Ҙур көйөлдө[16] — һаралйындар ғаиләһенән ҡош төрө (рус.большой кроншнеп)
Тышҡы күренеше
Ҙур көйөлдө 50 һәм 60 сантиметрға тиклем етә, ауырлығы 600 г алып 1000 г тиклем тарта. Ҡанаттарының ҡоласы 80 см алып 100 см тәшкил итә. Улар һаралйындар ғаиләһенең иң эре вәкилдәре һәм Европала йыш осраусы көйөлдөләр булып тора. Ҙур көйөлдөнөң үҙенсәлекле һыҙаты булып уның оҙон һәм аҫҡа һонолған суҡышы тора. Инә ҡош, ҡағиҙә булараҡ, ата ҡоштан бер аҙға ҙурыраҡ, ә уның суҡышы тағы ла оҙонораҡ һәм нығыраҡ бөгөлгән. Бынан тыш, ике енес араһында тышҡы айырма юҡ. Ҙур көйөлдөнөң төҫө башлыса ябай, ҡауырһыны төрлө һыҙыҡтар һәм тимгелдәр менән аҡһыл көрән төҫтән һоро-көрән төҫкә тиклем үҙгәрә. Тауышы оҙон, һағышлы тиерлек, «кури-ли» кеүек яңғырай. Күберәк ата ҡоштар йырлай, уның ярҙамында улар үҙҙәренең оялау участкаларын билдәләйҙәр.
Таралыуы
Ҙур көйөлдө һаҙлыҡлы һәм башҡа дымлы урындарҙа оя ҡора. Ҡышын улар яр буйҙарында һәм кипкән һаҙлыҡтарҙа, ҡитға эсендә —баҫыуҙарҙа һәм һыубаҫар туғайҙарҙа йәшәй. Уларҙың төп таралыу ареалы булып Төньяҡ һәм Үҙәк Европа, шулай уҡ Британия утрауҙары тора. Ҡышҡы осорҙа был ҡоштар Көнбайыш һәм Көньяҡ Европа яры буйҙарына осош яһай. Ҙур көйөлдөләр шулай уҡ Азияның күп өлөшөндә осрай, уларҙың ареалы көнсығышта Байкал күле һәм Манчжурияға тиклем, көньяҡта Ҡырғыҙстанға тиклем етә.
Туҡланыуы
Көйөлдөнөң аҙығы булып бөжәктәр, селәүсендәр, моллюскылар тора, уларҙы ерҙән оҙон суҡышы менән йыя. Шул уҡ ваҡытта ҡаты тышлыҡтың эсенән ҡусҡарҙары сығарып алыу өсөн суҡышын пинцет сифатында ла ҡуллана.
Үрсеүе
Ояһын ерҙә яҫы уйымда төҙөй, унда үлән һала. Бер тапҡыр ятҡанда дүртешәр йомортҡа һала.
Төрсәләре
Ҙур көйөлдөнөң ике төрсәһе бар. Numenius arquata arquata Европала осрай, ә Волга-Урал һыҙатынан көнсығыштараҡ Numenius arquata orientalis төрө тереклек итә. Дөйөм алғанда, ҡоштоң һуңғы төрсәһе асығыраҡ, ә ҡауырһынындағы ҡарағусҡыл штрихтар күпкә вағыраҡ. Суҡышы бер аҙ оҙонораҡ, шулай уҡ ҡанаттары ла оҙонораҡ. Ике төрсә лә Волга һәм Уралда береһе икенсеһенә талғын күсә һәм тышҡы күренеше буйынса һиҙелмәй тиерлек.
Иҫкәрмәләр
-
↑ 1,0 1,1 1,2 Integrated Taxonomic Information System — 1996.
-
↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 2,22 2,23 2,24 2,25 IOC World Bird List. Version 6.3 — 6.3 — 2016. — doi:10.14344/IOC.ML.6.3
-
↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 3,21 3,22 3,23 3,24 3,25 3,26 IOC World Bird List, Version 6.4 — 2016. — doi:10.14344/IOC.ML.6.4
-
↑ IOC World Bird List. Version 7.2 — 2017. — doi:10.14344/IOC.ML.7.2
-
↑ Gwefan Llên Natur
-
↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Красная книга — 1964.
-
↑ Finnish Biodiversity Information Facility
-
↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Бельгийский список видов
-
↑ The IUCN Red List of Threatened Species 2019.3 — 2019.
-
↑ Lislevand T., Figuerola J. Avian body sizes in relation to fecundity, mating system, display behavior, and resource sharing // Ecology / Ecological Society of America — Ecological Society of America, 2007. — Vol. 88, Iss. 6. — P. 1605–1605. — ISSN 0012-9658; 1939-9170 — doi:10.1890/06-2054
-
↑ 11,0 11,1 Handbook of the Birds of Europe, the Middle East and North Africa: The Birds of the Western Paleartic — OUP.
-
↑ Per G P Ericson Flight speeds among bird species: allometric and phylogenetic effects // PLoS Biol. / J. A. Eisen — Public Library of Science, 2007. — Vol. 5, Iss. 8. — P. e197. — ISSN 1544-9173; 1545-7885 — doi:10.1371/JOURNAL.PBIO.0050197
-
↑ British Trust for Ornithology — 1932.
-
↑ Böhning-Gaese K., Jetz W., Sekercioglu C. H. The worldwide variation in avian clutch size across species and space // PLoS Biol. / J. A. Eisen — Public Library of Science, 2008. — Vol. 6, Iss. 12. — P. 2650–7. — ISSN 1544-9173; 1545-7885 — doi:10.1371/JOURNAL.PBIO.0060303
-
↑ Portál informačního systému ochrany přírody — Agentura ochrany přírody a krajiny České republiky.
-
↑ Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общей редакцией акад. В. Е. Соколова — М.: Рус. яз., «РУССО», 1994. — Б. 85. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.
Әҙәбиәт
- Lars Jonsson: Die Vögel Europas und des Mittelmeerraumes — Kosmos-Naturführer, Franckh-Kosmos Stuttgart 1992/1999, ISBN 3-440-06357-7 (нем.)(нем.)
Һылтанмалар
