A symbiotic relationship between humans and pigs may have been what initiated their domestication, occurring as early as 10,000 B.C. in Thailand. Other sources place the time and place of domestication at 4900 B.C. in China. Sus scrofa may have used early gardens and garbage piles as food sources and humans took advantage of these pigs as a food source.
Sus scrofa has provoked mixed sentiments throughout history, from reverence to fear. In medieval Europe Sus scrofa was a popular carving in stone churches. They have also been regarded as a symbol of fertility and good luck. Others have not reacted so positively to Sus scrofa. Some saw the curly tail as connected to the devil. Jewish and Muslim traditions maintain strong taboos against the consumption of pork. Such adverse reactions may have originated because of the diseases associated with uncooked pork.
Domestic pigs are considered intelligent animals, more so than dogs. Circus trainers have characterized Sus scrofa individuals as quick learners with a substantial memory. Not only can they perform repetitive circus tricks, such as jumping through hoops and walking tightropes, but they can also solve simple problems such as opening a bolted door. Ivan Pavlov, the reknowned physiologist, first used pigs to perform some of his experiments, but eventually switched to dogs for reasons of temperament. It is also believed that Sus scrofa speaks a rudimentary language composed of calls, snorts, sniffs, and whistles.
Recently, Sus scrofa has been making the transition from an outdoor animal kept in the barn to an indoor pet. Miniature breeds have become popular pets.
(Hedgepeth, 1978; Hopf, 1979; vanLoon, 1979)
The primary predator of mature wild pigs are humans. Mature pigs may also fall prey to very large predators, such as bears, large cats, and crocodiles. Young pigs may be preyed on by large snakes, raptors, cats, wolves, and other large predators. Pigs are extremely aggressive and bold when threatened. They use their ever-growing, sharpened tusks and the power of their bulk to charge and injure their attackers.
Known Predators:
Wild boars are covered in a scant coat of coarse, bristle-like hairs ranging from dark gray to brown. Head and body length ranges from 900 to 1800 mm, tail length is about 300 mm, and shoulder height is 550 to 1100 mm. Weight averages 50 to 350 kg, though some domestic breeds can attain weights of 450 kg. Males are generally larger than females. Wild boar have four continually growing tusks, one in each quadrant of the jaw. Females have 6 pairs of mammae.
Over the course of domestication Sus scrofa has developed varying skin colors, tail lengths, and snout shapes. Sus scrofa has varying ear shapes, ranging from small and erect to low-flapping. Sus scrofa is thought to represent the primitive condition of ungulates in that they have a comparatively simple digestive system.
(Hopf, 1979; vanLoon, 1979)
Range mass: 50 to 350 kg.
Range length: 900 to 1800 mm.
Other Physical Features: endothermic ; homoiothermic; bilateral symmetry
Sexual Dimorphism: male larger
Average basal metabolic rate: 104.15 W.
Wild pigs usually live to about 10 years old, although some have been recorded living as long as 27 years. Mortality in the young is high.
Range lifespan
Status: wild: 27 (high) years.
Average lifespan
Status: wild: 10 years.
Average lifespan
Status: wild: 21.0 years.
Average lifespan
Status: wild: 20.0 years.
Although Sus scrofa is found in a wide variety of habitats as a result of domestication and introduction to new areas, the typical wild habitat is generally moist forests and shrublands, especially oak forests and areas where reeds are abundant. They are thought to be mainly limited by maximum winter snowfall, deep snow decreases their ability to travel and find food. They are sensitive to severe temperature changes. Sus scrofa has developed the technique of wallowing in mud or water to maintain a comfortable temperature. Wallowing also protects against sunburn and insect bites. Sus scrofa has even been known to wallow in their own urine to keep cool. Temperatures dropping below 50 degrees will cause discomfort. Conversely, Sus scrofa is prone to sunstroke in unusually warm temperature.
(Hopf, 1979; vanLoon, 1979; Storer, 1992)
Habitat Regions: temperate ; terrestrial
Terrestrial Biomes: savanna or grassland ; forest
Other Habitat Features: suburban ; agricultural
Of all members of the pig family, Sus scrofa occupies the largest range. They originally occurred in Europe, Asia, North Africa, and the Malay Archipelago. Included in this native range were a number of island populations, including the British Isles, Corsica, Sardinia, Japan, Sri Lanka, the Ryukyu Islands, Taiwan, Hainan, Sumatra, Java, and smaller islands of the East Indies. Sus scrofa was later introduced throughout the world as domesticated animals by humans. Currently, Sus scrofa can be found nearly everywhere, from homes to barns to boggy marshes and mountainous terrain.
(Hopf, 1979; Storer, 1992)
Biogeographic Regions: nearctic (Introduced ); palearctic (Native ); oriental (Introduced , Native ); ethiopian (Introduced ); neotropical (Introduced ); australian (Introduced ); oceanic islands (Introduced )
Other Geographic Terms: cosmopolitan
Sus scrofa is known for its omnivorous and sometimes indiscriminate diet. The diet includes fungi, tubers and bulbs, vegetation, grains and nuts, fruit, eggs, small vertebrates, invertebrates, carrion, and manure. Such a wide range of food sources has enabled Sus scrofa to survive in a variety of environments, from deserts to mountainous terrain.
(Hopf, 1979; Storer, 1992; Porter, 1993)
Animal Foods: birds; mammals; amphibians; reptiles; eggs; carrion ; insects; terrestrial non-insect arthropods; mollusks
Plant Foods: leaves; roots and tubers; wood, bark, or stems; seeds, grains, and nuts; fruit
Other Foods: fungus; dung
Primary Diet: omnivore
In ecosystems in which pigs are native, pigs contribute to the diversity of systems by disturbing the soil - creating areas for new plant colonization, and by dispersing fruit seeds. Pigs, especially the young, are also an important source of prey for large predators. In ecosystems in which pigs are not native, they are extremely destructive, outcompeting native pigs and peccaries, damaging native vegetation, and preying on native animals.
Ecosystem Impact: disperses seeds; soil aeration
Pigs are an integrated part of the diets of numerous human cultures. Pigs mature faster than other domesticated ungulates, have larger litters, and can feed on human garbage, making them efficient and valuable parts of many agricultural systems. Humans have taken advantage of their acute sense of smell for a variety of tasks. For instance, they have been used to find truffles, underground fungi used in French cuisine. In ancient Egypt they were used for "treading the seed." Their hoofs created holes perfect in size and depth for planting seeds. The Egyptians exploited this ability and used Sus scrofa extensively during planting seasons. Wild pigs (boars) are also hunted for sport. Miniature breeds of domestic pig have become popular as pets.
(Hopf, 1979)
Positive Impacts: pet trade ; food ; body parts are source of valuable material; produces fertilizer
Sus scrofa carries parasitic infections transmissible to humans through eating undercooked pork and through contact, including trichinosis, cysticercosis, and brucellosis. Both domesticated and wild pigs are also quite aggressive and a surprising number of injuries results from interactions with pigs, primarily in domestic settings.
Introduced, feral populations of Sus scrofa are responsible for tremendous environmental damage worldwide. Their broad dietary habits, extremely destructive behaviors, and aggression make them one of the most destructive introduced species across the globe. Wild pigs destroy native vegetation as they dig for food, travel in herds, and create wallows. They will eat native animals, such as ground nesting birds and their eggs. Wild pigs may also act as crop pests.
Negative Impacts: injures humans (causes disease in humans ); crop pest; causes or carries domestic animal disease
Sus scrofa is not threatened in general. Populations of wild pig were exterminated through hunting from large parts of their native range, including the British Isles, Scandinavia, and Egypt. Reintroduction programs in Scandinavia seem to have been successful. Native pigs of the Ryukyu Islands (S. s. riukiuanus) are considered vulnerable as a result of excessive hunting. This subspecies is endemic to these islands, not an introduced feral population. There are numerous breeds of domesticated Sus scrofa, some of which seem to be in danger of disappearing and are the focus of domestic breed conservation efforts.
(Porter, 1993)
US Federal List: no special status
CITES: no special status
IUCN Red List of Threatened Species: least concern
Smell is by far the most advanced of the pig's senses. A large round disk of cartilage is connected to muscle that gives the snout extra flexibility. Sus scrofa also has an advanced sense of taste. They are quick to identify unknown objects with their sense of taste. It is believed that Sus scrofa lacks good eyesight. The eyes are positioned on the sides of the head, restricting their forward vision. Pigs also vocalize, consisting mainly of grunts and squeals.
Communication Channels: visual ; tactile ; acoustic ; chemical
Perception Channels: visual ; tactile ; acoustic ; chemical
Mating season is a violent time, as males often fight for access to females. Male Sus scrofa are able to continuously sharpen their tusks by rubbing the lower ones against the upper ones. The tusks are used as weapons most frequently during mating season. Sus scrofa individuals develop thick tissue around the front of the belly to help protect against stab wounds from tusks. The most aggressive males have been known to secure as many as eight sows during a single mating season.
Mating System: polygynous
In temperate regions females give birth to one litter in the spring. In tropical regions breeding occurs year-round but is often concentrated during moist seasons. Females have an estrous of about 21 days and are receptive for 3 days. Young are born after a gestation period of about 115 days (range 100 to 140). Mothers give birth to litters of from 1 to 12 young, generally between 4 and 8. Although sexual maturity can be reached between 8 and 10 months of age, females generally don't breed until 18 months old and males do not generally reach the size necessary to compete for females until 5 years old.
(Hopf, 1979)
Breeding interval: Females give birth to one to several litters in a year, depending on the region.
Breeding season: Breeding season is dependent on regional climate.
Range number of offspring: 1 to 12.
Average number of offspring: 4-8.
Range gestation period: 100 to 140 days.
Average gestation period: 115 days.
Range weaning age: 3 to 4 months.
Average time to independence: 7 months.
Range age at sexual or reproductive maturity (female): 18 (high) months.
Average age at sexual or reproductive maturity (female): 8-10 months.
Range age at sexual or reproductive maturity (male): 60 (high) months.
Average age at sexual or reproductive maturity (male): 8-10 months.
Key Reproductive Features: iteroparous ; seasonal breeding ; year-round breeding ; gonochoric/gonochoristic/dioecious (sexes separate); sexual ; viviparous
Average birth mass: 960 g.
Average number of offspring: 7.
Female Sus scrofa give birth to their young in a nest constructed of grass. The young remain in the nest for some time after birth. Females are extremely protective of their young. Despite these protective measures, on average only half of a litter will survive to maturity, many fall prey to predators and disease. Young are nursed for 3 to 4 months and generally become independent before the next litter is born (up to 1 year).
Parental Investment: precocial ; pre-fertilization (Provisioning, Protecting: Female); pre-hatching/birth (Provisioning: Female, Protecting: Female); pre-weaning/fledging (Provisioning: Female, Protecting: Female); pre-independence (Protecting: Female)
Around half of the 18 or so species in the pig family (Suidae) are in the genus Sus. By far the best known and widely distributed pig is the Eurasian Wild Pig or Wild Boar (Sus scrofa). Indeed, this species has one of the largest geographic ranges of any mammal.The enormous geographic variation in appearance--amplified by the intentional and accidental release of wild, domesticated, and hybrid forms across various parts of the range--led to the description of a large number of putative species and subspecies now widely viewed as invalid (although new data and analysis may yet result in the revival of some of these names).
Before human intervention, this species was present from the British Isles in the extreme west through Eurasia from southern Scandinavia to southern Siberia and extending as far east as Korea and Japan and southeast to some of the Sunda Islands and Taiwan. To the south, this species ranged along the Nile valley to Khartoum and north of the Sahara in Africa and roughly followed the continental coasts of south, east, and southeast Asia. Within this range, it was absent only from extremely dry deserts, such as the driest regions of Mongolia, and alpine zones such as the high altitudes of the Pamir Mountains.
In recent centuries, humans have had a dramatic impact on the distribution of the Eurasian Wild Pig through hunting and habitat modification. The Eurasian Wild Pig disappeared from the British Isles in the 17th century and from Denmark in the 19th century and during the 20th century its numbers and distribution declined over much of its range in locations as far-flung as Tunisia, Sudan, Germany, and Russia. In the mid-20th century, there were moderate population recoveries following these severe declines in Russia, Italy, Spain, and Germany and both natural and assisted range expansions in Denmark and Sweden. The species has also been accidentally reintroduced to Great Britain via escapes of mixed-origin pigs from commercial farming operations.Introduced feral populations derived from this species are serious pests causing severe ecological disruption in many parts of the world including Australia, New Zealand, the eastern Malay Archipelago, North America, Central America, and South America, among others.
The Eurasian Wild Pig is ecologically flexible and may be found in habitats ranging from closed natural and planted forests to open scrublands with some cover. In Europe, they are found in agricultural landscapes as well as riverine and mountainous forests, reaching especially high densities in oak-dominated forests. In Southeast Asia, this species may be found in mature forests, secondary forests, gardens, and plantations. It can reach very high densities in dipterocarp forests during periods of mast-fruiting. Although these wild pigs generally avoid open agricultural fields, when crops are taller they may enter fields and cause considerable damage.
The diet of the Eurasian Wild Pig is extremely varied and can even include young deer and lambs.The pigs themselves may be preyed upon by Gray Wolves, Dholes, Tigers, Leopards, Eurasian Lynxes, and large reptiles such as crocodiles and pythons.
The gestation period is around 112 to 130 days. Litter size is typically between five and nine young, each piglet weighing 750 to 1000 g at birth. The piglets begin to eat solid food, such as worms and grubs, at about 2 weeks and are weaned at 3 to 4 months. Eurasian Wild Pigs may live over 20 years in the wild. Adults are dangerous when they feel threatened. A male will lower its head, charge, and slash upward with his tusks; a female, whose tusks are not visible, will charge with her head up, mouth open, and bite.Eurasian Wild Pigs tend to be most active between dusk and dawn.
Although this species is secure globally, many local populations are vulnerable due to hunting pressure as well as hybridization with domestic and feral pigs.
There are an estimated 2 billion domesticated pigs on our planet, which are derived mainly from Eurasian Wild Pigs and Sulawesi Warty Pigs (Sus celebensis). There is evidence that local pigs were domesticated independently in Europe, Asia Minor, the Far East (including Japan), and various parts of Southeast Asia. The earliest evidence of domestication dates back more than 10,000 years.
(Meijaard et al. 2011 and references therein)
Feral swine, also known as feral pigs or wild boars, is a designation that can be applied to introduced Eurasian boars, escaped or released domestic pigs, and cross-breeds of the two. Eurasian boars were introduced to North America as early as 1539 as domestic pigs; additional introductions of other wild Eurasian boar races for hunting occurred through the1800’s and 1900’s. New York populations of feral swine have most likely emerged from escaped and abandoned Eurasian boars kept in captivity and at hunting preserves. Feral swine crossbreed readily with domestic pigs, which has resulted in a wide range of coat colors and body shapes. Many look like typical wild boars, while others may be hard to distinguish from domestic pigs. Known breeding populations of feral swine in NY (2011) include northwest Cortland, southwest Onondaga, and southern Tioga counties. Pennsylvania also has well established populations in 18 or more counties. Swine may be seen in several Southern Tier border counties with Pennsylvania. Feral hogs have also been observed in a few upstate counties associated with hunting preserves.
Biology
Feral pigs can breed at any time with a gestation of 115 days. A female is sexually mature at 1 year of age. Litter sizes range from 1-8 piglets; sows aggressively protect their young. Due to their hardiness and ability to adapt to a wide range of weather conditions and food sources, feral swine can triple their population in a year. Sows average 110 pounds and boars 130 pounds, but can reach up to 400 pounds. They can be spotted, belted, or striped, entirely brown or domestic looking. Their razor sharp tusks can be 5 inches long before breaking or wearing down. Swine use their tusks to defend themselves and to establish dominance. In NY, the adults have few predators to control herd size.
Impacts Feral swine (Sus scrofa) have a list of environmental, agricultural and human impacts including:
Signs of Feral Swine
Feral swine are nocturnal; rooting and wallowing in fields and forests, eating crops and hunting. They can decimate acres of fields and gardens every night. Their rooting furrows, 2 to 8” deep, leave a “plowed” look to the landscape. Their tracks and impressions of their coarse hair can be seen at wallowing holes, creeks and mud holes. After wallowing, which can destroy habitat, they often rub the mud onto nearby trees. Swine tracks are similar to deer tracks, but more rounded. Swine scat can resemble deer, dog and human scat.
Management
In New York, anyone with a small game license may hunt and keep feral swine year round with no limit. To prevent the spread of disease, wear plastic or rubber gloves while dressing the animal, and bury the offal. Do not feed raw meats or organs to pets or livestock and thoroughly cook the meat before consuming. Feral swine may be excluded from gardens and domestic hog pens with very heavy duty fencing, but since they can burrow, fencing should be monitored. Domestic swine should be securely enclosed. Shooting can be used to remove one or two feral hogs, but trapping is recommended for removing family groups. Specially-designed corral traps with heavy metal fencing and mechanical doors are needed to capture free-ranging swine.
Reporting
If you see, shoot, or trap feral swine please report it to your regional NYS DEC Wildlife office http://www.dec.ny.gov/about/50230.html. It is important that natural resource managers know where the swine are. Feral swine are a threat to New York’s landscape and agriculture. They can cause an immense amount of damage in a short period of time and can transmit disease. Please do not intentionally release swine into the wild for hunting and keep an eye out for escaped domestic pigs. Eradication of feral swine is important.
El xabalín (Sus scrofa) ye un mamíferu artiodáctilu de la familia de los suidos. La so distribución orixinal correspuende con gran parte d'Eurasia y delles zones del norte d'África, magar foi introducíu pol home n'América y Oceanía. Ta incluyíu na llista 100 de les especies exótiques invasores más dañibles del mundu[2] de la Unión Internacional pal Caltenimientu de la Naturaleza.
El xabalín ye un mamíferu de tamañu medianu provistu d'una cabeza grande y allargada, na que destaquen unos güeyos bien pequeños. El pescuezu ye gruesu y les pates son bien curties, lo qu'acentúa entá más el so gordosu cuerpu, nel que ye mayor l'altor de los cuartos delanteros que los traseros, a diferencia del gochu domésticu, que por evolución xenética desenvolvió más la parte posterior del so cuerpu, onde s'alcuentren les pieces qu'algamen más valor nel mercáu de les carnes.
El xabalín compensa la so mala vista con un importante desenvolvimientu del olfatu, que-y dexa detectar alimentu, como viñes, abeyotes, cogordes, cascoxos, vexetales y animales so tierra,[4] o inclusive enemigos a más de 100 metros de distancia. L'oyíu ta tamién bien desenvueltu y pue captar soníos imperceptibles pal ser humanu.
Los sos pelos son gruesos y negros midiendo ente 10 y 13 cm na cruz y unos 16 cm na punta de la cola. El color de la capa o pelo ye bien variable y va dende colores abuxaos a negru escuru, pasando por colores acolorataos y marrones. Les pates y la contorna del focicu son más negres que'l restu del cuerpu. La clina que percuerre'l llombu a partir de la frente, respígase en casu de roxura. El cambéu de pelo tien llugar escontra mayu o xunu, anque la fema con críes muda más tarde. Pel branu, les serdes son más curties.
Les críes o xabatos nacen con unes carauterístiques rayes llonxitudinales a lo llargo del cuerpu, lo que-yos dio'l nome de rayones. Estes desapaecen a lo llargo de los primeros meses de vida y la so pelame escurezse, pasando del colloráu bermeyu al añu d'edá y al marrón o negru nos exemplares adultos.
Ente les distintes subespecies atópense:[5]
El gochu domésticu ye consideráu con frecuencia una subespecie más: Sus scrofa domestica.
El xabalín ye de comportamientu bien sociable, nun ye bien territorialista, y muévese en grupos matriarcales, de normal de trés a cinco animales formaos por femes y les sos críes, anque de xemes en cuando pueden vese grupos cimeros a los venti individuos. La xabalina (fema del xabalín) dominante ye la de mayor edá y tamañu. Los mozos machos d'un añu, viven na periferia del grupu. Quitando'l periodu de celu, los machos n'edá reproductora son más bien solitarios, entá cuando los individuos mayores y más vieyos, suelen dir acompañaos por un machu más nuevu.
El xabalín mientres el día ye de normal sedentariu, pero mientres la nueche puede percorrer distancies considerables, ente 2 y 14 km per nueche, de normal al pasu cruzáu o al trote llixeru (J. Reichholf, 1995), ente que nes fuxíes puede prauticar un vivu galopie, que sicasí solo pue caltener mientres un curtiu periodu.
Nel monte utiliza casi siempres los mesmos pasaxes pa les sos correríes, pero nel casu de les femes preñaes o con críes, vuélvense más sedentaries.
Mientres el periodu de celu, de payares a xineru, el xabalín machu busca femes receptives d'una manera tan activa que dacuando llega a escaecese de la so propia alimentación. En cuanto atopa una peada[nota 1], empieza espulsando a los mozos del añu anterior. En casu necesariu, llucha contra los sos rivales pa conquistar a les xabalines, xeneralmente dos o trés, y n'ocasiones hasta ocho.
Los baños de folla desempeñen un importante papel na ecoloxía de la especie, considerándose que tienen delles funciones. Asina aseguren la so regulación térmica, en cuantes que'l xabalín nun suda al tener les glándules sudorípares atrofiaes. D'igual manera consideróse que los baños de folla tienen un importante papel nes rellaciones sociales de la especie ya inclusive se describió un papel na seleición sexual, de cuenta que si mientres nel branu usen los baños de folla tolos xabalinos, ensin distinciones de sexu nin edá, mientres la dómina de celu paecen acutaes casi puramente a los machos adultos, de cuenta que se consideró (Pedro Fernández-Llario,[7] 2004), qu'estos baños puen tar amestaos a la persistencia de los golores corporales sobre un sustratu estable como'l qu'apurre una capa de folla apegada al pelo (inclusive pa perder rastros colos perros de caza), ensin escaecer les funciones de marca territorialista, y sobremanera sanitaries que tienen pa la especie los baños en folla.
El xabalín afáise a tou tipu d'hábitats siempres que disponga d'una mínima cobertoria y alimentu (alleguen enforma a les coscoxes pola abeyota), anque prefier los llugares con una vexetación alta onde poder camuflase (carrasca, árgomes, xunqueras, espinos...), y onde abonde l'agua (pa beber, valtar na folla o la folla y regular la so temperatura). Los sos hábitats predilectos son los campos d'encines y los macizos forestales caducifolios o mestos, sobremanera si tán poco visitaos y el so nivel inferior ye ricu en maleza, artos y espinos onde pueda valtar en secu y al abrigu del vientu. Pero tamién se-y atopa na carba mediterraneu (maquia) y marismes, ensin refalgar les árees de cultivu, siempres que caltengan una mínima cobertoria d'arboláu o parrotales onde protexese. En casu necesariu, nada bien y mientres enforma tiempu. Soporta fácilmente los rigores del hibiernu gracies a la so pelame y dura capa de piel lo que-y dexa permanecer pel hibiernu na zona d'alta media monte ensin mayores problemes que los derivaos de la falta d'alimentos.[8]
En diversos países americanos, como Perú, Arxentina, Chile, Bolivia, Méxicu, Uruguái y más apocayá tol sur y dende'l 2011 algamando partes de centro-oeste y sudeste de Brasil (orixinarios del vecín Uruguái dende 2007), esta especie foi introducida de forma incontrolada pa la práutica de la caza mayor al estilu européu y la Caza de Montería. Desgraciadamente esto causó un enorme impautu nos ecosistemes autóctonos, acabando con especies ensin preparar pa competir col xabalín y provocándose una superpoblación al escarecer de depredadores naturales. En dalgunos d'estos llugares entemecióse con gochos domésticos amontesaos, favoreciendo una crecedera entá más incontrolada de les poblaciones de xabalín, como ye'l casu del javaporco de Brasil, onde agora tán ente les mayores plagues agrícoles.
Ye bien típicu'l so consumu na cocina tradicional española. Na Patagonia arxentina suel tamién sirvise como un platu típicu de la rexón. Ensin escaecer que ye un platu típicu nes rexones d'altu monte, como nos Pirineos, onde abonden los xabalinos y onde se crean unos estofaos con un mueyu carauterísticu.[9]
.
Datos: Q58697
Multimedia: Sus scrofa
Especies: Sus scrofa
El xabalín (Sus scrofa) ye un mamíferu artiodáctilu de la familia de los suidos. La so distribución orixinal correspuende con gran parte d'Eurasia y delles zones del norte d'África, magar foi introducíu pol home n'América y Oceanía. Ta incluyíu na llista 100 de les especies exótiques invasores más dañibles del mundu de la Unión Internacional pal Caltenimientu de la Naturaleza.
Çöldonuzu (lat. Sus scrofa) - donuzlar fəsiləsindən gövşəməyən cütdırnaqlı məməli heyvan. Bədənin uzunluğu 130-175 sm, kütləsi 60-150 kq. Qaban ölçüləri və proporsiyaları müxtəlifdir. Başı iri, pazşəkilli. Qulaqları uzun və enli, gözləri balaca. Bədəni qalın donuz tükülüdür, qışda o daha qalın və daşa uzun olur. Belində donuz tükü pipiyi əmələ gətirib, heyvan qızışanda pipik dik durur. Rəngi açıq bozdan tutmuş qarayadək olur. Bala donuzlar zolaqlı olurlar. Qar qabanların hərəkət etməylərinə maneçilik törədir, bu vəziyyətdə onlar yırtıcılar tərəfindən asanlıqla tutula bilərlər. Qar hətta yem axtarmasını da çətinləşdirir.
Qaban sürü qurur. Yayda sürü gün batan vaxtdan gün çıxanacan otlamağa çıxırlar. Soyuqlar gələndə qabanlar günorta vaxtı fəallaşırlar. Yem axtararaq, meşə yanğınlarından qaçaraq, qabaq uzun məsafələrə gedə bilir. Hər şeyi yeyir. Bitkilərin köklərini, kök yumrusunu, meyvə gilələrini, qozu, bitkilərin yaşıl hissələrini, həşəratları, xırda heyvanları - molyuskları, balıqları, gəmiriciləri və quşları yeyir. Yemin 2/3 hissəsini torpaqda eşələməklə tapır. Yaşadığı ərazinin ölçüsü yemin miqdarından asılıdır. Yaşadığı əraziyə yatdığı və çimdiyi yerlər(suyla, ya da çirklə doldurulmuş çalalar) də daxildir. İsti olanda heyvan daha tez-tez yuyunur. Cütləşmə noyabr-yanvar aylarında yaranır. Erkəklər xırda qabanları sürüdən qovub, dişiləri təqib edirlər. Cütlüklərin yaradılması prosesi ildə iki dəfə olur. Hamiləlik dövrü 124-140 gün çəkir. Orta hesabla, 4-6 bala doğulur, bu rəqəm hərdən 12-yə də çatır. 2,5-3,5 ayadək ana bala donuzları əmizdirir.
Bir həftəlik donuzlar artıq özbaşına yem axtara bilərlər. Qabanın əsas düşməni canavardır. Qarlı qışda heyvanlar yırtıcının əlindən daha çox itki verir. Amma tək canavarlar çox nadir hallarda qoca qabanlara atılır, çünki bu, çox qorxuludur. Qaban ev donuzu növünün banisidir. Azərbaycanda ovçuluğun əsas obyektlərindən biridir.
Vikianbarda Çöldonuzu ilə əlaqəli mediafayllar var.
Çöldonuzu (lat. Sus scrofa) - donuzlar fəsiləsindən gövşəməyən cütdırnaqlı məməli heyvan. Bədənin uzunluğu 130-175 sm, kütləsi 60-150 kq. Qaban ölçüləri və proporsiyaları müxtəlifdir. Başı iri, pazşəkilli. Qulaqları uzun və enli, gözləri balaca. Bədəni qalın donuz tükülüdür, qışda o daha qalın və daşa uzun olur. Belində donuz tükü pipiyi əmələ gətirib, heyvan qızışanda pipik dik durur. Rəngi açıq bozdan tutmuş qarayadək olur. Bala donuzlar zolaqlı olurlar. Qar qabanların hərəkət etməylərinə maneçilik törədir, bu vəziyyətdə onlar yırtıcılar tərəfindən asanlıqla tutula bilərlər. Qar hətta yem axtarmasını da çətinləşdirir.
An hoc'h-gouez, pe tourc'h-gouez, (Sus scrofa) a zo ur bronneg kar d'ar moc'h doñv.
El senglar, porc senglar o porc salvatge, porc fer o, en valencià, porc javalí[1] (Sus scrofa) és un mamífer artiodàctil present a Europa, que es diu així per menjar glans, encara que també hi ha subespècies a Amèrica, Àfrica i Àsia. És de mida mitjana, amb un cap gros i allargat, amb ulls molt petits. El coll és gruixut i les potes són molt curtes, les del davant més llargues que les del darrere, a diferència del porc domèstic, que té més desenvolupada la part posterior del cos. En les representacions catòliques de l'edat mitjana, el senglar encarnava valors negatius.[2]
El porc domèstic és considerat amb freqüència una subespècie més: Sus scrofa domestica.
El senglar és un mamífer de mida mitjana amb un cap allargat i gros i d'ulls molt petits. El coll és ample i les potes molt curtes, això accentua la forma arrodonida de l'animal. És major l'alçada dels quarts davanters que els posteriors, a diferència del porc domèstic, que per selecció artificial ha desenvolupat més la part posterior del cos, on es localitzen les peces que arriben a un major preu al mercat de la carn.
El senglar compensa la seva poca visió amb un important desenvolupament de l'olfacte, que li permet detectar aliment, com ara tòfones o vegetals i animals sota terra, o fins i tot enemics a més de 100 metres de distància. L'oïda està també molt ben desenvolupada i pot captar sons imperceptibles per a nosaltres.
Els seus pèls són gruixuts i negres mesurant entre 10 i 13 mm a la creu i uns 16 mm a la punta de la cua. El color del pelatge és molt variable i va des de colors grisencs a negre fosc, passant per colors rogencs i marrons. Les potes i el contorn del musell són més negres que la resta del cos. La crinera que recorre el llom a partir del front, s'erissa en cas de còlera. La muda del pelatge ocorre entre maig i juny, encara que la femella amb cries muda més tard. A l'estiu els flocs són més curts.
Les cries neixen amb unes característiques ratlles longitudinals al llarg del cos, el que els ha donat el nom de ratllades o llistons. Posteriorment aquestes desapareixen al llarg dels primers mesos de vida i el seu pelatge s'enfosqueix, passant al vermell a l'any d'edat i al marró o negre en els exemplars adults.
El senglar s'adapta a tot tipus d'hàbitats sempre que disposi d'una mínima cobertura i aliments, encara que prefereix els llocs amb una vegetació alta on poder-se camuflar i abundi l'aigua per a beure i rebolcar-se en el llot i fang. Els seus hàbitats predilectes són els alzinars i els massissos forestals caducifolis o mixtes, sobretot si estan poc visitats i el seu nivell inferior és ric en matolls, i plantes punxoses on pugui rebolcar-se en sec a recés del vent. També se'l troba a la màquia i maresmes, sense oblidar les àrees de cultiu, sempre que mantenguin una mínima cobertura arbòria o arbustiva on refugiar-se. En cas necessari, neda sense dificultats i durant molt de temps. Suporta fàcilment els rigors de l'hivern gràcies al seu pelatge i dura capa de pell; cosa que li permet residir a les zones altes i mitjanes de muntanyes durant l'hivern si disposa d'aliments.
El senglar és de comportament molt sociable, no és molt territorial, i es desplaça en grups matriarcals, normalment de tres a cinc animals formats per femelles i les seves cries, anomenades ratllades, llistons o raions, amb ratlles al pelatge, encara que de tant en tant es poden veure grups superiors als vint individus. La femella del senglar dominant és la de major edat i grandària. Els joves mascles d'un any, de color rogenc, viuen a la perifèria del grup. Exceptuant el període de zel, els mascles en edat reproductora són més aviat solitaris, tot i que els individus més grossos solen anar acompanyats per un mascle més jove.
El senglar durant el dia és normalment sedentari, però durant la nit pot recórrer distàncies considerables, entre 2 i 14 km per nit, normalment al pas creuat o al trot lleuger (J. Reichholf, 1995), mentre que en les fugides pot practicar un viu galop, que no obstant això només pot mantenir durant un curt període.
Al bosc utilitza gairebé sempre els mateixos passatges per les seves corregudes, però en el cas de les femelles prenyades o amb cries, es tornen més sedentàries.
Durant el període de zel, de novembre a gener, el senglar mascle busca femelles receptives d'una manera tan activa que de vegades arriba a oblidar-se de la seva pròpia alimentació. Quan troba una bandada comença expulsant als joves de l'any anterior. En cas necessari, lluita contra els seus rivals per conquistar les femelles, generalment dues o tres, i a vegades fins a vuit.
La gestació dura uns tres mesos, tres setmanes i tres dies (gairebé 4 mesos).El nombre de porcells per cria pot variar per diferents motius (l'alimentari és el principal), poden tenir de 3 a 8 porcells.[5]
Els banys de fang tenen un important paper en l'ecologia de l'espècie, considerant-se que tenen diverses funcions. Així asseguren la seva regulació tèrmica, en tant que el senglar no sua en tenir les glàndules sudorípares atrofiades. De la mateixa manera s'ha considerat que els banys de fang tenen un important paper en les relacions socials de l'espècie i fins i tot s'ha descrit un paper en la selecció sexual, de manera que si mentre a l'estiu usen els banys de fang tots els senglars, sense distincions de sexe ni edat, durant l'època de zel semblen reservades gairebé exclusivament als mascles adults, de manera que s'ha considerat que aquests banys poden estar lligats a la persistència de les olors corporals sobre un substrat estable com el que proporciona una capa de fang adherida al cos (fins i tot per perdre rastres amb els gossos de caça), sense oblidar les funcions de marca territorial, i sobretot sanitàries que tenen per a l'espècie els banys de fang.
Al Brasil és una espècie invasora que afecta la fauna nativa i destrueix les collites.[6]
El senglar té en moltes cultures indoeuropees un alt simbolisme pel seu lligam al bosc. Ocupava un paper central entre els gals, ja que la seva caça s'associava amb la lluita entre el món terrenal i el diví.[7] Aquest paper és recollit paròdicament en els còmics d'Astèrix, on Obèlix passa gran part del seu temps buscant-ne o menjant-ne.
El senglar de Calidó és un dels monstres de la mitologia grega i la seva ferocitat pot estar a l'origen de la transformació en símbol negatiu pels cristians medievals. Gullinbursti és un senglar de la mitologia escandinava que participa parcialment d'aquestes connotacions
És un dels avatars de Vixnu i al Japó simbolitza la valentia. Amb el mateix sentit apareix com a símbol als escuts heràldics, ja des dels emblemes de les legions romanes.
La cuina de caça és una opció sostenible i d'equilibri ecològic que s'ha fet al llarg de la història, la carn de senglar ja era consumida pels nostres avantpassats.[8] Ara, es vol tornar a posar en valor una carn, que s'havia deixat molt de banda. Segons Toni Massanés, director de la Fundació Alicia, cal posar en valor la carn de senglar perquè “és una de les més complertes” a nivell nutricional. Entre d'altres propietats, té poc greix, ferro i vitamines del grup B, "però el que més interessa del senglar és que la majoria de greixos que conté són àcids grossos oleics de bona qualitat".[9]
Fernández-Llario, P. (2005a). The sexual function of wallowing in male wild boar (Sus scrofa). J Ethol., 23: 9-14. Fernández-Llario, P. (2005b). Environmental correlates of nest site selection by wild boar Sus scrofa. Acta Theriol., 49: 383-392.
El senglar, porc senglar o porc salvatge, porc fer o, en valencià, porc javalí (Sus scrofa) és un mamífer artiodàctil present a Europa, que es diu així per menjar glans, encara que també hi ha subespècies a Amèrica, Àfrica i Àsia. És de mida mitjana, amb un cap gros i allargat, amb ulls molt petits. El coll és gruixut i les potes són molt curtes, les del davant més llargues que les del darrere, a diferència del porc domèstic, que té més desenvolupada la part posterior del cos. En les representacions catòliques de l'edat mitjana, el senglar encarnava valors negatius.
O'r Baedd gwyllt neu'r Baedd coed (Sus scrofa) y datblygwyd y mochyn dof. Fe'i ceir trwy'r rhan helaeth o ganolbarth Ewrop a'r tiroedd o gwmpas Môr y Canoldir, yn cynnwys Mynyddoedd yr Atlas yng Ngogledd Affrica, ac ar draws rhan helaeth o Asia cyn belled i'r de ag Indonesia. Oni ddywedir yn wahanol yn yr ysgrif hon, defnyddir y term "baedd gwyllt" i olygu'r rhywogaeth, nid y gwryw yn unig.
Adnabyddid y baedd gwyllt (Sus scrofa) gynt fel gwythwch ac erys yr enw ar sawl ffurf mewn llenyddiath ac enwau lleoedd. Gellir dadlau mai mochyn gwyllt fyddai'n enw mwy priodol arno. Ni ddylid ei ddrysu gyda'r mochyn fferal sydd yn anifail a ddychwelodd i'r gwyllt ar ôl dianc o gaethiwed.
Credir i'r baedd gwyllt ddiflannu o wledydd Prydain ac Iwerddon erbyn yr 17g, ond mae'n parhau yn bur gyffredin ar gyfandir Ewrop. Yn ddiweddar mae nifer o boblogaethau wedi eu sefydlu yn Lloegr trwy anifeiliaid ddianc o ffermydd, ac mae un o'r poblogaethau hyn, yn Swydd Henffordd, yn agos i ororau Cymru.
Ceir pedair isrywogaeth:
Ystyrir y mochyn dof fel isrywogaeth arall, Sus scrofa domestica, er bod rhai awduron yn ei ystyried yn rhywogaeth wahanol, Sus domestica.
Bu ymyrraeth dyn yn gyfrifol am ehangu dosbarthiad y baedd gwyllt i'r graddau ei fod ymysg yr anifeiliad mwyaf ei ymledaeniad yn y byd.[3] Diolch i'w niferoedd uchel, ei ymledaeniad eang a'i allu i gyfaddasu i sefyllfaoedd ecolegol amrywiol, nid oes pryder arbennig am ei ddyfodol yn nhyb yr IUCN[1] ac fe ddatblygodd i fod yn rywgaeth goresgynol mewn rhannau o'r parthau y'i cwyflwynwyd iddynt. Tarddodd yr anifail, maen debyg, yn Ne-ddwyrain Asia yn ystod y Pleistosen cynnar[4] gan orchfygu rhywogaethau eraill o deulu'rSuidae wrth iddo ymledu ar hyd yr Hen Fyd.[5]
Yn ôl yr wybodaeth oedd ar gael yn 1990, adnabyddir 16 is-rywogaeth, a ddosrennir i bedwar grwp rhanbarthol ar sail uchder y benglog a hyd yr asgwrn deigrol (lachrymal bone).[2] Mae'r rhywogaeth yn byw mewn cymunedau matriarchaidd sy'n cynnwys hychod sy'n cyd-berthyn, a'u hepil (gwryw a benyw). Byw'n unig y mae'r baeddod y tu hwnt i'r tymor bridio.[6] Y blaidd yw prif elyn y baedd gwyllt dros y rhan fwyaf o'i ddosbarthiad, ag eithrio'r Dwyrain Pell ac Ynysoedd y Swnda lle mae'r teigr a'r ddraig Comodo, yn eu trefn, yn cymryd ei le.[7][8] Ganddo hanes hir o gydberthynas â phobl, gan ei fod yn hynafiad y rhan fwyaf o fridiau'r mochyn dof ac yn un o anifeliaid mawr yr arferid ei hela ers milenia.
Mae'r baedd gwyllt yn aelod praff o gorff o deulu'r Suidae gyda choesau byrion cymharol denau. Mae'r boncorff yn fyr ac yn swmpus, gyda phenôl cymharol llai datblygedig. Cyfyd y rhan sydd y tu ôl i'r esgyrn palfais yn grwbyn yn arwain o wddf byr a phraff i'r graddau ei fod yn ddisymyd o'r bron. Mae pen yr anifail yn fawr iawn, yn cymryd traean o holl hyd y corff.[9] Mae adeiladwaith y pen yn gyfaddas i balu, gan weithredu fel swch dan nerth cyhyrau'r gwddf, sydd yn yn caniatáu iddo wyrdroi cyfaint sylweddol o bridd.[10]. Mae'n atebol i balu 8–10 cm (3.1–3.9 in) o dir rhewedig ac fe all droi meini yn pwyso 40–50 kg (88–110 lb) beniwaered.[7]
Mae'r llygaid yn fychain a thwfn yn y pen, a'r clustiau'n hir a llydan. Mae i'r rhywogaeth ddanedd-llygad datblygedig sydd yn ymwthio allan yn y baeddod. Mae'r carnau mewnol yn fwy ac yn hwy na'r rhai allannol, ac yn alluog i wneud symudiadau sydyn[9] Mae'r anifail yn gallu rhedeg ar gyflymdra uchaf o 40 km/h a neidio i uchdwr o 140–150 cm (55–59 in).[7] Mae dwyffurfiaeth rhywiol yn amlwg iawn yn y rhywogaeth, gyda baeddod yn nodweddiadol 5–10% yn fwy a 20–30% yn drymach na benywod. Mae gwrychyn o rawn yn rhedeg i lawr y cefn sydd yn arbennig o amlwg yn yr hydref a'r gaeaf.[12]
Mae dannedd-llygad y baeddod yn llawer mwy amlwg na rhai'r hychod, ac yn tyfu gydol eu hoes. Mae'r llygad-dannedd uwch yn gymharol fyrach ac yn tyfu gwysg yr ochr yn fuan yn eu bywyd, gan raddol droi at i fyny wrth brifio. Mae'r dannedd-llygad is yn llawer hwy a miniog, gyda'r rhan weladwy yn mesur 10–12 cm (3.9–4.7 in) o hyd. Yn y tymor cymharu mae'r baeddod yn datblygu haenen i feinwe o dan y croen a all fod yn2–3 cm (0.79–1.18 in) o drwch, yn ymestyn o balfau'r ysgwydd i war y gynffon, er mwyn amddiffyn yr organau bywydol yn ystod ymladdfeydd. Mae baeddod yn meddu ar goden o faint ŵy ger agoriad y pidyn sydd yn casglu wrin ac yn bwrw allan arogl cryf. Nid yw union bwrpas yr organ hon yn llwyr hysbys.[13]
Penderfynnir maintioli'r oedolion yn bennaf gan ffactorau amgylcheddol; nid yw baeddod sy'n mynychu cynefin sych a di-faeth yn cyrraedd yr un maintioli â'u cyffelybion syn mynychu parthau gyda bwyd a dŵr helaeth. Yn y rhan fwyaf o Ewrop mae baeddod ar gyfartaledd yn pwyso75–100 kg (165–220 lb), 75–80 cm (30–31 in) o daldra at yr ysgwydd ac 150 cm (59 in) o hyd y corff, tra bod hychod ar gyfartaledd yn pwyso 60–80 kg (130–180 lb), 70 cm (28 in) o daldra ysgwydd ac140 cm (55 in) o hyd corff.
Mae'r gôt gaeaf yn wrychog a garw gydag isflew meddal a byr
Gellir dosbarthu llais y baedd gwyllt i dri categori o sain:
Mae'r synnwyr ymarogli yn ddatblygedig iawn i'r graddau bod yr anifail yn cael ei ddefnyddio yn yr Almaen i ganfod cyffuriau.[15] Mae ganddo glyw main iawn hefyd, er mai gwan yw ei olwg[13]: Nid oes ganddo olwg lliw[15]: nid yw'n gallu adnabod person yn sefyll cwta 10-15 medr i ffwrdd[7]
Mae'r mochyn yn un o bedair rhywogaeth mamalaidd hysbys sy'n meddu ar dderbynyddion nicotinig acetylcholaidd sydd yn eu hamddiffyn yn erbyn gwenwyn nadroedd. Y tair arall yw'r mongŵs, ratel a draenog, ac mae'r bedair yn tarddu o bedwar cellwyriad anibynnol.[16]
Mae'r baedd gwyllt yn cyfaneddu amrywiaeth eang o gynefinoedd, o'r boreal gogleddol (taiga) i ddiffaethdir.[13] Yn yr ardaloedd mynyddig fe all hyd yn oed gyfaneddu parthau alpaidd hyd at 1,900 medr ym mynyddoedd y Carpathian a hydat 3,600-4,000medr ym mynyddoedd Asia Ganol a Chasacstan.[13] Er mwyn goroesi mewn ardal, rhaid cael cynefin sy'n bodlonni tair amod: ardaloedd o bryglwyni dwys sy'n darparu cysgod rhag rheibwyr, dŵr ar gyfer yfed ac ymdrochi ynddo, ac absenoldeb eira rheolaidd.[17] Y prif gynefinoedd mwyaf hoff gan faeddod gwyllt yn Ewrop yw coed collddail a choedwigoedd cymysg, gyda choedwigoedd derw a ffawydd yn amgylchynu corsydd a dolydd y mwyaf ffafriol. Mae coedwigoedd conifferaidd ar y cyfan yn llai pwysig iddynt.
Mae baeddod gwyllt yn nofwyr digonol, yn alluog i gyrraedd pellteroedd meithion. Yn 2013 adroddwyd am faedd a lwyddodd i gyrraedd ynys Alderney (Ynysoedd y Sianel) o Ffrainc. Oherwydd pryderon am haint fe'i saethwyd a'i losgi'n ulw.[18]
Mae baeddod gwyllt yn ymochel mewn cysgodfeydd gyda deunydd ynysu iddynt megis canghennau sbriws a gwair sych. Triga deuluoedd cyfain yn y cysgodfeydd hyn (er i'r gyrwywod ymochel ar wahan), ac fe'i ceir fel arfer yng nghyffiniau nentydd, coedwigoedd gwlyb a phrysglwyni dyrys neu welltir tal. Ni fydd baeddod fyth yn maeddu eu cysgodfa, ac fe ymorchuddiant â phridd a nodwyddau pin pa font yn cael eu poenydio gan bryfed.[7]
Mae'r baedd gwyllt yn anifail hollysol amryddawn, a'i amrywiaeth o fwyd o'r un raddfa i'r hyn y mae dyn â'r hyn y mae dyn yn ei fwyta.[10] Gellir dosbarthu eu bwyd yn ôl pedwar categori:
Mae baeddod gwyllt yn nodweddiadol gymdeithasol, yn byw mewn cenfeiniau matriarchaidd a eill gynnwys hychod hesb a mamau â'u hepil dan arweiniad hen fatriarch. Gedy'r gyrywod eu cenfaint pan gyrhaeddant 8-15 mis oed, tra erys y benywod gyda'u mamau neu sefydlu tiriogaethau newydd gerllaw. Mae gyrywod lled-aeddfed yn byw mewn grwpiau llac, tra bydd oedolion aeddfed a heneiddiedig yn dueddol o fyw'n unig y tu allan i'r tymor bridio. (Arferion unigolyddol y baeddod sydd yn rhoi i'r baedd gwyllt ei enw mewn nifer o ieithoedd Romàwns. Er mai aper yw'r term Lladin am "faedd", tarddiad y geiriau sanglier yn y Ffrangeg a cinghiale yn yr Eidaleg yw singularis porcus, sef y Lladin am "mochyn unig"[19].[6][lower-alpha 1])
Mae'r cyfnod bridio yn y mwyafrif o ardaloedd yn parhau o Dachwedd i Ionawr, er nad ydi'r cymharu ond yn para mis a hanner. Cyn y paru, datblyga'r gyrywod eu harfwisg isgroenol mewn paratoad i herio cystadleuwyr yn ystod yr ymlid. Mae'r ceilliau yn dyblu eu maint ac mae'r chwarennau yn dydoli hylif melynaidd ewynnol. Pan yn barod i genhedlu, mae baeddod yn teithio pellteroedd meithion yn chwilio am genfaint o hychod, yn bwyta fawr ddim ar ei ffordd. Unwaith y caiff genfaint, mae'r baedd yn erlid yr anifeiliaid ifainc i ffwrdd gan ymlid yr hychod yn ddidrugaredd. Rhaid fydd iddo hefyd ymryson yn ffyrnig â gwrthwynebwyr potensial[13] Gall faedd unigol baru â 5-10 hwch.[7]. Erbyn diwedd y cyfnod hwn o ymlid bydd y baeddod yn aml wedi eu maeddu'n ddifrifol gan golli 20% o bwysau eu corff,[13] gyda brathiadau i'r pidyn yn gyffredin.[20]. Amrywia gyfnod y cyfebriad yn ôl oed y fam dorog. Pery 114-130 niwrnod i fridwyr tro-cyntaf, hyd at 133-140 niwrnod mewn hychod hŷn. Caiff y perchyll eu bwrw rhwng Mawrth a Mai, gyda maint y torllwyth yn amrywio yn ôl oed a safon maeth y fam. Cynnwys y torllwyth arferol 4-6 porchell, gydag uchafswm o 4-6.[13][lower-alpha 2]. Bwrir y perchyll mewn nyth o frigau, gweiriau a dail, a phe ddigwydd i'r fam farw o flaen ei hamser fe mabwysiedir gan hychod eraill yn y cenfaint.[22]
Mae perchyll newydd anedig yn pwyso rhwng 600–1,000 grams, heb isflew'r moch hy^n ac yn meddu ar un blaenddant sugno a un ysgythrddant ar ddwy ochr yr ên.[13] Mae cystadleuaeth ffyrnig rhwng y perchyll am y tethi mwyaf cynhyrchiol o laeth, gan fod y rhai sydd yn ennill y maeth mwyaf yn tyfu'n gynt ac yn magu cyfansodiad cryfach.[22] Nid yw'r perchyll yn gadael y wâl yn eu hwythnos gyntaf. Petai'r fam yn absennol mae'r perchyll yn closio'n agos at ei gilydd. Pan yn bythefnos oed bydd y perchyll cydymdeithio â'r fam. O flaen peryglon mae'r perchyll un ai'n sefyll yn ddisymud neu'n cuddio, gan ddibynnu ar eu cuddliw i'w hamddiffyn. Mae gwisg newydd-anedig y perchyll yn pylu ar ôl tri mis, a chaiff wisg yr oedolyn erbyn wyth mis. Er bod cyfnod y llaethiad yn para 2.5–3.5 mis, dechreua'r perchyll arddangos ymddygiad ymborthi oedolion pan yn 2–3 weeks. Bydd y deintiad parhaol yn gyflawn yn 1-2 flynedd oed. ac eithrio ysgythrddannedd y gyrwod (sy'n tyfu trwy'i hoes gan droi'n sylweddol wrth heneiddio), ymetyl twf y dannedd tua chanol y bedwaredd flwyddyn. Cyrhaedda'r hychod aeddfedrwydd rhywiol yn flwydd oed, a'r baeddod flwyddyn yn hwyrach. Fodd bynnag, ni ddigwydd estrws yr hychod fel arfer tan ar ôl dyflwydd oed, tra na fydd baeddod yn dechrau cyfranogi yn yr ymlid tan ar ôl4-5 mlynedd, gan nad yw'r baeddod hy^n yn caniatau iddynt baru.[13] Eu hoedledd uchaf yn y gwyllt yw 10-14 mlynedd, er nad yw llawer yn goroesi fwy na 4-5 mlynedd.[23] Bu i anifeiliaid mewn caethiwed fyw am 20 mlynedd.[7]
O'r Lladin y daw'r enw rhywogaethol scrofa, sy'n golygu 'hwch'[24]
gwythwch [gŵydd3+hwch] eg. ll. gwythychod (mochyn gwyllt, hwch coed, baedd gwyllt): :13g. C 682-3, ar[i]al guythuch urth ervid.
Digwydd fel enw nant ger Cemais, Sir Benfro, ac mewn enw lleoedd, e.e. Pwll y Gwythwch (poll hir guidhuc), LL 245, Blaengwythwch ger Carreg Cennen, Sir Gaerfyrddin, ac o bosibl Cilgwythwch yn Llanrug, Gwynedd.[25].
baedd [H. Grn. bahet, gl. aper vel verres] eg. ll. baeddod, baidd, beiddi (mochyn gwryw heb ei ysbaddu, mochyn (gwyllt) ysgithrog, hefyd yn ffig., yn enw. am ymladdwr ffyrnig):
Ar lafar, ‘danfon yr hwch at y baedd’, ‘Mi godis ’y ngwrychyn fel baedd cynddeiriog’, WVBD 35; ‘yr ’wch yn mwyn bædd’, GTN 61; hefyd am ddyn sy’n ymddwyn yn frwnt, yn enw. wrth ferched, ‘Hen fadd yw e’ (canolbarth Cered.).
b Her. Llun o faedd; un o symbola
hwch [H. Grn. hoch, gl. porcus, Crn. C. hoch ‘mochyn’, H. Lyd. hoch, gl. aper, Llyd. Diw. houc’h, hoc’h, H. Wydd. socc (yn y gair soccsáil ‘hwch y môr’), Gwydd. C. soc ‘trwyn mochyn; swch’: < Clt. *sukko- o’r gwr. IE. *sū̆(-s) ‘mochyn’; gw. hefyd swch] eb.g. (bach. hychan, hychig) ll. hychod, (Cym. C. (?ar ôl rhif. yn unig)) hych.
a Mochyn benyw; (yn wr.) mochyn, hob, hefyd yn ffig. creadur brwnt, ac yn dros.:
Ar lafar yn gyffredinol am wraig front neu lac ei moesau, ‘yr hen hwch fudr’, a hefyd am eneth fach sydd wedi ei baeddu ei hun yn ofnadwy, ‘Wel dyma hwch!’[25].
twrch [H. Grn. torch, gl. magalis, H. Lyd. torch, gl. uerres, Llyd. C. tourch, Llyd. Diw. tourc’h, H. Wydd., Gwydd. C. a Diw. torc: ?< IE. *tu̯orkos, cf. Afesteg θβərəsa- ‘baedd’, o’r gwr. IE. *tu̯erk- ‘torri’, cf. Gr. σάρξ ‘cnawd’] eg. (b. tyrches, ll. -i; bach. g. tyrchyn, twrchyn) ll. tyrch(od).
Mochyn dof gwryw (yn enw. un disbaidd), baedd (gwyllt); gwahadden, Talpa europea; hefyd yn ffig.:
Ar lafar, ‘twrchyn … twrchod’ ‘A young castrated pig’, GDD 313; ‘Tyrchod odd y moch odd ginnyn ni’, GTN 827; hefyd yn yr ystyr ‘dyn annymunol’, ‘Yr ’en dwrchyn sarrug … ’All a ddim bod yn gwrtais i achub ’i fywyd’, GTN 827.
Clywir tyrchas yn yr ystyr ‘a doctored sow’, GTN 832.
Digwydd yn gyffredin yn y gymhariaeth ‘cysgu fel twrch(yn)’.
Mae hefyd yn elfen mewn enw lleoedd, e.e. Cwm-twrch, Ceredigion, Sir Gaerfyrddin, a Morgannwg/Brycheiniog, Pentyrch, Morgannwg, &c. (cf. LL 44, Ecclesiam penn tyrch)[25].
Termau eraill: mochyn (generig); hob (mochyn, hwch; ystyr eir. a gaed o fethu a sylweddoli y gallai hwch gynt olygu 'mochyn' yn gyff. ac nid 'mochyn benyw' yn unig[25]. Diddorol yw nodi yma mai mochyn gwryw yw hwch yn y Llydaweg.
Mae hanes eiconig hela'r baedd yn y traddodiad Cymreig wedi ei ymgorffori yn chwedl y Twrch Trwyth yn Culhwch ac Olwen. Ceir hanes hela baedd neu gwythwch hefyd yn y Gododdin mewn glos rhyfeddol yn cofnodi suo gâni blentyn:
Gellir dehongli hela'r gwythwch yn y gân fel heliwr unigol (y tad), yn hela baedd gyda gwaywffon (llath) a phastwrn (llory). Pen- mae'n debyg yw'r fannod amhenodol hynafol, bannod nad yw'n bod yn y Gymraeg fodern ond sydd ag atgof ohono yn y Llydaweg fodern pimoch, sef mochynangen ffynhonnell. Lleolir y gerdd rhywle yn yr Hen Ogledd, ar yr Afon Derwennydd.
Yn nherminoleg hela Saesneg fe ddynodir baeddod wrth wahanol dermau yn ôl eu hoedran:[26]
Designation Age Image Squeaker 0–10 mis
Juvenile 10–12 mis .jpg)
Pig of the sounder dyflwydd Boar of the 4th/5th/6th year 3–5 blwydd 
Old boar chwe mlynedd Grand old boar dros saith mlynedd _(cropped).jpg)
"Solitary boar" Gydag un eithriad (y rhai yn Timor a Phapwa Gini Newydd), y baedd gwyllt yw hynafiad bridiau moch yr Hen Fyd.[27]. Dengys tystiolaeth archaeolegol i foch gael eu hyweddu o'r baedd gwyllt mor gynnar â 13,000–12,700 CC yn y Dwyrain Agos yn nyffryn y Tigris[28] lle'u rheolid yn y gwyllt nid yn anhebyg i'r modd y mae Giniwyr Newydd yn eu rheoli heddiw.[29]
Cafwyd gweddillion moch wedi eu dyddio y gyfnod cyn 11,400 BC yn Cyprus. Bernir bod yr anifeiliaid yna wedi eu cyflwyno o'r tir mawr cyfagos sy'n awgrymu hyweddu yno cyn hynny.[30] Roedd yna hefyd hyweddiad ar wahan yn Tseina tua 8000 o flynyddoedd yn ôl.[31][32]. Agryma dystiolaeth DNAo ddeunydd lled-ffosilaidd o ddannedd ac esgyrn gên mewn moch Neolithig bod y moch domestig cyntaf yn Ewrop yn hannu o'r Dwyrain Agos. Yn ei dro fe ysgogodd hyn hyweddiad y boblogogaeth leol gan arwain at drydedd hyweddiad a barodd i enynau rhai y Dwyrain Agos ddiflannu o gyff y moch Ewropeaidd. Bu cyfnewidiadau cymhleth yn hanes moch domestig modern gydag allforio'r cyff Ewropeaidd yn ôl i'r Dwyrain Agos drachrefn[33][34]
Awgryma gofnodion hanesyddol (dogfennol) i foch o Asia gael eu cyflwyno yn ystod yr 18ed. ganrif a'r 19eg ganrif gynnar.[31]
Tuedda foch domestig feddu ar benôl mwy datblygedig na'u hynafiaid gwyllt.[35]
Y baedd gwyllt oedd un o hoff helfeydd ein hynafiaid. Cafodd ei hela ar droed ac ar gefn ceffyl. Cawn flas ar gyffro'r helfa hon yn hanes y Twrch Trwyth yn chwedlau'r Mabinogi. Cafodd y baedd gwyllt ei ddarganfod mewn gwaddodion Neolithig yn ogofáu Llandegla a Thremeirchion; cafwyd dau ddarn o hiwmerws y bernid wrth eu maint mai i faedd(od) y perthynent yn haenau cyn-hanesyddol isaf cloddfa Castell Dyserth[36]. Cafwyd ysgythr o faint a awgrymai faedd gwyllt ymhlith y deunydd a adawyd gan Rufeiniaid Caerwent (efallai o Goed Gwent gerllaw).[37]
Yn yr hen gofnodion Cymreig am arferion helfa'r twrch fe ddarllenwn: Penav cighely yw Carw, ac Ysgyvarnog, a Baedd Gwyllt, ac Arth. Fe'i crybwyllir hefyd yng Nghyfreithiau Hywel Dda lle y deddfyd tymor hela'r baedd i redeg o 9 Tachwedd i 1 Rhagfyr[37]
Graddol iawn y newidiodd y baedd gwyllt i fochyn dof. Cymerwyd moch o'r gwyllt o bryd i'w gilydd, ac fe'u gadawyd i ymgynnal yn rhydd yn y goedwig am ran helaeth y flwyddyn. Cyfreithiau Hywel Dda fu'n gyfrifol am reoleiddio hyn trwy ddeddfu iddynt fod yn rhydd yn y modd hwn ond o Wyl Sant Ioan ganol yr haf, i'r Calan ym mis Ionawr. Er hyn, mewn sawl man ym Mhrydain arferai foch lled-wyllt o'r fath heolgarthu, ac fe'u bernid yn gasbeth a fu'n rhaid ei reoli. Mor hwyr yn wir a 1785 gorchmynodd cyngor tref Caerdydd i neb ganiatau Sows, Boars, and Piggs [to] ramble and go about the streets to the great Nuisance of the Inhabitants of the said Town[37][38].
Ni fu'r gwahaniaeth rhwng y gwir gwythwch (neu faedd gwyllt) a'r mochyn domestig erioed yn un clir, ac er nad oroesodd y gwythwch ar ei ffurf wreiddiol heibio'r 16g, parhaodd rhai o'i nodweddion yn y bridiau domestig y cyfnodau diweddarach. Mae esblygiad llawer o'r bridiau cyfarwydd i ni heddiw yn gymharol ddiweddar.[37]
Goroesodd frîd o foch yn ucheldir yr Alban a ymdebygai mewn sawl ffordd i'r baedd gwyllt, yn ymgynnal yn rhydd ar y mynydd, ac yn aml yn ysbeilio cnydau ŷd a thatws. Roedd disgrifiad y moch hyn fel anifeiliaid â blew gwrychog ar hyd y gwar a'r cefn "grubbing up the roots of plants with their strong snouts" ac yn meddu ar gorff bychan a choesau hirion "whose food and safety depends on their activity" yn dwyn i gof foch plwyf Llanfechain ym Maldwyn fel y'u disgrifwyd yn 1872: "gaunt, long-legged, with a remarkable extension of snout. They can only be resembled to an alligator mounted on stilts, having bristles instead of scales. Their only recommendation is 'They travel well' alluding to their speed when driven along the road to market. Their length of leg might possibly might possibly enable them to compete with a greyhound".[37]
Yn olaf ceir cofnod arall drophïau yn "The Island House" yng Nghas Llwchwr, sir Gaerfyrddin[39] yn cynnwys boar skull [which] appears to be that of a genuine wild boar as exists at the present time in parts of France, Germany and other Continental countries... it seems very improbable that the skull of a tame or half-tamed pig would be preserved as a "sporting trophy" [gydag osglau ceirw a phawen blaidd] ac sydd, yn nhyb yr awdur yn tystio i bresenoldeb yr anifeiliaid hyn yn rhodio unwaith goedwigoedd de Cymru.[37]
Gan fod y baedd yn anifail ffyrnig a pheryglus, mae'n ymddangos ym mytholeg llawer gwlad. Ym mytholeg Gwlad Groeg, mae Heracles yn hela Baedd Erymanthia, ac mae hefyd chwedl am hela Baedd Calydonia gan nifer o gymeriadau, yn cynnwys Atalanta.
Un o'r elfennau pwysicaf yn chwedl Culhwch ac Olwen yw hanes hela'r Twrch Trwyth. Ceir straeon tebyg ym mytholeg Iwerddon hefyd. Yn chwedl Math fab Mathonwy mae Math yn cosbi Gwydion fab Dôn a'i frawd Gilfaethwy fab Dôn am dreisio Goewin a dechrau rhyfel rhwng Gwynedd a Deheubarth trwy eu troi yn faedd a hwch am flwyddyn. Dychwelant gyda mab a gaiff ei fedyddio gyda'r enw Hychddwn. Ym mytholeg Hindwaeth, roedd y baedd Varaha yn un ffurf (avatar) o'r duw Vishnu.
Gwnaed defnydd o'r baedd fel symbol o ffyrnigrwydd a dewrder gan filwyr o gyfnod y lleng Rufeinig Legio XX Valeria Victrix trwy Clan Campbell yn Ucheldiroedd yr Alban hyd at unedau o lu awyr yr Unol Daleithiau heddiw.
Oni ddywedir yn wahanol, tynnir y data canlynol o Gronfa Ddata Melville Richards [1] Nodir ym yr atystiad cynharaf yn yr achosion lle bo dyddiad, neu fel arall, yr atystiad gyda'r mwyaf o wybodaeth. Mae'r ffurfiau gwreiddiol mewn italig.
Banwen Gwythwch, Caerfyrddin
Blaen Gwythwch, Caerfyrddin
Cwm Gwythwch, Penfro
Blwyddyn yr atystiad cynharaf yw 1586.
Cil Gwythwch, Llanrug
Dyddiad atystiad cynharaf i safle (fferm heddiw) Cilgwythwch yw 1572:
Cwm Dwythwch, Llanberis
Dyma ran o lythyr a gyhoeddwyd yn Baner ac Amserau Cymru 11 Rhagfyr 1861 gan Rhodri Molwynog i'r perwyl canlynol:
Mae atystiadau i enw'r llecynfodd bynnag, boed y cwm ei hun, neu'r llyn cysylltiol ag ef, yn mynd yn ôl i 1303 fel Dwythwch a does dim atystiad i Gwythwch o gwbl:
Gwythwch, Penfro
Dyddiad yr atystiad cynharaf yw 1427-8
Mae astudiaethau MtDNA yn awgrymu mai o Dde-ddwyrain Asia (Indonesia ac Ynysoedd y Ffilipinau), mae'r baedd gwyllt yn tarddu, gan ymledu wedyn i dir mawr Ewrasia a gogledd Affrica.[4]. O Ewrop ac Asia daw'r ffosiliau cynharaf y rhywogaeth, ac mae rhain yn dyddio'n ôl i'r Pleistosen Cynnar.[40] Disodlwyd i raddau helaeth ei chwaer rhywogaeth S. strozzii erbyn cyfnod y Villafranchaidd gan S. scrofa.[5]
Nodyn:External Links http://www.e-gymraeg.co.uk/enwaulleoedd/amr/cronfa.aspx
O'r Baedd gwyllt neu'r Baedd coed (Sus scrofa) y datblygwyd y mochyn dof. Fe'i ceir trwy'r rhan helaeth o ganolbarth Ewrop a'r tiroedd o gwmpas Môr y Canoldir, yn cynnwys Mynyddoedd yr Atlas yng Ngogledd Affrica, ac ar draws rhan helaeth o Asia cyn belled i'r de ag Indonesia. Oni ddywedir yn wahanol yn yr ysgrif hon, defnyddir y term "baedd gwyllt" i olygu'r rhywogaeth, nid y gwryw yn unig.
Adnabyddid y baedd gwyllt (Sus scrofa) gynt fel gwythwch ac erys yr enw ar sawl ffurf mewn llenyddiath ac enwau lleoedd. Gellir dadlau mai mochyn gwyllt fyddai'n enw mwy priodol arno. Ni ddylid ei ddrysu gyda'r mochyn fferal sydd yn anifail a ddychwelodd i'r gwyllt ar ôl dianc o gaethiwed.
Credir i'r baedd gwyllt ddiflannu o wledydd Prydain ac Iwerddon erbyn yr 17g, ond mae'n parhau yn bur gyffredin ar gyfandir Ewrop. Yn ddiweddar mae nifer o boblogaethau wedi eu sefydlu yn Lloegr trwy anifeiliaid ddianc o ffermydd, ac mae un o'r poblogaethau hyn, yn Swydd Henffordd, yn agos i ororau Cymru.
Ceir pedair isrywogaeth:
Sus scrofa scrofa (gorllewin Affrica, Ewrop) Sus scrofa ussuricus (gogledd Asia a Japan) Sus scrofa cristatus (Asia Leiaf, India) Sus scrofa vittatus (Indonesia)Ystyrir y mochyn dof fel isrywogaeth arall, Sus scrofa domestica, er bod rhai awduron yn ei ystyried yn rhywogaeth wahanol, Sus domestica.
