Hordeum vulgare, la cebada o orgu ye una planta monocotiledónea añal perteneciente a la familia de les poacees (gramínees); de la mesma, ye un cebera de gran importancia tantu p'animales como pa humanos y anguaño la quinta cebera más cultiváu nel mundu (53 millones d'hectárees o 132 millones d'acres).

Descripción

La cebada ye una cebera de los conocíos como cebera d'iviernu, se collecha en primavera (mayu o xunu, nel hemisferiu norte) y xeneralmente la so distribución ye similar a la del trigu. Estrémense dos tipos de cebaes: la cebada de dos carreres o tremesina, y la cebada de 6 carreres o castellana. La tremesina ye la que meyor actitú cervecera presenta. La cebada crez bien en suelos drenaos, que nun precisen ser tan fértiles como los dedicaos al trigu.

El raigañu de la planta ye fasciculada y nella puédense identificar raigaños primarios y secundarios. Los raigaños primarios formar pola crecedera de la radícula y sumen na planta adulta, dómina na cual desenvuélvense los raigaños secundarios dende la base del tarmu, con diverses ramificaciones. El tarmu de la cebada ye una caña bueca que presenta de siete a ocho entrenudos, dixebraos por diafragmes nudosos. Los entrenudos son más llargos a midida que el tarmu crez dende la rexón basal. El númberu de tarmos en cada planta ye variable, y cada unu d'ellos presenta una espiga.

Les fueyes tán conformaes pola vaina basal y la llámina, que tán xuníes pola lígula y presenten dos prolongaciones membranoses llamaes aurícules. Les fueyes atópense ensertaes a los nuedos del tarmu por un collar o pulvinus, que ye un abultamientu na base de la fueya.

La so espiga ye la inflorescencia de la planta; considérase un allongamientu del tarmu, que ye similar a la de les demás plantes gramínees, y presenta amenorgamientu del periantio. La función protectora desempeñar les glumes y les páleas.

El granu ye de forma ahusada, más gruesu nel centru y menguando escontra los estremos. La pulgu (nos tipos vistíos) protexe'l granu contra los depredadores y ye d'utilidá nos procesos de malteado y cervecería; representa un 13% del pesu del granu, bazcuyando d'alcuerdu al tipu, variedá del granu y llatitú de plantíu.

La cebada ta representada principalmente por dos especies cultivaes: Hordeum distichon, que s'emplega pa la ellaboración de la cerveza, y Hordeum hexastichon, que s'usa como forraxe p'alimentación animal; dambes especies pueden arrexuntase sol nome de Hordeum vulgare subsp. vulgare.

Historia

La cebada cultivada (Hordeum vulgare) baxa de la cebada montesa (Hordeum spontaneum), que crez n'Oriente Mediu. Dambes especies son diploides (2n=14 cromosomes). El so cultivu remontar al antiguu Exiptu, foi un productu importante pal desenvolvimientu d'esta civilización; nel llibru del Éxodu citar en rellación a les plagues d'Exiptu. Tamién foi conocida polos griegos y los romanos, quien la utilizaben pa ellaborar pan, y yera la base d'alimentación pa los gladiadores romanos. En Suiza atopáronse restos xamuscaos de tortas ellaboraes con granos de cebada toscamente molíos y trigu que daten de la Edá de Piedra (vease: Historia del pan).

Mientres munchos sieglos la distinción de clases tamién afectó'l tipu de cebera que taba dexáu consumir: n'Inglaterra hasta'l sieglu XVI los probes solo teníen dexáu consumir pan de cebada ente que'l pan de trigu taba destináu a la clase alta; a midida que el trigu y l'avena fuéronse faciendo más algamadices, acabar col usu de la cebada pa faer pan.

Producción mundial

Según la FAO la producción mundial de cebada en 2010 algamó 123,5 millones de tonelaes. Los 20 mayores productores tomen el 82% del total mundial.

(* Estimación de la FAO)

Usos

Ilustración

Vista de la planta

Detalle de la espiga

Grano

Cultivo

En dellos países del Cercanu Oriente, del norte d'Europa (como Finlandia), y d'América del Sur (como Colombia y Ecuador) entá s'utiliza como alimentu pa consumu humanu, por aciu un procesu de turráu y molíu que'l so productu final ye la máchica. Sicasí, ye muncho más utilizada nel malteado y llogru de Mostiu de la cerveza mostu pa la ellaboración de la cerveza y pa destilar na fabricación de güisqui escocés y de xinebra holandesa. Esiste una parte del pan que s'ellabora con cebera: pan de cebada (denomináu dacuando “pan negro”). Otra pequeña proporción destinar pa l'alimentación animal, particularmente de gochos. Ellabórense bebíes non alcohóliques o llixeramente alcohóliques, como'l kvas y el agua de cebada.

Melecinales

Tamién s'utiliza la grana como melecinal.^[2][3]
Amás de nutritiva les sos principales propiedaes son: antiespasmódica, daqué astringente, dixestiva, antifebril.
Utilizar pa tratamientu de tos irritativa, dixestiones pesaes, defectos na secreción de zusmios dixestivos, irritaciones dixestives, enfermedaes febriles. Combate l'estriñimientu polo xeneral pol so conteníu en fibra, especialmente si utiliza'l granu enteru.
La horchata de cebada, que nun ye otra cosa que l'agua que queda de la cocción de la cebada, y que contién almidón, resulta preséu nel tratamientu d'hidratación de persones con vultures y fories.
El so usu ye indicáu pa les persones que sufren de retención de líquidos, una y bones la cebada, coles mesmes que ye refrescante fai mexar.
La decocción en gargarismos usar pa desinflamar el gargüelu; en cataplasma usar pa tratar llumbagu, condiloma, inflamación y tumores^[4]

Usu esternu: Utilízase la farina de cebada pa entemecela con otres yerbes pa la preparación del cataplasma pa solliviar la hinchadura causada por golpes.

Contraindicaciones: Evitar en casos d'alerxes reconocíes o hipersensibilidad a la farina de cebada o cerveza.

Química

H. vulgare contién los fenólicos cafeico y p-cumárico, el acedu ferúlico y 8,5' diferúlico, los flavonoides catequina-7-O-glucósido,^[5] saponarin,^[6] catequina, procianidina B3, procianidina C2, y prodelfinidina B3, y el alcaloide hordenina.

Taxonomía

Hordeum vulgare foi descritu por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 84–85. 1753.^[7]

Etimoloxía

Hordeum: nome antiguu llatín pa la cebada.^[8]

vulgare: epítetu llatín que significa "vulgar, común".

Sinonimia

• Frumentum hordeum Y.H.L.Krause
• Frumentum sativum Y.H.L.Krause
• Hordeum aestivum R.Y.Regel
• Hordeum americanum R.Y.Regel
• Hordeum bifarium Roth
• Hordeum brachyatherum R.Y.Regel
• Hordeum caspicum R.Y.Regel
• Hordeum coeleste (L.) P.Beauv.
• Hordeum daghestanicum R.Y.Regel
• Hordeum defectoides R.Y.Regel
• Hordeum distichon subsp. zeocrithon (L.) Čelak.
• Hordeum distichum L.
• Hordeum durum R.Y.Regel
• Hordeum elongatum R.Y.Regel
• Hordeum gymnodistichum Duthie
• Hordeum heterostychon P.Beauv.
• Hordeum hexastichon L.
• Hordeum hexastichum L.
• Hordeum hibernaculum R.Y.Regel
• Hordeum hibernans R.Y.Regel
• Hordeum himalayense Schult.
• Hordeum hirtiusculum R.Y.Regel
• Hordeum horsfordianum R.Y.Regel
• Hordeum ircutianum R.Y.Regel
• Hordeum jarenskianum R.Y.Regel
• Hordeum juliae R.Y.Regel
• Hordeum kalugense R.Y.Regel
• Hordeum karzinianum R.Y.Regel
• Hordeum kiarchanum R.Y.Regel
• Hordeum laevipaleatum R.Y.Regel
• Hordeum lapponicum R.Y.Regel
• Hordeum leptostachys Griff.
• Hordeum macrolepis A.Brau
• Hordeum mandshuricum R.Y.Regel
• Hordeum mandshuroides R.Y.Regel
• Hordeum michalkowii R.Y.Regel
• Hordeum nekludowii R.Y.Regel
• Hordeum nigrum Willd.
• Hordeum pamiricum Vavilov
• Hordeum parvum R.Y.Regel
• Hordeum pensanum R.Y.Regel
• Hordeum polystichon Haller
• Hordeum polystichon var. hackelii
• Hordeum polystichon var. vulgare (L.) Döll
• Hordeum praecox R.Y.Regel
• Hordeum pyramidatum R.Y.Regel
• Hordeum revelatum (Körn.) A.Schulz
• Hordeum sativum Jess.
• Hordeum sativum Pers.
• Hordeum sativum var. coeleste (L.) Vilm.
• Hordeum sativum subsp. hexastichon (L.) K.Richt
• Hordeum sativum subsp. vulgare (L.) K.Richt.
• Hordeum scabriusculum R.Y.Regel
• Hordeum septentrionale R.Y.Regel
• Hordeum stassewitschii R.Y.Regel
• Hordeum strobelense Chiov.
• Hordeum taganrocense R.Y.Regel
• Hordeum tanaiticum R.Y.Regel
• Hordeum tetrastichum Stokes
• Hordeum transcaucasicum R.Y.Regel
• Hordeum violaceum R.Y.Regel
• Hordeum walpersii R.Y.Regel
• Secale orientale Schreb. ex Roth^[9]

Nome común

Semáu de cebada n'Arxentina.

Alcacer, arroz d'Alemaña, caballar, cebá, cebaa, cebada, cebada alfa, cebada barbarrosa, cebada caballar, cebada caballuna, cebada común, cebada cuadrada, cebada d'abanicu, cebada de cuatro carreres, cebada de dos carreres, cebada del milagru, cebada del seis carreres, cebada del terrén, cebada de mazuela, cebada de munches carreres, cebada de munches renglas na espiga, cebada de pajarina, cebada descocada, cebada de seis carreres, cebada de seis órdenes, cebada desnuda, cebada lladiya, cebada marzal, cebada negra, cebada ramosa, cebada romana, cebada tremesina, cebadilla, corona, dos carreres, hordiate, hordio, malta, negrucu, ordio.^[10]

Ver tamién

• Historia de la cerveza
• Plantes melecinales (C)#Cebada
• Terminoloxía descriptiva de les plantes
• Cronoloxía de la botánica
• Historia de la Botánica
• Carauterístiques de les poacees

Notes y referencies

Bibliografía

• Cendrero, Orestes [1938] Nociones d'hestoria natural. Séptima Edición, París.
• Foreru, Daniel Gonzalo [2000] Almacenamientu de Granos. UNAD, Facultá de Ciencies Agraries, Bogotá.
• Kent, Norman Leslie [1983] Technology of cereals: An introduction for students of food science and agriculture. Pergamon Press Ltd, Oxford.
• Ruiz Camacho, Rubén [1981] Cultivu del Trigu y la Cebada. Temes d'Orientación Agropecuaria, Bogotá.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Hordeum vulgare.

• Analís de vacíos de colecciones ex situ pal mancomún xenéticu de Hordeum nel portal d'analís de vacíos (Gap Analysis) de los parientes monteses de los cultivos.
• Estadístiques de producción agrícola de la Food and Agriculture Organization (n'inglés).

Adi arpa (lat. Hordeum vulgare) — qırtıckimilər fəsiləsinin arpa cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Arpanın vətəni Qədim Misir olmuşdur. Eramızdan əvvəl 5 min əvvəl mədəni surətdə misirlilər tərəfindən əkilib becərilirdi.

Botaniki təsviri

Ekologiyası

Azərbaycanda yayılması

Naxçıvan Muxtar Respublikasında arpa zəmiləri az yer tutsa da, pivə sənayesində ən vacib xammal kimi istifadə olunur.

İstifadəsi

Arpadan qədim insanlar ev heyvanlarını yemlənməsində istifadə edirlər. Arpa səmənisindən hazırlanan məlhəm və ya mayesi uşaqların qidasında müsbət rol oynayır. Xalq təbabətində qovrulmuş arpa ununun şəkərlə bişirilmişi uşaqlar üçün xeyirlidir. Arpa şirəsi ilə boğazı qarqara etməklə ağrısını və boğazdakı şişləri götürür.

Ədəbiyyat

Hordeum vulgare

Heiz (Hordeum vulgare) a zo un ed implijet dreist-holl evit ar magadurezh met ivez d'ober malt. Ur blantenn eus ar c'herentiad Poaceae eo. Gant 560000 km² eo ar pevare ed gounezet ar muiañ er bed^[1]. Dont a ra diwar an heiz gouez (Hordeum spontaneum) hag eveltañ eo diploid. Evel ma c'hell an daou spesad parañ an eil gant an egile e vez alies gwelet evel daou isspesad. An disheñvelder pouezusañ etrezo eo ar rachis bresk eus ar stumm gouez.

Istor

Heiz gouez a gaver e lec'hiennoù eus fin henoadvezh ar maen er Reter Nesañ, e-pad ar Natoufian met ar stumm-feurm kentañ a vez kavet e Siria. Unan eus an edoù gounezet kentañ e oa an heiz, asambles gant an Triticum monococcum hag an Triticum dicoccon^[2]

Pouezus e oa an heiz en Hengipt ma veze implijet d'ober bara pe bier.

Kementadoù

Ar gounit heiz e 2005

Notennoù

1. ↑ [1]
2. ↑ Saltini Antonio, I semi della civiltà. Grano, riso e mais nella storia delle società umane,, prefazione di Luigi Bernabò Brea Avenue Media, Bologna 1996.
3. ↑ [2]

Daveoù

• Brunt, A.A., Crabtree, K., Dallwitz, M.J., Gibbs, A.J., Watson, L. and Zurcher, E.J. (eds.) (1996 onwards).
• Barley mild mosaic bymovirus.
• Plant Viruses Online: Descriptions and Lists from the VIDE Database. Version: 20th August 1996.
• TSN 40865. Integrated Taxonomic Information System.
• Er pennad-mañ e kaver testennoù tennet eus 11 vet embannadur an Encyclopædia Britannica, ur vammenn en domani foran.

Sellit ouzh ar ger heiz er
wikeriadur, ar geriadur frank.

Per a altres significats, vegeu «Ordi (polisèmia)».

L'ordi (Hordeum vulgare) és una planta herbàcia anual de la família de les poàcies que es caracteritza per espigues amb llargues arestes. És un cereal de gran importància tant per als animals com per als humans. En la classificació del 2007 de conreus de cereals al món, l'ordi va ser el quart, tant en termes de quantitat produïda (136 milions de tones) com d'àrea de cultiu (566.000 km²).^[2] No s'ha de confondre amb la civada, malgrat que en algunes contrades valencianes de l'ordi se'n digui civada, probablement per influència del castellà cebada, que sí és el Hordeum vulgare.

Biologia

Il·lustració Hordeum vulgare extreta del llibre Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz de 1885.

