Pinus peuce Griseb.

Sosna rumelijska (Pinus peuce Griseb.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna rumelijska występuje na części obszaru Półwyspu Bałkańskiego (Bułgaria, Serbia, Macedonia, północna Grecja). Introdukowana w Finlandii.

Morfologia

Pokrój

Drzewo o pokroju stożkowatym, dosyć regularnym i gęstej koronie. Gałęzie często sięgają poziomu ziemi.

Pień

Dojrzałe szyszki

Pień

Osiąga wysokość 35–40 m i średnicę 50–150 cm. Kora szarobrązowa do ciemnobrązowej, gładka, u starszych drzew spękana. Pędy nagie i grube.

Liście

Igły zebrane po 5 na krótkopędach, na małych krótkopędach, dość sztywne, długości 4,5–10 cm, szerokości 0,7–0,8 mm. Z wierzchu błyszczące i ciemnozielone, od spodu jaśniejsze, z wyraźnymi białymi paskami.

Szyszki

Szyszki męskie żółte. Szyszki żeńskie czerwonawe, potem zielone, dojrzewając brązowieją. Dojrzałe szyszki nasienne skórzaste, cylindryczne, czasem lekko wykrzywione, zwisające, o długości (5)9–18(20) cm, u okazów rosnących blisko granicy drzew o długości 5–13 cm. Nasiona szaro-brązowe, długości 7–8 mm, opatrzone skrzydełkiem o długości 14–22 mm.

Gatunki podobne

Sosna himalajska (P. wallichiana), ale s. rumelijska ma krótsze, sztywniejsze igły i mniejsze szyszki^[3].

Biologia i ekologia

Drzewo iglaste, wolno rosnące, jednopienne, wiatropylne. Szyszki nasienne dojrzewają w październiku, 17–18 miesięcy po zapyleniu. Igły pozostają na drzewie przez 2–5 lat.

Gatunek wysokogórski, porasta zwykle ocienione zbocza gór (800–2300 m n.p.m.). Toleruje ubogie gleby, zazwyczaj rośnie na podłożu krzemionkowym, rzadziej wapiennym. Drzewo odporne na niskie temperatury.

Jako jedna z niewielu sosen pięcioigielnych wykazuje dużą odporność na rdzę wejmutkowo-porzeczkową powodowaną przez grzyb Cronartium ribicola.

Systematyka i zmienność

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[4]:

• podrodzaj Strobus
  • sekcja Quinquefoliae
    • podsekcja Strobus
      • gatunek P. peuce

Wyróżnienie odmiany var. vermiculata Christ, jako występującej w Bułgarii, nie znalazło uzasadnienia w późniejszych obserwacjach^[3]. Drzewa z zachodnich obszarów zasięgu wykazują podobne cechy morfologiczne.

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia NT (near threatened), czyli jest gatunkiem bliskim uznania za narażony na wyginięcie^[2].

Zastosowanie

Drzewo ozdobne

W Polsce sadzone głównie w parkach. Popularne drzewo ozdobne w krajach skandynawskich. Uprawiane już od 1864 r. i rozpropagowane przez greckiego botanika Teodorosa Orfanidesa^[5].

Surowiec drzewny

Drewno jasne i miękkie, wykorzystywane w budownictwie.

Przypisy