Bu ymyrraeth dyn yn gyfrifol am ehangu dosbarthiad y baedd gwyllt i'r graddau ei fod ymysg yr anifeiliad mwyaf ei ymledaeniad yn y byd. Diolch i'w niferoedd uchel, ei ymledaeniad eang a'i allu i gyfaddasu i sefyllfaoedd ecolegol amrywiol, nid oes pryder arbennig am ei ddyfodol yn nhyb yr IUCN ac fe ddatblygodd i fod yn rywgaeth goresgynol mewn rhannau o'r parthau y'i cwyflwynwyd iddynt. Tarddodd yr anifail, maen debyg, yn Ne-ddwyrain Asia yn ystod y Pleistosen cynnar gan orchfygu rhywogaethau eraill o deulu'rSuidae wrth iddo ymledu ar hyd yr Hen Fyd.
Yn ôl yr wybodaeth oedd ar gael yn 1990, adnabyddir 16 is-rywogaeth, a ddosrennir i bedwar grwp rhanbarthol ar sail uchder y benglog a hyd yr asgwrn deigrol (lachrymal bone). Mae'r rhywogaeth yn byw mewn cymunedau matriarchaidd sy'n cynnwys hychod sy'n cyd-berthyn, a'u hepil (gwryw a benyw). Byw'n unig y mae'r baeddod y tu hwnt i'r tymor bridio. Y blaidd yw prif elyn y baedd gwyllt dros y rhan fwyaf o'i ddosbarthiad, ag eithrio'r Dwyrain Pell ac Ynysoedd y Swnda lle mae'r teigr a'r ddraig Comodo, yn eu trefn, yn cymryd ei le. Ganddo hanes hir o gydberthynas â phobl, gan ei fod yn hynafiad y rhan fwyaf o fridiau'r mochyn dof ac yn un o anifeliaid mawr yr arferid ei hela ers milenia.
Prase divoké (Sus scrofa) je velký sudokopytník z čeledi prasatovití. Jeho domovinou je velká část Evropy a Asie, ale člověkem byl zavlečen i na jiné světové kontinenty.
Jedná se o typického všežravce, který k životu preferuje staré lesní porosty. Prase divoké bylo vždy významnou lovnou zvěří, díky čemuž se velmi často objevuje ve folkloru. Je také původcem prasete domácího, které se chová pro maso a tuk.
Prasata divoká byla odpradávna vnímána jako škodná zvěř a z těchto důvodů byl v 19. a 20. století omezen i jejich výskyt na českém území prakticky na nulu.
Prase divoké je velký sudokopytník. Dospělí samci dorůstají délky 120–180 cm a v kohoutku měří 55–100 cm. Jejich hmotnost je značně různorodá a v jednotlivých oblastech se viditelně liší, v průměru však činí 50–90 kg. Ve Francii byl v roce 1999 zastřelen samec vážící celých 277 kg, v Rumunsku a Rusku byli několikrát zaznamenáni i samci s hmotností téměř 300 kg.[2]
Vzhledem k poměru těla má prase divoké nápadně velkou hlavu a relativně krátké končetiny. Jeho srst je tvořená hustými štětinami, které ho chrání před nepříznivými vlivy. Její zbarvení kolísá mezi tmavošedou přes hnědou až k černé. Během zimy je srst výrazněji hustší a tmavší. Selata jsou zpočátku hnědá a světle pruhovaná. V této fázi života se selata nazývají markazíni.
Mezi další nápadné znaky prasete divokého patří jeho čtyři výrazné trojhranné špičáky, jež se při dorůstání zahýbají vzhůru. Slouží hlavně jako účinná zbraň při soubojích. U samců dorůstají obvykle 20 cm, ve výjimečných případech však mohou dorůst až do délky 30 cm. Spodní špičáky kňourů myslivci nazývají páráky a menší horní špičáky klektáky.[3] U samic jsou viditelně menší a směřují směrem nahoru výrazně mírněji, navíc pouze u starších jedinců. Prase divoké má skvěle vyvinutý čich a sluch, jeho nejhůře vyvinutým smyslem je zrak.
Nejenže je prase divoké daleko nejrozšířenějším zástupcem celé své čeledi, ale navíc patří – a to díky zásahu člověka – i mezi nejrozšířenější pozemské savce. Jeho areál rozšíření se v průběhu staletí značně měnil a v mnoha oblastech, kde byl dříve běžný (Dánsko, Egypt, Irsko, Norsko), byl vyhuben, do některých byl naopak zavlečen a hojně se zde vyskytuje dodnes. Od 2. poloviny 20. století se však prase většinu svého původního areálu znovu osídlilo a na mnoha místech se stalo přemnoženým druhem. Jeho domovinou je téměř celá Evropa s výjimkou části Skandinávie a Velké Británie, kde byl vyhuben a později reintrodukován zpět do volné přírody. Dnes však již obývá všechny světové kontinenty kromě Antarktidy.[4]
Ačkoli je dnes jeho populační trend nejistý, na území mnoha států jeho početnost v posledních letech rapidně stoupla a v některých z nich je již považován za vážného škůdce.[4] Výrazné navýšení početnosti prasat divokých bylo zaznamenáno i v Česku. Je zajímavé, že na českém území byla prasata divoká do 18. století ve volné přírodě prakticky vyhubena a chovala se pouze v oborách. Tento trend přetrval celé 19. a první polovinu 20. století. Teprve po druhé světové válce se objevila volně žijící divoká prasata, jednalo se o zvířata uprchlá ze zrušených obor i o migranty z území Bavorska a Polska. Divoká prasata se v české přírodě dokázala výborně adaptovat. Přibližně od roku 1950 počet divokých prasat v Česku rapidně vzrůstá a v současnosti je v mnoha oblastech již přemnoženým druhem. V optimálním prostředí přitom připadají zhruba 2–3 kusy/100 ha lesa.[5] Předpokladem jejich šíření je vysoká plodnost, absence přirozených predátorů a schopnost využívat téměř jakékoli dostupné potravní zdroje. Velké přemnožení a stížnosti obyvatel vedou k organizování hromadných odstřelů, např. v Brdech za jeden den počátkem prosince 2013 bylo zastřeleno 140 kusů.[6]
Prase divoké ke svému životu preferuje zejména staré listnaté lesy s bohatým podrostem a s dostatkem příležitostí k bahenním "koupelím".
Prase divoké je aktivní zejména v noci, den tráví většinou odpočinkem. Jedná se o skrytě žijící tvory, kteří se díky svým dokonale vyvinutým smyslům většinou velmi účinně vyhýbají přítomnosti člověka. Jejich přítomnost v lese však často můžeme zaznamenat díky jejich bahenním koupelím, ve kterých je bahno v loužích rozválené na velké ploše. Žijí obvykle ve skupinách, které průměrně obsahují 20, vzácně až 50 jedinců. Výjimkou jsou pouze staří samci, kteří žijí samotářsky.
Jsou schopni vyvinout rychlost 48 km/h.[7]
Prase divoké je typický všežravec. Požírá trávu, hlízy, ořechy, různé bobule, kořeny, odpadky, hmyz, malé plazy a mršiny. Často navštěvuje pole, zvláště kukuřičná, kde dokáže napáchat značné škody. Objevuje se také na smetištích a dokonce v obcích, kde si hledá potravu v okolí popelnic a kontejnerů. Byla pozorována divoká prasata, jak převracejí popelnice a valí je před sebou, aby z nich vysypala odpadky. Právě všežravost je jedním z hlavních předpokladů úspěšného šíření divokých prasat.
Pro dospělá prasata představuje největší nebezpečí zejména vlk nebo medvěd, selata se mohou zase stát relativně snadnou kořistí rysů, lišek, koček divokých nebo různých dravců, zejména výrů. Velký úbytek predátorů je ve většině oblastí hlavní příčinou jejich rychlého přemnožení. V Asii tvoří prasata divoká jednu z nejdůležitějších složek potravy tygra i větších jedinců varana komodského.
Samice (bachyně) prasat divokých pohlavně dospívají v 8. až 10. měsíci života, samci přibližně ve věku 2 let. Doba páření je značně ovlivněna klimatickými podmínkami, ve střední Evropě však většinou probíhá v rozmezí od listopadu do ledna. Samice je březí 114–118 dnů. Ve střední Evropě vychází většina vrhů na období od března do května. Počet mláďat ve vrhu se pohybuje od 3 do 12. Těsně před vrhem se samice odpojuje od své skupiny a zpět se k ní připojuje až v době, kdy jsou již selata odrostlá. Selata neboli markazíni se vyznačují podélně pruhovaným ochranným zbarvením, které ztrácejí koncem prvního roku života. Během péče je přitom velmi ostražitá a v případě bezprostředního ohrožení může potenciálního predátora napadnout.
Prase divoké se v lidské kultuře objevuje již od pravěku, většinou jako významný zdroj masa a tuku, ale též jako symbol plodivé síly, mužnosti a odvahy. Již na paleolitických jeskyních malbách ze španělské Altamiry můžeme spatřit kance a jejich lov. Lov na kance nebyl pro pravěké a starověké lovce jen cestou k získávání potravy, ale též důkazem mužnosti a odvahy. Soubojem s nebezpečným kancem proto později prokázali svou sílu a statečnost mnozí hrdinové starověkých mýtů, eposů a pověstí. Největší hrdina řecké mytologie Héraklés měl za úkol chytit kance z hory Erymanthu a přinesl ho živého do Mykén, Théseus zabil cestou do Athén divokou svini z Krommyónu a princ Meleagros s lovkyní Atalanté usmrtili staršlivého kance z Kalydónu, který byl zasvěcen bohyni Artemidě. Z českých pověstí je znám příběh o Bivojovi, který chytil kance z Kavčích hor a přinesl ho kněžně Kazi na Vyšehrad. Ne všichni hrdinové starověkých mýtů však v boji s kancem uspěli, například milenec bohyně Afrodíty jménem Adónis nebo keltský hrdina Diarmuid v souboji s kancem přišli o život.
V mytologii kanec také často doprovází bohy, například galskou bohyni Arduinnu, která na kanci jezdila, ale také římského Jupitera či řeckou Artemidu. vikinského boha Freye doprovází jako jízdní zvíře kanec Gullinbursti se zlatými štětinami. V keltské mytologii zase vystupují lidé, kteří se teriantropicky proměňovali v kance, jako irský legendární hrdina Cian, jenž byl v této podobě ubit syny svého protivníka Tuireana. Keltové i Germáni však navzdory tomu s oblibou jedli kančí maso, což bylo populárním způsobem zpracováno v komiksech a animovaných filmech o Asterixovi a Obelixovi.
Kanec nebo jeho hlava vždy byl i častým symbolem bojovníků a vládců, jako představitel plodnosti, síly a statečnosti. Kančími kly zastrčenými v uších či nosních otvorech se odedávna zdobí papuánští bojovníci z Nové Guiney, Dajakové z Bornea nebo Nágové ze severovýchodní Indie, kteří si také zdobí kančími kly čepice nebo z nich vyrábí náramky. Obliba kančích klů se netýká jen přírodních národů. Homérské eposy, zvláště Ilias, i archeologické nálezy dokládají, že staří Řekové v mykénském období často zdobili kančími kly přílby. Ve starověku figurovalo zobrazení kance na štítech řeckých hoplítů i římských legionářů. Kance si zvláště vážili Galové, jejich korouhve byly ukončeny malou figurkou kance a jejichž válečnické trumpety zvané karnyx mívaly často tvar kance s otevřenou tlamou. Malé sošky kance se na konci starověku objevují na přílbách Anglosasů. Později se stal kanec či jeho hlava součástí šlechtických erbů a v současnosti i znaků několika měst v Německu, Anglii, Belgii a Itálii, anglický král Richard III. měl ve svém erbu dva bílé kance jako štítonoše.
Kanci hrají velkou roli i v asijské mytologii. hinduistický Višnu na sebe ve svém třetím avatáru vzal podobu kance Várahy, aby přemohl zlého obra Hirnajákšu a vysvobodil z jeho zajetí bohyni Země. V mýtech Kyrgyzů a Burjatůse se hovoří o kancích, kteří zachránili legendární předky těchto etnik. První král Mandžuů měl podle pověsti kančí hlavu a Mandžuové proto nejedli kančí maso.
Černá neboli rytířská zvěř, jak prase divoké nazývají myslivci, patřilo odedávna k oblíbené lovné zvěři. Doklady o jeho lovu v podobě jeskynních maleb i ve formě zbytků kostí z odpadních jam, známe již z paleolitu. Kanec byl hojně loven v antickém Řecku, o čemž svědčí vázové kresby, mýty, ale také Xenofónův spis Kynagetikos (Psovod či O lovu), v němž se popisuje hon na kance se psy i jejich chytání do pasti zvané stupka, což byl proutěný věnec s ostrými, dovnitř směťujícími hroty, přivázaný ke špalku. Pokud kanec do pasti šlápl, hroty se mu zachytily na noze a špalek mu bránil v útěku. Tuto velmi nehumánní past dodnes uzívají lovci v Africe při chytání zeber, antilop či prasat bradavičnatých.
Ve starém Římě bylo kančí maso oblíbeným pokrmem na hostinách. Divoká prasata zde však byla, podobně jako jiná divoká zvířata, zneužívána při surových hrách v cirku. Kanci při nich byli zabíjeni venatiory, štváni proti jiným zvířatům nebo i odsouzeným zločincům, které měli roztrhat, někdy dokonce i v rámci divadelního představení.
Lov na černou a jelení zvěř, obvykle ve formě jezdecké štvanice se smečkou psů, byl oblíbenou zábavou šlechty v evropském středověku. Náruživě se mu věnovali i čeští králové Václav I. a Václav IV. Ve středověku a raném novověku byl lov na kance vyhrazen jen šlechtě, poddaný, který by kance zabil, mohl být přísně potrestán jako pytlák. Prasata však páchala škody na polích poddaných, kteří je ilegálně zabíjeli, proto docházelo ke konfliktům mezi šlechtou a poddanými. Lov na kance byl nebezpečný, výjimkou při něm nebylo ani usmrcení lovce poraněným zvířetem. Takto zahynul například princ Imrich, syn uherského krále Štěpána I., nebo chorvatský šlechtic Nikola Zrinski.
V období renesance a baroka byl oblíben hlavně lov v leči obestavěné plátny. Při těchto lovech byla zvěř nahnána do velkých ohrad z pláten či sítí, kde ji z altánů stříleli urození lovci nebo i dámy. Tento způsob lovu si oblíbil například císař Karel VI. a jeho manželka Alžběta Kristina, ještě na počátku 20. století však takto divočáky lovil František Ferdinand d'Este. Jindy urození lovci nebo lovecký personál černou zvěř, uzavřenou v ohradách z pláten, zabíjeli oštěpy či zvláštními kančími meči. To však byla surová lovecká zábava, podobná spíše býčím zápasům, než skutečné myslivosti.
Ve viktoriánském období byl oblíbeným sportem britských koloniálních důstojníků v Indii tzv. pig sticking neboli jezdecká štvanice s oštěpy. Cílem bylo v plném trysku dohonit klikatě běžící prase a skolit ho oštěpem. Důstojník Michael Rosenthal, kritizovaný za to, že se vášnivě oddával tomuto surovému sportu, prohlásil: „Je to nejlepší a nejvíce vzrušující zábava jak pro jezdce, tak pro jeho koně. A myslím, že se při tom baví i to prase.“ Tento sport byl Angličany zaveden i ve Východní Africe, kde však bylo loveným druhem prase bradavičnaté. Známým milovníkem pig-stickingu byl zakladatel skautingu Robert Baden-Powell.
V současnosti je prase divoké v České republice druhý nejvíce lovený druh srstnaté zvěře, roční odstřel činil v roce 2015 rekordních 185 496 jedinců a každoročně mírně stoupá. Loví se většinou na čekané nebo při společných naháňkách, zřídka vábením. Zejména selata lze přivábit napodobením chrochtání bachyně pomocí zvláštní rourovité vábničky. Při lovu černé zvěře dělají dobré služby lovečtí psi, například border teriér, bulteriér, slovenský kopov ale i jezevčíci. Poraněný kňour nebo vodící bachyně nezřídka útočí i na člověka a mohou lovce nebezpečně zranit svými špičáky. V zemědělských oblastech působí divoká prasata značné škody na polích, s oblibou žerou mladou kukuřici, brambory, dýně a další plodiny. Zatímco dospělá prasata je povoleno lovit pouze od 1. 8. do 31. 12., lov selat a lončáků je možno provádět celoročně. Živá černá zvěř se odchytává pomocí lapáků, konstruovaných na principu sklopce, což je klec s padacími dvířky. Pokud prase vstoupí do klece, dvířka za ním zapadnou.
Myslivci označují samce prasete divokého slovem kňour, samice je bachyně. Mladá zvěř obojího pohlaví v prvním roce života je známa jako markazíni, letošáci či selata, v druhém roce života jako lončáci. Trofejí z prasete divokého je kůže, ale především kly, mezi myslivci označované jako zbraně, a to jak delší spodní páráky, tak kratší horní klektáky, jimiž rozzuřený kanec klektá, tj. vydává cvakavé zvuky. Kančí maso je velmi chutné, chutí se podobá vepřovému, je však méně tučné, má příchuť zvěřiny a obsahuje více aminokyselin. Ze štětin se dříve vyráběly štětce a kartáče.
Divoká prasata mohou býti také nakažena tzv. trichinelózou, nebezpečným parazitárním onemocněním, jež způsobuje svalovec stočený.[8] Jsou také vnímavé vůči africkému moru prasat (AMP), jehož výskyt se poprvé v České republice objevil v druhé polovině roku 2017 ve zlínském okrese. Zasažená oblast byla uzavřena pachovými ohradníky a probíhá v ní hromadný odlov divočáků ve snaze nákazu eliminovat.[9][10]
V tomto článku byly použity překlady textů z článků Wild Boar na anglické Wikipedii a Wildschwein na německé Wikipedii.
Obrázky, zvuky či videa k tématu prase divoké ve Wikimedia Commons
Galerie prase divoké ve Wikimedia CommonsPrase divoké (Sus scrofa) je velký sudokopytník z čeledi prasatovití. Jeho domovinou je velká část Evropy a Asie, ale člověkem byl zavlečen i na jiné světové kontinenty.
Jedná se o typického všežravce, který k životu preferuje staré lesní porosty. Prase divoké bylo vždy významnou lovnou zvěří, díky čemuž se velmi často objevuje ve folkloru. Je také původcem prasete domácího, které se chová pro maso a tuk.
Prasata divoká byla odpradávna vnímána jako škodná zvěř a z těchto důvodů byl v 19. a 20. století omezen i jejich výskyt na českém území prakticky na nulu.
Vildsvinet (Sus scrofa) er et parrettået hovdyr som tilhører svinefamilien (Suidae). Arten regnes som tamsvinets vilde forfader. Vildsvinet er altædende og meget tilpasningsdygtigt. I Mellemeuropa stiger bestanden i øjeblikket, især på grund af øget dyrkning af majs, og vildsvinet indvandrer i stigende grad til beboede områder.
Vildsvinet er hjemmehørende i skovområder i størstedelen af Europa og Asien samt i Nordafrika og på Sundaøerne. Arten er siden blevet indført til dele af både Sydamerika, Nordamerika og Australasien.
Vildsvinet uddøde i Danmark som fritlevende dyr i begyndelsen i 1801. Det sidste vildsvin blev skudt ved Silkeborg. Siden er vildsvinet genindvandret fra det nordlige Tyskland og er observeret over hele Sønderjylland.[2] Der advokeres imidlertid for, at tillade vildsvinet i Danmark, så påbuddet om at nedlægge alle vildsvin fjernes, så der igen kan komme fritlevende vildsvin i de danske skove.[3] I dag udryddes vildtlevende vildsvin i Danmark straks de opdages på grund af frygt for, at vildsvin skal smitte tamsvin med svinepest. I 2011 fandtes dog cirka 150 vildsvin i et indhegnet reservat i Tofte Skov i Lille Vildmose.[4]
Vildsvinene findes nu naturlig i Sverige, Norge og Finland, men ikke i Island og på Færøerne. I Finland indvandrede vildsvinet via Karelen og Rusland, hvor de findes i store flokke. Der er også sandsynlighed for, at finske vildsvin vil indvandre til milde kyststrækninger i Nord-Norge. I Finland er bestanden af vildsvin fortsat ubetydelig. Den er anslået til omkring 1.000 dyr. Bestanden er størst i syd, mod grænsen til Rusland. De finske myndigheder har planer om at udrydde arten, på grund af faren for svinepest.[5] Jægerorganisationerne har imidlertid modsat sig udryddelsen.[6]
Svenskerne udryddede vildsvinet i det 17. århundrede, men genindførte det i det 18. århundrede og senere til avl i 1940'erne. I 1970erne rømte flere svin fra de svenske opdrættere, blandt andet i Skåne, men de nåede at reetablere sig. I 1980 bestemte den svenske rigsdag, at dyr som havde etableret sig i Stockholms län skulle få lov til at leve, så de kunne danne grundlag for forskning. I 1987 fandtes der således en stamme på cirka 100 vildsvin i Södermanland. Året efter besluttede den svenske rigsdag, at vildsvinet var en naturlig del af den svenske fauna. I 2011 var der sandsynligvis mindst 200.000 vildsvin i Sverige.[7]
Vildsvin er store dyr, men størrelsen kan variere betragtelig. Kropslængden bliver normalt omkring 90 til 180 cm og vægten omkring 50 til 200 kg hos ægte vildsvin. Farven varierer fra lysebrun til grå og næsten helt over til sort. De lever i skov og krat, gerne i nærheden af landbrugsområder hvor de kan gøre stor skade ved at rode i jorden. Kroppen er slank og mangler tamgrisens fedtlag. Lemmerne bliver desuden længere. Nordlige bestande ser ud til at have længere ben end sydlige. Vildsvinet har et langt og kegleformet hoved og en længere tryne end tamgrisen. Den har desuden altid stående ører. Arten udvikler en gråbrun pels over hele kroppen, som med alderen kan blive mere grå. I tempererede områder bliver pelsen kraftigere og mere varmeisolerende. Vildsvin mangler svedkirtler og må regulere kropstemperaturen ved at ændre adfærd og aktivitetsniveau. Mudderbad er en effektiv måde at beskytte sig mod både ultraviolet stråling fra solen og overophedning.
Vildsvinet har et tandsæt som minder meget om menneskets. Tyggeknuderne på kindtænderne er imidlertid både flere, længere og kraftigere end menneskets. I hver kæbehalvdel har det 3 fortænder, 1 hjørnetand, 4 forkindtænder og 3 bagkindtænder (i alt 44 tænder). Hos ornen krummer hjørnetænderne i over- og underkæben opad og rager ud af munden. Ældre søer kan også have krumme hjørnetænder. Hjørnetænderne vokser hele livet.
Vildsvinet har en specielt godt udviklet lugtesans og god høresans og smagssans. Lugtesansen bruges aktivt til at finde føde og opdage farer. Synet er derimod mindre udviklet. Øjnene sidder på siden af hovedet og indikerer at synet primært benyttes til at opdage bevægelser med, en typisk forsvarsmekanisme for flugtdyr. Retningssynet er da gerne stærkt reduceret.
Vildsvinene lever i familieflokke på ca. 20 individer, men flokke på helt op til 100 individer er observeret. Flokken består af søerne og deres afkom, mens kønsmodne orner lever alene. En so får normalt 5-6 grise pr. kuld. Flokkene kan færdes over store områder, men vildsvinet har ikke et bestemt migrationsmønster. Hannen færdes gerne over et område som kan være op mod dobbelt så stort som hunnens. Normalt er de ikke aggressive, men kan angribe mennesker hvis de føler sig truet. Dette gælder specielt hanner i brunst og hunner med ungdyr. I udlandet bruges tæmmede vildsvin til at opspore trøfler. Vildsvinet har en formidabel lugtesans, som viser vej til trøflerne, der vokser under jordoverfladen.
Vildsvinet gennemroder jorden for at finde føde som rødder, orm, biller, mus, snegle og svampe. Vildsvinene æder foruden vandplanter som kalmus også blade, skud og frugter fra talrige træer, urter og græsser. Som altædende æder de også ådsler og affald. Det er blevet observeret at de har gennemrodet et kaninbo, og ædt kaninungerne. Af og til får de også fat i æg og ungfugle og jordrugende fugle. De kan endda æde muslinger, når disse er blottede.
Særlig i det europæiske område spiller frugt fra eg og bøg en vigtig rolle for vildsvinenes ernæring, særlig de år hvor de bærer meget frugt (de såkaldte oldenår), kan vildsvinene i månedsvis leve overvejende af disse frugter. Når de ikke mere kan finde olden, bliver den ofte erstattet af majs, der tilvejebringes af jægere.[8] Til den foretrukne planteføde hører også rødderne af ørnebregne og dueurt. Alt efter årstid er også rødder af hvid anemone, slangeurt, vejbred og eng-kabbeleje en stor del af deres føde. Vildsvinene æder også insekter, som tilbringer en del af deres udviklingstid i jorden, men også andre smådyr. Den stærke oprodning af jorden kan også forårsage væsentlige skader for jordfaunaen, f.eks for firbenenes æg og overvintringspladser.
Hunner kan – hvis de har tilstrækkelig føde – allerede efter 8 til 10 måneder være kønsmodne. Hanner er normalt først klar til at formere sig i det andet leveår.
Parringstiden er afhængig af de klimatiske forhold; i Centraleuropa begynder den normalt i november og ender i januar eller februar – højdepunktet er i december. Når ornen i parringstiden møder hunner, lugter den til dem bagi. Er hunnen modtagelig, støder han den let i bugsiden eller på halsens underside og omringer hende. Hvis hunnen forsøger at undvige, følger han den og forsøger at opretholde kropskontakten ved at lægge sit hoved på ryggen af den eller presse på dens sider. Denne adfærd kan strække sig over længere tid. Hvis hunnen endnu ikke er parringsparat, angriber den ornen af og til. Ornen forsøger så at berolige soen hoved mod hoved. Vil soen ikke kopulere, kan den udstøde hvinende forsvarslyde. Hvis ikke andet er mulig, undgår hunnen kopulation ved at sætte sig eller lægge sig.
Under parringen strækker soen bagbenene skråt bagud og drejer halen til side. Ornen lægger under parringen sit hoved på soens ryg. I denne stilling forbliver begge dyr normalt ubevægelige i fem minutter, før de skilles. Hunnen kopulerer i parringstiden ca. seks til syv gange.
Mødes i parringstiden to hanner i konkurrence om hunnerne, opstår der som regel stærkt ritualiserede kampe om rangordenen. For at imponere de andre hanner kan en han f.eks. skrabe med bagbenene, sprede urin og lave lyde ved hurtigt at kaste hovedet fra side til side, hvorved de store hjørnetænder hvæsses mod hinanden, fordi under- og overkæbe forskyder sig. Efterhånden som ophidselsen tiltager, går denne adfærd over i tyggebevægelser eller "kæbeslag", hvor over- og underkæbe højlydt klappes mod hinanden. Ofte dannes herved skum omkring munden. Samtidig rejser ryggens lange børster sig, hovedet sænkes og begge hanner omkredser hinanden i løb, som ofte overgår til skulderkampe. Hvis ingen af dyrene har grebet flugten, kommer det til kamp, hvor dyrene bruger deres hjørnetænder i underkæben, for at støde mod modstanderens bug og kropsside. Derved kan dyrene få blødende sår. Kampen ophører først, når et af dyrene flygter.
Hunnens drægtighedsperiode varer fra cirka 114 til 118 dage („tre måneder, tre uger og tre dage“). I Centraleuropa fødes ungerne mest i tiden fra marts til maj. De nyfødte grise har hår og er seende. Deres fødselsvægt er på mellem 740 und 1100 gram. Dietiden varer fra 2,5 til 3,5 måneder. Hvis hunnen tilhører en flok, fjerner den sig fra denne og går sine egne veje, indtil ungerne er store nok, og i stand til at følge flokken. Bindingen mellem hunnen og ungerne varer til omkring 1,5 år.
Hunnen vælger før den skal føde omhyggeligt en tør og varm rede ("gryde"). I gennemsnit føder hunnen cirka syv unger. Under fødslen ligger hunnen i et sideleje. Hunnen bliver i ungernes første levedage overvejende i fødereden. Vejret bestemmer hvornår hunnen forlader reden med sine unger. Det kan vare fra en til tre uger. Hunnen forsvarer energisk sine unger. Derved kan det også komme til angreb på mennesker.
Ungdyrenes dødelighed er høj. Særlig hvis det i de tre første leveuger har været koldt og fugtigt, hvor deres varmeregulering ikke er fuldt udviklet. Dødeligheden er også afhængig af, hvor mange fjender der lever i området. I rovdyrfrie områder overlever der i gennemsnit 75 af 100 ungdyr det første år (dem der ikke overlever, dør for det meste i den første levemåned). Hvor de deler områder med ulve, bjørne og los overlever der kun cirka 30 af 100.
Der findes mindst 20 underarter. Syv af dem er indført i Australien, Tasmanien og New Zealand
Sus scrofa scrofa
Sus scrofa algira
Sus scrofa attila
Sus scrofa cristatus
Sus scrofa davidi
Sus scrofa leucomystax
Sus scrofa libycus
Sus scrofa majori
Sus scrofa meridionalis
Sus scrofa moupinensis
Sus scrofa taivanus
Sus scrofa vittatus
Vildsvin i sit naturlige miljø
Ungsvin
Ungsvin
Ungsvin
Vildsvinet (Sus scrofa) er et parrettået hovdyr som tilhører svinefamilien (Suidae). Arten regnes som tamsvinets vilde forfader. Vildsvinet er altædende og meget tilpasningsdygtigt. I Mellemeuropa stiger bestanden i øjeblikket, især på grund af øget dyrkning af majs, og vildsvinet indvandrer i stigende grad til beboede områder.
Das Wildschwein (Sus scrofa) ist ein Paarhufer in der Familie der Echten Schweine und die Stammform des Hausschweins.[1] Das ursprüngliche Verbreitungsgebiet reicht von Westeuropa bis Südostasien, durch Aussetzen in Nord- und Südamerika, Australien sowie auf zahlreichen Inseln ist es heute nahezu weltweit verbreitet.
Wildschweine sind Allesfresser und sehr anpassungsfähig; in Mitteleuropa nimmt die Population vor allem durch den vermehrten Anbau von Mais stark zu und die Tiere wandern verstärkt in besiedelte Bereiche ein.
Der Name Sus scrofa kommt vom Lateinischen sus „Schwein“ und scrofa „das Mutterschwein“.
Im Französischen stammt der Name sanglier vom Lateinischen singularis (porcus), was so viel wie einzeln lebendes (Schweine-)Männchen bedeutet.[2]
Für das Wildschwein und seine Körperteile haben sich in der Jägersprache und im jagdlichen Brauchtum eigene Namen und Bezeichnungen herausgebildet. Die Art wird hier als „Schwarzwild“, „Schwarzkittel“ oder „Sauen“ bezeichnet. Männliche Wildschweine werden „Keiler“ genannt, ein starker, älterer Keiler ab dem fünften oder sechsten Lebensjahr wird als „Basse“ oder „Hauptschwein“ bezeichnet. Das weibliche Tier heißt „Bache“, das Jungtier beiderlei Geschlechtes nennt man von seiner Geburt bis zum zwölften Lebensmonat „Frischling“. Ab dem 13. bis zum 24. Lebensmonat werden junge Wildschweine als „Überläufer“, genauer als „Überläuferbache“ bzw. „Überläuferkeiler“, bezeichnet. Die Eckzähne im „Gebrech“[3] werden beim Keiler auch als „Gewaff“ bezeichnet. Die Eckzähne im Oberkiefer heißen „Haderer“, die im Unterkiefer nennt man „Gewehre“.
Der Körper des Wildschweins wirkt von der Seite betrachtet gedrungen und massiv. Dieser Eindruck wird durch die im Vergleich zur großen Körpermasse kurzen und nicht sehr kräftig wirkenden Beine verstärkt. Im Verhältnis zum Körper wirkt auch der Kopf fast überdimensioniert. Er läuft nach vorn keilförmig aus. Die Augen liegen weit oben im Kopf und sind nach schräg-vorn gerichtet. Die Ohren sind klein und von einem Rand zottiger Borsten umgeben. Der kurze, gedrungene und wenig bewegliche Hals ist nur erkennbar, wenn Wildschweine ihr Sommerfell tragen. Im Winterfell scheint der Kopf direkt in den Rumpf überzugehen. Von der Stirn bis über den Rücken verläuft ein Kamm langer Borsten, der aufgestellt werden kann.
Die Körperhöhe nimmt zu den Hinterbeinen ab. Der Körper endet in einem bis zu den Fersengelenken hinabreichenden Schwanz, der sehr beweglich ist. Mit ihm signalisiert das Wildschwein durch Pendelbewegungen oder durch Anheben seine Stimmung. Von vorn betrachtet wirkt der Körper schmal.
Das adulte, männliche Tier lässt sich von dem weiblichen – bei seitlicher Betrachtung – an der Form der Schnauze unterscheiden. Während sie beim Weibchen lang und gerade verläuft, wirkt sie beim Männchen kürzer.
Das Wildschwein hat ein kräftiges Gebiss mit 44 Zähnen, in jeder Kieferhälfte drei Schneidezähne (Incisivi, Abk. „I“), einen Eckzahn (Caninus, Abk. „C“), vier Prämolaren (Abk. „P“) und drei Molaren (Abk. „M“).
Die oberen und unteren Eckzähne des Männchens krümmen sich aufwärts, bei Weibchen tritt dies nur in geringem Umfang bei älteren Tieren auf. Die Eckzähne dienen als Imponierorgane.
Die unteren Eckzähne des Männchens können in Ausnahmefällen eine Länge von bis zu 30 cm erreichen. Bei normalen ausgewachsenen Männchen haben sie in der Regel eine Länge von 20 cm, von denen aber selten mehr als 10 cm aus dem Kiefer ragen. Die beim Männchen nach oben gekrümmten Eckzähne des Oberkiefers sind wesentlich kürzer.
Das Fell des Wildschweins ist im Winter dunkelgrau bis braun-schwarz mit langen borstigen Deckhaaren und kurzen feinen Wollhaaren. Es dient vor allem der Wärmeregulation, da der zwischen den Haaren eingeschlossene Luftraum eine zu starke Abgabe der Körperwärme verhindert. Die glatten Deckhaare verhindern, dass die Haut beim Durchstreifen von Gestrüpp verletzt wird. Das Wollhaar bedeckt den gesamten Körper mit Ausnahme einiger Kopfpartien und des unteren Teils der Beine.
Im Frühjahr verliert das Wildschwein das lange, dichte Winterfell und hat ein kurzes, wollhaarfreies Sommerfell mit hell gefärbten Haarspitzen. Der Fellwechsel findet in einem Zeitraum von etwa drei Monaten statt und beginnt in Mitteleuropa in den Monaten April bis Mai. Wildschweine wirken im Sommerfell wesentlich schlanker. Vorjährige Wildschweine beginnen bereits ab Ende Juli oder Anfang August mit dem Wechsel zum Winterfell. Bei ausgewachsenen Wildschweinen beginnt der Wechsel zum Winterfell erst im September. Im November ist der Fellwechsel abgeschlossen.
Allerdings bestehen in der Fellfärbung sowohl regional als auch im selben Gebiet große Unterschiede. So sind Wildschweine der Balchaschsee-Region hell sandfarben oder sogar weißlich, in Belarus findet man rötlichbraune, hellere oder sogar tiefschwarze Tiere und am Ussuri trifft man auf hellbraune und schwarze Wildschweine.
In freilebenden Wildschweinpopulationen treten immer wieder Individuen auf, die schwarzbraune bis schwarze Flecken unterschiedlicher Größe auf hellerem Grund aufweisen. Gelegentlich werden sogar schwarz-weiß und schwarz-braun-weiß gefleckte Wildschweine beobachtet. Bei Untersuchungen von Heinz Meynhardt in der DDR in den 1970er Jahren traten Fleckungen bei etwa drei von hundert Wildschweinen auf. Die Fleckung wird rezessiv vererbt. Diese Färbungen werden darauf zurückgeführt, dass Hausschweine lange Zeit als Weideschweine gehalten wurden und es dabei zu Kreuzungen zwischen Wild- und Hausschweinen kam.
Polnische Untersuchungen aus demselben Zeitraum haben gezeigt, dass stark schwarzweiß gefärbte Wildschweine im Vergleich zu ihren normal gefärbten Artgenossen eine höhere Sterblichkeitsrate haben, da bei ihnen die Wärmeregulation weniger gut funktioniert.
Frisch geborene Wildschweine (Frischling) haben ein mittelbraunes Fell, das in der Regel vier bis fünf gelbliche, von den Schulterblättern bis zu den Hinterbeinen reichende Längsstreifen aufweist. Auf der Schulterpartie sowie auf den Hinterbeinen sind die Tiere gefleckt. Die Streifenform und die Fleckung ist so individuell, dass Jungtiere eindeutig identifiziert werden können. Ihr Deckhaar ist noch wesentlich weicher und wolliger als bei älteren Tieren und schützt die Tiere gegenüber Feuchtigkeit weniger gut, sodass bei feuchter Witterung eine hohe Sterblichkeit vorkommen kann. Dieses Jungtierfell wird etwa drei bis vier Monate getragen, bevor die Tiere allmählich das einfarbig bräunliche Jugendfell bekommen. Es ist grobhaariger als das Jungtierfell, jedoch immer noch weicher als jenes ausgewachsener Tiere und hat auch weniger gut entwickelte Wollhaare. In Mitteleuropa entwickeln die Jungtiere im Oktober und November ihr erstes Winterkleid, das dann auch vermehrt die graue bis schwarze Färbung ausgewachsener Tiere zeigt.
Gewicht und Größe sind je nach geographischer Verbreitung sehr unterschiedlich, das Gewicht variiert außerdem je nach Jahreszeit. Als grobe Regel kann gelten, dass Körpermasse und Körpergröße von Südwesten nach Nordosten zunehmen. Vollkommen ausgewachsen sind Wildschweine ab ihrem fünften Lebensjahr; in Mitteleuropa haben Bachen dann eine Kopf-Rumpf-Länge von 130 bis 170 cm, Keiler erreichen eine Länge von 140 bis 180 cm.[4] Das maximale Lebendgewicht von ausgewachsenen Bachen in Mitteleuropa liegt bei rund 150 kg und das von ausgewachsenen Keilern bei rund 200 kg.[5] Mindestens fünf Jahre alte Bachen im Osten Deutschlands wogen ohne innere Organe („aufgebrochen“) zwischen 43 und 95 kg, Keiler ohne innere Organe zwischen 54 und 157 kg. Die höchsten Gewichte erreichten Bachen dort von Oktober bis März, Keiler von August bis Dezember.[6] Ein Schlachtgewicht oder Schlachtalter kann nicht definiert werden, da die Jagd auf wilde Tiere dem Zufallsprinzip unterliegt.
Wildschweine in Astrachan, im Schutzgebiet der Beresina und im Kaukasus werden deutlich größer und schwerer. Männchen können hier eine Körperlänge bis zu 200 cm und ein Gewicht bis zu 200 kg erreichen. In den 1930er Jahren wurden im Wolgadelta und am Syrdarja Wildschweine von bis zu 260 kg erlegt, und einige Jahre vorher sind sogar Tiere von 270 kg und 320 kg Gesamtgewicht belegt. Auch aus dem fernen Osten Russlands sind Keiler mit über 300 kg Körpergewicht bekannt. Im gesamten Verbreitungsgebiet verringerte sich die Körpergröße des Wildschweins durch Bejagung und heute gelten Tiere mit 200 kg Körpergewicht als sehr groß. Aus den Karpaten wird von Wildschweinen mit 110 cm Schulterhöhe und 350 kg berichtet.
Das Wildschwein ist ein in ganz Eurasien sowie in Japan und in Teilen der südasiatischen Inselwelt in etwa 20 Unterarten verbreitetes Wildtier. Das Verbreitungsareal hat sich im Laufe der Jahrtausende mehrmals verändert. Während der Kaltzeiten hat sich das Verbreitungsgebiet mehrfach in östlicher und südlicher Richtung verschoben und während Wärmeperioden wieder in westlicher und nördlicher Richtung ausgedehnt. Die Art kam nach der letzten Eiszeit ursprünglich von den Britischen Inseln, Südskandinavien und Marokko im Westen über ganz Mittel- und Südeuropa, Vorder- und Zentralasien, Nordafrika, Vorder- und Hinterindien bis Ostsibirien, Japan und Vietnam im Osten vor und erreicht über Sumatra und Java sogar die Kleinen Sundainseln Bali, Lombok, Sumbawa und Komodo. Außerdem findet man es auf Ceylon, Hainan und Taiwan, auf Borneo scheint die Art dagegen zu fehlen. Die Vorkommen auf Sardinien, Korsika und den Andamanen sind vermutlich durch den Menschen dort angesiedelt worden.[7]
In Nordafrika war es bis vor wenigen Jahrhunderten entlang des Niltals bis südlich von Khartum sowie nördlich der Sahara verbreitet. Mittlerweile gilt das Wildschwein in Nordafrika als selten. Die früher von der Südtürkei bis nach Palästina vorkommende Unterart Sus scrofa libycus sowie die früher in Ägypten und Sudan beheimatete Unterart Sus scrofa barbarus gelten als ausgestorben. Auf der Arabischen Halbinsel kommen Wildschweine nur im äußersten Norden vor.
Die ursprüngliche Nordgrenze der Verbreitung erstreckte sich vom Ladogasee (auf 60° N) im Nordwesten südwärts über Nowgorod bis Moskau und dann in west-östlicher Richtung über die Wolga bis zum südlichen Ural (wo sie 52° N erreichten). Von da aus schob sich die Grenze wieder leicht nach Norden, um beinahe Ischim und weiter östlich den Irtysch auf 56° N zu erreichen. In der östlichen Barabasteppe (westlich Nowosibirsk) bog die Linie scharf nach Süden ab und erreichte beinahe die Ausläufer des Altaigebirges, das sie umkreiste und sich von dort aus über das Tannu-ola-Gebirge bis zum Baikalsee zog. Von hier verlief die Grenze nördlich des Amur bis zu seinem Unterlauf am Chinesischen Meer. Auf Sachalin ist das Wildschwein nur fossil nachgewiesen. In trockenen Wüsten, Hochgebirgen und im Tibetischen Hochland fehlt das Wildschwein naturgemäß auch südlich der beschriebenen Linie. So fehlt es in den Trockengebieten der Mongolei ab 44–46° N südwärts, in der Volksrepublik China westlich von Sichuan und in Indien nördlich des Himalaya. In den hohen Bergen des Pamir und im Tianshan findet man keine Wildschweine, im Tarimbecken und an den unteren Hängen des Tianshan kommen die Tiere dagegen vor.
In den letzten Jahrhunderten hat sich die Verbreitung des Wildschweins vor allem aufgrund menschlicher Eingriffe verändert. Mit der Ausdehnung und Intensivierung der Landwirtschaft nahm auch die Bejagung des Wildschweins zu, so dass beispielsweise die Art in England bereits zu Beginn des 17. Jahrhunderts ausgerottet war. In Dänemark erlegte man die letzten Wildschweine Anfang des 19. Jahrhunderts, bis 1900 gab es auch in Tunesien und dem Sudan keine Wildschweine mehr, und auch in Deutschland sowie in Österreich, Italien und der Schweiz waren weite Teile wildschweinfrei. Zu den deutschen Regionen, in denen bis in die 1940er Jahre Wildschweine nicht mehr vertreten waren, zählen beispielsweise Thüringen, Sachsen, Schleswig-Holstein und Baden-Württemberg.
Im 20. Jahrhundert haben sich Wildschweine weite Teile ihres ursprünglichen Verbreitungsgebiets wieder zurückerobert. So sind beispielsweise in die italienische Toskana, die lange Zeit aufgrund der intensiven landwirtschaftlichen Bewirtschaftung wildschweinfrei war, in den 1990er Jahren wieder Wildschweine eingewandert.
Auch in Russland war das Wildschwein in den 1930er Jahren in weiten Teilen ausgerottet und die Nordgrenze der Verbreitung war besonders im Westen weit nach Süden verschoben. Bis 1950 hatten sich die Tiere jedoch wieder ausgebreitet und an vielen Stellen fast wieder die alte Nordgrenze des Verbreitungsgebietes erreicht. Besonders gut dokumentiert ist die Arealerweiterung in Osteuropa. Um 1930 gab es beispielsweise in den Sumpfwaldgebieten von Belarus, der Ukraine, Litauens und Lettlands noch Wildschweinbestände. Von dort aus verbreitete sich die Art anfangs entlang der Flussniederungen von Daugava (deutsch: Düna), Dnepr und Desna sowie später auch entlang der Oka, Wolga und dem Don. Um 1960 waren Wildschweine bereits von Sankt Petersburg bis Moskau wieder verbreitet; um 1975 erreichten sie Archangelsk bis Astrachan. Auch in Finnland wanderten Wildschweine wieder ein.
Ähnliches vollzog sich auch in westlicher Richtung. In den 1970er Jahren gab es in Dänemark und Schweden wieder Wildschweinvorkommen, wobei diese jedoch auf aus Wildgehegen ausgebrochene Tiere zurückgingen. In Dänemark und Schweden hat sich das Wildschwein mittlerweile wieder fest etabliert, da es von den dortigen Forstbehörden als Wildbestand akzeptiert wird. Von Südschweden aus hat das Wildschwein 2006 auch Norwegen erreicht. Man nimmt an, dass es sich dort wieder dauerhaft ansiedelt, nachdem es seit 500 v. Chr. ausgestorben war.[8] Zur Zeit gilt das Wildschwein in Norwegen allerdings als unerwünschte Art.[9]
Die Populationsentwicklung der letzten Jahrzehnte wird auch an den Jagdstrecken deutlich. So wurden in Deutschland in den Jahren 2000 bis 2003 erstmals jeweils mehr als 500.000 Wildschweine erlegt. In den 1960er Jahren lag die jährliche Jagdstrecke noch bei unter 30.000 Tieren.
Die Anpassungsfähigkeit der Wildschweine zeigt sich besonders deutlich in Berlin. Wildschweine haben sich dort die stadtnahen Wälder als Lebensraum erobert und dringen heute auch in die Vorstädte ein. Gelegentlich führt sie ihr Weg bis in die Innenstadt. So mussten im Mai 2003 zwei Wildschweine erschossen werden, die auf dem Alexanderplatz auftauchten.[10]
Der Bestand an Wildschweinen rund um Berlin wird mittlerweile (Stand 2010) auf 10.000 Tiere geschätzt. Im unmittelbaren Stadtgebiet fühlen sich nach Schätzungen der Berliner Forstverwaltung rund 4.000 Tiere wohl. Sie dringen in die Gärten und Parks ein und richten dort zum Teil beträchtliche Schäden an. Sie durchstöbern auch Mülltonnen nach Essensresten. Die intelligenten Tiere registrieren sehr schnell, dass ihnen in Wohngebieten keine Bejagung droht, und werden gelegentlich sogar tagaktiv. So sind in einigen Berliner Stadtparks am helllichten Tag spielende Jungtiere zu beobachten. Der Berliner Senat hat ein strenges Fütterungsverbot erlassen, um zu verhindern, dass noch mehr Wildschweine in die Stadt gelockt werden.[11]
In Wien dringen Wildschweine von der Lobau in Wohngegenden des Bezirks Donaustadt im Osten der Stadt vor. Sie kommen in Privatgärten und suchen Essbares am Komposthaufen, für Katzen und Hunde bereitgestelltes Futter, sonstiges weggeworfenes Essbares. Die Forstbetriebe der Gemeinde Wien (MA 49) stellten im März 2018 Lebendfallen auf, um Tiere zu fangen, die dann insbesondere im Wienerwald westlich der Stadt ausgesetzt werden. Die klugen Tiere merken, dass Artgenossen weggefangen werden und meiden solche Gebiete.[12]
Zu den verwilderten Schweinen Nordamerikas: siehe Hauptartikel Razorback.
Das Wildschwein wurde Anfang des 20. Jahrhunderts zu Jagdzwecken in den Vereinigten Staaten eingebürgert, wo es sich zum Teil mit verwilderten Hausschweinen vermischt hat, die seit Anfang des 16. Jahrhunderts im Südwesten der Vereinigten Staaten (vor allem in Texas) lebten. Durch diese Vermischung gibt es in Nordamerika heute keine klare Abgrenzung zwischen Hausschwein und Wildschwein. Dabei scheinen sich aber Tiere, die einen relativ hohen Wildschwein-Anteil haben, gegenüber Schweinen mit hohem Hausschwein-Anteil durchzusetzen, obwohl die Bestände oft scharf bejagt werden. Zu den US-Staaten mit einem hohen Wildschweinbestand zählen Texas, Kalifornien, Florida, South Carolina, Georgia, Alabama, Arkansas, Oklahoma, Arizona und Louisiana.
Auch in Südamerika gibt es eingebürgerte Wildschweinbestände. In Argentinien wurden Wildschweine um 1900 eingebürgert und leben dort zwischen dem 40. und 44. Breitengrad.
Wildschweinbestände, die sich zum Teil ebenfalls mit dem Hausschwein vermischt haben, gibt es außerdem auch auf Neuguinea, Neuseeland und in Australien sowie auf Hawaii, Trinidad und Puerto Rico. Teilweise wurden die Tiere hier bereits vor hunderten von Jahren eingeführt. Nach Hawaii etwa gelangten die ersten Schweine vor rund 1000 Jahren mit polynesischen Seefahrern. In Australien wurden Wildschweine zu Beginn des 19. Jahrhunderts eingeführt, um dort unter anderem Schlangen zu bekämpfen. Heute gelten sie dort als Plage – sie töten beispielsweise regelmäßig neugeborene Lämmer und gelten daher als landwirtschaftliche Schädlinge. Auch auf zahlreichen südostasiatischen Inseln (Bismarck- und Louisiade-Archipel, Salomon- und Admiralitätsinseln und anderen im dortigen Bereich) wurden Wildschweine ebenfalls durch den Menschen eingeführt.
Wildschweine passen sich unterschiedlichsten Lebensräumen an. Dazu trägt bei, dass sie ausgesprochene Allesfresser sind, die sich schnell neue Nahrungsnischen erschließen. Wildschweine haben durch ihre Fähigkeit, den Boden aufzubrechen, Zugang zu Nahrung, die anderen Großsäugern nicht zur Verfügung steht. Ihr kräftiges Gebiss kann sogar hartschalige Früchte wie Kokosnüsse aufbrechen. Sie sind außerdem ausgezeichnete Schwimmer und verfügen über eine gute Wärmeisolation, so dass sie sich auch an Feuchtgebiete anpassen können. Auf Grund dieser Fähigkeiten zählen sowohl borealer Nadelwald, schilfbewachsene Sumpfgebiete als auch immergrüner Regenwald zu den Lebensräumen, die vom Wildschwein besiedelt werden können.
Ihre nördliche Verbreitung wird dadurch begrenzt, dass über längere Zeit gefrorener Boden es ihnen unmöglich macht, an unterirdische Nahrungsreserven zu gelangen. Hoher Schnee behindert außerdem ihre Fortbewegung und damit ihre Nahrungssuche. Daher fehlen Wildschweine auch in Hochgebirgslagen.
Im klimatisch gemäßigten Mitteleuropa entwickeln Wildschweine die höchste Bestandsdichte in Laub- und Mischwäldern, die einen hohen Anteil an Eichen und Buchen haben und in denen es sumpfige Regionen sowie wiesenähnliche Lichtungen gibt.
Den subtropischen und tropischen Klimabedingungen passen sich Wildschweine durch eine Reduktion des Haarkleides an; sie bilden dort außerdem kein Unterhautfett, das ihnen im nördlichen Verbreitungsgebiet als Wärmeisolation dient. In heißen Regionen sind Wildschweine auf Wasserquellen angewiesen, Wüsten werden daher von ihnen nicht besiedelt.
Das Wildschwein durchwühlt bei der Nahrungssuche den Boden nach essbaren Wurzeln, Würmern, Engerlingen, Mäusen, Schnecken und Pilzen. Wildschweine fressen neben Wasserpflanzen wie beispielsweise dem Kalmus auch Blätter, Triebe und Früchte zahlreicher Holzgewächse, Kräuter und Gräser. Als Allesfresser nehmen sie auch Aas und Abfälle an. Es wurde beobachtet, dass Wildschweine Kaninchenbaue aufbrechen, um die Jungkaninchen zu fressen. Gelegentlich fallen ihnen auch Eier und Jungvögel bodenbrütender Vögel zum Opfer. An trockengefallenen Gewässern fressen sie sogar Muscheln.
Eine besondere Rolle im europäischen Verbreitungsgebiet spielen in der Nahrung von Wildschweinen die Früchte von Eichen und Buchen. In Jahren, in denen diese Bäume besonders gut tragen, sogenannte Mastjahre, leben Wildschweine monatelang überwiegend von diesen Früchten. Wenn diese Mast fehlt, wird diese oft mit Mais kompensiert, der durch Jäger eingebracht wird.[13] Im asiatischen Raum gilt ähnliches für die Samen verschiedener Zirbelkieferarten.
Zur bevorzugten pflanzlichen Nahrung gehören in Mitteleuropa auch die Wurzeln von Adlerfarn und Weidenröschen. Je nach Jahreszeit haben auch die Wurzeln von Buschwindröschen, Schlangen-Knöterich, Wegerich und Sumpfdotterblumen einen größeren Anteil an ihrer Nahrung. Wildschweine weiden außerdem gerne an Klee und fressen die oberirdischen Pflanzenteile von Süßgräsern, Ampfer, Giersch, Adlerfarn und Wiesen-Bärenklau sowie Eichenlaub.
Wildschweine können erhebliche Wildschäden auf landwirtschaftlichen Nutzflächen verursachen. Sie fressen alle Feldfrüchte, die in Mitteleuropa in der Landwirtschaft angebaut werden. Bei Kartoffeln unterscheiden sie dabei sogar zwischen einzelnen Sorten und fressen besonders gerne Frühkartoffeln. Wildschweine durchwühlen auch Getreidefelder und richten mit ihrer Wühlerei regelmäßig einen größeren Schaden als durch das Fressen an. Auch die Schäden, die sie beispielsweise in Landschaftsparks anrichten, sind vor allem Wühlschäden. Sie graben dabei ganze Wiesen und Rabatten auf der Suche nach Blumenzwiebeln um.
Große landwirtschaftliche Schäden treten vor allem dann auf, wenn Eichen und Buchen nicht ausreichend Frucht angesetzt haben und die Wildschweine daher bevorzugt auf den landwirtschaftlichen Feldfluren auf Nahrungssuche gehen. Dies ist der Hauptgrund, warum Wildschweine so stark bejagt wurden, dass sie in Teilen Europas über Jahrhunderte hinweg fehlten. Es wird vermutet, dass die schon in der Bronzezeit nachweisbaren Einzäunungen von Feldern den Versuch darstellten, Wildschweine aus den Feldern fernzuhalten.
Wildschweine fressen allerdings auch Insekten, die einen Teil ihrer Entwicklungszeit im Boden verbringen, und andere Kleintiere. Die starke Wühltätigkeit dabei kann auch unter der Bodenfauna erhebliche Schäden verursachen, so etwa bei Eigelegen und Überwinterungsplätzen von Eidechsen. Das Durchwühlen des Bodens durch die Wildschweine im Rahmen der Nahrungssuche führt zu einer Erhöhung der Artenvielfalt mit Verschiebung des Spektrums zu kurzlebigeren Arten und leistet so einen Beitrag zum botanischen Artenschutz.[14] Dies wird auf eine erhöhte Dichte von keimfähigen Pflanzensamen in von Wildschweinen genutzten Böden zurückgeführt. Wegen der veränderten Eigenschaften der von den Tieren durchwühlten Böden erhöht sich außerdem die Keimfähigkeit der Pflanzen, und die Durchbrechung der Vegetationsruhe führt zu einem verstärkten Wachstum.[15]
Für die Verbreitung von Pflanzensamen nach dem Fressen durch Endochorie ist das Wildschwein mit 76 von 123 untersuchten Pflanzenarten für die heimische Flora einer der wichtigsten Vektoren.[16]
Ruhende Wildschweine belasten in der Regel alle vier Beine gleichermaßen. Im Schritttempo ist die normale Fortbewegungsform der Kreuzgang, bei dem die jeweils diagonal gegenüber befindlichen Vorder- und Hinterläufe nahezu gleichzeitig vorwärts gesetzt werden. Vorder- und Hinterbein verlassen erst dann den Boden, wenn das jeweilige andere Bein bereits aufgesetzt hat. Die Tiere können dabei 3 bis 6 km in der Stunde zurücklegen.
Im Trab verlassen Hinter- oder Vorderbein bereits den Boden, bevor das jeweilige andere Bein aufgesetzt hat: Diese Gangart können Wildschweine über eine sehr lange Zeit halten und legen damit sechs bis zehn Kilometer pro Stunde zurück. Im Galopp flüchten Wildschweine, wenn sie aufgeschreckt werden: ausgewachsene Tiere legen mit jedem Galoppsprung bis zu zwei Meter zurück, sie erreichen dabei Geschwindigkeiten von etwa 40 km/h und können zudem rund 140–150 cm hoch springen.[17][18] Allerdings halten sie diesen schnellen Lauf nicht lange aufrecht und fallen auch bei einer Flucht schnell in den Trab zurück.
Wildschweine können außerdem sehr gut schwimmen und vermögen dabei längere Strecken zurückzulegen; so durchschwimmen sie zum Beispiel nachgewiesenermaßen (Fotofallen) den Hochrhein zwischen den Landkreisen Lörrach und Waldshut, auch abwärts vom Rheinknie bei Basel.[19] Sie bewegen dabei ihre Beine ähnlich wie beim Trab und nur Teile des Vorder- und Oberkopfes ragen aus dem Wasser.
Wildschweine verbringen einen großen Teil ihres Tages ruhend. Zu welcher Tageszeit sie dies tun, ist abhängig von den jeweiligen Umweltbedingungen. Zum Ruhen benutzen sie gerne spezielle Ruheplätze, genannt Kessel, die sie sowohl einzeln als auch gemeinsam nutzen. Dösende Wildschweine liegen meist mit gestreckten Beinen, indem sie entweder auf dem Bauch ruhen und die Vorder- und Hinterbeine nach vorne oder hinten ausstrecken. Typisch ist auch die Seitenlage, bei denen die Beine im rechten Winkel abgestreckt sind. Die Kauerlage, bei der die Beine eingeknickt werden, kommt bei Wildschweinen nur für kurze Zeit vor.
Das Suhlen in Schlammlachen gehört zum typischen Verhaltensrepertoire von Wildschweinen. Besonders im Sommer dient es der Wärmeregulation. Durch den Schlamm werden Hautparasiten eingekapselt; die trocknende Schlammschicht erschwert außerdem stechenden Insekten den Zugang zur Haut und wird am Malbaum abgescheuert, der sich in der Nähe der Suhlen befindet. Dazu lehnen sie sich an den Stamm und reiben ihren Körper daran entlang. Als Malbäume werden Bäume mit grober Rinde und/oder harzende Bäume bevorzugt, in Mitteleuropa vor allem Eichen, Kiefern und Fichten. Diese Bäume weisen bei längerer Nutzung deutliche Spuren auf. Durch den abgeriebenen Schlamm ist der Baum an den Scheuerstellen weißgrau, die Rinde ist in Teilbereichen abgetragen. Zum Scheuern ihres Unterkörpers stellen sich Wildschweine über Baumstümpfe und reiben sich daran. Keiler markieren mit ihrem Gewaff an Malbäumen.
Das Scheuern des Körpers an Bäumen ist notwendig, da Wildschweine aufgrund ihres kurzen und unbeweglichen Halses nicht in der Lage sind, sich mit Hilfe ihres Gebisses zu putzen und von Schadinsekten zu befreien.
Die Paarungszeit, von Jägern auch Rauschzeit genannt, ist von den jeweiligen klimatischen Bedingungen abhängig; in Mitteleuropa beginnt sie meistens im November und endet im Januar oder Februar – der Höhepunkt ist im Dezember. Der Beginn der Paarungszeit wird dabei von den Bachen bestimmt. Zu Verpaarungen kann es auch außerhalb dieser Zeit kommen. Keiler sind ganzjährig begattungs- und besamungsfähig.[20] Weibliche Jungtiere können – sofern ihnen ausreichend Nahrung zur Verfügung steht – bereits nach 8 bis 10 Monaten geschlechtsreif werden. Männliche Tiere sind in der Regel erst im zweiten Lebensjahr fortpflanzungsfähig. Ausnahmen von dieser Regel hat man bisher nur in den Vereinigten Staaten beobachtet, wo Wildschweinpopulationen stark mit Hausschweinen durchmischt sind. Bachen können das ganze Jahr über empfängnisbereit sein.
Nach Untersuchungen in mehreren deutschen Regionen pflanzen sich 60 Prozent, regional bis 80 Prozent des weiblichen Nachwuchses (Frischlingsbachen) im ersten Lebensjahr bereits fort, teilweise im Alter von 8 Monaten bei einem Gewicht von 18 Kilogramm,[21] bei anderen Untersuchungen 14,5 Kilogramm. Diese tragen damit regelmäßig etwa dreißig Prozent zur Gesamtfortpflanzung der Population bei. Die hohe Fortpflanzungsrate bereits bei Jungtieren ist bei Huftieren vergleichbarer Größe ungewöhnlich und eher typisch für die Verhältnisse bei Gruppen geringerer Körpermasse wie Nagetieren und Hasenartigen.[22]
Wildschweine leben in Familienverbänden aus erwachsenen Weibchen und Jungtieren. Entgegen früherer Vorstellungen können sich auch nicht-verwandte Tiere in erheblichem Ausmaß diesen Rotten anschließen, möglicherweise vor allem bei schärferer Bejagung.[23] Während die Mehrzahl der weiblichen Nachkommen im Sozialverband mit dem Muttertier verbleibt, verlässt ein gewisser Anteil (etwa 20 Prozent bei einer Detailuntersuchung) diesen bereits im ersten Jahr, meist gemeinsam, d. h. entweder alle Nachkommen bleiben oder alle verlassen. Die Trennung gelingt dabei nur früh im Jahr geborenen Jungtieren, die selbst immer ein älteres Muttertier hatten. Da junge Frischlinge von mehr Tieren gewärmt und gegen Feinde verteidigt werden können, steigt die Nachkommensrate im Verband möglicherweise insgesamt an.[24] Sie profitieren vermutlich auch von dem besseren Zugang der Alttiere zu ergiebigen Nahrungsquellen.[25] Innerhalb dieses Sozialverbands synchronisieren die Weibchen ihre Fortpflanzung, so dass alle Tiere zur gleichen Zeit Junge bekommen,[26] diese Koordination wirkt aber nicht über die Gruppe selbst hinaus. Da auch Weibchen, die den Verband verlassen, sich in räumlicher Nähe zu etablieren versuchen, resultiert, zumindest ohne anthropogene Faktoren wie Bejagung, eine räumliche Populationsstruktur aus zahlreichen verwandten Individuen, allerdings nur bei den Weibchen.[27]
Insbesondere in der jagdlichen Presse rezipierte, ältere Hypothesen (basierend auf Verhaltensstudien von Heinz Meynhardt), dass die Rotte vor allem durch das älteste, fortpflanzungsfähige Weibchen, die sogenannte Leitbache, zusammengehalten werde, und insbesondere, dass diese die Fortpflanzungsrate der anderen Bachen und den Zuwachs der Population als Ganzes in irgendeiner Weise begrenze, haben keinerlei empirische Basis.[28]
Trifft ein Männchen in der Paarungszeit auf Weibchen, beriecht es diese in deren Genitalregion. Ist das Weibchen empfängnisbereit, stößt er es leicht in die Bauchseite, gegen die Flanken oder an die Halsunterseite und umkreist sie. Wenn das Weibchen sich dem entzieht, folgt das Männchen ihm und versucht, den Körperkontakt aufrechtzuerhalten, indem es seinen Schädel auf den Rücken des Weibchens legt oder an ihre Flanken presst. Dieses so genannte Treiben kann sich über längere Zeit hinziehen. Wenn das Weibchen noch nicht paarungsbereit ist, attackiert es das Männchen gelegentlich. Das Männchen versucht dann, das Weibchen durch Nasonasal-Kontakt und Anhauchen zu beruhigen. Will das Weibchen nicht kopulieren, kann es quiekende Abwehrlaute ausstoßen. Wenn es nicht anders möglich ist, entzieht es seine Genitalregion durch Hinsetzen oder -legen.
Zur Paarung spreizt das Weibchen die Hinterläufe steif-schräg nach hinten und dreht den Schwanz seitlich weg. Das Männchen reitet auf, wobei es den Kopf auf ihren Rücken legt. In dieser Stellung verbleiben beide Tiere gewöhnlich fünf Minuten regungslos, bevor sie sich wieder trennen. Ein Weibchen kopuliert während der Paarungszeit etwa sechs- bis siebenmal.
Treffen während der Paarungszeit Männchen aufeinander, die um Weibchen konkurrieren, kommt es in der Regel zu Hierarchiekämpfen, die stark ritualisiert ablaufen.
Zum Imponiergehabe von aufeinandertreffenden Männchen gehört unter anderem ein Scharren mit den Hinterbeinen, das Verspritzen von Urin sowie das Wetzen der Kiefer. Beim Wetzen wird der Unterkiefer rasch seitlich hin und her geschoben. Die Eckzähne des Ober- und des Unterkiefers schleifen dabei aneinander. Mit zunehmender Erregung geht dies in Kaubewegungen oder Kieferschlagen über, bei denen Ober- und Unterkiefer laut auf- und zugeklappt werden. Häufig bildet sich dabei Speichelschaum am Maul der Männchen. Gleichzeitig sind die langen Borsten des Kamms aufgestellt, der Kopf ist gesenkt. Im Imponierlauf umkreisen sich die beiden Männchen, was häufig in Schulterkämpfe übergeht.
Hat bis dahin keines der Tiere die Flucht ergriffen, kommt es zum echten Kampf, bei dem die Tiere ihre Unterkiefereckzähne einsetzen, um mit seitwärts-aufwärts gerichteten Hieben gegen Bauch und Körperseite zu schlagen. Dabei können sich die Tiere heftig blutende Verletzungen zufügen. Zum Ende des Kampfes kommt es erst, wenn eines der Tiere flieht.
Die Tragezeit der Weibchen beträgt etwa 114 bis 118 Tage (Eselsbrücke: „drei Monate, drei Wochen und drei Tage“). Die Jungtiere kommen in Mitteleuropa meist in der Zeit von März bis Mai zur Welt. Die Frischlinge kommen sehend und behaart (Borsten) zur Welt (Nestflüchter). Ihr Geburtsgewicht beträgt zwischen 740 und 1100 Gramm. Die Säugezeit der meist zahlreichen Frischlinge dauert 2,5 bis 3,5 Monate.[29] Falls das Weibchen zu einer Rotte gehört, trennt es sich von dieser und geht seinen eigenen Weg, bis die Jungen groß genug sind, um mit der Rotte mitzuhalten. Die Bindung zwischen Bache und Frischlingen dauert i. d. R. 1,5 Jahre.