L'ordi, com altres poàcies goixa, és a dir emet nous brots que faran més espigues

L'ordi és una planta poàcia. És una espècie diploide autopol·linitzadora dotada de catorze cromosomes. L'avantpassat silvestre de l'ordi domesticat, Hordeum vulgare ssp. spontaneum, és abundant en herbassars i boscos arreu del Creixent Fèrtil, i és abundant en hàbitats pertorbats, els costats de les carreteres i camins i els horts. Fora d'aquesta regió, l'ordi silvestre és més rar i sol trobar-se en hàbitats pertorbats.^[3]

L'arrel de la planta d'ordi és fasciculada i s'hi poden identificar arrels primàries i secundàries. Les arrels primàries es formen pel creixement de la radícula i desapareixen en la tija. L'arrel assoleix poca profunditat en comparació amb altres cereals. S'estima que el 60% del pes d'aquesta es troba en els primers 25 centímetres sota terra i que les arrels no solen sobrepassar els 120 cm de profunditat.^[4]

La tija de l'ordi és una canya buida que presenta de set a vuit entrenusos, separats pels respectius nusos. Els entrenusos són més llargs a mesura que la tija creix des de la regió basal. El nombre de tiges de cada planta és variable i cadascuna acaba en una espiga.

Les fulles estan conformades per la beina basal i la làmina, les quals estan unides per la lígula i presenten dues prolongacions membranoses anomenades aurícules. Les fulles es troben inserides als nusos de la tija per un collaret o pulvinus, que és un bony a la base de la fulla.

L'espiga és la inflorescència de la planta, es considera una prolongació de la tija, és similar a la de les altres plantes gramínies i presenta reducció del periant. La funció protectora l'exerceixen les glumel·les i les pàlees.

La llavor d'ordi és de forma afusada, més gruixuda en el centre i va aprimant-se cap als extrems. La closca de l'ordi (en els tipus vestits), protegeix el gra contra els depredadors i és d'utilitat en els processos de maltatge i cerveseria. Representa un 13% del pes del gra i oscil·la segons la varietat del gra i la latitud de plantació.

L'ordi de dos rengles i l'ordi de sis rengles

Ordi de dos i sis rengles

Hi ha dues espècies principals d'ordi conreades: Hordeum distichon L., que s'utilitza per a l'elaboració de la cervesa, i Hordeum hexastichon L., que es fa servir com a farratge per a alimentació animal; ambdues espècies es poden agrupar sota el nom Hordeum vulgare L. sp. vulgare', en el qual també s'agrupa Hordeum spontaneum L., l'ordi silvestre.

En els ordis de dos rengles (Hordeum distichon L.) les espiguetes laterals són estèrils i per això, en veure les espigues des del seu vèrtex, s'observen dos rengles de grans, corresponents a l'única espigueta que ha quedat a cada nivell del raquis, a una banda i l'altra.

En els ordis de sis rengles(Hordeum hexastichon L.), amb totes les espiguetes fèrtils, hi ha tres grans a cada nivell del raquis i la secció de l'espiga vista des de dalt permet de distingir els sis rengles de grans. De vegades, segons la disposició dels grans, els ordis de sis rengles poden semblar ordis de quatre rengles.

La forma del gra permet de distingir els ordis de dos rengles dels ordis de sis rengles. En els de dos rengles tots els grans són simètrics i la variació principal de mides es troba entre els grans del mig de l'espiga i els dels extrems. En els ordis de sis rengles la tercera part dels grans són simètrics (corresponen als del mig de cada nivell del raquis) i la resta són recaragolats i més petits; els grans simètrics de sis rengles són lleugerament comprimits lateralment, mentre que els de dos rengles són més amples i arrodonits.

Història

Sega d'ordi a Ulldecona.

L'ordi fou un dels primers conreus a ser domesticats a l'Orient Pròxim, al mateix temps que l'espelta petita i la pisana bessona.^[5] La distribució geogràfica de l'ordi salvatge (H. vulgare ssp. spontaneum) s'estén des del nord d'Àfrica i Creta a l'oest, fins al Tibet a l'est.^[3] Les proves més antigues d'ordi salvatge en un context arqueològic se situen a l'epipaleolític i provenen d'Ohalo II, un jaciment arqueològic situat a l'extrem meridional del llac de Tiberíades. Les restes foren datades aproximadament el 17000 aC.^[3] L'ordi domèstic més antic apareix en jaciments neolítics aceràmics de l'Orient Pròxim, com, per exemple, a les capes del neolític preceràmic B de Tell Abu Hureyra, a Síria. L'ordi va ser cultivat a la península de Corea des de principis del període de la ceràmica mumun (aprox. 1500–850 aC), juntament amb altres conreus, com el mill, el blat o els llegums.^[6]

Al seu llibre guanyador d'un Premi Pulitzer Guns, Germs, and Steel, Jared Diamond argumenta que la disponibilitat d'ordi, juntament amb la d'altres conreus i animals domesticables, al sud-oest d'Euràsia, ha contribuït significativament als patrons històrics generals que ha seguit la història humana al llarg d'aproximadament els últims 13.000 anys; per exemple, per què les civilitzacions eurasiàtiques, en general, han sobreviscut i conquerit les altres, tot intentant refutar la creença que l'hegemonia eurasiàtica es deu a qualsevol mena de superioritat intel·lectual, moral o genètica inherent dels eurasiàtics.

La cervesa d'ordi fou probablement la primera beguda produïda pels humans del neolític.^[7] Més endavant s'utilitzà l'ordi com a moneda de canvi.^[7] Juntament amb la pisana bessona, l'ordi era un dels cereals bàsics de l'antic Egipte, on se l'utilitzava per elaborar pa i cervesa. El nom general de l'ordi és jt (pronunciat hipotèticament "iit"); šma (pronunciat hipotèticament "xii-ma") es refereix a l'ordi de l'Alt Egipte i és un símbol de l'Alt Egipte. El terme sumer és is akiti. Segons el Deuteronomi 8:8, l'ordi és una de les "Set Espècies" de conreus que caracteritzen la fertilitat de la Terra Promesa de Canaan, i l'ordi té un paper prominent en els sacrificis israelites descrits al Pentateuc (per ex., Nombres 5:15). La seva religió importància s'estengué a l'edat mitjana a Europa, i s'hi utilitzà l'ordi en la justícia per mitjà de l'alfitomància o el corsned anglosaxó.

Cultiu

Cicle de cultiu més curt que el del blat, és el cereal que pot ser conreat més al nord, suporta terres de poca qualitat i en determinades circumstàncies dóna més rendiment en gra que el blat.

El cultiu és força estès i, donades les seves característiques, el conreu a Europa arriba als 70º de latitud Nord (a Rússia els 66º), i a Amèrica els 64º. Quant a l'altitud, arriba fins als 1.800 m a Suïssa i als 3.000 m al Perú, i és el cereal que millor s'adapta a les latituds més elevades.^[4] Quant a latemperatura, l'ordi germina a una temperatura mínima de 6 °C. Floreix als 16 °C i madura als 20 °C. Tolera molt bé les baixes temperatures i arriba a suportar els deu graus sota zero.^[4]

Els beduïns dels deserts i semideserts acostumaven a sembrar ordi després d'una pluja important i feien una petita collita uns tres mesos després encara que no tornés a ploure.

Al Tibet és el cereal principal i en forma de farina barrejada amb mantega de iac és la base de l'alimentació tradicional.

Normalment se sembra a final de la tardor o començament de l'hivern, i la collita sol ser a final de juny o començament de juliol.

Una vegada batut, la palla és molt apreciada per alimentar el bestiar, més que no pas la del blat.

La sembra

Camp llaurat

Es fa a la tardor (novembre, ordis d'hivern) o bé a la sortida de l'hivern (febrer, ordis de primavera).

L'època de sembra es decideix, en principi, per necessitats de la rotació: combinació amb altres cultius, lluita contra les males herbes, per disposar de més temps per sembrar, etc. Cal tenir present, però, que les sembres de tardor permeten més produccions (cicles més llargs, millor arrelament) i que les sembres més tardanes són més sensibles als accidents.

La quantitat de llavor a emprar és molt variable; normalment oscil·la entre 120 i 160 quilograms per hectàrea.^[4]

Respecte a la dosi de sembra, cal tenir present que:

• convé no sembrar gaire espès l'ordi de sis rengles
• quan se sembra a les acaballes de l'hivern, s'ha d'augmentar la dosi per compensar que hi ha

menys temps per fillolar. En ordis de tipus primavera també cal sembrar-los més espessos si se sembren més aviat, car cal tenir presents les inclemències del fred.

El reg

aspersor de rec

L'ordi té un coeficient de transpiració superior al blat, encara que, com que el cicle és més curt, la quantitat d'aigua absorbida és una mica inferior. L'ordi té com a avantatge que exigeix més aigua al principi del desenvolupament que no pas al final, fet que el fa més resistent a la sequera que el blat, tot i tenir un coeficient més alt de transpiració.^[4]

El reg s'ha de fer en l'època de l'encanyat, ja que una vegada espigada es produeixen danys en la planta.^[4]

L'adobament

Màquina de fertilització

Quan l'ordi es destina a la fabricació de cervesa, no s'ha d'aplicar adob nitrogenat sobre el cultiu, sinó solament de fons, per tal d'evitar que el gra acumuli un nivell massa alt de proteïna i que el seu calibre sigui pitjor. L'adob nitrogenat permet incrementar el nivell de producció, però, al mateix temps, actua negativament sobre el contingut proteic i sobre el percentatge d'extracte, com també sobre el calibre del gra.

Protecció del conreu

Hi ha diverses malalties que afecten l'ordi (sobretot la cendrosa, l'helmintosporiosi i la rincosporiosi), que es poden combatre amb tractament de la llavor i, si cal, amb fungicides aplicats sobre el conreu. En ordis per a cervesa afectats per malalties després de l'espigueig pot ser important fer tractaments amb fungicides, per tal d'evitar que el gra perdi qualitat. En els altres casos, difícilment es justifiquen econòmicament els tractaments amb fungicides.

Afecten molt l'ordi dos accidents:

• L'ajagut o bolcament, que és un desequilibri fisiològic, en general, que perjudica molt la qualitat i també el rendiment, perquè quan la planta es bolca es dificulta la circulació de la saba.
• I, sobretot, la manca de pes específic del gra, que depèn de la varietat (grossor de les glumel·les) i de les condicions climàtiques durant l'acabament del cicle.

Plagues i malalties

Pugons sobre una tija

• Plagues^[8]
  • Pugons (Rhopalosiphum padi, Sitobion avenae, Schizapis graminum): produeixen importants danys en l'ordi, sobretot el primer, ja que és el principal causant del Virus del Nanisme Groc.
  • Larva de l'insecte (Lema melanopa), s'alimenta del parènquima de les fulles d'ordi produint aparents pèrdues de massa fotosintètica, però, la seva escassa incidència sobre el rendiment no justifica tractaments insecticides, encara que en alguns països s'investiga el seu control biològic per la incidència de danys.
  • Nematode (Heterodera avenae), els nematodes també perjudiquen els conreus de l'ordi, sobretot en anys de tardors poc plujoses. Els símptomes de l'atac de nematodes es presenten en zones concretes formant rodals en què les plantes es desenvolupen amb molta dificultat, empetitint-se i esgrogueint-se, si la planta no mor en aquesta fase, produeixen molt poc i produeixen espigues petites i deformades.
• Malalties^[8]
  • Puccinia anomala : produeix petites pústules sobre les fulles de color marró ataronjat i després de color negre, d'on es desprèn pols del mateix color.
  • Puccinia glumarium : sobre les fulles i beines produeix pústules groguenques disposades en línies paral·leles. A continuació apareixen pústules negres.
  • Ustilago nua : La infecció té lloc quan s'estan desenvolupant els grans a l'espiga. Les espores del fong, transportades per l'aire, cauen sobre els grans en creixement, germinen i penetren en ells. Aquests conserven la seva aparença externa completament normal, però al sembrar la nova planta que d'ells s'origina està completament envaïda pel fong, apreciant la invasió a les espigues, quedant reduïdes al raquis, cobert de pols negre, que es dissemina per l'aire, propagant així la malaltia.
  • Ustilago hordei : es comporta de manera similar a l'anterior, les espigues atacades presenten un aspecte extern normal, però tenen els grans plens de pols negre. Quan els grans infectats se sembren, les espores que contenen penetren dins de la plàntula, envaint les zones de creixement.

Efectes del virus del Nanisme groc en fulles de blat, el groc de les fulles infectades contrasta amb el color verd de les fulles sanes

• • Helmintosporiosis de l'ordi (Helminthosporius gramineus) : vers la fi de la primavera apareixen en l'ordi taques allargades a les fulles, en sentit longitudinal, que es transformen més endavant en estries de color marró violaci. A vegades, si l'atac és fort, pot aturar el creixement de la planta o impedir l'espigat total d'ella,. Les espigues atacades, per tenir grans atrofiats, no pesen, per la qual cosa queden més dretes que les normals i amb les barbes més separades del normal. La infecció primerenca pot disminuir en més d'un 20% el rendiment.
  • Oïdi (Erisiphe graminis) : Els símptomes de la malaltia es manifesten amb taques blanques a gris pàl·lid en fulles, beines i glumes. Seguidament les taques es fan més grans i fosques, els teixits es tornen bruns i moren. Els atacs primerencs i severs poden reduir el desenvolupament radicular, el nombre de tiges amb espiga i la mida del gra.
  • Rincosporiosis (Rhynchosporium secalis), produeix lesions característiques sobre les fulles i les beines: taques ovals o ròmbiques al principi aquoses i que progressivament s'assequen d'un color gris-blanquinós amb una vora normalment serrada de color groguenc, o gris fosc, a marró. Aquest fong també afecta els òrgans florals. Pot causar danys de fins al 35-40% de pèrdua de rendiment.
  • Virus del Nanisme Groc (BYDV) : els símptomes es manifesten en les fulles, ja que aquestes es tornen groguenques, engrossides i rígides. Es produeix un retard en la formació de les espigues (que es mantenen dretes i es decoloren). La infecció primerenca pot disminuir en més d'un 20% el rendiment. Aquest virus és transmès per un gran nombre d'espècies de pugons.

La collita

A Catalunya, es fa entre el final de juny i la primeria de juliol, en general abans que el blat perquè madura molt més de pressa. Els ordis d'hivern es poden collir uns 10 o 15 dies abans que els ordis de primavera.

Principals països productors

Magatzem d'ordi

Producció als Països Catalans

Camp d'ordi als peus de la Mola (Sant Llorenç del Munt)

L'ordi és el primer cultiu dels Països Catalans. Tradicionalment, s'ha cultivat l'ordi en terres de pitjor qualitat que el blat. A la dècada del 1970 s'aconseguí un increment del cultiu d'ordi mercès a la introducció de les varietats d'ordi de primavera, les quals han donat uns rendiments superiors als ordis d'hivern.

A Catalunya, l'ordi també és el principal cultiu essent el pes d'aquest cereal en el conjunt de cultius herbacis més important que en el cas dels Països Catalans. La producció d'ordi es concentra a les Terres de Ponent i a les planes de la Catalunya Central. Aquesta major presència del cultiu d'ordi es pot relacionar amb la importància del sector ramader a Catalunya, així com que els cultius s'han simplificat cap a cultius cerealistes i que el cultiu d'ordi es pot cultivar seguit en una mateixa parcel·la sense que en baixi sensiblement el rendiment, circumstància que no es dóna en el cas del blat.^[10]

Composició

L'Enciclopèdia Britànica, en la seva onzena edició (1910–1911) cita la següent composició per l'ordi, d'acord amb Ernst von Bibra i ometent-ne les sals:^[11]

Principals usos

Vaques menjant fenc

Ordi maltat

Cervesa

El gra d'ordi s'utilitza per a l'alimentació animal, per a la producció de malta, per a l'alimentació humana i com a llavor. La palla d'ordi s'utilitza com a jaç o per alimentar el bestiar i també es fa servir la planta d'ordi per pasturar-la o bé dallar-la com a cereal immadur i ensitjar-la o fer-ne fenc.

