Shepherd's Purse

Pokrój

Owoc

Tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris (L.) Medik.) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych (dawna nazwa – krzyżowe).

Rozmieszczenie geograficzne

Naturalny zasięg występowania nie jest dokładnie znany^[3], prawdopodobnie jednak tasznik pospolity pierwotnie rósł w regionie śródziemnomorskim^[4]. Obecnie jest gatunkiem kosmopolitycznym rozprzestrzenionym na całym świecie^[5]. W Polsce występuje pospolicie na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Status gatunku we florze Polski: archeofit^[6].

Morfologia

Pokrój

Gatunek charakteryzuje się dużą zmiennością budowy, w zależności od warunków środowiska^[7].

Łodyga

Wzniesiona, pojedyncza lub rozgałęziająca się, o wysokości 3-50 (60) cm. Jest naga, pokryta pojedynczymi i gwiazdkowatymi włoskami^[3].

Liście

Przy ziemi tworzy różyczkę liściową, w której liście mają zmienny kształt; najczęściej są rozetkowe, podługowate, zatokowo wcinane, pierzastosieczne, czasami ząbkowane, a czasami, rzadko, bywają całobrzegie. Górne liście przeważnie ząbkowane i obejmują łodygę^[7]. Liście łodygowe są dużo mniejsze, siedzące i mają strzałkowatą nasadę^[8].

Kwiaty

Drobne kwiaty tworzą grono na górnej, nieulistnionej części łodygi. W szczytowej części łodygi jest ono bardzo gęste, niżej rzadkie. 4 działki kielicha skośnie odstające, 4 płatki korony białe, lub różowe, 1 słupek i 6 pręcików. Czasami brak płatków korony^[8].

Owoc

Trójkątna, silnie spłaszczona łuszczynka z sercowatym wycięciem na wierzchołku. Zawiera owalne, jasnobrązowe, gładkie nasiona o długości ok. 1 mm^[3]. W jednej łuszczynie znajduje się zazwyczaj 10-20 nasion^[8]. Jedna roślina wytwarza około 2-4 tysięcy nasion^[9].

Biologia i ekologia

Rozwój

Roślina jednoroczna lub dwuletnia (często różyczki liściowe zimują). Kwiaty są owadopylne lub samopylne, pręciki i słupki dojrzewają równocześnie. Roślina kwitnie przez cały sezon wegetacyjny – od marca aż do późnej jesieni^[7], a nawet w zimie, gdy jest ciepła i bezśnieżna. Dojrzewanie nasion trwa bardzo szybko – w ciągu roku roślina wydaje kilka pokoleń. W glebie zachowują zdolność kiełkowania przez wiele lat (nawet do 35 lat). Kiełkują już przy temperaturze 2–5 °C^[9]. Przezimowanie nasion znacznie zwiększa ich zdolność kiełkowania^[8]. Nasiona tasznika są drapieżne – otaczający je śluz zawiera związki chemiczne wabiące nicienie, pierwotniaki i bakterie glebowe, toksyny, które je zabijają oraz proteazy rozkładające ich białka. Pozyskiwane w ten sposób aminokwasy odżywiają zarodek i kiełkującą roślinę^[10].

Siedlisko

Gatunek synantropijny i roślina ruderalna. Rośnie na siedliskach ruderalnych; przy drogach, na torach kolejowych, podwórzach, na wysypiskach śmieci, ugorach, w ogrodach, w szczelinach murów. W uprawach rolnych i ogródkach bywa dokuczliwym chwastem. Roślina światłolubna^[3]. Wysiewa się z nasion, trudno go wytępić zabiegami agrotechnicznymi, gdyż rozwój rośliny od wykiełkowania do wydania nasion trwa bardzo krótko^[9].

Korelacje międzygatunkowe

Na taszniku pospolitym pasożytują niektóre grzyby i grzybopodobne lęgniowce; Erysiphe cruciferarum wywołujący mączniaka prawdziwego kapustowatych, Hyaloperonospora parasitica wywołujący mączniaka rzekomego kapustowatych, Albugo candida, Mycosphaerella capsellae powodujące plamistość liści i Helicobasidium purpureum powodujący gnicie korzeni. Na nadziemnych pędach żerują niektóre gatunki pluskwiaków, chrząszczy i muchówek^[11].

Zastosowanie

• Roślina lecznicza:
  • Surowiec zielarski: ziele (Herba Bursae pastoris) zawiera biogenne aminy, takie jak: acetylocholina, cholina, histamina, oraz sole mineralne (głównie potasu), flawonoidy, garbniki, witaminę C, kwasy organiczne, olejki eteryczne^[12].
  • Działanie: ściągające, moczopędne, przeciwkrwotoczne. Ekstrakty zachowują przeciwkrwotoczne właściwości tylko przez 3 miesiące. Najbardziej skuteczny jest świeży sok z ziela. Preparaty z tasznika stosowane są przy małych krwotokach z przewodu pokarmowego, układu moczowego i nosa, a u kobiet do leczenia krwotoków z macicy i przy obfitych menstruacjach. Krwawienia z dróg rodnych u kobiet leczono mieszanką zawierającą ziele tasznika, skrzypu, liście orzecha włoskiego, nagietka i kasztanowca. W medycynie ludowej ziele tasznika używano zewnętrznie do okładania przewlekłych egzem, a wewnętrznie do zwalczania gorączki^[12].
  • Zbiór i suszenie: zbiera się całe pędy w okresie kwitnienia, suszy w temperaturze do 30 stopni Celsjusza. Nie należy zbierać roślin pokrytych szarobrunatnymi plamami, porażonych przez pasożytnicze grzyby^[13].
  • W medycynie tybetańskiej jest rośliną leczniczą stosowaną do leczenia oczu, biegunki i wzmacniania organizmu^[12].
• W Niemczech i Austrii tasznik używany był do sporządzania sałatek oraz jako dodatek do zup^[12].

Przypisy