Das Weibchen wählt dabei vor der Geburt sorgfältig den Ort für ein Geburtsnest aus. Diese Wurfkessel sind häufig in Richtung Süden exponiert,[30] so dass sie von der Sonne erwärmt werden. In sumpfigen Regionen sucht das Weibchen nach Bodenerhebungen, damit das Nest trocken ist. Sie polstert das Nest mit Gras aus und baut anschließend eine Art Dach. Im Durchschnitt bringen Weibchen etwa sieben Jungtiere zur Welt. Während der Geburt liegt das Weibchen gewöhnlich in der Seitenlage.
Während der ersten Lebenstage der kälte- und nässeempfindlichen Jungtiere bleibt das Weibchen meist im Geburtsnest. Je nach Witterungsbedingungen verlässt das Weibchen das Nest mit seinen Jungtieren nach ein bis drei Wochen. Weibchen verteidigen ihre Jungtiere energisch. Dabei kann es auch zu Angriffen auf Menschen kommen.
Bei den Wildschweinen Mitteleuropas ist die Jagd der entscheidende Mortalitätsfaktor. Aufgrund der günstigen Umweltbedingungen ist allerdings die derzeitige hohe natürliche Wachstumsrate der Populationen so hoch, dass auch bei der derzeit praktizierten Jagdpraxis jahrzehntelang ein rasanter Populationsanstieg zu beobachten war. Bei einer natürlichen Jugendmortalität der Frischlinge von etwa 20 Prozent müssten nach Modellberechnungen mindestens etwa 65 Prozent der jährlichen Sommerpopulation geschossen werden, damit diese absinkt.[31] Die Mortalität von Wildschweinen, insbesondere Frischlingen, durch Prädatoren wie den Wolf erreichte auch in Regionen mit stabilen Wolfspopulationen nie mehr als 6 Prozent. Natürliche Sterblichkeit, etwa durch harte, frostreiche Winter, Dürren und andere Perioden mit Nahrungsmangel wurde in Langzeituntersuchungen auf etwa 15 Prozent abgeschätzt. In den Populationen erreichte nur ein geringer Teil 10 Lebensjahre (hier: 22 von 1783, 3 das maximale Alter von 13 Jahren).[32][33] Wie in solchen Fällen oft zu beobachten, führt hoher Jagddruck zu einer beschleunigten Reproduktion und einem früheren Beginn der Reproduktionsphase.[34]
Wildschweine leben in Mutterfamilien, im Harem oder in Gruppen vorjähriger Tiere zusammen. Einzelgängerisch leben insbesondere männliche Tiere. Die typischste Form des Zusammenlebens ist die Mutterfamilie, die aus einem Weibchen mit ihrem letzten Nachwuchs besteht. Gelegentlich bleibt der weibliche Nachwuchs des Vorjahres bei der Mutter und führt dann mitunter auch schon eigenen Nachwuchs. Die ursprüngliche Mutter ist in einem solchen Sippenverband das Leittier. Fremde Wildschweine werden in der Regel nicht in eine solche Gruppe aufgenommen. Treffen verschiedene Mutterfamilien aufeinander, wahren sie voneinander Abstand. Diese Gruppen brechen auseinander, wenn das Nahrungsangebot nicht ausreichend ist, wenn sie durch Jagd oder sonstige Störungen auseinandergesprengt werden, oder wenn das Leittier stirbt. Aufgrund der hohen Sterblichkeit der Jungtiere schwanken die Gruppenstärken sehr stark. Gruppen von mehr als 20 Tieren sind in Mitteleuropa Ausnahmen.
Die vorjährigen Männchen werden vom Weibchen aus der Gruppe vertrieben und leben dann in der Regel für mindestens ein Jahr in einem eigenen Verband. Auch hier kommt es nicht zu Zusammenschlüssen mit vorjährigen Tieren aus anderen Gruppen. Die Hierarchie zwischen den einzelnen Tieren einer solchen Gruppe ist seit der Jungtierzeit ausgekämpft.
Ab dem zweiten Lebensjahr ziehen Männchen meist als Einzelgänger durchs Revier. Während der Paarungszeit von November bis Januar schließen sie sich einzeln Mutterfamilien an. Der Kontakt zwischen dem Männchen und der Mutterfamilie bleibt jedoch lose – er ruht nicht im gemeinsamen Lager und das Leitweibchen führt die Gruppe.
Gelegentlich lassen sich auch Gruppen vorjähriger Tiere beobachten, in denen männliche und weibliche Tiere zusammenleben. Sie treten dann auf, wenn das Mutterweibchen entweder abgeschossen wurde oder eines natürlichen Todes starb. Solche untypischen Gruppen lösen sich in der nächsten Paarungszeit auf.
Physisch ausgewachsen sind Wildschweine im Alter von fünf bis sieben Jahren; allerdings erreichen nur wenige Individuen dieses Lebensalter.
In schwach bejagten Populationen beträgt die Lebenserwartung zwischen 3–6 Jahren, während sie in stärker bejagten Populationen auf 2–3 Jahre sinkt.[35] Die jährliche Sterblichkeitsrate beträgt 50 %. Besonders bei Frischlingen ist dies ein niedriger Wert. Dabei ist Jagd die Haupttodesursache in Europa, Krankheiten spielen nur eine geringe Rolle.[36] Physisch ausgereifte Wildschweine machen nur einen geringen Teil der Wildschweinpopulation aus. Nur wenige Tiere werden noch älter. In Gefangenschaft dagegen erreichen Wildschweine ein wesentlich höheres Lebensalter. Belegt sind Wildschweine, die das 21. Lebensjahr erreicht haben.
Zu den natürlichen Feinden des Wildschweins zählen Tiger, Wolf und Braunbär. Sowohl Luchs, Fuchs, Wildkatze als auch der Uhu schlagen außerdem gelegentlich Jungtiere.
Für Wölfe stellen Wildschweine eine Hauptbeute dar, wobei der Anteil je nach Lebensraum schwankt. Bei einer zu Beginn der 1980er Jahre im nordeuropäischen Russland durchgeführten Untersuchung enthielten 47 % der Wolfsexkremente Wildschweinreste. In anderen Regionen Russlands kamen ähnliche Untersuchungen zu dem Ergebnis, dass Wildschweine im Frühjahr und Sommer bis zu 80 % und im Herbst 40 % der Beute ausmachen. Bei der Jagd hetzen Wölfe die Wildschweingruppe über eine längere Strecke und versuchen dabei, ein Tier von der Gruppe abzutrennen. Vor allem Jungtiere und vorjährige Tiere fallen ihnen zum Opfer. Ausgewachsene Wildschweine können sich – in die Enge getrieben – gegen Wölfe durchaus verteidigen.
Nach Untersuchungen in Osteuropa jagen Braunbären dann Wildschweine, wenn ihnen andere Nahrungsreserven nicht zur Verfügung stehen oder wenn sie aufgrund unzureichender Fettreserven nicht in den Winterschlaf verfallen. Sie beschleichen dann die nachts im Nest ruhenden Wildschweine oder überfallen sie in ihrer Suhle. Im Winter verfolgen sie aber auch kranke und geschwächte Tiere über weite Strecken.
Luchs, Fuchs, Wildkatze und Uhu haben im Vergleich zu Wolf, Sibirischem Tiger und Braunbär nur eine untergeordnete Rolle als Beutegreifer. Sie jagen vor allem frisch geborene oder geschwächte Jungtiere. Vom Fuchs wird berichtet, dass er Weibchen mit Jungtieren gelegentlich nachfolgt, um eventuell zurückbleibende Jungtiere zu erjagen.
Wildschweine gelten als ständiges Erregerreservoir und als Hauptüberträger der Klassischen Schweinepest auf Hausschweinbestände. 2002 wurden noch 451 Fälle bei Wildschweinen in Deutschland gemeldet, was auch zu einem erhöhten Jagddruck führte. In den letzten Jahren ist die Befallssituation jedoch zurückgegangen. Seit 2014 sind Fälle der Afrikanischen Schweinepest im Osten der Europäischen Union bekannt.[37] Anfang 2019 wurde mit dem Bau eines Wildschweinzauns an der deutsch-dänischen Grenze begonnen. Nach Angaben der zuständigen dänischen Naturbehörde soll so einer Übertragung der Afrikanischen Schweinepest vorgebeugt werden.[38]
Wildschweine sind Wirte für Trichinen. Aus diesem Grund muss Wildschweinfleisch vor der Verwertung einer Trichinenuntersuchung unterzogen werden. Positive Befunde sind sehr selten; die Untersuchung ist jedoch notwendig, da eine Erkrankung für den Menschen im Extremfall tödlich enden kann.
15 % der in Deutschland erlegten Wildschweine sind Träger des Hepatitis-E-Virus. Inwieweit eine Übertragung auf den Menschen erfolgt, ist noch ungeklärt.[39] Wildschweine auf der iberischen Halbinsel wurden als Träger des Tuberkulosebakteriums identifiziert.[40] In einem im Jahr 2012 durchgeführten Versuch übertrugen Wildschweine – ohne direkten Kontakt – Ebolaviren an Primaten, ohne dabei selbst tödlich zu erkranken.[41]
Die ältesten bekannten Fossilfunde, die eindeutig dem Wildschwein zugeordnet werden können, stammen in Europa aus dem späten Miozän (vor etwa 6 Millionen Jahren) und in Nordamerika aus dem frühen und mittleren Pleistozän (vor etwa 1,8 Millionen Jahren). Im Jahr 2021 wurden Fossilien aus Zypern beschrieben, die belegen, dass Wildschweine zu Beginn des Holozäns auf dieser Insel vorkamen.[42]
Innerhalb der Gattung Sus ist die dem Wildschwein am nächsten verwandte Art mit sehr großer Wahrscheinlichkeit das Zwergwildschwein (Sus salvanius). Diesen beiden Arten stehen alle weiteren Sus-Arten als Bart- und Pustelschweine gegenüber. Deren innere Verwandtschaftsbeziehungen sind allerdings noch ungeklärt.
Neben der Nominatform wurden eine Reihe von Unterarten beschrieben. Diese werden anhand der Basilarlänge des Schädels und der Größenverhältnisse des Tränenbeins differenziert. Die Länge des Tränenbeins nimmt von Westen nach Osten ab und seine Höhe nimmt zu. Der gesamte Schädel wird dabei kürzer und höher. Die nördlicheren und nordwestlicheren Arten haben außerdem eine zunehmend dichtere und längere Behaarung. Auf Inseln lebende Wildschweine sind generell kleiner.
Folgende Unterarten werden unterschieden:
Europäische Wildschweine haben meist 2n = 36 Chromosomen. Hausschweine besitzen dagegen 2n = 38 Chromosomen. Das japanische Wildschwein Sus scrofa leucomystax und Populationen im ehemaligen Jugoslawien haben dieselbe Chromosomenzahl wie das Hausschwein. In niederländischen Wildschweinpopulationen sind Tiere mit 2n = 37 Chromosomen relativ häufig und solche mit 2n = 38 ausgesprochen selten. Die Arme eines submetazentrischen (zwischen Mitte und Ende) Chromosoms der Wildschweine entsprechen dabei zwei telozentrischen Chromosomen (Chromosomen mit einem endständig lokalisiertem Centromer) der Hausschweine. Im Laufe der Domestizierung des Wildschweins kam es vermutlich durch Fission zur Erhöhung der Chromosomenzahl. Allerdings besteht auch die Möglichkeit, dass die ursprüngliche Chromosomenzahl der Wildschweine bei 2n = 38 lag und durch zentrische Fusion von zwei Paaren telozentrischer Chromosomen sich ein paar submetazentrischer Chromosomen bildete. Die japanischen und jugoslawischen Unterarten würden dann den ursprünglichen Zustand abbilden.[43]
Kreuzungen zwischen Wild- und Hausschweinen ergeben fruchtbare Nachkommen, auch wenn die Chromosomenzahl der Elterntiere unterschiedlich sind.[44]
Aus globaler Sicht wird das Wildschwein von der Weltnaturschutzunion IUCN in der Roten Liste gefährdeter Arten als Least Concern (nicht gefährdet) geführt.[45] Lokale Bedrohungen gehen zurück.
In dem großen Verbreitungsgebiet des Wildschweins ist es mehrfach unabhängig voneinander zur Domestikation gekommen. Die Domestikation des Wildschweins ist ähnlich wie bei Schafen und Ziegen mit einer Abnahme der Größe einhergegangen. Archäologische Funde von Schweineknochen, die deutlich unterhalb der Variationsbreite von Wildschweinknochen liegen, werden deshalb als Beleg für eine Wildschweindomestikation betrachtet. Die ältesten gesicherten Belege für eine Domestikation hat man im Südosten der Türkei gefunden. In frühneolithischen Siedlungen aus der ersten Hälfte des 8. Jahrtausends v. Chr. haben Ausgrabungen Schweineknochen an den Tag gebracht, die sich in ihren Größenverhältnissen deutlich vom Wildschwein unterscheiden. Im Irak und für Europa datieren sichere Belege auf 7000 v. Chr. Unabhängig davon fand die Domestikation des Wildschweins in China statt, wo die ältesten Knochenfunde auf eine Haustierhaltung des Wildschweins im 6. Jahrtausend v. Chr. hinweisen. In Thailand lassen archäologische Befunde die Domestikation auf das 4. Jahrtausend v. Chr. datieren.
Die Domestikation hat in Mitteleuropa zu Schweinen geführt, die im Mittelalter häufig nur eine Widerrist-Höhe von 75 cm hatten. In ihrem Erscheinungsbild – dichte Körperbehaarung, langgestreckter Kopf, Stehmähne – glichen sie jedoch noch sehr dem Wildschwein:
„Bis zum 18. Jahrhundert wich das Leben der europäischen Hausschweine nicht grundlegend von dem der Wildschweine ab. Durch die Haltungsbedingungen waren sie nicht gegen klimatische Unbilden abgeschirmt. Ihr Futter mussten sie überwiegend in den Wäldern selbst suchen, und sie bekamen nur Abfälle zugefüttert. Zudem dürfte gelegentlich ein Keiler in ihr Gehege eingedrungen sein, um eine Sau zu decken. Die Folge war, dass sich Hausschweine bis zu dieser Zeit im Typ kaum von Wildschweinen unterschieden. Es waren langbeinige schlanke Tiere mit langem gestrecktem Kopf und einem deutlichen Borstenkamm auf dem Rücken. Noch um 1800 betrug das Schlachtalter von Schweinen in Deutschland 1½ Jahre; ihr Gewicht lag damals bei 50 kg.“[46]
Die heutigen Hausschweine, wie etwa das Schwäbisch-Hällische Landschwein oder das Deutsche Edelschwein, sind verhältnismäßig moderne Züchtungen. Sie entstanden, nachdem die Praxis der Eichelmast zunehmend eingestellt wurde. Die erste moderne Schweinerasse entstand um 1770 in England.
Das Wildschwein gehörte zum wichtigsten Jagdwild der Menschen des Mesolithikums. Aufgrund archäologischer Befunde ist man der Überzeugung, dass Wildschweine in Mitteleuropa etwa 40 bis 50 % der Jagdbeute ausmachten. Unsere Vorfahren verwendeten Fallgruben und jagten mit Pfeil und Bogen die leicht zu erlegenden Jungtiere und vorjährigen Tiere.
Die Jagd auf einen ausgewachsenen Keiler erforderte Mut und Geschick. Ein verletztes ausgewachsenes Wildschwein greift auch den Menschen an und insbesondere die männlichen Tiere vermögen mit ihren langen Eckzähnen dem Menschen tödliche Verletzungen beizufügen. Es galt daher durchaus als königliche Mutprobe, sich nur mit der so genannten Saufeder – einem Jagdspieß – auf Wildschweinjagd zu begeben. Die erfolgreiche Jagd Karls des Großen auf einen Keiler wird dementsprechend auch in der St. Galler Handschrift Carolus Magnus et Papa Leo aus dem Jahre 799 gewürdigt.
Wie zahllose Gemälde und kunsthandwerkliche Arbeiten zeigen, war die Wildschweinhatz mit Pferd und Jagdhunden die übliche Jagdweise. Am württembergischen Herzogenhof wurden zu Anfang des 17. Jahrhunderts 900 große Jagdhunde gehalten, mit denen man auf Wildschweinjagd ging. Die wertvolleren dieser Hunde, die man auch als „Sauhunde“ oder „Schweinshunde“ bezeichnete, wurden gegen die Angriffe der Wildschweine mit breiten Halsbändern und mitunter sogar Panzerhemden geschützt. Aufgabe der Hunde war es, das Wildschwein so lange zu hetzen, bis es ermüdete, und es dann an einem Ort festzuhalten, bis der Jäger es aus naher Entfernung tötete. Bei diesen Sauhatzen wurden regelmäßig Menschen, Pferde und Hunde durch angreifende Wildschweine schwer und mitunter tödlich verletzt.
Die Entwicklung der Feuerwaffen machte die Jagd auf das Wildschwein einfacher. Es bestand keine Notwendigkeit mehr, sich einem mit seinen Hauern wild schlagenden Keiler direkt zu stellen. Trotzdem war insbesondere im Barock die Jagd auf das Wildschwein fester Bestandteil des höfischen Zeremoniells. Sauhatzen zu Pferd gehörten zwar noch zu den fürstlichen Vergnügungen, häufig wurden die Tiere jedoch auch in so genannten Hetz- oder Saugärten vor die Büchsen der höfischen Gesellschaft getrieben. Die erjagten Tiere spielten dabei durchaus auch eine Rolle bei der Versorgung der Bevölkerung mit Fleisch. 1669 verkaufte beispielsweise das „Proviant- und Rauchhaus des Jägerhofes Dresden“ 616 geschossene Tiere an die Bevölkerung; in Preußen waren die Bürger der Städte gezwungen, dem königlichen Hof erjagte Wildschweine abzukaufen. Demgegenüber stand der massive landwirtschaftliche Schaden, den die Wildschweine auf den Feldern anrichteten. Den Bauern war es in der Regel nicht erlaubt, die in ihre Felder einfallenden Wildschweine zu töten – sie durften lediglich mit Knüppeln ihre Anbauflächen schützen.
Dies änderte sich mit dem Verfall des Absolutismus. Jagdbeschränkungen auf Wildschweine wurden aufgehoben und ab dem letzten Drittel des 18. Jahrhunderts wurden in vielen mitteleuropäischen Ländern Verordnungen erlassen, nach denen Wildschweine nur noch in Tiergärten oder Wildgattern erlaubt waren. Mitte des 19. Jahrhunderts war das Wildschwein deswegen in zahlreichen mitteleuropäischen Regionen nicht mehr vertreten. Dazu trug wesentlich bei, dass infolge der Revolution von 1848 das Jagdrecht an das Grundeigentum gebunden wurde. Der Jagdinhaber hatte den entstehenden Wildschaden zu ersetzen und dies führte zu einer massiven Dezimierung der Wildschweinbestände. Das preußische Wildschadengesetz von 1891 beispielsweise verlangte vom Jagdberechtigten vollen Ausgleich des Wildschweinschadens, wenn ihm Hegeabsichten unterstellt werden konnten. Als Hegeabsicht wurde dabei schon gewertet, wenn der Jagdberechtigte ein Weibchen mit Jungtieren nicht abschoss.
Wie im Abschnitt „Verbreitung und Lebensraum“ beschrieben, waren in den 1940er Jahren viele Regionen Mitteleuropas von Wildschweinen nicht mehr besiedelt. Zur Ausbreitung des Wildschweins hat beigetragen, dass in den ersten Nachkriegsjahren insbesondere in Deutschland die Jagd nur eingeschränkt erlaubt war. Auch der vermehrte Anbau von Mais lässt die Wildschweinstrecken steigen. Im Jagdjahr 2007/08 wurden in Deutschland 447.000 Tiere erlegt, 2010/11 waren es 579.000, was einem Anstieg um 30 % innerhalb von drei Jahren entspricht. Die Tendenz ist ungebrochen, 2015/16 lag die Quote bei 610.600. Allerdings schwankt die jährliche Strecke in den Bundesländern zum Teil erheblich. Allein der Vergleich zwischen den Stadtstaaten Berlin mit über 1.500 Abschüssen, Hamburg mit 128 und Bremen mit nur zwei zeigt dies deutlich.[47] Das Wildschwein ist mittlerweile das zweithäufigste jagdbare Haarwild nach dem Reh in Deutschland, in Österreich steht es noch an fünfter, in der Schweiz an sechster Stelle (2015 auch hier bereits an fünfter Stelle).[48]
Wildschweine werden, soweit verwertbar, zu Wildbret verarbeitet. Das Fleisch vom Wildschwein ist nach wie vor am begehrtesten. Das Aufkommen 2016/17 in Deutschland lag laut Deutschem Jagdverband bei 13.900 Tonnen.[49] Der errechnete Wert des Wildbrets liegt bei über 92,3 Mio. €.[50] Als Allesfresser unterliegt Wildschwein der Pflicht zur amtlichen Untersuchung (Beschau) auf Trichinen. Seit der Atomkatastrophe von Tschernobyl muss in südlichen Regionen der Bundesrepublik auch auf radioaktive Belastung durch 137Cs untersucht werden, sofern das Fleisch in den Handel verbracht wird.[51] Laut einem Bericht des Telegraph war 2014 die Strahlenbelastung der Wildschweine in Sachsen immer noch so hoch, dass 297 von 752 erlegten Tieren den Grenzwert von 600 Bq/kg überschritten und vernichtet werden mussten.[52] Auch in bestimmten Gebieten Schwedens (Uppsala län, Gävleborgs län und Västmanlands län) wiesen 69 von 229 erlegten Wildschweinen Werte über 1500 Bq/kg auf, der Höchstwert in der 2017/2018 durchgeführten Analyse lag bei etwa 40 000 Bq/kg.[53] Durch ihr Ernährungsverhalten sind Wildschweine deutlich höher belastet als andere Wildtierarten. Die Kontamination geht jedoch zurück. Während das bundesweite Messprogramm IMIS 2014 bis 2016 noch Werte von bis zu rund 2.500 Becquerel pro Kilogramm für Wildschweine feststellte, lagen die Höchstwerte 2016 bis 2018 bei bis zu rund 1.300 Becquerel pro Kilogramm. Der Großteil der Werte war deutlich niedriger.[54]
Im Allgemeinen werden Frischlinge unter 15 kg nur zur Seuchenbekämpfung (zum Beispiel im Fall von Schweinepest) erlegt. Gutes Wildbret liefern Überläufer und nicht zu alte Tiere beiderlei Geschlechtes. Ältere Stücke werden zu Wurst verarbeitet. Keiler in der Rauschzeit sind kaum zu verwerten.
Wildschweine leben überwiegend in ländlichen Regionen, können aber bei geeigneten Bedingungen auch Siedlungen, bis hin zu Großstädten, dauerhaft besiedeln, sie meiden also nicht generell Regionen mit hoher Bevölkerungskonzentration. Kommt es häufiger zu Kontakt mit Menschen, zeigen sie Verhaltensanpassungen.[55] Häufig nimmt die nächtliche Aktivitätsperiode zu[56], es kann aber, vor allem aufgrund fehlender Bejagung in Städten, zu Gewöhnungsvorgängen (Habituation) kommen, wobei die Tiere ihre Scheu vor dem Menschen verlieren.[55] Dies gilt vor allem dann, wenn sie zusätzlich gefüttert werden.
Erfahrungen in Berlin zeigen, dass die Bejagung im urbanen Raum von Teilen der Bevölkerung einerseits häufig aus Sympathie für die Tiere und aus Tierschutzgründen abgelehnt wird, andererseits wegen der verursachten Schäden in Gärten und Grünanlagen massiv gefordert wird. Hier steht daher neben der Bejagung vor allem die Beratung der Bürger zum angemessenen Umgang mit Wildschweinen im Wohnumfeld im Vordergrund.[57] Eine Umfrage in Barcelona (Spanien) zeigte aber, dass massiver Abschuss von Wildschweinen in der Stadt sogar von solchen Bürgern überwiegend abgelehnt wurde, die vorher negative Erfahrungen mit ihnen gemacht hatten.[58] In Berlin zeigte rund ein Viertel der Befragten in stark betroffenen Gebieten Sympathie für eine radikale Bekämpfung.[59]
Direkte Angriffe von Wildschweinen auf Menschen sind selten, zeigen aber in den vergangenen Jahrzehnten eine zunehmende Tendenz.[60] Von 412 analysierten Fällen weltweit erfolgte nur ein Viertel während einer Jagd, dann meist durch angeschossene Tiere. Etwa die Hälfte (49 %) der Angriffe abseits von Jagden erfolgte ohne vorherige Provokation durch eigenes Verhalten wie Bedrohung, ebenfalls zur Hälfte (52 %) Nachts. In den Fällen, bei denen das Geschlecht festgestellt werden konnte, erfolgten die meisten (82 %) der Angriffe durch Keiler. In 69 % der Fälle kam es zu Verletzungen, tödliche Verletzungen kamen vor, blieben aber wenige Einzelfälle. Nur in wenigen Fällen (etwa 10 %) waren die Menschen von Hunden begleitet.[60] Aufgrund der Körpergröße überwiegen, meistens oberflächliche, Verletzungen an den Beinen und im unteren Rumpfbereich.[61] Häufiger als Angriffe auf Menschen sind Wildunfälle mit Autos, meist auf mäßig befahrenen Straßen Nachts.[62] Allein in Berlin kam es 2004/2005 zu 653 Unfällen mit Wildschweinen.[59] Weitere Probleme betrafen Schäden durch Wühltätigkeit in Gärten und Parks und hin und wieder Konflikte mit abfallverwertenden Tieren.[55]
Wildschweine haben einen robusten Umgang miteinander und können selbst ohne aggressive Absichten Menschen versehentlich schwer verletzen. Von der Haltung von Wildschweinen als Haustiere wird daher grundsätzlich abgeraten.[63][64]
Im Périgord (Frankreich) werden speziell zur Trüffelsuche trainierte Wildschweine eingesetzt.
In den 1980er Jahren gelangte ein im Hildesheimer Raum abgerichtetes Wildschwein zu weltweiter Bekanntheit und fand als erstes Schwein im Dienst der Polizei Aufnahme in das Guinness-Buch der Rekorde: Das Spürwildschwein Luise der Polizei Niedersachsen war nach Ausbildung durch einen Diensthundeführer in der Lage, vergrabene Sprengstoffe und Rauschgiftproben ebenso gut wie Suchtmittelspürhunde zu finden. Die Bache stand von 1984 bis zur Pensionierung ihres Ausbilders und Führers 1987 im Dienst der Polizei. Sie kam wegen ihrer aufwändigen Öffentlichkeitsarbeit nur in vier Fällen zu einem Polizeieinsatz, wobei sie zweimal fündig wurde.
Die Jagd auf das wehrhafte Wildschwein ist immer wieder Thema der Literatur gewesen. Das reicht von den Taten des Herakles, der den Erymanthischen Eber einzufangen hat, über das Nibelungenlied und die griechische Überlieferung der Wildschweinjagd der Atalante und des Meleager (von Peter Paul Rubens auch in Gemälden festgehalten) bis zur Darstellung in der Comic-Serie Asterix.
Schon in den Erzählungen des Homer wird davon berichtet, wie die griechische Göttin der Jagd Artemis aus Rache ein Wildschwein auf die Erde schickt, das die Felder und Weingärten verwüstet. Der römische Dichter Ovid hat beschrieben, welche Schäden wühlende Wildschweine auf den Feldern der Bauern verursachen. In der germanischen Edda jagen die Helden jeden Tag den Keiler Sährimnir, der am nächsten Morgen aufersteht, um erneut gejagt zu werden. Auch in Märchen kommt der Wildschweinkampf als Mutprobe vor. Im Märchen vom Tapferen Schneiderlein fängt das schmächtige Schneiderlein durch einen schlauen Trick den wilden Eber, vor dem sich sogar die Jäger fürchteten (siehe auch Der singende Knochen).
In der Comic-Serie Asterix, deren Handlung im Gallien der Römerzeit um das Jahr 50 v. Chr. unter Julius Caesar spielt, gelten Wildschweine als Leibspeise nicht nur der Hauptfiguren Asterix und Obelix, sondern aller Bewohner des gallischen Dorfes, das den Römern erbittert Widerstand leistet. Fast jedes Heft der Comic-Serie endet damit, dass das gesamte Dorf sich beim gemeinsamen Wildschweinessen versöhnt und feiert.
Im Roman Hannibal von Thomas Harris spielen Wildschweine eine Rolle in den Racheplänen Mason Vergers, eines Opfers von Doktor Lecter. Er lässt eine Wildschweinrasse züchten, die besonders wild und sogar blutrünstig ist, um sie als Mordwaffe gegen Doktor Lecter einzusetzen.
Das Wildschwein wurde häufig als Wappentier verwendet und stand auch Pate für die Namensgebung von Ortschaften. Bekannte Beispiele sind die Kreisstadt Eberswalde nordöstlich von Berlin, die mehrfach auftretenden Ortsnamen Eberbach oder Ebersbach, Everswinkel im Münsterland oder Eversberg im Sauerland. Einen Keiler mit stattlichen Hauern ziert jeweils das Wappen vom Landkreis Ebersberg und der Kreisstadt Ebersberg in Oberbayern; auch der Ort Ebermannstadt in Oberfranken verwendet eine Abbildung des Tieres.
Das Wappen des Wolfsburger Stadtteils Vorsfelde zeigt auf silbernem Grund einen springenden schwarzen Keiler über grünem Boden. Es ist ein redendes Wappen, denn das Wildschwein vergegenständlicht den Namensteil Vor im Ortsnamen Vorsfelde. Dat Vor ist ein Begriff aus dem Niederdeutschen und steht für ein mageres Schwein. Das Wappenbild in der heutigen Form tauchte erstmals um 1740 auf. Es entstand aus dem Vorsfelder Ortssiegel, auf dem ein springendes Wildschwein bereits 1483 nachweisbar ist. Die Übernahme als Wappentier beruht vermutlich auch auf der Häufigkeit von Schwarzwild in den nahen Drömlingswäldern. Seit 1952 steht ein Keiler als ausgestopftes Wappentier in einem Schaukasten im früheren Vorsfelder Rathaus (heute Verwaltungsstelle der Stadt Wolfsburg), der in Ortsnähe geschossen wurde.
Das in Mecklenburg ansässige alte Adelsgeschlecht Bassewitz leitet seinen Namen von dem Wort „Basse“ ab, einer in der Jägersprache gebräuchlichen Bezeichnung für einen mächtigen Keiler. Auch sie tragen den Keiler im Familienwappen.
Der Keilerkopf ist Markenzeichen der Spirituosenfabrik Hardenberg-Wilthen in Nörten-Hardenberg („Hardenberger“). Sie gab sich dieses Markenzeichen aufgrund des Keilers als Wappentier der Grafen von Hardenberg, die vor Ort ihren Stammsitz haben.
Keiler als Wappentier für Wolfsburg-Vorsfelde
Wappen derer von Bassewitz
Wappen von Schweinspoint
Wappen derer von Hardenberg
Wappen von Wörlitz
Das Wappentier als ausgestopftes Wildschwein in der Verwaltungsstelle Vorsfelde
Suhlende Wildschweine und ein Frischling Das Wildschwein (Sus scrofa) ist ein Paarhufer in der Familie der Echten Schweine und die Stammform des Hausschweins. Das ursprüngliche Verbreitungsgebiet reicht von Westeuropa bis Südostasien, durch Aussetzen in Nord- und Südamerika, Australien sowie auf zahlreichen Inseln ist es heute nahezu weltweit verbreitet.
Wildschweine sind Allesfresser und sehr anpassungsfähig; in Mitteleuropa nimmt die Population vor allem durch den vermehrten Anbau von Mais stark zu und die Tiere wandern verstärkt in besiedelte Bereiche ein.
Berazê kovî, berazkûvî yan jî berazê birra[3] (Sus scrufa), cureyekî berazan (Suidae) ji cotsimdaran (Artiodactyla) e ku bi hêz û xurt e.
Ew dikare heta metre û nîvekê (1,5 m) jî dirêj bibe. Berazên kovî dikare bi pozê xwe axê biqelêşe. Diranên berazê nêr mezin in.
Berazên kovî ji bo goşt nêçîra wan dikin li gelek welatên Asya û Ewropayê. Berazên kovî zerareke mezin didin rez û baxçeyan. Berê li çiyayên Kurdistanê berazên kovî gelek bûn lê niha kêm bûne.
Berazê kovî, berazkûvî yan jî berazê birra (Sus scrufa), cureyekî berazan (Suidae) ji cotsimdaran (Artiodactyla) e ku bi hêz û xurt e.
U cignali, o cignale o singhjar (Sus scrofa) hè un mammiferu chì faci parti di a famiglia di i Suidae. Si trova in tutti i cuntinenti: in Auropa, in Asia, in u nordu di l'Africa, in America suttana è suprana. U cignali stà piuttostu in i furesti è in i machji, ind'eddi ci sò l'ochji d'acqua.
L'adultu hè longu (da u capu à a coda) 90 à 170 cm. U masciu hè altu 60 à 110 cm, inveci a femina hè appena menu alta : da 55 à 90 cm. U pesu mizanu di u cignali hè 130 kilò. Ma u cignali masciu pesa da 30 à 300 kilò. A lovia, u cignali femina, pesa da 30 à 90 kilò. A coda varieghja da 15 à 30 cm. U cignali pò campà sin'à deci anni. U pilamu di i ghjovani cignali, i purcastri, hè sainatu giaddu. À u capu di cinqui o sei mesa, diventa russicciu, eppo finalmenti brunu. U pelu hè niricciu ind'è l'adultu, spessu è duru, abbastanza longu. U pelu di u cignali vechju diventa grisgiu. Ind'è u masciu, i denti di l'ochji sò più longhi è sò chjamati i sanni.
Hè raru di veda u cignali di ghjornu, chì ùn esci da a i rimmissi cà à l'abrugata è di notti. Ci vedi pocu u cignali. Si servi dinò di u so grugnulu par tuccà. Corri lestu u cignali: insin'à 70 km à l'ora.
U cignali hè unnivoru, ma parti è più di u so cibu sò pianti. Li piacini mori i castagni, i noci, i fica, a ghjandi, ma dinò i funzi, i poma è a biada. Ma manghja ancu i radichi, i graneddi. Manghja ancu i varma, i mignoculi, l'aciartuli, i picculi aceddi, l'insetti, i ranochji, o i cadavari di bestii, et cetara.
Accadi à spessu chì u cignali fessi i disguasti. Chì u cignali ruma, è vultulieghju a terra, circhendu radichi o mignoculi. Ci sò i disguasti quandu 'ssi rumati sò fatti in ortu o in i loca cultivati.
U cignali adultu è vechju si ni stà solu. Ma i lovii si ni stani incù i purcastri è i ghjovani. I cignalotti inveci si ni stani in picculi bandi.
I cignala s'accuppiani quandu a lovia hè imburrita, d'uttrovi à ghjinnaghju, ma u più suventi di nuvembri o di dicembri. A gestazioni dura quindici sittimani. Ci hè una curpata à l'annu ind'è u cignali. A lovia purciddeghja in un agrottu fattu di frascona. Nascini i purcasti da frivaghju à ghjunghju, ma piuttostu da marzu à maghju. I purcastri sò sainati giaddi. A curpata di a lovia hè in generali di 3 à 6 purcastri, u massimu essendu 10.
U cignali hè mori cumunu in Corsica. Hè chjamatu singhjari in u sartinesu è à Portivechju. A sottuspezia di cignali prisenti in Corsica hè: Sus scrofa sardous, una sottuspezia di cignali chì hè specifica di a Corsica è di a Sardegna. U cignali corsu t'hà u grugnu è u capu menu grossi cà u cignali cumunu in Auropa. Sò schersi in Corsica i cignali di più di nuvanta kilò. Ci hè dinò menu purcastri (1 à 5) ind'è u cignali corsu. Ci hè ancu una diffarenza genetica, chì u cignali corsu t'hà 38 crumusomi, com'è u porcu è u cignali d'Asia. U cignali cumunu in Auropa inveci, t'hà 36 crumusomi (Franceschi & Dubray 1987).
A caccia di u cignali hè mori pupulari in Corsica. A cacciamossa o battuta si faci da l'apartura da a caccia insin'à a sarratura, da mezu aostu à ghjinnaghju. Si stima chì si tomba circa 10000 cignali à l'annu in i battuti.
U cignali hè prisenti in l'isula sana, ma hè più abbundanti in i machjona cà in i furesti. In a Costa uriintali, ci hè menu cignala cà in altrò.
À spessu, i cignali sò cruciati incù i porchi mansi. Difatti, i sioni (ancu chjamati razzoni) sò abbastanza numarosi. In 1982, si stimava chì ci era circa 60% di sioni in a pupulazioni tutali cignalina in Corsica (Franceschi & Dubray 1987). I sioni sò più maiori cà i cignali. Sò dinò menu salvatichi cà i cignali è accadi ch'eddi s'avvicinessini di i paesi è ch'eddi andessini ancu in i ruminzulaghji par manghjà.
U cignali, o cignale o singhjar (Sus scrofa) hè un mammiferu chì faci parti di a famiglia di i Suidae. Si trova in tutti i cuntinenti: in Auropa, in Asia, in u nordu di l'Africa, in America suttana è suprana. U cignali stà piuttostu in i furesti è in i machji, ind'eddi ci sò l'ochji d'acqua.
L'adultu hè longu (da u capu à a coda) 90 à 170 cm. U masciu hè altu 60 à 110 cm, inveci a femina hè appena menu alta : da 55 à 90 cm. U pesu mizanu di u cignali hè 130 kilò. Ma u cignali masciu pesa da 30 à 300 kilò. A lovia, u cignali femina, pesa da 30 à 90 kilò. A coda varieghja da 15 à 30 cm. U cignali pò campà sin'à deci anni. U pilamu di i ghjovani cignali, i purcastri, hè sainatu giaddu. À u capu di cinqui o sei mesa, diventa russicciu, eppo finalmenti brunu. U pelu hè niricciu ind'è l'adultu, spessu è duru, abbastanza longu. U pelu di u cignali vechju diventa grisgiu. Ind'è u masciu, i denti di l'ochji sò più longhi è sò chjamati i sanni.
Hè raru di veda u cignali di ghjornu, chì ùn esci da a i rimmissi cà à l'abrugata è di notti. Ci vedi pocu u cignali. Si servi dinò di u so grugnulu par tuccà. Corri lestu u cignali: insin'à 70 km à l'ora.
U cignali hè unnivoru, ma parti è più di u so cibu sò pianti. Li piacini mori i castagni, i noci, i fica, a ghjandi, ma dinò i funzi, i poma è a biada. Ma manghja ancu i radichi, i graneddi. Manghja ancu i varma, i mignoculi, l'aciartuli, i picculi aceddi, l'insetti, i ranochji, o i cadavari di bestii, et cetara.
Accadi à spessu chì u cignali fessi i disguasti. Chì u cignali ruma, è vultulieghju a terra, circhendu radichi o mignoculi. Ci sò i disguasti quandu 'ssi rumati sò fatti in ortu o in i loca cultivati.
U cignali adultu è vechju si ni stà solu. Ma i lovii si ni stani incù i purcastri è i ghjovani. I cignalotti inveci si ni stani in picculi bandi.
I cignala s'accuppiani quandu a lovia hè imburrita, d'uttrovi à ghjinnaghju, ma u più suventi di nuvembri o di dicembri. A gestazioni dura quindici sittimani. Ci hè una curpata à l'annu ind'è u cignali. A lovia purciddeghja in un agrottu fattu di frascona. Nascini i purcasti da frivaghju à ghjunghju, ma piuttostu da marzu à maghju. I purcastri sò sainati giaddi. A curpata di a lovia hè in generali di 3 à 6 purcastri, u massimu essendu 10.
Lu cigniali è nu mammìfiru sarvaggiu sìmuli a lu maiali cu testa grossa e musu allungatu, canini spurgenti rivoti versu l’àutu, pilu ìspidu, cuda curta e ritorta.
Cèlèng ya iku sebutan umum kanggo babi alasan lan mligi ing tanah Jawa ngrujuk marang spésies Sus scrofa. Cèlèng dadi leluhuré babi kang diternakaké (Sus domesticus). Sebarané cèlèng saka alas-alas ing Éropah Tengah, Mèditèrania, laladan Asia nganti tekan Indonésia. Cèlèng kalebu ing kulawarga Suidae. Anak cèlèng diarani genjik.
Cèlèng kang gedhé boboté bisa nganti 200 kg kanggo cèlèng diwasa lanang, dawa 1,8 mèter. Déné ing Indonésia dawané watara 1,5 mèter, dawané kuping 200–300 mm lan dedegé 600–750 mm.
Cèlèng bisa dadi galak nalika ing kaanan kepèpèt, umpamané nalika babon cèlèng ngreksa genjiké saka bebaya, nganggo siyung ing cunguré.
Cèlèng kalebu kéwan kang dadi ama tumrap wong tani lan populasiné uga akèh. Bebedhag cèlèng dadi kegiatan kang ing sapérangan papan dadi tradhisi.
Ing Jawa, cèlèng uga tumangkar blasteran karo babi jinis liya, ya iku babi bagong (S. verrucosus), lan ing papan liya menawa uga babi jénggot (S. barbatus) lan babi Sulawesi (S. celebensis).[4]
Cèlèng ya iku sebutan umum kanggo babi alasan lan mligi ing tanah Jawa ngrujuk marang spésies Sus scrofa. Cèlèng dadi leluhuré babi kang diternakaké (Sus domesticus). Sebarané cèlèng saka alas-alas ing Éropah Tengah, Mèditèrania, laladan Asia nganti tekan Indonésia. Cèlèng kalebu ing kulawarga Suidae. Anak cèlèng diarani genjik.
Céléng ilahar disebut babi liar atawa babi leuweung, di daérah Priangan katelahna bagong atawa begu. Ieu sato mibanda kamampuan, katahanan dina kalumangsungan hirupna ku lantaran éta IUCN ngagolongkeun ieu sato kana sasatoan anu leutik resiko dina kalumangsungan hirupna. Loba kapangih di leuweung-leuweung Eropa Tengah, Mediterania (kaasup gunung sabudeureun Afrika Tengah) lolobana di wilayah Asia kalér di Indonésia. Ieu sato kaasup kulawarga Suidae anu ngawengku warthog reujeung bushpig di Afrika, babi kerdil di kiduleun India, dan babirusa di Indonésia.
Babi jalu déwasa ukurana badag; beratna bisa nepikeunka 200 kg (400 pound) mibanda panjang awakna 1,8 m (6 kaki). Babi céléng di Indonesia panjang awakna 1.500 mm, panjang ceulina 200–300 mm, ogé jangkung taktakna 600–750 mm[3].
Dina mangsa kaparengan manggih kareuwas jeung ngarasa kaancam, dumadakan jadi rancingeus atawa agresif. Komo deui anu bikang keur ngajaga anak-anakna. Lamun seug diserang tangtuna baris ngalawan ngagunakeun sihungna anu nolol kaluar dina sela-sela babangusna.
céléng jaluna
anak céléng warnana belang
keur gagaro bujur
tapak suku céléng
anak céléng keur nyusu
céléng di Bélgia
kulawarga céléng keur nyatu
Céléng ilahar disebut babi liar atawa babi leuweung, di daérah Priangan katelahna bagong atawa begu. Ieu sato mibanda kamampuan, katahanan dina kalumangsungan hirupna ku lantaran éta IUCN ngagolongkeun ieu sato kana sasatoan anu leutik resiko dina kalumangsungan hirupna. Loba kapangih di leuweung-leuweung Eropa Tengah, Mediterania (kaasup gunung sabudeureun Afrika Tengah) lolobana di wilayah Asia kalér di Indonésia. Ieu sato kaasup kulawarga Suidae anu ngawengku warthog reujeung bushpig di Afrika, babi kerdil di kiduleun India, dan babirusa di Indonésia.
Babi jalu déwasa ukurana badag; beratna bisa nepikeunka 200 kg (400 pound) mibanda panjang awakna 1,8 m (6 kaki). Babi céléng di Indonesia panjang awakna 1.500 mm, panjang ceulina 200–300 mm, ogé jangkung taktakna 600–750 mm[3].
Derri i egër (Sus scrofa)
1.1-1.8m, pesha: 50-350 kg.
Paraardhës i shumicës së llojeve të derrave shtëpiakë. Gëzofi i tyre është në ngjyrë kafe të errët. Këlyshët kanë vija më të errëta në gjithë gjatësinë e trupit, ndërsa meshkujt kanë një krifë të fortë dhe një dhëmb të dalë në nofullën e sipërme. Specia mund të ngatërrohet vetëm me derrat shtëpiakë që largohen nga shtëpitë për në pyll.
Specie jo e kërcënuar, por numri i individëve të tyre në rajon është në zbritje. Takohet më së shumti në zonat kufitare të rajonit. Përhapja dhe habitati: Derri i egër ka një shtrirje të gjerë dhe ndeshet në pjesën më të madhe të Europës. Gjendet edhe në rajon. Jeton në pyje, fusha me bar, zona bujqësore, etj.
Derri i egër ha gjithçka: fara, fruta, rrënjë, kërpudha, krimba etj.
Lëviz natën dhe ditën.
Shumohet një herë në vit, në pranverë. Bën 3-12 këlyshë që zhvillohen shpejt dhe ndjekin nënën e tyre. Zakonisht, maturimi ndodh në vitin e dytë. Jetojnë deri në 20 vjet.
Hungërimë dhe klithma.
Derri i egër (Sus scrofa)
Divlja svinja je bliski rođak domaće svinje, živi u čoporima uglavnom oko vlažnih šuma. To je krupna divljač koja se dosta lovi kod nas jer je veoma brojna. Za tu brojnost je zaslužan veći broj mladih u leglu i nedostatak prirodnih neprijatelja. Izuzetno brzo trči a dobar je i plivač. Po načinu ishrane spada u svaštojede, što znači da će pored hrane biljnog porekla pojesti životinje koje uspiju uhvatiti, pa će čak jesti i lešine.
Odrasli primjerci mogu biti visoki od 90-100 cm, a dugački od 120-160 cm. Masa im varira u zavisnosti od godišnjih doba i može da pređe 200 kg kod vepra, dok krmače mogu biti teže od 150 kg. Zubi, očnjaci, su tako postavljeni u vilici da se donji, sjekači, uvijek preklapaju sa gornjim, brusačima, i na taj način se oštre. Pravu trofejnu vrijednost očnjaci kod veprova dostižu tek u petoj godini. Divlja svinja ima boju krzna smeđe boje, tako da se uklapa u okolinu. Mladi, kada se oprase, imaju karakteristične uzdužne pruge koje im ostaju do drugog mjeseca.
Ženke postaju polno zrele sa 10 mjeseci, a mužjaci koji mjesec kasnije. Međutim, ne pare se prije navršenih 18 meseci, osim ako nije došlo do poremećaja prirodne ravnoteže. Period tjeranja divlje svinje se odvija od polovine novembra do početka februara. U tom periodu može da dođe do borbi između mužjaka, jer glavna ženka obilježi teritoriju na više mjesta i to je znak da će sve ženke iz čopora biti u tjeranju za dvije sedmice. Poslije borbi sa drugim mužjacima, najjači vepar ostaje sa čoporom oko mjesec dana i za to vrijeme upari sve ženke iz čopora. Poslije tog perioda se vraća usamljeničkom životu.
Divlja svinja je bliski rođak domaće svinje, živi u čoporima uglavnom oko vlažnih šuma. To je krupna divljač koja se dosta lovi kod nas jer je veoma brojna. Za tu brojnost je zaslužan veći broj mladih u leglu i nedostatak prirodnih neprijatelja. Izuzetno brzo trči a dobar je i plivač. Po načinu ishrane spada u svaštojede, što znači da će pored hrane biljnog porekla pojesti životinje koje uspiju uhvatiti, pa će čak jesti i lešine.
Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.
Dzëk abò dzëkô swinia (Sus scrofa) – lądowi susk z rodzëznë swiniowatëch (Suidae). Òń żëje m. jin. na Kaszëbach. Òd niegò są domôcé swinie.
Dzëk je pòpùlarnym łownym zwierzã i jakno taczi dożdôł sã w jãzëkù jachtôrzów wiele òsoblëwëch pòzwów, chtërne pòzwôlają w krótczich słowach gò òpisac. Ò jachce i dzëkù napisôł Augùstin Dominik tak: "..., że béł to nówikszi zwiérz zastrzeloni tegò dnia, pò skończony jachce łowczi òmòczoną w krëwi dzëka chòjnową wietewką zatknął mù w czôpk ë ògłosził gò królã jachtë."[1] Nôprzód dzëk wëstãpòwôł w Europë, nordowi Africe i Azëjë. Wëstãpòwanié zanôleżi òd klimatë i lëdzy. Jesz w pòczątkach XX wiekù ùwôżony był za szkòdnika dlô gbùrów i jegò robòtë na pòlu. Nie bëło żódnéch zasadów òchronë i dzëki nie bëłë dokôrmióné.
Nôlepszim zmôgã je cknienié, ale też maklënk, szmakã i słëch. Wzérny zmôg też mô dobré, chòc przez to, że òczë mô rozłożoné pò bòkach głowë nie widzy tegò co dzeje sã z przódkù.
Nôczãscy rodzë sã òd szterech do òsmë sztëk môłëch. Czasã sã zdôrzô nawet dwanôsce sztëk.
Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.
Dzëk abò dzëkô swinia (Sus scrofa) – lądowi susk z rodzëznë swiniowatëch (Suidae). Òń żëje m. jin. na Kaszëbach. Òd niegò są domôcé swinie.
It everswyn (Latynske namme: Sus scrofa), ek wol bekend as de ever of evert, it wylde swyn of de wylde baarch, is in sûchdier it skift fan 'e evenhoevigen (Artiodactyla) en de famylje fan 'e bargen (Suidae). It is lânseigen yn hast hiel Jeropa, it grutste part fan Aazje en dielen fan Noard-Afrika, mar komt no ek as eksoat yn oare gebieten foar, lykas de Amearika's en Australaazje. It everswyn is dêr faak ferantwurdlik foar frijwat ekologyske skea oan 'e lânseigen floara en fauna. Us domestisearre baarch stammet fan it everswyn ôf en plantet him der noch altyd sûnder swierrichheden mei fuort.
Yn Nederlân kaam it everswyn foar 1800 frij algemien foar, ek yn Fryslân. Yn 'e terpen binne in soad swineskeletten fûn, al wiene dat almeast de fersille oerbliuwsels fan bisten dy't bejage, tamakke en opiten wiene. Yn 'e rin fan de njoggentjinde iuw waard it everswyn op 'e measte plakken útrûge. Yn 1888 krige men by Beetstersweach noch ien te pakken.[1] Yn 1907 waard it everswyn, op oanstean fan prins Hendrik, wer fannijs útset op 'e Feluwe. Hjoed de dei binne der yn Nederlân twa gebieten dy't foar everswinen bedoeld binne: Nasjonaal Park De Hege Feluwe en Nasjonaal Park de Meinwei, by Roerdalen, yn Limboarch. Dêrnjonken komme se ek foar yn grutte parten fan Limboarch, Twinte en Drinte, yn súdeastlik Brabân, it Ryk fan Nimwegen en op 'e Uterter Heuvelrêch, hoewol't de oerheid se dêr it leafst ferdwinen sjen soe. Yn Fryslân, benammentlik yn 'e uterste súdeastpunt fan 'e provinsje, yn 'e krite fan De Fochtel en Appelskea, komme se sûnt de Twadde Wrâldoarloch wer sporadysk foar.
It everswyn is lânseigen yn hast hiele Jeropa (útsein Yslân, Noarwegen, sintraal en noardlik Sweden en Finlân, en parten fan noardlik Ruslân. Op 'e Britske Eilannen wie it everswyn al sûnt de Midsiuwen útstoarn troch oerbejaging, mar sûnt de jierren tachtich binne fral yn súdlik Ingelân wer, sij it yllegaal, everswinen útset en/of troch bisterjochte-akvisten frijlitten út fokkerijen dy't "wyld" leveren oan eksklusive ythuzen. Bûten Jeropa is it everswyn lânseigen yn Sintraal-Aazje, de Fruchtbere Healmoanne fan it Midden-Easten, Iraan, it Nyl-bekken oant yn Súd-Sûdaan, yn Syrenaika en yn it Atlasberchtme fan Noard-Afrika; fierders op it hiele Yndiaaske subkontinint (Sry Lanka ynbegrepen), it fêstelân fan Súdeast-Aazje, Sumatra, Java en de measten fan 'e Lytse Sûnda-eilannen; yn 'e eastlike helte fan Sina, op Taiwan, de Japanske eilannen (útsein Hokkaido) en it hiele Koreaanske Skiereilân en yn parten fan Mongoalje en súdlik Sibearje. As eksoat komt it everswyn boppedat ek noch foar yn Kalifornje, in part fan Arizona, Floarida en it saneamde Djippe Suden fan 'e Feriene Steaten, yn in diel fan súdlik Argentynje, op Nij-Guineä en yn in grut part fan noardlik en noardeastlik Austraalje.
Folgroeide everswinen hawwe in kop-romplingte fan sa'n 120-170 sm, mei in skofthichte fan 60-110 sm. De bearen hawwe in gewicht fan 60-150 kg en de sûgen fan 45-100 kg. De bear is dan ek frijwat grutter as de sûch en beskikt oer kromme slachtosken yn 'e ûnderkaak (wat eins de ûnderhoektosken binne), dêr't er rare ferwûnings mei meitsje kinne as men him ferget of oer it mad komt. It meast opfallende oan it stal fan it everswyn is dat syn skouders heger binne as syn efterliif. Oer de wringe rint in stripe stiif rjochtoppich boarstelhier en de sturt hat in kwast oan it útein. Lykas by alle bargen is de noasspegel útgroeid ta in soarte fan skiif, dy't it bist brûkt om yn 'e ierde om te wrotten nei fretten.
Everswinen komme benammentlik foar yn boskgebieten, it leafst leaf- en mingde wâlden mei in protte leechhout en oare ûndergroei, mar ek wol yn âldere nuddelwâlden, gebieten mei opgeand strewelleguod, reidfjilden, moerassen en moerasbosken. Se jouwe har del yn ûndjippe kûlen dy't se op drûge plakken yn 'e boskgrûn útgroeven hawwe. Ek grave se gauris gatten op wietere plakken, dêr't dan wetter yn stean bliuwt, sadat se in modderbad nimme kinne. As de dridze opdrûget, komme der parasiten, lykas flieën en tiken yn fêst te sitten, dy't se dan troch tsjin in beam oan te wriuwen mei de opdrûge drekskulfers kwytreitsje kinne.
Everswinen binne benammentlik yn 'e skimer en nacht aktyf en libje yn matriargale troepen wêrby't de sûgen dúdlik in hegere status hawwe as de bearen. Sa'n troep, dy't bestiet út in stikmannich folwoeksen sûgen mei harren healwoeksen en jonge biggen, kin útgroeie ta in stik as tritich bisten, al sil in troep fan dy grutte mei gauwens útinoar falle as der brekme oan fretten is. Jonge bearen skiftsje har by it berikken fan folwoeksenens ôf en liede dan in solitêr bestean, behalven yn 'e djoeitiid, dy't tusken septimber en jannewaris falt. Dan foegje de bearen har by de troepen en befjochtsje inoar om it rjocht om mei de rûzige sûgen te pearjen. Dêrby kinne se inoar mei harren slachtosken slim ferwûnje. Yn echt wylde omstannichheden dogge de sûgen fan twajierrige en de bearen fan fjouwer- of fiifjierrige âldens mei oan 'e fuortplanting, mar yn kultuerlânskippen begjinne se dêr faak al mei op 'e âldens fan 9-10 moanne, as se noch mar krekt geslachtsryp wurden binne. De draachtiid duorret 16-17 wiken, wêrnei't der tusken jannewaris en april ornaris sân of acht streekbûnte biggen smiten wurde. As de earste smeet it troch lykfol hokker redens net hellet, folget der nochris in djoeitiid, mei in twadde smeet tusken augustus en novimber. De sûch fan it everswyn is berucht om har fûleindige ferdigening fan 'e biggen, wêrby't se nearne foar wykt. Yn it wyld wurde everswinen op syn heechst in jier as njoggen; yn finzenskip kinne se de tritich jier wol helje.
It everswyn is in allesiter dy't net sinnich is. Ikels en bûkenútsjes hawwe de foarkar, mar gers, plantewoartels, poddestuollen, larven, wjirmen, slakken, ynsekten en sels de jongen fan bisten as kninen, kjifdieren of fûgels wurde ek wol iten. Teffens frette everswinen wol ies, itsij fan bisten dy't in natuerlike dea stoarn binne, itsij de restanten fan proaien fan rôfdieren. Se binne opportunisten, dy't it grutste part harren kost byinoar skarrelje troch mei harren gefoelige noazen oer de boskflier en tusken de fallen blêden troch te wrotten. Ies kinne se mei harren skerpe rooksin faak al fan fierrens rûke. Se meitsje ornaris in gnoarjend lûd, mar kin heechtoanich piipje as se opwûn of yn panyk reitsje.
It everswyn hat de IUCN-status fan "net bedrige", wat sizze wol dat der gjin kâns op útstjerren bestiet. No't natuerlike fijannen as de wolf, lynks, brune bear en — yn it gefal fan biggen — de oehoe, fanwegen harren weromkringen út it wengebiet dat it everswyn mei de minske dielt, suver nearne mear in dûk yn 'e populaasje meitsje kinne, is de minske sels foar it everswyn it wichtichste rôfdier wurden. Bejaging troch ûnkundige (of ûnferskillige) lju liedt faak ta ûnlykwichtige populaasjes fan benammentlik jonge bisten. Yn Nederlân mei it everswyn tsjintwurdich net mear bejage wurde, al ferlient de oerheid somtiden in ûntheffing foar ôfskot as de populaasjedruk op 'e omlizzende gebieten te grut wurdt.
Der wurde yn 'e regel fjouwer groepen ûndersoarten erkend.
It everswyn (Latynske namme: Sus scrofa), ek wol bekend as de ever of evert, it wylde swyn of de wylde baarch, is in sûchdier it skift fan 'e evenhoevigen (Artiodactyla) en de famylje fan 'e bargen (Suidae). It is lânseigen yn hast hiel Jeropa, it grutste part fan Aazje en dielen fan Noard-Afrika, mar komt no ek as eksoat yn oare gebieten foar, lykas de Amearika's en Australaazje. It everswyn is dêr faak ferantwurdlik foar frijwat ekologyske skea oan 'e lânseigen floara en fauna. Us domestisearre baarch stammet fan it everswyn ôf en plantet him der noch altyd sûnder swierrichheden mei fuort.
Mecsiga (latin.: Sus scrofa) om levitadud živat, mectusen regulärine objekt.
Lugetas 16 alaerikod nelläs regionaližes gruppas.
Om kodikoittud sigan ezitataks. Kadoi äjiš tahondoiš kontrolitoman mectusen tagut. Libub Suvipäivnouzmaižen Azijan sarišpäi (Indonezii vai Filippinad).
Täuz'kaznuden ižačun hibjan piduz om 175 santimetrhasai, sägun korktuz oleleb ühthe metrhasai, 100..200 kg vedutte, erasti 275 kg Päivnouzmaižes Evropas i 500 kg Edahaižen Päivnouzmman suves. Emäčun sägu om 90 santimetrhasai, veduz oleleb 60..180 kg.
Röhkib sigan kartte. Kinged sugaz libub sel'grodan päl živatan kehtatusen aigan, sen ližamuju om mustaspäi vaukthasai erazvuiččiš tahondoiš. Ülä- i alaorahambhad kazdas kaikenaigašti. Mecsiga voib čongoida kärzal kül'mdud läbi mahust 15..17 sm sankte. Pageneb 40 kilometrhasai časpigudenke. Ujudas hüvin. Mectusen aigan živat voib tactäs ristituihe i satatada orahambhil.
Mecživat voib eläda 14 vodhesai, stajas i kel'dtahos igä oleskeleb 20 vot.
La senglar (Sus scrofa), ance conoseda como un porco savaje, es un suido (la familia de porcos) nativa a la plu parte de Eurasia, Africa norde, e la Isolas Sunda major. Umanas ia sperde sua distribui plu, resultante en esta spesie deveni un de la mamales la plu vasta sperdeda en la mundo. Sua estende, cuantia, e ajustablia resulta en la IUCN clasi los como de un "conserna minimal", e los ia deveni un spesie invadente en parte de sua estende. La senglar probable ia orijina en Asia sude-este en la plestosene temprana e ia compete forte con otra spesies de la familia suido.
Per 1990, sirca 16 suspesies ia es reconoseda, cual pote es divideda en cuatro grupos rejional, fundida sur la altia de la cranio e longia de la oso larmal. La spesies vive en sosias matriarcial composada de femas interelatada e sua enfantes (mas e fema). Mases matur es tipal solitar estra la saison de reprodui. La lupo gris es la predor major de la senglar en la plu parte de sua rejion, estra Asia este e a la Isolas Sunda minor, do la lupo es reponeda par la tigre e la comodo, en ordina. La senglar ave un istoria longa de asosia con umanas como un ojeto de xasa per milenios, e ia es la asendente de la plu de razas de porcos domada. Senglares ia comensa ibridi denova en desenios resente con otra spesies de porcos; esta ibrides ia deveni un peste seria en Australia, Canada, la SUA, e America latina.
Lo singlar (Sus scrofa) es un mamifèr omnivòr pròche del pòrc, que n'es l'ancèstre, aparten a la familha dels Suids. Aquesta aparten al taxon dels Artiodactils suifòrmes.
Lo substantiu masculin singlar ven del latin vulgar [1] que significa literalament « pòrc solitari »[1] e d'en primièr designèt « lo mascle que viu sol »[1].q
Lo singlar se retròba dins de regions diferentas. Se destria mai d'una sosespècia :
Suls autres projèctes Wikimèdia :
Lo singlar (Sus scrofa) es un mamifèr omnivòr pròche del pòrc, que n'es l'ancèstre, aparten a la familha dels Suids. Aquesta aparten al taxon dels Artiodactils suifòrmes.
Li singlé, c' est ene biesse ås tetes di l' ôre des ongletîs.
C' est l' ratayon do pourcea.
Li frumele si lome "laye" u "troye di singlé", "troye a singlé".
Po les djonnes, on dit biesmint "djonnes di singlé"; les tchesseus et les gåres di tchesse dijhnut puvite "marcassins".
Les singlés si rmetèt dins ene "bôre" u "tchôdron".
No d' l' indje e sincieus latén : Sus scrofa
Il est 110-185 cm long; li cawe muzeure di 15 a 47 cm.
Il est 85 a 100 cm hôt å warot.
Les singlés d' Pologne et des Balkans sont pus pezants. Les cis d' Afrike bijhrece, pus ptits.
Li singlé a deus foitès brokes ki rexhnut foû del boke.
Urope (apus k' e l' Inglutere ey e l' Irlande); Afrike bijhrece, Azeye (minme dins les iyes come Soumatra, Djava & Djapon.
Li Singlé a stî dzingnî d' Inglutere e 17inme sieke.
El Walonreye, n aveut 4977 singlés e 1971.[1] Mins dandjreus ki ci nombe la a rmonté, dispu k' on lzès sogne dins totes les tchesses
Après l' guere di 40, les singlés on rpeuplé l' Almagne et evayi les payis vijhéns, paski les cinsîs almands n' avént pus l' droet d' aveur on fizik po lzès touwer.
E l' Walonreye ey avår la, les troyes vont a måye do moes d' nôvimbe å moes d' djanvî, minme al nive. Mins, s’ il arive èn oraedje e moes d’ awousse k’ a fwait tchaire bråmint des glands, i s’ acoplèt ddja e moes d’ setimbe-octôbe, et djonnler d’ e l’ ivier. Ôtmint, s’ i gn a waire di glands, les troyes ni s’ lairont potchî k’ e moes d’ djanvî.[2]
Les måyes si batnut tot s' metant onk siconte di l' ôte, et s' souker sol costé, avou leus grandès brokes. Adonpwis, les måyes vikèt tot seus, tchaeke di s' costé (did la, li no d' "singlé").
Li poirtêye deure 4 moes (di 117 a 123 djoûs), on pô dpus k' po les troyes a coshet.
Li troye coshlêye e moes d' måss u d' avri. Mins si ele sont prinjhes e moes d’ setimbe, ele djonnlèt ddja minme fén do moes d’ decimbe ey e moes d’ djanvî. D’ ene anêye a l’ ôte, les layes rivont todi djonnler a pô près ås minmès plaeces. Dins on pindant d’ tiene metou å Levant, ou çk’ i fwait setch, et la k’ i gn a-st a boere nén lon.
Adon, ele bastixhèt on « ni ». Po çoula, elle ont dandjî d' coxhes. S' i gn a pont d' coxhes tot près, metans d' ene pôrcion d' bwès di l' anêye di dvant, elle è vont cweri dins ene bohêye di côrîs. Elle alèt côper des rdjets d’ on mete céncwante disk’ a deus metes di long, tot hagnant ddins po les casser. Et les ramoenner å ni. Pu les fexhî, po fé come ene clåye. Si c’ est dins on tiene, assez foirt, li laye va cmincî a terasser avou s’ grognon, po rmete li fond do tchôdron a livea e poûssant des teres conte li clåye. Epwis après, co aler rcweri des brouwires et des rdjets d’ bôle po covri s’ ni.[3]
Li laye fwait 4 a 6 djonnes, mins padecô disk' a 10. Les djonnes ni pezèt ki 500 gr. C' est des ni-rafiyants ki s' divèt tni resserés dins l' bôre po-z aveur tchôd. Li troye les nourit did coûtcheye. Les marcassins ont des royes a môde di cir so tot l' coir.
Cwand gn a toplin a magnî, li troye di singlé va minme djonnler deus côps l' an, li prumî côp e moes d' djanvî, li deujhinme côp aviè l' moes d' awousse. Ås tchesses, on voet sovint des troyes avou des djonnes di diferinnès grandeurs.
Li troylete pout aler a veråt cwand elle a di 6 a 18 moes.
C' est ci foirt djonnlaedje la k' a permetou å singlé di s' mintni dins les grands bwès d' Urope, adon ki les ôtès såvadjès biesses (oûsse, leu, linse) end estént dzindjné.
I dmeure dins les bwès et les fagnes, la k' i s' nourit des fayenes et des glands. Après l' såjhon, i fougne dins tere après des raecinêyes et des trukes. Il î apice eto des biesses : rawiants, caracoles, viers, evnd. I rmagne minme les curêyes.
C' est ene biesse ki voyaedje bråmint del nute.
Les singlés vicnut e-n ene trope, ene u deus troyes avou les djonnes di l' anêye. Les måyes sont zels tot seus, såf tins d' l' acoplåjhe.
Les singlés si vont voltî bagnî dins les brôlîs. Il è rexhnut tot "lakés" d' broûs, et si rnetyî tot s' froyant disconte des åbes do cotoû.
Li singlé fwait des crotes come des strons d' pourcea.
I leye des rotes avou 4 markes, les cis des deus ongletes di padvant sont pus grandes.
Dins les bwès, les fougnaedjes des singlés aidèt li rsemaedje des grinnes des åbes. Et distrure li viermin.
Dins les culteures, les singlés fwaiynut bråmint des damadjes, aprume ås canadires, ås dinrêyes d' awousse ey ås mayisses.
El Walonreye, les cinsîs ont todi yeu l' droet d' aler wårder leu tchamps et d' touwer les singlés k' î estént.
Asteure, on mete purade ene clozeure electrike, avou l' fi 15 a 20 cm hôt.