El principal ús del gra d'ordi és per a l'alimentació animal, també es destinen a aquesta els subproductes del procés d'obtenció de la cervesa (bagàs) i de destil·lació.

El segon ús més important és per a la producció de malta. El maltatge consisteix, en una germinació controlada seguida d'un assecat també controlat. La germinació de la llavor d'ordi produeix dos enzims, alfa-amilasa i beta-amilasa, que, quan la malta passa a cerveseria, hidrolitzen el midó i el transformen en dextrines i sucres fermentables.

Una beguda sense alcohol tradicional feta amb ordi és l'aigua d'ordi també dita ordiat, aigua de civada o aigua civà

Només l'ordi, el blat i el sègol produeixen ambdós enzims. L'ordi és més emprat que els altres dos per diversos avantatges principals:

• Les glumel·les, fortament adherides al gra, el protegeixen després del malteig.
• Les glumel·les constitueixen un filtre natural durant el procés de fabricació de la cervesa.
• La textura del gra d'ordi amarat és més consistent que la dels grans dels altres dos cereals.
• Tradicionalment s'ha utilitzat l'ordi.

La malta es consumeix bàsicament (90-95%) en la fabricació de cervesa, però també té altres aplicacions:

Medicinal

Com a ús medicinal també s'utilitza la llavor.^[12][13]

Les principals propietats medicinals de l'ordi són, a més de ser nutritiva, que té propietats antiespasmòdiques, una mica astringent, digestiva i antifebril. S'utilitza per a tractaments de tos irritativa, digestions pesades, deficiències en la secreció de sucs digestius, irritacions digestives i malalties febrils. Combat el restrenyiment en general pel seu contingut en fibra, especialment si s'utilitza el gra sencer.

L'orxata d'ordi, que no és altra cosa que l'aigua que queda de la cocció de l'ordi, i que conté midó, és útil en el tractament d'hidratació de persones amb vòmits i diarrees.

El seu ús és indicat per a les persones que pateixen de retenció de líquids, ja que l'ordi, al mateix temps que és refrescant fa orinar.

La decocció en gargarismes s'usa per desinflamar la gola, en cataplasma s'usa per tractar lumbago, condiloma, inflamació i tumors^[14]

Ús extern: S'utilitza la farina d'ordi per barrejar-la amb altres herbes per a la preparació del cataplasma per a alleujar la inflor causada per cops.

Contraindicacions: Evitar en casos d'al·lèrgies reconegudes o hipersensibilitat a la farina d'ordi o cervesa.

En la cultura

pans d'ordi i pans de civada

Els primers pans que va consumir l'home, fa uns 12.000 anys, eren a base d'ordi (Hordeum vulgare); el blat va prendre després el seu lloc. No obstant això en algunes regions mai va deixar d'utilitzar: és el cas del pa àzim de l'Orient Mitjà, citat a la Bíblia i usat per Jesús a "la multiplicació dels pans". Precisament les primeres osties dels cristians es feien amb farina d'ordi i aigua.

A la Roma imperial, els gladiadors eren anomenats "hordearii", terme que significa "menjador d'ordi", en al·lusió al seu aliment base, la minestra d'ordi, que els permetia disposar de bona dosi de força i energia.

A les escoles filosòfiques, mèdiques i matemàtiques dels grecs, era l'aliment recomanat per Plató, Hipòcrates i Pitàgores per als alumnes, per ser ideal per a promoure la capacitat de pensar, concentrar-se i atendre els ensenyaments, estant prohibit el consum d'aliments molt proteics. També els guerrers grecs consumien ordi, hàbit citat a la Il·líada i l'Odissea. Tant Hipòcrates com Galè recomanaven l'aigua d'ordi en totes les malalties agudes.

Els orientals també utilitzaven l'ordi com a aliment base. És el cas del tsampa dels tibetans, aliment de subsistència fet a base de farina d'ordi torrada.

A la medicina xinesa és considerat el cereal ideal per a la primavera i les cures depuratives hepàtiques.

Als països saxons és consumida per embarassades i mares que lacten.

El gra d'ordi mòlt i torrat era utilitzat per fer una infusió considerada el "cafè dels pobres", que es bevia sola (malt) o s'agregava a la llet (llet maltada).

En l'Islam, el profeta Mahoma prescrivia l'ordi per a set malalties.^[15] Aquestes inclouen dolors, nivells alts de colesterol, malalties del cor, el tractament del càncer, els efectes de l'envelliment, la diabetis i la hipertensió. També es va dir que permetia calmar i alleujar els dolors intestinals. Avicenna, al segle XI, en el seu Cànon de la Medicina va escriure sobre els efectes curatius de l'aigua d'ordi, sopa i brou per a les febres.^[16]

En fitoteràpia, l'ús de l'ordi és indicat en afeccions com diarrees, digestions lentes, arterioesclerosi, diabetis i per a l'ús extern en furóncols, abscessos, inflamacions osteoarticulars, miàlgies i contractures musculars. És contraindicada en casos d'hipertensió arterial.^[17]

Hi ha una dita catalana tradicional sobre l'ordi: "Per Sant Jordi espiga l'ordi".

Vegeu també

• Història del pa
• Whisky

Bibliografia

• Cendrero, Orestes [1938] Nociones de historia natural. Setena edició, París.
• Forero, Daniel Gonzalo [2000] Almacenamiento de Granos. UNAD, Facultad de Ciencias Agrarias, Bogotá.
• Kent, Norman Leslie [1983] Technology of cereals: An introduction for students of food science and agriculture. Pergamon Press Ltd, Oxford.
• Ruiz Camacho, Rubén [1981] Cultivo del Trigo y la Cebada. Temas de Orientación Agropecuaria, Bogotá.

Referències

Enllaços externs

• Pàgina sobre l'ordi

Mae haidd neu barlys (Hordeum vulgare) yn fwyd pwysig ac yn borthiant i anifeiliaid. Mae'n fath o laswellt. Dyma'r cnwd grawnfwyd pumed mwyaf a amaethir yn y byd (530,000 km²). Defnyddir haidd hefyd i wneud cwrw.

Maes haidd

Hordeum vulgare

Ječmen setý (Hordeum vulgare) je druh obiloviny z čeledi lipnicovité (Poaceae).

Botanická charakteristika

Morfologie ječmenu setého

Ječmen setý (Hordeum vulgare) je jediným kulturním zástupcem rodu ječmen (Hordeum). Ječmeny jsou jednoleté či víceleté rostliny. Květenstvím je klas, plodem obilka.^[1]

Využití

Nejvýznamnějším způsobem využití ječmene je výroba sladu určeného k výrobě piva.

Odkazy

Reference

1. ↑ HOLUBOVÁ, Kamila. Rostlinná výroba I - Obiloviny. Praha: Vysoká škola zemědělská Praha, 1989. Kapitola Ječmen - Hordeum L, s. 121–128.

Externí odkazy

• Obrázky, zvuky či videa k tématu ječmen setý ve Wikimedia Commons
• Galerie ječmen setý ve Wikimedia Commons

Hordeum vulgare

Almindelig byg (Hordeum vulgare) er en plante i bygslægten i græs-familien med spiselige frø som bliver brugt til mad til mennesker og dyr og som malt i ølproduktion. Frøene har en hård ydre celluloseskal, som må fjernes inden madlavning. Byg er den næstvigtigste dyrkede kornart herhjemme, og har et højt indhold af kiselsyre. Hel byg (bankebyg) kan koges som ris.

Af byg fremstilles bl.a. følgende produkter:

• Husdyrfoder, i Danmark anvendes det meste til svinefoder
• Malt, der bruges i produktion af bl.a. Whiskey og øl

Se også

• Wikimedia Commons har flere filer relateret til Almindelig byg

Der Titel dieses Artikels ist mehrdeutig. Weitere Bedeutungen sind unter Gerste (Begriffsklärung) aufgeführt.

Blattscheide mit Öhrchen

Blühende Ähre (4-zeilig)

Gerstenfeld im Mai

Gerstenähren (6-zeilig)

Reifende Gerstenähren

Die Gerste oder Kulturgerste (Hordeum vulgare) ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Gersten (Hordeum) innerhalb der Familie der Süßgräser (Poaceae). Sie ist eine der wichtigsten Getreide-Arten. Sie wurde vor ca. 10.000 Jahren im Gebiet des Fruchtbaren Halbmondes von der Wildgerste (Hordeum spontaneum) gewonnen und domestiziert.^[1] Mit „Gerste“ (im Sinne von Gerstenkorn, nicht zu verwechseln mit dem Gerstenkorn bzw. „Gerstenkörner“) werden zudem die Samen der Pflanze bezeichnet.

Beschreibung

Gerste ist ein Dunkelkeimer und einjähriges Gras, das Wuchshöhen von 0,7 bis 1,2 m erreicht. Die Pflanze ist glatt und unbehaart. Der Halm ist aufrecht. Die wechselständig und zweizeilig (distich) angeordneten Laubblätter sind einfach und parallelnervig. Die flache Blattspreite weist eine Länge von 9 bis 25 cm und eine Breite von 0,6 bis 2 cm auf. Die wichtigsten morphologischen Erkennungsmerkmale sind die zwei langen, unbewimperten Blattöhrchen der Blattscheide, die den Halm vollständig umschließt. Das schmale und leicht gezähnte Blatthäutchen (Ligula) ist 1 bis 2 mm lang. Das Tausendkorngewicht liegt bei 35–50 Gramm.

Der ährige Blütenstand besitzt eine flexible, also nicht zerbrechliche Rhachis, darin unterscheidet sie sich von den anderen Hordeum-Arten. Die in Reihen stehenden, ungestielten Ährchen sind alle gleich und fertil. Die Ährchen enthalten meist nur eine Blüte, selten zwei. Die Hüllspelze ist lineal-lanzettlich. Die Grannen sind 8 bis 15 cm lang.

Der ährige Fruchtstand mit langen Grannen ist im reifen Zustand geneigt bis hängend. Botanisch betrachtet sind die Körner Karyopsen, also einsamige Schließfrüchte.

Gerste wird anhand der unterschiedlichen Ähren in zwei- und mehrzeilige Formen unterschieden. Die zweizeiligen Formen („Hordeum distichon“) entwickeln pro Ansatzstelle nur ein Korn, das voll und kräftig ausgeprägt ist. Bei den mehrzeiligen Formen von Hordeum vulgare treten drei Körner pro Ansatzstelle auf, die sich schwächer entwickeln. Zweizeilige Gerstensorten (überwiegend Sommergerste) enthalten besonders viel Stärke und wenig Protein. Sie finden vorwiegend bei der Bierherstellung als Braugerste Verwendung (Malz) und werden zu Gerstengraupen verarbeitet. Vier- und sechszeilige Gerstensorten sind überwiegend Wintergerstensorten, die (im Gegensatz zu dem im Frühjahr ausgesäten Sommergetreide) im Herbst gesät werden und eine Vernalisation zum Schossen benötigen. Durch die längere Vegetationsphase und die effektive Nutzung der Winterfeuchtigkeit sind die Erträge höher und die Nährstoffe günstig für die Verwendung als Futtergerste. Neuere Wintergerstensorten mit hohen Gehalten an Protein und Ballaststoffen werden nur für die menschliche Ernährung angebaut.

Herkunft

Ursprungsgebiete der Gerste sind der Vordere Orient und der östliche Balkan. Die ältesten Nachweise von Gerstenutzung lassen sich bis 15.000 v. Chr.^[2] zurückdatieren. Gerste ist eng verwandt mit der im Nahen Osten vorkommenden Wildgerste (Hordeum vulgare subsp. spontaneum). Als klassisches Getreide der Antike wurde sie bereits vor mehr als 8000 Jahren in Mesopotamien und am Nil angebaut. In vielen Gebieten war die Gerste über Jahrtausende ein wichtiges Grundnahrungsmittel in Form von Brei oder Suppe; Gerste, Einkorn und Emmer waren die ersten vom Menschen gezielt angebauten Getreidearten. Ab etwa 7000 v. Chr. begann die systematische Zuchtauswahl und seit der Jungsteinzeit (5500 v. Chr.) wird auch in Mitteleuropa Gerste angebaut.

Bei Wildgerste fallen die reifen Körner aus der Ähre und müssen mühsam aufgesammelt werden. Kulturgerste entstand wahrscheinlich durch eine nicht gezielte Auslese der Menschen, die bevorzugt eine Mutation ernteten und pflegten, bei der die reifen Körner in der Ähre blieben.^[3]

Im Mittelalter wurde die Gerste als ertragreiches Viehfutter und als sättigendes Nahrungsmittel geschätzt. Durch die Züchtung anspruchsloser Sorten können die Erträge mit denen von Weizen konkurrieren. Neben der Qualitätssteigerung versuchte die Züchtung, auch eine technisch besser handhabbare grannenlose Gerste zu erzeugen. Dies ist zwar gelungen (Sorten wie Ogra, Nudinka), die Form hat sich aber nicht durchgesetzt. Hierbei darf nicht vernachlässigt werden, dass auch die Granne photosynthetisch aktiv ist.

Unterarten und Varietäten

• Wildgerste (Hordeum vulgare subsp. spontaneum)
• Kulturgerste (Hordeum vulgare L. subsp. vulgare):
  • Zweizeilige Gerste (Hordeum vulgare f. distichon)
  • Mehrzeilige Gerste:
    • Rollgerste (Hordeum vulgare f. hexastichon)
    • Hordeum vulgare f. agriochriton
• Hordeum vulgare var. coeleste L.
• Hordeum vulgare var. trifurcatum (Schlechtendal) Alefeld

Nutzung

Sommergerste

Für die menschliche Ernährung kommt überwiegend Sommergerste (Aussaat im Frühjahr) zum Einsatz. Ein großer Anteil davon wird als Braugerste zur Bierherstellung verwendet. Zu diesem Zweck sollte der Rohproteingehalt möglichst niedrig sein, da die Biere sonst zur Trübung bzw. zum Ausflocken neigen. Dies ist nicht schädlich, aber meist optisch unerwünscht.

In nicht gemälzter Form wird Gerste zu Grütze oder Graupen verarbeitet und gelegentlich auch zu Mehl gemahlen. Speziell für die menschliche Ernährung gezüchtete Gerste mit einem Gehalt an Beta-Glucan von mehr als 4 g pro 100 g wird als Korn, als Flocken oder verarbeitet zu Mehl angeboten. Daraus werden auch Gerstenbrote hergestellt.

Wintergerste

Wintergerste wird bereits im Herbst, also noch vor dem Winter ausgesät. Da sie gegenüber der Sommergerste höhere Erträge und mehr Eiweiß (12–15 %) aufweist, wird sie überwiegend als Tierfutter verwendet (Futtergerste).

