Onobrychis

Sparceta piaskowa

Onobrychis cornuta

Onobrychis humilis

Onobrychis montana

Sparceta (Onobrychis Mill.) – rodzaj roślin należący do rodziny bobowatych. Obejmuje około 150 gatunków^[3], występujących w Azji, Europie i północnej Afryce^[4]. Największe zróżnicowanie osiąga w Azji centralnej i południowo-zachodniej (w Turcji 46 gatunków)^[5]. W Polsce występują jako rodzime dwa gatunki – sparceta górska (O. montana) i sparceta piaskowa (O. arenaria), a jako gatunek zdziczały i zadomowiony sparceta siewna (O. viciifolia)^[6]. Rośliny te rosną w zbiorowiskach trawiastych, w miejscach suchych, w widnych lasach, na terenach skalistych. Niektóre gatunki są cenionymi roślinami pastewnymi (zwłaszcza na terenach suchych), szczególnie ceniona i szeroko rozpowszechniona jest sparceta siewna^[4][5].

Morfologia

Pokrój

Byliny i rośliny jednoroczne, rzadko cierniste krzewy o wysokości nie przekraczającej 1 m^[5][4]. Poszczególne gatunki są trudne do rozróżnienia^[7].

Liście

Nieparzysto pierzaście złożone z 4 do 14 parami listków^[5]. Listki w parach naprzeciwległych, całobrzegie. Przylistki łuskowate, zrosłe, rzadko okazałe^[4].

Kwiaty

Motylkowe, zebrane w grona liczące do 40 lub więcej kwiatów, wyrastające na długich szypułach. Kielich zrosłodziałkowy, dzwonkowaty lub cylindryczny, powstający z 5 działek podobnych do siebie długością. Płatki korony nierówne i zróżnicowane, zwykle czerwone, różowe, rzadko żółte, zwykle wyraźnie żyłkowane. Górny płatek tworzy żagielek, ma brzegi odgięte do tyłu. Dwa boczne płatki tworzą zaokrąglone skrzydełka otulające dolny płatek, tworzący łódeczkę skrywającą pręciki i słupek. Dziewięć pręcików jest zrośniętych w rurkę, pojedynczy, najwyższy jest wolny. Słupek pojedynczy z zalążnią górną, szyjka nitkowata, znamię główkowate^[5][4].

Owoce

Strąki zwykle jednonasienne, kulistawe, często z wydatnymi żyłkami i na grzbiecie oraz po bokach kolczaste^[5][4][7]. U niektórych gatunków (np. O. crista-galli) kolce pełnią rolę czepną dzięki czemu strąki rozprzestrzeniane są epizoochorycznie^[7].

Systematyka

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.^[1] W obrębie podrodziny należy do plemienia Hedysareae^[8].

Pozycja według systemu Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd bobowce (Fabales Bromhead), rodzina bobowate (Fabaceae Lindl.), podplemię Onobrychidinae (Rchb.) Kitt., rodzaj sparceta (Onobrychis Mill.)^[9].

Wykaz gatunków^[3]

Przypisy