Li singlé esteut adoré des Celes. Did la, sacwants sinses respectiveus do mot "veråt" e walon.[4]
Li singlé est l' essegne del Province do Lussimbork eyet di l' Årdene.
"Li Singlé", c' esteut li spot do scrijheu e walon Gaston Lucy.
Come såvadje no des dmorants, il est dné ås cis d' Arbûmont (Sanglîs), di Felene (Singlès) et kécfeye eto di Yinene.
e l' ivier
ki s' bagne
dins l' bwès el France
dins ene rezieve di Pologne
Li singlé, c' est ene biesse ås tetes di l' ôre des ongletîs.
C' est l' ratayon do pourcea.
Li frumele si lome "laye" u "troye di singlé", "troye a singlé".
Po les djonnes, on dit biesmint "djonnes di singlé"; les tchesseus et les gåres di tchesse dijhnut puvite "marcassins".
Les singlés si rmetèt dins ene "bôre" u "tchôdron".
No d' l' indje e sincieus latén : Sus scrofa
Soaⁿ-ti (iá-ti), iá-seng ê ti.
Soaⁿ-ti (iá-ti), iá-seng ê ti.
Ang baboy-ramo o Sus scrofa (Ingles: wild boar[2], boar, wild pig[3]) ay isang uri ng baboy na kabilang sa biyolohikal na pamilyang Suidae at ilang, ligaw, o mailap na ninuno ng domestikadong baboy.[4] Tinatawag din silang baboy-damo o pail.[5] Katutubo ito sa karamihan mga pook ng Gitnang Europa, Rehiyong Mediteraneo (kabilang ang Bulubunduking Atlas ng Hilagang Aprika), at Asya (magpahanggang sa Indonesya). Nadala na rin ito at naipakilala sa iba pang mga lugar. Mayroong mga pangil ang mga nasa gulang nang mga lalaking baboy-ramo.
Sus scrofa (L., 1758) ye o nombre scientifico d'a especie de mamifero ungulato y artiodactilo que inclui es chabalins d'o viello mundo y es tocins domesticos, deseparatos a diversas subespecies y variedatz cheograficas, totas ellas con capacidat de reproducir-se entre ellas producindo descendencia fertil.
A especie estió descrita per primer vegada en 1758 en Alemania como a Sus scrofa, y dimpués se respetó a denominación scrofa como forma especifica t'a subespecie centroeuropea, dixando-se t'as altras (incluito lo tocino) as denominacions més segundarias.
Dividitas en cinco grans brancas:
Ang baboy-ramo o Sus scrofa (Ingles: wild boar, boar, wild pig) ay isang uri ng baboy na kabilang sa biyolohikal na pamilyang Suidae at ilang, ligaw, o mailap na ninuno ng domestikadong baboy. Tinatawag din silang baboy-damo o pail. Katutubo ito sa karamihan mga pook ng Gitnang Europa, Rehiyong Mediteraneo (kabilang ang Bulubunduking Atlas ng Hilagang Aprika), at Asya (magpahanggang sa Indonesya). Nadala na rin ito at naipakilala sa iba pang mga lugar. Mayroong mga pangil ang mga nasa gulang nang mga lalaking baboy-ramo.
Sus scrofa (L., 1758) ye o nombre scientifico d'a especie de mamifero ungulato y artiodactilo que inclui es chabalins d'o viello mundo y es tocins domesticos, deseparatos a diversas subespecies y variedatz cheograficas, totas ellas con capacidat de reproducir-se entre ellas producindo descendencia fertil.
A especie estió descrita per primer vegada en 1758 en Alemania como a Sus scrofa, y dimpués se respetó a denominación scrofa como forma especifica t'a subespecie centroeuropea, dixando-se t'as altras (incluito lo tocino) as denominacions més segundarias.
Toʻngʻiz, choʻchqa (lotincha: Sus scrofa) — sut emizuvchilar sinfining juft tuyoqlilar guruhiga kiradigan hayvon. Toʻngʻiz (yovvoyi choʻchqa) ancha yirik hayvon, tanasining uzunligi 2 m gacha, vazni 240—300 kg keladi. U Evropa va Osiyo qitʼasida tarqalgan. Oʻzbekistonda togʻli joylarda va toʻqaylarda uchraydi. Gavdasi katta, boʻyini yo'g'on, boshi oʻrta hol, tumshigʻi konus shaklli koʻndalangdan kesilgan boʻlib keladi. Uchida juft tuyogʻi bor, oyogʻi baquvvat, ikklasi yahshi etilgan toʻrtta barmogʻi boʻladi. Qulogʻi katta va yalpoq, koʻzi kichkina. Gavdasini qalin junli. Olatining orqa tarafida yoli boʻladi. Jinsiy tarafidan 18 — 20 oyda voyaga etadi. Kuylaydigan vaqti avgustning oʻrtasidan dekabrgacha davom etadi. Onaligi (megajinі) 4 — 10 gacha tugʻadi. Tishlari koʻp. Qorini yetilmagan, kavish qaytarmaydi. Ozuqa tanlamaydigan xayvon, erni kovalab qurt-qumursqa, o'simlik ildizlari, va kichkina sichqonlar bilan ovqatlanadi. Toʻngʻiz — kasibiy zaruri bor xayvon, goʻshti, terisi, junlaridan foydalanadi. Oʻrtacha hisob bilan Toʻngʻiz 50 kg goʻsht qiladi, 10 kg moy, 250 dm2 teri va junlari 0,5 kg
Toʻngʻiz Shimoly Afrika bilan Evrosiyoda tarqalgan, MDH hududida, Boltiq qirgʻoqlaridan Sharqgacha uchratish mumkin. Erkaklarining ozuqa tishlari kattakon va yuqori, sirtiga chiqib turadi. Gavdasini jun bosgan. Voyaga etgan toʻngʻizlarning ranggi qoʻngʻir boʻladi. Toʻngʻiz bolalarining juni yoʻl-yoʻI boʻlganidan ularni oʻtlar orasidan urgʻochilari oson topib oladi. Toʻngʻiz bolalan biror xavftugʻilganida qattiq chiyillaydi va kattalari ularni himoya qilish uchun tashlanadi. Katta toʻngʻizlarning uzunligi 2 m, salmogʻi 300 kg. Jamoat boʻlib yashashadi. Kuylash vaqtida, alohida yashashadi. Oʻrtacha 4-6 toʻngʻizcha tugʻadi. Uy choʻchqasining tugʻishganlari.
Toʻngʻiz, choʻchqa (lotincha: Sus scrofa) — sut emizuvchilar sinfining juft tuyoqlilar guruhiga kiradigan hayvon. Toʻngʻiz (yovvoyi choʻchqa) ancha yirik hayvon, tanasining uzunligi 2 m gacha, vazni 240—300 kg keladi. U Evropa va Osiyo qitʼasida tarqalgan. Oʻzbekistonda togʻli joylarda va toʻqaylarda uchraydi. Gavdasi katta, boʻyini yo'g'on, boshi oʻrta hol, tumshigʻi konus shaklli koʻndalangdan kesilgan boʻlib keladi. Uchida juft tuyogʻi bor, oyogʻi baquvvat, ikklasi yahshi etilgan toʻrtta barmogʻi boʻladi. Qulogʻi katta va yalpoq, koʻzi kichkina. Gavdasini qalin junli. Olatining orqa tarafida yoli boʻladi. Jinsiy tarafidan 18 — 20 oyda voyaga etadi. Kuylaydigan vaqti avgustning oʻrtasidan dekabrgacha davom etadi. Onaligi (megajinі) 4 — 10 gacha tugʻadi. Tishlari koʻp. Qorini yetilmagan, kavish qaytarmaydi. Ozuqa tanlamaydigan xayvon, erni kovalab qurt-qumursqa, o'simlik ildizlari, va kichkina sichqonlar bilan ovqatlanadi. Toʻngʻiz — kasibiy zaruri bor xayvon, goʻshti, terisi, junlaridan foydalanadi. Oʻrtacha hisob bilan Toʻngʻiz 50 kg goʻsht qiladi, 10 kg moy, 250 dm2 teri va junlari 0,5 kg
Toʻngʻiz Shimoly Afrika bilan Evrosiyoda tarqalgan, MDH hududida, Boltiq qirgʻoqlaridan Sharqgacha uchratish mumkin. Erkaklarining ozuqa tishlari kattakon va yuqori, sirtiga chiqib turadi. Gavdasini jun bosgan. Voyaga etgan toʻngʻizlarning ranggi qoʻngʻir boʻladi. Toʻngʻiz bolalarining juni yoʻl-yoʻI boʻlganidan ularni oʻtlar orasidan urgʻochilari oson topib oladi. Toʻngʻiz bolalan biror xavftugʻilganida qattiq chiyillaydi va kattalari ularni himoya qilish uchun tashlanadi. Katta toʻngʻizlarning uzunligi 2 m, salmogʻi 300 kg. Jamoat boʻlib yashashadi. Kuylash vaqtida, alohida yashashadi. Oʻrtacha 4-6 toʻngʻizcha tugʻadi. Uy choʻchqasining tugʻishganlari.
Wild boar or wild pig (Sus scrofa) is a species o the pig genus Sus, pairt o the biological faimily Suidae.
Wild boar or wild pig (Sus scrofa) is a species o the pig genus Sus, pairt o the biological faimily Suidae.
Een everzwyn (meervoud: everzwyns of everzweens) of wild zwyn (Sus scrofa) is 't mêest olgemêne lid van de famille van de zwyns (Suidae).
Everzwyns kommn tegenwoordig over hêel de wèreld vôorn. Zuk 'n zwyn is de vôorouder van de ûdige tamme zwyns. In West-Vloandern liepn der in 2006-2007 enigte round in 't wild in Sint-Andries by Brugge, moa ze zyn in tussntyd ol ollemoale geschootn.
En everzwyn
Jounge, gestripte zwyntjes
Japanees wild zwyn
(Sus scrofa leucomystax)
Een everzwyn (meervoud: everzwyns of everzweens) of wild zwyn (Sus scrofa) is 't mêest olgemêne lid van de famille van de zwyns (Suidae).
Everzwyns kommn tegenwoordig over hêel de wèreld vôorn. Zuk 'n zwyn is de vôorouder van de ûdige tamme zwyns. In West-Vloandern liepn der in 2006-2007 enigte round in 't wild in Sint-Andries by Brugge, moa ze zyn in tussntyd ol ollemoale geschootn.
Dat Wildswien (Sus scrofa) höört to de Paarhofer , de nich neerkaun doot, hett en bruunswaart Fell mit lange Börsten un ward 200 kg swoor. De Kopp is lang un hett ene knökerige Snüsselschiev. Dat männliche Deert, de Kieler, hett in den Baberkeev twee Hauer, de krumm na baven staht.
De Wildswienen leevt gesellig in ganz Düütschland, överall dor, wo veel Loof- un Mischwoolden sünd. Dar söökt se bi Nacht Sniggen, Larven, Trüffeln, Eckern un Bookeckern oder op de Feller na jung Koorn, Kartüffeln un Röven. Dorbi richt se faken grote Schaden an. Se waagt sik in Kulturlandschappen mit veel Buschwark avers ok bit in de Stadtränner vör.
In'n Harfst, so üm 18 Weken na de Paarungstiet, smitt de „Bach“ veer bet twölf Frischlinge. De jungen Deerter laat bruungeel un hefft swarte Längsstriepen. För dat Wildswien is kiene Schontiet fastleggt worrn.
Tekst üüb Öömrang At wilswin (Sus scrofa) as en tetjdiart (Mammalia) uun det famile faan a echt swin (Suidae). Hat lewet iar uun Euraasien, daalang üüb a hialer welt.
Wilswin freed ales an kön jo gud uunpaase. Jo san ei baang för minsken.
Faan't wilswin komt det hüsswin uf, so üs wi det daalang kään.
Sög mä gris
Huktes faan en wilswin
Spriadkoord: iar (green) an daalang uk (blä)
Wilswin uun en woopen
At wilswin (Sus scrofa) as en tetjdiart (Mammalia) uun det famile faan a echt swin (Suidae). Hat lewet iar uun Euraasien, daalang üüb a hialer welt.
Wilswin freed ales an kön jo gud uunpaase. Jo san ei baang för minsken.
Faan't wilswin komt det hüsswin uf, so üs wi det daalang kään.
A Wuidsau oda Wüdsau, aa Wuidfack (dt.: Wildschwein) is a Viech, wo za da Famij vo de echdn Facken ghead. De Wuidsau is de Stommfoam vo da Haussau.
Wuidfacken gibd's heit fosd iwaroi af da Wejd. Des liegd a do dro, doss se Ollasfressa san. Unta ondam fressns Wuazn, Wiama, Engerlinge, Gugaruz, Schneckn, Fricht, Bladdln und Schwammal.
Es Manndal vo de Wuidfackn hoassd ma Saueba oda Keila, as [[Weiwal Bache und de Jungviecha Frischling (bis za oam Joar).
De Wuidsau is seit Uazeidn in Eiropa a wichtigs Jogdwuid.
A Wuidsau oda Wüdsau, aa Wuidfack (dt.: Wildschwein) is a Viech, wo za da Famij vo de echdn Facken ghead. De Wuidsau is de Stommfoam vo da Haussau.
Wuidfacken gibd's heit fosd iwaroi af da Wejd. Des liegd a do dro, doss se Ollasfressa san. Unta ondam fressns Wuazn, Wiama, Engerlinge, Gugaruz, Schneckn, Fricht, Bladdln und Schwammal.
Es Manndal vo de Wuidfackn hoassd ma Saueba oda Keila, as [[Weiwal Bache und de Jungviecha Frischling (bis za oam Joar).
Šerna aba šerns (luotīnėškā: Sus scrofa, onglėškā: Wild boar, vuokīškā: Wildschwein) īr žvieris, katros prėgol kiaulėniu gyvoliū (Suidae) šeimā. Nū sena gīven Euruopuo, Azėjuo ė Šiaurėis Afrėkuo.
Šernas kūns īr papluokštēs šuonās, prėikis magītėngs. Kaklos tromps, moskolėngs. Makaulė dėdlė, so šniuobė. Akis mažas. Oudega vėdotėnė ėlgoma. Sonkoms lėgė 350 kg.
Kūns apaugis jousvās šerēs.
Šernuom patėnk spīglioutiu medės, īpatėngā eglīnā. Gīven banduom, tėktās senė patėnā būn pavėiniō.
Anuom nuognē patėnk maudītėis ondenie, domblė a paskom trintė nogara i medius.
Jied vombuoliu kėrmėnos, šaknis, bolbes, boruokos.
Lietovuo šernas nuognē tonkės, mediounamas.
Ο Αγριόχοιρος ή αγριογούρουνο είναι ο άγριος πρόγονος των εξημερωμένων χοίρων.
Το αγριογούρουνο ζει και αναπαράγεται σε όλη την Ευρωπαϊκή ήπειρο, κάτω από τον 58ο βόρειο παράλληλο, στην βόρεια Αφρική, στην κεντρική και νότια Ασία. Έχει εισαχθεί επίσης με επιτυχία στη βόρεια Αμερική και την Αυστραλία. Στην Ελλάδα υπήρχε σχεδόν παντού από χιλιάδες χρόνια, ενώ σήμερα συναντάται στη Μακεδονία, Θράκη, Ήπειρο, Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και στη νήσο Σάμο. Έχει επίσης επανεισαχθεί από τις Κυνηγετικές Οργανώσεις με μεγάλη επιτυχία στην Πελοπόννησο και πολύ πρόσφατα έγινε εισαγωγή του στη νήσο Λέσβο, συγκεκριμένα στο όρος Όλυμπος του νησιού.
Το αγριογούρουνο είναι είδος δασόβιο. Ζει στα πυκνά θαμνώδη δάση πλατύφυλλων, δρυός, καστανιάς και οξιάς. Συχνά όμως μετακινείται για αναζήτηση τροφής σε ελώδεις εκτάσεις, σε γεωργικές καλλιέργειες που συνορεύουν με δάση ή ακόμα σε μεγάλα υψόμετρα το καλοκαίρι στην αλπική ζώνη.
Σε πλήρη ανάπτυξη φτάνει τα 110-180 εκ. σε μήκος και τα 170-200 κιλά σε βάρος. Πολλές φορές όμως ξεπερνά τα 250 κιλά. Έχει πολύ ανεπτυγμένη όσφρηση και ακοή ενώ η όρασή του είναι περιορισμένη, αντιλαμβάνεται κυρίως την κίνηση και όπως τα περισσότερα θηλαστικά δεν βλέπει τα χρώματα. Το τρίχωμα του αποτελείται από δύο ειδών τρίχες, το κυρίως τρίχωμα είναι τρίχες μακριές, σκληρές και αραιές ενώ το πυκνό υπόστρωμα είναι τρίχες μαλακές και κοντές για να το προφυλάσσουν από τις χαμηλές θερμοκρασίες. Το τρίχωμα αλλάζει δυο φορές το χρόνο, τον Οκτώβριο και τον Μάιο. Ο χρωματισμός του ποικίλλει ανάλογα τις εποχές, τις τοπικές γενιές και τον τόπο διατροφής του, από καφεκόκκινος, γκρι έως μαύρος. Είναι πολύ δυνατό ζώο και όταν τρέχει μπορεί να αναπτύξει ταχύτητα έως 40 km/h παρασύροντας τα πάντα στο διάβα του.
Το κοντόχοντρο χαρακτηριστικό σχήμα του αγριόχοιρου οφείλεται στο δυσανάλογα μεγάλο σε μέγεθος κεφάλι του. Τα αυτιά του είναι σχετικά μεγάλα, τα οποία κινεί συνεχώς για να συλλάβει και τον πιο ανεπαίσθητο ήχο. Η μύτη έχει μακριά κατάληξη η οποία του επιτρέπει με την βοήθεια των δοντιών του να σκάβει προς αναζήτηση τροφής.
Οι 4 κυνόδοντες εμφανίζονται αμέσως μετά την γέννησή του. Οι κυνόδοντες της πάνω σιαγόνας είναι μεγαλύτεροι και ισχυρότεροι απ' αυτούς της κάτω και όλοι έχουν διεύθυνση προς τα πάνω. Τα αρσενικά έχουν μεγαλύτερους κυνόδοντες από τα θηλυκά. Κλείνοντας οι σιαγόνες, η εξωτερική πλευρά των πάνω κυνοδόντων έρχεται σε επαφή με την εσωτερική πλευρά των κάτω. Το εύρος της τριβής των κυνοδόντων είναι διαγνωστικό στοιχείο της ηλικίας των ζώων. Στα ανήλικα είναι ανύπαρκτη και αυξάνει με την πάροδο των χρόνων. Ένας άλλος τρόπος να διαπιστωθεί εμπειρικά η ηλικία των ζώων μιας ομάδας είναι ο τρόπος που σκάβουν το έδαφος. Τα νεαρά άτομα σκάβουν ακανόνιστα, ενώ τα ενήλικα δημιουργούν συνεχείς κανονικές αυλακώσεις. Γίνεται επικίνδυνο όταν πρόκειται να υπερασπιστεί τα μικρά του ή όταν είναι τραυματισμένο όπου στήνει και ενέδρες. Έχουν σημειωθεί έως και θανάσιμοι τραυματισμοί κυνηγών από αγριόχοιρους.
Ο αγριόχοιρος είναι παμφάγο ζώο. Τρέφεται κυρίως με βελανίδια, κάστανα, διάφορα φρούτα και καρπούς, ρίζες και βολβούς τα οποία βγάζει σκάβοντας το έδαφος. Οι επιδρομές του είναι συχνές σε καλλιέργειες με πατάτες, παντζάρια και καλαμπόκια, ιδίως όταν οι καρποί είναι σε γαλακτώδη ακόμα μορφή. Το διαιτολόγιο συμπληρώνεται με μύκητες (μανιτάρια), σκουλήκια, σαλιγκάρια, προνύμφες εντόμων, έντομα, αμφίβια, ερπετά, τρωκτικά, αυγά εδαφόβιων πτηνών αλλά και ψοφίμια. Τα ψοφίμια είναι όμως συχνά πτώματα ζώων φορέων της τριχινιάσεως, ασθένειας που μεταδίδεται στον άνθρωπο, γι' αυτό το κρέας του αγριόχοιρου πρέπει να βράζεται καλά.
Οι αγριόχοιροι διαβιούν σε ομάδες οι οποίες αποτελούνται από την μητέρα και τα μικρά των τελευταίων δύο ετών. Συχνά ενώνονται δύο ή περισσότερες ομάδες και σχηματίζουν κοπάδι. Αρχηγός της ομάδας ή του κοπαδιού είναι το γηραιότερο θηλυκό. Τα μικρά του κοπαδιού σχηματίζουν μια ομάδα επιτηρούμενη από τα θηλυκά από μια απόσταση,ενώ σε περίπτωση κινδύνου ειδοποιούνται από τους βρυχηθμούς του θηλυκού που τα επιτηρεί. Τα αρσενικά που είναι μεγαλύτερα των δύο ετών, σχηματίζουν μικρές ομόφυλες ομάδες ενώ τα γηραιότερα ζουν μόνα τους (μονιάδες). Επίσης συχνά γύρω από την ομάδα ειδικότερα την περίοδο αναπαραγωγής βρίσκονται ενήλικα αρσενικά τα οποία την ακολουθούν από μία σχετική απόσταση.
Οι ομάδες διατηρούν περιοχές επικράτειας και δεν τις εγκαταλείπουν όσο υπάρχει αρκετή τροφή εκεί. Οι περιοχές αυτές εκτείνονται ανάλογα με την επάρκεια τροφής για την συγκεκριμένη ομάδα και συχνά επικαλύπτονται με άλλες γειτονικής ομάδας. Η "σήμανση" της περιοχής επικράτειας γίνεται με το ξύσιμο ή την αποφλοίωση των κορμών των δέντρων. Η μετακίνηση της ομάδας για την τροφή γίνεται σε όλες σχεδόν της ώρες της ημέρας όταν δεν ενοχλείται, με συχνά διαλείμματα τις μεσημεριανές ώρες κυρίως. Όταν όμως ενοχλείται έντονα όπως στην περίοδο του κυνηγίου, γίνεται κατά την διάρκεια της νύχτας. Σε περιόδους με έλλειψη τροφής, η ομάδα μπορεί να διανύσει έως και 80 χιλ. Κατά την μακρά αυτή μετακίνηση η ομάδα σχηματίζει φάλαγγα, το ένα ζώο πίσω απ' το άλλο και είναι δύσκολη η καταμέτρησή τους από τα ίχνη.
Ο αγριόχοιρος λατρεύει τα λασπόλουτρα, τα οποία τον απαλάσσουν από τα παράσιτα ενώ συγχρόνως το δέρμα του λαμβάνει διάφορα ορυκτά άλατα και ιχνοστοιχεία. Αυτή του η δραστηριότητα τον αναγκάζει συχνά να διανύει μεγάλες αποστάσεις για να βρει κατάλληλο τόπο. Μετά το λασπόλουτρο τρίβεται στους κορμούς των δέντρων ώστε να καθαρίσει την ξεραμένη λάσπη η οποία απομακρύνεται μαζί με τα παράσιτα.
Ζει κατά μέσο όρο 10 χρόνια, σε σπάνιες περιπτώσεις φτάνει όμως και παραπάνω από 15.
Είναι είδος πολυγαμικό. Η περίοδος του οίστρου ξεκινά στα τέλη Δεκεμβρίου και τελειώνει στα τέλη Ιανουαρίου. Η διάρκεια του οίστρου των θηλυκών είναι 48 ώρες. Όλη αυτήν την περίοδο τα αρσενικά πλησιάζουν τις ομάδες των θηλυκών και τότε επιδίδονται σε άγριες μάχες, αν και όχι θανατηφόρες, για την επικράτηση των πιο ισχυρών αρσενικών τα οποία θα σχηματίσουν τα "χαρέμια" τους, τα οποία συνήθως περιλαμβάνουν έως 8 θηλυκά.
Η κυοφορία στις πρωτότοκες θηλυκές διαρκεί 114-130 ημέρες, ενώ στις ώριμες 133-140. Γεννούν από 3 έως 10 μικρά. Σε περιοχές ή σε περιόδους πολυκαρπίας με άφθονη τροφή, οι γεννήσεις είναι κατά μέσο όρο 6 μικρά, ενώ σε φτωχές περιόδους πολύ λιγότερα. Τα θηλυκά ωριμάζουν για αναπαραγωγή στην ηλικία των 12 μηνών, ενώ τα αρσενικά στους 18-24. Με ευνοϊκές συνθήκες διατροφής είναι δυνατόν τα θηλυκά να έχουν οργασμό σε μικρότερη ηλικία.
Το θηλυκό απομακρυνόμενο απ' την ομάδα για την γέννα, κατασκευάζει υποτυπώδη φωλιά και γεννά μικρά με ανοικτά τα μάτια και ευθυβαδιστικά. Την πρώτη εβδομάδα παραμένουν στη φωλιά για προστασία από το ψύχος και ο θηλασμός τους διαρκεί 2-3 μήνες. Γεννιούνται με κοκκινωπό χρώμα με τις χαρακτηριστικές ανοικτοκίτρινες ραβδώσεις που τους δίνουν κάποια προσαρμογή με τον χρωματισμό του περιβάλλοντος. Οι ραβδώσεις διατηρούνται έως την ηλικία των 6 μηνών, (απαγορεύεται η θήρα τέτοιων μικρών) μετά την παρέλευση των οποίων, το χρώμα τους γίνεται καφέ, ενώ με την συμπλήρωση του πρώτου έτους αποκτούν τον χρωματισμό της ομάδας των ενηλίκων και ανεξαρτητοποιούνται. Η θνησιμότητα των νεογνών είναι μεγάλη τους πρώτους μήνες και φτάνει το 40-50% και οφείλεται στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, στην αρπακτικότητα μεγάλων θηλαστικών και στα παράσιτα. Η έντονη σεξουαλική δραστηριότητα εξασθενίζει τα αρσενικά που χάνουν έως και το 20% του βάρους τους. Σε ευνοϊκές περιόδους πολυκαρπίας είναι δυνατόν να γίνουν δύο γέννες το χρόνο, μία τον Ιανουάριο και η δεύτερη στο τέλος Ιουλίου με αρχές Αυγούστου.
Ο Αγριόχοιρος ή αγριογούρουνο είναι ο άγριος πρόγονος των εξημερωμένων χοίρων.
Дзік (вяпрук, дзікая сьвіньня) — сысун з атрада парнакапытных, падатрада сьвінападобных, сямейства сьвіньняў. Зьяўляецца продкам свойскай сьвіньні.
Пашыраны ў Эўразіі і Паўночнай Афрыцы. Акліматызаваны ў Амэрыцы. Трымаецца малымі статкамі. Старыя самцы (секачы) і саміцы з парасятамі — паасобку. Даўжыня да 2 мэтраў. Маса да 300 кіляграмаў. Афарбоўка ад сьветла-бурай і шэрай да амаль чорнай. Парасяты паласатыя. Цела пакрытае пругкім і доўгім шчаціньнем з падшэрсткам. Галава вялікая і клінападобна выцягнутая наперад. Вушы доўгія і шырокія. Вочы маленькія. Рыла доўгае з лычом. Верхнія і ніжнія іклы вялікія, у самцоў загнутыя ўгору і ў бакі. Усёедны. Нараджае ў сярэднім па 4—6 парасятаў, зрэдку да 12. Прадмет промыслу[1].
Увесну і ўлетку дзікі трымаецца пераважна хваёва-дубова-грабовых лясоў, алешнікаў і поплаваў рэк. Улетку таксама наведвае палі ў пошуках корму. Увосень пераважна жыве ў хваёвых лясах з дамешкам дубу і заходзіць у паплавы рэк і на ўзьлескі. Узімку трапляецца ў мяшаных і сухіх хваёвых лясах, алешніках. Часта дзікі гінуць ад бяскорміцы, эпізаотыяў і сьнежных заносаў. Прыкладам у суворую зіму 1840 году ў Белавескай пушчы знаходзілі статкі па 20—30 мёртвых дзікоў. Старыя секачы (самцы) трымаюцца асобна ад статку, да якога далучаюцца толькі на час гону. Корміцца жалудамі, сьцябламі, карэньнямі і пладамі дзікіх расьлінаў, мышападобнымі грызунамі, лічынкамі вусякоў і дажджавымі чарвякамі. Месцамі шкодзіць пасевам бульбы і аўса. Плоцевая сьпеласьць настае ў 2—3 гады. Гон у лістападзе—сьнежні. Цяжарнасьць да 120 содняў. У сакавіку—красавіку нараджае 4—8 (зрэдку 10—12 парасятаў), якія праз 1,5—2 тыдні пакідаюць логава. У 3 месяцы пераходзяць на падножны корм[2].
Даўжыня цела дзіка ў сярэднім складае каля 130—140 см. Маса 100—150 кг, зрэдку да 200 кг. Цела пакрытае доўгім, пераважна бурым шчаціньнем з падшэрсткам. Рыла доўгае. У ніжняй сківіцы 2 іклы, пры даўжыні ў самцоў 6—10 см[2].
Дзік быў прадметам паляваньня ў Беларусі з часоў палеаліту. У 10-м разьдзеле Статута Вялікага Княства Літоўскага 1588 году быў 2-і артыкул «Цана дзікім зьвярам», які прадугледжваў спагнаньне за незаконную здабычу дзіка коштам з карову: «Устанаўліваем цану дзікім зьвярам, якія былі б забітыя кім-небудзь у чужой пушчы: ... за дзіка або за сьвіньню — рубель (100) грошаў»[3]. На пачатку 20 ст. найбольш дзікоў было ў Белавескай пушчы, дзе іх налічвалася 2—3 тыс. асобінаў. На 1936 г. у Беларусі было каля 1500 дзікоў, якія пераважна жылі на поўдні краіны. У 1950 г. было каля 5000, хоць цалкам адсутнічалі ў большасьці раёнаў Магілёўскай вобласьці. З 1965 году ў Беларускай ССР увялі адстрэл дзікоў па дзяржаўных дазволах, паводле якіх штогод здабывалі 2—4 тыс. дзікоў. Частку нарыхтаванага мяса сталі прадаваць за мяжу. У 1970 годзе ўжо налічвалася 18,3 тыс. дзікоў, якія пашырыліся па ўсёй Беларусі, найбольш у Берасьцейскай і Гомельскай вобласьцях. На пачатку 1982 году іх лік склаў 27,9 тыс. асобінаў[2]. У 1990—1995 гадах налічвалася 26—36 тыс. дзікоў[1]. Паводле зімовага ўліку на пачатку 2012 году, у Беларусі налічвалася каля 80 000 дзікоў[4].
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Дзік (вяпрук, дзікая сьвіньня) — сысун з атрада парнакапытных, падатрада сьвінападобных, сямейства сьвіньняў. Зьяўляецца продкам свойскай сьвіньні.
Пашыраны ў Эўразіі і Паўночнай Афрыцы. Акліматызаваны ў Амэрыцы. Трымаецца малымі статкамі. Старыя самцы (секачы) і саміцы з парасятамі — паасобку. Даўжыня да 2 мэтраў. Маса да 300 кіляграмаў. Афарбоўка ад сьветла-бурай і шэрай да амаль чорнай. Парасяты паласатыя. Цела пакрытае пругкім і доўгім шчаціньнем з падшэрсткам. Галава вялікая і клінападобна выцягнутая наперад. Вушы доўгія і шырокія. Вочы маленькія. Рыла доўгае з лычом. Верхнія і ніжнія іклы вялікія, у самцоў загнутыя ўгору і ў бакі. Усёедны. Нараджае ў сярэднім па 4—6 парасятаў, зрэдку да 12. Прадмет промыслу.
Дивата свиња или вепар (Sus scrofa) е вид на свиња, што живее во двете Америки, Евроазија, Северна Африка, и на Големите Сундски Острови.
Кај нас е мошне ценет ловен дивеч. Покрај тоа што дава голема количина на месо, таа е ценета и поради трофејната вредност на кожата и забите очници (секачи и брусачи). Се смета за инвазивен вид, и најверојатно потекнува од југоисточна Азија од времето на раниот плеистоцен, и се проширила низ Стариот Свет.[1]
Дивата свиња е близок роднина на домашната свиња, живее во чопори главно околу влажните шуми. Тоа е крупна дивеч која поради нејзината голема бројност кај нас многу се лови. За таа бројност е заслужен како големиот број на млади во леглото така и малиот број на природни непријатели. Трча исклучително брзо, а исто така е и добар пливач.
Возрасните примероци можат да бидат високи од 90-100 см, а долги од 120-160 см. Тежината им варира во зависност од годишното време и климата во која живеат. Додека во некои подрачја тежината им се движи помеѓу 75 и 115 kg кај мажјаците (нерезите), а кај женките (маториците) околу 75 кг, во повлажните и поладни подрачја мажјаците (нерезите) се тешки и 175 kg па и преку 200 кг, а женките (маториците) и до 150 кг.
Дивата свиња има издолжено сплескана конусовидна глава која завршува со чурило (рило). Предниот дел од телото и е повисок од задниот, грбот и е остар, а телото и градите и се тесни. Ваквата конструкција на телото и овозможува да се провлече и низ најгустиот честак, што заедно со големата брзина ја прави тешко уловлив дивеч. Има малечки очи кои ѝ се длабоко всадени и покриени со густи и долги трепки.
Кај мажјаците, забите - очници се силно развиени и им служат за самоодбрана, а воедно се и најценет трофеј за ловците. Очниците во горната вилица се нарекуваат - брусачи, а во долната - секачи. Овие заби можат да израснат во должина над 25 см. Забите очници се така поставени во вилицата така што долните секачи секогаш се преклопуваат со горните брусачи и на тој начин се оштрат. Правата трофејна вредност очниците кај вепровите ја достигнуваат дури во петтата година.
Дивата свиња има кафејава боја на крзното, така што лесно се вклопува со околината. Кога ќе се опрасат дивите свињи, младите имаат карактеристични надолжни пруги (линии) кои им остануваат до крајот на месецот.
Дивата свиња живее во крда составени од женки (маторици) и младенчиња (прасиња). Вака здружени дивите свињи солидарно и жестоко се бранат, поради што волците сосема ретко можат да им нанесат штета. За разлика од нив нерезите живеат осамено и се приклучуваат кон крдата само во периодот на парењето.
Во потрага по храна, дивата свиња мошне често поминува големи растојанија, па така за една вечер може да помине растојание и од околу 40 км. Дивите свињи трчаат исклучително брзо, а исто така се и добри пливачи. Главно се задржуваат по рабовите на шумите каде постојат водотеци. Сакаат да се валкаат во калта и на тој начин се освежуваат и се ослободуваат од кожните паразити. За одмор користат брлог, но пред да легнат во него првин извесно време седат. Стануваат на тој начин што прво седнуваат, ја посматраат околината, па дури потоа стануваат.
Според начинот на исхрана спаѓа во сештојади, што значи дека покрај храна од растително потекло ги јадат и животните кои ќе успает да ги фатат, па дури и лешеви.
Централна Европа, Медитеранскиот регион и Азија.
Дивата свиња или вепар (Sus scrofa) е вид на свиња, што живее во двете Америки, Евроазија, Северна Африка, и на Големите Сундски Острови.
Кај нас е мошне ценет ловен дивеч. Покрај тоа што дава голема количина на месо, таа е ценета и поради трофејната вредност на кожата и забите очници (секачи и брусачи). Се смета за инвазивен вид, и најверојатно потекнува од југоисточна Азија од времето на раниот плеистоцен, и се проширила низ Стариот Свет.
Дивата свиња е близок роднина на домашната свиња, живее во чопори главно околу влажните шуми. Тоа е крупна дивеч која поради нејзината голема бројност кај нас многу се лови. За таа бројност е заслужен како големиот број на млади во леглото така и малиот број на природни непријатели. Трча исклучително брзо, а исто така е и добар пливач.
Кадимки доңуз (лат. Sus scrofa, L. 1758) - жапайы чочко.
Денесинин уз. 2 м че, бийикт. 1,2 м, салм. 300 кг га жетет. Үстүңкү жана астыңкы азуусу ууртунан чыгып, ийрек болот. Денеси кылчык жүн менен, кышкысын тыбыт менен капталат. Чоңунун өңү буурул; торопоюнун агыш жолжол тагы бар. Каман Түндүк Африка, Европа жана Азияда; Балтика бою, Белоруссия, Украина, Волга бою, Орто Азия, Казакстан ж. б. жерлерде көбүнчө токойдо кездешет.
Кыргызстандын Сары-Челек, Арстанбап ж. б. токойлуу жерлеринде да көп жолугат. Ал өсүмдүк тамыры, жапайы алма, алмурут, доңуз жаңгак, чөп, курт ж. б. жейт. Үйүрү чакан, көбүнчө түнкүсүн оттойт. Ноябрь - январда күүлөп, март - май айында 3-4 торопой тууйт. Эти тамак-ашка, териси, жүнү өнөр жайда пайдаланылат.
Үй чочкосу Камандан келип чыккандыктан анын эркеги да каман деп аталат. Кальмар униясы Дания королдорунун бийлигине баш ийген Дания, Норвегия (Исландия менен бирге) жана Швециянын (Финляндия менен кошо) бирикмеси. Уния (бирикме) немецтердин экономикалык жана саясий экспапсиясына каршы күрөшүү максатында Кальмар шаарында (Швеция) 1397-ж.түзүлгөн. Бул үч королдуктун бирикмеси анча бекем болгон эмес. Экономикалык жана саясий жактан чыңыраак Дания Швеция менен Норвегияны толук баш ийдирүүгө аракеттенген. Униядан Швеция чыккандан тартып (1523) ал өз күчүн жогото баштаган. Дания - Норвегия бирикмеси 1814-жылга чейин сакталган.
Кадимки доңуз (лат. Sus scrofa, L. 1758) - жапайы чочко.
Денесинин уз. 2 м че, бийикт. 1,2 м, салм. 300 кг га жетет. Үстүңкү жана астыңкы азуусу ууртунан чыгып, ийрек болот. Денеси кылчык жүн менен, кышкысын тыбыт менен капталат. Чоңунун өңү буурул; торопоюнун агыш жолжол тагы бар. Каман Түндүк Африка, Европа жана Азияда; Балтика бою, Белоруссия, Украина, Волга бою, Орто Азия, Казакстан ж. б. жерлерде көбүнчө токойдо кездешет.
Кыргызстандын Сары-Челек, Арстанбап ж. б. токойлуу жерлеринде да көп жолугат. Ал өсүмдүк тамыры, жапайы алма, алмурут, доңуз жаңгак, чөп, курт ж. б. жейт. Үйүрү чакан, көбүнчө түнкүсүн оттойт. Ноябрь - январда күүлөп, март - май айында 3-4 торопой тууйт. Эти тамак-ашка, териси, жүнү өнөр жайда пайдаланылат.
Үй чочкосу Камандан келип чыккандыктан анын эркеги да каман деп аталат. Кальмар униясы Дания королдорунун бийлигине баш ийген Дания, Норвегия (Исландия менен бирге) жана Швециянын (Финляндия менен кошо) бирикмеси. Уния (бирикме) немецтердин экономикалык жана саясий экспапсиясына каршы күрөшүү максатында Кальмар шаарында (Швеция) 1397-ж.түзүлгөн. Бул үч королдуктун бирикмеси анча бекем болгон эмес. Экономикалык жана саясий жактан чыңыраак Дания Швеция менен Норвегияны толук баш ийдирүүгө аракеттенген. Униядан Швеция чыккандан тартып (1523) ал өз күчүн жогото баштаган. Дания - Норвегия бирикмеси 1814-жылга чейин сакталган.
Зэрлэг гахай (лат. Sus scrofa), буюу Бодон нь — Хөхтөн амьтны аймгийн, Хос туурайтан овгийн амьтан юм. Гэрийн Тэжээвэр гахай ны үүсгэгч юм.
Бараан хүрэн бор сараал зүстэй. Урт, өтгөн ширүүн үстэй. Хоншоор урт, хүзүү богино,бахим, сүүл богино, Бодон ил гарсан хүчирхэг махир соёотой. Мөч богино. Бахим биеийн урт нь 125-180 см, сэрвээ 80-100р см орчим өндөр сүүлний урт 20-30 см, биеийн жин нь 125-200 кг хүрнэ. Эрийг бодон, эмийг мэгж, төлийг тоорой гэнэ. Их азарган гахайг хаван, хамгийн том бодонг ногтмол бодон, түүний дараа хангал бодон, хязаалан хадаргаа бодон, соёолон залуу бодон гэх мэтээр нэрлэнэ. Хоёр настай тооройг ховс, гурван настай тооройг шавшуурга гэнэ.
Монгол орны Хангай, Хэнтий, Хөвсгөл, Хянганы салбар уулсын ойд тархсан.
Ороо нь 11-р сараас 1-р сар хүртэл явагдаж, 5-6 дугаар сард 3-8 тоорой гаргана. Элдэв идэшт амьтан. Гол төлөв ургамлын ногоон хэсэг, үндэс, хушны самар, элдэв үр жимс, булцуу, нугаламгүй амьтан, жижиг нугаламгүй амьтнаар ч хооллоно чийгийн улаанаас өгсүүлээд элдэв төрлийн шавж, мэлхий, үхэр огдойг хүртэл идэж орхино. Гэхдээ л хамгийн дуртай хоол нь будааны хаягдал, сүрлийн лай, чихэр амттан гэнэ. Гахайн хэвтрийг логш гэх бөгөөд ихэвчлэн мөчир навчаар засна. Зэрлэг гахай сүргээрээ амьдардаг. Зэрлэг гахайн тоо толгой сүүлийн үед хулгайн анчдын балгаар эрс цөөрчээ.
Зэрлэг гахай бүхэл ургамлуудыг, эсвэл үр жимс, булцуу, гуурсыг нь идэхдээ ургамалжилт, тэдгээрийн олон янз байдалд нөлөөлдөг. Зэрлэг гахай ургамлын үндсийг идэхдээ хөрсийг сэндийчдэг тул хөрсний Ca, P, Mg, Mn, Zn, Cu, H, катионуудын солилцоонд нөлөөлж, хөрсний дээд давхарга дахь тэжээллэгийн эргэлтийг түргэтгэдэг байна. Үүний үрээр эвэрлэг мод (Fagus grandifolia) соёолох нь ихэсдэг байна (Lacki, Lancia 1986). Зэрлэг гахай газар сэндийчин үндэс идэх явцад унасан навч, өвс зэрэг зүйлс хөрсөнд холигдон ялзмагтах нь түргэсдэг байна (Jezierski, Myrcha, 1975). Герман улсад зэрлэг гахайг зулзаган шилмүүст мод тарьсан талбайд нутагшуулснаар өрсөлдөгч ургамлын хэмжээ багасаж, норвег гацуурын (Picea abies) нөхөн сэргэлт, ургалт эрчимжсэн байна (Kepka 1989, Brownlow, 1994).
Жимстэй ургамлын үр бүтнээрээ зэрлэг гахайн хоол боловсруулах системээр дамжиж гардаг тул зэрлэг гахай ургамлын үр тараадаг гэж үздэг. Тухайлбал, Гавийн Галт уулын байгалийн цогцолборт газарт эзэнгүй гахай үр тараах үүрэг гүйцэтгэж байгаа (Aplet et al. 1991), Газрын дундад тэнгисийн ургамлын үрүүд зэрлэг гахайн ялгадаст олноороо олдсон тул зэрлэг гахай тэдгээр ургамлын тархалтыг дэмждэг гэж үзэж болно (Massei et al., 1996). Мөн Австралийн Квинсланд муж улсад эзэнгүй гахай модлог ургамлын үрийг соёолох боломжтой хэвээр нь тарааж байгааг тогтоосон байдаг (Lynes and Campbell, 2000).
Зэрлэг гахай маш олон зүйлийн сээр нуруутан ба сээр нуруугүйтэн амьтдаар хооллодог гэдгийг олон судалгаагаар тогтоосон байна. Шавжны авгалдай, газрын өт, эмгэн хумс зэрэг сээр нуруугүй амьтад зэрлэг гахайн хүнсний чухал бүрэлдэхүүн хэсэг байдаг. Зэрлэг гахай ургамлын ялаа (sawflies), цагаан эрвээхэйн (moths) авгалдайг идсэнээр эдгээр амьтад таримал ургамал гэмтээх нь эрс багассан байна (Genov,1981.a).
Сээр нуруутан амьтад зэрлэг гахайн хүнсэнд гол байр эзлэхгүй, хааяа амьтны сэг, жижиг мэрэгчид, хэвлээр явагчид, хоёр нутагтан, загас идэх тохиолдол байдаг. Австралид зэрлэгшсэн гахай жил бүр дөнгөж төллөсөн хурганы 32 хувийг агнадаг гэж тэмдэглэсэн байна (Choquenot et al. 1996).
Зэрлэг гахай амьтдын популяцид нөлөөлөх байдлын тоон судалгаа цөөн хийгдсэн нь байна. Австрид гацуурын тарьц бүхий талбайд зэрлэг гахай нутагшуулснаар, хөрөөт Cephaleia abietis ялааны тоо 35.2% буурчээ (Führer and Fischer 1991, Brownlow1994). Гавийн ширэнгэ ойгоос зэрлэгшсэн гахайнуудыг авснаас хойш 7 жилд Collembola spp. хорхой 3.5 дахин ихсэжээ (Vtorov, 1993). Мөн тэр талбайд зэрлэгшсэн гахайнууд байхгүй болсоноос хойш ойн бичил хачигийн (microarthropods) нягтшил хоёр дахин нэмэгдэж, биомасс нь 2.5 дахин ихэссэн байна. Мөн Их Утаат уулын байгалийн цогцолборт газар зэрлэг гахай нутагшуулсанаас хойш 20 гаруй жилд макро сээр нуруугүйтний олон янз байдал өөрчлөгдөөгүй боловч тооны хувьд 2.2x106/ha хэмжээтэй байснаас багасаж 0.5x106/ha болж буурчээ (Howe et al., 1981).
Томоохон махчин амьтад байгаа газар зэрлэг гахай гарцаагүй тэдгээрийн нэгэн чухал ан болдог. Жишээлбэл: умард Итали (Meriggi et al. 1996), Польшид чонын (Canis lupus) хүнсний чухал бүрэлдэхүүн хэсэг болдог (Okarma et al. 1995). Балба оронд зэрлэг гахай барын (Panthera tigris) хүнсэнд хоёр дахь чухал байр эзэлдэг (Stoen and Wegge 1996), Австралид динго (Canis familiaris) зэрлэг нохой гахай агнадаг байна (Woodall 1983).
Зэрлэг гахай хэрээн (corvid) төрлийн шувуудтай симбиоз харьцаанд оршдог. Жишээлбэл, хар хошуут шаазгай (Pica pica) зэрлэг гахайн хорхойг цэвэрлэдэг (Massei, Genov 1995b), мөн ердийн хэрээ (Corvus brachyrhynchos) зэрлэг гахайтай мөн адил симбиоз харьцаатай байдаг (Kilham 1982).
Зэрлэг гахай (Sus scrofa L.) хувьслын явцад бий болсон нутгийн амьтан бөгөөд экосистемд чухал үүргүүдийг гүйцэтгэдэг билээ. Зэрлэг гахай экосистемүүдийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд (хөрс, ус, ургамал, мөөг, амьтны аймаг) нөлөөлөх байдлын судалгаануудыг авч үзвэл энэхүү зүйл нь экологийн хувьд нэн чухал ач холбогдолтой газрын экосистемийн шинж байдлыг тодорхойлоход ихээхэн үүрэг гүйцэтгэдэг байна. Зэрлэг гахайн экосистем дэх нөлөөллийг сөрөг талаас нь өгүүлсэн судалгаа олон байдаг боловч тэдгээр нь хүний эрх ашгийн үүднээс хандсан өрөөсгөл талтай байдаг. Үнэндээ зэрлэг гахай байгаль орчинд эерэг нөлөөлөл ихтэй, тухайлбал, амьтдын амьдрах орчныг бүрдүүлж биологийн олон янз байдлыг тогтвортой нэмэгдүүлэх, ургамлын үр, нам дор ургадаг мөөгийг тарааж түгээдэг, зарим хортон шавжийн тоо толгойг бууруулдаг, амьтны сэг зэмийг устгадаг, томоохон махчин амьтны хүнсний чухал үүсвэр болдог байна. Гэтэл зэрлэг гахайн эдгээр эерэг үүргийг судлаачид ерөнхийдөө анхаардаггүй. Тиймээс цаашдаа зэрлэг гахайн экологийн ач холбогдлыг системтэй, бодитой авч үзэн, нөлөөллийг нь илүү оновчтой, иж бүрэн судалж, тодорхойлох хэрэгтэй байна.
Зэрлэг гахай (лат. Sus scrofa), буюу Бодон нь — Хөхтөн амьтны аймгийн, Хос туурайтан овгийн амьтан юм. Гэрийн Тэжээвэр гахай ны үүсгэгч юм.
Кабан дуңгызы (лат. Sus scrofa), дуңгызлар семьялыгыннан күшәми торган партояклы имезүче хайван. Евразия һәм Төньяк Африкада таралган, Америкада климатлаштырылган. Йорт дуңгызының нәсел башы.
Эре хайван: ана затларның озынлыгы 1,7 м, ата затларның 2 м тирәсе, биеклеге җилкә калкымында 1 м га кадәр; ана затларның авырлыгы 150 кг га, аталарның 250–300 кг га җитә. Башы зур, чөйсыман озынча, күзләре кечкенә, батынкы. Кискеч тешләре алга, өске һәм аскы казналыкның казык тешләре өскә һәм ян-якка юнәлгән. Кабан дуңгызының тешләре гомер буе үсә, зур ата затларда (ата кабаннарда) 8–10 см озынлыкка җитә. Олы хайваннар куе сорыдан көрән яки кара төскә кадәр.
4 айга кадәр балаларының ян-ягында аксыл саргылт төстәге буй сызыклар була. 3–10 арлап (кайвакыт берничә дистә), көтү булып яшиләр. Көтүдәге аерым затлар һәм аерым көтүләр арасында билгеле бер иерархия мөнәсәбәтләре урнашкан. Җенси активлык чоры ноябрь–гыйнварда. Буазлык чоры якынча 115 көн. Гадәттә, 4–5 (кайвакыт 12 гә кадәр) бала китерә. Балалары тиз үсә, җәй ахырына аларның авырлыгы 20 кг һәм күбрәк тә була, кышка кадәр аналары белән яшиләр. Җенси яктан ана затлар 8–10 айлык вакытта, ата затлар яшәешенең 2 нче елында җитлегә. 10–12 (сирәк кенә 20) ел яши.
Төрле азык белән туклана. Туклануында үсемлекләр өстенлек итә: үсемлек тамырлары һәм бүлбеләре, үлән, имән чикләвеге, чикләвекләр, агач һәм куак җимешләре. Хайван азыгын яңгыр суалчаннары, туфрак бөҗәкләре һәм аларның личинкалары, төче су һәм җир өсте моллюсклары, тычкансыман кимерүчеләр, кош йомыркалары һәм балалары, бака, кәлтә, еланнар, кайвакыт үләксәләр тәшкил итә. Кышын кипкән үлән, агач кайрысы һәм ботаклары, агач гөмбәләре, кырда калган иген уңышы белән туклана.
Кабан дуңгызы (лат. Sus scrofa), дуңгызлар семьялыгыннан күшәми торган партояклы имезүче хайван. Евразия һәм Төньяк Африкада таралган, Америкада климатлаштырылган. Йорт дуңгызының нәсел башы.
Эре хайван: ана затларның озынлыгы 1,7 м, ата затларның 2 м тирәсе, биеклеге җилкә калкымында 1 м га кадәр; ана затларның авырлыгы 150 кг га, аталарның 250–300 кг га җитә. Башы зур, чөйсыман озынча, күзләре кечкенә, батынкы. Кискеч тешләре алга, өске һәм аскы казналыкның казык тешләре өскә һәм ян-якка юнәлгән. Кабан дуңгызының тешләре гомер буе үсә, зур ата затларда (ата кабаннарда) 8–10 см озынлыкка җитә. Олы хайваннар куе сорыдан көрән яки кара төскә кадәр.
4 айга кадәр балаларының ян-ягында аксыл саргылт төстәге буй сызыклар була. 3–10 арлап (кайвакыт берничә дистә), көтү булып яшиләр. Көтүдәге аерым затлар һәм аерым көтүләр арасында билгеле бер иерархия мөнәсәбәтләре урнашкан. Җенси активлык чоры ноябрь–гыйнварда. Буазлык чоры якынча 115 көн. Гадәттә, 4–5 (кайвакыт 12 гә кадәр) бала китерә. Балалары тиз үсә, җәй ахырына аларның авырлыгы 20 кг һәм күбрәк тә була, кышка кадәр аналары белән яшиләр. Җенси яктан ана затлар 8–10 айлык вакытта, ата затлар яшәешенең 2 нче елында җитлегә. 10–12 (сирәк кенә 20) ел яши.
Төрле азык белән туклана. Туклануында үсемлекләр өстенлек итә: үсемлек тамырлары һәм бүлбеләре, үлән, имән чикләвеге, чикләвекләр, агач һәм куак җимешләре. Хайван азыгын яңгыр суалчаннары, туфрак бөҗәкләре һәм аларның личинкалары, төче су һәм җир өсте моллюсклары, тычкансыман кимерүчеләр, кош йомыркалары һәм балалары, бака, кәлтә, еланнар, кайвакыт үләксәләр тәшкил итә. Кышын кипкән үлән, агач кайрысы һәм ботаклары, агач гөмбәләре, кырда калган иген уңышы белән туклана.
Хир сысни (лат. Sus scrofa),— кавлеменнисен ушкăнне кĕрекен чĕрчун. Унăн çывăх тăванĕсем - пекарьсем тата бегемотсем. Хир сыснисем пирĕн тăрăхра 12 пин çул каялла пурăнма пуçланă. 19-мĕш ĕмĕр вĕçĕнче вĕсем пирĕн тăрăхра пачах курăнма пăрахнă - çынсемпе кашкăрсен тăрăшнăран паллах. Хир сыснисене тепĕр хут 1960 çулсем хыççăн асăрханнă. Хальхи вăхăтра хир сыснисен йышĕ 1000 ытла шутланса тăрать. Хир сыснин кĕлетки 175 см таран пулать, йывăрăшĕ вара 200 килограма çитме пултарать. Пуçĕ савăл пекрех, вĕçĕнче сисĕмлĕ нахра пур. Ун ăшĕнчен икĕ сăмса шăтăкĕ тухать. Хупах пек хăлхи питĕ лайăх илтет. Пĕчĕк куçĕ вара начартарах курать. Хир сысни ытларах вăрманти шыв тăрăхĕсенче пурăнма кăмăллать. Йĕкел, мăйăр, курăк тымарĕсем, тĕрлĕ вак чĕрчунпа хурт-кăпшанкă унăн тĕп апачĕ. Хир сыснисем чӳкпе раштав уйăхĕсенче чупаççĕ. Ку вăхăта аçисен тирĕ хулăнланать, ăна калкан е тукан теççĕ. Вăл аçасене çапăçнă чухне шалти органсене сыхлама кирлĕ. Ами 4 уйăхран чăтлăх вырăнта 4-6 çура тăвать. Çурасем 1 кг яхăн пулаççĕ. Хир сысни 10-12 çул пурăнма пултарать, анчах та 8 çултан ватăрах сыснасене питĕ сайра тĕл пулатăн. Чи хаяр тăшманĕ хир сыснисен - кашкăр. Хăш чухне хир сыснине упа та тапăнма пултарать.
Хир сысни (лат. Sus scrofa),— кавлеменнисен ушкăнне кĕрекен чĕрчун. Унăн çывăх тăванĕсем - пекарьсем тата бегемотсем. Хир сыснисем пирĕн тăрăхра 12 пин çул каялла пурăнма пуçланă. 19-мĕш ĕмĕр вĕçĕнче вĕсем пирĕн тăрăхра пачах курăнма пăрахнă - çынсемпе кашкăрсен тăрăшнăран паллах. Хир сыснисене тепĕр хут 1960 çулсем хыççăн асăрханнă. Хальхи вăхăтра хир сыснисен йышĕ 1000 ытла шутланса тăрать. Хир сыснин кĕлетки 175 см таран пулать, йывăрăшĕ вара 200 килограма çитме пултарать. Пуçĕ савăл пекрех, вĕçĕнче сисĕмлĕ нахра пур. Ун ăшĕнчен икĕ сăмса шăтăкĕ тухать. Хупах пек хăлхи питĕ лайăх илтет. Пĕчĕк куçĕ вара начартарах курать. Хир сысни ытларах вăрманти шыв тăрăхĕсенче пурăнма кăмăллать. Йĕкел, мăйăр, курăк тымарĕсем, тĕрлĕ вак чĕрчунпа хурт-кăпшанкă унăн тĕп апачĕ. Хир сыснисем чӳкпе раштав уйăхĕсенче чупаççĕ. Ку вăхăта аçисен тирĕ хулăнланать, ăна калкан е тукан теççĕ. Вăл аçасене çапăçнă чухне шалти органсене сыхлама кирлĕ. Ами 4 уйăхран чăтлăх вырăнта 4-6 çура тăвать. Çурасем 1 кг яхăн пулаççĕ. Хир сысни 10-12 çул пурăнма пултарать, анчах та 8 çултан ватăрах сыснасене питĕ сайра тĕл пулатăн. Чи хаяр тăшманĕ хир сыснисен - кашкăр. Хăш чухне хир сыснине упа та тапăнма пултарать.
Ҡаба́н (лат. Sus scrofa), йәки ҡырағай сусҡа — ҡуш тояҡлылар отрядынан сусҡалар ғаиләһенә ҡараған һөтимәр хайуан; Европала, Азияла һәм Африкала йәшәй торған ҡырағай сусҡа. Ҡабан йорт сусҡаһының ата-бабаһы булып тора. Тәбиғәттә бөтә ерҙә лә осрай. Үҫемлек бүлбеләре, тамыры, сәтләүеге һәм төрлө ваҡ хайуандар, бөжәктәр, селәүсендәр менән туҡлана. Төнгө ваҡытта күберәк актив. Күберәк осраҡта өйөр, көтөү менән йәшәйҙәр. Ҡасырыу ваҡыты ноябрь-ғинуар айҙары. Йөклөлөк 114-140 көн. Күп өсраҡта 4-6 бала килтерә, һирәгерәк 10-14 бала була.
{{|ar}} {{|de}}
Ҡаба́н (лат. Sus scrofa), йәки ҡырағай сусҡа — ҡуш тояҡлылар отрядынан сусҡалар ғаиләһенә ҡараған һөтимәр хайуан; Европала, Азияла һәм Африкала йәшәй торған ҡырағай сусҡа. Ҡабан йорт сусҡаһының ата-бабаһы булып тора. Тәбиғәттә бөтә ерҙә лә осрай. Үҫемлек бүлбеләре, тамыры, сәтләүеге һәм төрлө ваҡ хайуандар, бөжәктәр, селәүсендәр менән туҡлана. Төнгө ваҡытта күберәк актив. Күберәк осраҡта өйөр, көтөү менән йәшәйҙәр. Ҡасырыу ваҡыты ноябрь-ғинуар айҙары. Йөклөлөк 114-140 көн. Күп өсраҡта 4-6 бала килтерә, һирәгерәк 10-14 бала була.
जंगली सुअर (Sus scrofa) या वाराह, सुअर की एक प्रजाति है।[2] यह मध्य यूरोप, भूमध्य सागर क्षेत्र (उत्तरी अफ्रीका, एटलस पर्वत) सहित एशिया में इंडोनेशिया तक के क्षेत्रों का मूल निवासी है।
हिन्दू धर्म में भगवान विष्णु ने दशावतार में से एक अवतार वराहावतार में इस पशु के रूप में ही अवतरण कर पृथ्वी को पाताल से बाहर निकाला था।
जंगली सुअर (Sus scrofa) या वाराह, सुअर की एक प्रजाति है। यह मध्य यूरोप, भूमध्य सागर क्षेत्र (उत्तरी अफ्रीका, एटलस पर्वत) सहित एशिया में इंडोनेशिया तक के क्षेत्रों का मूल निवासी है।
बँदेल अथव बनेल सुँगुर जस्तो देखिने एक जंगली जनावर हो । बनेललाई बराह, अथवा वन सुँगुर भनेको पनि सुनिन्छ । कसैले यसलाई कतर्नो (कपडा काट्ने कैंची) जस्तो दाँत भएकोले यसलाई कतर्ने पनि भन्छन् । यो मुख्यतया एसिया तथा युरोपका भूभागमा पाइन्छ भने अफ्रिका, अष्ट्रेलिया र अमेरिकामा पनि कतै कतै पाईने गर्छ । बनेल तराइ पहाड सबै ठाउँमा पाइने जनावर हो ।
बँदेल अथव बनेल सुँगुर जस्तो देखिने एक जंगली जनावर हो । बनेललाई बराह, अथवा वन सुँगुर भनेको पनि सुनिन्छ । कसैले यसलाई कतर्नो (कपडा काट्ने कैंची) जस्तो दाँत भएकोले यसलाई कतर्ने पनि भन्छन् । यो मुख्यतया एसिया तथा युरोपका भूभागमा पाइन्छ भने अफ्रिका, अष्ट्रेलिया र अमेरिकामा पनि कतै कतै पाईने गर्छ । बनेल तराइ पहाड सबै ठाउँमा पाइने जनावर हो ।
காட்டுப்பன்றி என்பது வீட்டுப்பன்றியின் முன்னோர் என கருதப்படுகிறது. இதன் உடல் சிறியதாகவும், இதன் தலை பெரியதாகவும், இதன் கால்கள் சிறிதாகவும் இருக்கும். இதன் ரோமம் மிகவும் மென்மையாக இருக்கும். இதன் பல் (எயிறு) வளர்ந்து கொண்டே போகும் தன்மையுடையது. காட்டுப்பன்றியின் எயிறு அதன் தற்காப்புக்கு பயன்படுகின்றது.
வீடுகளில் வளர்க்கப்படும் பன்றிகளின் முன்னோர்களாக கருதப்படுவதுதான் காட்டுப் பன்றிகள் (Wild Boar) ஆகும். இவை உலகம் முழுவதும் காணப்படுகின்றன. சுமார் 65 - 58 மில்லியன் ஆண்டுகளுக்கு முன்பு இவை பூமியில் தோன்றியதாக கணக்கிடப்பட்டுள்ளன. பன்றிக் குடும்பத்தில் 4 பேரினங்களும் 16 இனங்களும் உள்ளன. மண்டை ஓட்டின் உயரம் மற்றும் முகத்தில் உள்ள லாகிரிமல் எலும்பின் (Lacrimal bone) நீளம் ஆகியவற்றின் அடிப்படையில் வகைப்படுத்தப்பட்டுள்ளன. காட்டுப் பன்றிகள் முதன் முதலாக தெற்கு ஆசியப்பகுதியில் தோன்றி உலகம் முழுவதும் பரவியது.
மனிதனுக்கும் காட்டுப் பன்றிக்கும் நெருங்கிய தொடர்பு உண்டு. மனிதன் புதிய கற்காலத்திலிருந்து வீடுகளில் பன்றிகளை வளர்த்து வருகிறான். பல ஆயிரம் ஆண்டுகளாக காட்டுப் பன்றிகளுடன் கலப்பு செய்து வீட்டுப் பன்றிகளை உருவாக்கியுள்ளான். மனித தலையீடுகள் மூலம் உலகம் முழுவதும் பன்றிகள் வளர்க்கப்படுகின்றன. பாலூட்டி விலங்கு பட்டியலில் மிக அதிகமாக வனங்களில் வாழும் விலங்குகளில் நான்காவது இடத்தில் இருப்பவை காட்டுப் பன்றியாகும். இந்திய காட்டுப் பன்றி (Indian wild boar), மோபின் பன்றி (Moupin pig) அல்லது அந்தமான் பன்றி (Andamanese pig) எனவும் அழைக்கிறார்கள். இந்தியா முதல் நேபாளம், பர்மா, மேற்கு தாய்லாந்து மற்றும் இலங்கை வரை இந்தியக் காட்டுப் பன்றிகள் வாழ்கின்றன. இதன் விலங்கியல் பெயர் சுஸ் இண்டிக்கஸ் (Sus Inidcus) என்பதாகும். இதனை 1839 ஆம் ஆண்டில் வாக்னர் (Wagner) என்பவர் அறிவியல் பூர்வமாக விவரித்து எழுதினார்.
வீட்டுப் பன்றிகளை விட இது சிறியது. இதன் தலை பெரியதாகவும், உடல் சிறியதாகவும் இருக்கும். இதன் கால்கள் குட்டையானவை. காட்டுப் பன்றிகளுக்கு பார்க்கும் திறன் குறைவு. இதற்கு காதுகள் சிறியது. ஆகவே கேட்கும் திறன் மிகவும் குறைவு. இதனை ஈடு செய்யும் வகையில் நுகர்வு ஆற்றல் அதிகம் உண்டு. அதாவது மற்ற விலங்ககளை விட காட்டுப் பன்றிகளுக்க மோப்பத்திறன் அதிகம்.
பெரும்பாலும் தலையை குனிந்து தரையை முகர்ந்தபடியே நடந்து செல்லும். உடல் சாம்பல் கலந்த கருமை நிறம் உடையது. உடல் முழுவதும் குட்டையான முரட்டு முடிகள் உள்ளன. பிடரி பகுதி முடி சிலிர்த்து கம்பி போல் கெட்டியாக நிமிர்ந்து நிற்கும். வால் 1 அடி நீளமும் பெரிய குஞ்சமும் உண்டு. இவை கூட்டமாகவே வாழும். ஆண் பன்றிகள் மட்டுமே தனியாகத் திரியும். பெண்ணை விட ஆண் பன்றிகள் உருவத்தில் பெரியவை. இந்தியக் காட்டுப் பன்றிகள் 80 – 90 கிலோ எடை வரை வளரும்.
இதன் உயரம் 55 முதல் 120 செ.மீ. வரை இருக்கும். மேலும் 90 முதல் 200 செ.மீ நீளம் வரை வளரும். இதன் கீழ்த்தாடையில் இரண்டு கோரப்பற்கள் வளைந்து வெளியே நீட்டிக் கொண்டிருக்கும். இதனை எயிறு (Tusk) என்கின்றனர். யானைக்கு தந்தம் எப்படி வளர்கிறதோ அதுபோல் இதற்கு பற்கள் பின்னோக்கி வளர்கின்றன. இந்த எயிறு உறுதியானது. இது தற்காப்பிற்கு உதவுகிறது. இந்த எயிறின் உள் பகுதியில் துவாரம் உள்ளது. இந்த எயிறானது கத்தி போல் கூர்மையாக இருக்கிறது.
கட்டுப் பன்றிகள் அனைத்து காலங்களிலும் இனப்பெருக்கம் செய்யும். கருத்தரிப்பு காலம் 115 நாட்களாகும். ஒரு சமயத்தில் 4 முதல் 8 குட்டிகள் ஈனும். இளம் குட்டிகளின் மீது வெண்மையான கோடுகள் காணப்படும். பெண் பன்றிகள் அனைத்தும் குட்டிகளை பாதுகாப்பாக அழைத்துச் செல்கின்றன.