Health Claims (Gesundheitsbehauptungen)

Der Gerste werden auch Heilwirkungen zugesprochen. Gestampfte Gerste (Ptisane) wird schon von Hippokrates von Kos ausführlich beschrieben. Medizinisch interessant sind die löslichen Gerstenballaststoffe. Gerstensorten mit hohem Gehalt an Beta-Glucanen (β-Glucanen) zur Aufrechterhaltung eines normalen Cholesterinspiegels angeboten. Beta-Glucane werden von den Darmbakterien als Energiequelle genutzt. Beta-Glucane aus Gerste verringert den Anstieg des Blutzuckerspiegels nach den Mahlzeiten. Eine tägliche Aufnahme von 3 g Beta-Glucan aus Gerste reduziert nachweislich den Blutcholesterinspiegel.^[4] Entsprechend kann für Gerstensorten mit einem hohen Gehalt an Gerstenballaststoffen, insbesondere den löslichen Beta-Glucanen (mehr als 4 g pro 100 g), ein Health Claim ausgelobt werden. Folgende Kennzeichnungen auf verzehrsfertigen Lebensmitteln dürfen angegeben werden:^[5]

Als Nachwachsender Rohstoff wird Gerste bisher kaum genutzt. Die Körner könnten als Quelle für Stärke genutzt werden. Durch Züchtung konnte bei sogenannten „waxy Gersten“ der für technische Nutzungen interessante Anteil verzweigtkettiger Stärke Amylopektin auf über 95 % der Gesamtstärke erhöht werden.^[6] Waxy Gersten enthalten rund 50 % mehr Beta-Glucan als Brau- und Futtergersten.

Früchte

Aufbau der Körner

Die Körner sind, außer bei der Nacktgerste, fest mit den Spelzen verwachsen. Vor der Zubereitung für die menschliche Ernährung müssen sie daher entspelzt werden. Dies geschah früher in der Mühle durch einen Gerbgang, heute wird dieser Arbeitsschritt in einer Schälmühle erledigt. Der gesundheitswirksame lösliche Ballaststoff Beta-Glucan ist in Gerste anders als beim Hafer nicht in den Randschichten des Korns (Kleie), sondern im hellen Korninneren konzentriert. Gerste enthält Gluten, was bei Personen mit Glutenunverträglichkeit zu gesundheitlichen Problemen führen kann.

Durchschnittliche Zusammensetzung (Gerste, entspelzt, ganzes Korn)

Die Zusammensetzung von Gerste schwankt naturgemäß, sowohl in Abhängigkeit von den Umweltbedingungen (Boden, Klima) als auch von der Anbautechnik (Düngung, Pflanzenschutz).

Angaben je 100 g essbarem Anteil:^[7]

1 mg = 1000 µg
1 mg = 1.000.000 ng

Der physiologische Brennwert beträgt 1320 kJ je 100 g essbarem Anteil.

Produkte aus geschälten Gerstenkörnern

• Gerstengrütze hierfür werden die geschälten Gerstenkörner zu Grütze geschnitten. Grütze wird in unterschiedlicher Körnung in den Handel gebracht. Gerstengrütze wird u. a. in der traditionellen russischen Küche verwendet, wo diese Grütze einen Eigennamen jatschnewaja (russisch ячневая крупа) hat.^[8]
• Graupen (Rollgerste oder Kochgerste) erhält man durch Schleifen der Gerstenkörner, wobei auch die Spitzen gerundet werden. Am bekanntesten sind die „Perlgraupen“. Dazu wird Grütze auf Schleifmaschinen bearbeitet, bis sie ihre rundliche Form erhalten.
• Gerstenflocken werden aus hydrothermisch behandelten Gerstenkörnern gewalzt.
• Gerstenmehl (von mittelhochdeutsch gërsten mël) wird aus den Samen von Hordeum-Arten (vor allem H. vulgare bzw. H. distichon)^[9] durch die Vermahlung von Gerstenflocken hergestellt.
• Gerstenkaffee­/­Malzkaffee als koffeinfreies Kaffee-Ersatzgetränk.
• Tsampa ist ein Pulver aus gerösteten und gemahlenen Gerstenkörnern, ein tibetisches Grundnahrungsmittel.
• Bestimmte Gerstensorten haben einen hohen Gehalt an den löslichen Ballaststoffen Beta-Glucan (mehr als 4 g pro 100 g).

Stroh

Je nach Arbeitsgerät kann Gerstenstroh im Vergleich zum Weizenstroh zwar weicher und saugfähiger sein, ist aber als Einstreu nur bedingt möglich. Reste von Grannen können bei empfindlichen Tieren (Pferde, Schweine) u. a. zu Reizungen der Atemwege führen.

Gerstengras

Gerstengras wird häufig bei der Tiermast eingesetzt. Es enthält neben den Vitaminen B und C auch Kalzium, Kalium und Eisen in größeren Konzentrationen. Für den Verzehr werden die Blätter der jungen Gerstenpflanze gefriergetrocknet. Dieses Pulver wird in kühlem Wasser aufgelöst und eingenommen. Der Geschmack erinnert ein wenig an verdünnten Spinat.^[10]

Gerstenkorn als Grundmaß

Da ein Gerstenkorn eine relativ konstante Größe hat, bildete es früher die Grundlage für einige Maße und Gewichte, so auch für die arabische Habba und den persischen Dschou, siehe auch Gerstenkorn (Einheit).

Anbau

Anbauzyklus und Ernte

Die Gerste zählt zu den Selbstbefruchtern; man unterscheidet zwischen Winter- und Sommergerste. Wintergerste, die im September gesät wird, ist ertragreicher. Ideale Wachstumsbedingungen für die Wintergerste sind Temperaturen unter 10 °C. Bei länger anhaltenden Temperaturen unter −15 °C erfriert die Wintergerste.^[11] Die Ausbildung von Nebentrieben (Bestockungstrieben) ist vor dem Winter abgeschlossen. Aus ihnen entwickeln sich im nächsten Frühjahr die Ähren tragenden Halme. Gerste gedeiht am besten auf tiefgründigen, gut durchfeuchteten Böden, aber auch mit ungünstigeren Bedingungen kommt sie zurecht. In der Regel beginnt die alljährliche Getreideernte mit der Wintergerste.

Die Aussaat der Sommergerste erfolgt Ende Februar bis Anfang April. Sie reift in weniger als 100 Tagen heran. Nach den Phasen der Bestockung, des Schossens und des Ährenschiebens folgen Blüte und Ernte.

Die Ernte erfolgt bei Voll- bis Totreife. Wintergerste liefert je nach Standort zwischen 50 und 90 dt/ha, Sommergerste 40–65 dt/ha Fruchtertrag. In Deutschland wird die Wintergerste auf ca. 1,24 Mio. Hektar angebaut, während die Sommergerste auf ca. 0,5 Millionen Hektar angebaut wird.^[11]

Krankheiten und Schädlinge

Viren und Pilzkrankheiten

• Das Gelbverzwergungsvirus (Barley yellow dwarf virus) und das Barley stripe mosaic virus sind die bedeutendsten Viruskrankheiten der Gerste.
• Der Echte Mehltau (Blumeria graminis) ist die wirtschaftlich wichtigste Pilzkrankheit der Gerste in Mitteleuropa.
• Schwarzrost (Puccinia graminis)
• Zwergrost (Puccinia hordei)
• Gerstenflugbrand (Ustilago hordei)
• Mutterkorn (Claviceps purpurea)

Schädlinge

• Die Gerste wird von verschiedenen Nematodenarten befallen.
• Wichtige Schädlinge an der Gerste sind Läuse, v. a. als Virusvektoren.

Lagerung

Gerstenkörner

Wie alle Getreidearten muss auch Gerste vor der Einlagerung auf Feuchtigkeit überprüft werden, da ansonsten Schimmelbefall droht (Mykotoxingefahr). Die Obergrenze der Kornfeuchte liegt für die Einlagerung bei 15 %.

Wirtschaftliche Bedeutung

Die größten Gersteproduzenten

2020 wurden laut der Ernährungs- und Landwirtschaftsorganisation FAO weltweit 157.030.764 t Gerste geerntet. Folgende Tabelle gibt eine Übersicht über die 10 größten Produzenten von Gerste weltweit, die insgesamt 65,5 % der Gesamtmenge ernteten.

Erntereifes Gerstenfeld in Schweden

2020 wurden in Österreich 864.860 t und in der Schweiz 192.024 t Gerste geerntet.^[12]

Erntemengen in Deutschland

Zwischen 2009 und 2018 lagen die Erntemengen pro Jahr immer zwischen 10 und 12 Millionen Tonnen, mit einer Ausnahme: 2011 wurden lediglich 8,7 Millionen Tonnen geerntet.^[12]

Das Bundesministerium für Ernährung und Landwirtschaft (BMEL) veröffentlichte für 2019 folgende vorläufige Zahlen zu den Erntemengen in Deutschland:^[13]

Im Vergleich zu den oben angeführten Zahlen betrug die Welternte im Jahr 1928 36,3 Mill. Tonnen, davon in Deutschland 2,8 Mill. Tonnen.^[14]

Siehe auch

• Liste der größten Agrarproduzenten
• Liste der größten Getreideproduzenten
• Weizen#Die größten Weizenproduzenten
• Roggen#Die größten Roggenproduzenten
• Reis#Die größten Reisproduzenten
• Mais#Die größten Maisproduzenten
• Saat-Hafer#Die größten Haferproduzenten

Literatur

• Gerste. In: Jacob Grimm, Wilhelm Grimm (Hrsg.): Deutsches Wörterbuch. Band 5: Gefoppe–Getreibs – (IV, 1. Abteilung, Teil 2). S. Hirzel, Leipzig 1897, Sp. 3734–3736 (woerterbuchnetz.de).
• Elisabeth Schiemann: Weizen, Roggen, Gerste. Systematik, Geschichte und Verwendung. Gustav Fischer, Jena 1948.
• information.medien.agrar e.V. (Hrsg.): Pflanzen in der Landwirtschaft. 2004 (ima-agrar.de PDF).
• Wilfried Seibel (Hrsg.): Warenkunde Getreide – Inhaltsstoffe, Analytik, Reinigung, Trocknung, Lagerung, Vermarktung, Verarbeitung. Agrimedia, Bergen/Dumme 2005, ISBN 3-86037-257-2.
• Chen Shouliang, Zhu Guanghua: Hordeum. In: Wu Zheng-yi, Peter H. Raven, Deyuan Hong (Hrsg.): Flora of China. Volume 22: Poaceae. Science Press/Missouri Botanical Garden Press, Beijing/St. Louis 2006, ISBN 1-930723-50-4, S. 399 (englisch). , (flora.huh.harvard.edu PDF, Hordeum vulgare).

Einzelnachweise

1. ↑ K. M. A. Badr, R. Sch H. El Rabey, S. Effgen, H. H. Ibrahim, C. Pozzi, W. Rohde, F. Salamini: On the origin and domestication history of barley (Hordeum vulgare). In: Molecular Biology and Evolution, 17, Nr. 4, 2000, S. 499–510, doi:10.1093/oxfordjournals.molbev.a026330 (academic.oup.com PDF).
2. ↑ Tobias Reetz, Jens Léon: Die Erhaltung der genetischen Diversität bei Getreide. Auswahl einer Gersten Core-Collection aufgrund geographischer Herkunft, Abstammung, Morphologie, Qualität, Anbaubedeutung und DNA Markeranalysen. In: Lehr- und Forschungsschwerpunkt „Umweltverträgliche und Standortgerechte Landwirtschaft“. Forschungsbericht 119, 2004, , Landwirtschaftliche Fakultät der Rheinischen Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn, PDF-Datei.
3. ↑ Steven Mithen: After the Ice: A Global Human History, 20,000 – 5000 BC, Harvard 2012, ISBN 978-0-7538-1392-8.
4. ↑ European Food Safety Authority (EFSA) Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA): Scientific Opinion on the substantia of a health claim related to barley beta-glucans and lowering of blood cholesterol and reduced risk of (coronary) heart disease pursuant to Article 14 of Regulation (EC) No 1924/2006. In: EFSA Journal. 9, Nr. 12, 2011, S. 2470 (efsa.onlinelibrary.wiley.com).
5. ↑ , siehe Anhang, auf EUR-Lex. Abgerufen am 5. April 2017.
6. ↑ Gerlinde Nachtigall: Verbund aus Wissenschaft und Wirtschaft erforscht stoffliche Anwendungen für waxyGerste. Julius Kühn-Institut 2009, Pressemitteilung.
7. ↑ Deutsche Forschungsanstalt für Lebensmittelchemie (DFA), Garching (Hrsg.): Lebensmitteltabelle für die Praxis. Der kleine Souci · Fachmann · Kraut. 4. Auflage. Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft, Stuttgart 2009, ISBN 978-3-8047-2541-6, S. 224.
8. ↑ Wladimir Wassiljewitsch Pochljobkin: Nationale Küchen; Die Kochkunst der sowjetischer Völker. Пищевая промышленность, Moskau 1978, ISBN 3-7304-0053-3 (russisch, Originaltitel: Национальные кухни наших народов.).
9. ↑ Jürgen Martin: Die ‚Ulmer Wundarznei‘. Einleitung – Text – Glossar zu einem Denkmal deutscher Fachprosa des 15. Jahrhunderts. Königshausen & Neumann, Würzburg 1991 (= Würzburger medizinhistorische Forschungen. Band 52), ISBN 3-88479-801-4 (zugleich Medizinische Dissertation Würzburg 1990), S. 131 f.
10. ↑ NDR: Superfood: Wie gesund sind Gerstengras und Weizengras? Abgerufen am 19. Juni 2020.
11. ↑ ^{a b} Süddeutsche Zeitung. 28. Februar 2012 (Nr. 48), S. 2.
12. ↑ ^{a b c} Crops> Barley. In: Produktionsstatistik der FAO für 2020. fao.org, abgerufen am 23. Januar 2022 (englisch).
13. ↑ Bundesministerium für Ernährung und Landwirtschaft: Erntebericht 2019 – Mengen und Preise| aufgerufen am 14. März 2020
14. ↑ Zahlen für 1928 aus Der Volks-Brockhaus, F. A. Brockhaus, Leipzig, 1935; Seite 242

Hordeum vulgare

Arpa (Hordeum) – g‘alladoshlar oilasiga mansub bir va ko‘p yillik o‘tsimon o‘simliklar turkumi. Yevrosiyo va Amerikada 30 ga yaqin turi ma’lum. Dehqonchilikda A. O‘rta Osiyo (Turkma-niston jan.)da miloddan avvalgi 12– 10-ming yilliqdan ekib kelinadi. Vatani Old Osiyo. Ekma A. (N. sativum) jahondagi ko‘pgina mamlakatlarda yetishtiriladi. Biologik xususiyatlariga ko‘ra, A. bahori va kuzgi turlarga bo‘linadi. A. ildiz to‘plami popuksimon: asosiy ildiz haydalma qatlamda rivojlanadi. Poyasi poxolpoya, 4 – 6 ta bo‘g‘imli, bo‘yi 30 – 35 sm dan 130 – 134 sm gacha. Bargi barg plastinkasi, barg qini, tilcha va quloqchalardan iborat, boshqa g‘alla o‘simliklarining bargidan ko‘ra kengroq. To‘pguli boshoq. Mevasi parda-li yoki yalang‘och don, rangi sarg‘ish, och ji-garrang va och kulrang. 1000 ta doni vazni 20 – 60 g. Bahori A.ning vegetatsiya davri 55–110 sutka, kuzgisiniki 180 – 210 sutka (nav xususiyatlari va eki-ladigan hududga qarab). A. eng tezpishar don ekinidir. A. o‘zidan changlanuvchi o‘simlik, guli yopiq. Maysalari 4 – 5°da unib chiqadi, o‘sib rivojlanib bori-shi uchun qulay harorat 22°. A. issiqqa chidamli o‘simlik, havo quruqligini yaxshi ko‘taradi. Xalq xo‘jaligida A.dan xilma-xil maqsadlarda (oziq-ovqat, yem, pivo sanoati uchun xom ashyo) foydalani-ladi. Donida 13% suv, 2% oqsil, 64,6% uglevodlar, 5,5% klechatka, 2,1% yog‘, 2,8% kul moddasi bor. 1 kg arpa doni 1,2 ozuqa birligiga teng .Lalmi dehqonchilik mintaqasida bahori, sug‘oriladigan yerlarda kuzgi-qishki va ko‘klamgi namdan yaxshi baxra oladigan yuqori hosil beradigan kuz-gi A. yetishtiriladi. Juda erta quruq jazirama issiq boshlanmasidan ol-din (maining oxiri – iyun) pishib yetiladi. Sug‘oriladigan maydonlarda har gektaridan 50 s gacha hosil beradi. O‘zbekistonda sug‘oriladigan yerlarda Qarshi, Zafar, Siklon; lalmi yerlarda Baysheshek, Unumli arpa, Nutans va boshqa na-vlari ekiladi. Urug‘lari 4 – 5 sm chuq. ga qadaladi, ekish me’-yori A.ning faqat o‘zi eqilganda 100 – 120 kg/ga, vika bilan birga eqilganda 50 – 70 va 40 – 50 kg/ga. A. o‘g‘itlarga talabchan. Yuqori hosil olish uchun gektariga 30 – 45 kg N (azot), 45 – 60 kg R2O5 (fosfor), 60 kg K,O (ka-liy) solinadi.A. zararkunandalari: shved pashshasi, gessen pashshasi, simqurtlar, arrakashlar, ko‘kko‘z va b; kasalliklardan eng ko‘p zararlaydigani qorakuya, zang kasalligi, unshudring, fuzarioz, bakterioz va boshqaAd:. Kurbanov K., Yachmen v usloviyax bogaro‘ O‘zbekistona, T., 1972; Yigitali-yev M., Muhammadxonov S, Dala ekinlari seleksiyasi va urug‘chiligi, T., 1981.Qo‘ziboy Dushamov.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Hordeum vulgare

Baurley is corns wun frae the annual gress (Hordeum vulgare). Thay are uised for tae feed ainimals an for tae mak beer and whisky.

