![src=]()
Ten artykuł dotyczy gatunku drzewa. Zobacz też:
Stowarzyszenie Klon/Jawor.
Multimedia w Wikimedia Commons 
Hasło w Wikisłowniku Klon jawor, jawor, klon jaworowy (Acer pseudoplatanus L.) – gatunek drzewa z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae). Występuje naturalnie w środkowej Europie i północnym Kaukazie, poza tym zawleczony.
Zasięg geograficzny
Występuje dziko na kontynentach[2]:
-
Azja: Turcja, Gruzja, Rosja (Kaukaz Północny)
-
Europa: Albania, Austria, Belgia, Bułgaria, Czechy, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Mołdawia, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Szwajcaria, Ukraina, Węgry, Włochy.
Ponadto introdukowany na inne obszary Europy i Azji, także do Australii, Nowej Zelandii, Ameryki Południowej i na Wyspy Kanaryjskie.
W Polsce występuje głównie w lasach górskich, wyżynnych i mieszanych na pogórzu. Na nizinach zwykle w sztucznych nasadzeniach jako drzewo parkowe i alejowe, rozprzestrzenia się z nasadzeń. Rzadki już tylko w północno-wschodniej części kraju[3].
Morfologia
- Pokrój
- Dorasta do 35-40 m wysokości (wyjątkowo niespełna 42 m[4]). Korona szeroka, wysoko osadzona. Osiąga wiek do 500 lat.
- Pień
- Pień prosty, kora szara, początkowo gładka, potem żłobiona i łuszcząca się. Pędy jednoroczne mają gładką i zieloną korę, starsze gałęzie czerwonawą z korkowymi brodawkami. Drewno białe, ciężkie, nie paczące się.
- Pędy
- W stanie bezlistnym: pąki nakrzyżległe, boczne mniejsze od wierzchołkowych, szpiczasto-jajowate, odstające. Łuski zielone, wąsko, brązowo obrzeżone. Blizny po naprzeciwległych liściach nie stykają się ze sobą. Rdzeń kremowy. Kora ciemnoszara, gładka.
- Liście
- Liście z wierzchu są ciemnozielone i matowe, a od spodu szarozielone (jesienią jasnożółte), delikatnie owłosione na większych nerwach. Są nakrzyżległe, zwykle pięcioklapowe, długoogonkowe, okrągławe, sztywne, u nasady sercowate, z 5 nerwami. Osiągają długość 8–16 cm. Klapy są głęboko wycięte, nieregularnie i grubo piłkowane, spiczaste, u nasady nieco zwężone. Trzy przednie klapy liści są mniej więcej jednakowej wielkości, natomiast obie tylne są wyraźnie mniejsze. Ogonki rynienkowate, nie zawierają przewodów mlecznych.
- Kwiaty
- Żółtawozielone, zebrane w zwisające wiechy przypominające grona. Kwitnie w maju, po rozwinięciu liści.
- Owoce
- Kuliste orzeszki, skrzydełka rozwarte pod kątem ostrym. Dojrzewają we wrześniu i październiku.
Ekologia
Jawor rośnie na wyżynach, 500–1500 m n.p.m. Lubi glebę wilgotną i głęboką (szczególnie mady). Razem z bukiem i jodłą stanowi ważny składnik lasów regla dolnego, pospolity w Sudetach, Karpatach, na południu i zachodzie kraju; gdzie indziej sadzony. Gatunek charakterystyczny dla lasów ze związku Tilio platyphylli-Acerion pseudoplatani[5].
Zastosowanie
- Drewno twarde, wytrzymałe (bardziej trwałe niż drewno klonu pospolitego) ma zastosowanie w budowie instrumentów muzycznych, m. in. niektórych części fortepianów i pianin (głównie strojnic)[6], wyrobu rękojeści narzędzi, przyborów kuchennych i w przemyśle meblarskim[7].
Zagrożenia i ochrona
Cenne okazy jawora bywają uznane za pomniki przyrody. Przykładem jest jawor Maria posadzony w Warszawie przez Marię Skłodowską-Curie[8].
Przypisy
![src=]()
Zobacz w
Wikicytatach kolekcję cytatów
o jaworze
Rodzime drzewa i krzewy Polski na podstawie Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski (Mirek i in. 2002)Nagonasienne Drzewa i krzewy
Okrytonasienne Krzewy i pnącza
Drzewa
.jpg)