இது ஒரு அனைத்துன்னி (omnivorus) விலங்காகும். அடர்ந்த காட்டில் பதுங்கி இருக்கும். கோடை காலத்தில் சேற்றில் புரளும். கிழங்கு, வேர், புல், பூண்டு, முட்டை, பழங்கள் என உண்ணும். அதே சமயத்தில் இறைச்சியையும் உண்ணும். குள்ள நரி, குரங்கு, பாம்பு போன்றவற்றை வேகமாக தாக்கி, அதன் இறைச்சியை விரைவில் உண்ணும். ஓநாய், சிறுத்தைப் புலி, புலி, நரி போன்றவை இதன் எதிரிகளாகும். அவைகளை எதிரத்து சண்டையிடும். தனது தந்தம் போன்ற பற்களால் எதிரியை குத்தி, கிழித்து கொன்று விடும். இது எல்லாக் காட்டு மிருகங்களிலும் மிகுந்த துணிச்சலுடையது. காட்டுப்பன்றிகள் புத்திசாலித்தனம், துணிவு, உறுதி கொண்டவை. மேலும்கொடிய சண்டையிடும் விலங்கு. கரடியை வேட்டையாடுவதை விட இதனை வேட்டையாடுதல் என்பது மிகவும் சிரமம் என வேட்டைக்காரர்கள் குறிப்பிடுகின்றனர். ஆண் பன்றிகள் ஒற்றையடிப் பாதையில் செல்லும் போது மனிதர்கள் எதிர்பட்டால் அவர்களைத் தாக்கும்.
காட்டுப் பன்றிகளால் விவசாயிகள் பாதிக்கப்படுகின்றனர். வனப்பகுதியில் போதிய உணவு கிடைக்காதக் காரணத்தால் அவை வனத்தை ஒட்டிய விவசாய நிலத்தில் இரவில் புகுந்து பயிர்களை நாசம் செய்கின்றன. கடலை, மரவள்ளிக் கிழங்கு, மக்காச்சோளம், சோளம், நெல் போன்ற பயிற்களை மேய்ந்து சேதம் விளைவிக்கிறது. ஆகவே வெடி வைத்தும், விஷம் வைத்தும் இதனை கொல்கின்றனர். இறைச்சிக்காகவும் இதனை வேட்டையாடுகின்றனர். இதன் தந்தப் பற்களைக் கொண்டு அணிகலன்களும் செய்கின்றனர். பன்னாட்டு இயற்கைப் பாதுகாப்புச் சங்கத்தின் (IUCN) செம்பட்டியலில் 2008 ஆம் ஆண்டு இது காப்பு நிலை குறைந்த இனமாக குறிப்பிடப்பட்டுள்ளது. இந்திய வனவிலங்குப் பாதுகாப்பு சட்டம் 1972 இன் கீழ் வேட்டையாடுதல் மற்றும் கொல்லுதல் தண்டனைக்குரிய குற்றமாகும்.
காட்டுப்பன்றி என்பது வீட்டுப்பன்றியின் முன்னோர் என கருதப்படுகிறது. இதன் உடல் சிறியதாகவும், இதன் தலை பெரியதாகவும், இதன் கால்கள் சிறிதாகவும் இருக்கும். இதன் ரோமம் மிகவும் மென்மையாக இருக்கும். இதன் பல் (எயிறு) வளர்ந்து கொண்டே போகும் தன்மையுடையது. காட்டுப்பன்றியின் எயிறு அதன் தற்காப்புக்கு பயன்படுகின்றது.
ಕಾಡುಹಂದಿಯು ಸಾಕುಹಂದಿಯ ಪೂರ್ವಜ ಪ್ರಾಣಿ. ವರಾಹ ಸಂಕುಲದ ಸೂಸ್ (Sus)ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಸೂಇಡೆ (Suidae) ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ. ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಪವರ್ಗಗಳೂ ಇವೆ. ಇದರ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಹೆಸರು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ (Sus scrofa)[೧]. ಇವು ಅತ್ಯಂತ ಬೇಗನೇ ಪುನರುತ್ಪತ್ತಿಯಿಂದ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. [೨]
ಭಾರತದ ಕಾಡುಹಂದಿಯು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ ಕ್ರಿಸ್ಟಟಸ್ (Sus scrofa cristatus) ಎಂದು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದರ ಕತ್ತಿನ ಮೇಲಿನ ಕೂದಲು ಉದ್ದವಾಗಿರುತ್ತದೆಯಲ್ಲದೆ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಯೂರೋಪಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಿಂತ ಲಘುವಾಗಿದ್ದರೂ, ಅದಕ್ಕಿಂತ ತಲೆ ದೊಡ್ಡದಾಗಿಯೂ, ಮೂತಿ ಉದ್ದವಾಗಿಯೂ, ಕಿವಿಗಳು ಸಣ್ಣವಾಗಿ ಚೂಪಾಗಿರುತ್ತವೆ[೩]. ಭಾರತದ ಹಂದಿಯ ಹಣೆ ಸಪಾಟಾಗಿದ್ದರೆ ಯೂರೋಪಿನದರದು ನಿಮ್ನ(ಒಳಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿ)ವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
ಇನ್ನೊಂದು ವರ್ಗವು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ ಅಫಿನಿಸ್ (Sus scrofa affinis) ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಈ ಉಪವರ್ಗವು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ ಕ್ರಿಸ್ಟಟಸ್ ವರ್ಗಕ್ಕಿಂತ ಸಣ್ಣದಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಮತ್ತೊಂದು ವರ್ಗವು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ ಡವಿಡಿ (Sus scrofa davidi) ಎಂದಾಗಿದ್ದು ಇದರ ಕತ್ತಿನ ಕೂದಲು ಉದ್ದವಾಗಿದ್ದು, ತಿಳಿ ಕಂದುಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ.
ಕಾಡುಹಂದಿಯು ನೈಋತ್ಯ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಶಿಯಾ, ಜಪಾನ್ ಮತ್ತು ಇಂಡೋನೇಶ್ಯಾ, ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಯೂರೋಪ್, ಹಾಗೂ ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕ ಭೂಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಸಿಗುವ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿ.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಿಮಾಲಯ ಶ್ರೇಣಿಯ ದಕ್ಷಿಣದಿಂದ ಮಧ್ಯ ಭಾರತದವರೆಗೂ ಕಾಣಸಿಗುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ ಕ್ರಿಸ್ಟಟಸ್ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದವು. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತಲ್ಲಿರುವ ಕಾಡುಹಂದಿಗಳು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ ಅಫಿನಿಸ್ ಗುಂಪಿನವು. ಇವು ಶ್ರೀಲಂಕಾದಲ್ಲಿಯೂ ಇವೆ. (ಇವುಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ವಿವರಗಳು ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಾಗಿವೆ). ಗುಜರಾತ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ ಕಾಡುಹಂದಿಗಳು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ ಡವಿಡಿ ಗುಂಪಿನವು.
ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಳೆ ಬೀಳುವ ಮಲೆನಾಡು ಪ್ರದೇಶಗಳಾದ ಕೊಡಗು, ಶಿವಮೊಗ್ಗ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಮೊದಲಾದ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲದೆ ಬಯಲು ಸೀಮೆಯಲ್ಲೂ ಕಾಡುಹಂದಿಗಳಿವೆ.
ನಾಲ್ಕೂ ಕಾಲುಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿರುವ ವಯಸ್ಕ ಪ್ರಾಣಿಯ ಭುಜದವರೆಗಿನ ಎತ್ತರವು ಸುಮಾರು ೬೦ರಿಂದ ೧೧೦ ಸೆಂಟಿಮೀಟರ್ ಇದ್ದು, ಮೂತಿಯಿಂದ ಬಾಲದ ಬುಡದವರೆಗೆ ೯೦ರಿಂದ ೨೦೦ ಸೆಂಟಿಮೀಟರ್ ಉದ್ದವಿರುತ್ತದೆ. ಅಂದಾಜು ೫೦ ರಿಂದ ೧೫೦ ಕಿಲೊಗ್ರಾಮ್ನಷ್ಟು ಭಾರವಿರುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳಿರು ಭೂಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಗಾತ್ರ-ತೂಕವಿರುತ್ತವೆ.
ಕಾಡುಹಂದಿಯ ಮೈ ಬೂದುಗಪ್ಪಿನ ಒರಟಾದ ಮೋಟು ಕೂದಲಿನಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಗಂಡುಹಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಶತ್ರುಗಳೊಡನೆ ಕಾದಾಡಲು, ಕೆಳದವಡೆಯಲ್ಲಿ ಬಲಿಷ್ಠವಾದ ೬ರಿಂದ ೧೨ ಸೆಂಟಿಮೀಟರ್ ಉದ್ದನೆಯ ಎರಡು ಕೋರೆಹಲ್ಲುಗಳಿವೆ. ಹೆಣ್ಣುಹಂದಿಗಳ ಕೋರೆಹಲ್ಲುಗಳು ಸಣ್ಣಗಿರುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಗಳು ಹೆಣ್ಣುಹಂದಿಗಳನ್ನಷ್ಟೇ ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ. ಗಂಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಅವು ಸ್ವರಕ್ಷಣೆಗೆ ತಮ್ಮ ಕೋರೆಗಳಿಂದ ತಿವಿದು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದ ಸಂದರ್ಭಗಳೂ ಇವೆ. ಸಣ್ಣ ಮರಿಗಳಿರುವ ಹೆಣ್ಣುಹಂದಿಗಳು ಮನುಷ್ಯರನ್ನೂ ಎದುರಿಸಿ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿ ತಿವಿಯುವದೂ ಇದೆ.
ಮರಿಗಳ ಮೈ ಕಂದು ಮತ್ತು ಕೆನೆ ಬಣ್ಣಗಳ ಉದ್ದನೆಯ ಪಟ್ಟೆಗಳಿದ ಕೂಡಿರುತ್ತವೆ. ಸುಮಾರು ಆರು ತಿಂಗಳ ಬಳಿಕ ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳು ಕಾಣಿಸದಂತಾಗುತ್ತವೆ.
ಕಾಡುಹಂದಿಗಳು ದಟ್ಟವಾದ ಪೊದೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತವೆ. ಬೇಸಿಗೆಯ ತಾಪದಿಂದ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಕೆಸರಲ್ಲಿ ಹೊರಳಾಡುತ್ತವೆ. ಗಂಡುಹಂದಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂಟಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಹೆಣ್ಣುಹಂದಿಗಳು ಗುಂಪಾಗಿರುತ್ತವೆ.ಒಂದು ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ೨-೩ ಹೆಣ್ಣುಹಂದಿಗಳು, ಇಪ್ಪತ್ತು-ಮೂವತ್ತು ಮರಿಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಹೆಣ್ಣುಹಂದಿ ನಾಯಕತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಿರುತ್ತದೆ.
ಕಾಡುಹಂದಿಗಳು ಬಲಶಾಲಿಯಾಗಿರುವವಲ್ಲದೆ, ಉಗ್ರವಾಗಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಇವು ಬಹಳ ವೇಗವಾಗಿ ಓಡುತ್ತವೆ. ಆತುರ ಹೆಚ್ಚು. ಅಪಾಯದ ಸುಳಿವು ಸಿಕ್ಕ ಕೂಡಲೇ ಅಪಾಯದ ವಿರುದ್ಧ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಓಡುತ್ತವೆ. ಗಡಿಬಿಡಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವೊಮ್ಮೆ ಹಿಂದುಮುಂದು ನೋಡದೆ ಯಾವ ಕಡೆಗಾದರೂ ಸರಿಯೇ ಧಾವಿಸುತ್ತವೆ.
ಸದಾ ಜಾಗರೂಕವಾಗಿರುವ ಇವು ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆಹಾರವಾದ ಕಂದ-ಮೂಲಗಳನ್ನೂ ಧಾನ್ಯಗಳನ್ನೂ ಹುಡುಕಿ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ. ಹಲವು ಬಾರಿ ಆಹಾರ ಹುಡುಕುತ್ತಾ ಹೊಲ-ಗದ್ದೆಗಳನ್ನು ನುಗ್ಗಿ, ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಮೇಯುತ್ತವೆ. ಇವು ನೆಲದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿರುವ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನೂ, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೂ ತಿನ್ನುತ್ತವೆ.
ಮಾನವ ಸಂಪರ್ಕದಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯನು ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು ಪಳಗಿಸಿ ಸಾಕುಹಂದಿ ಅಥವಾ ನಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನಾಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವು ಕಾಡುಹಂದಿಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೊಬ್ಬಿರುತ್ತವೆಯಲ್ಲದೆ ಸಾಧುವಾಗಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು, ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ ಹಾಗು ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೭೦೦೦ರಲ್ಲಿಯೇ ಒಗ್ಗಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು[೪]. ಜಗತ್ತಿನ ಬಹುತೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಂದಿಯ ಮಾಂಸವನ್ನು ಬಳಸುವವರಿದ್ದಾರೆ.
ಮನುಷ್ಯನು ಗೆಡ್ಡೆಗೆಣಸು, ಸೌದೆ, ಮೊದಲಾದ ಕಾಡಿನ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಸುತ್ತಿರುವ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ಕಾಡುಹಂದಿಗಳೊಡನೆ ಸಂಘರ್ಷ ನಡೆಸಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸುವದು ಭಾರತದ ಬಹಳ ಕಡೆಯ ರೈತರು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವ ತೊಂದರೆ. ಬೆಳೆಗಳನ್ನಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಹೂವು-ತರಕಾರಿಗಳ ಬೆಳೆಗಳನ್ನೂ, ಹಣ್ಣಿನ ತೋಟಗಳನ್ನೂ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಮರಗಳ ತೋಪುಗಳನ್ನೂ, ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿ ನಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಜತೆಗೆ ಅಂಟುಜಾಡ್ಯಗಳನ್ನೂ ಪ್ರಸರಿಸುತ್ತವೆ.
ಬಹಳ ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಮನುಷ್ಯರು ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ದೇಶದಲ್ಲಿ ರಾಜರ ಅನುಮತಿಯಿಲ್ಲದೆ ಇವುಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿದವರ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಕೀಳಿಸುವ ಶಿಕ್ಷೆಯೂ ಇತ್ತು. ಯೂರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಸ್ವಂತ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಶ್ರೀಮಂತರು ಅಲ್ಲಿ ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲೆಂದು ತಂದು ಬಿಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲೂ ಕೆಲವೆಡೆ ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ತಂದಿರಿಸಿ ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗಾರರು ನಾಯಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಭರ್ಚಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಇವುಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವದು ಶೌರ್ಯ-ಸಾಹಸಗಳ ಪ್ರತೀಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಭಾರತದಲ್ಲೂ ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು ಬಹಳ ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ಕುದುರೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು, ಕಾಡುಹಂದಿಗಳನ್ನು ಕೆಣಕಿ, ಅವು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದ ಭರ್ಚಿಯಿಂದ ತಿವಿಯುವದು ಶೌರ್ಯದ ಬೇಟೆಯಾಗಿತ್ತು.
ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನು ಪಾಶುಪತಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪಡೆದ ಕತೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಡುಹಂದಿಯ ಬೇಟೆಯ ಚಿತ್ರಣವಿದೆ. ಈ ಸನ್ನಿವೇಶವನ್ನು ಕುರಿತು ಭಾರವಿ ಕವಿಯು ಬರೆದ ಕಿರಾತಾರ್ಜುನೀಯಮ್ [೫]ಎಂಬುದು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಯ ಪಂಚ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.
ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಹತ್ತು ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರನೇಯದು ವರಾಹಾವತಾರ.
ಚರಕಾಚಾರ್ಯ ಸುಶ್ರುತಾಚಾರ್ಯರು ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಾಂಸಾಹಾರ ರೂಢಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಮೇಕೆ, ಕಾಡುಹಂದಿ, ಮೊದಲಾದವುಗಳ ರಕ್ತ-ಮಾಂಸ, ಮೇದಸ್ಸುಗಳನ್ನು, ರೋಗಪರಿಹಾರಾರ್ಥವಾಗಿ ವೈದ್ಯರು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು.[೬]
೧. http://www.iloveindia.com/wildlife/indian-wild-animals/wild-boar/index.html
೨. Natural History of the Mammalia of India and Ceylon, by Robert A. Sterndale. Gutenberg.org. 16 October 2006.
೩. ಗ್ರಾಮೀಣ ಬೇಟೆಗಳು, ಸಂಪಾದಕರು: ಡಾ ದೇವೇಂದ್ರಕುಮಾರ ಹಕಾರಿ, ಡಾ ಕೆ ಆರ್ ಸಂಧ್ಯಾರೆಡ್ಡಿ, ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ, ಬೆಂಗಳೂರು ೫೬೦೦೧೮, ಮೊದಲ ಆವೃತ್ತಿ೨೦೦೦, (ಕಾಡುಹಂದಿಯ ಬೇಟೆಯನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ).
೧. http://wildvistas.com/fauna/wildboar/wildboar.html
೨. http://a-z-animals.com/animals/wild-boar/
ಕಾಡುಹಂದಿಯು ಸಾಕುಹಂದಿಯ ಪೂರ್ವಜ ಪ್ರಾಣಿ. ವರಾಹ ಸಂಕುಲದ ಸೂಸ್ (Sus)ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಸೂಇಡೆ (Suidae) ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ. ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಪವರ್ಗಗಳೂ ಇವೆ. ಇದರ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಹೆಸರು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ (Sus scrofa). ಇವು ಅತ್ಯಂತ ಬೇಗನೇ ಪುನರುತ್ಪತ್ತಿಯಿಂದ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.
ಭಾರತದ ಕಾಡುಹಂದಿಯು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ ಕ್ರಿಸ್ಟಟಸ್ (Sus scrofa cristatus) ಎಂದು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದರ ಕತ್ತಿನ ಮೇಲಿನ ಕೂದಲು ಉದ್ದವಾಗಿರುತ್ತದೆಯಲ್ಲದೆ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಯೂರೋಪಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಿಂತ ಲಘುವಾಗಿದ್ದರೂ, ಅದಕ್ಕಿಂತ ತಲೆ ದೊಡ್ಡದಾಗಿಯೂ, ಮೂತಿ ಉದ್ದವಾಗಿಯೂ, ಕಿವಿಗಳು ಸಣ್ಣವಾಗಿ ಚೂಪಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಭಾರತದ ಹಂದಿಯ ಹಣೆ ಸಪಾಟಾಗಿದ್ದರೆ ಯೂರೋಪಿನದರದು ನಿಮ್ನ(ಒಳಕ್ಕೆ ತಗ್ಗಿ)ವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
ಇನ್ನೊಂದು ವರ್ಗವು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ ಅಫಿನಿಸ್ (Sus scrofa affinis) ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಈ ಉಪವರ್ಗವು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ ಕ್ರಿಸ್ಟಟಸ್ ವರ್ಗಕ್ಕಿಂತ ಸಣ್ಣದಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಮತ್ತೊಂದು ವರ್ಗವು ಸೂಸ್ ಸ್ಕ್ರೊಫ ಡವಿಡಿ (Sus scrofa davidi) ಎಂದಾಗಿದ್ದು ಇದರ ಕತ್ತಿನ ಕೂದಲು ಉದ್ದವಾಗಿದ್ದು, ತಿಳಿ ಕಂದುಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ.
සැකිල්ල:Pigs සැකිල්ල:Artiodactyla සැකිල්ල:Heraldic creatures
တောဝက် (Sus scrofa) သည် ဝက်အမျိုးအနွယ် ဆွီဒေး(Suidae) မျိုးရင်း တွင် ပါဝင်ပြီး အာတီယိုဒတ်တိုင်း မျိုးစစ်ဖြစ်သည်။ သူတို့သည် ယနေ့အချိန်တွင် ကမ္ဘာအရပ်ရပ်ရှိ နေရာဒေသတိုင်းလိုလိုတွင် ကျက်စားလေ့ ရှိကြပြီး ၎င်းတို့၏ စားကျက် မဟုတ်သော နေရာများတွင်ပင် ကျင်လည်နေထိုင်ကြသည်။[၁]
တောဝက်တို့သည် အစုံစားသတ္တဝါများ ဖြစ်ကြပြီး ပတ်ဝန်းကျင် အပြောင်းအလဲကို အလွယ်တကူ လက်ခံနိုင်ကြသည်။ ရှေးခေတ်အခါက ဥရောပတွင် ၎င်းတို့ကို ကိုယ်အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းများ အတွက် အမဲလိုက်ခြင်း ခံခဲ့ရပြီး ရှေးခေတ် ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်းတို့၏ ဒဏ္ဍာရီ ပုံပြင်များတွင် ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။ ဂရိ၊ ဖိုနီးရှင်း နှင့် ပါရှန်း ဒဏ္ဍာရီတို့တွင် ၎င်းတို့အား ကြမ်းကြုတ်သော သတ္တဝါများအဖြစ် ဖော်ပြလေ့ ရှိကြပြီး အချို့က မကောင်းဆိုးဝါး အဖြစ်ပင် ဖော်ပြတတ်ကြသည်။ အချို့ကမူ ၎င်းတို့အား ရဲရင့်ပြီး ခွန်အားကြီးမားသော သတ္တဝါများ အဖြစ် ဖော်ပြလေ့ ရှိကြသည်။ အချို့ကမူ ၎င်းတို့အား ဒုက္ခပေးတတ်ပြီး တခြားတိရိစ္ဆာန်များ အပေါ် ဒုက္ခပေးတတ်သော သတ္တဝါများ အဖြစ် မြင်လေ့ ရှိကြသည်။ ယနေ့တိုင်အောင်ပင် လူတို့သည် တောဝက်တို့ကို အမြင် အမျိုးမျိုးဖြင့် ရှုမြင်လေ့ ရှိကြသည်။
တောဝက် (Sus scrofa) သည် ဝက်အမျိုးအနွယ် ဆွီဒေး(Suidae) မျိုးရင်း တွင် ပါဝင်ပြီး အာတီယိုဒတ်တိုင်း မျိုးစစ်ဖြစ်သည်။ သူတို့သည် ယနေ့အချိန်တွင် ကမ္ဘာအရပ်ရပ်ရှိ နေရာဒေသတိုင်းလိုလိုတွင် ကျက်စားလေ့ ရှိကြပြီး ၎င်းတို့၏ စားကျက် မဟုတ်သော နေရာများတွင်ပင် ကျင်လည်နေထိုင်ကြသည်။
တောဝက်တို့သည် အစုံစားသတ္တဝါများ ဖြစ်ကြပြီး ပတ်ဝန်းကျင် အပြောင်းအလဲကို အလွယ်တကူ လက်ခံနိုင်ကြသည်။ ရှေးခေတ်အခါက ဥရောပတွင် ၎င်းတို့ကို ကိုယ်အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းများ အတွက် အမဲလိုက်ခြင်း ခံခဲ့ရပြီး ရှေးခေတ် ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်းတို့၏ ဒဏ္ဍာရီ ပုံပြင်များတွင် ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။ ဂရိ၊ ဖိုနီးရှင်း နှင့် ပါရှန်း ဒဏ္ဍာရီတို့တွင် ၎င်းတို့အား ကြမ်းကြုတ်သော သတ္တဝါများအဖြစ် ဖော်ပြလေ့ ရှိကြပြီး အချို့က မကောင်းဆိုးဝါး အဖြစ်ပင် ဖော်ပြတတ်ကြသည်။ အချို့ကမူ ၎င်းတို့အား ရဲရင့်ပြီး ခွန်အားကြီးမားသော သတ္တဝါများ အဖြစ် ဖော်ပြလေ့ ရှိကြသည်။ အချို့ကမူ ၎င်းတို့အား ဒုက္ခပေးတတ်ပြီး တခြားတိရိစ္ဆာန်များ အပေါ် ဒုက္ခပေးတတ်သော သတ္တဝါများ အဖြစ် မြင်လေ့ ရှိကြသည်။ ယနေ့တိုင်အောင်ပင် လူတို့သည် တောဝက်တို့ကို အမြင် အမျိုးမျိုးဖြင့် ရှုမြင်လေ့ ရှိကြသည်။
እሪያ ወይም እፘ (ሮማይስጥ፦ Sus scrofa /ሱስ ስክሮፋ/፣ ግዕዝ፦ ሕንዚር) የዐሣማ ዓይነት የሆነ አውሬ ነው። ለማዳ ዐሣማ (S. scrofa domesticus) ከዚሁ ዝርያ መጣ።
የሚገኝባቸው አገሮች በማዕከለኛ አውሮጳ፣ በሜዲቴራኔያን አካባቢ፣ በስሜን አፍሪቃ ተራሮችም፣ በእስያ እስከ ኢንዶኔዝያ ድረስ ያጠቅልላል። ዛሬ በኢትዮጵያ ባይገኝም እሪያ በአፍሪቃ ውስጥ የሚኖር የከርከሮ (Phacochoerus africanus) ዘመድ ነው። በተጨማሪ ታላቅ የጫካ እሪያ (Hylochoerus meinertzhageni) የሚባለው ጸጉራም የአሣማ አስተኔ አባል በጥቂት መጠን በኢትዮጵያ ውስጥ ይገኛል።
እሪያዎች እስከ 200 ኪሎግራም ድረስ ክብደት ሊያድጉ እርዝመታቸውም እስከ 1.8 ሜትር ድረስ ሊሆኑ ይቻላል። አደጋ ቢደርስባቸው እጅግ ጥለኛዎች ሆነው በረጅም ጥርሳቸው ጉዳት ለማድረግ ችሎታ አላቸው። ነገር ግን ይህ እምባዛም ሲደረግ አብዛኛው ጊዜ እንስት እሪያ ግልገሎችዋን አስጠብቃ ለመከላከል ሲያስፈልጋት ብቻ ይሆናል።
ከእሪያ እና ከዐሣማ መካከል ያለው ልዩነት እሪያ በጫካ ውስጥ የሚገኝ አውሬ ሲሆን ዐሣማ ግን ሰው ልጅ የለመደ ማለት ነው። ዐሳማዎችም አምልጠው ወደ ጫካ ሲመለሱ እንደገና እሪያዎች ቶሎ ይሆናሉ። የእሪያ ቆዳ ባቀመቀመ ጽጉር ይሸፈናል። አውራ እሪያ ብቻ እንደ ከርከሮ የረዠመ ጥርስ አለበት።
የእሪያ መንጋ ቁጥር በተለመደ 20 እንስሶች ያህል ሲሆን ከ50 በላይ ያሉበት ስብሰባ ታይቶ ያውቃል። በተለመደ አንድ መንጋ 2 ወይም ሦስት እንስቶችና ግልገሎቻቸው ብቻ ናቸው። አውራዎቹ በብዛት ለብቻቸው እንጂ ከመፀው መርቢያ ወራት በስተቀር በመንጋው ውስጥ አይገኙም። የሚወልዱበት ወራት ጸደይ ሲሆን በተለመደ አምስት ግልገሎች ይወለዳሉ። እስከ 13 ድረስ ግን ሲቀፈቀፉ ታውቋል።
በብዛት እርያዎች የሌሊት እንስሶች ናቸው። ከማታ እስከ ንጋቱ ድረስ መኖ አሰብስበው በሌሊትም በመዓልትም ያርፋሉ። ምክንያቱም የሚያድኑዋቸው በተለይ በቀን የሚሄዱት ናቸው። እርያዎች ያገኙትን ማንኛውንም ነገር ያሕል ለምሳሌ ለውዝ፣ እንጆሪ፣ የበሰበሰ ሥጋ፣ ስሮች፣ ቆሻሻ፣ ነፍሳት፣ እንሽላሊት የመሰሉትን ትንንሽ ፍጡሮችና የአጋዘን ወይም የበግ ግልገሎች ሳይቀር ይበላሉ።
በአንዳንድ አገር ባሕል ስጋቸው ስለሚበላ ብቻ ሳይሆን ደግሞ በነሱ ምክንያት በሰብል ወይም በእርሻ የሚደረገውን ጉዳት ለመቀነስ ነው የሚያደኑዋቸው።
በታሪካዊ ልማድ የእርያ ማደን በልዩ ጦር አይነት ይፈጸም ነበር። የተናደደው እሪያ የተወጋ ገላ በጦሩ በኩል በመግፋት አዳኙን እንዳያጠቃ በረጅም እጀታ ላይ ባሻገር የገጠመ አገዳ ክፍል ነበረበት። የአዳኞቹ ውሾች እንኳን የቆዳ ጥሩር ለብሰው ነበር።
በፋርስ የእርያ አዳኝ ሌላ ዘዴ ይጠቀሙ ነበር። ከሕንድ አገር ዝሆን አምጥተው እርያዎቹን አባርረው በረግረግ ውስጥ ይከቡዋቸው ነበር። ይህን የመሰለ ትርዒት በገደል ድንጋይ ጎን ላይ በፋርስ ተቀርጾ ይገኛል።
በግሪክና በአይርላንድ አፈታሪክ ስለ እርያ ማደን ያሉ ተረቶች አሉ። በኖርስ አረመኔ እምነት አማልክታቸው ለማዳ እሪያዎች ነበሯቸው። እንዲሁም በሕንድ እምነት የቪሽኑ ሦስተኛ ትንሳኤ እሪያ ነበር። በፋርስም ስለጉብዝናው ይከበር ነበር። ደግሞ እርያ ለእንግሊዝ ንጉስ 3 ሪቻርድ ምልክት ነበር። እሪያ የእሪያም ራስ በአውሮጳ የጋሻ ስእል ስርዐት (አርማ) ብዙ ጊዜ ይታያሉ።
ባንዳንድ አገሮች የእሪያ ጽጉር ባለፈው ዘመን ለጥርስ መፋቂያ ይጠቅም ነበር። ነገር ግን ይህ ለንጽሕና የተሻለው ነገር አልነበረም።
እሪያ ወይም እፘ (ሮማይስጥ፦ Sus scrofa /ሱስ ስክሮፋ/፣ ግዕዝ፦ ሕንዚር) የዐሣማ ዓይነት የሆነ አውሬ ነው። ለማዳ ዐሣማ (S. scrofa domesticus) ከዚሁ ዝርያ መጣ።
የሚገኝባቸው አገሮች በማዕከለኛ አውሮጳ፣ በሜዲቴራኔያን አካባቢ፣ በስሜን አፍሪቃ ተራሮችም፣ በእስያ እስከ ኢንዶኔዝያ ድረስ ያጠቅልላል። ዛሬ በኢትዮጵያ ባይገኝም እሪያ በአፍሪቃ ውስጥ የሚኖር የከርከሮ (Phacochoerus africanus) ዘመድ ነው። በተጨማሪ ታላቅ የጫካ እሪያ (Hylochoerus meinertzhageni) የሚባለው ጸጉራም የአሣማ አስተኔ አባል በጥቂት መጠን በኢትዮጵያ ውስጥ ይገኛል።
እሪያዎች እስከ 200 ኪሎግራም ድረስ ክብደት ሊያድጉ እርዝመታቸውም እስከ 1.8 ሜትር ድረስ ሊሆኑ ይቻላል። አደጋ ቢደርስባቸው እጅግ ጥለኛዎች ሆነው በረጅም ጥርሳቸው ጉዳት ለማድረግ ችሎታ አላቸው። ነገር ግን ይህ እምባዛም ሲደረግ አብዛኛው ጊዜ እንስት እሪያ ግልገሎችዋን አስጠብቃ ለመከላከል ሲያስፈልጋት ብቻ ይሆናል።
ከእሪያ እና ከዐሣማ መካከል ያለው ልዩነት እሪያ በጫካ ውስጥ የሚገኝ አውሬ ሲሆን ዐሣማ ግን ሰው ልጅ የለመደ ማለት ነው። ዐሳማዎችም አምልጠው ወደ ጫካ ሲመለሱ እንደገና እሪያዎች ቶሎ ይሆናሉ። የእሪያ ቆዳ ባቀመቀመ ጽጉር ይሸፈናል። አውራ እሪያ ብቻ እንደ ከርከሮ የረዠመ ጥርስ አለበት።
የእሪያ መንጋ ቁጥር በተለመደ 20 እንስሶች ያህል ሲሆን ከ50 በላይ ያሉበት ስብሰባ ታይቶ ያውቃል። በተለመደ አንድ መንጋ 2 ወይም ሦስት እንስቶችና ግልገሎቻቸው ብቻ ናቸው። አውራዎቹ በብዛት ለብቻቸው እንጂ ከመፀው መርቢያ ወራት በስተቀር በመንጋው ውስጥ አይገኙም። የሚወልዱበት ወራት ጸደይ ሲሆን በተለመደ አምስት ግልገሎች ይወለዳሉ። እስከ 13 ድረስ ግን ሲቀፈቀፉ ታውቋል።
በብዛት እርያዎች የሌሊት እንስሶች ናቸው። ከማታ እስከ ንጋቱ ድረስ መኖ አሰብስበው በሌሊትም በመዓልትም ያርፋሉ። ምክንያቱም የሚያድኑዋቸው በተለይ በቀን የሚሄዱት ናቸው። እርያዎች ያገኙትን ማንኛውንም ነገር ያሕል ለምሳሌ ለውዝ፣ እንጆሪ፣ የበሰበሰ ሥጋ፣ ስሮች፣ ቆሻሻ፣ ነፍሳት፣ እንሽላሊት የመሰሉትን ትንንሽ ፍጡሮችና የአጋዘን ወይም የበግ ግልገሎች ሳይቀር ይበላሉ።
በአንዳንድ አገር ባሕል ስጋቸው ስለሚበላ ብቻ ሳይሆን ደግሞ በነሱ ምክንያት በሰብል ወይም በእርሻ የሚደረገውን ጉዳት ለመቀነስ ነው የሚያደኑዋቸው።
በታሪካዊ ልማድ የእርያ ማደን በልዩ ጦር አይነት ይፈጸም ነበር። የተናደደው እሪያ የተወጋ ገላ በጦሩ በኩል በመግፋት አዳኙን እንዳያጠቃ በረጅም እጀታ ላይ ባሻገር የገጠመ አገዳ ክፍል ነበረበት። የአዳኞቹ ውሾች እንኳን የቆዳ ጥሩር ለብሰው ነበር።
በፋርስ የእርያ አዳኝ ሌላ ዘዴ ይጠቀሙ ነበር። ከሕንድ አገር ዝሆን አምጥተው እርያዎቹን አባርረው በረግረግ ውስጥ ይከቡዋቸው ነበር። ይህን የመሰለ ትርዒት በገደል ድንጋይ ጎን ላይ በፋርስ ተቀርጾ ይገኛል።
በግሪክና በአይርላንድ አፈታሪክ ስለ እርያ ማደን ያሉ ተረቶች አሉ። በኖርስ አረመኔ እምነት አማልክታቸው ለማዳ እሪያዎች ነበሯቸው። እንዲሁም በሕንድ እምነት የቪሽኑ ሦስተኛ ትንሳኤ እሪያ ነበር። በፋርስም ስለጉብዝናው ይከበር ነበር። ደግሞ እርያ ለእንግሊዝ ንጉስ 3 ሪቻርድ ምልክት ነበር። እሪያ የእሪያም ራስ በአውሮጳ የጋሻ ስእል ስርዐት (አርማ) ብዙ ጊዜ ይታያሉ።
ባንዳንድ አገሮች የእሪያ ጽጉር ባለፈው ዘመን ለጥርስ መፋቂያ ይጠቅም ነበር። ነገር ግን ይህ ለንጽሕና የተሻለው ነገር አልነበረም።
Akọ ẹlẹ́dẹ̀
O Pòrco sarvægo o l'è un mammifero de l'Ordine di Artiodactyla, Famiggia Suidi, molto comùn in te nòstre tære.
El cinghiałe (o sengiałe, zengiałe o zengial) el xe un mamìfero deła fameja dei Suidae (Sus scrofa). In todesco se dixe Wildschwein, in inglexe wild boar, in sloveno dívji prášič, in tałjan cinghiale. El xe onivoro, ke vol dir ke'l magna de tuto; El da na dentadura fortisima, con 44 denti; in ogni mexa ganasa el ga 3 denti incixivi, un canino, 4 premołari e 3 mołari. I canini de sora e de soto 'ntei mas-ci i se piega in avanti. 'Ntełe femene pol sucedere soło quando ke łe diventa vece. I canini de soto 'ntei mas-ci i xe longhi 20 cm, ma i pol rivare anca a 30.
Ste bestie łe xe longhe da 130 a 180 cm e łe pol pexare, 'ntei mas-ci, anca fin a 200 kg.
El peło xe de cołor blu-grixo o maron-nero fato de tanti pełi łanoxi fisi fisi ke i serve par ła termoregołasion del corpo, visto ke i trategne cusì ł'aria in mexo. I picołi pena nati i ga un peło maron ciaro con 4- 5 strise xałe ke łe core parałele par tuto el tronco; dopo 3- 4 mexi el cołor el diventa kueło dei grandi. Coi so denti el cinghiałe el raspa ła tera, magnando raixe, bigati, baùti e erba, ma 'l magna anca oxełeti ke casca xo dai gnari, bisi, funghi, perle e fruti. El sa noàr ben e in aqua el magna tuto kueło ke'l trova: gransi, garùsołi e piante aquatiche.
Co ste premèse e tegnendo conto ke ogni femena ła fa 7 picołi ła volta, col so peło ke ło protege dał'umido e dal fredo, el cinghiałe el se ga difuxo in tuta Eoropa, dal Mediteraneo fin ała latitudine del lago Ladoga, in Rusia, e in Maroco. Dai 60° nord del Lago Ladoga, l'areałe de distribusion el piega ałora in xo, verso sud, traversando el Volga e rivando ai Urałi del sud. El vive anca in Siberia, ma no in Mongolia, in Cina a ovest del Sezuàn e in India suł'Himalaya. Ło trovemo anca in Giapon, Taiwan, Vietnam, Hainan, Sri Lanka, Sumatra, Giava, Lombock, Bali, Sumbawa e Komodo. El cinghiałe xe sta introdoto anca 'ntei Stati Unidi d'America, Argentina, 'ndove ke'l vive fra i 40 ei 44° sud, Nova Xełanda, Hawaii, ixołe Sałomon, Bismarck, deł'Amirajato, Nova Ghinea e in Australia, dove ke'l xe diventà na peste parkè el magna fora tute łe verdure e łe piante dei canpi.
El cinghiałe magna de gusto tuto, ma in spece łe giande del roare e i fruti del fagaro, ma anca patate, carote, rave e altre verdure dei canpi, ua e fruti.
Tuti i boschi cedui (magari con roari e fagari) o misti con conifere, anca se umidi, i va ben. In tuta ł'Italia apeninica se pol trovare posti del genare, ma spece 'ntełe vałi dełe Prealpi Venete (Łesinia, Val Posina, Valdastego), Altopian dei sete comuni, Valsugana, Alto Trevixan, Bełunexe), e furlane (Pordenonexe, Carnia, pianura tacà Ùdine), sul Carso de Trieste e sui Cołi Euganei el cinghiałe el xe diventà na peste.
Xa el poeta Omero el dixeva ke ła dea greca deła cacia, Artemide, ła ga mandà par vendeta suła tera un cinghiałe par rovinare canpi e vixełe. El poeta roman Ovidio el raconta dei malan par i contadini portà dai cinghiałi, bestie ke no se xe boni de mandar via, rexistenti a tuto. Al riguardo, ła racolta de saghe germaniche Edda ła dixe ke ogni dì i eroi germanici i va a cacia e i copa el cinghiałe Sährimnier, ke'l risorge ła matina dopo par far ricuminsiare ła cacia.
Par 6 persone ghe vol:
Metare ła carne in na pignata, lavare e netare verdure e zeola, lavare el timo e tajarlo a toketi. Xontare ała carne verdure, zeola, timo, keno, axedo, grani de pevare e doraro. Far marinare in frigo par 24 ore. Far pasare par un criveło ła carne e sugarla con carta asorbente da cuxina. Tegner da parte el resto deła marinada. Cavar via dai pomodori scataroni e grani. Tajare a cubeti metà dełe verdure (fora ke'l parsemoło); spełare scałogni e ajo, lavare el rosmarin. Scaldar ł'ojo su na tecia e cuxinare ła carne a fogo forte, mis-ciando i toki cfinkè no i ga ciapà el so cołor maron. Xontarghe scałogno e ajo. Mis-ciare insieme el concentrato de pomodoro e cuxinare ancora par 4-5 minuti. Versare e mis-ciare pomodori, verdure e rosmarin e regołare de sałe e pevare. Xontare ła metà deła marinada e cuxinare a fogo baso par 2 ore. In caxo, se pol xontare altra marinada versandoghine un poca ała volta suła carne e mis-ciando. Tajar ła carne a fete e metarla al caldo. Lasar cuxinar el sugo a fogo forte in modo ke'l vegna fiso; versarghine un poco sułe fete de carne e el resto metarlo in na scudełeta par sughi. Insieme va ben połenta e/o patate rosto, ma anca radici de canpo (pisacan) coti o radici de Trevixo ała griłia. El keno giusto xe un Amaron, un Ripàso deła Valpołiceła o un Cabernet superiore de Breganze.
El cinghiałe (o sengiałe, zengiałe o zengial) el xe un mamìfero deła fameja dei Suidae (Sus scrofa). In todesco se dixe Wildschwein, in inglexe wild boar, in sloveno dívji prášič, in tałjan cinghiale. El xe onivoro, ke vol dir ke'l magna de tuto; El da na dentadura fortisima, con 44 denti; in ogni mexa ganasa el ga 3 denti incixivi, un canino, 4 premołari e 3 mołari. I canini de sora e de soto 'ntei mas-ci i se piega in avanti. 'Ntełe femene pol sucedere soło quando ke łe diventa vece. I canini de soto 'ntei mas-ci i xe longhi 20 cm, ma i pol rivare anca a 30.
Al Signàl (nóm sientìfic Sus scrofa, Cinghiale in itagliàṅ) 'l è 'n mamìfar salvàdag ch'al magna da tut e l'è na bèstia ch'l è imparentàda c'n al nimàl. Al viṿ in Európa e in Àśia anc se pò 'l è stâ purtâ anc in dal nòrd-èst dl'Austràglia e a Dixie in di Stat Unî, paéś in du 'l è cgnusû cuma razorback o wild boar. Al s cata facilmènt anc in Sud-Amèrica e in Sènt'r-Amèrica.
Da sèmpar ugèt dla casa da part d'l óm par via dla sò carna bòna, ch'la sarvìs anc par preparàr di sûg o al ragù, 'l è na bèstia difìcila da ciapàr parchè l'è rabìda in dal cumbàtar e l'è anc bòna 'd masàr i cristiàṅ murśgànd-i a mòrt[1] [2].
Al gh'à na tèsta lunga e strica, uréci in élt e di pēi dapartùt ch'i vànan da 'l maròṅ a 'l négar. In di pē, piutòst curt e sutìi, al gh'à di sòcui ch'i gh parmét'n ad curàr dimóndi fòrt. La sò cóa la n è minga fata a tirabusòṅ, cuma qvéla di sò cuśèṅ gigiōi, ma l'è drita anc se minga tant lunga. Al gh'à na pèl ch'la gh fà da gus tant ch'l'è bòna 'd prutéś'r-al da i murśgòt dal bisi a part al grugn ch'l è più téndar.
A part i masć vèć, al viṿ in branc (masć śōvan da na banda e fémni c'n i signalèṅ da cl'atra) e 'l vîṅ fóra 'd nòt par magnàr druànd al naś e gl'uréci piutòst che gl'òć. In bóca al gh'à quarànta-quàtar dènt e i sò canèṅ i èṅ dimóndi śvilupâ, i crèsan sèmpar, tant ch'in di masć i gh sàltan anc fóra par la bóca.
Par difénd'r-as da 'l cald e da gl'insèt e par srar al fridi a gh piàś spultiàr-'s in dla śmalta ma in tut al manéri i n èṅ minga dal bèsti muśnènti parchè i s pulìsan da par lōr, lcand-as o ciapànd incòst a dal maśàgni o a di àlbar par rasćiàr via incòsa.
Durànt al dè i pònsan dènt'r a di buś ch'i s fànan lōr e ch'in Invèran i impinìsan cun dal fój séchi o cun di stéc. Al fémni i vàṅ in calōr tuti insém tri vòlti 'l an par far di fiōi insém. I masć i sèntan 'l udōr e i rìv'n in présia e s'l è 'l caś i cumbàt'n anc fra lōr. Dòp sènt-quìndas dè al fémni gravdi i parturìsan e i sò signalèṅ, prima 'd dvint'r indipendènt dòp sèt méś a 'l incìrca, i armàgnan sèmpar sèg. Chi lōr i s cgnósan facilmènt par via dal culōr marunsèṅ cun dal righi più ciàri lung la schina.
Cla bèstia chè l'è bòna 'd incruśàr-'s anc c'n i ninét che quànd i èṅ lìb'r i ténd'n a dvintàr selvàd'g anc lōr. In natùra 'l signàl al scampa in mèdia déś an, se tirâ sù da 'l óm invéci al pōl rivàr anc a trénta.
Al Signàl (nóm sientìfic Sus scrofa, Cinghiale in itagliàṅ) 'l è 'n mamìfar salvàdag ch'al magna da tut e l'è na bèstia ch'l è imparentàda c'n al nimàl. Al viṿ in Európa e in Àśia anc se pò 'l è stâ purtâ anc in dal nòrd-èst dl'Austràglia e a Dixie in di Stat Unî, paéś in du 'l è cgnusû cuma razorback o wild boar. Al s cata facilmènt anc in Sud-Amèrica e in Sènt'r-Amèrica.
Da sèmpar ugèt dla casa da part d'l óm par via dla sò carna bòna, ch'la sarvìs anc par preparàr di sûg o al ragù, 'l è na bèstia difìcila da ciapàr parchè l'è rabìda in dal cumbàtar e l'è anc bòna 'd masàr i cristiàṅ murśgànd-i a mòrt .
Al gh'à na tèsta lunga e strica, uréci in élt e di pēi dapartùt ch'i vànan da 'l maròṅ a 'l négar. In di pē, piutòst curt e sutìi, al gh'à di sòcui ch'i gh parmét'n ad curàr dimóndi fòrt. La sò cóa la n è minga fata a tirabusòṅ, cuma qvéla di sò cuśèṅ gigiōi, ma l'è drita anc se minga tant lunga. Al gh'à na pèl ch'la gh fà da gus tant ch'l'è bòna 'd prutéś'r-al da i murśgòt dal bisi a part al grugn ch'l è più téndar.
A part i masć vèć, al viṿ in branc (masć śōvan da na banda e fémni c'n i signalèṅ da cl'atra) e 'l vîṅ fóra 'd nòt par magnàr druànd al naś e gl'uréci piutòst che gl'òć. In bóca al gh'à quarànta-quàtar dènt e i sò canèṅ i èṅ dimóndi śvilupâ, i crèsan sèmpar, tant ch'in di masć i gh sàltan anc fóra par la bóca.
Par difénd'r-as da 'l cald e da gl'insèt e par srar al fridi a gh piàś spultiàr-'s in dla śmalta ma in tut al manéri i n èṅ minga dal bèsti muśnènti parchè i s pulìsan da par lōr, lcand-as o ciapànd incòst a dal maśàgni o a di àlbar par rasćiàr via incòsa.
Durànt al dè i pònsan dènt'r a di buś ch'i s fànan lōr e ch'in Invèran i impinìsan cun dal fój séchi o cun di stéc. Al fémni i vàṅ in calōr tuti insém tri vòlti 'l an par far di fiōi insém. I masć i sèntan 'l udōr e i rìv'n in présia e s'l è 'l caś i cumbàt'n anc fra lōr. Dòp sènt-quìndas dè al fémni gravdi i parturìsan e i sò signalèṅ, prima 'd dvint'r indipendènt dòp sèt méś a 'l incìrca, i armàgnan sèmpar sèg. Chi lōr i s cgnósan facilmènt par via dal culōr marunsèṅ cun dal righi più ciàri lung la schina.
Cla bèstia chè l'è bòna 'd incruśàr-'s anc c'n i ninét che quànd i èṅ lìb'r i ténd'n a dvintàr selvàd'g anc lōr. In natùra 'l signàl al scampa in mèdia déś an, se tirâ sù da 'l óm invéci al pōl rivàr anc a trénta.
Su sirbone / -i o sriboni porcrabu est su porcu areste (Sus scropha) de sa familia Suidi. Difusu in Europa, e numerosu in Sardigna, ispetzialmente in sos ùltimos tempos, proite s'est incrociadu cun sues masedas. No tantu mannu, de colore murru e iscuru, cun tuddas longas e unu pagu duras. Mandigat landes e raighinas. Girat e isforrojat in totue, cun su runcu e-i sas sannas, faghinde dannos. In su periodu de sa catza trumas de catzadores li dana sa catza e nde occhini meda.
Sân-chû (山豬, Ho̍k-miàng: Sus scrofa) he Chû-su̍k thûng-vu̍t. Kì-têu kóng fûn-pu chhai sṳ-kie sông, sṳt-yin tô-chúng chhi-sit fàn-kin. Sân-chû he chha̍p-sṳ̍t-sin ke, má-ke tû sṳ̍t.
Hien-kîm ngiuk-lui sṳ̍t-liòng chú-yeu lòi-ngièn chṳ̂-yit ke chû-é, ya-he yî 8000-ngièn chhièn yù sân-chû shûn-fa yì sṳ̀n. Sân-chû put-kiùn lâu chû-é ngoi-mau khi̍t vì m̀-thùng, sṳ̀n-chhòng suk-thu ya yén pí chû-é kha-man, thí-chhùng yi̍t kha-khiâng.
Xozê yabani (Sus scrofa) ya zi be namey Xozê Ewropaê yabani, yew ganiyo ke keyey xozan rao, cayanê zey Ewropa (teberê İskandinawya), Ewrasya u zımey Afrika u tayêna zi adey verocê qıtay Asya de cıwiyeno. Merdıman xozê yabani be xo berdê cayanê dûran, wıni zi habitatê xozanê yabanan kerdo hira. Coka xozê yabani dınya sero keyey çıçıkınan ra tewr ganiyanê cayanê hiran de cıwiyaeyan ra yewo. Dı u het miyan dê leyrê yew mahwiye (xoza maykiye rê vanê mahwiye) benê. Key kudıki (leyrê xozan rê vanê kudık) benê şeş aşmi, muyê inan veciyenê. Leyrê maykiy şeş u heşt aşman de şena leyr do cı.
Xozê yabani zey keyan weşiya xo ramenê. Yew keyey xozanê yabanan de pancês u vist (des u panc u vist) xozi benê u ê pêro piya cıwiyenê. Êlkaney (xozê neri rê vanê êlkane) tek teyna demê biyayışê leyran rê yenê nezdiyê keyan, dıma zi ageyrenê cayê xo. Coka yew keyey xozanê yabanan de mahwiy, gênci u leyri estê.
Xozê yabani zey xozanê keyey niyê. Merdımi xozanê yabanan seyd kenê, postıkê xozanê yabanan gênê, roşenê. Goştê xozi dınya sero tewr goştanê namdaran ra yewo, merdımi goştê xozi zaf wenê. Tayê bazırganan zi xozanê yabanan seyd kenê, goştê cı roşenê.
Terminolociya têversanayışê seydkerdışê xozanê yabanan gorey namey xozan be serrê inan Zazaki de:[1]
Xozi mêşe, bırr, vaş, çol, ko u cayê zey ninan, her ca de cıwiyeni. Xozi vaşan ra hete heywananê qıtekan, her çi weni. Dışmênê xozan zi leopari, qaplani u goştwerê gırdê.
Xozê yabani (Sus scrofa) ya zi be namey Xozê Ewropaê yabani, yew ganiyo ke keyey xozan rao, cayanê zey Ewropa (teberê İskandinawya), Ewrasya u zımey Afrika u tayêna zi adey verocê qıtay Asya de cıwiyeno. Merdıman xozê yabani be xo berdê cayanê dûran, wıni zi habitatê xozanê yabanan kerdo hira. Coka xozê yabani dınya sero keyey çıçıkınan ra tewr ganiyanê cayanê hiran de cıwiyaeyan ra yewo. Dı u het miyan dê leyrê yew mahwiye (xoza maykiye rê vanê mahwiye) benê. Key kudıki (leyrê xozan rê vanê kudık) benê şeş aşmi, muyê inan veciyenê. Leyrê maykiy şeş u heşt aşman de şena leyr do cı.
Xozê yabani zey keyan weşiya xo ramenê. Yew keyey xozanê yabanan de pancês u vist (des u panc u vist) xozi benê u ê pêro piya cıwiyenê. Êlkaney (xozê neri rê vanê êlkane) tek teyna demê biyayışê leyran rê yenê nezdiyê keyan, dıma zi ageyrenê cayê xo. Coka yew keyey xozanê yabanan de mahwiy, gênci u leyri estê.
NamekerdışXozê yabani zey xozanê keyey niyê. Merdımi xozanê yabanan seyd kenê, postıkê xozanê yabanan gênê, roşenê. Goştê xozi dınya sero tewr goştanê namdaran ra yewo, merdımi goştê xozi zaf wenê. Tayê bazırganan zi xozanê yabanan seyd kenê, goştê cı roşenê.
Terminolociya têversanayışê seydkerdışê xozanê yabanan gorey namey xozan be serrê inan Zazaki de:
Xozi mêşe, bırr, vaş, çol, ko u cayê zey ninan, her ca de cıwiyeni. Xozi vaşan ra hete heywananê qıtekan, her çi weni. Dışmênê xozan zi leopari, qaplani u goştwerê gırdê.
kiyuma(野豬、山豬)
i buyuay a pabuy kuyni, caaykaw nu pahabayay a pabuy. u kiyuma sa, tanaya' ku ngipen nu heni , u pahabayay a pabuy sa, caay katanaya' ku ngipen. makauzip kuyniyan a mauzipay i kitakit, matatungus(適合) i hekalay a subal makauzip. sisa, maazih tu i cuwacuwa nu kitakit. uzuma sa, caay kapili' mukan. u ayzaay pahabayay a pabuy, naayaw 8000 a mihcaan pahabay nu tademaw, mananam tuway pahabay. maydih mukan tu pabuy a titi' ku tademaw.
tenektek ku uzip nu kiyuma, tabaki ku tangah nu heni, apuyu' ku kuku. lumeniay asaca kiptulay a kulahay(褐色). u belek(小豬) a kulit sa, u ahemaway a kulahay, silumeniay a silusi. mabalakiay a kiyuma maka 1.5-2 kongce(公尺), maka 90 cm ku talakaw. bahket ku kiyuma, maka 200 kongcin(公斤). tanaya' ku ngipen, maka 6cm, 3cm i hekal nu laway. caay katanaya' ku ngipen nu laang(雌性) a pabuy.
mapulung muuzip ku kiyuma, maka 20-50, ilabu sa, izaw 2-3 laang a kiyumah atu belek. musabili ku laang a kiyuma, taneng lecuh 8-12 a belek. mikutkut tu buhang i lala' ku kiyuma. u tatelungan a sisackih a aadupen matineng mikutkutay a aadupen.
mauzip i bukebukelalan katukuh buyubuyuan maka 3000 kongce ku talakaw.anu kasienawan tayza isasa' nu buyu.
subal(域)：mauzipay
panan(門)：sikululay(脊椎) a aadupen
upiz(綱)：pacucuay(哺乳)
mata(目)：tusa-sackih(蹄)
sapamat(科)：pabuy
mikitinay(屬)：pabuy
hicahicaay(種)：kiyuma
Нал (лат. Sus scrofa) олу. Муьлххачу а Ӏаламан хьелашца тарлуш Малхбузе Европан а, Кавказан лаьмнийн а хьаннашкахь, генарчу малхбалийн тайгехь а, Юккъерчу Азин, Иранан эрз болчу тогӀешкахь а, Тянь-Шанехь а, альпийски цанашкахь а хуьлуш ду и шатайпа экха. Нелана ца езаш меттиг ю, кӀорга ло дуьллуш йолу Къилбаседе. ХӀунда аьлчи, цунна напгӀа латтош дерг лаьттан тӀоьхлара чкъор ду. Иза гӀорийча а, цунна тӀоьхула стомма ло диллича нал кхин напгӀа доцуш меца юьсу.
Нал (лат. Sus scrofa) олу. Муьлххачу а Ӏаламан хьелашца тарлуш Малхбузе Европан а, Кавказан лаьмнийн а хьаннашкахь, генарчу малхбалийн тайгехь а, Юккъерчу Азин, Иранан эрз болчу тогӀешкахь а, Тянь-Шанехь а, альпийски цанашкахь а хуьлуш ду и шатайпа экха. Нелана ца езаш меттиг ю, кӀорга ло дуьллуш йолу Къилбаседе. ХӀунда аьлчи, цунна напгӀа латтош дерг лаьттан тӀоьхлара чкъор ду. Иза гӀорийча а, цунна тӀоьхула стомма ло диллича нал кхин напгӀа доцуш меца юьсу.
Нал, иза хӀинца цӀахь кхобуш йолчу хьакхарчийн хьалхенах ю. Нелан гӀиллакхаш цӀахь кхобучу хьакхичух тера ду: чехка болар а, уьш масех цхьана а йолуш борз тӀегӀоьртича цунна майрра доьхьал хӀоттар а. Нал - ницкъ болуш экха ду. Шен деза дегӀ каде леладо цо, лохачу чӀогӀачу, когаш тӀехь. Шена новкъарло ян герга гӀоьртанчу мостагӀчунна каде тӀекхета иза. Буьрса экха шена зене дала тӀедирзича цунна доьхоьал а хӀоттало. Къеначу нелана кхераме доц цхьа а тайпа буьрса экха, цхьа цӀоькъалом доцург. Иштта адам а ду цунна къераме. Оццул ницкъ болуш долу и экха адамо доь герз тухий. Цуьнгара ницкъ, каде хилар, 14 сантиметр, урс санна ира кӀомсарш хилар дика хаьа барзана а, чана а. Нал адамах чӀогӀа кхоьру. Бакъду, чов хилла нал таллархочунна тӀекхета. Кхин яха меттиг боцуш йисчи а йо цо адамана доьхьало. ЦӀеххьана кӀомсар а тухуш тӀеэккха иза. Шайн-шайн реманаш хуьлу оцу акхаройн, шайна хьалхаяьлла боьрша нал а, тӀаьхьахӀиттина кӀорнеш а йолуш. Боьрша йоккха нал ша къаьстана лела хьаннашкахь. Стенаш оре йогӀучу хенахь реманах схьакхета боьрша нал. Царна юккъера кегийранаш лелхайо цо. Стенаш оре лаьцначул тӀаьхьа юха а дӀакъаста боьрша нал. Иза дӀаяхчи юха реманах схьакхета цо дӀакъахкийнарш. Наноша херсеш йичи ондеевлла боьршанаш цхьацца йолий кхерста йолало. Яхка герга яхчи стечу нело лаьттах ор а доккхий шена бен бо, буц а кхин йолу кӀеда хӀума а буха а юьллуш. Херсеш шена тӀаьхьа хӀиттина юьйлаяллалц оцу бен чохь хан йоккху цо. Нанас чӀогӀа дола до шен херсешна. Иштта къасттина болу доьзалаш цхьана а кхетий юха а тохара санна рема йо цара. Оре йогӀучу хенахь боьршачу неларчашна юккъехь боккха тӀом хуьлу. Вовшийн цоьстур яра цара вортан тӀера дуьйна гӀода юккхе кхаччалц чохчам йиллачи санна, кӀомсар дӀа ца леташ стомма неӀ дацахьара. Иза хилар бахьана долуш кӀелхьарайовлу уьш Ӏожаллех. Бакъду даръелла леттачу церан накхош цистина аьрснаш хуьлу. Ноябрехь, декабрехь стенаш оре йогӀучу хенахь, тӀамана кечлуш санна стамло церан и "аьчкан" ботт. Кхерам боцчу меттехь парггӀат юьйлалой лела неларчий, кортош охьа а охкадой, латта охкуш, бецан орамаш дууш яжа а ежаш. ТӀуьнчу меттехь хоттала а Ӏам чу а керча уьш. Цхьана хӀуманах кхерам болуш шеко кхоллаелчи муцӀар ирах а йохуьйтий хьожа яха хӀутту нал. Цо "хуьр-р-р-рюк" аьлла мохь тоьхчи, рема ежачуьра соца, цӀеххьана гулло уьш наной шешан херсешца юккъехь а юьтуш, боьршаниш гондахьа а хӀуьттуш. Нагахь санна таллархой герга гӀерташ белахь, цӀеххьана дӀалелха уьш бекъа эрз, декъа гӀаш, синтарш кегдеш, чехка дур оьций, уггаре а луьстачу хьаннашна, коьллашна юккъехула каде чекхлелхаш оьрнашна, тоьлгашна тӀех лелхаш. Нал шена кхерам болчу меттехь чӀогӀа ларло. Адамаш дӀай, схьай лелачу некъах тӀех яла дага деъчи муцӀар ирах а йохуьйтий хӀаваъ чууьйзуш хьожа йохуш лаьтта иза. Цхьа шеко йолуш хӀума тосаделчи, хьоршам тоьхчи санна тарса а терсий "тӀап" олий йов иза. Оццала каде ду цуьнан дӀаэккхар. Диттан га кагдичи а, цхьакӀеззиг даьллачу татанах кхералой йоду нал. Оццулла само йолуш экха ду иза. Шен кегийрачу бӀаьргашца нелана са дика ца го. Бакъду, хьожанций, лергийн самонций кхастало цуьнга шена кхерамехь дерг, доцург. Неларчий буьйсанна юьйлалой лела. Дийнахь садоӀуш йийшина Ӏохку уьш, адам я экха тӀекхачалур доцчу меттехь. Латта охкуш ор а доккхий цу чу кӀеда мотт а буьллий, охьаюьйшу уьш. И мотт, вай лакхахь ма-аллара, декъачу гӀах, бацах, эрзах буьллу цара. Акха Ӏежаш, хьаьрса хьечаш, кхораш, стеш хуьлучу хенахь оцу стоьмийн хьаннашкхь еха уьш. Ло диллича эрзан тогӀешка охьайогӀу. Неларчаша юуш дуккху а тайпа хӀума ю: соьналлаш, бецан орамаш картолаш, хьаьжкӀаш, хьуьнан бӀараш, массо а тайпа хасстоьмаш, стоьмаш, садолу хӀуманаш, нӀаьний, моьлкъарчий, лаьхьарчий, олхазарийн тойнеш, хӀоьаш, кӀорнеш. Ялташна, хасстоьмашна буьйсанна тӀе лета уьш. Царна чӀогӀа зиэ а до. ЗӀоьмалгах ца кхоьру уьш. Я татанах а ца кхерало. Гондахьа керт йичи а кхочу уьш ялташна тӀе. Керта бухахула охкуш Ӏуьрг а доккхий чекхйовлу уьш. Йийначу нелан жижиг доу хьакха юуш болчара. ЦӀоканах мачийн айраш, доьхкарш до. Цуьнан кхесах шотканаш йо. Нелан херсеш къорза хуьлу, букъа бохалла Ӏаьржа моханаш а йолуш. Каде хуьлу уьш. Шешан юткъийчу, амма чӀогӀачу настарш тӀехь, ловзуш, леккха хьала а кхиссалуш.
The wild boar (Sus scrofa), also known as the wild swine,[4] common wild pig,[5] Eurasian wild pig,[6] or simply wild pig,[7] is a suid native to much of Eurasia and North Africa, and has been introduced to the Americas and Oceania. The species is now one of the widest-ranging mammals in the world, as well as the most widespread suiform.[5] It has been assessed as least concern on the IUCN Red List due to its wide range, high numbers, and adaptability to a diversity of habitats.[1] It has become an invasive species in part of its introduced range. Wild boars probably originated in Southeast Asia during the Early Pleistocene[8] and outcompeted other suid species as they spread throughout the Old World.[9]
As of 2005, up to 16 subspecies are recognized, which are divided into four regional groupings based on skull height and lacrimal bone length.[2] The species lives in matriarchal societies consisting of interrelated females and their young (both male and female). Fully grown males are usually solitary outside the breeding season.[10] The wolf is the wild boar's main predator in most of its natural range except in the Far East and the Lesser Sunda Islands, where it is replaced by the tiger and Komodo dragon respectively.[11][12] The wild boar has a long history of association with humans, having been the ancestor of most domestic pig breeds and a big-game animal for millennia. Boars have also re-hybridized in recent decades with feral pigs; these boar–pig hybrids have become a serious pest wild animal in the Americas and Australia.
As true wild boars became extinct in Great Britain before the development of Modern English, the same terms are often used for both true wild boar and pigs, especially large or semi-wild ones. The English boar stems from the Old English bār, which is thought to be derived from the West Germanic bair, of unknown origin.[13] Boar is sometimes used specifically to refer to males, and may also be used to refer to male domesticated pigs, especially breeding males that have not been castrated.