Plants wi twa raws o corns is for ordinar juist kent as baurley.

Plants wi fower raws o corns is kent as big or roch bere.

Plants wi sax raws o corns is kent as bere an whiles as big an aw.

References

En berefial.

Hordeum vulgare - MHNT

Bere (Hordeum vulgare) as en plaantenslach uun det famile swetgäärs (Poaceae). Bere as en wichtag kurn.

Onerslacher

• Wil bere (Hordeum vulgare spontaneum)
• Bere (Hordeum vulgare vulgare)
  • Twiiääget bere (Hordeum vulgare f. distichon)
  • Muarääget bere:
    • Hordeum vulgare f. hexastichon
    • Hordeum vulgare f. agriochriton
• Hordeum vulgare coeleste
• Hordeum vulgare trifurcatum

Bedüüdang

• Wonterbere woort miast üs fuder brükt.
• För a minsken as somerbere wichtager, hat woort brükt för biir of för groot.

(* huuchreegent faan't FAO)

Futnuuten

1. ↑ FAO Statistik faan't FAO 2010, ufrepen di 21. Maarts 2012

Hordeum vulgare

Duâi-măk (大麥) sê siŏh cṳ̄ng sĭk-ŭk. Ciā sĭk-ŭk gì guō-sĭk sê ìng-lôi gì siŏh cṳ̄ng liòng-sĭk.

Elbi është bimë barishtore një vjeçare, i takon grupit të drithrave.

Elbi

Elbi ka përdorime të shumta. Ai shërben si ushqim për kafshët, si malt për birrë dhe pije të tjera të distiluara, dhe si një përbërës i ushqimeve të ndryshme të parapërgatitura. Elbi përdoret në supë, ose si bukë elbi. Ashtu si gruri dhe thekra, elbi përmban gluten që e bën atë të papërshtatshëm për tu konsumuar nga personat me sëmundje çeliake.

Kultivimi

Elbi është një bimë gjerësisht e adaptueshme. Ai është aktualisht i përhapur në zonat me klimë të butë ku rritet si një kulture e verës dhe zonat tropikale ku mbillet si një kulture e dimrit.

Elbi është më tolerant nga kripërat e tokës se sa gruri. Elbi ka një sezon të shkurtër në rritje dhe është gjithashtu relativisht tolerant ndaj thatësirës.

Mjekim

Një tjetër burim i fibrave dhe beta-glukozëve, elbi ka treguar që përmirëson imunitetin, aq mirë sa kolesteroli i ulët. Antioksiduesit që janë gjetur tek elbi, gjithashtu, mbrojnë qelizat nga dëmtimi. Elbi mund të shtohet lehtësisht tek supërat, mishi i zier, dhe sallatat. Elbi përmban Potasiumin, i cili është i përfshirë në shumë procese jetësore të trupit, duke mbajtur nën kontroll presionin e gjakut, funksionin e zemrës dhe veshkave. Këshillohet përdorimi i 4-5 biskotave me elb çdo ditë. Sidomos nëse doni të luftoni gripin.

Ky artikull në lidhje me biologjinë është i cunguar. Ndihmoni dhe ju në përmirsimin e tij.

Fia andane Bedeitunga schau: Geaschtn (Begriffsklearung).

De Geaschtn (dt.: Gerste, Hordeum vulgare) gheat zu de wichtigstn Droad-Artn. Se gheat zua Gottung Hordeum und zua Famij vo de Siassgrasa (Poaceae).

Bschrieb

Geaschtn is a oajaarigs Gros, des wos umara 0,7 bis 1,2 m houch wead.

• Blattlscheidn

• Bliahade Echan

• Geaschtnfejd im Mai

• Geaschtnechan

• Eantereifs Geaschtnfejd

• Geaschtnkeandln

Nutzung

Wintageaschtn wead voa oim ois Viechfuada (Fuadageaschtn) vawendt. Summageaschtn wead in easchta Linie zum Biabraun (Braugeaschtn) gnutzt.

Keandlprodukt

De Geaschtnkeandl vawendt ma nua gschejt, wei's mid de Spejzn [dt.: Spelzen] vawoxn san.

• Geaschtl, aa Grappm oda Roigeaschtl [dt.: Graupen, Rollgerste, Kochgerste] wead duach Schleifn vo Geaschtnkeandln gmocht; do wean aa de Spitzn rund gmocht.
• Geaschtnflockn wean aus Geaschtnkeandln gwoizt, de wo hydrothermisch behandlt worn san.
• Geaschtnkafää bzw. Moizkafää is a koffeinfreia Kafääeasotz.
• Geaschtnmej wead nua sejtn vawendt und wead duach Vamoin vo Geaschtnflockn heagstejd.
• Geaschtnschrot und Geaschtngriass in vaschiedna Keanung.
• Geaschtngleim
• Tsampa is a tibetanischs Grundnohrungsmiddl. Es is a Puiva aus grästn und gmohlanan Geaschtnkeandln.

Literatua

• Chen Shouliang, Zhu Guanghua: Hordeum. In: Der BibISBN-Eintrag Vorlage:BibISBN/1930723504 ist nicht vorhanden. Bitte prüfe die ISBN und lege ggf. einen Vorlog:Neuer Abschnitt an., PDF-Datei, Hordeum vulgare online.
• Elisabeth Schiemann: Weizen, Roggen, Gerste. Systematik, Geschichte und Verwendung. Gustav Fischer, Jena 1948.
• information.medien.agrar e.V. (Hrsg.): Pflanzen in der Landwirtschaft. 2004, PDF-Datei.
• Wilfried Seibel (Hrsg.): Warenkunde Getreide – Inhaltsstoffe, Analytik, Reinigung, Trocknung, Lagerung, Vermarktung, Verarbeitung. Agrimedia, Bergen/Dumme 2005, ISBN 3-86037-257-2.

D Gärste (Hordeum vulgare L.; alemannischi Näme) isch e Pflanzenart und ghört zur Gattig Hordeum vo dr Familie vo de Süessgreeser (Poaceae). Si isch äini vo de wichdigste Gedräid-Arte.

Beschriibig

D Gärste isch en äijöörigs Gras, wo bis zun ere Hööchi vo 0,7 bis 1,2 m cha waggse. D Pflanze isch glatt und ooni Hoor. Dr Halm isch ufrächt. D Laubbletter sin wäggselständig und zwäiziilig (distich) aagordnet, äifach mit parallele Närve. S äigetlige Blatt isch flach, 9 bis 25 cm lang und 0,6 bis 2 cm bräit. E morfologischs Merkmol sin die bäide lange Blattöörli ooni Wimpere vo dr Blattschäide, wo ganz um e Halm umegoot. S Blatthütli (Ligula) isch schmal mit chliine Zeenli und 1 bis 2 mm lang.

Dr Blüetestand vo de Ääri het e flexible Rhachis, wo nit verbricht, was bi andere Hordeum-Arte andersch isch. D Äärli stöön in Räije, häi käini Stiil, sin alli gliich und fertil. D Äärli häi mäistens nume äi Blüete, sälte zwäi. Dr Hüllispelz isch lenglig und schmaal. D Granne sin 8 bis 15 cm lang.

Dr Fruchtstand bestoot us Ääri mit lange Granne und lampt aabe, wenn er rif isch. Botanisch aagluegt si d Chörner Karyopse, also äisamigi Schliessfrücht.

D Gärste wird iidäilt in Arte mit Ääri in zwäi Ziile und sonigi mit mee as zwäi Ziile. Die zwäiziilige Forme entwickle bro Aasatzstell nume äi Chorn, und das isch voll und chreftig. Bi de meerziilige Forme het s drei Chörner bro Aasatzstell, wo sich schwecher entwickle. Zwäiziiligi Gärstesorte si vor allem Summergärste und wärde mäistens as Braugärste bim Biermache brucht (Malz). Vier- und säggsziiligi Gärstesorte si vor allem Wintergärstesorte, wo im Herbst gsääit wärde und e Vernalisation bruuche zum Schiesse. D Füechtikäit vom Winter bringt hööcheri Erdrääg und mee Näärstoff und macht d Wintergärste günstig für zum Verfüetere.

• S äigetlige Blatt mit Öörli

• Ääriblüete

• E Gärstefäld im Mai

• Gärstenääri

Litratuur

• Elisabeth Schiemann: Weizen, Roggen, Gerste. Systematik, Geschichte und Verwendung. Gustav Fischer, Jena 1948.
• information.medien.agrar e. V. (Hrsg.): Pflanzen in der Landwirtschaft. 2004, PDF-Datei.
• Wilfried Seibel (Hrsg.): Warenkunde Getreide – Inhaltsstoffe, Analytik, Reinigung, Trocknung, Lagerung, Vermarktung, Verarbeitung. Agrimedia, Bergen/Dumme 2005, ISBN 3-86037-257-2.

Hordeum vulgare

Hordeo esas planto cereala singlayara, herbatra, di qua la stipo perpendikla esas garnisita ye folii alterna, lineatra, e la flori dispozita spiko-forma. - grano quan produktas ta planto, uzata por facar pano-sorto grosiera, nutrar la kavali, la brutaro, fabrikar biro, e.c.

El Hordeum vulgare (en Bresà: Órs; Insübregh: Orz, Ors, giota, org, giuta) l'è 'na piànta anuàla de la famìa botànica de le Poaceae. L'è 'n cereàl de gran emportànsa tat per le bès•ce come per i òm e al dé d'encö l'è 'l quint cereàl piö cultiàt endèl mónt (53 miliù de ètari).

Descrisiù

L'órs l'è cultiàt suratöt endèi clìmi frèsc come catàda de primaéra e de sòlit la sò distribusiù l'è mìa tat diferènta de chèla del formét. L'órs el crès bé endèi teré che filtra bé l'àiva, e ocór mìa che i sàpe isé fèrtii come per el formét.

La raìs de la piànta l'è fascicolàda e se pöl identificà le raìs primàrie e chèle segondàrie. El gamp de la piantìna del órs l'è 'na canitìna öda con sèt o òt gróp, La pursiù de gamp tra 'n gróp e l'óter i è piö lónc de menemà che 'l gamp el crès. El nömer de gamp per ògna piànta l'è variàbil; ògna gamp el prezènta 'na spìga.

Le fòie i è furmàde de 'na guàina bazàl e de 'na làmina, e chèste dò parcc i è ünìde per mès de la lìgula e le prezènta dò estensiù che le se ciàma aurìcole. Le fòie le se 'nserés endèl gamp a l'altèsa dei gróp.

El granì de órs el g'ha 'na fùrma afuzulàda, piö gròs en mès e 'l demenöés a le estremità. El gös de l'órs el difènt el granì cutra i predadùr e 'l vé bù 'ndèi procès de maltasiù e birificasiù.

Ciós ensurnàt a órs en Argentìna

Üzo

Endèn quac paés del medio oriènt e de l'Amèrica meridiunàla compàgn de la Colombia e del Ecuador, se 'l dopèra apò per l'alimentasiù de l'òm, però, l'órs se 'l dopèra suratöt per otègner el móst del quàl, per fermentasiù, se fà la bìra o per distilasiù se fà 'l whisky scosés. Ena pàrt de la prudusiù l'è destinàda apò a l'alimentasiù de le bès•cie, suratöt el sì.

Vöna di resun che la giota l'è minga tant druada in de l'alimentaziun de l'om, l'è che la panifega no, u l'è ben düra de panifegà. In di Alp però la supa de giota, un vegg piat de la cüsina tradiziunala cunt dent giota, tuchelit de speck, brisaula, u giambun, pö carotul, pom de tera, e.i.v., l'è 'ncamò preparada al didincö: una pitansa pütost rüstega, ma sana e rubüsta. Pö in Cureja e Giapun, suratüt i malaa, trinchen thè de Giota.

Bibliografìa

• Cendrero, Orestes [1938] Nociones de historia natural. Sètima Edisiù, Parìgi.
• Forero, Daniel Gonzalo [2000] Almacenamiento de Granos. UNAD, Facultad de Ciencias Agrarias, Bogotá.
• Kent, Norman Leslie [1983] Technology of cereals: An introduction for students of food science and agriculture. Pergamon Press Ltd, Oxford.
• Ruiz Camacho, Rubén [1981] Cultivo del Trigo y la Cebada. Temas de Orientación Agropecuaria, Bogotá.

Colegamèncc estèrni

• Statìstiche de prudusiù agrìcola del Food and Agriculture Organization (en inglés) [1]

Hordeum vulgare es un specie de Hordeum. Illo produce hordeo.

L'hordio u huerdio (Hordeum vulgare), ye una planta d'a familia d'as Poaceae, conoixitas como graminias, de creiximiento anyal cautivata por os suyos grans o simients que son comestibles ta animals y humans. Ye parti d'o grupo agronomico d'os cerials y ye o quarto cerial más cautivato d'o mundo (49 millons d'hectarias en o 2012).

O campo a on se cautiva l'hordio se dice hordial.

Prencipals usos

O suyo gran ye utilizato ta l'alimentación humana (producció de malta y farina entre d'atras), alimentación d'os animals y ta simient. A suya palla ye utilizata ta feno u pastura.

Galeria d'Imachens

• Hordial antis d'a suya recolección.

• 
• 
• 
• 

Bibliografía

• Wilfried Seibel, Warenkunde Getreide – Inhaltsstoffe, Analytik, Reinigung, Trocknung, Lagerung, Vermarktung, Verarbeitung. Agrimedia, 2005. ISBN 3-86037-257-2.
• Cendrero, Orestes (1938) Nociones de historia natural. Setena edició, París.
• Forero, Daniel Gonzalo. Almacenamiento de Granos. UNAD, Facultad de Ciencias Agrarias, Bogotá (2000).
• Kent, Norman Leslie. Technology of cereals: An introduction for students of food science and agriculture. Pergamon Press Ltd, Oxford (1983).
• Ruiz Camacho, Rubén. Cultivo del Trigo y la Cebada. Temas de Orientación Agropecuaria, Bogotá (1981).

