고 있다. 더 오래된, 더 두꺼운 줄기는 기초에 피부를 벗겨 거친 층을 제거하더라도, 딱딱 할 수 있다. 껍질을 벗긴 아스파라거스는 훨씬 빨리 튀겨진다. 아스파라거스의 바닥 분에는 모래와 흙이 포함되어 있기 때문에 요리하기 전에 철저하게 씻는것이 일반적으로 권장된다.
그린 아스파라거스는 전 세계적으로 먹는 식물이다. 그러나 일년 내내 수확이 가능하기 때문에 휘귀성은 떨어졌다.[16] 그러나 유럽에서는 "아스파라거스 시즌이 푸드 캘린더의 하이라이트"이다. 영국에서는 전통적으로 4월 23일에 시작되어 한여름의 날에 끝난다.[17][18] 유럽 대륙에서와 마찬가지로 짧은 성장시기와 현지 농산물 수요로 인해 아스파라거스는 프리미엄 가격을 요구한다.
제일 큰 아스파라거스 수입국 (2013)은 미국 (182,805 톤), 유럽 연합 (대외 무역) (94,475 톤), 캐나다 (20,219 톤) 순이었다.[19]
중국은 세계 최대의 생산국이다. 2013년에는 700 만 톤, 페루는 383,144 톤, 멕시코는 126,421 톤을 생산했다.[20] 미국 생산량은 캘리포니아, 미시간 및 워싱턴에 집중되어있었다.[21][22] 독일의 화이트 아스파라거스 생산량은 57,000 톤 (소비자 수요의 61 %)이다.[23]
지하에서 자라면 재배자는 아스파라거스의 성장기를 늘릴 수 있다. 영국에서는 지하에서 재배되는 아스파라거스의 수확기가 2 월에서 11 월 사이 인 것으로 추산된다.[24]
아스파라거스는 종종 해양 서식지에서 유래하기 때문에 정상적인 잡초가 자라기에는 힘든 염분이 많은 토양에서 번식한다. 따라서 아스파라거스용 토양에서는 잡초를 억제하기 위해 전통적으로 약간의 소금이 사용되었다. 이것은 토양이 다른 용도로 사용될 수 없다는 단점이 있다. 어떤 곳은 다른 곳보다 아스파라거스를 재배하는 것이 좋다. 토양의 비옥은 큰 요인이다.[25]
보라색 아스파라거스는 당도가 높고 섬유 수준이 낮은 것이 녹색과 흰색 아스파라거스와 다르다. 보라색 아스파라거스는 원래 알벤가시 근처의 이탈리아에서 개발되었으며 다양한 이름 인 'Violetto d'Albenga '로 상품화되었다.[26] 그 이후로 미국과 뉴질랜드에서 번식 작업이 계속 진행되어 '보라색 아스파라거스'품종이 탄생했다.[27]
피로회복, 자양강장, 혈관 강화에 효과가 있고 혈압을 낮추는 등 고혈압 예방에도 좋다.
마늘, 간장을 넣은 아스파라거스 볶음
네덜란드와 북부 독일에서는 아스파라거스와 햄, 삶은 달걀, 감자 및 녹은 버터 소스와 곁들어 먹는다
아스파라거스 크림 수프
아스파라거스와 이슬
3종류의 아스파라거스, 흰색 아스파라거스, 녹색 아스파라거스, 야생 아스파라거스
판매용 아스파라거스
|제목=이(가) 없거나 비었음 (도움말) |제목=에 templatestyles stripmarker가 있음(위치 76) (도움말) 아스파라거스(아스파라구스 오피키날리스, Asparagus officinalis, 영어: garden asparagus 또는 sparrow grass)는 비짜루속(아스파라거스속)에 속하는 봄 채소이자, 여러해살이 속씨식물이다. 유의어로는 노순(蘆荀), 석도백(石刀柏), 천문동(天門冬), 천동(天冬)이 있다. 아스파라구스 오피키날리스는 유럽 대부분 지역, 북아프리카, 남아시아가 원산이며 작물로 널리 경작된다.