Sow, the traditional name for a female, again comes from Old English and Germanic; it stems from Proto-Indo-European, and is related to the Latin: sus and Greek hus, and more closely to the New High German Sau. The young may be called piglets or boarlets.[14]
The animals' specific name scrofa is Latin for 'sow'.[15]
In hunting terminology, boars are given different designations according to their age:[16]
MtDNA studies indicate that the wild boar originated from islands in Southeast Asia such as Indonesia and the Philippines, and subsequently spread onto mainland Eurasia and North Africa.[8] The earliest fossil finds of the species come from both Europe and Asia, and date back to the Early Pleistocene.[17] By the late Villafranchian, S. scrofa largely displaced the related S. strozzii, a large, possibly swamp-adapted suid ancestral to the modern S. verrucosus throughout the Eurasian mainland, restricting it to insular Asia.[9] Its closest wild relative is the bearded pig of Malacca and surrounding islands.[4]
As of 2005, 16 subspecies are recognised, which are divided into four regional groupings:[2]
With the exception of domestic pigs in Timor and Papua New Guinea (which appear to be of Sulawesi warty pig stock), the wild boar is the ancestor of most pig breeds.[20][41] Archaeological evidence suggests that pigs were domesticated from wild boar as early as 13,000–12,700 BCE in the Near East in the Tigris Basin,[42] being managed in the wild in a way similar to the way they are managed by some modern New Guineans.[43] Remains of pigs have been dated to earlier than 11,400 BCE in Cyprus. Those animals must have been introduced from the mainland, which suggests domestication in the adjacent mainland by then.[44] There was also a separate domestication in China, which took place about 8,000 years ago.[45][46]
DNA evidence from sub-fossil remains of teeth and jawbones of Neolithic pigs shows that the first domestic pigs in Europe had been brought from the Near East. This stimulated the domestication of local European wild boars, resulting in a third domestication event with the Near Eastern genes dying out in European pig stock. Modern domesticated pigs have involved complex exchanges, with European domesticated lines being exported in turn to the ancient Near East.[47][48] Historical records indicate that Asian pigs were introduced into Europe during the 18th and early 19th centuries.[45] Domestic pigs tend to have much more developed hindquarters than their wild boar ancestors, to the point where 70% of their body weight is concentrated in the posterior, which is the opposite of wild boar, where most of the muscles are concentrated on the head and shoulders.[49]
The Heude's pig (Sus bucculentus), also known as the Indochinese warty pig or Vietnam warty pig, was an alleged pig species found in Laos and Vietnam. It was virtually unknown and was feared extinct, until the discovery of a skull from a recently killed individual in the Annamite Range, Laos, in 1995.[50] Subsequent studies indicated that Sus bucculentus was not a valid taxon. [51][52][53] As of 2022 the Mammal Diversity Database included it in Sus scrofa.[6]
The wild boar is a bulky, massively built suid with short and relatively thin legs. The trunk is short and robust, while the hindquarters are comparatively underdeveloped. The region behind the shoulder blades rises into a hump and the neck is short and thick to the point of being nearly immobile. The animal's head is very large, taking up to one-third of the body's entire length.[4] The structure of the head is well suited for digging. The head acts as a plough, while the powerful neck muscles allow the animal to upturn considerable amounts of soil:[54] it is capable of digging 8–10 cm (3.1–3.9 in) into frozen ground and can upturn rocks weighing 40–50 kg (88–110 lb).[11] The eyes are small and deep-set and the ears long and broad. The species has well developed canine teeth, which protrude from the mouths of adult males. The medial hooves are larger and more elongated than the lateral ones and are capable of quick movements.[4] The animal can run at a maximum speed of 40 km/h (25 mph) and jump at a height of 140–150 cm (55–59 in).[11]
Sexual dimorphism is very pronounced in the species, with males being typically 5–10% larger and 20–30% heavier than females. Males also sport a mane running down the back, which is particularly apparent during autumn and winter.[55] The canine teeth are also much more prominent in males and grow throughout life. The upper canines are relatively short and grow sideways early in life, though they gradually curve upwards. The lower canines are much sharper and longer, with the exposed parts measuring 10–12 cm (3.9–4.7 in) in length. In the breeding period, males develop a coating of subcutaneous tissue, which may be 2–3 cm (0.79–1.18 in) thick, extending from the shoulder blades to the rump, thus protecting vital organs during fights. Males sport a roughly egg-sized sack near the opening of the penis, which collects urine and emits a sharp odour. The function of this sack is not fully understood.[4]
Adult size and weight is largely determined by environmental factors; boars living in arid areas with little productivity tend to attain smaller sizes than their counterparts inhabiting areas with abundant food and water. In most of Europe, males average 75–100 kg (165–220 lb) in weight, 75–80 cm (30–31 in) in shoulder height and 150 cm (59 in) in body length, whereas females average 60–80 kg (130–180 lb) in weight, 70 cm (28 in) in shoulder height and 140 cm (55 in) in body length. In Europe's Mediterranean regions, males may reach average weights as low as 50 kg (110 lb) and females 45 kg (99 lb), with shoulder heights of 63–65 cm (25–26 in). In the more productive areas of Eastern Europe, males average 110–130 kg (240–290 lb) in weight, 95 cm (37 in) in shoulder height and 160 cm (63 in) in body length, while females weigh 95 kg (209 lb), reach 85–90 cm (33–35 in) in shoulder height, and reach 145 cm (57 in) in body length. In Western and Central Europe, the largest males weigh 200 kg (440 lb) and females 120 kg (260 lb). In Northeastern Asia, large males can reach brown bear-like sizes, weighing 270 kg (600 lb) and measuring 110–118 cm (43–46 in) in shoulder height. Some adult males in Ussuriland and Manchuria have been recorded to weigh 300–350 kg (660–770 lb) and measure 125 cm (49 in) in shoulder height. Adults of this size are generally immune from wolf predation.[56] Such giants are rare in modern times, due to past overhunting preventing animals from attaining their full growth.[4]
The winter coat consists of long, coarse bristles underlaid with short brown downy fur. The length of these bristles varies along the body, with the shortest being around the face and limbs and the longest running along the back. These back bristles form the aforementioned mane prominent in males and stand erect when the animal is agitated. Colour is highly variable; specimens around Lake Balkhash are very lightly coloured, and can even be white, while some boars from Belarus and Ussuriland can be black. Some subspecies sport a light-coloured patch running backward from the corners of the mouth. Coat colour also varies with age, with piglets having light brown or rusty-brown fur with pale bands extending from the flanks and back.[4]
The wild boar produces a number of different sounds which are divided into three categories:
Its sense of smell is very well developed to the point that the animal is used for drug detection in Germany.[58] Its hearing is also acute, though its eyesight is comparatively weak,[4] lacking color vision[58] and being unable to recognise a standing human 10–15 metres (33–49 ft) away.[11]
Pigs are one of four known mammalian taxa which possess mutations in the nicotinic acetylcholine receptor that protect against snake venom. Mongooses, honey badgers, hedgehogs, and pigs all have modifications to the receptor pocket which prevents the snake venom α-neurotoxin from binding. These represent four separate, independent mutations.[59]
Boars are typically social animals, living in female-dominated sounders consisting of barren sows and mothers with young led by an old matriarch. Male boars leave their sounder at the age of 8–15 months, while females either remain with their mothers or establish new territories nearby. Subadult males may live in loosely knit groups, while adult and elderly males tend to be solitary outside the breeding season.[10][a]
The breeding period in most areas lasts from November to January, though most mating only lasts a month and a half. Prior to mating, the males develop their subcutaneous armour in preparation for confronting rivals. The testicles double in size and the glands secrete a foamy yellowish liquid. Once ready to reproduce, males travel long distances in search of a sounder of sows, eating little on the way. Once a sounder has been located, the male drives off all young animals and persistently chases the sows. At this point, the male fiercely fights potential rivals.[4] A single male can mate with 5–10 sows.[11] By the end of the rut, males are often badly mauled and have lost 20% of their body weight,[4] with bite-induced injuries to the penis being common.[61] The gestation period varies according to the age of the expecting mother. For first-time breeders, it lasts 114–130 days, while it lasts 133–140 days in older sows. Farrowing occurs between March and May, with litter sizes depending on the age and nutrition of the mother. The average litter consists of 4–6 piglets, with the maximum being 10–12.[4][b] The piglets are whelped in a nest constructed from twigs, grasses and leaves. Should the mother die prematurely, the piglets are adopted by the other sows in the sounder.[63]
Newborn piglets weigh around 600–1,000 grams, lacking underfur and bearing a single milk incisor and canine on each half of the jaw.[4] There is intense competition between the piglets over the most milk-rich nipples, as the best-fed young grow faster and have stronger constitutions.[63] The piglets do not leave the lair for their first week of life. Should the mother be absent, the piglets lie closely pressed to each other. By two weeks of age, the piglets begin accompanying their mother on her journeys. Should danger be detected, the piglets take cover or stand immobile, relying on their camouflage to keep them hidden. The neonatal coat fades after three months, with adult colouration being attained at eight months. Although the lactation period lasts 2.5–3.5 months, the piglets begin displaying adult feeding behaviours at the age of 2–3 weeks. The permanent dentition is fully formed by 1–2 years. With the exception of the canines in males, the teeth stop growing during the middle of the fourth year. The canines in old males continue to grow throughout their lives, curving strongly as they age. Sows attain sexual maturity at the age of one year, with males attaining it a year later. However, estrus usually first occurs after two years in sows, while males begin participating in the rut after 4–5 years, as they are not permitted to mate by the older males.[4] The maximum lifespan in the wild is 10–14 years, though few specimens survive past 4–5 years.[64] Boars in captivity have lived for 20 years.[11]
The wild boar inhabits a diverse array of habitats from boreal taigas to deserts.[4] In mountainous regions, it can even occupy alpine zones, occurring up to 1,900 m (6,200 ft) in the Carpathians, 2,600 m (8,500 ft) in the Caucasus and up to 3,600–4,000 m (11,800–13,100 ft) in the mountains in Central Asia and Kazakhstan.[4] In order to survive in a given area, wild boars require a habitat fulfilling three conditions: heavily brushed areas providing shelter from predators, water for drinking and bathing purposes and an absence of regular snowfall.[65]
The main habitats favored by boars in Europe are deciduous and mixed forests, with the most favorable areas consisting of forest composed of oak and beech enclosing marshes and meadows. In the Białowieża Forest, the animal's primary habitat consists of well-developed broad-leaved and mixed forests, along with marshy mixed forests, with coniferous forests and undergrowths being of secondary importance. Forests made up entirely of oak groves and beeches are used only during the fruit-bearing season. This is in contrast to the Caucasian and Transcaucasian mountain areas, where boars will occupy such fruit-bearing forests year-round. In the mountainous areas of the Russian Far East, the species inhabits nutpine groves, hilly mixed forests where Mongolian oak and Korean pine are present, swampy mixed taiga and coastal oak forests. In Transbaikalia, boars are restricted to river valleys with nut pine and shrubs. Boars are regularly encountered in pistachio groves in winter in some areas of Tajikistan and Turkmenistan, while in spring they migrate to open deserts; boar have also colonized deserts in several areas they have been introduced to.[4][65][66]
On the islands of Komodo and Rinca, the boar mostly inhabits savanna or open monsoon forests, avoiding heavily forested areas unless pursued by humans.[12] Wild boar are known to be competent swimmers, capable of covering long distances. In 2013, one boar was reported to have completed the 11-kilometre (7 mi) swim from France to Alderney in the Channel Islands. Due to concerns about disease, it was shot and incinerated.[67]
Wild boar rest in shelters, which contain insulating material like spruce branches and dry hay. These resting places are occupied by whole families (though males lie separately) and are often located in the vicinity of streams, in swamp forests and in tall grass or shrub thickets. Boars never defecate in their shelters and will cover themselves with soil and pine needles when irritated by insects.[11]
.jpg)
The wild boar is a highly versatile omnivore, whose diversity in choice of food is comparable to that of humans.[54] Their foods can be divided into four categories:
A 50 kg (110 lb) boar needs around 4,000–4,500 calories of food per day, though this required amount increases during winter and pregnancy,[54] with the majority of its diet consisting of food items dug from the ground, like underground plant material and burrowing animals.[4] Acorns and beechnuts are invariably its most important food items in temperate zones,[68] as they are rich in the carbohydrates necessary for the buildup of fat reserves needed to survive lean periods.[54] In Western Europe, underground plant material favoured by boars includes bracken, willow herb, bulbs, meadow herb roots and bulbs and the bulbs of cultivated crops. Such food is favoured in early spring and summer, but may also be eaten in autumn and winter during beechnut and acorn crop failures. Should regular wild foods become scarce, boars will eat tree bark and fungi, as well as visit cultivated potato and artichoke fields.[4] Boar soil disturbance and foraging have been shown to facilitate invasive plants.[69][70] Boars of the vittatus subspecies in Ujung Kulon National Park in Java differ from most other populations by their primarily frugivorous diet, which consists of 50 different fruit species, especially figs, thus making them important seed dispersers.[5] The wild boar can consume numerous genera of poisonous plants without ill effect, including Aconitum, Anemone, Calla, Caltha, Ferula and Pteridium.[11]
Boars may occasionally prey on small vertebrates like newborn deer fawns, leporids and galliform chicks.[54] Boars inhabiting the Volga Delta and near some lakes and rivers of Kazakhstan have been recorded to feed extensively on fish like carp and Caspian roach. Boars in the former area will also feed on cormorant and heron chicks, bivalved molluscs, trapped muskrats and mice.[4] There is at least one record of a boar killing and eating a bonnet macaque in southern India's Bandipur National Park, though this may have been a case of intraguild predation, brought on by interspecific competition for human handouts.[71] There is also at least one recorded case of a group of wild boar attacking, killing, and eating an adult, healthy female axis deer (Axis axis) as a pack.[72]
Piglets are vulnerable to attack from medium-sized felids like Eurasian lynx (Lynx lynx), jungle cats (Felis chaus), and snow leopards (Panthera uncia), as well as other carnivorans like brown bears (Ursus arctos) and yellow-throated martens (Martes flavigula).[4]
The wolf (Canis lupus) is the main predator of wild boar throughout most of its range. A single wolf can kill around 50 to 80 boars of differing ages in one year.[4] In Italy[73] and Belarus' Belovezhskaya Pushcha National Park, boars are the wolf's primary prey, despite an abundance of alternative, less powerful ungulates.[73] Wolves are particularly threatening during the winter, when deep snow impedes the boars' movements. In the Baltic regions, heavy snowfall can allow wolves to eliminate boars from an area almost completely. Wolves primarily target piglets and subadults and only rarely attack adult sows. Adult males are usually avoided entirely.[4] Dholes (Cuon alpinus) may also prey on boars, to the point of keeping their numbers down in northwestern Bhutan, despite there being many more cattle in the area.[74]
Leopards (Panthera pardus) are predators of wild boar in the Caucasus (particularly Transcaucasia), the Russian Far East, India, China[75] and Iran. In most areas, boars constitute only a small part of the leopard's diet. However, in Iran's Sarigol National Park, boars are the second most frequently targeted prey species after mouflon (Ovis gmelini), though adult individuals are generally avoided, as they are above the leopard's preferred weight range of 10–40 kg (22–88 lb).[76] This dependence on wild boar is largely due in part to the local leopard subspecies' large size.[77]
Boars of all ages were once the primary prey of the tiger (Panthera tigris) in Transcaucasia, Kazakhstan, Middle Asia and the Far East up until the late 19th century. In modern times, tiger numbers are too low to have a limiting effect on boar populations. A single tiger can systematically destroy an entire sounder by preying on its members one by one, before moving on to another sounder. Tigers have been noted to chase boars for longer distances than with other prey. In two rare cases, boars were reported to gore a small tiger and a tigress to death in self-defense.[78] A "large male tiger" died of wounds inflicted by an old wild boar it had killed in "a battle royal" between the two animals.[79]: 500
In the Amur region, wild boars are one of the two most important prey species for Siberian tigers, alongside the Manchurian wapiti (Cervus canadensis xanthopygus), with the two species collectively comprising roughly 80% of the felid's prey.[80] In Sikhote Alin, a tiger can kill 30–34 boars a year.[11] Studies of tigers in India indicate that boars are usually secondary in preference to various cervids and bovids, though when boars are targeted, healthy adults are caught more frequently than young and sick specimens.[81]
On the islands of Komodo, Rinca and Flores, the boar's main predator is the Komodo dragon (Varanus komodoensis).[12]
The species originally occurred in North Africa and much of Eurasia; from the British Isles to Korea and the Sunda Islands. The northern limit of its range extended from southern Scandinavia to southern Siberia and Japan. Within this range, it was only absent in extremely dry deserts and alpine zones. It was once found in North Africa along the Nile valley up to Khartoum and north of the Sahara. The species occurs on a few Ionian and Aegean Islands, sometimes swimming between islands.[82] The reconstructed northern boundary of the animal's Asian range ran from Lake Ladoga (at 60°N) through the area of Novgorod and Moscow into the southern Urals, where it reached 52°N. From there, the boundary passed Ishim and farther east the Irtysh at 56°N. In the eastern Baraba steppe (near Novosibirsk) the boundary turned steep south, encircled the Altai Mountains and went again eastward including the Tannu-Ola Mountains and Lake Baikal. From here, the boundary went slightly north of the Amur River eastward to its lower reaches at the Sea of Okhotsk. On Sakhalin, there are only fossil reports of wild boar. The southern boundaries in Europe and Asia were almost invariably identical to the seashores of these continents. It is absent in the dry regions of Mongolia from 44 to 46°N southward, in China westward of Sichuan and in India north of the Himalayas. It is absent in the higher elevations of the Pamir and the Tian Shan, though they do occur in the Tarim basin and on the lower slopes of the Tien Shan.[4]
In recent centuries, the range of wild boar has changed dramatically, largely due to hunting by humans and more recently because of captive wild boar escaping into the wild. Prior to the 20th century, boar populations had declined in numerous areas, with British populations probably becoming extinct during the 13th century.[83] In the warm period after the ice age, wild boar lived in the southern parts of Sweden and Norway and north of Lake Ladoga in Karelia.[84] It was previously thought that the species did not live in Finland during prehistory because no prehistoric wild boar bones had been found within the borders of the country.[85][86] It was not until 2013, when a wild boar bone was found in Askola, that the species was found to have lived in Finland more than 8,000 years ago. It is believed, however, that man prevented its establishment by hunting.[87][88] In Denmark, the last boar was shot at the beginning of the 19th century, and by 1900 they were absent in Tunisia and Sudan and large areas of Germany, Austria and Italy. In Russia, they were extirpated in wide areas by the 1930s.[4] The last boar in Egypt reportedly died on 20 December 1912 in the Giza Zoo, with wild populations having disappeared by 1894–1902. Prince Kamal el Dine Hussein attempted to repopulate Wadi El Natrun with boars of Hungarian stock, but they were quickly exterminated by poachers.[89]
A revival of boar populations began in the middle of the 20th century. By 1950, wild boar had once again reached their original northern boundary in many parts of their Asiatic range. By 1960, they reached Leningrad and Moscow and by 1975, they were to be found in Archangelsk and Astrakhan. In the 1970s they again occurred in Denmark and Sweden, where captive animals escaped and now survive in the wild. In England, wild boar populations re-established themselves in the 1990s, after escaping from specialist farms that had imported European stock.[83]
Wild boars were apparently already becoming rare by the 11th century; a 1087 forestry law enacted by William the Conqueror punished through blinding the unlawful killing of a boar. Charles I attempted to reintroduce the species into the New Forest, though this population was exterminated during the Civil War. Between their medieval extinction and the 1980s, when wild boar farming began, only a handful of captive wild boar, imported from the continent, were present in Britain. Occasional escapes of wild boar from wildlife parks have occurred as early as the 1970s, but since the early 1990s significant populations have re-established themselves after escapes from farms, the number of which has increased as the demand for meat from the species has grown. A 1998 MAFF (now DEFRA) study on wild boar living wild in Britain confirmed the presence of two populations of wild boar living in Britain; one in Kent/East Sussex and another in Dorset.[83]
Another DEFRA report, in February 2008,[90] confirmed the existence of these two sites as 'established breeding areas' and identified a third in Gloucestershire/Herefordshire; in the Forest of Dean/Ross on Wye area. A 'new breeding population' was also identified in Devon. There is another significant population in Dumfries and Galloway. Populations estimates were as follows:
Population estimates for the Forest of Dean are disputed as, at the time that the DEFRA population estimate was 100, a photo of a boar sounder in the forest near Staunton with over 33 animals visible was published and at about the same time over 30 boar were seen in a field near the original escape location of Weston under Penyard many kilometres or miles away. In early 2010 the Forestry Commission embarked on a cull,[91] with the aim of reducing the boar population from an estimated 150 animals to 100. By August it was stated that efforts were being made to reduce the population from 200 to 90, but that only 25 had been killed.[92] The failure to meet cull targets was confirmed in February 2011.[93]
Wild boars have crossed the River Wye into Monmouthshire, Wales. Iolo Williams, the BBC Wales wildlife expert, attempted to film Welsh boar in late 2012.[94] Many other sightings, across the UK, have also been reported.[95] The effects of wild boar on the U.K.'s woodlands were discussed with Ralph Harmer of the Forestry Commission on the BBC Radio's Farming Today radio programme in 2011. The programme prompted activist writer George Monbiot to propose a thorough population study, followed by the introduction of permit-controlled culling.[96]
In Scotland wild boar can be killed legally without a license and are culled by land managers as wild populations appear occasionally.[97]
Wild boars are an invasive species in the Americas and cause problems including out-competing native species for food, destroying the nests of ground-nesting species, killing fawns and young domestic livestock, destroying agricultural crops, eating tree seeds and seedlings, destroying native vegetation and wetlands through wallowing, damaging water quality, coming into violent conflict with humans and pets and carrying pig and human diseases including brucellosis, trichinosis and pseudorabies. In some jurisdictions, it is illegal to import, breed, release, possess, sell, distribute, trade, transport, hunt, or trap Eurasian boars. Hunting and trapping is done systematically, to increase the chance of eradication and to remove the incentive to illegally release boars, which have mostly been spread deliberately by sport hunters.[98]
While domestic pigs, both captive and feral (popularly termed "razorbacks"), have been in North America since the earliest days of European colonization, pure wild boars were not introduced into the New World until the 19th century. The suids were released into the wild by wealthy landowners as big game animals. The initial introductions took place in fenced enclosures, though several escapes occurred, with the escapees sometimes intermixing with already established feral pig populations.
The first of these introductions occurred in New Hampshire in 1890. Thirteen wild boars from Germany were purchased by Austin Corbin from Carl Hagenbeck and released into a 9,500-hectare (23,000-acre) game preserve in Sullivan County. Several of these boars escaped, though they were quickly hunted down by locals. Two further introductions were made from the original stocking, with several escapes taking place due to breaches in the game preserve's fencing. These escapees have ranged widely, with some specimens having been observed crossing into Vermont.[99]
In 1902, 15–20 wild boar from Germany were released into a 3,200-hectare (7,900-acre) estate in Hamilton County, New York. Several specimens escaped six years later, dispersing into the William C. Whitney Wilderness Area, with their descendants surviving for at least 20 years.[99]
The most extensive boar introduction in the US took place in western North Carolina in 1912, when 13 boars of undetermined European origin were released into two fenced enclosures in a game preserve in Hooper Bald, Graham County. Most of the specimens remained in the preserve for the next decade, until a large-scale hunt caused the remaining animals to break through their confines and escape. Some of the boars migrated to Tennessee, where they intermixed with both free-ranging and feral pigs in the area. In 1924, a dozen Hooper Bald wild pigs were shipped to California and released in a property between Carmel Valley and the Los Padres National Forest. These hybrid boar were later used as breeding stock on various private and public lands throughout the state, as well as in other states like Florida, Georgia, South Carolina, West Virginia and Mississippi.[99]
Several wild boars from Leon Springs and the San Antonio, Saint Louis and San Diego Zoos were released in the Powder Horn Ranch in Calhoun County, Texas, in 1939. These specimens escaped and established themselves in surrounding ranchlands and coastal areas, with some crossing the Espiritu Santo Bay and colonizing Matagorda Island. Descendants of the Powder Horn Ranch boars were later released onto San José Island and the coast of Chalmette, Louisiana.[99]
Wild boar of unknown origin were stocked in a ranch in the Edwards Plateau in the 1940s, only to escape during a storm and hybridize with local feral pig populations, later spreading into neighboring counties.[99]
Starting in the mid-1980s, several boars purchased from the San Diego Zoo and Tierpark Berlin were released into the United States. A decade later, more specimens from farms in Canada and Białowieża Forest were let loose. In recent years, wild pig populations have been reported in 44 states within the US, most of which are likely wild boar–feral hog hybrids. Pure wild boar populations may still be present, but are extremely localized.[99]
In South America, the European boar is believed to have been introduced for the first time in Argentina and Uruguay around the 20th century for breeding purposes.[100] In Brazil, the creation of wild boar and hybrids started on a large scale in the mid-1990s. With the invasion of wild boar that crossed the border and entered Rio Grande do Sul around 1989, and the escape and intentional release by several Brazilian breeders in the late 1990s – in response to a IBAMA decision against the import and breeding of wild boar in 1998 – numerous feral species formed a growing population, which progressively advances in Brazilian territory.[101][102] The species has no natural predators in Brazil, as it is an exotic species, in addition to breeding with the domestic pig, generating the so-called "javaporco" (neologism created to define this hybrid), factors that contribute to the exaggerated increase in the population.[101] With its population in continuous and uncontrolled growth, without predators, the wild boar causes environmental damage, contributing to the aggradation of river and stream springs, attacking native species feeding on eggs and puppies, causing damage to fauna, flora and to agriculture and livestock, since it also attacks farm animals and can carry various diseases, including zoonosis.
As a form of control for the wild boar population (which is considered a pest and harmful species), hunting and killing are allowed for Collectors, Shooters and Hunters (CACs)[103] duly registered by the environmental control agency, IBAMA, which, on the other hand, seeks to encourage the preservation of similar species of native peccaries, such as the "queixada" and the "caititu".[104][105][106]
Wild boars negatively impact other habitats through the destruction of the environment, or homes of wildlife. When wild boars invade new areas, they adapt to the new area by trampling and rooting, as well as displacing many saplings/nutrients. This causes a decrease in growing of many plants and trees. Water is also affected negatively by wild boars. When wild boars are active in streams, or small pools of water, it causes increased turbidity (excessive silt and particle suspension).[107] In some cases, the fecal coliform concentration increases to dangerous levels because of wild boars. Aquatic wildlife is affected, more prominently fish, and amphibians. Wild boars have caused a great decrease in over 300 animal or plant species, 250 being endangered or threatened.[108]
The boars cause many habitats to become less diverse because of their feeding behaviors and predation. Wild boars will dig up eggs of species and eat them, as well as killing other wildlife for food. When these boars compete with other species for resources, they usually come out successful.[109] A study published in the Journal of Experimental Marine Biology and Ecology was conducted on the results of Feral Swine control. Only two years after the control started, the amount of turtle nests jumped from 57 to 143, and the turtle nest predation percent dropped from 74 to 15.[110] They kill and eat deers, lizards, birds, snakes, and more. These boars are called "opportunist omnivores," which means they eat almost anything. This means they can survive almost anywhere. A big surplus of food and the ability to adapt to any new place causes lots of breeding. All of these factors make it difficult to get rid of wild boars.[111] Wild boars also tend to carry diseases and numerous pathogens. This also adds to the decrease in diversity among species.
Wild boars are known to host at least 20 different parasitic worm species, with maximum infections occurring in summer. Young animals are vulnerable to helminths like Metastrongylus, which are consumed by boars through earthworms and cause death by parasitising the lungs. Wild boar also carry parasites known to infect humans, including Gastrodiscoides, Trichinella spiralis, Taenia solium, Balantidium coli and Toxoplasma gondii.[112] Wild boar in southern regions are frequently infested with ticks (Dermacentor, Rhipicephalus, and Hyalomma) and hog lice. The species also suffers from blood-sucking flies, which it escapes by bathing frequently or hiding in dense shrubs.[4]
Swine plague spreads very quickly in wild boar, with epizootics being recorded in Germany, Poland, Hungary, Belarus, the Caucasus, the Far East, Kazakhstan and other regions. Foot-and-mouth disease can also take on epidemic proportions in boar populations. The species occasionally, but rarely contracts Pasteurellosis, hemorrhagic sepsis, tularemia, and anthrax. Wild boar may on occasion contract swine erysipelas through rodents or hog lice and ticks.[4]
The wild boar features prominently in the cultures of Indo-European people, many of which saw the animal as embodying warrior virtues.[116] Cultures throughout Europe and Asia Minor saw the killing of a boar as proof of one's valor and strength. Neolithic hunter gatherers depicted reliefs of ferocious wild boars on their temple pillars at Göbekli Tepe some 11,600 years ago.[117][118] Virtually all heroes in Greek mythology fight or kill a boar at one point. The demigod Herakles' third labour involves the capture of the Erymanthian Boar, Theseus slays the wild sow Phaea, and a disguised Odysseus is recognised by his handmaiden Eurycleia by the scars inflicted on him by a boar during a hunt in his youth.[119] To the mythical Hyperboreans, the boar represented spiritual authority.[113] Several Greek myths use the boar as a symbol of darkness, death and winter.[120] One example is the story of the youthful Adonis, who is killed by a boar and is permitted by Zeus to depart from Hades only during the spring and summer period. This theme also occurs in Irish and Egyptian mythology, where the animal is explicitly linked to the month of October, therefore autumn. This association likely arose from aspects of the boar's actual nature. Its dark colour was linked to the night, while its solitary habits, proclivity to consume crops and nocturnal nature were associated with evil.[121] The foundation myth of Ephesus has the city being built over the site where Prince Androklos of Athens killed a boar.[122] Boars were frequently depicted on Greek funerary monuments alongside lions, representing gallant losers who have finally met their match, as opposed to victorious hunters as lions are. The theme of the doomed, yet valorous boar warrior also occurred in Hittite culture, where it was traditional to sacrifice a boar alongside a dog and a prisoner of war after a military defeat.[119]
The boar as a warrior also appears in Germanic cultures, with its image having been frequently engraved on shields and swords. They also feature on Germanic boar helmets, such as the Benty Grange helmet, where it was believed to offer protection to the wearer and has been theorised to have been used in spiritual transformations into swine, similar to berserkers. The boar features heavily in religious practice in Germanic paganism where it is closely associated with Freyr and has also been suggested to have been a totemic animal to the Swedes, especially to the Yngling royal dynasty who claimed descent from the god.[123]
According to Tacitus, the Baltic Aesti featured boars on their helmets and may have also worn boar masks. The boar and pig were held in particularly high esteem by the Celts, who considered them to be their most important sacred animal. Some Celtic deities linked to boars include Moccus and Veteris. It has been suggested that some early myths surrounding the Welsh hero Culhwch involved the character being the son of a boar god.[119] Nevertheless, the importance of the boar as a culinary item among Celtic tribes may have been exaggerated in popular culture by the Asterix series, as wild boar bones are rare among Celtic archaeological sites and the few that do occur show no signs of butchery, having probably been used in sacrificial rituals.[124]
The boar also appears in Vedic mythology and Hindu mythology. A story present in the Brahmanas has the god Indra slaying an avaricious boar, who has stolen the treasure of the asuras, then giving its carcass to the god Vishnu, who offered it as a sacrifice to the gods. In the story's retelling in the Charaka Samhita, the boar is described as a form of Prajapati and is credited with having raised the Earth from the primeval waters. In the Ramayana and the Puranas, the same boar is portrayed as Varaha, an avatar of Vishnu.[125]
In Japanese culture, the boar is widely seen as a fearsome and reckless animal, to the point that several words and expressions in Japanese referring to recklessness include references to boars. The boar is the last animal of the Oriental zodiac, with people born during the year of the Pig being said to embody the boar-like traits of determination and impetuosity. Among Japanese hunters, the boar's courage and defiance is a source of admiration and it is not uncommon for hunters and mountain people to name their sons after the animal inoshishi (猪). Boars are also seen as symbols of fertility and prosperity; in some regions, it is thought that boars are drawn to fields owned by families including pregnant women, and hunters with pregnant wives are thought to have greater chances of success when boar hunting. The animal's link to prosperity was illustrated by its inclusion on the ¥10 note during the Meiji period and it was once believed that a man could become wealthy by keeping a clump of boar hair in his wallet.[126]
In the folklore of the Mongol Altai Uriankhai tribe, the wild boar was associated with the watery underworld, as it was thought that the spirits of the dead entered the animal's head, to be ultimately transported to the water.[127] Prior to the conversion to Islam, the Kyrgyz people believed that they were descended from boars and thus did not eat pork. In Buryat mythology, the forefathers of the Buryats descended from heaven and were nourished by a boar.[128] In China, the boar is the emblem of the Miao people.[113]
The boar (sanglier) is frequently displayed in English, Scottish and Welsh heraldry. As with the lion, the boar is often shown as armed and langued. As with the bear, Scottish and Welsh heraldry displays the boar's head with the neck cropped, unlike the English version, which retains the neck.[129] The white boar served as the badge of King Richard III of England, who distributed it among his northern retainers during his tenure as Duke of Gloucester.[130]
Humans have been hunting boar for millennia, the earliest artistic depictions of such activities dating back to the Upper Paleolithic.[119] The animal was seen as a source of food among the Ancient Greeks, as well as a sporting challenge and source of epic narratives. The Romans inherited this tradition, with one of its first practitioners being Scipio Aemilianus. Boar hunting became particularly popular among the young nobility during the 3rd century BC as preparation for manhood and battle. A typical Roman boar hunting tactic involved surrounding a given area with large nets, then flushing the boar with dogs and immobilizing it with smaller nets. The animal would then be dispatched with a venabulum, a short spear with a crossguard at the base of the blade. More than their Greek predecessors, the Romans extensively took inspiration from boar hunting in their art and sculpture. With the ascension of Constantine the Great, boar hunting took on Christian allegorical themes, with the animal being portrayed as a "black beast" analogous to the dragon of Saint George.[131]
Boar hunting continued after the fall of the Western Roman Empire, though the Germanic tribes considered the red deer to be a more noble and worthy quarry. The post-Roman nobility hunted boar as their predecessors did, but primarily as training for battle rather than sport. It was not uncommon for medieval hunters to deliberately hunt boars during the breeding season when the animals were more aggressive. During the Renaissance, when deforestation and the introduction of firearms reduced boar numbers, boar hunting became the sole prerogative of the nobility, one of many charges brought up against the rich during the German Peasants' War and the French Revolution.[131]
During the mid-20th century, 7,000–8,000 boars were caught in the Caucasus, 6,000–7,000 in Kazakhstan and about 5,000 in Central Asia during the Soviet period, primarily through the use of dogs and beats.[4] In Nepal, farmers and poachers eliminate boars by baiting balls of wheat flour containing explosives with kerosene oil, with the animals' chewing motions triggering the devices.[132]
Wild boar can thrive in captivity, though piglets grow slowly and poorly without their mothers. Products derived from wild boar include meat, hide and bristles.[4] Apicius devotes a whole chapter to the cooking of boar meat, providing 10 recipes involving roasting, boiling and what sauces to use. The Romans usually served boar meat with garum.[133] Boar's head was the centrepiece of most medieval Christmas celebrations among the nobility.[134] Although growing in popularity as a captive-bred source of food, the wild boar takes longer to mature than most domestic pigs and it is usually smaller and produces less meat. Nevertheless, wild boar meat is leaner and healthier than pork,[135] being of higher nutritional value and having a much higher concentration of essential amino acids.[136] Most meat-dressing organizations agree that a boar carcass should yield 50 kg (110 lb) of meat on average. Large specimens can yield 15–20 kg (33–44 lb) of fat, with some giants yielding 30 kg (66 lb) or more. A boar hide can measure 3 m2 (4,700 sq in) and can yield 350–1,000 grams (12–35 oz) of bristle and 400 grams (14 oz) of underwool.[4]
Roman relief of a dog confronting a boar, Cologne
Southern Indian depiction of boar hunt, c. 1540
_A._E._Wardrop_I.png)
Pig-sticking in British India
.jpg)
Boar shot in Volgograd Oblast, Russia
The Boar Hunt – Hans Wertinger, c. 1530, the Danube Valley
Boars can be damaging to agriculture in situations where their natural habitat is sparse. Populations living on the outskirts of towns or farms can dig up potatoes and damage melons, watermelons and maize. However, they generally only encroach upon farms when natural food is scarce. In the Belovezh forest for example, 34–47% of the local boar population will enter fields in years of moderate availability of natural foods. While the role of boars in damaging crops is often exaggerated,[4] cases are known of boar depredations causing famines, as was the case in Hachinohe, Japan in 1749, where 3,000 people died of what became known as the "wild boar famine". Still, within Japanese culture, the boar's status as vermin is expressed through its title as "king of pests" and the popular saying (addressed to young men in rural areas) "When you get married, choose a place with no wild boar."[126][137]
In Central Europe, farmers typically repel boars through distraction or fright, while in Kazakhstan it is usual to employ guard dogs in plantations. However, research shows that when compared with other mitigation tactics, hunting is the only strategy to significantly reduce crop damage by boars.[138] Although large boar populations can play an important role in limiting forest growth, they are also useful in keeping pest populations such as June bugs under control.[4] The growth of urban areas and the corresponding decline in natural boar habitats has led to some sounders entering human habitations in search of food. As in natural conditions, sounders in peri-urban areas are matriarchal, though males tend to be much less represented and adults of both sexes can be up to 35% heavier than their forest-dwelling counterparts. As of 2010, at least 44 cities in 15 countries have experienced problems of some kind relating to the presence of habituated wild boar.[139]
A 2023 study found that allowing wild pigs to forage on edible garbage in large regional landfills results in those animals getting physically large/heavier, having larger litters of piglets, and causing more wild pig-vehicle collisions in the vicinity of the landfill. The effects of letting these pigs scavenge in these landfills can present unique challenges to population management, control, public safety, and disease transmission. Wild pigs foraging on edible food waste in landfills has also been identified as a vector that facilitates the spread of African swine fever virus.[140]
Actual attacks on humans are rare, but can be serious, resulting in penetrating injuries to the lower part of the body. They generally occur during the boars' rutting season from November to January, in agricultural areas bordering forests or on paths leading through forests. The animal typically attacks by charging and pointing its tusks towards the intended victim, with most injuries occurring on the thigh region. Once the initial attack is over, the boar steps back, takes position and attacks again if the victim is still moving, only ending once the victim is completely incapacitated.[141][142]
Boar attacks on humans have been documented throughout history. The Romans and Ancient Greeks wrote of these attacks (Odysseus was wounded by a boar and Adonis was killed by one). A 2012 study compiling recorded attacks from 1825 to 2012 found accounts of 665 human victims of both wild boars and feral pigs, with the majority (19%) of attacks in the animal's native range occurring in India. Most of the attacks occurred in rural areas during the winter months in non-hunting contexts and were committed by solitary males.[143]
Managing wild boar is a pressing task in both native and invasive contexts as they can be disrupting to other systems when not addressed. Wild boar find their success through adaptation of daily patterns to circumvent threats. They avoid human contact through nocturnal lifestyles, despite the fact that they are not evolutionarily predisposed, and alter their diets substantially based on what is available.[144] These "adaptive generalists", can survive in a variety of landscapes, making the prediction of their movement patterns and any potential close contact areas crucial to limiting damage.[145] All of these qualities make them equally difficult to manage or limit.
Within Central Europe, the native habitat of the wild boar, there has been a push to re-evaluate interactions between wild boar and humans, with the priority of fostering positive engagement. Negative media and public perception of wild boar as "crop raiders" have made those living alongside them less willing to accept the economic damages of their behaviors, as wild boar are seen as pests. This media tone impacts management policy, with every 10 negative articles increasing wild boar policy activity by 6.7%.[146] Contrary to this portrayal, wild boar, when managed well within their natural environments, can be a crucial part of forest ecosystems.
Defining the limits of proper management is difficult, but the exclusion of wild boar from rare environments is generally agreed upon, as when not properly managed, they can damage agricultural ventures and harm vulnerable plant life.[147] These damages are estimated at $800 million yearly in environmental and financial costs for the United States alone.[147] The breadth of this damage is due to prior inattention and lack of management tactics for extended lengths of time.[146] Managing wild boar is a complex task, as it involves coordinating a combination of crop harvest techniques, fencing, toxic bait, corrals, and hunting. The most common tactic employed by private land owners in the United States is recreational hunting, however, this is generally not as effective on its own.[148] Management strategies are most successful when they take into account reproduction, dispersion, and the differences between ideal resources for males and females.[145]
According to a study, wild boars are causing soil disturbance that, among other problems, globally results in annual carbon dioxide emissions equivalent to that of ~1.1 million passenger vehicles (4.9 Mt, 0.01% of all GHG emissions as of 2022), implying that as of 2021 hunted boar meat – unlike other meat products – has beneficial effects on the environment[149][150] even though the effect would diminish if boars are introduced for meat production and consistently retaining small populations of boars may be preferable.
_01.jpg)
_A._E._Wardrop_I.png)
.JPG)
.jpg)
_(Sus_scrofa_algira).jpg)
_(6947132294).jpg)
.JPG)
_(8750051577).jpg)
.jpg)
.jpg)
_A._E._Wardrop_I.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_-_two_young_ones_-_geograph.org.uk_-_1063525.jpg)
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) The wild boar (Sus scrofa), also known as the wild swine, common wild pig, Eurasian wild pig, or simply wild pig, is a suid native to much of Eurasia and North Africa, and has been introduced to the Americas and Oceania. The species is now one of the widest-ranging mammals in the world, as well as the most widespread suiform. It has been assessed as least concern on the IUCN Red List due to its wide range, high numbers, and adaptability to a diversity of habitats. It has become an invasive species in part of its introduced range. Wild boars probably originated in Southeast Asia during the Early Pleistocene and outcompeted other suid species as they spread throughout the Old World.
As of 2005, up to 16 subspecies are recognized, which are divided into four regional groupings based on skull height and lacrimal bone length. The species lives in matriarchal societies consisting of interrelated females and their young (both male and female). Fully grown males are usually solitary outside the breeding season. The wolf is the wild boar's main predator in most of its natural range except in the Far East and the Lesser Sunda Islands, where it is replaced by the tiger and Komodo dragon respectively. The wild boar has a long history of association with humans, having been the ancestor of most domestic pig breeds and a big-game animal for millennia. Boars have also re-hybridized in recent decades with feral pigs; these boar–pig hybrids have become a serious pest wild animal in the Americas and Australia.
La apro estas sovaĝa porko, precipe (Sus scrofa), antaŭulo al la endomigita porko, kun kiu ĝi povas interfekundiĝi. La nomo devenas de la latina aper, apri.
Tre simila al la porko, sed kun la postaj gamboj pli mallongaj ol ties, la korpo pli svelta kaj nazego taŭga por fosi. La felo estas grizebruna krom ĉe la novnaskitoj, striaj. La inoj pezas ĝis 60 kg dum la maskloj povas atingi 120 kg-ojn.
La apro originis en Eŭropo, norda Afriko kaj suda Azio kaj estis de tie enkondukita ankaŭ aliloke, ekz. en Usono por ĉasado. Alimaniere dirite, temas pri palearktisa kaj orientalisa specio kiun la homo disvastigis en aliajn ekozonojn. Oni trovas la specion i.a. en jenaj ekoregionoj : la borneaj malaltaĵaj pluvarbaroj, la egeaj kaj okcident-turkaj sklerofilaj kaj miksaj arbaroj, la kopetdagaj duonarbaroj kaj arbarstepo, la luzonaj tropikaj pinaroj, la nordorient-barataj kaj birmaj pinaroj, la orient-siberia tajgo kaj la zagros-montara arbarstepo.
La apro vivas en arbaroj aŭ en kamparaj medioj kun arbovicoj, kondiĉe ke ekzistu veproj por ripozi kaj akvo por kotumi. La forlaso de la kamparo en Eŭropo tre pelis ĝian multnombriĝon.
La apro estas besto societa, kiu vivas en grupoj kies kerno estas la familia nukleo, patrino kun gefiloj. La maskloj plenaĝaj emas soleci. Ĝi estas malmigrema kaj ĉionvora. La idoj povas esti kaptataj de vulpoj (sed tio ne certas); ĝia sola natura malamiko estas la lupo.
La apro difektas la grundon fosante, kaj rikoltojn, precipe maizajn. Nerektaj certaj signoj de ĉeesto estas la renversigo de la herba radikaro en kampoj, kotaj flakoj kun kotkovritaj arboŝeloj ĉirkaŭe, piedsignoj kvarungaj (du grandaj, du malgrandaj, ĉi lastaj ne ofte videblaj). Por ĝin kontroli oni devas sin turni al la junuloj ĉar la ĉaso al plenaĝuloj, kiuj regas la grupojn, kaŭzas disgrupiĝon kun pliaj damaĝoj al kultivoj kaj forta multnombriĝo. Almenaŭ en Mezeŭropo la nombro de aproj plue forte kreskas, ekzemple en Germanio de 2008 ĝis la fino de 2013 je 26 procentaĵoj, kaj tio kvankam ĉasistoj ĉiujare mortigas kompare grandan kvanton de aproj: laŭ statistiko publikigita la 15-an de januaro 2014, en Germanio en 2013 ĉasiĝis iom pli ol 640 000 aproj, kaj taksiĝas ke sen tiu ĉasado la populacio en tiu lando dum du jaroj kreskus al 3 milionoj da bestoj.[1] Kialo por la ekologie favoraj vivkondiĉoj aparte en la modera klimata zono de Mezeŭropo estas la dum la lastaj jaroj kompare varmaj vintroj kaj la grandkvanta kultivo de maizo kaj kolzo, el kies kampoj la aproj dumnokte amplekse nutras sin. La tendenco estas tutmonda: Dum en Germanio la nombro de ĉase mortigitaj aproj inter la jaroj 1975 kaj 2014 kreskis je kvinoblo kaj en Aŭstrio eĉ je dekoblo, kompare ankaŭ en Japanio ĝi kreskis je kvaroblo,[1] kaj malgraŭ tiu kresko je ĉasado la apraj populacioj plukreskas en ĉiuj tutmondaj vivregionoj, kaj en Eŭropo, Azio, Ameriko kaj Oceanio.
La apro estas sovaĝa porko, precipe (Sus scrofa), antaŭulo al la endomigita porko, kun kiu ĝi povas interfekundiĝi. La nomo devenas de la latina aper, apri.
El jabalí (Sus scrofa) (en árabe: ǧabalī (جبلي) «montañoso» ) es un mamífero artiodáctilo de la familia de los suidos. Su distribución original se corresponde con gran parte de Eurasia y algunas zonas del norte de África, si bien ha sido introducido por el hombre en América y Oceanía. Está incluido en la lista 100 de las especies exóticas invasoras más dañinas del mundo[2] de la Unión Internacional para la Conservación de la Naturaleza. La hembra recibe el nombre de jabalina y la cría jabato/a.
El jabalí es un mamífero de tamaño mediano provisto de una cabeza grande y alargada, en la que destacan unos ojos muy pequeños. El cuello es grueso y las patas son muy cortas, lo que acentúa aún más su rechoncho cuerpo, en el que es mayor la altura de los cuartos delanteros que los traseros, a diferencia del cerdo doméstico, que por crianza selectiva ha desarrollado más la parte posterior de su cuerpo, donde se localizan las piezas que alcanzan más valor en el mercado de las carnes.
El jabalí compensa su mala vista con un importante desarrollo del olfato, que le permite detectar alimento, como trufas, bellotas, setas, caracoles, vegetales y animales bajo tierra,[4] o incluso enemigos a más de 100 metros de distancia. El oído está también muy desarrollado y puede captar sonidos imperceptibles para el ser humano.
Sus pelos son gruesos y negros, midiendo entre 10 y 13 cm en la cruz, y unos 16 cm en la punta de la cola. El color de la capa o pelo es muy variable y va desde colores grisáceos a negro, pasando por colores rojizos y marrones. Las patas y el contorno del hocico son más negras que el resto del cuerpo. La crin que recorre el lomo a partir de la frente se eriza en caso de cólera. El cambio de pelo tiene lugar hacia mayo o junio, aunque la hembra con crías muda más tarde. En verano, las cerdas (pelos gruesos de la crin) son más cortas.
Las crías o jabatos nacen con unas características rayas longitudinales a lo largo del cuerpo, lo que les ha dado el nombre de rayones o listones. Estas desaparecen a lo largo de los primeros meses de vida y su pelaje se oscurece, pasando del rojo bermejo al año de edad al marrón o negro en los ejemplares adultos.
Entre las distintas subespecies se encuentran:[5]
El cerdo doméstico es considerado con frecuencia una subespecie más: Sus scrofa domestica.
El jabalí es de comportamiento muy sociable, no es muy territorialista, y se desplaza en grupos matriarcales, normalmente de tres a cinco animales formados por hembras y sus crías, aunque de vez en cuando se pueden ver grupos superiores a los veinte individuos. La jabalina (hembra del jabalí) dominante es la de mayor edad y tamaño. Los jóvenes machos de un año, llamados bermejos, viven en la periferia del grupo. Exceptuando el período de celo, los machos en edad reproductora son más bien solitarios, aun cuando los individuos mayores y más viejos, llamados macarenos, suelen ir acompañados por un macho más joven conocido como el escudero.
El jabalí durante el día es normalmente sedentario, pero durante la noche puede recorrer distancias considerables, entre 2 y 14 km, normalmente al paso cruzado o al trote ligero (J. Reichholf, 1995), mientras que en las huidas puede practicar un vivo galope, que sin embargo solo puede mantener durante un corto período.
En el bosque utiliza casi siempre los mismos pasajes para sus correrías, pero en el caso de las hembras preñadas o con crías, se vuelven más sedentarias.
Durante su período de celo, de noviembre a enero, el jabalí macho busca hembras receptivas de un modo tan activo que a veces llega a olvidarse de su propia alimentación. En cuanto encuentra una piara,[nota 1] comienza expulsando a los jóvenes del año anterior. En caso necesario, lucha contra sus rivales para conquistar a las jabalinas, generalmente dos o tres, y en ocasiones hasta ocho.
Los baños de barro desempeñan un importante papel en la ecología de la especie, considerándose que tienen varias funciones. Así aseguran su regulación térmica, en cuanto que el jabalí no suda al tener las glándulas sudoríparas atrofiadas. De igual modo se ha considerado que los baños de barro tienen un importante papel en las relaciones sociales de la especie e incluso se ha descrito un papel en la selección sexual, de modo que si mientras en el verano usan los baños de barro todos los jabalíes, sin distinciones de sexo ni edad, durante la época de celo parecen reservadas casi exclusivamente a los machos adultos, de modo que se ha considerado (Pedro Fernández-Llario,[7] 2004) que estos baños pueden estar ligados a la persistencia de los olores corporales sobre un sustrato estable como el que proporciona una capa de barro adherida al pelo (incluso para perder rastros con los perros de caza), sin olvidar las funciones de marca territorialista, y sobre todo sanitarias que tienen para la especie los baños en barro.
El jabalí se adapta a todo tipo de hábitats siempre que disponga de una mínima cobertura y alimento (acuden mucho a los chaparros por la bellota), aunque prefiere los lugares con una vegetación alta donde poder camuflarse (carrasca, aulagas, junqueras, espinos...), y donde abunde el agua (para beber, revolcarse en el lodo o el barro y regular su temperatura). Sus hábitats predilectos son los encinares y los macizos forestales caducifolios o mixtos, sobre todo si están poco visitados y su nivel inferior es rico en maleza, zarzas y espinos donde pueda revolcarse en seco y al abrigo del viento. Pero también se le encuentra en el matorral mediterráneo (maquia) y marismas, sin desdeñar las áreas de cultivo, siempre que mantengan una mínima cobertura de arbolado o arbustos donde protegerse. En caso necesario, nada bien y durante mucho tiempo. Soporta fácilmente los rigores del invierno gracias a su pelaje y dura capa de piel, lo que le permite permanecer en invierno en la zona de alta-media montaña sin mayores problemas que los derivados de la falta de alimentos.[8]
El jabalí fue introducido en diversos países americanos como Perú, Chile, Bolivia, México, Uruguay, Argentina y Paraguay. Asimismo, fue introducido más recientemente en todo el sur de América latina y desde 2011 ha alcanzado partes del centro-oeste y sudeste de Brasil (originarios del vecino Uruguay desde 2007). Además, esta especie fue introducida de forma incontrolada para la práctica de la caza mayor al estilo europeo y la caza de montería. Esto causó un enorme impacto en los ecosistemas autóctonos, acabando con especies no preparadas para competir con el jabalí y provocando así una superpoblación al carecer de depredadores naturales. En algunos de estos lugares se mezcló con cerdos domésticos asilvestrados, propiciando un crecimiento aún más incontrolado de las poblaciones de jabalí, como es el caso del javaporco de Brasil, donde ahora están entre las mayores plagas agrícolas.
Esta especie fue introducida de manera voluntaria, -con fines cinegéticos, una práctica común en muchos países del mundo.- Sin embargo, se reprodujo de manera tan rápida que hoy podemos encontrarla en todo el país tanto de forma silvestre como doméstica, sin mencionar los híbridos entre ambas.
El jabalí fue introducido en el centro del país a principios del 1900 pero rápidamente se desplazó hasta las provincias patagónicas- hoy en día se encuentra ampliamente distribuido por todo el territorio argentino-. Se trata de una especie con gran plasticidad ecológica ya que los cambios de hábitat o climas no son un problema para él. Se encuentra cerca de la localidad de Santa Rosa , provincia de La Pampa, en la provincia de Neuquén, los parques nacionales Lanín y Nahuel Huapi (provincia de Río Negro); también cruzaron los Andes hasta Chile. Se hace una nueva introducción al rancho Bahía Huemul en la provincia de Río Negro, desde un rancho en Uruguay. Otro lugar fue el parque nacional Nahuel Huapi (provincia de Río Negro) y el parque nacional Los Alerces (provincia de Chubut). Está presente en el sur de la provincia de San Luis, sur de la provincia de Córdoba, suroeste de la provincia de Santa Fe, la mayor parte de la provincia de La Pampa, norte y suroeste de la provincia de Río Negro, suroeste de la provincia de Neuquén, oeste de la provincia de Chubut y la provincia de Entre Ríos (Departamento de Colón).[9]
Al no ser una especie controlada seguirá desplazándose por todo el país.
Las consecuencias que trajo consigo esta especie fueron muchas. La primera es que a causa de su acción de hozar, la cual consiste en remover la tierra con el hocico, se aumenta la superficie de suelo arrasado y perjudica el crecimiento de maleza ya que al rozarse retiene mucha agua y lo desnutre. Como su dieta es mayoritariamente vegetariana, lo convierte en un gran depredador de semillas, lo cual afecta directamente a las comunidades de vegetales y a los trabajadores rurales ya que disminuyen la superficie de suelo fértil y además se comen sus cultivos.
Los métodos que se utilizan para controlar a las poblaciones de jabalí en la Argentina son muchos. La caza, tanto pública como intensiva, se combinan con el trampeo y el uso de tóxicos. Cabe destacar que es una especie muy difícil de controlar debido a que su tasa de reproducción es tan elevada que supera la de mortalidad, aún empleándose todos los métodos anteriormente descritos. Los únicos casos de control fueron en islas, o en el parque nacional El Palmar ubicado en Entre Ríos, en el cual se logró reducir el 50 % de su población.
Es muy típico su consumo en la cocina tradicional española. En la Patagonia argentina suele también servirse como un plato típico de la región.[10] Es un plato típico en las regiones de alta montaña, como en los Pirineos, donde abundan los jabalíes y se preparan estofados con una salsa característica.
El jabalí (Sus scrofa) (en árabe: ǧabalī (جبلي) «montañoso» ) es un mamífero artiodáctilo de la familia de los suidos. Su distribución original se corresponde con gran parte de Eurasia y algunas zonas del norte de África, si bien ha sido introducido por el hombre en América y Oceanía. Está incluido en la lista 100 de las especies exóticas invasoras más dañinas del mundo de la Unión Internacional para la Conservación de la Naturaleza. La hembra recibe el nombre de jabalina y la cría jabato/a.
Metssiga (Sus scrofa) on sigalaste sugukonda ja sea perekonda kuuluv metsloom.
Metssiga on omnivoor nagu kodusigagi. Ta on pärismaine Kesk-Euroopas, Vahemere piirkonnas (kaasa arvatud Atlase mägedes), Põhja-Aafrikas ja enamikus Aasias, ulatudes lõunasse Indoneesiani välja.
Hiljem on teda sisse toodud paljudesse kohtadesse. Arvatakse, et kodusiga on aretatud metsseast umbes 7000 aastat eKr Lähis-Idas ning umbes samal ajal sõltumatult ka Hiinas.[1]
Metssea rahvapärane nimetus on kutu.
Isane metssiga on kult, emane siga on emis ja noori järeltulijaid kutsutakse põrsasteks.
Metssea keha katab kare harjaseline karvkate, mille värvus varieerub tumehallist pruunini.[2] Metssea kere on jässakas ja jalad on suhteliselt pikad, eriti põhjapoolsete alamliikide puhul. Põrsad on sündides heledate triipudega, mis tuhmuvad teise ja kuuenda elukuu vahel. Karv saavutab täiskasvanud isendi värvuse esimeseks eluaastaks. Täiskasvanud metssea keha pikkus jääb vahemikku 90–200 cm ja turja kõrgus vahemikku 55–110 cm. Saba on 15–40 cm pikk. Metssea kehakaal jääb vahemikku 44–320 kg. Isased on tavaliselt suuremad kui emased isendid ning isastel on ka 4 kihva, mis kasvavad terve eluea jooksul. Emastel on 6 paari nisasid.[3]
Metssea eluiga on tavaliselt 9–10 eluaastat, kuid ta võib elada isegi kuni 25-aastaseks.[4]
Metssead on üldiselt öise eluviisigia ning aktiivsed peamiselt varahommikuti ja hilisõhtuti. Keskmiselt 4–8 tundi päevas otsivad nad süüa, mis on üldiselt sotsiaalne tegevus koos grupiga. Päevasel ajal puhkavad nad varjulistes kohtades, näiteks põõsastes.[5]
Metssead on üldiselt seltskondlikud loomad. Nad moodustavad karju, mille suurus oleneb nende asukohast ja aastaajast. Enamasti ei ületa karja suurus 6–20 isendit, kuigi on avastatud ka saja- ja enamaliikmelisi gruppe. Karja moodustavad enamasti täiskasvanud emased ja nende noored järeltulijad.[5] Vanemad isased väljaspool sigimisperioodi üldiselt gruppides ei ela. Igal metsseagrupil on oma territoorium, mis katab umbes 20 ruutkilomeetri suurust ala. Oma territooriumi märgistavad nad haisvate eritistega: sülje ja väljaheidetega. Grupp püsib tavaliselt oma territooriumil. Lahkub vaid siis, kui toiduvarud on otsakorral. Veekogu lähedus on neile väga tähtis ja seda teadmist kasutavad ära ka jahimehed.[6]
Metssead suhtlevad omavahel, kasutades eri sagedusega röhatusi, karjeid ja möirgeid. Neid häälitsusi kasutatakse territooriumi tähistamisel, paaritumisel ja võitlustel. Suheldakse ka üksteise kehaeritisi nuusutades.[6]
Metssead on tuntud oma agressiivse temperamendi poolest. Kui metssiga üllatada või teda nurka suruda, siis ta kaitseb ennast kogu oma jõuga. Isegi kui metssiga on kurnatud või vigastatud, ründab ta kõhkluseta. See kehtib eriti just emise puhul, kes on koos oma põrsastega. Isased ja emased ründavad erinevalt, kuna nende kihvad on erinevad. Isaste kihvad ulatuvad suust välja, nemad ründavad pea madalal sööstes. Emased metssead, kelle kihvad pole nähtavad, hammustavad oma vaenlasi.[6]
Vastupidi levinud uskumusele, et metssead on räpased loomad, hoiavad nad ennast väga puhtana. Nende harjumusel mudas püherdada on mitu funktsiooni. See jahutab nende keha kuumadel suvepäevadel ning muda kaitseb neid omakorda kõrvetavate päiksekiirte eest. Muda aitab kaasa haavade ravimisele, mis võivad olla tekkinud nii võitluste käigus kui ka okkalises alustaimestikus liikudes. Äärmuslikel juhtudel, kui on kuiv periood, võib metssiga pinnase üles kaevata ning sinna urineerida, et siis tekkinud loigus püherdada.[6]
Metssiga on maismaa imetajatest üks laiema geograafilise ulatusega loomadest. Esineb kõikidel kontinentidel, välja arvatud Antarktikas ja paljudel ookeanide saartel. Üleküttimise tõttu hävisid metssea populatsioonid Briti saartel ja Skandinaavias 17. sajandil, kuid nüüdseks on neid sinna sisse toodud.[5]
Alamliigid jagunevad välimuse järgi liigitades nelja alagruppi.[5]
Metssiga on omnivoor ehk kõigesööja, kuid enamasti sööb ta taimset toitu. Tänu äärmiselt heale haistmismeelele leiab metssiga suure osa oma toidust maad sonkides, toiduks on taimede juured, risoomid ja mugulad.[6] Metssead võivad tekitada kahju põllumajandusele, rüüstates vilja- ja kartulipõlde. Määrava osa toidulauast moodustavad talvel ja sügisel tammetõrud. Loomsest toidust sööb ta meelsasti vihmausse, vastseid, tõuke, putukaid, roomajaid ja kahepaikseid, pisiimetajaid, loomaraipeid ning ka linnumune. Nälja korral võib esineda ka kannibalismi.[7] Loomaaias peetavad metssead pesevad toidu enne söömist puhtaks.[8]
Selline lai toiduvalik on aidanud metsseal kohaneda ja ellu jääda mitmesugustes keskkondades, mägistest aladest kuni kõrbeteni välja.
Jooksuaeg algab novembris ja lõppeb jaanuaris. Sel perioodil liituvad ka kuldid karjaga. Sigimisperioodil võitlevad kuldid emaste pärast üsnagi veriselt ja vägivaldselt. Kuldid kasvatavad vigastuste tõsisuse vähendamiseks endale naha alla paksu sideainest kilbi, mis kaitseb konkureeriva kuldi kihvade eest. Tugevaim kult omandab õiguse viljastada kogu karja emised. Tiinus kestab 4,5–5 kuud ning põrsad sünnivad aprillis ja mais. Poegimiseks meisterdavad emised pesad, kasutades kulu, sammalt, oksi. Pesa ehitatakse tavaliselt mõnda tihnikusse või kuusealusesse. Emised toovad ilmale pesakondi suuruses 1–12 (keskmiselt 5–6 põrsast). Emisel on esimesed nisad piimarikkamad kui tagumised, mis tekitab põrsaste vahel konkurentsi. Põrsad toituvad esimesel paaril nädalal ainult emapiimast. Pärast seda hüljatakse pesa ning hakatakse tarvitama lisaks emapiimale ka muud toitu. Täielik üleminek muule toidule toimub umbes neljandal elukuul.[7]
Täiskasvanud metsseal on looduslikke vaenlasi üsna vähe. Suuremateks vaenlasteks on inimene ja suuremad loomad, nagu karud, hundid. Põrsastele on ohtlikud ka näiteks ilvesed.[2][4]
Metssea arvukus Eestis oli 2012. aasta andmete kohaselt 22 320,[9] mis oli teadaolevalt suurem kui eales varem. Suur arvukus võis olla tingitud eelkõige pehmetest talvedest, lisasöötmisest, põhikarja emiste vähesest küttimisest ning metssea loodusliku vaenlase, hundi, väikesest arvukusest.[10]
Metssiga ei ole üldiselt ohustatud. Alamliikidest on liigse jahtimise tõttu ohustatuks hinnatud Jaapanis elavat alamliiki Sus scrofa riukiuanus.[5]
Metssiga (Sus scrofa) on sigalaste sugukonda ja sea perekonda kuuluv metsloom.
Metssiga on omnivoor nagu kodusigagi. Ta on pärismaine Kesk-Euroopas, Vahemere piirkonnas (kaasa arvatud Atlase mägedes), Põhja-Aafrikas ja enamikus Aasias, ulatudes lõunasse Indoneesiani välja.
Hiljem on teda sisse toodud paljudesse kohtadesse. Arvatakse, et kodusiga on aretatud metsseast umbes 7000 aastat eKr Lähis-Idas ning umbes samal ajal sõltumatult ka Hiinas.
Metssea rahvapärane nimetus on kutu.
Isane metssiga on kult, emane siga on emis ja noori järeltulijaid kutsutakse põrsasteks.
Basurdea (Sus scrofa) mammalia klaseko eta suidae familiako ugaztuna da. 90 – 150 cm inguru neurtzera iritsi daiteke eta 80 kg inguruko pisua pisatzera.
Ia mundu osoan zabalduta dagoen ugaztun hau txerriaren antza handia daukan animalia da. Leku batzuetan desagertuta dago, gizakiak akabatu duelako, adibidez Britainiar Uharteetan. Beste batzuetan, aldiz, gizakiak berak eraman du; Ameriketara eta Ozeaniara adibidez. Gehienak, Afrikako iparraldean, Europan eta Asian bizi dira. Ingurune guztietan bizi da baldin eta basoak badaude; horiek beharrezkoak ditu eguna gordeta pasatzeko.
Sus scrofa animaliak azpiespezie ditu:
Txerriak bezala, buru handia eta begi txikiak ditu. Belarriak handi samarrak ditu eta musu luzea du. Musuaren bukaeran sudur-zuloak eta kailu zapal bat dauka. Emeak arrak baino txikiagoak dira eta musua luzeagoa daukate.
Basurdea oso animalia sendoa da. Zurden artean gorputz osoa estaltzen dion ile fina dauka. Aurreko hankak atzekoak baino txikiagoak dira eta laurak oso sendoak. Hankaren bukaeran bi behatzdun apatxa daukate. Buztan zuzena dute, txerriarena ez bezala.
Basurdeek duten gorputzeko atal ikusgarrienetako bat letaginak dira. Beheko masaileko letaginak oso luzeak dira (20 zentimetroraino iritsi daitezke) eta goiko masailekoak laburragoak. Arrek letagin horiek borrokarako erabiltzen dituzte eta emeek ez dituzte arrek bezain luzeak. Basurdeak animalia orojaleak dira, hau da, denetarik jaten dute: sustraiak, fruituak, karraskari txikiak, intsektuak, haratustelak, etab. Oso usaimen ona daukate eta lur azpiko jana usaintzeko gauza dira.
Emeak azaro edo abenduan araldian sartzen dira eta orduan arra, bakarti bizi izan dena, hurbiltzen da emeen taldera. Garai honetan borroka latzak egoten dira arren artean emeak ernaltzeko. Lau hilabetera 2-6 kume jaioko dira. Kume hauek amarengandik esnea hartuko dute hiru edo lau hilabetez eta urtebetera arrak joango dira taldetik. Kumeek marra batzuk dauzkate bizkar aldean eta horri esker errazago egiten zaie etsaiengandik ezkutatzea. Sei hilabetera, kumeak gorrixkak dira eta heldutasun sexuala bi urterekin iristen zaie. Hemeretzi urte arte bizi daitezke.
Emeak dira taldea gidatzen dutenak.
Munduko lau haizeetara joz gero basurdearen berri izan dezakegu. Salbuespenak salbuespen, oso hedaturik dagoen espeziea dela esan daiteke. Salbuespenak aipatzekotan, Afrikako zona ekuatoriala eta hegoaldea aipatuko genuke basurderik gabeko gune zabal nabarmen gisa. Hala ere, aipatzekoa da bertan basurdearen ahaideak (fakokeroak) topa daitezkeela. Siberia iparraldeko muturreko klimari aurre egiteko ere ez da gai.
Europa mailan mendialdeetan dago hedatuen, eta Eskandinabiar penintsula eta Britainiar Uharteak salbu, hedapen zabala du kontinente osoan zehar. Euskal Herriari gagozkiolarik, mendialde eta basoetan oso hedatua da, baserri inguruetako baratzak ugari diren zonetan ingurune aberats eta segurua topatu duelarik. Gauetik egunera basurde eraso baten ondorioz makina bat baserritar gelditu da uztarik gabe!
Euskal Herrian bizi dira bereziki, nekazaritza-lurrak geroz eta utziagoak daudelako. Asko daudenez nekazaritza lurretan sekulako triskantzak egiten dituzte. Zientzialariek Iberiar penintsulan bi basurde klase bereizi dituzte eta Euskal Herrian dagoena sus scrofa castillanus espeziekoa da, nahiz eta oso argi ez egon azpi espezie horren eta Europan dagoenaren (sus scrofa scrofaren) arteko desberdintasuna.
Mendi eta baso inguruetan bizi da bereziki gurean. Iberiar penintsulan Sus scrofa baeticus eta Sus scrofa castilianus azpiespezieak bizi dira, bigarrena iparraldean.
Baso eta ingurune sastrakatsuak ditu gogoko basurdeak. Egunez animalia ezkutaria izan ohi da, eta beharrezko zaio ingurune itxi eta babestu samarra. Hala ere, itsasotik gertu ere bizi da eta ingurune irekietara osteratxoak egiteko zale ere bada.
Oso animalia soziala da eta ez du lurraldetasunarengatiko edota bestela mugarekiko inolako lehiaketarik burutzen. Egunez sedentario samarrak izaten dira, gauez, aldiz, 2 – 15 km burutzeko gai dira. Trosta arinez mugitzen dira normalean eta larrialdi kasuan abiadura azkartzeko gai diren arren, ez dira esprinta luzaroan mantentzeko gai.
Talde txikitan migratzeko joera dute, eme eta kumeez osatuak. Taldeok 20 aletarainokoak izatera iritsi daitezke, baina orokorrean ez da dozena erdi basurde baino talde handiagorik topatzen. Arrak taldeen periferian bizi dira, araldian taldera jotzen dutelarik. Osterantzean bakartiak izaten dira, nahiz eta batzuetan ar zaharrak beste ar gazte baten konpainian ikusi izan diren arren.