Tegal jawawut ing Amérika.

Tandhuran jawawut ing Amérika.

Jawawut (hordeum vulgare) iku panganan pokok kang wigati kaya déné beras lan sabanjuré. Wuli jawawut mligi kanggo panganan kéwan (manuk lsp), nanging bisa uga minangka bahan kanggo gawé bir, wiski, lan panganan kaséhatan. Ing taun 2007, tuwuhan jawawut iki rangking kapapat ing donya dideleng saka cacahing prodhuksi lan jembaring tlatah tetanèn kang ditanduri.^[3]

Prodhuksi

Jawawut ditandur kurang luwih ing 100 nagara ing donya. Prodhuksi jawawut ing donya taun 1974 ya iku 148.818.870 ton.

Rujukan

Hordeum vulgare

Ječam (lat. Hordeum vulgare) je biljka iz familije Poaceae. Uz pšenicu, zob i raž ubraja se u prave ili prosolike žitarice. To su žitarice koje klijaju sa više primarnih korijenčića. Za razliku od ostalih žitarica (kukuruz, riža, heljda, proso i sirak) koje klijaju sa jednim primarnim korijenčićem. Međutim heljda pripada u porodicu Polygonaceae, pa se od navedenih žitarica razlikuje i po tome. Korijen i stablo ječma je isto ili veoma slično kao kod pšenice. Dolazi iz Afrike i Azije. Plod je zrno. Koristi se za proizvodnju hljeba, slada, piva, stočne hrane i dr.

Mėižē (lietovėškā (b.k.): Paprastasis miežis, luotīnėškā: Hordeum vulgare) - miglėniu šeimuos augals. Svarbos jiedams augals.

Mėižiu lauks

Hordeum vulgare

Ta oarn ny grine ta çheet ass y faiyr bleeanagh Hordeum vulgare. Ta ram ymmydyn ec yn oarn. T'ee ymmydit myr foddyr da sthockyn, myr braih vunneydagh da lhune as joughinyn drigit, as myr mynayrn ayns bee slaynt ennagh. T'ee ymmydit ayns awreeyn as broityn, as ayns arran oarn ayns cultooryn ennagh, veih Nalbin dys yn Affrick.

Ayns rang-oardraghey ny bleeaney 2007 er troaryn grineagh 'sy dowan, va'n oarn 'sy chiarroo ynnyd rere mooads va troarit (136 millioonyn dy hunnaghyn) as rere eaghtyr lhiassaghey (566,000 km²).^[1]

Imraaghyn

Li oidje, c' est ene dinrêye di måss, a deus rindjeyes di sminces (eto, li påte est plate), avou des grands picas (båbes), ataetcheyes å grin (et nén al påte, come pol swele).

Li oidje d' ivier poite li no di «scweron».

No d' l' indje e sincieus latén : Hordeum vulgare

Famile : fenaesses

Uzaedjes

• po nouri les biesses
  • pout esse diné etir ås tchvås et ås bedots
  • a moure come pasteure po les rodjès biesses.
  • li strin nén foirt bon
• po nouri les djins
  • po fé del bire (oidjes di bressene)
  • po fé do pwin

• grin

• djåbes

• pwin

Hordeum vulgare

L'oriu (Hordeum vulgari) è na chianta erbacea annuali ciriali appartinenti â famigghia dî Graminacei.

• Oriu silvaticu (Hordeum spontaneum).
• Esisti macàri l'oriu murinu (vidi).

Discrizzioni

La chianta è auta circa un metru, chiù o menu cispitusa, cu fusti (culmi) riggiti e suttili, cu gruppa distanziati.
Avi fogghi radi, liniari, ricadenti, di culuri virdi chiaru, ruvidi supra tutti li dui paggini.

Pruduci spichi allongati, dipprima eretti, quinni liggirmenti pigati versu lu basciu, cumposti di spichetti dûn sulu ciuri ogniduna.

Lu fruttu (cariussidi) è nchiusu di dui prutizzioni mibranacei, li glumetti; è di sulitu allongatu e strittu, chiù acutu a na di l'estrimitati, di culuri giarnu-ocraceu. La glumetta nfiriuri pò tirminari cu na parti suttili e allongata, la resta. Li spichi chî resti si dicinu aristati, chiddi ca nni sunnu privi mutichi. Li sumenzi/simenzi ca furmanu la spica d'oriu sunnu urdinati secunnu fili. Li fili ponnu essiri dui (nta l'oriu disticu), quattru ('n chiddu titrasticu) o sei (ntô tipu esasticu).

Oriu munnatu

Cariussidi d'oriu vistutu, privati, midianti passaggiu tra dui macini, dî glumetti.

Oriu pirlatu

Cariussidi d'oriu, ca, travagghiati tra dui macini chiù ribbicinati, foru privati dû piricarpu e dâ canigghia e trasfurmati 'n cocci janchi arrutunnati.

Mpurtanza ecunumica

Cultivazzioni

L'oriu è un ciriali pricoci, risistenti ê fridduri mmirnali e ca cumpleta lu sô sviluppu prima dî càudi estivi (arcuni varitati hannu un ciclu viggitativu di suli 3 misi); è adattu quinni a climi e tipi di tirrenu diversi. Cultivata 'n tutti li riggioni buriali (Europa, Russia, Canada, USA, Africa sittintriunali, Mediu Orienti e Estremu Orienti), spiciarmenti ntê lucalitati muntani. Supporta li timpiraturi elivati, videmma finu a 38°C, abbastacchî l'umititati di l'ariu nun è eccissiva. Crisci bonu ntê tirreni unni l'umititati è scausa e è risistenti ê tirreni salini. Cultivatu pî cariussidi, usati pû cunsumu direttu, pâ priparazzioni di farini; duna macàri un bonu furaggiu virdi. La Gnustria alimentari utilizza granni quantitati d'oriu pâ pruduzzioni dû maltu (oriu girmugghiatu) cu cui, pi firmintazzioni, si pruduci la birra e, pi succissiva distillazzioni, bivanni supiralcôlichi, comu lu whisky.

Pruduzzioni

La pruduzzioni munniali (2002) è pari a 137 miliuna di t.
L'Europa è lu majuri prudutturi e espurtaturi d'oriu cu 60 miliuna di t.
'N Italia la cultivazzioni di l'oriu annuali è pari a 1,3 miliuna di t (cu 350.000 ha di supirficii cultivata); la mpurtazzioni ntiressa circa 600 mila t di prudottu.
Lu mêrcatu nazziunali si va urientannu versu prudotti cu granedda grossa e pesi ettulitrici elivati.

Alimintazzioni umana

Câ vugghiuta, si nn'utteni na bivanna arrifriscanti.

La sumenza/simenza è ricca d' amitu e cunteni videmma prutiini (10%) e grassi (1,5%).

Li cariussidi e la sô farina vennu utilizzati nta l'alimintazzioni umana (vidi), suprattuttu pi manciari dititici.

Alimintazzioni animali

'N zoutecnia l'oriu, sutta forma di farina ntigrali, rapprisenta unu dî megghi mancimi, utilizzabbili cu ogni tipu d'animali di crianza/addivamentu.
Avi un bon valuri dititicu e, a bon drittu, a iddu ci vennu attribbuuti prupitati arrifriscanti e tunificanti.
L'oriu àvi un tignuri prutiicu liggirmenti supiriuri a chiddu di l' avena, putennu junciri la pircintuali dû 12,5%.

Equini

'N Italia, l'oriu è diffusamenti usatu pî cavaddi pî quali custituisci spissu l'alimentu funnamentali.
Va sumministratu nteru; chiù uppurtuna na frantumazzioni summaria pi l'alimintazzioni di suggetti vecchi e dinutruti.

Buvini

Macinatu o frantu l'oriu rapprisenta nu ccillenti alimentu pî VAcchi di latti.
Pò custituiri dû 40 a lu 60% dâ miscela pi cuncintrati.
Dunatu sutta forma di farina ntigrali, susteni e migghiora la pruduzzioni lattea.
Cumparatu ô granuturcu, ê fini alimintari, l'oriu junci un valuri pruduttivu pari a l'88%.
Pi l'armali di carni, lu mitodu d'alimintazzioni di soli cuncintrati, cumporta n'utilizzu d'oriu, ca junci l'85% dû cuncintratu sumministratu a vuluntati senza junciri furaggiu.

Suini

L'alimintazzioni dû suinu cu oriu, cunfirisci â carni e ô lardu ndiscutibbili pregi di finizza e sapuri.
Prumovi migghiamenti dû mitabbulismu.
Cu n'alimintazzioni sistimatica, li porci prisintanu peddi lustra modda e elastica, sitoli suffici, granni pititu; formi di ntussicazzioni duvuti a errati alimintazzioni, scumparinu cu l'usu d'oriu.

Pôllami

Li misceli pi l'addivamentu/la crianza dû pôllami, nun ponnu cuntiniri na pircintuali auta d'oriu; la sô efficienza 'n rapportu â crisciuta punnirali, â dipusizzioni, a l'utilizzazzioni dû manciari/civu rimani nittamenti ô di sutta di chidda dû granuturcu.

Storia

Li primi riperti dî diversi tipi d'oriu sunnu parti 'n Mediu Orienti, parti ntâ zona dû Tibet. Ancura oj 'n Tibet e 'n Etiopia si nn'attruvanu specii spuntanei. La canuscenza di l'oriu cultivatu comu chianta alimintari è antichissima. Li granni civirtati (cinisi, eggizzi, sumeri e assiri) canuscîanu bonu stu ciriali e li mitodi pi cultivarilu, succissivamenti si diffusi ntô vastu mpiru rumanu, nzemmula ô farru e ô migghiu. Lu sô usu era tarmenti cumuni, d'essiri tra li ciriali chiù utilizzati pâ panificazzioni finu ô XV sêculu. L'antichi Greci s'alimintavanu privalintamenti d'oriu; lu ranciu dî gladiatura rumani era la suppa d'oriu; l'Ostia cunsacrata pâ Cumuniuni è piatta e suttili ca li pani di l'antichi cristiani eranu di farina d'oriu nun livitata. Oj l'usu dû pani d'oriu nun livitatu è limitatu a pupulazzioni asiatichi di Nepal e Tibet, lu ciriali è â basi di l'alimintazzioni dî pupulazzioni barberi (imazighen) dû Magreb.

Catiguria:Puaceai Catiguria:Alimenti

Fonti

La fonti di st'articulu è Uicchipidia Taliana :

http://it.wikipedia.org/wiki/Orzo

Järgeline ozr (latin.: Hordeum vulgare), vai muite ozr, om Tähkheiniden sugukundan, Ozran heimon üks'vozne heinäsine kazmuz. Kul'tivirudas läz 10 tuhad vozid.

Kävutadas villän enamba pol't furažaks, sötlemha maižanduzživatoid.

Ozrha sidotud vepsän tärtused

• Ozražnik — ozraine leib.
• Ozrma — palo ozran semendan jäl'ghe.
• Rokkoi — nozol ozrpudr.
• Surinik — kalitk ozraiženke südäimenke.

Ozrha sidodud vepsän muštatišed

• Ozr orahaižes, a laps' vagahaižes.

Homaičendad

Hordeum vulgare

Ang sebada (Ingles: barley) ay isang uri ng butil o angkak (mga sereales) ^[1] na nagmumula sa halaman o taunang damong Hordeum vulgare. Pangunahing itong ginagamit na halaman o pananim na pagkain para sa mga hayop, ang mas kaunting bilang ay nagagamit para sa pagmamalto (malting sa Ingles) ng serbesa at wiski (ang whiskey). Ginagamit din ito para sa paghahanda ng mga pagkaing pampalusog. Noong 2007, inihanay ang sebada bilang pang-apat na pinakamaraming nagawang produkto (136 milyong mga tonelada) at sa area ng kultibasyon (566,000 km²).^[2] Kasama ng trigo, isa ang sebada sa pinagmumulan ng mga pampaalsang ginagamit sa pagluluto ng tinapay.^[3]

Mga sanggunian

Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

Sha'ir (shà’ír) (Hordeum vulgare) siril ne.^[1]

Manazarta

Shayiri (kutoka Kiarabu شعير; kwa Kiingereza: "barley") ni mmea wa familia ya nyasi katika ngeli ya monokotiledoni.

Mbegu au punje za shayiri ni nafaka.

Kihistoria ilikuwa chakula muhimu cha watu, lakini siku hizi hulimwa zaidi kama chakula cha wanyama.

Hata hivyo inaungwa katika mkate na ni sehemu ya chakula cha kawaida cha watu katika nchi za Ulaya ya Mashariki.

Inahitajiwa pia kwa ajili ya vinywaji mbalimbali kama bia au maji ya shayiri inayopendwa huko Japani.

Kwa jumla shayiri inavumilia chumvi katika ardhi kuliko ngano lakini haivumilii baridi kama aina kadhaa za ngano.

Utangulizi

Shayiri ni zao la nafaka, linalotokana na nyasi zikuazo kwa mwaka, ‘Hardeum vulgare’. Siku hizi shayiri hutumika hasa kulishia mifugo, huku kiasi kidogo kikitumika kutengenezea vileo (bia na vinywaji vingine) na kwenye chakula chenye nguvu. Shayiri hutumika kwenye supu, michemsho na mikate katika nchi mbalimbali kama vile Uskoti, na Afrika.

Mnamo mwaka 2007, kulingana na takwimu za mazao ya nafaka duniani, shayiri lilikuwa zao la nne kwa wingi wa tani milioni 136, ukichukua kilometa za mraba 560,000.

Kadiri ya biolojia, mmea wa shayiri ni miongoni mwa familia ya nyasi. Hujichavusha wenyewe, wenye kromosomu 14. Ni uzao wa nyasi za porini, Horeum vulgare wa spishi ya spontaneum. Inapatikana kwa wingi kwenye maeneo yenye nyasi na miti midogo, na hupatikana hata kwenye maeneo yaliyotumika/haribiwa, pembezoni mwa barabara na mashamba makubwa. Mbali na hapo hupatikana kwa nadra sana.

Makazi

Shayiri-pori huwa na masuke yenye uwezo wa kupasuka; na pindi inapokomaa masuke hupasuka na kusambaa na kusaidia kutawanyika kwa mbegu. Shayiri inayolimwa mashambani ina masuke yasiyopasuka na kusambaa, na kufanya iwe rahisi kuvuna masuke yaliyokomaa. Aina hii ya shayiri inayopasuka ni matokeo ya kuchanganya uzazi wa shayiri jamii mbili tofauti.

Shayiri zilizo na zisizo na maganda: Shayiri zisizo na maganda/zilizowahi ni shayiri zenye maganda ambayo ni rahisi kutoka. Ni mazao ya zamani, lakini sasa yamevuta makini ya viwanda vingi na matumizi yake yameongezeka, hasa kwa kiasi cha kingi cha mashati, hasa kwa nguruwe na kuku. Pia shayiri hii imechunguzwa kama inaweza kutumika yote kama punje nzima na matumizi yake kwenye nusa na makapi.

Historia

Shayiri ndiyo nafaka ya kwanza kuanza kupandwa huko Mashariki karibu na wakati ambao ngano nayo ilipoanza kutumika. Shayiri pori ilipatikana kuanzia kaskazini mwa Afrika mpaka Krete upande wa Mashariki, na mpaka Tiet kwa upande wa Mashariki.

