Mouette Rieuse

Un o'r gwylanod lleiaf, er nad cyn lleied â'r Wylan Fechan yw'r Wylan Benddu. Nid yw'n benddu o gwbl mewn gwirionedd, gan fod ei phen yn frown yn yr haf ac yn wyn gyda smotyn du tu ôl i'r llygaid yn y gaeaf. Mae hi i'w gweld yn aml yn gaeaf ym mharciau ein trefi ac ar wair agored fel caeau pêl-droed.

Gwylan Benddu yn y gaeaf.

Ffenoleg y blufwisg

Ddechrau'r 20ed ganrif roedd John Lorimer Thomas, Tywyn, Abergele, yn un o'r dyddiadurwyr oedd yn cadw cyfrif o ddatblygiad 'mwgwd' yr wylan benddu yn y gwanwyn.

12 Chwefror 1925:... Large nos of Blackhead gulls, (one only with black mwgwd on out of large no. examined, Feb 4).

28 Chwefror 1925: Much singing as it was a fine day after a long spell cold & wet. Towyn, quite 1 in 6 Blackhead Gulls had black head...^[1]

Enwau

Brain duon

Mai 1935 Padog ... “nodi yr wyn, mynd a'r defaid a'r ŵyn i mynydd Hafnant. Ffeindio tua deg i ddeuddeg o nythod llwyd y brwyn^[2] ar hyd y ffordd i fyny at Foel Gopyn a wedyn at yr adwy ddŵr. Mynd a'r defaid i'w cynefin at Llyn Brain Gwynion. Gwylio rhai o'r brain gwynion — y Gwylain Benddu — yn nythu ar ynys ar ganol y llyn a chriw mawr ohonynt uwch ein pennau.^[3]

Llais

Mae llais yr wylan benddu wedi cael ei gymharu a llais Punch:

Tywyn 23 Ionawr 1925: The squawk of a Blackhead is exactly the noise of a Punch & Judy figure when speaking.^[4]

Cyfeiriadau

1. ↑ Dyddiadur John Lorimer Thomas, Tywyn, Abergele 1922-1942 (trawsgrifiad o'r gwreiddiol yn Nhywyddiadur Llên Natur [1]
2. ↑ enw lleol ar gorhedydd y waun yn ôl cyfrol Dewi Lewis, Enwau Adar
3. ↑ Dyddiadur DO Jones, Padog, Ysbyty Ifan (llawysgrif yn eiddo i’r teulu)
4. ↑ Dyddiadur di-enw o Tywyn, Abergele 1922-1942 yn Nhywyddiadur Llên Natur[https/::llennatur.cymru/Tywyddiadur]