Orokorrean behin-behineko ezkutalekuez baliatzen den izakia dugu. Hala eta guztiz ere, kumaldiaren amaieran pertz erako oheak osatzen ditu zuhaitz edota sastraken gerizpean. Bertan izaten ditu kumeak, bizitzako lehen egunetan ezkutatuta eta amaren begirada zorrozpean biziko direnak.
Basurdeak basoko ekosisteman ez du inolako etsai naturalik, are gehiago, ekosistemaren dominatzaileetako bat dela esan daiteke. Basurdea mugagabe hedatu da eta leku askotan gehiegizko populazioa dela eta arazoak eragin ditu baratz eta flora basatian. Horrexegatik ehizaldiak antolatu izan dira, ekosistemaren orekarako beharrezkoa gertatzen baita basurde populazioa kontrolatzea.
Euskal Herrian zein munduan barrena basurdea maiz erabili da ikur gisa herri eta hiri zein abizen ezberdinen armarrietan.
Gure inguruan basurdearen okela eta berarekin egindako hestebeteak erabiltzen dituzte, txerrikiak askoz ohikoagoak badira ere.
Basurdea (Sus scrofa) mammalia klaseko eta suidae familiako ugaztuna da. 90 – 150 cm inguru neurtzera iritsi daiteke eta 80 kg inguruko pisua pisatzera.
Ia mundu osoan zabalduta dagoen ugaztun hau txerriaren antza handia daukan animalia da. Leku batzuetan desagertuta dago, gizakiak akabatu duelako, adibidez Britainiar Uharteetan. Beste batzuetan, aldiz, gizakiak berak eraman du; Ameriketara eta Ozeaniara adibidez. Gehienak, Afrikako iparraldean, Europan eta Asian bizi dira. Ingurune guztietan bizi da baldin eta basoak badaude; horiek beharrezkoak ditu eguna gordeta pasatzeko.
Sus scrofa animaliak azpiespezie ditu:
Sus scrofa domesticus, txerria. Sus scrofa scrofa, mendebaldeko Afrika eta Europa. Sus scrofa ussuricus, Iparraldeko Asia eta Japonia. Sus scrofa cristatus, Hegoaldeko Asia eta India. Sus scrofa vittatus, Indonesia.Villisika eli metsäkarju[3] (Sus scrofa) on sorkkaeläimiin kuuluva suurikokoinen sikalaji ja useimpien, mutta ei kaikkien[1] kesyjen sikojen kantamuoto. Sen pääasiallista esiintymisaluetta on Euraasian lauhkea lehtimetsävyöhyke. Suomeen villisika on levinnyt uudelleen Virosta ja Venäjältä 1900-luvun puolivälistä alkaen, mutta on yhä varsin harvalukuinen.[5]
Aikuinen villisika on väritykseltään talvella ruskeanmusta tai mustanharmaa ja kesällä vaaleanharmaa. Sen tiheässä turkissa on paljon pitkiä harjaskarvoja. Talviturkki on lyhyt- ja tiheäkarvainen.[3] Karjun peitinkarvoitus voi keskikesällä olla hyvin vähäistä, ja eläin saattaa silloin näyttää vaalealta ja lähes kaljulta.[6] Pienet porsaat ovat harmaankeltaisen, vaaleanruskean ja valkoisen kirjavia. Villisikanaaras eli emakko painaa noin 100 kilogrammaa,[7] ja suotuisalla alueella elävä aikuinen uros eli karju voi painaa Euroopassa 300 kiloa[8] ja Aasian länsiosissa jopa noin 400 kiloa[9]. Suomessa elävät yksilöt painavat kuitenkin enintään 230 kilogrammaa, ja Ruotsissa ne saavuttavat harvoin edes 200 kilon painoa[10]. Villisian säkäkorkeus on 70[11]–110 senttimetriä, ja pituutta eläimen vartalolla voi olla 185 senttimetriä. Häntä on 17–26 senttiä, joskus jopa 40 sentin mittainen[3]. Karjuilla on suuret ja voimakkaat kulmahampaat.[5] Emakolla on kuusi paria nisiä.[3]
Kesysiasta villisika eroaa muun muassa siten, että sen otsapenger on hyvin loiva, kun taas kesysialla otsapenger on jyrkkä ja selvästi havaittava.[11] Lisäksi villisialla on pitempi kärsä kuin kesyllä sukulaisellaan.[5]
Villisian jalanjäljet ovat samankaltaiset kuin kesysialla. Luonnossa nähtyinä ne saatetaan sekoittaa hirvieläinten jälkiin. Eläin jättää maastoon paljon muunkinlaisia merkkejä itsestään, esimerkiksi tonkimisjälkiä ja kulku-uria.[7] Myös rypemiskuopat ja niiden viereisten kyljenkyhnytyspuiden saviset rungot erottuvat maastossa selvästi.[10]
Villisika on yksi maailman laajimmalle levittäytyneistä maanisäkkäistä ja laajimmalle levittäytynyt sikalaji. Lajia tavataan villinä tai villiintyneenä maapallon jokaisella mantereella Antarktista lukuun ottamatta. Monille alueille villisika on levittäytynyt ihmisen sinne tuomana.[1] Villisika elää luonnonvaraisena koko manner-Euroopassa, Pohjois-Afrikassa (Algeriassa, Marokossa ja Tunisiassa) sekä Aasiassa aina Japanissa, Taiwanissa ja Sri Lankassa asti. Irlannista, Iso-Britanniasta ja Skandinaviasta alkuperäiset villisiat ovat kuolleet sukupuuttoon, mutta niitä on takaisinistutettu Englantiin ja Etelä-Ruotsiin.[2]
Villisikoja on tuotu Välimeren saarille Korsikaan ja Sardiniaan jo muinoin. Myöhemmin niitä on tuotu myös Pohjois-Amerikkaan.[3] Afrikassa Egyptissä ja Pohjois-Sudanissa eläneet tuontikannat ovat hävinneet.[2]
Karanneista ja vapaaksi päästetyistä kesysioista kehittyneitä populaatioita elää Etelä-Afrikassa, Indonesian Pienillä Sundasaarilla, Australiassa, Uudessa-Seelannissa,[3] Yhdysvalloissa, Karibialla, Keski- ja Etelä-Amerikassa sekä lukuisilla valtamerten saarilla, kuten Andamaaneilla ja Mauritiuksella Intian valtamerellä ja Havaijilla, Galápagossaarilla ja Fidžillä Tyynellämerellä. Kaakkois-Aasiassa Molukeilla, Uudessa Guineassa ja Salomonsaarilla elää eläimiä, joiden arvellaan polveutuvan kesysikojen ja sulawesinsikojen (Sus celebensis) välisistä risteymistä.[2] Villiintyneet kesysiat ovat usein uhka alkuperäisluonnolle, ja niitä pidetäänkin yhtenä sadasta haitallisimmasta vieraslajista.[12]
Jääkauden jälkeisenä lämpimänä ajanjaksona villisikoja eli Ruotsin ja Norjan eteläosissa ja Karjalassa Laatokan pohjoispuolella.[5] Aiemmin on oletettu, ettei lajia olisi elänyt Suomessa esihistoriallisena aikana, koska Suomen rajojen sisäpuolelta ei ollut löydetty lainkaan esihistoriallisia villisian luita.[13][14] Vasta vuonna 2013, kun Askolasta löydetty villisian luu ajoitettiin, saatiin selville, että villisikoja on elänyt Suomessakin yli 8 000 vuotta sitten. Ihmisen uskotaan estäneen lajin vakiintumisen metsästyksellään.[15][16]
Ruotsin kuninkaan Kaarle XI:n merkinnöistä vuodelta 1688 ilmenee, että villisikoja eli 1600-luvun lopulla vielä Öölannissa.[5] Pian sen jälkeen laji hävisi koko Fennoskandiasta.[5] Häviämiseen on vaikuttanut villisikojen risteytyminen kesysikojen kanssa.[5] Karjalasta ja Baltiasta vakituinen villisikakanta katosi ilmaston kylmennyttyä 1800-luvun alussa.[5]
Ruotsin Öölantiin istutettiin villisikoja ensimmäisen kerran vuonna 1723. Ne aiheuttivat kuitenkin paljon haittaa, joten ne hävitettiin vuoteen 1770 mennessä. 1940-luvulla Skånelaisesta tarhasta karkasi joukko villisikoja. Nekin jouduttiin poistamaan luonnosta maataloudelle aiheutuneiden vahinkojen takia. Myöhemmin eläimiä karkasi useista tarhoista eri puolelle Ruotsia. Vuonna 1981 tehtiin päätös, että villisiat hävitetään koko Ruotsista Tukholman lääniin jätettävää pientä kantaa lukuun ottamatta. Päätöstä ei kuitenkaan onnistuttu pitämään, vaan 2000-luvulle mennessä Etelä- ja Keski-Ruotsin villisikamäärä oli kasvanut jo noin 100 000 yksilöön.[17] Suomeenkin, Inkoon Hättön saarelle, tuotiin kokeilumielessä karju ja kaksi emakkoa vuonna 1950. Ne elivät saarella kaksi vuotta ja saivat sinä aikana 18 poikasta.[5] Lauma vahingoitti saaren puustoa ja kasvillisuutta, joten se päädyttiin hävittämään.[5] Istutettuja villisikoja eli jonkin aikaa myös Porkkalan vuokra-alueella, josta yksi yksilö karkasi Espoon saaristoonkin.[18]
Kun ilmasto lämpeni hieman 1800-luvun lopulla, villisiat levisivät luontaisesti takaisin Baltiaan.[5] Kanta kasvoi siellä nopeasti susien vähyyden ja ruokinnan ansiosta, ja elintilaa etsineet yksilöt pyrkivät vaeltamaan yhä pohjoisemmaksi. Suomenlahden ylitystä yrittäneiden ja matkalla kuolleiden villisikojen raatoja ajautui Suomen rannikolle ensimmäisen kerran vuonna 1952. Ennätysvuosina 1974–1975 Uudenmaan merenrannoilta löydettiin miltei 50 hukkunutta villisikaa. Historiallisen ajan ensimmäinen havainto Suomessa luonnonvaraisesta, elävästä villisiasta tehtiin vuonna 1956. Tieto Suomen ensimmäisestä villisiasta Vihdistä vuodelta 1951 on Jahti -lehden (2/08) mukaan väärinkäsitys. Joidenkin lähteiden mukaan ensihavainto elävästä eläimestä saatiin vasta syyskuussa 1972, jolloin yksinäinen karju jäi auton alle Mäntsälässä. Villisikojen arvellaan porsineen Suomessa ensimmäisen kerran vuonna 1977. Maan nykyisen villisikakannan esivanhemmat ovat vaeltaneet pääosin kaakkoisrajan yli Venäjältä, mutta kanta on jäänyt vain pariinsataan yksilöön kylmien talvien ja metsästyksen vuoksi.[7] 1980-luvun loppuun mennessä pohjoisimmat havainnot oli tehty silloisessa Oulun läänissä, ja suurimmissa laumoissa oli ollut 15 yksilöä. Nykyisin pääosa kannasta elää Itä- ja Kaakkois-Suomessa, ja suurimmissa nähdyissä laumoissa on lähes 30 yksilöä.[19] Venäjältä saapuu edelleen lisää yksilöitä vuosittain,[7] lisäksi niitä karkaa silloin tällöin sekä Venäjällä että Suomessa sijaitsevista tarhoista. Talviruokinnan järjestäminen villisioille on edesauttanut kannan kasvua ja on paikoitellen elinehto sen säilymiselle.[5] Nykyinen Suomen villisikakanta on arviolta 2000-3000 yksilöä.[20]
Villisikoja elää useissa erilaisissa elinympäristöissä, jotka vaihtelevat lauhkeasta ilmastosta trooppiseen ja pensasaroilta sademetsiin. Laji suosii metsää, mutta sitä saattaa tavata myös aukeilla alueilla, kunhan lähistöllä on vettä ja puiden tarjoamaa suojaa. Euroopassa korkeimmat villisian asuttamat alueet sijaitsevat Pyreneillä 2 400 metrin korkeudella merenpinnasta ja Aasiassa sitä tavaan vieläkin korkeammilla alueilla.[1]
Villisikauros eli karju elää enimmäkseen yksikseen, erakkona.[6] Karjut jättävät lauman tultuaan sukukypsiksi ja ottavat siihen yhteyttä vasta emakoiden kiima-ajan tultua, mikä on yleensä joulukuussa. Karjut taistelevat keskenään iskemällä torahampaillaan toistensa olkapäihin, mitä varten niiden harteissa on paksumpi nahka ja karvapeite kuin muualla vartalossa. Kiiman mentyä ohi ja siitostyön tultua tehdyksi karjut palaavat omiin oloihinsa. Emakot, nuoret ja poikaset kulkevat yleensä laumoissa. Niiden reviiri on pinta-alaltaan 10–20 neliökilometriä.[3] Reviirillä on yleensä mutakuoppa, jossa siat käyvät rypemässä ja hankaamassa itseään sen viereisten puiden runkoihin.[10] Villisiat ovat liikkeellä enimmäkseen yöllä.[7] Ne puolustautuvat vihollisia vastaan torahampaillaan, ja voivat esimerkiksi autoon törmäämisen jälkeen olla haavoittuneina ihmisellekin hengenvaarallisia.[19] Myös porsaitaan puolustavat emakot voivat käyttäytyä aggressiivisesti.[3]
Suotuisissa oloissa villisiat voivat lisääntyä nopeasti[10] ja olla hyvin runsaslukuisia, esimerkiksi Puolassa niitä on paikoitellen 100 yksilöä tuhatta hehtaaria kohden.[5]
Useimmat sorkkaeläimet ovat ehdottomia kasvinsyöjiä. Villisika kuuluu harvoihin poikkeuksiin olemalla kaikkiruokainen.[8] Herkän hajuaistinsa johdattamana villisika tonkii kärsällään maasta ja lehtikarikkeesta esiin makupaloja. Sille maistuvat niin juuret, mukulat, versot, varret, terhot, pähkinät, marjat, hedelmät kuin sienetkin. Villisika syö mieluusti myös selkärangattomia ja pikkujyrsijöitä, eikä ylenkatso haaskojakaan.[5] Villiintyneet kesysiat ovat tappaneet jopa karitsoja.[3]
Villisika voi ruokailla myös kaatopaikoilla.[7] Toisinaan se asettuu majailemaan peltojen ja peruna- ja juuresmaiden lähistölle, ja käy verottamassa pahastikin satoa. Villisiat voivat myös vahingoittaa laitumia ja nurmikoita tonkiessaan niiltä esiin kastematoja, kotiloita ja hyönteistoukkia. Ruotsissa ne ovat tuhonneet jopa jalkapallokenttiä[10]. Keski-Euroopassa villisikoja ruokitaan keväisin ja kesäisin, jotta eläimet eivät söisi niin paljon viljaa pelloilta. Joskus viljelmiä joudutaan suojaamaan aitaamalla. Villisikojen on todettu vaikuttavan myös metsien kasvuoloihin. Maan tonkiminen voi parantaa maan laatua ja edistää puiden kasvua, mutta myös lisätä ravinteiden poishuuhtoutumista ja vähentää karikkeen määrää ja aluskasvillisuutta. Kasvillisuuden muutokset puolestaan vaikuttavat edelleen monien selkärangattomien ja pikkunisäkkäiden runsauteen.[5]
Villisikaemakot porsivat yleensä keväisin hyvinkin tarkasti samaan aikaan, sillä ne saavat normaalisti vain yhden pahnueen vuodessa ja kiima-aika on usein niiden perimän mukainen. Keskimääräinen kantoaika on 115 vuorokautta.[3] Vuoden ikäinen villisika saa 1–3 porsasta, kun taas aikuinen emakko saa 5–6 porsasta.[7] Emo vieroittaa porsaat seuraavan vuoden kiima-aikaan mennessä.[10]
Villisikakarjut tulevat sukukypsiksi jo varsin nuorina, mutta ne parittelevat ensimmäisen kerran yleensä vasta noin viisivuotiaina. Villisian tyypillinen elinikä on 15–20 vuotta.[3] Vanhin tunnettu yksilö oli eräs riukiunvillisika (Sus scrofa riukiuanus), joka eli vankeudessa 27-vuotiaaksi.[21]
Villisika jaetaan nykyisin 16 eri alalajiin. Kesysikaa on joskus pidetty omana lajinaan Sus domesticus, mutta nykyään sen katsotaan olevan samaa lajia villisian kanssa.[22] Kesysika ei kuitenkaan ole erillinen alalaji,[2] vaikka siitä käytetään toisinaan epävirallista nimitystä ”Sus scrofa domestica”. Euroopan ja Aasian eri alueiden kesysiat on kesytetty erikseen[3] eli eri aikoina ja eri alalajeista. Villi ja kesy sika lisääntyvät helposti keskenään. Suomessa Urjalassa tällaisia risteymiä kasvatetaan lihaksi, nimellä ”metsäpossu”.[7]
Villisian tieteellisestä nimestä on runsaasti synonyymeja:[1][2]
Sus andamanensis Blyth, 1858
Sus aruensis Rosenberg, 1878
Sus babi Miller, 1906
Sus ceramensis Rosenberg, 1878
Sus enganus Lyon, 1916
Sus floresianus Jentink, 1905
Sus goramensis De Beaux, 1924
Sus natunensis Miller, 1901
Sus nicobaricus Miller, 1902
Sus niger Finsch, 1886
Sus papuensis Lesson & Garnot, 1826
Sus ternatensis Rolleston, 1877
Sus tuancus Lyon, 1916
Suomessa villisika on riistaeläin,[23] joka oli aikaisemmin rauhoitettu maaliskuun alusta toukokuun loppuun, mutta rauhoitusaika kumottiin 25. helmikuuta 2016 ja nyt saa eläintä metsästää ympäri vuoden.[24] Naaras, jota seuraa alle vuoden ikäinen poikanen, on edelleen rauhoitettu ympäri vuoden. Villisian metsästyksessä saa käyttää keinovaloa sekä aitausta ruokintapaikalla.[25] Riistanhoitopiiri voi kuitenkin myöntää poikkeusluvan vahinkoa aiheuttavan yksilön poistamiseksi myös rauhoitusaikana.[26] Villisikoja kaadettiin Suomessa vuonna 2008 75 ja vuonna 2009 110 yksilöä.[27] Villisika on metsästäjien keskuudessa arvostettu saalis. Siitä voidaan hyödyntää niin liha ja nahka kuin hammastrofeetkin. Vanhojen ja kiimassa olevien karjujen[17][10] Metsästys tapahtuu yleisimmin väijymällä eläimen ruokailupaikan läheisyydessä.[7]
Koska villisika on kaikkiruokainen, sen liha on aina tarkistettava mahdollisten trikiinien varalta ennen myyntiä.[28] Osasta Baltian maita, Puolaa ja Italiaa ei saa viedä villisikoja ja niistä saatavia tuotteita muihin EU-maihin, sillä siellä on todettu afrikkalaista sikaruttoa, jonka vuoksi EU:n komissio kielsi viennin.[29][30]
Villisika eli metsäkarju (Sus scrofa) on sorkkaeläimiin kuuluva suurikokoinen sikalaji ja useimpien, mutta ei kaikkien kesyjen sikojen kantamuoto. Sen pääasiallista esiintymisaluetta on Euraasian lauhkea lehtimetsävyöhyke. Suomeen villisika on levinnyt uudelleen Virosta ja Venäjältä 1900-luvun puolivälistä alkaen, mutta on yhä varsin harvalukuinen.
Sus scrofa • Sanglier d'Europe, Sanglier d'Eurasie
Le sanglier d'Europe, sanglier d'Eurasie ou plus simplement sanglier (Sus scrofa), est une espèce de mammifères omnivores, forestiers de la famille des Suidés. Cette espèce abondamment chassée est aussi considérée comme une espèce-ingénieur[1], capable de développer des stratégies d'adaptation à la pression de chasse, ce qui lui confère parfois un caractère envahissant[1].
Le porc (ou cochon) est issu de la domestication du sanglier. Longtemps considéré comme une sous-espèce du sanglier sous le nom de Sus scrofa domesticus, il est considéré comme une espèce à part entière (Sus domesticus) afin de limiter les confusions entre les populations sauvages et domestiques[2].
La femelle du sanglier s'appelle la laie[11],[12],[13] et un jeune sanglier âgé de moins de six mois, à la livrée rayée, est un marcassin[14],[15],[16]. Dans le lexique de la chasse, notamment celui de la vénerie, un jeune sanglier âgé de six mois à un an, qui a perdu sa livrée de marcassin, est appelé une bête rousse[17],[18] ; un mâle adulte, une bête noire, ou bête de compagnie à un an[17],[18] ; un ragot à deux ans[19],[20] ; un tiers-an ou tiers-ans, à trois ans[21] ; un quartanier ou quartannier, de 4 à 5 ans[22],[23] ; un vieux sanglier à six ans ; et un grand vieux sanglier à sept ans et plus. Un solitaire est un sanglier qui vit seul[24].
Le substantif masculin sanglier est attesté vers 1140 sous les formes sengler et senglier[9]. Il est issu du latin vulgaire singularis (porcus)[9] qui signifie littéralement « porc solitaire »[9] et a d'abord désigné « le mâle qui vit seul »[9].
L'avant-train est puissant, le cou massif. La tête (hure) a une forme globalement conique. Les flancs sont comprimés. Le pelage est constitué de longs jarres très rêches (les soies) ainsi que d'un épais duvet.
Les adultes sont de couleur gris-brun uniforme, foncé en général ; les plus jeunes ont un pelage formé de bandes rousses et crème horizontales. Les oreilles (les écoutes) triangulaires sont toujours dressées. Les canines sont particulièrement développées. Celles de la mâchoire supérieure, les grès, se recourbent vers le haut durant la croissance. La taille des mâles est plus importante que celle des femelles. En outre, les sujets présents dans le sud de l'Eurasie sont plus petits que ceux du nord et de l'est, en accord avec la règle de Bergmann. Leurs dimensions augmentent aussi de l'ouest vers l'est de l'Europe. En Sardaigne, on trouve de très petits sujets.
Le sanglier européen peut peser de 150 à 160 kg pour le mâle et 100 kg pour la femelle environ. Le poids d'un sanglier de plaine où les cultures de maïs abondent est significativement plus important que celui de son congénère établi en montagne. Sa longueur, de la tête et du corps varie de 1,10 à 1,80 m et sa hauteur au garrot de 0,60 à 1,15 m.
Sa queue moyennement longue (20 à 30 cm)[25] se termine par un long pinceau de soies. Généralement, elle est pendante quand l'animal est calme et bien dressée s'il est inquiet ou en colère.
Le sanglier possède un corps trapu et une tête volumineuse. Sa tête est prolongée d'un groin très allongé appelé boutoir, et de deux grandes oreilles mobiles. Ses canines sont très développées : les supérieures s'appellent les grès et les inférieures les défenses. Ces défenses poussent tout au long de la vie du sanglier. En ouvrant et fermant sa gueule, le sanglier aiguise ses défenses sur les grès. Résultat: elles sont acérées en permanence.
Le squelette est massif et solide, le crâne a une forme trapézoïdale (vue de profil). On en retrouve des éléments (dents, défenses, sabot percé, os) qui semblent avoir servi de bijoux ou éléments pendentifs[26] de décor durant la Préhistoire. On retrouve aussi des défenses associées à des tombes ou puits funéraires préhistoriques[27].
Le cochon domestique (Sus domesticus), possède 38 chromosomes. Le sanglier européen n'en détient que 36, à la suite d'une fusion ancestrale. Leur descendance commune, appelée cochonglier ou sanglochon, est fertile. Les hybrides de première génération possèdent 37 chromosomes. Ensuite ils peuvent en avoir 36, 37 ou 38. L'hybridation est fréquente dans les régions d'élevage de cochons en plein air ou bien lorsque la population sauvage a été reconstituée par des femelles de cochons domestiques saillies par un sanglier mâle. Le sanglier corse est génétiquement très proche du cochon domestique.
Le sanglier a été introduit par l'Homme hors de son aire naturelle de répartition, dont en Amérique du Nord où il a parfois été croisé avec diverses souches de cochons. Ceci complexifie encore sa génétique, mais aussi sa dénomination commerciale légale. En Amérique du Nord, où il n'existe normalement pas dans la nature, certaines étiquettes commerciales qualifient sa viande de « sanglier sauvage », alors qu'il est élevé, et introduit.
Le sanglier est essentiellement nocturne (une évolution peut-être due à la présence de l'Homme). Il est plutôt sédentaire et apparemment attaché à son territoire quand il est entouré d'obstacles[28], mais dans un milieu qui lui convient, il peut parcourir plusieurs dizaines de kilomètres dans la nuit et son aire vitale peut atteindre de 100 hectares à plus de 1 000 ha[29],[30]. Il sélectionne ses habitats selon la saison, l'heure du jour ou de la nuit et ses besoins alimentaires[31].
Régulièrement, le sanglier se vautre dans la boue (wallowing) dans des lieux appelés « souilles », et se frotte avec insistance contre les troncs d'arbres avoisinants pour se débarrasser d'un certain nombre de parasites, réguler sa température corporelle et marquer son territoire. Il dort dans de petites dépressions du sol, sèches, bien dissimulées, nommées « bauges ».
Les sangliers sont grégaires[32]. Ils forment des troupes (ou bandes) appelées hardes[33] ou compagnies[34] et dont la taille varie selon le lieu et la saison[32]. Une harde (ou compagnie) compte d'ordinaire de six à vingt individus[32], quoique des troupes (ou bandes) de plus de cent individus aient déjà été observées[32]. L'unité de base est un noyau composé d'une ou plusieurs laies et leurs dernières portées de marcassins[32]. La dynamique du groupe inclut l'isolement de la laie (pré)parturiente puis sa rentrée avec sa portée, l'entrée de laies nullipares ainsi que l'arrivée de mâles adultes avec le départ simultané d'individus subadultes[32]. Les ragots (sangliers de deux à quatre ans) ferment la marche lors des déplacements, mais sont remplacés par des mâles plus âgés en période de rut. Les cortèges sont souvent bruyants, non seulement par le bruit lourd des pas, mais aussi par les grognements, cris, soufflements et autres reniflements. Cependant, les sangliers savent se montrer discrets et silencieux s'ils se sentent menacés.
Le sanglier, omnivore et volontiers fouisseur, consomme de très nombreuses parties d'un grand nombre de végétaux (tubercules, rhizomes fruits dont les glands et les noix, céréales, etc.), des champignons (dont champignons à fructification souterraine tels que truffe ou truffe du cerf), de nombreux animaux (vers (vers de terre notamment)[35], mollusques, insectes et leurs larves, petits mammifères, lissamphibiens, oiseaux et autres sauropsides) morts ou vivants. S'il est affamé, il est réputé pour pouvoir occasionnellement s'attaquer à un animal plus grand mourant, voire à une brebis en bonne santé, en particulier lors de la mise-bas. Il se montre volontiers nécrophage.
À l'approche de l'Homme, le sanglier prend généralement la fuite avant qu'on ne l'ait détecté et peut se montrer étonnamment agile et rapide. Une laie pressentant un danger pour ses marcassins, peut se montrer dangereuse et charger, ou attaquer un chien, de même qu'un adulte blessé. Irrité, un sanglier claque violemment des dents ; on dit alors qu'il « casse la noisette ».
Les déplacements importants d'individus ou de groupes sont habituellement induits par le manque de nourriture ou d'eau mais d'autres facteurs (croissants) de déplacement de groupes de sangliers 1) le dérangement (surfréquentation des forêts par les promeneurs, chasseurs et cueilleurs de champignons (qui dans certains cas écument certaines parcelles forestières), poursuite par les chiens non tenus en laisse, traque et battues de chasse, chantiers forestiers ; 2) leur exclusion par l'engrillagement de parcelles qui leur étaient favorables, les construction de lotissements en forêt ou en lisière de forêt, sur des prairies ou terres cultivées où ils se nourrissaient. Ils fuient aussi parfois les incendies de forêt.
Les sangliers peuvent ainsi, seuls ou en groupe, parcourir des distances très importantes, traverser des fleuves et des routes, ce qui occasionne de nombreuses collisions avec des véhicules. Néanmoins, les individus semblent généralement ensuite chercher à revenir sur leur territoire.
À certaines périodes de l'année, il est d'autant plus important de respecter la tranquillité du sanglier, afin de ne pas l'encourager à investir les cultures agricoles :
À défaut, les agriculteurs subissent d'importants dégâts dans leurs récoltes tandis que les chasseurs doivent payer les factures des dégâts et endosser la colère des exploitants agricoles.
L'activité reproductrice du sanglier a tendance à être saisonnière[32] et est corrélée à la disponibilité relative des principales denrées alimentaires ou est reliée à des facteurs climatiques[32] .
Le rut s'étale d'octobre à janvier avec une activité importante dans les mois de novembre et décembre. Lors d'affrontements violents entre mâles, des blessures parfois importantes peuvent être occasionnées. La gestation dure 3 mois, 3 semaines, 3 jours (soit 114 à 116 jours), la laie met bas dans le chaudron (une excavation plus ou moins aménagée dans la végétation basse) de 2 à 10 marcassins aux yeux ouverts. Le nombre de petits est corrélé au poids initial de la femelle (40 kg : deux petits, 60 kg : quatre petits), mais dans le sud de la France les populations de sangliers ont été recréées ou renforcées par des hybrides de cochon domestique dans le but d'augmenter la prolificité. L'allaitement dure 3 à 4 mois, mais les jeunes sont aptes à suivre la mère dans ses déplacements dès la fin de leur première semaine. Bien que capables de subvenir à leurs propres besoins vers l'âge de six mois, ils demeureront dans le groupe familial encore une ou deux années.
Le sanglier remplit des fonctions complexes et importantes au sein des écosystèmes qu'il fréquente.
Le sanglier affectionne particulièrement les zones arborées disposant de points d'eau. Cependant, il est relativement ubiquiste et on peut le rencontrer dans de nombreux autres types de milieux. Les landes sont par exemple des milieux très favorables pourvu qu'une strate arbustive même discontinue approche un mètre de haut. Il évite simplement les grandes zones trop à découvert.
Il est présent dans de nombreuses régions d'Europe (une partie du Danemark, des Pays-Bas, de Belgique, d'Italie, d'ex-Yougoslavie…) et d'Asie, ainsi qu'en Afrique du Nord. Il a disparu des Îles Britanniques.
Au moment de la chasse ou à d'autres périodes, des sangliers sont de plus en plus souvent observés[39] en zone périurbaine, et plus rarement en centre-ville. Leur présence dans ces zones peut poser des problèmes sanitaires et de sécurité (routière notamment).
Ainsi, des compagnies de sangliers sont régulièrement observées sur les hauteurs de Barcelone et en périphérie de la ville. Et il y aurait à Berlin entre 8 000 espaces verts berlinois[40]. En 2004, à Saint-Amand (Nord), un sanglier s'est réfugié 18 heures (avant d'être abattu par un chasseur) dans la cour intérieure de l'hôpital[41]. En octobre 2011, le terrain de football de Metz-en-Couture est en partie « muloté » (retourné) par des sangliers[42]. En novembre 2011 à Toulouse, une laie désorientée a erré plusieurs heures dans le centre historique de Toulouse, traversant la place du Capitole, avant de plonger dans le Canal du Midi face à la gare où elle a été abattue sur ordre du préfet[43], au lieu d'être sortie de l’eau et relâchée dans la nature, comme le réclamaient quelques témoins de la scène.
Tout comme l'ensemble du grand gibier (cerfs, chevreuils)[44], une prolifération des sangliers est observée en Europe (augmentation de quatre ou cinq fois en moyenne par pays en vingt ans[45]), et plus particulièrement en Allemagne, en Autriche, en Belgique, en Espagne, en France, en Italie, au Luxembourg, au Portugal[45] et en Suisse[44], depuis les années 1980-1990[44],[45]. Celle-ci entraîne une hausse des dégâts agricoles et forestiers, entravant par exemple le taux de renouvellement de la forêt[44], un risque de prolifération de maladies et l'augmentation du risque d'accidents de la route. Cette prolifération inquiète aussi certaines zones urbaines[45]. Elle s'explique par une plus grande précocité reproductive[46], l'évolution des emblavements des cultures refuges, le changement climatique et une régulation déficiente par la prédation ou la chasse[45]. En 2009, le ministre français de l'Écologie Jean-Louis Borloo lance un Plan national de maîtrise du sanglier[46].
Le sanglier, porc féral (redevenu sauvage) ou des croisements de porcs et sangliers ont été introduits (volontairement ou involontairement) dans plusieurs régions du monde et dans de nombreuses îles.
Ainsi en 1493, Christophe Colomb a importé huit porcs aux Antilles. Plusieurs importations ont eu lieu sur le continent américain dès le milieu du XVIe siècle par Hernán Cortés et Hernando de Soto, et au milieu du XVIIe siècle par le sieur de La Salle. Du sanglier eurasien « pur » a aussi été importé pour satisfaire la « chasse sportive » au début du XXe siècle[47]. De vastes populations de sangliers se sont ainsi peu à peu formées en Australie, Argentine[48], Nouvelle-Zélande et l'Amérique du Nord et du Sud[49]. Aux États-Unis, il y aurait environ 6 millions de porcs redevenus sauvages[50] et dans la première décennie du XXIe siècle, des sangliers échappés de fermes d'élevage se sont rapidement reproduits au Canada en Alberta et en Saskatchewan ; des primes sont offertes pour les paires d'oreilles rapportées par les chasseurs.
Au Royaume-Uni où l'espèce a probablement disparu au XIIIe siècle à la suite d'une chasse intensive, des échappés d'élevage et d'autres sangliers importés du continent pour satisfaire la chasse de loisir ont formé de nouvelles populations[51].
Le genre Sus appartient à la famille des Suidés, dans l'ordre des Artiodactyla ou des cétartiodactyles selon les classifications.
Selon ITIS (14 septembre 2017)[52] et Mammal Species of the World (version 3, 2005) (14 septembre 2017)[53] :
Depuis la préhistoire, le sangliers est l'origine de nombreuses espèces de porcs domestiques, dont la plupart ont disparu ou ne constituent plus que de faibles populations.
Au XXe siècle en Europe, des sangliers issus d'élevages (parfois croisés avec des porcs) ont été introduits dans l'environnement ou en enclos de chasse pour satisfaire les demande des chasseurs de grand gibier et en France pour reconstituer des populations de sangliers mises à mal par une chasse intense au 18e siècle. Ils sont encore vendus pour garnir les enclos de chasse et les chasses commerciales en milieu ouvert qui se sont récemment multipliés, d'abord autorisés dérogatoirement, puis légalisés par la loi du 23 février 2005 qui a créé la notion d'établissements professionnels de chasse à caractère commercial[54],[55]. Depuis 2006[56], en France, dans le cadre de l'approche « une seule santé » et afin de limiter les risques de consanguinité, de pollution génétique et de diffusion de maladies porcines ou zoonotiques, le demandeur d'une autorisation d'introduction de sanglier (dans la nature ou dans un enclos de chasse) doit notamment indiquer par écrit au préfet les mesures qu'il prend « pour garantir la pureté génétique et l'état sanitaire de ces animaux »[57].
Outre le piégeage individuel qui existe probablement depuis longtemps, des méthodes simples et efficaces de piégeage de compagnies entières ont été développées, pour des raisons scientifiques notamment. La capture dans un coral, ou par filet nécessite des moyens importants en personnel, alors que la capture en cages en nécessite moins. Selon l'ONCFS (publication de 1994, faite après 3 ans d'études et d'essais), le piégeage nocturne à vue, tel que testé à Puéchabon (c'est sur un site d'agrainage éclairé), s'avère plus efficace que le piégeage automatique[63]. Le sanglier semble peu gêné par l'éclairage[63]. L'utilisation de somnifères et de téléanesthésie est également possible (mois de blessure et de stress pour l'animal).
En France, des années durant, dans un objectif productiviste et de « gestion cynégétique » du sanglier[64], les chasseurs de grand-gibier ont lâché dans la nature et nourri, des sangliers et « cochongliers » (issus de croisement en captivité avec des porcs (une pratique désormais interdite) et particulièrement prolifiques)[65]. Selon Marc Giraud, porte-parole de l’Association pour la protection des animaux sauvages : « La première cause de prolifération des sangliers, ce sont les chasseurs. Ça pour trois raisons. D'abord, au cours des siècles, ils ont fait disparaître leurs prédateurs. Ensuite, ils les ont élevés pendant des années, à partir des années 1970. Enfin, aujourd'hui encore [en 2020], ils les agrainent. Ils disposent des grains pour attirer les sangliers et les nourrir. L'agrainage, ça fait exploser les populations de sangliers, il faudrait arrêter totalement l'agrainage en France »[66]. Le naturaliste Pierre Rigaux souligne que « le nombre faramineux de sangliers abattus chaque année est la conséquence mal maîtrisée d’une volonté politique et historique de disposer d’une abondance d’animaux à tuer, résume l’écologue. Les chasseurs ont maintenant le beau rôle, celui de régulateurs de sangliers, justifiant plus largement dans l’inconscient collectif leur rôle de régulateur de la faune sauvage[65]. Nicolas Rivet, directeur général de la Fédération nationale des chasseurs, met en cause d'autres facteurs : « Il y a eu le développement de cultures et la généralisation de cultures qui sont particulièrement propices aux sangliers, où ils trouvent tout ce qu'il faut pour se nourrir. Enfin, le sanglier est une espèce qui s'est remarquablement adaptée au réchauffement climatique avec des hivers peu rigoureux, une nourriture abondante, une mortalité des jeunes très basse. Aujourd'hui, on se retrouve avec souvent trois portées en deux ans »[66]. Des parcelles introforestières de cultures cynégétiques ont exacerbé le phénomène.
Les chasseurs le chassent à l'affût, ou organisent des battues pour en prélever et réduire leur nombre : depuis les années 2010, ils tuent environ 500 000 sangliers par an, y compris hors de la saison de la chasse, soit quatre fois plus qu’il y a vingt ans (la Fédération nationale des chasseurs estimant que leur population est de 1 à 1,5 million d'individus) et ils sont désormais classés « nuisibles » dans nombre de départements[67].
Le sanglier sauvage avait disparu en Grande-Bretagne et en Irlande au XVIIe siècle, mais des individus d'élevage échappés des enclos de ferme ont récemment été repérés à travers le Weald[68].
À Berlin, leur population est estimée entre 8 000 [40].
Il a fait l'objet de réintroductions en France[69], en Égypte[70] et plusieurs études ont étudié les possibilités de réintroduction au Royaume-Uni (en Écosse notamment dont pour évaluer le nombre minimal de sanglier à introduire pour avoir une population viable à long terme (« Minimum viable population » ou MVP pour les anglophones)[71] et pour savoir s'il existait encore en Écosse, région fortement déforestée, des boisements assez grands pour abriter une telle population[72].
En France, à la suite d'une augmentation de population dépassant nettement les prélèvements, et pour limiter les coûts des dégâts du gibier (indemnisations aux agriculteurs passées de 20 à 30 millions d'€ par an entre 2000 et 2010 en raison notamment du doublement du prix des céréales[73]), pour limiter certains risques sanitaires[73] (risque de « retour » de certaines zoonoses transmissibles entre animaux sauvages et d'élevage ou à l'Homme), un plan national de maîtrise du sanglier a été mis en place en 2009, sur tout le territoire avec 13 mesures[74] (à appliquer dans chaque département) pour en limiter la démographie puis en maîtriser les populations. L'agrainage du sanglier pourrait aussi être interdit[73], sauf cas particulier (quand sa nécessité est démontrée).
747 000 sangliers étaient abattus en France en 2019, contre 36 000 en 1973[59].
Le sanglier est apprécié en venaison pour sa chair goûteuse et peu grasse. À l'instar du porc, tout se mange dans un sanglier. Certains bouchers et charcutiers produisent du jambon fumé de sanglier, notamment en Ardenne belge.
Sur la base d'une compilation de 144 206 résultats d'analyses de plomb dans les aliments recueillis en Europe durant neuf ans, l'AESA[75] notait en 2012 qu'alors que la plupart des aliments ont un taux de plomb qui a diminué, la viande de sanglier (avec celle du faisan et divers abats d'autres espèces gibier) reste préoccupante en termes de teneur en plomb (teneur moyenne de 1143 μg/kg, soit environ 100 fois plus élevée que la viande de porc/porcelet (11 μg/kg en moyenne), et 1 600 fois la dose moyenne ingérée par jour par un européen moyen (0.68 µg/kg/jour/personne)[75]. Un échantillon de viande de sanglier sauvage a culminé à 232 000 μg/kg, le record pour près de 145 000 analyses parmi 734 catégories d'aliments consommés en Europe[75]. Ces teneurs très élevées en plomb peuvent être dues au caractère nécrophage du sanglier, son goût pour les champignons (dont certains bioconcentrent très bien le plomb, notamment dans certaines forêts de guerre où le plomb des munitions fait partie des séquelles laissées par les conflits armés), mais les résidus de plomb laissés par les munitions qui ont servi à le tuer sont aussi en cause[76].
Les défenses, en ivoire, matériau dur, étaient utilisés pour réaliser des casques en défense de sanglier par la Civilisation minoenne.
En raison de la taille de leurs dents, les amateurs considèrent que les plus beaux trophées proviennent des mâles les plus âgés.
En France, de 1984 à 1986[77] (en 3 ans), il y avait eu 11 055 collisions avec animaux sauvages (phénomène dit de roadkill) déclarées (un peu moins de 4 000/an), ayant fait 75 blessés[73].
En 1993-94, pour 25 départements étudiés, on a constaté un triplement du nombre de collisions (par rapport au précédent recensement), sur des routes départementales le plus souvent, mais avec une augmentation préoccupante sur les autoroutes (de 6,8 % en 1984-86, 18,3 % en 1993-94). Le sanglier est en cause dans 1/3 des cas environ, derrière le chevreuil (75 % des collisions, en forêt presque toujours) avec selon les statistiques de la police et gendarmerie pour 2008-2010 : 500 accidents corporels dus à animal sauvage (+/-170/an), 35 tués (+/-12/an), 350 hospitalisations (+/-115 par an) et 200 blessés légers (65 par an). Depuis 2003, le fonds de garantie (n'indemnisant originellement que les victimes d’accidents de la circulation dont les auteurs sont non-assurés ou non-identifiés) intervient. En 2008 il y eut près de 35 000 collisions déclarées, dont plus de 60 % par du grand gibier (36 % sangliers, 17 % chevreuils, 8 % cerfs), pour 16 millions d'euros de dégâts réglés par les assureurs. En 2009, le fonds de garantie a été déchargé de sa mission d’indemnisation au profit d'un règlement des dommages par les assurances et risques assurables[73].
De manière générale, une « surpopulation » de sangliers peut augmenter certains risques pour les élevages porcins proches, mais aussi pour la santé humaine, dont via des virus grippaux porcins, et peut-être celui de la grippe aviaire[réf. nécessaire] ou assurément via la maladie de Lyme, la peste porcine, la peste africaine, la maladie d'Aujeszky (aussi dite « pseudo-rage ») ou diverses parasitoses dues à des nématodes Metastrongylus, la trichinose (affection dont l'augmentation est liée au nombre de sangliers), ou encore via une augmentation du risque d'accidents de la route, avec des dégâts matériels importants, des blessures corporelles voire pertes en vies humaines[78].
Les « pullulations » locales de sanglier, peuvent être source de risque épidémique[79], y compris aux États-Unis où des sangliers introduits à partir de l'Europe (dès les années 1500) comme gibier ont localement proliféré, notamment là où ils se sont croisés avec des porcs domestiques (ils seraient au moins 4 millions dans 39 États du pays, surtout en Californie, au Texas et dans le Sud-Est du pays). Une étude publiée en 2011, confirmant d'autres études faites au Texas ou dans d'autres États a montré que les risques d'exposition aux parasites Toxoplasma gondii et Trichinella (trouvés dans le sang de 83 sangliers sauvages tués en Caroline du Nord de 2007 et 2009) augmente alors que ces deux parasites (ici trouvés pour la première fois chez des sangliers) avaient été éliminés des élevages de porcs. Ces parasites ingérés provoquent des symptômes pouvant être confondus avec ceux de la grippe, mais T. Gondii est dangereux pour la femme enceinte et les personnes ayant un système immunitaire affaibli (C'est une cause majeure de décès pour cause de maladie d'origine alimentaire aux États-Unis)[79]. Trichinella peut produire des symptômes légers à sévères, avec dans le pire des cas des problèmes cardiaques potentiellement mortels et de graves problèmes respiratoires selon les CDC[79]. Même dans les cas modérés, la fatigue, un état de faiblesse et des diarrhées peuvent durer des mois[79].
Omnivore et nécrophage à l'odorat fin, le sanglier a aussi un rôle sanitaire : il détecte et élimine rapidement les cadavres de nombreux petits et gros animaux, même cachés, en évitant qu'ils contaminent les eaux superficielles par des pathogènes ou toxines (botuliques notamment, auxquelles il se montre très résistant). Pour cette raison, c'est une espèce qui – bien que non située en bout de chaîne alimentaire – peut fortement bioconcentrer certains toxiques et polluants (via les cadavres qu'il mange ou via les champignons basidiomycètes et souterrains contaminés (dont par des radionucléides[80], après Tchernobyl par exemple) qu'il consomme en grande quantité).
Selon Fernández et al., au-delà des considérations empiriques[81], les risques zoonotique, sanitaire pour les élevages et écoépidémiologiques devraient être mieux pris en compte lors des opérations de translocation ou de réintroduction[82]
Les sangliers ne sont pas situés en fin de la chaîne alimentaire. Mais en tant qu'animaux fouisseurs omnivores, nécrophages et mycophages ils sont vulnérables à certains polluants ; ainsi de l'hydrogène sulfuré a tué, au cours de l'été 2011, 36 sangliers (pour un seul ragondin) sur une zone de marées vertes en Bretagne[85].
Ils sont également impliqués dans la remise au jour et la bioconcentration de certains radionucléides. Ainsi, sur les zones touchées par les retombées de la catastrophe de Tchernobyl, l'iode radioactif en raison de sa courte période radioactive, a rapidement disparu de l'environnement, mais les sangliers ont continué à accumuler du césium 137, à partir de leurs aliments. Or, ce cation est radiologiquement et chimiquement toxique[86], très soluble dans le bol alimentaire et traverse facilement la barrière intestinale au niveau du petit intestin[84] d'où il gagne facilement toutes les parties du corps (comme s'il avait été inhalé)[87],[88].
C'est en Allemagne que la contamination des sangliers par le césium 137 semble avoir été le mieux détectée, étudiée et traitée (pour ce qui est du nombre d'animaux analysés, du suivi et des précautions prises)[89].
Bien qu'assez peu représenté sur les peintures et gravures rupestres, on sait par les archéologues que le sanglier était chassé durant la Préhistoire. Il est possible qu'il ait dans les derniers millénaires, alors que se développaient les populations humaines de chasseurs-cueilleurs, profité du recul des grands prédateurs tels que le lion des cavernes, le tigre à dent de sabre et l'ours des cavernes.
Chez les Indo-Européens, le sanglier symbolise la caste sacerdotale tandis que l’ours correspond à la caste guerrière.
Le sanglier est le troisième Avatar (descente, incarnation) du dieu Vishnou, Varaha, chargé de sauver la déesse Terre (son épouse) d'un démon des eaux d'un déluge. C'est donc un animal particulièrement sacré en Inde.
La symbolique du sanglier est très riche chez les Celtes mais également présente, et de façon généralisée dans les mythes indo-européens : la Grèce mycénienne, l'Inde védique, chez les Germains laissant imaginer une origine commune.
Il représente la force et le courage mais aussi la connaissance et a un rapport avec l'au-delà.
Les Celtes le considèrent comme un animal sacré. Des têtes de sanglier ornent les armes et sa viande accompagne les défunts dans leur dernier voyage. Son rôle est à rapprocher de celui du taureau dans les mythologies des origines de l'Europe. Le sanglier est donc l'attribut des druides et certains se faisaient même appeler « sanglier ».
Le quatrième des 12 travaux d'Hercule était de rapporter vivant le sanglier d'Érymanthe.
En Occident, dans l'antiquité romaine, germano-gauloise et galloromaine, sa chasse semble avoir été particulièrement valorisée. Dans la religion celtique, il s'agissait de la nourriture des héros rassemblé chez les dieux[90].
L'animal était considéré comme courageux et fort et se battant jusqu'au bout. Le chasser devient un combat entre le guerrier et l'animal, un combat singulier où l'homme doit supporter les cris, les coups et l'odeur de la bête. Le vaincre est alors un exploit.
Ces qualités sont aussi reconnues chez les Romains comme chez les Germains, qui semblent avoir fait de la chasse au sanglier un rituel initiatique indispensable du guerrier pour devenir libre et adulte. Les Celtes en ont fait un gibier de rois et une chasse symbolique[91].
Le dieu scandinave Freyr, associé au sanglier.
Cette tradition continue tout au long du Haut Moyen Âge, mais s'inverse aux alentours du XIIIe siècle, d'abord en France et en Angleterre puis en Italie et en Allemagne aux siècles suivants. Le sanglier et sa chasse sont progressivement dévalorisés.
Le sanglier n'est plus le gibier des rois et des princes; il perd cette qualité au profit du cerf qui lui est opposé. L'une des raisons serait que la chasse au sanglier demandant peu d'espace, contrairement à la chasse au cerf, les grands seigneurs auraient alors « laissé » sa chasse aux seigneurs moins importants. La chasse au cerf serait devenue un moyen de se démarquer pour les seigneurs ayant des forêts assez vastes pour se la permettre.
L'autre raison principale de cette dévalorisation a été la « propagande » de l'Église. Les qualités du sanglier vantées à l'Antiquité en font, pour l'Église, l'animal des païens, voire l'animal du diable. L'Église va tourner toutes ses qualités en défauts, et sa force et son courage deviennent de la férocité. Le cerf, auquel elle l'oppose aussi, a lui toutes les vertus : c'est le Christ des animaux. Avec le temps, et plus récemment, la chasse au sanglier devient aussi le moyen de se débarrasser d'animaux dangereux qui abîment les cultures[93],[94].
En astrologie chinoise, le sanglier est considéré comme un signe particulièrement auspicieux et un gage de loyauté.
Le sanglier est le symbole du :
Le Moyen Âge européen a repris cette symbolique en héraldique où le sanglier est très représenté (notamment dans les Ardennes[101]), et aussi dans le vocabulaire de l'escrime (garde de la « dent du sanglier »).
En règle générale, le sanglier apparait de profil dans les blasons, et passant, c'est-à-dire semblant avancer trois pattes au sol et une patte avant levée. Il est dit « défendu » si ses défenses sont d'une couleur différente de celle du corps. On nomme sa tête « hure », son nez « boutoir » et sa couche « bauge ».
Ebersviller (Moselle)
Sanglier de sable défendu d'argent (Champ-Dolent - Eure)
Sanglier de sable, défendu d'argent, baugé dans un buisson (Baugé - Maine-et-Loire)
Trois hures de sanglier (Givonne - Ardennes)
Défense de sanglier d'argent (Albignac - Corrèze)
D'argent au sanglier de sable défendu du champ… (Courcelles-sur-Viosne - Val-d'Oise)
… trois hures de sanglier… (Baillou - Loir-et-Cher)
…hures arrachées de sanglier en pal… (Booth - Angleterre)
Le sanglier est le symbole des Ardennes où il abonde. Il en est devenu la mascotte et la sculpture du « plus grand sanglier du monde », Woinic, symbolise le département.
Il est aussi le symbole du premier club de football du département, le Club Sportif Sedan Ardennes, étant représenté sur l'écusson du club depuis ses débuts.
Il est enfin le symbole du régiment des chasseurs ardennais caserné à Marche-en-Famenne (Belgique), ainsi que l'unité aérienne du 2 Wing Tactique de Florennes (Belgique) ayant pour mascotte Bull Rusch (mâle) et Gipsy (femelle).
Il a parfois été repris par l'armée, notamment l'armée de l'air — par exemple, à des fins commémoratives, où le sanglier a décoré des avions en l'honneur d’escadrilles affectées dans les Ardennes. Un exemplaire de mirage III décoré aux couleurs des Ardennes et comportant une tête de sanglier imposante est toujours visible et accessible au public sur le site des Ailes Anciennes à Blagnac, pour célébrer le cinquantième anniversaire de l'escadron de chasse 3/3 Ardennes[102]
Sus scrofa • Sanglier d'Europe, Sanglier d'Eurasie
Le sanglier d'Europe, sanglier d'Eurasie ou plus simplement sanglier (Sus scrofa), est une espèce de mammifères omnivores, forestiers de la famille des Suidés. Cette espèce abondamment chassée est aussi considérée comme une espèce-ingénieur, capable de développer des stratégies d'adaptation à la pression de chasse, ce qui lui confère parfois un caractère envahissant.
Le porc (ou cochon) est issu de la domestication du sanglier. Longtemps considéré comme une sous-espèce du sanglier sous le nom de Sus scrofa domesticus, il est considéré comme une espèce à part entière (Sus domesticus) afin de limiter les confusions entre les populations sauvages et domestiques.
Ainmhí is ea an torc allta. Saghas muice atá ann. Is uiliteoirí iad na muca.
Tháinig "torc" ón bhfocal Ind-Eorpaise *tworkos (gearrthóir), ón bhfréamh *twerk- (gearr). In ainneoin na gcosúlachtaí idir "torc" agus an focal Laidine "porcus" a thug "pork" do lucht labhartha an Bhéarla, níl siad gaolmhar: tháinig porcus ón bhfréamh Ind-Eorpaise *porko- (muc óg). Bhíodh focal sa Ghaeilge fadó, áfach, "orc" (= banbh, muc óg), a tháinig ón bhfoinse seo.
O xabaril (do árabe djabalí[1])) ou porco bravo (Sus scrofa, L. 1758) é un mamífero artiodáctilo e suídeo de medio porte e corpo robusto. É considerado o antepasado a partir do cal evoluíu o actual porco doméstico (Sus domesticus ou Sus scrofa domesticus). A forma xabarín está considerada polo DRAG como menos recomendable.[2] Pola súa semellanza co porco, antigamente recibiu tamén denominacións derivadas deste: cocho bravo[3], porco montés[4] e porco fero[5].
Ten unha ampla distribución xeográfica, desde a área mediterránea de Europa ata Asia e Indonesia. En Galicia tamén está amplamente distribuído.
Das diferentes subespecies que existen do Sus scrofa, na Península Ibérica danse dúas:
O peso medio oscila entre os 70 e os 90 quilos dos machos e os 45 e 65 das femias, aínda que hai machos que poden acadar os 150 kg [6]. Mide entre 110 e 160 cm de cumprimento e 65–70 cm de altura. O corpo é robusto, co pescozo curto. A cola é de tamaño medio, cun penacho no cabo. Ten unha cabeza relativamente grande, triangular, cun longo fociño. Ollos pequenos e orellas relativamente grandes. Nos machos, a mandíbula superior está provista de dous caninos grandes e encorvados cara arriba (que se valoran como trofeo de caza [1]). Posúen un oído e un olfacto moi desenvolvidos, mentres que a vista é regular, particularmente a longa distancia.
A pelaxe, máis longa e densa no inverno, é rixa, con presenza de sedas moi fortes, e de cor parda escura. Medra especialmente no lombo e na base das orellas, formando unha crina abundante. As crías presentan unha pelaxe mimética característica (á que deben o nome en castelán: rayones), a base de raias leonadas e marróns; os exemplares subadultos -a partir dos seis meses de idade- preséntana máis acastañada, polo que reciben o nome de vermellos.
O tempo de vida medio é de 10-12 anos, alcanzando os 20 nos exemplares en catividade.
O xabaril habita en zonas boscosas e de matogueira densa, pero tamén en zonas asulagadas e brañas, sen mostrar temperamento territorial definido; pode atoparse tanto á beira do mar como nas terras máis altas dos Ancares. Son animais gregarios que, fóra da época de celo, viven en grupos familiares formados por unha femia, as súas crías e exemplares xuvenís de partos anteriores, constituíndo mandas de entre 5 e 20 individuos. Os machos adultos viven illados e arrexúntanse ao grupo soamente na época de reprodución, que ten lugar entre novembro e xaneiro. A xestación vén sendo dunhas 12 semanas (114 días) e o parto prodúcese entre marzo a abril, parindo en cada camada de 3 a 12 crías (normalmente, 4-5).
A madurez sexual alcánzase ós 8-20 meses, nas femias, e ós 10 meses, nos machos.
É un animal omnívoro pero con clara preferencia polos produtos vexetais: herbas, landras, tubérculos, millo, cogomelos, castañas e froitas diversas, pero tamén come insectos, miñocas, réptiles, ovos e carniza. Por outra banda, o xabaril vén sendo unha presa habitual do lobo.
É de hábitos principalmente crepusculares e nocturnos pero resulta habitual que tamén saia dos seus agochos durante o día. Unha das actividades características desta especie son os baños de lama que teñen unha función de termorregulación e, probablemente, algún papel na selección sexual, xa que durante o período de celo as balsas de baño están ocupadas case exclusivamente por machos adultos, mentres que no verán son utilizados por exemplares de calquera idade e ámbolos dous sexos. Neste sentido, a lama que se fixa á pelaxe podería intervir na persistencia do olor sexual [7].
O xabaril é quen de provocar danos na agricultura ó realizar incursións nas terras de cultivo (preferentemente millo e patacas), nas que provoca maiores danos có valor dos froitos que consome. Tamén estraga os prados ó fozar neles na busca de raíces e invertebrados. Para compensar ós agricultores, a Xunta de Galicia inclúe estes danos entre os prexuízos subvencionables, realizando por este concepto pagos de 51.353 euros en 2006, 79.104 en 2007 e 109.576 en 2008 [8].
En Galicia, debido á súa caza masiva, ficou reducido á zona oriental ata que a partir da década dos sesenta comezou a espallarse de novo por case todo o país. Este aumento dos censos deuse tamén no resto do Estado Español, probablemente polo efecto combinado do control da caza, o descenso nas poboacións dos seus predadores (especialmente do lobo) e o abandono do medio rural (especialmente das zonas de monte, co que aumentaron as zonas aptas para a súa cría). López Seoane catalogouno en 1861 como escaso en Galicia pero nos anos 1980-1985 puido comprobarse a súa presenza en todo o país agás nas áreas costeiras da Coruña e Pontevedra [9].
Non dispón de ningunha figura de protección ó ser unha especie abundante e cazable.
Dende o ano 2015 téñense detectado nos montes galegos un novo híbrido de porco bravo, froito do cruzamento entre o xabaril e porco vietnamita. Os porcos vietnaminas úsanse coma mascotas, porén, debido ao gran tamaño dos individuos adultos, moitos foron abandonados nos bosques. Estes conseguiron adaptarse bastante ben, chegando a cruzárense co porco bravo e dando lugar a unha nova variedade. No pelame é semellante ao xabaril, mais a forma do corpo lembra máis á dun porco vietnamita. Disque as maneiras son torpes e que non conseguiu adaptarse ben ao medio polo de agora. Se ben, supón unha ameaza ecolóxica para o monte galego xa que ademais de conseguir introducirse por moitos dos cerramentos polos que o xabaril non é quen, supón tamén un perigo para a sobrevivencia do xabaril autóctono. Téñense identificado máis dun centenar nas catro provincias galegas[10].
O recente nome: porcoril (de porco– polo porco vietnamita e mais –ril, en alusión ao xabaril), aínda non aceptado pola Real Academia Galega, é unha solución que foi prendendo entre os falantes galegos, coa empuxada da difusión polos medios de comunicación; de feito, é desde este ámbito de onde reclaman a autoría do neoloxismo (TVG, agosto de 2016)[11].
Desde a Antigüidade clásica á Idade Media, o xabaril foi sempre considerado como especie cinexética de prestixio, especialmente os machos adultos que eran vistos como o paradigma da coraxe e bravura. Antes das armas de fogo, o xabaril era cazado usualmente cun tipo de lanza específico para o obxectivo. A caza ao xabaril é aínda hoxe en día moi popular.
En Galicia, segundo datos da Consellería de Medio Ambiente, o número de exemplares cazados foi medrando paseniño desde os 1.603 na tempada de caza 2000-2001 ata os 7.452 na tempada 2007-2008.
Na actualidade existe granxas nas que se cría o xabaril en réxime de semiliberdade.
A carne do xabaril adulto é de cor moura e con moi pouca graxa, e resulta dura aínda tras un cociñado prolongado, polo que se prefire a dos exemplares novos. Por mor dos seus hábitos nutritivos e da lonxevidade que poden alcanzar, o consumo de carne de xabaril presenta o risco de transmitir a triquinose, polo que cómpre realizar en todo caso un detido exame parasitolóxico.
As referencias culturais ao xabaril son abundantes desde polo menos a Grecia Antiga:
O unto de porco bravo emprégase para cura-lo fogo ardente (denominación popular do ergotismo) (LIS QUIBÉN:24).
Os cairos do xabaril utilizábanse adoito como amuleto protector. Púñase atado na man dos meniños para protexelos do mal de ollo e outras doenzas. Tamén se levaba, co mesmo fin, cosidos na roupa ou convertidos en colgantes.
O xabaril (do árabe djabalí)) ou porco bravo (Sus scrofa, L. 1758) é un mamífero artiodáctilo e suídeo de medio porte e corpo robusto. É considerado o antepasado a partir do cal evoluíu o actual porco doméstico (Sus domesticus ou Sus scrofa domesticus). A forma xabarín está considerada polo DRAG como menos recomendable. Pola súa semellanza co porco, antigamente recibiu tamén denominacións derivadas deste: cocho bravo, porco montés e porco fero.
Ten unha ampla distribución xeográfica, desde a área mediterránea de Europa ata Asia e Indonesia. En Galicia tamén está amplamente distribuído.
Das diferentes subespecies que existen do Sus scrofa, na Península Ibérica danse dúas:
Albar ou Sus scofra castilianus: de distribución máis norteña, tamaño maior e pelaxe máis clara e tupida, formada por sedas e borra. Arocho ou Sus scofra baeticus: propia do sur da península, menor có anterior, de cor máis moura e menos pelo, formado só por sedas.Divlja svinja (lat. Sus scrofa), bliski je rođak domaće svinje, živi u čoporima uglavnom oko vlažnih šuma. To je krupna divlja životinja koja se dosta lovi jer je u nekim zemljama (npr. Srbiji) jako brojna. Za tu brojnost je zaslužan veći broj mladih i vrlo malo prirodnih neprijatelja. Izuzetno brzo trči, ali dobar je i plivač. Odrasli primjerci mogu biti visoki od 90-100 cm, a dugački od 120-160 cm.
Masa im varira ovisno koje je godišnje doba i može prijeći 300 kg kod mužjaka - vepra, dok ženke mogu biti teže od 150 kg. Ženke postaju spolno zrele s 10 mjeseci, a mužjaci nekoliko mjeseci kasnije. Međutim, ne pare se prije navršenih 18 mjeseci, osim ako nije došlo do poremećaja prirodne ravnoteže. Zubi, očnjaci, su tako postavljeni u vilici da se donji, očnjaci, uvijek preklapaju s gornjim zubima. Na taj način zubi se oštre. Dugi su 28cm, nazivaju se brusači i sjekači.Kod mužjaka se nazivaju kljove, i znatno su veći, a kod ženke klice, i manje su nego kod mužjaka. Veličina kljova mužjaka ovisi o njegovoj starosti, što je svinja starija ima veče i oštrije kljove. Divlja svinja ima boju krzna smeđe boje, tako da se uklapa u okolinu. Ženka oprasi 6 do 12 mladih.[1] Mladi, kada se tek oprase, imaju karakteristične uzdužne bijele pruge koje im ostaju do drugog mjeseca starosti.
Period parenja divlje svinje odvija se od polovice studenoga do početka veljače. U tom periodu može doći do borbi između mužjaka, jer glavna ženka obilježi teritorij na više mjesta i to je znak da će sve ženke iz čopora biti u parenju za dvije nedjelje. Nakon borbi s drugim mužjacima, najjači mužjak ostaje s čoporom oko mjesec dana i za to se vrijeme pari sa svim ženkama iz čopora. Nakon toga razdoblja vraća se usamljeničkom životu.
Često žive u šumama u blizini vodotoka. Vole kaljuže i često se valjaju u njima. Na taj način se osvježavaju i rješavaju se kožnih parazita. Za odmor koriste brlog, ali prije nego što legnu u njega prvo neko vrijeme sjede. Način pridizanja je takav što prvo sjednu promatrajući okolinu, pa tek zatim ustaju. Za veprove je karakteristično da žive usamljeničkim životom, a čoporu se priključuju samo u vrijeme parenja. Razdoblje parenja divljih svinja naziva se bucanje. Mladi veprovi se često nalaze u blizini čopora, ali nikada kao njegov dio. Kada se promatra kretanje krda, uoči se kako se na čelu kreće najstarija ženka. Po načinu ishrane spada u svejede, što znači da će pored hrane biljnog porijekla pojesti životinje koje može savladati, pa će čak jesti i strvine.
U grčkoj mitologiji poznate su dvije divlje svinje: Erymathianova divlja svinja koju je ubio Heraklo u jednom od dvanaest Heraklovih zadataka i Kaldonijska divlja svinja koju je ubio neki od ostalih grčkih heroja.
Divlja svinja (lat. Sus scrofa), bliski je rođak domaće svinje, živi u čoporima uglavnom oko vlažnih šuma. To je krupna divlja životinja koja se dosta lovi jer je u nekim zemljama (npr. Srbiji) jako brojna. Za tu brojnost je zaslužan veći broj mladih i vrlo malo prirodnih neprijatelja. Izuzetno brzo trči, ali dobar je i plivač. Odrasli primjerci mogu biti visoki od 90-100 cm, a dugački od 120-160 cm.
Babi celeng[3] secara umum dikenal sebagai babi hutan adalah nenek moyang babi liar yang menurunkan babi ternak (Sus domesticus). Daerah penyebarannya adalah di hutan-hutan Eropa Tengah, Mediterania (termasuk Pegunungan Atlas di Afrika Tengah) dan sebagian besar Asia hingga paling selatan di Indonesia. Ia termasuk familia Suidae yang mencakup warthog dan bushpig di Afrika, babi kerdil di utara India, dan babirusa di Indonesia.
Babi yang berukuran besar; beratnya dapat mencapai 200 kg (400 pound) untuk jantan dewasa, serta panjangnya dapat mencapai 1,8 m (6 kaki). Babi celeng di Indonesia panjang tubuhnya hingga 1.500 mm, panjang telinga 200–300 mm, dan tinggi bahunya 600–750 mm[3].
Anak jenis S.s. vittatus didapati di Semenanjung Malaya, Sumatra dan Jawa; kemungkinan pula di Bali, Lombok, Sumbawa, Sumba, hingga Pulau Komodo. Anak jenis ini dibedakan dari subspesies lainnya karena memiliki tulang hidung (nasal) yang relatif lebih pendek, yakni 45-48% panjang tengkorak (48-51% pada anak jenis lainnya).[4]
Jika terkejut atau tersudut, hewan ini dapat menjadi agresif - terutama betina dewasa yang sedang melindungi anak-anaknya - dan jika diserang akan mempertahankan dirinya dengan taringnya.
Di Jawa, babi celeng diketahui berkawin silang dengan babi bagong (S. verrucosus)[5]. Di tempat-tempat lain, kemungkinan pula dengan babi berjenggot (S. barbatus) dan babi sulawesi (S. celebensis)[4].
Hewan ini sempat punah di Britania pada abad ke-17, tetapi populasinya telah kembali di beberapa tempat terutama di Weald akibat terlepas dari peternakan.