Ushahidi wa shayiri pori wa mwanzo kabisa ni ule kutoka Epipaleolithic huko Ohalo kusini mwa Bahari ya Galilaya, mabaki yanayokadiriwa kuwa ni ya kabla ya 1700 KK.

Shayiri ya kawaida ya mwanzo kabisa ilipatikana huko Mashariki ya Kati, Syria.

Inatajwa mara kadhaa katika Biblia: maarufu zaidi ni tukio linalopatikana katika Injili la Yesu kuzidisha mikate ya shairi pamoja na samaki kwa ajili ya umati mkubwa wa watu.

Shayiri ililimwa kwenye peninsula ya Korea tangu 1500-850 KK pamoja na mazao mengine kama mtama, ngano na jamii ya mkunde.

Bia ya shayiri pengine ndiyo kinywaji cha kwanza kuwahi kutengenezwa na watu wa Neolithic. Baadaye shayiri ilitumika kama fedha. Pamoja na ngano, shayiri ikawa chakula kikuu huko Misri, ambako ilitumika kutengenezea mikate na bia. Katika dini, hasa jamii za zamani, shayiri ilitumika kama zao kuonyesha haki.

Katika Uingereza wa zamani, mikate ya shayiri ilionekana ikitumiwa na watu wa hali ya chini (wakulima) huku wale walio katika ardhi ya juu hula mazao mengine ya shayiri na si mikate.

Viazi vilichukuliwa nafasi yake na shayiri mnamo karne ya 19.

Ulimaji

Mmea wa shayiri huweza kukua sehemu mbali mbali. Hakuna hasa maeneo ya joto la kawaida ambako hulimwa kama zao la kiangazi na maeneo ya tropiki ambako hupandwa kama zao la kipupwe. Hulimwa baada ya siku 1-3. Shayiri hupenda kukua katika hali ya baridi, lakini haitishiwi sana na mazingira ya baridi.

Shayiri huvumilia sana udongo wa chumvichumvi kuliko ngano, na hii huweza kuelezea sababu ya shayiri kulimwa kwa wingi sana huko Mesopotamia kutoka milenia ya pili KK na kuendelea. Lakini shayiri hushindwa kuvumilia baridi kama ilivyo kwa ngano ya kipupwe (Thicum, aestivum), lakini huweza kupandwa kama zao la kipupwe kwenye maeneo yenye joto kama vile Australia.

Shayiri huwa na msimu mfupi wa kuku na kuvumilia ukame.

Uzalishaji

Shayiri ilikuwa inakuzwa kwenye nchi takribani 100 duniani mwaka 2007. Mnamo mwaka 1974, mavuno ya dunia nzima yalikuwa tani 148,818,870 na kisha hapo yamekuwa yakipungua.

Matumizi

Kulisha wanyama, nusu ya shayiri inayolimwa Marekani hutumika kulishia mifugo. Shayiri ni chakula cha mifugo kwa maeneo mengi duniani na hasa maeneo ambayo hayawezi kukuza mahindi, hasa kaskazini mwa Ulaya. Hutumika pia huko Kanada.

Kutengeneza vileo; kiasi kikubwa cha shayiri hutumika kuchemsha pombe, ambapo shayiri huwa chaguo sahihi. Ni viungo muhimu kwenye uzalishaji wa bia na wiski.

Vinywaji vya shayiri visivyo na kilevi, kama vile maji ya shayiri na chai ya shayiri (inayoitwa mugisha huko Japan), hutengenezwa kwa kuchemsha shayiri kwenye maji. Mvinyo wa shayiri kilikuwa ni kilevi cha miaka 1200, na kiliandaliwa kwa kuchemsha shayiri kwenye maji, na kisha huchanganywa na mvinyo na viungo vingine kama limau na sukari viliongezwa. Kufikia mwaka 1800, mvinyo mbalimbali na sukari vilikuwa vinatengenezwa kutoka viungo vya Kigiriki.

Picha

• Mifano ya shayiri
• Shayiri bichi

• Shamba la shayiri bivu kabla ya mavuno

• Ubua wa shayiri bivu

• Punje za shayiri

• Kinywaji cha shayiri

Viungo vya nje

Hordeum vulgare

Siwara (Hordeum vulgare) nisqaqa huk riwi yuram. Phutuchkaq, misk'i murunkunamanta sirwisatam ruranchik. Uywakunatam siwarawan mikhuchinchik.

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Siwara.

• Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Siwara

Timẓin (Isem usnan: Hordeum vulgare) d talmest n yemɣi seg twacult n poaceae . Carl Von Linné d amdan amezwaru i yuran fell-as deg useggas n 1753.

Tilmas

Hordeum vulgare - Timẓin^[1]

Timẓin (isem usnan: Hordeum vulgare) d talmest n imɣan n useggwas yeṭṭafaren tawacult n tissimin

Aṭṭanen d wuguren

Timẓin deg tasnudert

Ismawen

• Isem-is s latinit: Hordeum vulgare
• Isem-is s tefransist: Orge commune
• Ismawen-is nniḍen s teqbaylit:
• Ismawen-is nniḍen s tmaziɣt:

Isseqdac

1. ↑ 'Amawal n Yemɣan - Lexique de plantes ' - Chabane Mohand u Remdane - Mémoire d'études en Agronomie - Université de Tizi ouzou (non daté ~années 80)

Toā-be̍h (Hordeum vulgare) sī chú-iàu ê 1 chióng niû-chháu kiam chhī-liāu, sio̍k tī chháu-á-kho Poaceae. Tī 2005 nî toā-be̍h tī kok-lūi lāi-bin, seng-sán-gia̍h kap chèng-choh bīn-chek (560,000 km²) lóng pâi tē-4-ūi ^[1].

Toā-be̍h phēng be̍h-á khah ē-kham-tit thô͘ kāu iâm. Che hoān-sè ē-tàng kái-soeh choáⁿ-iūⁿ se-goân-chêng 2000 nî, lâng khai-sí chèng khah chē toā-be̍h. Toā-be̍h ū châi-tiāu tī thǹg-theh-be̍h (rye) tòng bē tiâu ê léng khoân-kéng seng-tióng.

Chham-khó chu-liāu

1. ↑ [1]

Ll'uorgio (Hordeum vulgare) è na specia ecunomiamente mpurtante 'e rano a ca se piglia ll'uorgio alimentare 'a ca dipenne na cunziderevole pparte 'e ll'alimentazione munniale.

'E ssemmente 'e ll'uorgio ca se magna se chiammano 'a cria.

Curtivazione 'e uorgio 'n Ngreterra.

Òj (Hordeum).

Òj se yon sereyal.

L’òrdi (var. uèrdi) o lo balharc^[1] (Hordeum vulgare) es una cereala de palha, planta erbacèa annala de la familha Poaceae. Es la mai anciana cereala cultivada. Plan adaptada al clima mediterranèu a causa de sa rusticitat, constituissiá atal la principala cereala cultivada dins l'Antiquitat grèga, e consomida en galeta o en farinetas (maza). L'òrdi buta dels tropics fins a 4 500 m d’altitud en Tibet.

L'òrdi se caracteriza per d'espigas de las barbas longas.

Varietats

Se distinguís:

• los òrdis d'ivèrn, resistents al fred fins a -15 °C, pòdon aver d'espigas platas de dos rengs de grans o d'espigas cilindricas de sièis rengs de grans. Se semena de la fin de setembre al començament d'octobre, per èsser plan installats avant l’ivèrn;
• los òrdis de prima, sensibles al gèl, del cicle vegetatiu pus cort, se semenan en febrièr - març.

Los grans son redonds e marcats d'un trach dins lo long.

• Espiga madura

• Camp d'òrdi

• Gran d'òrdi

• Hordeum vulgare - Musèu_d'Istòria_Naturala_de_Tolosa

Produccion

En 2004, la produccion mondiala d’òrdi èra de 155 milions de tonas per una superfícia semenada de 57 milions d'ectaras, o un rendement mejan de 27,2 quintals per ectara (font FAO). Setze païses realizan 80 % d'aquela produccion.

Utilizacion

L’òrdi es reputat per favorir una bona digestion e per son apond en fibras, vitaminas del grope B, selèni, fosfòr, fèrre, zinc, coire e magnèsi. Conten uèit acids aminats essencials e a una accion favorabla sul taus de sucre dins lo sang, lo colesteròl e la flòra intestinala^[2].

L’òrdi, cereala segondària, es una font energetica importanta dins l'alimentacion animala mas paura en proteïnas e deu s'apondre complements.

La bièrra es producha a partir de grans d'òrdi

Dins l'alimentacion umana, l'utilizacion principala es la braçariá. L’òrdi de qualitat optimala deu aver una umiditat inferiora a 14,5%, un taus de proteïnas comprés entre 9,5% e 11,5%, una energia germinativa superiora a 95%. Se preferís las varietats de prima.

A partir dels grans d'òrdi maltat se produsís lo siròp d'òrdi maltat, un concentrat edulcorant.

Òrdi perlat - òrdi mondat: jos forma de grans, se trapa notablament l’òrdi mondat, que sa primièra envelopa exteriora se retira, mas que lo bren e lo gèrme demòran. Se trapa tanben l’òrdi perlat, que sos grans son estats abrasats (son polits per li far l'aparéncia d’una pèrla), e a perdut lo gèrme e un grand jaç exterior, e amb que se fa de farinas. L’òrdi mondat es pus nutritiu, perque a conservat la màger part de sos nutriments. Quina que siá la preparacion prevista, l’òrdi se còi dins una proporcion de tres parts d'aiga per una d'òrdi. Se daissa prene lo bolh, se cobrís, se redusís lo fuòc e se còi 45 minutas per l’òrdi perlat, e 90 minutas per aquel mondat, fins que l'òrdi siá tendre e tota l'aiga absorbida.

Dins l'Antiquitat, l'òrdi èra l'aliment de basa dels Grècs que la consomavan jos forma d'una galeta monenada maza. Se fabricava a l'ostal e se manjava de pertot. Tucidides (III, 49) parla atal dels marins d'Atenas a Mitilena que se ne manjava « sens quitar lo banc dels remaires ».

Los Tibetans fan de farina d'òrdi grilhat, nomenada tsampa, lor aliment tradicional de basa^[3].

En Africa del Nòrd, se fabrica de semola d'òrdi.

Nòtas e referéncias

1. ↑ De doas rengas de gran.
2. ↑ http://whfoods.org/genpage.php?tname=foodspice&dbid=127 (en)
3. ↑ (fr)Françoise Pommaret : Le Tibet, une civilisation blessée, Découvertes Gallimard, Paris, 2002, ISBN 2070762998, ISBN 9782070762996

Vejatz tanben

• Malt
• Tsampa
• Bièrra
• Whisky
• Siròp d'ordiat

κριθάρι

Το κριθάρι είναι δημητριακός καρπός του αγγειόσπερμου, μονοκοτυλήδονου φυτού του είδους Κριθή η κοινή (Hordeum vulgare) της οικογένειας των Ποοειδών (Poaceae) ή Αγρωστωδών (Gramineae). Καλλιεργείται και χρησιμοποιείται από τα πολύ παλιά χρόνια και σε μεγάλη ποικιλία κλιμάτων. Σήμερα χρησιμοποιείται ιδιαίτερα για την παρασκευή ψωμιού, μπύρας αλλά και ζωοτροφών. Σύμφωνα με στοιχεία του 2006, στην Ελλάδα παράγονται 250.000 τόνοι σε 1.017 χιλ. στρέμματα.^[1]

Ιστορία

Το κριθάρι ήταν ένα από τα πρώτα δημητριακά που καλλιεργήθηκαν από τον άνθρωπο στην Εύφορη Ημισέληνο (αλλιώς ονομαζόμενη η Εγγύς Ανατολή − γη η οποία σήμερα εκτείνεται στο Ιράκ, τη Συρία, την Παλαιστίνη, το Ισραήλ και το Λίβανο) και για χιλιάδες χρόνια αποτελούσε μια από τις κύριες τροφές του. Ο σπόρος εμφανίστηκε στο ίδιο χρονικό διάστημα όπως το μονόκοκκο και δίκοκκο σιτάρι (Triticum monococcum, Triticum boeoticum ή αλλιώς baeoticum και Triticum dicoccum, αντιστοίχως). Οι σημερινές ποικιλίες φαίνεται να προέρχονται από το άγριο κριθάρι (Hordeum vulgare, υποείδος Spontaneum), το οποίο φυτρώνει από την Κασπία Θάλασσα και τον Καύκασο μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα και από τη Βόρεια Αφρική και την Κρήτη στα δυτικά μέχρι το Θιβέτ στα ανατολικά. Τα αρχαιότερα ευρήματα σπόρων άγριου κριθαριού προέρχονται από το Ohalo ΙΙ, οικισμό στο νότιο άκρο της Θάλασσας της Γαλιλαίας, τα υπολείμματα χρονολογούνται από την επιπαλαιολιθική περίοδο, περίπου από το 8500 π.Χ. Το πρώτο εξημερωμένο κριθάρι εμφανίζεται σε στρώμα της Ακεραμικής Νεολιθικής στην Εγγύς Ανατολή, όπως τα στρώματα Προκεραμικής Νεολιθικής Β′ στο Τελ Αμπού Huraira (αραβ. تل أبو هريرة ) στη Συρία. Η μπύρα από κριθάρι ήταν πιθανώς το πρώτο ποτό που αναπτύχθηκε από νεολιθικό άνθρωπο. Κριθάρι έχει καλλιεργηθεί στην κορεατική χερσόνησο από την Πρώιμη Περίοδο Αγγειοπλαστικής Mumun (περ. 1500-850 π.Χ.) μαζί με κεχρί, σιτάρι, όσπρια κ.α.

Το τετράστοιχο κριθάρι (Hordeum vulgare ή tetrastichon) είναι διαδεδομένο ως σήμερα στη Ρωσία, το Τουρκεστάν, τη Βόρειο Αφρική, αλλά και στη Βόρειο Αμερική. Σε αυτόν τον τύπο ανήκουν οι ποικιλίες που αντέχουν στο κρύο περισσότερο από κάθε άλλο κριθάρι, ενώ το εξάστοιχο κριθάρι (Hordeum hexastichon), μορφή που καλλιεργείται από πολύ παλιά εποχή έως σήμερα στη νότια Ευρώπη και την ανατολική Ασία, απεικονίζεται καθαρά σε μερικά από τα αρχαιότερα νομίσματα στην Ευρώπη. Παράλληλα με το δίκοκκο σιτάρι, το κριθάρι ήταν ένα από τα βασικά δημητριακά στην αρχαία Αίγυπτο για ψωμί και μπύρα. Το γενικό όνομα για το κριθάρι ήταν jt (σύμφωνα με υποθέσεις προφερόταν "ιτ", με μακρό ήχο "ι") , ενώ στην Άνω Αίγυπτο αναφέρεται šma και ήταν ένα σύμβολο της χώρας. Ο όρος των Σουμερίων ήταν akiti.

Το κριθάρι παραγόταν ευκολότερα από άλλα δημητριακά, αλλά γινόταν πιο δύσκολα ψωμί. Παρείχε ένα θρεπτικό, αλλά πολύ βαρύ ψωμί, ώστε έπρεπε συχνά να ψήνεται πριν το άλεσμα, παράγοντας ένα χοντρό αλεύρι (ἄλφιτα) που χρησιμοποιούνται για να κάνουν τη μάζα. Είναι γνωστές πολλές συνταγές για τη μάζα, ονομασία αρχαίων ελληνικών πιάτων τα οποία σερβίρονταν ωμά ή μαγειρεμένα, σαν ζωμός, με ζυμαρικά ή πίτες. Όπως και τα ψωμιά από σιτάρι, θα μπορούσε να γίνεται πιο πολυτελής με τυρί ή μέλι.

