Multimedia w Wikimedia Commons Żmijowate (Viperidae) – rodzina węży, obejmująca 11 rodzajów i około 49 gatunków z Europy, Azji i Afryki. Niektóre gatunki występują nawet na terenach pozornie nieprzyjaznych dla węży, bo w rejonach o dużych wahaniach temperatur.
W obrębie żmijowatych wyróżnia się podrodziny:
W Polsce jedynym przedstawicielem tej rodziny jest żmija zygzakowata.
Żmijowate cechują się dość grubym tułowiem w stosunku do innych rodzin[1]. Pomimo że nie należą do najdłuższych węży, mają najmniej 180 giętkich kręgów, co umożliwia im sprawne poruszanie się[2]. Rodzina ta charakteryzuje się parą długich zębów jadowych typu solenoglypha, które prostują się dopiero podczas ataku[3]. Znajdują na ruchomych kościach szczękowych i kładą się wzdłuż podniebienia podczas zamykania paszczy[4]. Kości szczęki górne są krótkie, masywne i nie mają wgłębienia na zewnętrznej powierzchni[5]. W każdym zębie znajduje się kanalik jadowy, doprowadzający jad do rany. Żmijowate są jednymi z nielicznych węży, których zęby jadowe się regenerują. W przypadku niemożliwości wyleczenia jednego z nich, za uszkodzonym wyrasta drugi[1].
Płeć determinuje u nich czwarta para chromosomów. Samice mają heteromorficzny zestaw ZW, natomiast samce – homomorficzny ZZ[4]. Płcie można odróżnić od siebie na podstawie odległości między tylną krawędzią tarczki analnej, a końcem ogona. U samców odcinek ten będzie dłuższy i grubszy ze względu na obecność półprącia (hemipenes)[3].
Wszystkie żmijowate są jadowite, dlatego są niebezpieczne dla człowieka. Ich jad ma głównie właściwości hemotoksyczne lub cytotoksyczne, jednak nawet w obrębie jednego gatunku skład jadu może się znacząco różnić. Jad niszczy krwinki i okoliczne tkanki, powodując martwicę. Po ukąszeniu pojawia się wyraźna opuchlizna, stały palący ból w rannej kończynie, pęcherze i wybroczyny podskórne, a z czasem również krwawienie z błon śluzowych. Duży krwotok wewnętrzny potęguje ból, wywołuje wymioty i utratę świadomości, aż do śmierci ukąszonego. Jeśli uda się uratować pacjenta, zazwyczaj wskutek martwicy zachoruje on na zgorzel. Aby zneutralizować toksyny i zmniejszyć zniszczenia w organizmie, podaje się ukąszonym surowicę pozyskiwaną z jadu węża[3].
Węże te poruszają się ruchem bocznym. Podczas przemieszczania się po piasku, unoszą głowę nad powierzchnię podłoża i przesuwają ją wraz z szyją na bok. Następnie, po położeniu głowy na piasku, przesuwają w identyczny sposób resztę ciała. Taki, oparty na bocznych skrętach ciała, sposób lokomocji pozwala im na szybkie i sprawne przemieszczanie się po sypkim piasku[6].
Mimo iż nie mają detektorów podczerwieni[6], prowadzą nocny tryb życia. Mają bardzo dobry refleks, choć z natury są mało ruchliwe. Odżywiają się głównie drobnymi kręgowcami i owadami[1].
Alethinophidia Żmijowate (Viperidae) – rodzina węży, obejmująca 11 rodzajów i około 49 gatunków z Europy, Azji i Afryki. Niektóre gatunki występują nawet na terenach pozornie nieprzyjaznych dla węży, bo w rejonach o dużych wahaniach temperatur.