Σύμφωνα με το Δευτερονόμιο 8:08, το κριθάρι είναι ένα από τα «επτά είδη» καλλιεργειών που χαρακτηρίζουν τη γονιμότητα της Χαναάν, το κριθάρι έχει εξέχοντα ρόλο στις θυσίες που περιγράφονται στην Πεντάτευχο (π.χ. βιβλίο των Αριθμών 5:15). Η θρησκευτική σημασία επεκτάθηκε κατά το Μεσαίωνα στην Ευρώπη με το κριθάρι να χρησιμοποιείται και στον τομέα της δικαιοσύνης.

Ιστορική υπεροχή

Στο βιβλίο Όπλα, μικρόβια και ατσάλι, το οποίο κέρδισε Βραβείο Πούλιτζερ, ο Τζάρεντ Ντάιμοντ (Jared Diamond) υποστηρίζει ότι η διαθεσιμότητα του κριθαριού μαζί με άλλα εξημερωμένα είδη φυτών και ζώων στη νοτιοδυτική Ευρασία συνέβαλε σημαντικά σε γενικά μοτίβα στην ιστορία της ανθρωπότητας, τα οποία έχει ακολουθήσει τα τελευταία περίπου 13.000 χρόνια, συγκεκριμένα, ότι πρόκειται έναν από τους λόγους που οι πολιτισμοί της Ευρασίας, ως σύνολο, έχουν επιβιώσει και κατακτήσει άλλους. Το 16^ο αιώνα η επέκταση της καλλιέργειας του σιταριού στην ηπειρωτική Ευρώπη και η εισαγωγή της πατάτας οδήγησαν σε ανάπτυξη ποικίλων τύπων ζυμαρικών από σιμιγδάλι και ελάττωση της χρήσης κριθαριού στη μαγειρική.

Παραγωγή

Ηνωμένο Βασίλειο

Δείτε επίσης

• δημητριακά
• μπύρα
• μαγιά μπύρας

Πηγές

• ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΚΡΙΘΑΡΙΟΥ
• Τζάρεντ Ντάιμοντ: Όπλα, Μικρόβια και Ατσάλι, Εκδόσεις Κάτοπτρο

Αναφορές

Hordeum vulgare

Јачменот (науч. Hordeum vulgare) се смета за еден од најстарите житарки во Европа. Се користи уште од камено време, култивиран во древниот Египет, Месопотамија и во подрачјето на Европа. Во Вавилон од јачменот правеле каша и пиво, а во стариот век пржениот јачмен бил многу важна животна намирница. Се користи за производство на леб, пиво, сточна храна и др. Јачмен е житарица која успева во ладните предели. Јачменот се дели на три врсти:

1. дворедни (-{Hordeum distichum}-), кои најмногу служат за производство на пиво
2. повеќередни (-{Hordeum polystichum}- и -{Hordeum vulgare}-);
3. преодни (-{Hordeum intermedium}-)

Полиња со засаден јачмен во Св.Николе

Хранливи карактеристики

Јачменот е одличен извор на диететски влакна и содржи и растворливи и нерастворливи влакна. Растворливите влакна се делотворни во намалувањето на холестеролот во крвта и можат да го намалат ризикот од срцеви заболувања.

Нива со јачмен кај селото Ајватовци, Скопско

Научниците утврдиле дека еден тип растворливи влакна, бета-глукан, е примарна компонента на јачменот која е одговорна за намалување на холестеролот.

Клиничките студии покаажале дека конзумирањето на целовитиот јачмен или јачменови производи како што се, јачменови зрна, јачменови житарици или јачменово брашно овозможуваат најмалце 3 грама бетаглукански растворливи влакна дневно, со делотворно смалување на вкупниот и ЛДЛ холестерол. Студиите исто така покажале дека со зголемувањето на дневното внесување на овие растворливи влакна, резултира уште поголемото смалување на вкупниот и LDL холестерол.

Една четвртина филџан неварено јачменово зрна (=отприлика една чаша варен јачмен) содржи околу 2,5 грама бета глукан растворливи влакна. Половина филџан неварени јачменови житарици содржи околу 2 грама бета глукан растворливи влакна.

Растворливите влакна се исто така користени за намалување и апсорбирање на шеќерот и намалување на ризикот од развивање на дијабетис тип 2.

Кага се во прашање нерастворливите влакна во јачменот, тие помагаат во воспоставување на редовно празнење на цревата и можат да помогнат во намалувањето на ризикот од одреден облик на канцер, како што е на дебелото црево. Осбено тоа конзумирање на храна богата со влакна може да го зголеми и продолжи чувството за ситост, што е важно за одржување на оптимална телесна тежина и превенција на гоење.

Холестерол и масти

Покрај сите билки, јачменот е природен без холестерол и има мал дел на масти. Половина чаша јечменови зрна содржат помалце и од ½ грам масти и само 100 калории.

Витамини и минерали

Јачменот содржи неколику витамини и минерали вклучувајќи го ниацин (витамин Б3), тиамин (витамин Б1), селен, железо, магнезиум, цинк, фосфор и бакар.

Антиоксиданти

Јачменот содржи антиоксиданти кои се исто така многу важни за одржување на доброто здравје. Антиоксидантите делуваат така што ја намалуваат стапката на оксидациското оштетување со собирање на слободни радикали кои настануваат кога телесните келии користат кислород.

Фитохемикалии

Јачменот содржи фитохемикалии што се природни хемикалии кои се наоѓаат во билките. Студиите покажале дека фитохемикалиите можат да го намалат ризикот од заболување од одредени срцеви болести, дијабетис и рак. Меѓутоа, потребни се додатни истражувања како би се потврдиле овие резултати.

Потврда на FDA за позитивните учиноци на јачменот

Американската FDA (Управа за храна и лекови) после анализите на научните докази и студии, потврдила дека додавање на јачменот на здравата исхрана може да го намали ризикот од срцевите заболувања и намалувањето на вкупниот и LDL холестерол, т.е да го финализира правилото со кое се дозволува производите кои содржат јачмен на своите пакувања можат да носат ознака дека растворливите влакна се корисни за срцето.

Јачменот како тема во уметноста и во популарната култура

• „Девојката го колне јачменот“ (Дјевојка јечам проклиње) - српска народна песна.^[2]

Галерија

• Нива со созреан јачмен во Македонија

• Созреани класје на јачмен во Македонија

• Нива со созреан јачмен во Македонија

• Нива со созреан јачмен во Македонија

Литература

• McGee, Harold (1986). On Food and Cooking: The Science and Lore of the Kitchen. Unwin. ISBN 0-04-440277-5.

Алкуксонь шуж (лат. Hordéum vulgáre, руз. Ячме́нь обыкнове́нный) — сюронь тикше. Сонзе озавтыть ярсамонть коряс ломанть.

Тикшень лемтне

• Шуж^[1] — (лат. Hordeum L., руз. Ячмень).
• Видема шуж^[1] — (лат. Hordeum sativum, руз. Ячмень посевной).

Содамоёвкст

Лисьм.:

1. ↑ ^{1,0 1,1} Русско-эрзянский ботанический словарь (названия сосудистых): Ок. 1600 назв. /А. М. Гребнева, В. В. Лещанкина.— Саранск: Тип. «Крас. Окт.», 2002.— 60 с.— Рус, эрзян. ISBN 5-7493-0433-7.,(руз.),(эрз.)

Арвай буюу эгэл арвай (лат. Hordeum vulgare L.) нь үетний овгийн, өвслөг, нэг наст, арвайн төрлийн нэгэн зүйл ургамал.^[3] Арвай нь 10'000 жилийн өмнөөс тариалагдаж эхэлсэн анхны таримал ургамлуудын нэг.^[4] Арвай нь хүнсний, малын тэжээлийн, шар айраг болон согтууруулах ундааны түүхий эдийн зориулалттайгаар ашиглагдсаар ирсэн. Арвай нь мөн хэд хэдэн эрүүл хүнсний бүрдүүлэгч болдог ч, түүний дийлэнхийг соёолж ургуулахад ашигладаг. Англиар barley, оросоор ячмень гэж тус тус нэрлэдэг.

2014 онд арвайн нь үйлдвэрлэлийн хэмжээгээрээ (144 сая тн) эрдэнэ шиш, тутарга, улаан буудайн дараа дөрөвдүгээрт орсон.^[5][6]

Биологи

Арвай

Арвайн үндэсний хөндлөн огтлол

Арвай нь үетний овгийн гишүүн, өөрөө тоос хүртдэг, 14 хромосомтой диплоид зүйл юм. Таримал арвайн өвөг болох зэрлэг арвай Hordeum vulgare subsp. spontaneum нь Үржил шимт Хавирган сарын тал хээр ба ойт хээрийн нутгаар дамжин Баруун Ази болон зүүнхойд Африкт элбэг таардаг. Мөн хөндөгдсөн хөрс, талбайд элбэг тохиолдоно. Бусад газарт ховор ургана.^[4] Хожим, генийн судалгаагаар Төвд арвайг тарималжуулсан бас нэг төв болох нь тогтоогдсон.^[7]

Тарималжуулсан нь

Хоёр ба зургаан эгнээт арвай

Хоёр ба зургаан эгнээт арвай

Зэрлэг арвайн болон арвайн эртний зүйлүүд нь гурвалсан хэлбэртэй түрүүтэй байсан. Эдгээрийн зөвхөн төвийнх нь үржил шимтэй, нөгөө хоёр нь үгүй. Энэ шинж тэмдэг нь хоёр эгнээт арвай гэж нэрлэгдэх зарим зүйл ургамалуудад хадгалагдан үлдсэн. Нэг доминант ба нэг рецессив мутацын үр дүнд хажуугийн эгнээнүүд үржил шимтэй болж зургаан эгнээт арвай үүснэ.^[4] Сүүлийн генийн судалгаагаар, vrs1 ганц генийн мутац л хоёр эгнээтийг зургаан эгнээт болох шалтгаан нь болдог гэдгийг тогтоожээ.^[8]

Хоёр эгнээт арвай нь зургаан эгнээттэй харьцуулахад уураг бага, ферментацид орох сахар өндөр агуулдаг. Уураг өндөртэй арвай мал тэжээхэд нэн тохиромжтой. Соёолжны арвай ихэвчлэн уургийн агууламж багатай байдаг ^[9] нь уургийн агууламж нь шар айргийг булингартуулдагтай холбоотой. Хоёр эгнээт арвайг Английн уламжлалт эйл маягийн болон Германы уламжлалт шар айргийг үйлдвэрлэхэд ашигладаг бол, зургаан эгнээт арвайг Америкийн лагер стилийн шар айрагт, ялангуяа эрдэнэ шиш, тутрага зэрэг нэмэлтүүдийг хэрэглэх тохиолдолд өргөн ашигладаг.

Хальсгүй арвай

Ангилал

Арвай

Хими

Эгэл арвай нь коффеиний хүчил ба р-кумариний хүчил зэрэг фенолыг, ферулын хүчил, 8,5'-диферулын хүчил, флавиноидууд болох катехин-7-О-глюкоз^[10] сапонарин^[11], катехин, процианидин В3, процианидин В2, проделфинидин В3, алкалоид болох хорденинийг агуулдаг.

Арвайн боловсорч гүйцсэн үр нь 15,8 хүртэл хувь уураг, 76 хүртэл хувь нүүрс ус, 3—5 хувь өөх тос, 9,6 хүртэл хувь эслэг, ферментүүд, В, D, Е, А-ийн төрлийн витаминуудыг агуулдаг.

Тархалт

Дэлхийн олон оронд нийт 70 орчим сая га-д тариалдаг. Ургаж байгаа газар болгон хөрс, уур амьсгалын хувьд ихээхэн ялгаатай. Хойшоо умард өргөргийн 68-700, урагшаа экваторийн бүсэд хүрч байгаа бол далайн төвшинөөс дээшээ ихээхэн өгсөж, улаан буудай, хошуу будаа оршиж үл чадах өндөрлөг өөд өгсжээ. Манай орны хувьд үйлдвэрлэлийн хэмжээнд 1970-аад оноос тариалж эхэлсэн.

Үйлдвэрлэл

2014 оны дэлхийн нийт үйлдвэрлэл 144 сая тн бөгөөд 14 хувиар ОХУ тэргүүлж, Франц ба Герман удаална.^[6]

Бүрхүүл ургамал

Хөрсний элэгдэл

Зусах арвай нь өвөлжих арвайтай харьцуулахад өнгөц үндэслэдэг ч хурайшил ихтэй нутагуудад хөрсийг хүчтэй барьж элэгдлээс хамгаална.^[12]

Тэжээл баригч

Арвай нь их хэмжээний азотыг барин хадгалах чадвартай. Калифорнид хийсэн судалгаагаар, эгэл гишийн (Vicia faba) дараа өвөлжих бүрхүүл ургамал байдлаар тариалсан арвай нь 35.6 кг/га азотыг барисан бол ижил нөхцөлд, нэг наст хөх өвс (англ. annual ryegrass) 22.2 кг/га азотыг барисан байдаг.^[13] Өөр судалгаагаар, арвайг таримал вандуйтай (Pisum sativum) бүрхүүл ургамлын багц болгон тариалахад түүний азот барилт нэмэгддэг нь тогтоогдсон.^[14] Арвайн үлдэгдлийг талбайгаас зайлуулаагүй тохиолдолд фосфор ба калийн циклийг сайжруулдаг.

Дарангуйлагч

Арвай нь хурдан соёолдог учир амьдралынхаа эхний үеүүдэд хөрсний чийгийг авах замаар хог ургамлыг мэдэгдэхүйц дарангуйлдаг. Мөн сүүдэрлэж, аллелопат химийн бодисуудыг ялгаруулж дарангуйлна.

Арвай нь хэд хэдэн овгийн (Cicadellidae, Aphid, Spodoptera, Mythimna) хортон шавьж, үндэсний ялзралын нематод/дугуй өт болон бусад хортон шавьжуудыг дарангуйлдаг болох нь цөөнгүй судалгаагаар тогтоогдсон.

Ус шингээлтийг сайжруулагч хөрсний органик матери

Арвай нь их хэмжээний биомассыг хурдан бий болгох эх үүсвэр ба энэ их биомасс нь түүний салаалсан үндэсний хамтаар хөрсний бүтцийг сайжруулж ус шингээлтийг нэмэгдүүдэг (273, 445). Калифорнийн тариалангийн системд ашиглагддаг UC476 ба COSINA сортын арвай нь 14.5 тн/га биомассыг үйлдвэрлэдэг.

Харьцуулалт

• Арвай нь хошуу будаанаас бутлалт өндөртэй ба илүү ганд тэсвэртэй бол хошуу будааны өрсөлдөх чадвар арвайнаас бага тул илүү сайн хослогч ургамал (англ. companion crop) эсвэл сувилагч ургамал (англ. nurse crop) байдаг (397).
• Арвай бусад бүх үетэн бүрхүүл ургамлуудаас илүү шүлтлэг хөрсийг тэсвэрлэдэг.
• Арвайн өвөлжих хувилбар нь өвөлжилт тэсвэрлэх чадвараараа өвөлжих улаан буудай, хөх тариа, тритикалид хүрдэггүй.

Эх сурвалж