Babi celeng secara umum dikenal sebagai babi hutan adalah nenek moyang babi liar yang menurunkan babi ternak (Sus domesticus). Daerah penyebarannya adalah di hutan-hutan Eropa Tengah, Mediterania (termasuk Pegunungan Atlas di Afrika Tengah) dan sebagian besar Asia hingga paling selatan di Indonesia. Ia termasuk familia Suidae yang mencakup warthog dan bushpig di Afrika, babi kerdil di utara India, dan babirusa di Indonesia.
Villisvín (Sus scrofa)[3] eða Evrasískt villisvín,[4] er klaufdýr af svínaætt ættað frá mestallri Evrasíu, Norður Afríku, og Stóru-Sundaeyjum. Afskipti manna hafa aukið útbreiðsluna enn frekar, sem hefur gert tegundina eina útbreiddustu spendýrategund heimsins og þar með útbreiddustu svínategundina.[4] Hin mikla útbreiðsla, mikill fjöldi og aðlögunarhæfileiki, þýðir það að þau eru skráð í least concern af IUCN[1] og þau eru ágeng tegund á hluta þess svæðis sem þau hafa verið flutt til. Tegundin kom líklega fram í Suðaustur Asíu um fyrri hluta Pleistósen,[5] og ruddu öðrum tegundum úr vegi þegar þau breiddust út til gamla heimsins.[6]
Síðan 1990, hafa allt að 16 undirtegundir verið viðurkenndar, sem skiptast í fjóra svæðishópa byggt á hæð höfuðkúpu og lengd lacrimal bone.[2]
Grislingur 10–12 mánaða .jpg)
Tveggja ára 3–5 ára 
Sex ára Yfir sjö ára _(cropped).jpg)
MtDNA rannsóknir benda til að villisvín eru upprunnin frá eyjum í Suðaustur Asíu svo sem Indónesíu og Filippseyjum, síðar breiðst út til meginlands Evrasíu og Norður Afríku.[5] Elstu fornleifar tegundarinnar koma frá bæði Evrópu og Asíu, og eru síða snemma á Pleistósen.[7] Við lok Villafranchian, hafði S. scrofa að mestu rutt hinni skyldu S. strozzii úr vegi; stór, hugsanlega mýradveljandi forfaðir nútíma Sus verrucosus, um allt meginland Evrasíu, svo það var einungis á stökum svæðum í Asíu.[6] Nánasti ættingi þess er skeggsvín á Malacca og nágrannaeyjum.[3]
Nú (2005)[2] eru 16 undirtegundir viðurkenndar, sem er skift uppí fjóra svæðishópa:
.jpg)
Linnaeus, 1758 Meðalstór, dökk til ryðbrún undirtegund með löngum og tiltölulega mjóum lacrimal bone[3] Norður Spánn, norður Ítalía, Frakkland, Þýskaland, Benelúxlönd, Króatía, Belarus, Danmörk, Svíþjóð, Eistland, Lettland, Litháen, Pólland, Tékkland, Slóvakía, Albanía, Grikkland, Rússland anglicus (Reichenbach, 1846), aper (Erxleben, 1777), asiaticus (Sanson, 1878), bavaricus (Reichenbach, 1846), campanogallicus (Reichenbach, 1846), capensis (Reichenbach, 1846), castilianus (Thomas, 1911), celticus (Sanson, 1878), chinensis (Linnaeus, 1758), crispus (Fitzinger, 1858), deliciosus (Reichenbach, 1846), domesticus (Erxleben, 1777), europaeus (Pallas, 1811), fasciatus (von Schreber, 1790), ferox (Moore, 1870), ferus (Gmelin, 1788), gambianus (Gray, 1847), hispidus (von Schreber, 1790), hungaricus (Reichenbach, 1846), ibericus (Sanson, 1878), italicus (Reichenbach, 1846), juticus (Fitzinger, 1858), lusitanicus (Reichenbach, 1846), macrotis (Fitzinger, 1858), monungulus (G. Fischer [von Waldheim], 1814), moravicus (Reichenbach, 1846), nanus (Nehring, 1884), palustris (Rütimeyer, 1862), pliciceps (Gray, 1862), polonicus (Reichenbach, 1846), sardous (Reichenbach, 1846), scropha (Gray, 1827), sennaarensis (Fitzinger, 1858), sennaarensis (Gray, 1868), sennaariensis (Fitzinger, 1860), setosus (Boddaert, 1785), siamensis (von Schreber, 1790), sinensis (Erxleben, 1777), suevicus (Reichenbach, 1846), syrmiensis (Reichenbach, 1846), turcicus (Reichenbach, 1846), variegatus (Reichenbach, 1846), vulgaris (S. D. W., 1836), wittei (Reichenbach, 1846) Norður-Afríkusvín_(Sus_scrofa_algira).jpg)
Loche, 1867 Stundum álitið yngra samnefni af S. s. scrofa, en tegundin er minni og með hlutfallsega lengri vígtennur[10] Túnis, Alsír og Marokkó barbarus (Sclater, 1860)sahariensis (Heim de Balzac, 1937)
Karpatíusvín
Thomas, 1912 Stórvaxin undirtegund með löng lacrimal bein og dökkt hár, en samt ljósari en S. s. scrofa[3] Rúmenía, Ungverjaland, Úkraína, Balkanlönd, Kákasus, Suður-Kákasus, Kaspía strönd, Litla-Asía og norður Íran falzfeini (Matschie, 1918) Indlandssvín
Wagner, 1839 Undirtegund með langa mön sem er svart-rákótt ólíkt S. s. davidi,[11] sem er léttbyggðari en S. s. scrofa. Höfuðið er stærra og hvassari ("pointed") en á S. s. scrofa, og eyrun eru smærri og yddari. Ennið er slétt, meðan það er hvolft á S. s. scrofa.[12] Indland, Nepal, Búrma, vestur Taíland og Sri Lanka affinis (Gray, 1847), aipomus (Gray, 1868), aipomus (Hodgson, 1842), bengalensis (Blyth, 1860), indicus (Gray, 1843), isonotus (Gray, 1868), isonotus (Hodgson, 1842), jubatus (Miller, 1906), typicus (Lydekker, 1900), zeylonensis (Blyth, 1851) Miðasíusvín
Groves, 1981 Smávaxin ljósbrún undirtegund, með langa mön.[11] Pakistan og norðvestur Indland til suðaustur Íran. Japanssvín
Temminck, 1842 Smávaxin, næstum manarlaus, gulbrún undirtegund[11] Japan, nema Hokkaido og Ryukyu-eyjar japonica (Nehring, 1885)nipponicus (Heude, 1899)
Anatólíusvín
Gray, 1868 Smávaxin, ljós og næstum manarlaus undirtegund[11] Transkákasía, Tyrkland, Botnalönd, og fyrrum Júgóslavía lybicus (Groves, 1981)mediterraneus (Ulmansky, 1911)
reiseri (Bolkay, 1925)
De Beaux and Festa, 1927 Minni en S. s. scrofa, með hærri og breiðari hauskúpu, hefur síðan 1950 blandast mikið við S. s. scrofa, mikið til vegna þess að þær hafa verið haldnar saman í svínabúum og innflutningi S. s. scrofa til veiða í búsvæðum S. s. majori.[13] Skifting þess frá S. s. scrofa er vafasöm.[14] Maremma (mið Ítalía) Miðjarðarhafssvín
Forsyth Major, 1882 Andalúsía, Korsíka og Sardinía baeticus (Thomas, 1912)sardous (Ströbel, 1882)
Norðurkínverskt-svín_(6947132294).jpg)
Milne-Edwards, 1871 Það er verulega breytilegt, og gæti hugsanlega verið nokkrar undirtegundir.[11] Strandsvæði Kína suður til Víetnam og vestur til Sichuan acrocranius (Heude, 1892), chirodontus (Heude, 1888), chirodonticus (Heude, 1899), collinus (Heude, 1892), curtidens (Heude, 1892), dicrurus (Heude, 1888), flavescens (Heude, 1899), frontosus (Heude, 1892), laticeps (Heude, 1892), leucorhinus (Heude, 1888), melas (Heude, 1892), microdontus (Heude, 1892), oxyodontus (Heude, 1888), paludosus (Heude, 1892), palustris (Heude, 1888), planiceps (Heude, 1892), scrofoides (Heude, 1892), spatharius (Heude, 1892), taininensis (Heude, 1888) Miðasíusvín.JPG)
Swinhoe, 1863 Smávaxin og svartleit undirtegund.[11] Taívan Ussuri-svín_(8750051577).jpg)
Boie, 1828 Smávaxin, með stutt trýni og gishærð undirtegund með hvíta rák á trýninu; það gæti verið önnur tegund, og líkist að sumu leyti öðrum tegundum svína í suðaustur Asíu.[11] Frá Vestur Malasíu, og í Indónesíu frá Súmötru og Jövu austur til Kómodóeyju andersoni (Thomas and Wroughton, 1909), jubatulus (Miller, 1906), milleri (Jentink, 1905), pallidiloris (Mees, 1957), peninsularis (Miller, 1906), rhionis (Miller, 1906), typicus (Heude, 1899)
Suður indversk mynd af svínaveiðum, um 1540
_A._E._Wardrop_I.png)
.jpg)
Villisvín (Sus scrofa) eða Evrasískt villisvín, er klaufdýr af svínaætt ættað frá mestallri Evrasíu, Norður Afríku, og Stóru-Sundaeyjum. Afskipti manna hafa aukið útbreiðsluna enn frekar, sem hefur gert tegundina eina útbreiddustu spendýrategund heimsins og þar með útbreiddustu svínategundina. Hin mikla útbreiðsla, mikill fjöldi og aðlögunarhæfileiki, þýðir það að þau eru skráð í least concern af IUCN og þau eru ágeng tegund á hluta þess svæðis sem þau hafa verið flutt til. Tegundin kom líklega fram í Suðaustur Asíu um fyrri hluta Pleistósen, og ruddu öðrum tegundum úr vegi þegar þau breiddust út til gamla heimsins.
Síðan 1990, hafa allt að 16 undirtegundir verið viðurkenndar, sem skiptast í fjóra svæðishópa byggt á hæð höfuðkúpu og lengd lacrimal bone.
Il cinghiale (Sus scrofa Linnaeus, 1758)[2] è un mammifero artiodattilo della famiglia dei suidi.
Originario dell'Eurasia e del Nordafrica, nel corso dei millenni il cinghiale è stato a più riprese decimato e reintrodotto in ampie porzioni del proprio areale e anche in nuovi ambienti, dove si è peraltro radicato talmente bene, grazie alle sue straordinarie doti di resistenza e adattabilità, che viene considerato una delle specie di mammiferi a più ampia diffusione ed è arduo tracciarne un profilo tassonomico preciso, in quanto le varie popolazioni, originariamente pure, hanno subito nel tempo l'apporto di esemplari alloctoni o di maiali rinselvatichiti.
Da sempre considerato al contempo una preda ambita per la sua carne e un fiero avversario per la sua tenacia in combattimento, solo nel corso del XX secolo ha cessato di essere una fonte di cibo di primaria importanza per l'uomo, soppiantato in questo dal suo discendente domestico, il maiale. Per lo stretto legame con l'uomo, il cinghiale appare frequentemente, e spesso con ruoli da protagonista, nella mitologia di molti popoli.
Gli esemplari adulti misurano fino a 180 cm di lunghezza, per un'altezza al garrese che può sfiorare il metro e un peso massimo di un quintale circa[3]. Sussistono tuttavia grandi variazioni di dimensioni e peso a seconda delle sottospecie, con tendenza all'aumento dei sopracitati parametri in direttrice Sud-Ovest/Nord-Est: gli esemplari spagnoli di cinghiale, infatti, raramente superano gli 80 kg di peso, mentre in Russia si ha notizia di esemplari di peso superiore ai 250 kg; i maschi hanno dimensioni e peso ben maggiori rispetto alle femmine.
Nelle Alpi italiane il peso degli adulti dei cosiddetti "neri", soggetti con mantello scuro, grigio-nerastro, oscilla tra i 100 e i 200 kg; nel Centro-sud e in Sardegna il peso medio è sugli 80–90 kg.
Il cinghiale ha costituzione massiccia, con corpo squadrato e zampe piuttosto corte e sottili. Ciascun piede è dotato di quattro zoccoli, dei quali i due anteriori, più grossi e robusti, poggiano direttamente sul terreno, mentre i due laterali sono più corti e poggiano sul terreno solo quando l'animale cammina su terreni soffici o fangosi, favorendo una migliore distribuzione del peso e impedendogli di sprofondare. Nonostante le piccole zampe, il cinghiale si muove piuttosto velocemente, solitamente al trotto, ed è in grado di galoppare molto velocemente anche nel fitto del bosco, ad esempio durante una carica o una fuga, seguendo quasi sempre traiettorie rettilinee.
La coda è pendula e può misurare fino a 40 cm di lunghezza; è interamente ricoperta di setole, che formano un ciuffetto di peli al suo apice. L'animale la agita quando è infastidito o irritato, ma la impiega anche come scacciamosche.
La testa, grande e massiccia, è dotata di un lungo muso conico che termina in un grugno (o grifo) cartilagineo poggiante su un disco muscolare, che assicura grande mobilità e precisione. Grazie alla ricca innervazione, il grugno del cinghiale possiede inoltre grande sensibilità tattile e olfattiva. Il grugno è assicurato al muso grazie a un osso prenasale assai allungato, detto osso fognaiuolo. La fronte, soprattutto nei maschi anziani, è praticamente perpendicolare al muso. Il collo è corto e tozzo e appare praticamente assente nei mesi invernali, con la testa che pare innestarsi direttamente sul torso, quando l'animale è ricoperto da un pelo più folto.
Gli occhi sono obliqui, piuttosto piccoli e posti lateralmente sul cranio, per assicurare al cinghiale una visione quanto più ampia possibile e non essere perciò preso alla sprovvista; la vista è tuttavia piuttosto debole, a vantaggio di altri sensi, come l'olfatto e l'udito. Le orecchie sono di media grandezza e sono portate diritte.
La dentatura del cinghiale si compone di 44 denti, che rivelano abitudini alimentari opportunistiche: dodici incisivi, quattro canini, sedici premolari e dodici molari. Gli incisivi e i premolari tendono a cadere con l'età, mentre i molari sono permanenti; questi hanno forma appiattita e servono a triturare il cibo[4].
Sono però i canini, spesso chiamati anche zanne, la caratteristica principale del cinghiale. Si tratta di denti a crescita continua, presenti in ambedue i sessi, ma solo nel maschio hanno dimensioni tali da fuoriuscire dalla bocca. I canini inferiori, detti difese, sono più grandi di quelli superiori, detti coti. Profondamente conficcati nella mandibola, possono raggiungere (nel maschio) anche i 30 cm di lunghezza, mentre sono considerate normali lunghezze fra i 15 e i 20 cm, di cui meno della metà protrudono dalla bocca; i canini inferiori crescono con un'incurvatura verso l'alto di 180°, interferendo con i canini superiori e mantenendoli sempre affilati. Zanne eccessivamente lunghe risultano svantaggiose: incurvandosi all'indietro divengono inutili come arma d'offesa. Le zanne cominciano a spuntare a partire dal secondo anno d'età, e nel giro di un anno le inferiori oltrepassano di misura le superiori in lunghezza.
Nelle femmine i canini inferiori misurano sempre meno di 10 cm, mentre i canini superiori sono piccoli e rivolti verso il basso; solo nelle femmine più anziane essi tendono a piegarsi verso l'alto. Lo sfregamento fra canini superiori e inferiori e fra canini superiori e incisivi inferiori, coi quali combaciano, fa sì che le zanne mantengano sempre un orlo tagliente. Le zanne hanno una duplice funzione: sono infatti utilizzate sia come strumenti da lavoro, ad esempio per lo scavo nel terreno, sia come strumenti di difesa o offesa, per difendersi dai predatori o per competere con gli altri esemplari durante il periodo degli amori.
La pelle è molto spessa e poco vascolarizzata, spesso con presenza di cuscinetti adiposi sottocutanei; è una vera e propria corazza, che rende l'animale immune alle punture d'insetto e alle piante spinose del sottobosco, e lo preserva dai morsi di vipera (a meno che non siano assestati in punti nevralgici, come il grugno). Ad eccezione di alcune parti della testa e della parte inferiore delle zampe, la pelle è quasi totalmente ricoperta da setole rigide, frammiste a un sottopelo lanoso più fine e morbido, che isola termicamente il corpo. Le setole sono rivolte all'indietro (verso la coda) su tutto il corpo, tranne che su petto e ventre, dove sono rivolte in avanti. Sulla fronte e sulle spalle il manto forma una sorta di criniera, più evidente in alcune sottospecie: quando l'animale è irritato o impaurito, drizza la criniera, il che lo rende ancora più grande e massiccio alla vista di quanto non sia in realtà.
Il mantello invernale, folto e di colore scuro, nei mesi primaverili lascia il posto al mantello estivo, con perdita della maggior parte del sottopelo e setole dalla punta di colore chiaro. La colorazione del manto varia anche molto a seconda delle popolazioni di cinghiali, mantenendosi tuttavia in una gamma di colori dal bruno-rossiccio al nerastro: in Asia Centrale vi è un'inusuale abbondanza di esemplari di colore biancastro (non però albini), in Russia occidentale sono frequenti animali rossicci, mentre in Manciuria abbondano gli esemplari nerastri. Sporadicamente (tre individui ogni cento circa) sono avvistati cinghiali con pezzature scure di varia grandezza: tale mutazione recessiva è frutto di incroci con maiali domestici.
Gli individui pezzati, come dimostrato da studi compiuti negli anni settanta, hanno indici di mortalità più elevati rispetto ai conspecifici "normali", poiché il loro pelo è meno termoisolante. Il verso del cinghiale è il grugnito, assai simile a quello del maiale: messo di fronte a un pericolo, tuttavia, l'animale sbuffa rumorosamente dalle narici ed emette un brontolio gutturale. Qualora spiazzato o impaurito, invece, il cinghiale emette un acuto gemito.
Si tratta di animali dalle abitudini crepuscolari e notturne: durante il giorno, i cinghiali riposano distesi in buche nel terreno che essi stessi scavano col muso e gli zoccoli fra i cespugli, per poi ingrandirle con l'usura. Durante l'inverno, tali buche vengono spesso imbottite con frasche e foglie secche. Numerosi punti di riposo si trovano anche lungo i tragitti percorsi dagli animali durante la notte, che collegano le zone di foraggiamento con la tana principale e gli abbeveratoi. Alcuni individui sono stati osservati strappare l'erba alta e le canne per poi porle fra i rami bassi e i cespugli, in modo tale da crearsi dei ripari: in questo senso, i cinghiali sarebbero fra i pochissimi ungulati (assieme ad altri suidi) a costruirsi una tana[5].
I cinghiali sono animali sociali, che vivono in gruppi composti da una ventina di femmine adulte coi propri cuccioli, guidate dalla scrofa più anziana: in alcune zone con grande ricchezza di cibo, tuttavia, si trovano gruppi comprendenti anche più di 50 animali, spesso frutto della fusione di più gruppi. I maschi più anziani conducono una vita solitaria per la maggior parte dell'anno, mentre i maschi giovani che ancora non si sono accoppiati tendono a riunirsi in gruppetti. Ciascun gruppo occupa un proprio territorio, che si estende su un'area ampia circa una ventina di chilometri quadrati e viene delimitato tramite secrezioni odorose delle zone labiale e anale: i territori dei maschi sono solitamente più grandi di quelli delle femmine, anche del doppio. Generalmente, il gruppo rimane nello stesso territorio finché le risorse sono sufficienti al proprio sostentamento, per poi abbandonarlo alla ricerca di aree più ricche di cibo qualora la disponibilità alimentare diminuisca: questo spiega l'apparizione improvvisa di cinghiali in aree dove storicamente la loro presenza non è contemplata.
I vari esemplari comunicano fra loro attraverso una vasta gamma di suoni, che comprendono una serie di grugniti a varie frequenze, come anche grida e ruggiti che possono avere la funzione di comunicare la propria appartenenza a un gruppo o la disponibilità all'accoppiamento e al combattimento[6]: l'emissione di suoni si accompagna anche alla comunicazione olfattiva tramite gli odori corporei o le secrezioni ghiandolari. Spesso gli esemplari di uno stesso gruppo praticano una sorta di grooming, lisciandosi vicendevolmente il pelo del dorso con la lingua o il grugno.
I cinghiali sono noti per il temperamento aggressivo: qualora presi alla sprovvista o messi alle strette, infatti, questi animali, anche se feriti o debilitati, attaccano senza pensarci due volte, combattendo strenuamente e risultando molto pericolosi. La diversa conformazione delle zanne nei due sessi provoca anche una diversa reazione davanti al pericolo: mentre il maschio carica a testa bassa, per poi menare fendenti verso l'alto e lateralmente, al fine di sventrare l'aggressore, la femmina si getta sul nemico tenendo la bocca aperta e azzannandolo a ripetizione, spesso infierendo sul suo corpo anche dopo averlo atterrato.
Nonostante la credenza popolare che lo vede come un animale sudicio, il cinghiale cura molto la propria igiene: l'abitudine di rotolarsi nel fango, detta insoglio, è la prima azione che l'animale compie dopo essersi svegliato e ha la duplice funzione di rinfrescare il corpo nei mesi caldi, proteggendolo inoltre da scottature dovute ai raggi solari, e di favorire la cicatrizzazione delle numerose ferite più o meno gravi che l'animale si procura in combattimento o attraverso il semplice movimento nel sottobosco spinoso. Per scrostarsi di dosso il fango essiccato, poi, l'animale si sfrega periodicamente contro superfici verticali, come massi e tronchi d'albero (soprattutto querce ed abeti rossi). Laddove siano assenti pozze d'acqua atte all'insoglio, il cinghiale ne ricava una smuovendo la terra col grugno e urinandovi, per poi rotolarsi nell'impasto ottenuto.
I cinghiali sono grossi e forti, e non esitano ad attaccare se disturbati: per questo motivo, è piuttosto raro che un predatore scelga di cacciare questi animali, qualora disponga di altre specie meno impegnative. Il principale predatore dei cinghiali è l'uomo; nelle regioni in cui le due specie si trovano a convivere, tuttavia, anche le tigri cacciano i cinghiali, piombando dall'alto e finendoli azzannando la gola, per evitare che l'animale reagisca e controattacchi.[7].
Anche il lupo preda il cinghiale: nonostante tendano a nutrirsi dei cuccioli lasciati incustoditi, alcune popolazioni locali di lupo (fra cui quelle italiane[8], siberiane e spagnole) si nutrono abitualmente anche di cinghiali adulti. Il metodo di caccia raramente è impostato su un attacco diretto al cinghiale, che reagirebbe caricando a testa bassa: gli attacchi avvengono generalmente alle spalle (con qualche lupo che distrae l'animale) e sono indirizzati alla zona di carne morbida del perineo, provocando la morte dell'animale per dissanguamento. È stato dimostrato che la ricomparsa del lupo sulle Alpi italiane ha portato, nelle valli in cui si è insediato, a una scomparsa delle femmine e dei piccoli di cinghiale (in genere migrati nelle valli vicine), lasciando solo i maschi che possono opporre resistenza ai lupi[9]. La caccia da parte dei lupi rende i cinghiali più aggressivi nei confronti di qualsiasi canide[10][11].
Altri predatori dei cinghiali sono: gli orsi, soprattutto in prossimità dell'inverno, quando hanno bisogno di incrementare le proprie scorte di grasso; i leopardi; le iene striate, anche se solo le sottospecie di maggiori dimensioni possono cacciare cinghiali adulti con successo[12], e i coccodrilli.
Si tratta di animali dalla dieta onnivora e molto varia, come dimostra la dentizione mista e lo stomaco scarsamente specializzato, con solo due compartimenti, a differenza dei tre dei pecari e dei quattro dei ruminanti. Pur nutrendosi principalmente di materiale vegetale, come ghiande (nei periodi in cui queste sono particolarmente abbondanti il cinghiale non mangia praticamente altro), frutti, bacche, tuberi, radici e funghi, il cinghiale non disdegna di integrare di tanto in tanto la propria dieta con materiale di origine animale, come insetti e altri invertebrati, uova e talvolta anche carne e pesce, provenienti questi principalmente da carcasse dissotterrate o trovate nei pressi dell'acqua.
Ogni tanto i cinghiali cacciano attivamente, scegliendo piccoli animali come rane e serpenti, ma anche prede di una certa dimensione, come cerbiatti ed agnelli. Il loro finissimo olfatto consente di fiutare il cibo anche se è sottoterra.
A seconda del clima e della disponibilità di cibo, la femmina può andare in estro da una a tre volte l'anno, con estro di tre giorni su cicli di tre settimane[13]: in Italia le nascite si concentrano in primavera e alla fine dell'estate. Le femmine tendono a sincronizzare il loro ciclo estrale, in modo tale da allevare cuccioli di età simile, massimizzando le probabilità di sopravvivenza della prole.
Durante il periodo degli amori, i maschi abbandonano la vita solitaria per aggregarsi ai gruppi di femmine, spesso percorrendo anche grandi distanze sulla scia delle piste odorose e non nutrendosi né riposando per raggiungerne uno al più presto: una volta raggiunto il gruppo, per prima cosa il maschio desidera allontanare i maschi giovani che dovessero ancora trovarsi assieme alla femmina.
La presenza di numerosi maschi adulti in un gruppo, tuttavia, genera tensioni che si risolvono spesso in aspri combattimenti. Prima del combattimento vero e proprio i maschi compiono una serie di rituali di minaccia, consistenti nel faccia a faccia fra i due contendenti, che cominciano a spruzzare urina e raspare il terreno, sbattendo i denti e schiumando saliva per intimorire l'avversario; solo se questo rituale non scoraggia nessuno dei due maschi si passa alle vie di fatto. Durante il periodo degli amori i cinghiali maschi sviluppano la cosiddetta "armatura", ossia un ispessimento cutaneo adiposo che ricopre il collo e le spalle fino all'altezza dell'ultima costola, per difendersi nei combattimenti; durante il combattimento, infatti, i maschi cozzano testa contro testa, parando i colpi con l'armatura. Ciò non scongiura tuttavia il rischio di lesioni anche gravi, sebbene assai raramente mortali.
Una volta decretato il vincitore, comincia la fase del corteggiamento: il maschio, emettendo un suono simile al rombo di un motore endotermico, comincia a inseguire la femmina più vicina. Una volta raggiuntala, esso comincia a massaggiarle in maniera piuttosto rude la schiena e i fianchi col grugno, emettendo al contempo dei suoni particolari in maniera ritmica: in tal modo la femmina pronta all'accoppiamento si immobilizza, come ipnotizzata, permettendo al maschio di montarla. L'accoppiamento dura circa cinque minuti e avviene numerose volte e con numerose femmine (fino a otto per i maschi più forti e vigorosi), fino alla fine dell'estro della femmina: a questo punto, il maschio abbandona il gruppo e torna alla sua vita solitaria, almeno fino al successivo periodo degli amori.
La gravidanza del cinghiale dura circa 115 giorni. In prossimità del parto, la femmina si isola dal resto del gruppo per costruirsi una tana nel folto della vegetazione, simile ai giacigli che essa è solita usare per la notte. Tale tana spesso ha apertura rivolta verso sud, sicché può essere meglio riscaldata dai raggi solari. In questa tana vengono dati alla luce i cuccioli, che sono in numero variabile da tre a dodici per ciascuna cucciolata. Alla nascita, i piccoli hanno gli occhi aperti e si affannano nella ricerca di uno dei dodici capezzoli materni, disposti in due file lungo il ventre della femmina: in caso di cucciolate particolarmente abbondanti, i cinghialetti più deboli sono perciò destinati a morire d'inedia.
Il pelo del cucciolo è brunastro o rossiccio, con le punte dei peli giallastre, che contribuiscono a farlo sembrare più chiaro di quanto non sia in realtà: su schiena e fianchi sono presenti 4-5 striature orizzontali di un colore che va dal bianco al beige, che danno un forte effetto criptico sul sottobosco e sulla copertura di foglie morte del terreno. Ulteriori striature sono presenti sulla spalla e sul posteriore, mentre maculature dello stesso colore possono essere presenti sul muso del cucciolo: la disposizione delle strisce varia da individuo a individuo, sicché è possibile riconoscere individualmente i giovani cinghialetti.
Per la prima settimana dopo il parto, la femmina di cinghiale abbandona molto raramente la tana coi cuccioli, e se lo fa ha cura di nascondere la cucciolata coprendola con frasche e foglie durante la sua assenza. Le femmine sono estremamente protettive nei confronti della propria prole e durante l'allevamento della cucciolata diventano pericolose in quanto aggrediscono con potenti morsi alle zampe e al corpo qualsiasi intruso che per loro potrebbe rappresentare un pericolo per la progenie, sia esso un pericoloso predatore o anche solamente un visitatore a passeggio per il bosco. Qualora venga sottratto loro un figlio, le femmine inseguono il rapitore al galoppo per svariati chilometri.
A una settimana di vita, i cuccioli sono in grado di seguire la femmina nei suoi spostamenti, tornando alla tana solo durante la notte. A due settimane di vita, i piccoli cinghialetti cominciano a grufolare nel terreno e ad assaggiare cibo solido, ma continuano a succhiare il latte materno almeno fino ai tre mesi di vita: lo svezzamento può dirsi completato solo dopo il quarto mese, ed è solo dopo questo traguardo che la femmina e i cuccioli (che proprio attorno al quarto mese perdono la colorazione giovanile del pelo, per acquisire la colorazione subadulta) fanno ritorno al proprio branco d'origine.
L'indipendenza viene raggiunta attorno al settimo mese di vita; tuttavia i cuccioli tendono a restare con la madre anche fino a un anno d'età, quando vengono scacciati dai maschi adulti bramosi di accoppiarsi con la femmina. Le femmine raggiungono la maturità sessuale attorno all'anno e mezzo di vita, mentre i maschi sono più tardivi e non completano lo sviluppo prima del secondo anno d'età: raramente però riescono ad accoppiarsi prima del compimento del quinto anno, a causa della competizione con altri maschi più anziani e forti[14].
La speranza di vita dei cinghiali in natura si aggira attorno ai dieci anni, mentre in cattività possono sfiorare il trentesimo anno d'età[15].
Il cinghiale è originario dell'Eurasia e del Nordafrica ed era diffuso in tempi storici anche in Inghilterra e Irlanda[16]. La forte pressione venatoria alla quale questo animale è stato praticamente da sempre sottoposto da parte dell'uomo ne provocò la scomparsa dalle isole britanniche probabilmente durante il corso del XIII secolo, salvo poi esservi reintrodotto a più riprese fra il 1610 (da parte di re Giacomo I) e il 1700: questi tentativi di reintroduzione del cinghiale, peraltro, si risolsero sempre in un fallimento, in quanto la pressione venatoria sulle popolazioni introdotte era sempre maggiore rispetto al ritmo riproduttivo di queste ultime.
Il cinghiale fu inoltre importato dagli spagnoli in Nordamerica attorno alla metà del Cinquecento: esso si è naturalizzato in vaste aree degli Stati Uniti, dove è conosciuto con il nome colloquiale di razorback[17]. Nel 1900, il cinghiale era sparito dalla Danimarca, dalla Tunisia e dal Sudan, mentre era sull'orlo dell'estinzione in Germania, Austria e Russia. La popolazione francese di cinghiali, invece, rimaneva stabile.
A partire dal 1950 l'areale del cinghiale tornò a espandersi e questi animali riconquistarono vaste porzioni del loro areale, diffondendosi a nord fino ad Arcangelo, oltre che in Danimarca e Svezia, complici le fughe di esemplari allevati in cattività e in seguito rinselvatichitisi[18]. L'esplosione demografica del cinghiale negli anni del dopoguerra è dovuta a una serie di cause concatenate: fra queste, la più importante è lo spopolamento delle zone rurali e di media montagna a causa dell'ingente flusso migratorio verso le aree urbane, con il conseguente abbandono di vaste aree rurali che vennero prontamente ricolonizzate dagli abitanti del bosco, fra cui il cinghiale[19].
In Italia la specie è distribuita, seppure con areale discontinuo, dalla Valle d'Aosta fino alla Calabria, oltre che in Sardegna, in Sicilia, nell'isola d'Elba e in altre piccole isole, dove però è stato introdotto dall'uomo. Popolazioni meno numerose si incontrano in alcune regioni prealpine e sui monti di Lombardia, Veneto, Trentino e Friuli[20]. Recentemente l`espansione dei cinghiali è avvenuta anche in America del Sud. In origine, la presenza dei cinghiali era limitata a Argentina e Uruguay, quest'ultimo un paese di pochi abitanti, circa 3,5 milioni. Il cinghiale, verraco in spagnolo e javalí in portoghese, cominciò a spostarsi dall'Uruguay al sud del Brasile, per l'assenza di predatori naturali. Attualmente, dopo essere passato per il Paraná, Stato brasiliano del sud, è diffuso in Santa Caterina e Rio grande del Sud; è avvistato anche nello Stato di San Paolo. La caccia al cinghiale è autorizzata in Brasile dal gennaio 2013. Il cinghiale oggi vive in tutto il Nord America (Alaska e Canada compresi), tutta la Russia e tutto il Sud America.
Il cinghiale è stato inserito nella lista di cento specie invasive molto dannose, stilata a livello planetario.
I cinghiali europei sono tipici abitatori dei boschi ben maturi e in particolare dei querceti, mentre le sottospecie africane e asiatiche sembrano preferire le aree aperte e paludose. In generale il cinghiale si dimostra però assai adattabile in termini di habitat e colonizza praticamente ogni tipo di ambiente a disposizione, incluso quello urbano dove può trovare facilmente cibo nei contenitori di rifiuti (v. oltre). Nei territori occupati dai cinghiali deve tuttavia essere sempre presente una fonte d'acqua, dalla quale l'animale non si allontana mai molto.
Pertanto, il cinghiale evita le aree desertiche, rocciose e quelle a forte precipitazione nevosa, dove per l'animale risulta disagevole grufolare. I cinghiali, tuttavia, tollerano molto bene il freddo (resistono a temperature di decine di gradi al di sotto dello zero), mentre sono meno adattabili a climi eccessivamente caldi, dove danno segni di sofferenza: l'umidità dell'ambiente li interessa relativamente poco, grazie al pelo altamente isolante.
La tassonomia della specie è sempre stata piuttosto controversa, e i nuovi metodi di indagine sistematica non hanno contribuito a rendere la situazione più chiara, ponendo gli studiosi dinanzi a risultati nuovi e imprevisti.
La classificazione tradizionale riconosce molte sottospecie di cinghiale, differenziate fra loro principalmente in base alla forma e alla lunghezza dei canali lacrimali: questi ultimi sembrerebbero infatti essere in genere più corti nelle sottospecie asiatiche rispetto a quanto riscontrabile nelle sottospecie europee[21]. Pertanto, utilizzando come criterio tassonomico la lunghezza dei suddetti canali, le sottospecie classificate sono:
Con l'evoluzione avvenuta in parallelo dei mezzi d'indagine filogenetica e dell'analisi del DNA mitocondriale a fini tassonomici, si definì un tracciato piuttosto chiaro del percorso evolutivo della specie, in base al quale numerose popolazioni classificate come sottospecie risultarono in realtà forme di cinghiale evolutesi in seguito all'introduzione da parte dell'uomo in epoche arcaiche di esemplari appartenenti anche a sottospecie diverse, oppure frutto di incroci con esemplari di maiale sfuggiti alla cattività[22]: premesse del genere hanno comportato la soppressione di numerose delle sottospecie "tradizionali". Le sedici sottospecie riconosciute ufficialmente, pertanto, furono le seguenti:
A loro volta, queste sottospecie vengono suddivise ufficiosamente in quattro gruppi:
Questa nuova classificazione è tuttavia lungi dal chiarire le idee, in quanto si hanno differenze anche a livello cromosomico fra le varie razze: parrebbe infatti che i cinghiali di razza occidentale (fra i quali sono compresi quelli diffusi in Europa, ad eccezione del cinghiale sardo) posseggano 36 cromosomi, mentre i cinghiali delle altre razze ne possiedono 38. Gli esemplari con 36 e 38 cromosomi possono tuttavia accoppiarsi fra loro senza problemi, dando prole fertile con 37 cromosomi[24].
Le sottospecie originarie di cinghiale viventi in Italia erano tre: Sus scrofa majori in Maremma, Sus scrofa meridionalis in Sardegna e un'ulteriore sottospecie diffusa nella parte settentrionale del Paese, estintasi prima di poter essere descritta scientificamente[25]. Successivamente, le popolazioni peninsulari di cinghiale vennero contaminate con l'introduzione a scopo venatorio (in virtù delle loro maggiori dimensioni) di esemplari provenienti dall'Ungheria, che si sarebbero poi meticciati con le popolazioni autoctone. Le analisi elettroforetiche, tuttavia, lascerebbero supporre che non si tratterebbe di meticciamento vero e proprio: la sottospecie majori, infatti, altro non sarebbe che un ecotipo della sottospecie nominale di cinghiale, adattatosi alla vita in ambiente mediterraneo[26][27][28][29].
Secondo una letteratura accolta dalla maggior parte della comunità scientifica italiana e da alcune ricerche, fino al 1915 la popolazione italiana di Sus Scrofa era nulla e limitata alla Maremma e alla Sardegna, data la mancanza di territori favorevoli ove insediarsi e un eccessivo prelievo venatorio. Dato che il cinghiale ha un tasso di riproduzione annuo che varia dal 120% al 200% (salvo raggiungere in alcuni casi favorevoli anche il 300%), l'assenza di un prelievo venatorio per vari anni e l'abbandono dei territori montani da parte dell'uomo a causa degli eventi bellici, si stima che le popolazioni di origine francese abbiano passato i valichi alpini occidentali (in particolare in Val di Susa e nelle valli della provincia di Cuneo) e si siano insediati in tutto il Nord Italia. Quindi si può dedurre che la caccia al cinghiale in Italia, eccentuati i territori sardi e della Maremma, ha una tradizione recente.
Per quanto riguarda la popolazione sarda, invece, i medesimi studi hanno dimostrato una sua netta distinzione sia a livello morfologico che genetico dalle popolazioni continentali, il che lascerebbe supporre che, come avvenuto anche in altre specie tipiche dell'isola, il cinghiale sardo non sia una specie autoctona dell'isola, ma discenda da suini semidomestici importati dall'uomo in Sardegna in tempi antichi e a uno stadio iniziale di addomesticamento[30].
In ambienti boschivi in cui la specie è autoctona, il cinghiale svolge un'azione benefica, in quanto la sua continua opera di scavo nello strato superficiale del terreno contribuisce all'aerazione del terreno, alla diminuzione della presenza di larve d'insetti nocivi e all'interramento di semi, favorendo quindi lo sviluppo del manto boschivo. La riduzione dell'habitat, tuttavia, ha provocato la concentrazione in zone ristrette di un gran numero di animali, il che a lungo andare provoca danni sia alla copertura arborea (che viene consumata e non rinnovata perché anche i semi e le giovani piante vengono consumati) che alla presenza animale nella zona: in particolare, è stato dimostrato un legame fra la presenza massiccia di cinghiale e la diminuzione del numero dei Cervidi presenti nell'area, oltre che di varie specie di Galliformi, come il gallo forcello, la pernice rossa e il fagiano[31][32].
Nelle aree nelle quali questo animale viene introdotto, invece, esso si rivela nocivo, in quanto soppianta altre specie di suidi e pecari eventualmente presenti nella zona e devasta le aree forestali con la sua continua opera di scavo[33]. Esso inoltre causa il declino e la scomparsa di molte specie di rettili, anfibi e uccelli terricoli, in quanto si nutre attivamente sia degli animali che delle loro uova: per questo motivo, in molte aree in cui questo animale è stato introdotto vengono periodicamente organizzate battute di caccia per diminuirne drasticamente il numero[34][35].
Qualora il loro habitat confini con aree rurali, i cinghiali non esitano a lasciare nottetempo la copertura boschiva e avventurarsi nelle piantagioni, dove oltre a fare incetta dei prodotti coltivati devastano anche il terreno con il loro scavo, provocando danni anche ingenti[36]: in alcune zone addirittura più dell'80% dei fondi per il risarcimento di danni causati da fauna selvatica viene destinato a cause riguardanti danni provocati proprio dai cinghiali[37].
Nelle aree a forte presenza umana, invece, i cinghiali possono lasciare i boschi per abbandonarsi a sortite notturne o mattutine nelle periferie urbane o nelle discariche, dove non esitano a nutrirsi del materiale organico contenuto nell'immondizia e possono causare danni ai veicoli che eventualmente transitano in zona.[38][39]
Da sempre apprezzato come fonte di cibo e selvaggina "nobile", ma allo stesso tempo considerato un avversario fiero e temibile dalle popolazioni primitive, il cinghiale è una presenza costante nelle mitologie antiche.
Nella cultura dell'antica Grecia il cinghiale era visto come simbolo di morte: questo perché la stagione di caccia a questi animali si apriva il 23 di settembre, giorno vicino alla fine dell'anno. Il cinghiale era inoltre simbolo dell'oscurità in lotta con la luce, a causa delle sue abitudini notturne e della colorazione scura del manto.
Nella mitologia greca risaltano due cinghiali leggendari: il primo è il ben conosciuto cinghiale di Erimanto, ferocissimo animale che Eracle domò come quarta delle sue dodici fatiche, mentre il secondo è il cinghiale calidonio, poderosa bestia mandata sulla terra da Ares come punizione per Adone e uccisa nella caccia calidonia, alla quale partecipò la maggior parte degli eroi della mitologia greca.
Nella mitologia celtica, il cinghiale era invece considerato l'animale simbolo della divinità Arduina[40][41] ed era sacro al dio Lug, spesso raffigurato infatti con un cinghiale al fianco. Il cinghiale era un frequente simbolo araldico dei guerrieri celti, rinvenuto un po' in tutta Europa issato su insegne o raffigurato su scudi e armi; ci sono giunte leggende celtiche su lotte tra eroi e cinghiali di eccezionale forza e ferocia, e molte storie mitologiche, come quella di Fionn mac Cumhaill nella mitologia irlandese, sono incentrate attorno alla caccia di questo animale. Sempre tra i Celti, vi era il mito del Cinghiale Bianco considerato magico apportatore di un'era di prosperità e benessere.
Anche presso le popolazioni italiche il cinghiale era simbolo araldico associato a forza, coraggio e valore in battaglia: sugli scudi sannitici e romani, era spesso raffigurato come emblema di reparto.
Nella mitologia norrena, il cinghiale è associato alla fertilità ed è fedele accompagnatore degli dei Freyr (il cui cinghiale si chiama Gullinbursti) e Freia (il cui cinghiale si chiama Hildisvíni): si pensa che la figura di Freyr col suo cinghiale sia stata poi trasfigurata nella cristianità in quella di San Nicodemo da Cirò o di Sant'Antonio Abate, ambedue spesso raffigurati in compagnia di questo animale.
Nella Persia dell'impero sasanide i cinghiali erano considerati meritevoli di rispetto in quanto creature coraggiose e sprezzanti del pericolo, tanto che l'aggettivo Boraz o Goraz (cinghiale) veniva aggiunto al nome di una persona per sottolinearne il coraggio in battaglia.
Nella mitologia indiana il cinghiale invece rappresenta Varāha, il terzo avatar di Vishnu.
Lo stesso argomento in dettaglio: Sus scrofa domesticus. La domesticazione del cinghiale viene generalmente ricondotta a vari eventi indipendenti fra loro, avvenuti a più riprese in Cina, Turchia, Mesopotamia e Thailandia fra gli 8000 e i 4000 anni fa: si optò per questa specie in quanto, pur dimostrandosi piuttosto aggressiva, mostrava crescita veloce, si riproduceva facilmente in cattività (dando peraltro cucciolate numerose), ma soprattutto non era particolarmente esigente dal punto di vista dell'alimentazione, in quanto poteva nutrirsi di quanto l'allevatore scartava[42].
Col tempo, si tese a privilegiare le linee di sangue meno aggressive e con maggiore tendenza a mettere massa sotto forma di carne, portando alla scomparsa quasi totale delle zanne e della copertura setolosa e all'aumento delle dimensioni e gettando quindi le basi per quello che poi sarebbe diventato il comune maiale domestico.
Solo nel XVIII secolo iniziò l'allevamento selettivo e intensivo del maiale. Fino a quel momento, i maiali venivano tenuti in regime di semilibertà, rendendosi quindi estremamente suscettibili di meticciamento con cinghiali selvatici: questi maiali erano perciò di aspetto ancora molto simile ai cinghiali, con pelo lungo e colorito bruno. Cronache dell'epoca segnalano pesi medi di una cinquantina di chili nell'animale eviscerato, il che segnala una stasi dal momento della domesticazione: gli animali in stadio precoce di domesticazione, infatti, tendono sempre a diminuire le proprie dimensioni rispetto alla popolazione selvatica.
L'avvio di una nuova concezione dell'allevamento intensivo in recinti rese possibile una selezione più accurata e sicura dei riproduttori, tesa all'aumento di dimensioni, alla diminuzione dell'aggressività e a una maggiore tendenza alla conservazione della carne (che nel cinghiale selvatico, così come nei maiali semiselvatici, va assai rapidamente in putrefazione): tale selezione portò all'ottenimento della prima razza vera e propria di maiale domestico nel 1805, in Inghilterra.
L'addomesticamento del maiale, tuttavia, è un processo non del tutto riuscito: i maiali che fuggono dalla cattività non faticano a vivere allo stato brado e si rinselvatichiscono nel giro di poche generazioni, dando origine a popolazioni brade. Questi animali, tuttavia, non sono definibili come cinghiali (così come i cani rinselvatichiti non sono definibili lupi), per vari motivi:
Rispetto ai maiali domestici, invece, questi maiali selvatici hanno zampe e cranio più slanciati e allungati e sono provvisti di zanne, mentre la coda non si arriccia, ma è dritta e pende verso il terreno.[43]. I cinghiali spesso si accoppiano con esemplari di maiale domestico che vengono liberati in natura; da questa unione nascono esemplari che fisicamente ricordano il maiale domestico ma che presentano caratteristiche del cinghiale come una pelliccia seppure meno folta di quella di quest'ultimo e delle grosse zanne. Un esempio di ibrido è il famoso "Hogzilla" un esemplare catturato nel 2004; dopo di esso altri esemplari di grosse dimensioni sono stati avvistati e catturati.[44].
Lo stesso argomento in dettaglio: Caccia al cinghiale. Fin dal Mesolitico, l'uomo caccia attivamente il cinghiale per il proprio sostentamento: l'invenzione della freccia rese molto meno pericolosa la caccia a questi animali, visto che per un uomo, per quanto armato di lance o coltelli, confrontarsi corpo a corpo con un grosso cinghiale è rischioso.
Nella società dell'Antica Roma e nell'Europa del Medioevo, la caccia al cinghiale era un'attività quotidiana per sfamarsi. Uccidere un grosso maschio veniva considerata una prova di coraggio, visto che questi animali diventano pericolosi quando feriti: lo dimostra il fatto che l'uccisione di un cinghiale con una lancia da parte di Carlo Magno nel 799 viene apprezzata come atto di audacia anche da Papa Leone III.
La caccia al cinghiale veniva però solitamente effettuata a cavallo, con l'ausilio di grossi levrieri e molossi. Spesso i cani erano dotati di ampi collari di maglia di ferro come difesa dai morsi dell'animale: tali collari a volte si estendevano sino a ricoprire anche il torso o la testa dell'animale. I cani avevano la funzione di fiaccare l'animale mordendolo e inseguendolo, fino a farlo accasciare esausto in un luogo dove il cacciatore avrebbe potuto finirlo a distanza ravvicinata.
Lo sviluppo delle armi da fuoco rese la caccia al cinghiale molto meno pericolosa; i nobili uccidevano perciò senza sforzo centinaia di animali, costringendo poi la popolazione locale (alla quale solitamente era vietato uccidere gli animali, anche qualora stessero danneggiando le loro colture) a comprarne la carne oppure a pagare i pedaggi con carne di cinghiale. Con la fine degli assolutismi, i contadini indigenti ripiegavano sulla selvaggina per poter integrare il poco che riuscivano a ottenere dalla propria terra: questo portò alla decimazione del cinghiale in gran parte del suo areale europeo.
Nei Paesi industriali la caccia a questo animale è praticata come hobby e spesso i cinghiali vengono allevati al fine di venderne la carne, sia fresca che sotto forma di insaccati. La carne di cinghiale, infatti, è considerata una delicatezza in molte zone (basti pensare alle pappardelle al cinghiale): nonostante la carne in commercio provenga generalmente da allevamenti o comunque da popolazioni controllate e quindi sane, è stato messo in relazione il consumo di carne di cinghiale di dubbia provenienza al diffondersi dell'epatite E in Giappone[45]. L'8 marzo 2013 si diffuse la notizia del ritrovamento di 27 cinghiali contaminati dal Cesio 137, con valori 5000 volte sopra la norma in Valsesia. Il ministero della salute avviò indagini che portarono a nuovi casi anche in Val Vigezzo.[46] Nonostante la caccia ad alto impatto, il cinghiale non è mai stato in reale pericolo di estinzione, di fatti si riproduce a dismisura invadendo parchi e città non curandosi della pendenza dell'uomo. Le rigide setole che ricoprono la pelle dei cinghiali hanno per lungo tempo trovato un largo utilizzo nella produzione di pennelli, spazzole e spazzolini da denti, almeno fino all'invenzione e all'utilizzo su larga scala di materiali sintetici a tal fine, negli anni trenta[47]: per fabbricare questi oggetti venivano solitamente utilizzate le setole provenienti dal collo dell'animale, più soffici e quindi meno dannose per le gengive.
Le setole, tuttavia, tendono ad asciugarsi piuttosto lentamente, e perciò possono favorire alla lunga la proliferazione di batteri sulla loro superficie: per questo motivo sono state sostituite nel tempo da materiali sintetici. I pennelli fatti con le setole di questo animale, invece (e in particolare quelli utilizzati per la pittura a olio), sono considerati di grande pregio: la punta del pelo del cinghiale tende infatti a dividersi in più parti, permettendo di trattenere più colore e di diffonderlo in strati spessi con un ottimo effetto.
L'utilizzo del cinghiale in cucina ha radici molto antiche: lo possiamo trovare nell'antica cucina romana, molto famoso è ad esempio l'aper conditum o cinghiale candido, ne parla anche Apicio nei suoi libri di ricette.
La carne del cinghiale è assai apprezzata un po' in tutto il mondo, eccezion fatta per quei Paesi in cui la religione impone il divieto di assaggiarla in quanto appartenente a un suino: è il caso dei Paesi arabi o di Israele. In Italia, la carne di cinghiale proviene perlopiù da esemplari di allevamento o da esemplari selvatici uccisi all'estero, principalmente in Ungheria, Balcani ed Europa centrale, ad eccezione della Sardegna, dove viene cacciato nell’entroterra e consumato dalla popolazione isolana.
Prima del consumo, le carni di cinghiale andrebbero per legge sottoposte a esame trichinoscopico dall'Azienda Sanitaria Locale, e solo dopo un responso negativo dell'esame potrebbero essere destinate alla vendita e al consumo[48]: tuttavia, questa normale prassi attuata dai cacciatori non viene eseguita nel caso di esemplari abbattuti da bracconieri, che nella maggior parte dei casi destinano la carne dell'animale ucciso al consumo familiare e rifiutano di addossarsi le spese dell'esame.
La carne di cinghiale è rinomata e apprezzata, in quanto unisce al sapore della carne suina quello della cacciagione. Essendo piuttosto fibrosa, essa si presta particolarmente a cotture in padella, come stufati, cotture in umido o sughi (ad esempio le pappardelle al cinghiale o il cinghiale alla maremmana): non sfigura tuttavia nemmeno in arrosti o carni allo spiedo, purché venga sottoposta a lardellatura per renderla meno asciutta: spesso i piccoli, ritenuti particolarmente gustosi dagli intenditori, vengono arrostiti interi, previa eviscerazione. Per la loro polposità vengono prediletti i tagli della coscia di cinghiale, ma in alcune zone anche la carne della testa è considerata una prelibatezza.
Trattandosi di selvaggina, risulta conveniente sottoporre la carne a marinatura prima di passare alla cottura, per evitare spiacevoli note di selvatico nella carne quando la si va ad assaggiare (in acqua, aceto, vino o latte). La frollatura non è invece solitamente praticata sulla carne di cinghiale, anche perché essa tende ad andare a male assai più velocemente di altri tipi di carne. Proprio il suddetto motivo, con la conseguente esigenza di poter conservare la carne in eccesso il più a lungo possibile quando la surgelazione ancora non esisteva, ha fatto sì che, in particolare in Italia centrale, divenisse popolare l'insaccatura della carne di questo animale, dando origine ai famosi e pregiati prosciutti e salami di cinghiale.
Lo stesso argomento in dettaglio: Cinghiale (araldica). Il cinghiale è piuttosto comune nell'araldica di alcune zone, come la Germania meridionale e l'Italia settentrionale: si può però trovare anche negli stemmi di alcune zone dell'Italia meridionale. Ad esempio, questo animale è rappresentato negli stemmi delle città di Benevento e di Apricena (comune in provincia di Foggia il cui nome deriverebbe dal latino aper, "cinghiale", e cena, "cena", in riferimento a un grande banchetto che, secondo una leggenda, ivi si tenne in presenza dell'imperatore Federico II per festeggiare la cattura di un enorme cinghiale) e di una provincia del Regno di Napoli, l'Abruzzo Citra, così come nello stemma del corrispondente di quest'ultima, la provincia di Chieti. Per quanto riguarda il centro Italia, il cinghiale compare nello stemma del comune di Labro (RI).
Il cinghiale rappresenta generalmente la forza e il coraggio in battaglia. La sua presenza negli stemmi è solitamente associata alla presenza in tempi passati nella zona di tribù galliche o celtiche, che al cinghiale erano particolarmente devote perché legate a esso sia da vincoli religiosi (come già detto in precedenza, il cinghiale era l'animale totemico di molte tribù barbare) che alimentari, in quanto la caccia al cinghiale era una delle fonti primarie di sostentamento di queste popolazioni (basti pensare alla saga di Asterix, nella quale ogni avventura dei due protagonisti termina con una grande tavolata a base di cinghiale arrosto).
Gli antichi Romani mutuarono l'utilizzo di questo animale in araldica proprio delle tribù galliche stanziate nella Pianura Padana. Almeno tre legioni romane, infatti, avevano per emblema uno di questi animali: Legio I Italica, Legio X Fretensis, Legio XX Valeria Victrix. La seconda delle tre fu coinvolta nella prima guerra giudaica, e secondo alcune teorie i massacri e le distruzioni perpetrati in Giudea sotto l'insegna raffigurante il cinghiale sarebbero fra le cause dell'avversione giudea verso tutto ciò che è suino.
Il cinghiale (sotto forma di scrofa semilanuta) è anche uno dei simboli della città di Milano: come riferito nel libro Emblemata di Andrea Alciato, edito nel 1584, durante gli scavi per edificare le mura difensive della città venne dissotterrato proprio uno di questi animali[49]. Al di fuori delle motivazioni leggendarie, si ha motivo di credere che la scelta sia caduta proprio su questo animale poiché la tribù celtica degli Edui, stanziata nella zona dove sorse la città e probabilmente fra le sue fondatrici, aveva come animale totemico proprio il cinghiale[50]. Il cinghiale raffigurato nello stemma, tuttavia, possiede un inusuale vello lanoso: ciò è dovuto alla fusione dell'animale con l'ariete, animale totemico dell'altra tribù fondatrice della città, vale a dire quella dei Biturigi[51]. Proprio questa "scrofa mediolanuta" starebbe all'origine del nome latino della città di Milano, Mediolanum: tuttavia, si è più propensi a credere che il nome della città derivi da qualche toponimo celtico significante "in mezzo alla pianura".
Lo stesso argomento in dettaglio: Cinghiale (arte celtica). Nell'arte celtica, specialmente gallica, il cinghiale è un soggetto particolarmente rappresentativo, molto utilizzato, soprattutto come insegna militare, di ruolo anche sacrale, in modo molto simile all'aquila romana. L'animale figura anche spesso nell'iconografia monetaria (ove però non primeggia) e nei ritrovamenti archeologici di idoli (presso noti santuari) e nella produzione scultorea celtica preromana (es. i Verraco). Stilisticamente, l'arte celtica raffigura il cinghiale in forma spesso molto stilizzata ma sempre con la cresta dorsale, intesa quale simbolo della bellicosità, ben evidente.[52] Il cinghiale è un animale che grazie alla sua diffusione ed al suo fascino, ha sempre avuto un forte valore simbolico per le popolazioni preromaniche, tra cui Galli e Celti, da cui veniva ammirato e spesso idolatrato come animale sacro, incarnazione di un Dio. A partire dagli induisti, fino ai popoli pagani dell'Europa centrale, il cinghiale era simbolo di un'indomata forza vitale, creatrice e distruttrice, dal coraggio indomito e dalla natura selvaggia: per questi motivi spesso associato alla Dea Madre. In questo senso, accostato alla figura di Colei che ha dato la vita al mondo, il cinghiale diventa simbolo di fertilità e forza femminile, gravidanza e nuova nascita.[53] D'altro canto, vista la sua forza e la sua natura bellicosa, il cinghiale è associato al principio maschile del Sole. Simbolo spesso di battaglia, accompagnava i guerrieri nelle loro imprese, assicurando loro forza e protezione: spesso infatti troviamo la figura del cinghiale su vessilli romani, lance e attrezzi da guerra. Nello stesso senso, i Celti erano soliti nutrirsi di carne di cinghiale prima di andare in battaglia. Per il suo vagabondare nei boschi, questo animale assumeva presso le popolazioni celtiche una valenza duale: caos, guerra e forza da un lato, ma anche la capacità di risvegliare il lato spirituale, trattare con gli spiriti ed avvertire altre dimensioni, e morte.[54] Vista la dualità del simbolo, classica dei culti precristiani che non prevedevano un bene e un male, l'animale è stato interpretato dalla cristianità con valenza negativa, arrivando nel Medioevo a rappresentare Satana, conferendo all'animale un significato incline alla bestialità e alla brutalità.[55]
Il cinghiale, a dimostrazione della sua importanza per gli antichi, è protagonista di moltissimi miti in diverse culture: da Ercole che lo affronta nelle dodici fatiche, il mito del cinghiale bianco in Toscana, la trasformazione di Ares, dio della guerra... Fino ai miti nordici di Freya, dea dell'amore, che proteggeva in battaglia i guerrieri che indossavano pellicce di cinghiale.[56]
La denominazione comune dei cinghiali in base a età e sesso è identica a quella utilizzata per i maiali domestici: il cinghiale maschio adulto (vale a dire maturo sessualmente) può venire colloquialmente definito verro, mentre la femmina viene detta scrofa. I piccoli possono invece essere chiamati lattonzoli o cinghialetti fino a svezzamento avvenuto.
Nel gergo venatorio, con il termine solengo si è soliti indicare (soprattutto nel Nord Italia) il maschio adulto del cinghiale: si tratta di grossi esemplari (al di sopra dei 70–80 kg di peso) che conducono vita solitaria per la maggior parte dell'anno, avvicinandosi ai gruppi di femmine solo durante il periodo degli accoppiamenti. Estremamente pericolosi per le mute di cani utilizzate per la caccia in battuta, i solenghi sono molto ricercati per il loro trofeo, rappresentato dalle grosse e affilate zanne (cosiddette difese).
Il termine nero, invece, viene utilizzato per indicare un cinghiale di cui non si conosce il sesso, ma del quale si sa che pesa da vivo più di 60 kg, dato questo che può essere ottenuto, ad esempio, attraverso l'osservazione delle orme e delle pozze d'insoglio (le pozze dove l'animale è solito rotolarsi nel fango).
Il termine porcastro, anch'esso tipico del linguaggio della caccia, indica un cinghiale il cui peso è inferiore ai 60 kg prima di venire eviscerato: lo stesso termine viene utilizzato nel Nord Italia, nell'area che va grossomodo dal bresciano al Piemonte, per indicare gli animali generati dall'unione di un verro di cinghiale con una scrofa di maiale domestico.
Il cinghiale (Sus scrofa Linnaeus, 1758) è un mammifero artiodattilo della famiglia dei suidi.
Originario dell'Eurasia e del Nordafrica, nel corso dei millenni il cinghiale è stato a più riprese decimato e reintrodotto in ampie porzioni del proprio areale e anche in nuovi ambienti, dove si è peraltro radicato talmente bene, grazie alle sue straordinarie doti di resistenza e adattabilità, che viene considerato una delle specie di mammiferi a più ampia diffusione ed è arduo tracciarne un profilo tassonomico preciso, in quanto le varie popolazioni, originariamente pure, hanno subito nel tempo l'apporto di esemplari alloctoni o di maiali rinselvatichiti.
Da sempre considerato al contempo una preda ambita per la sua carne e un fiero avversario per la sua tenacia in combattimento, solo nel corso del XX secolo ha cessato di essere una fonte di cibo di primaria importanza per l'uomo, soppiantato in questo dal suo discendente domestico, il maiale. Per lo stretto legame con l'uomo, il cinghiale appare frequentemente, e spesso con ruoli da protagonista, nella mitologia di molti popoli.
Sus scrofa (Linnaeus anno 1758) est mammal, species generis Suis et familiae Suidarum, in Europa, Africa boreali, Asia, et insulis Oceani Pacifici inventa. Sus scrofa fera commune aper appellatur; Sus scrofa domestica est subspecies quae vulgo porcus vel simpliciter sus appellatur.
Sus scrofa (Linnaeus anno 1758) est mammal, species generis Suis et familiae Suidarum, in Europa, Africa boreali, Asia, et insulis Oceani Pacifici inventa. Sus scrofa fera commune aper appellatur; Sus scrofa domestica est subspecies quae vulgo porcus vel simpliciter sus appellatur.
Kitos reikšmės – Šernas (reikšmės).
Šernas (lot. Sus scrofa, angl. Wild boar, vok. Wildschwein) – kiaulinių (Suidae) šeimos žinduolis, priklausantis porakanopių (Artiodactyla) būriui. Iš pradžių gyveno Europoje, Azijoje ir Šiaurės Afrikoje, vėliau introdukuotas Australijoje, Amerikoje ir pietų Afrikoje. Gyvena miškuose.
Šernai serga erkiniu encefalitu, trichinelioze. Labai pavojingas maras bei snukio ir nagų liga. Ši liga pavojinga ir žmogui, todėl šernų skerdiena turi būti tikrinama veterinarijos laboratorijoje. Šernas yra vertingas medžioklės objektas, iltys turi trofėjinę vertę.
Iš šerno kilo nemažai naminių kiaulių veislių.
Šerno kūnas iš šonų plokščias, priekinė dalis masyvi. Kaklas trumpas, raumeningas. Galva didelė, priekyje baigiasi nusmailėjusia knysle. Akys mažos ir giliai įdubusios. Uodega vidutinio ilgumo. Sveria iki 350 kg.
Kūnas apaugęs juosvais šeriais, po jais yra vilnaplaukiai, kurie būna ypač tankūs žiemą. Jauniklių kailiukas išilgai dryžuotas, bet po to dryžiai išnyksta ir kailis tampa rausvai rudas. Suaugę šernai šeriasi nuo kovo pabaigos iki birželio vidurio.
Šernai mėgsta spygliuočių medynus, ypač eglynus. Čia dažniausiai įsitaiso ir savo guolius. Aktyvūs prietemoje ir naktį. Gyvena bandomis, tik vyresni patinai laikosi pavieniui ir prie bandos prisijungia poravimosi periodu.
Labai mėgsta maudytis, tiek vandenyje, tiek dumble. Po purvo vonių nuvalo savo kailį į šiurkštų medžio kamieną.
Į maisto racioną įeina žemės ūkio kultūros, todėl išknisa daug bulvių, grūdinių kultūrų. Rudenį po oda kaupia daug riebalų. Žemės ūkiui padaro nemažai žalos, bet miškuose jie supurena dirvą, suėda labai daug vabzdžių, tarp jų daug kenkėjų, ypač karkvabalių lervų.
Rujoja vėlyvą rudenį ir žiemos pradžioje. Pietų Europoje ruja trunka iki sausio pabaigos. Rujos periodu patinai kartais kovoja. Silpnesnius patinus nuveja stiprūs, kurie turi haremus po 2-4 pateles.
Artėjant paršiavimuisi patelė ima ruošti guolį. Jis būna maždaug 1 m skersmens, 30-40 cm aukščio, suknistas iš šakučių, sausų žolių, medžio žievės. Nėštumas trunka apie 4 mėn. Veda vidutiniškai 4-6 jauniklius. Tik gimę šerniukai turi 10 dantų, iš jų 4 iltinius, mato ir netrukus jau bėgioja, bet pirmomis dienomis guolio nepalieka, didesnę paros dalį miega. Šerniukai žinda apie 10 savaičių, bet maisto patys ieško jau dviejų savaičių. Dvejų metų amžiaus šerniukai palieka šeimynines bandas ir susijungia į bendraamžių būrius. Ketverių metų patinai jau vaikšto vieniši.
Kol jaunikliai maži, patelės būna labai agresyvios ir artyn prisileidžia tik tokias pat pateles su paršiukais. Paršavedės sudaro nemažus būrius, kuriems priklauso ir prieš tai buvusios vados šerniukai.
Gyvena 10-12 metų.
Vietovėse, kur šernų gausu, nuo jų dažnai nukenčia ant žemės perintys miško paukščiai, ypač tetervinai, jerubės, slankos. Pridaro žalos ir žemės ūkio kultūroms.
Paplitęs visoje Lietuvoje, visur įprastas ar net gausus. 2006 m. gyveno daugiau kaip 32 tūkst. šernų. Per 2009 m. apskaitos duomenimis Lietuvoje gyveno 50 126 šernų (10 287 daugiau nei 2008 m.[1])
Nesaugomas. Lietuvoje dėl Afrikinio maro medžiotinas visus metus.
Medžiojamasis gyvūnas. Lietuvoje medžiojamas. Dėl afrikinio maro, siekiant sumažinti populiaciją ir ligos plitimą, medžiojamas visus metus.
Trofėjus – šerno iltys.
Iš keteros šerių daromi skrybelių ar kepurių puošmenys.
Natūralaus išplitimo areale - Europoje, Azijoje ir Afrikoje gyvena 16 šernų porūšių, kiti biologai išskiria dar daugiau jų porūšių. Skirstomi į keturis regionus:
Vakarų populiacijos:
Indijos populiacijos:
Rytų Azijos populiacijos:
Malajų regiono populiacijos:
Kitos reikšmės – Šernas (reikšmės). Šernas (lot. Sus scrofa, angl. Wild boar, vok. Wildschwein) – kiaulinių (Suidae) šeimos žinduolis, priklausantis porakanopių (Artiodactyla) būriui. Iš pradžių gyveno Europoje, Azijoje ir Šiaurės Afrikoje, vėliau introdukuotas Australijoje, Amerikoje ir pietų Afrikoje. Gyvena miškuose.
Šernai serga erkiniu encefalitu, trichinelioze. Labai pavojingas maras bei snukio ir nagų liga. Ši liga pavojinga ir žmogui, todėl šernų skerdiena turi būti tikrinama veterinarijos laboratorijoje. Šernas yra vertingas medžioklės objektas, iltys turi trofėjinę vertę.
Iš šerno kilo nemažai naminių kiaulių veislių.
Meža cūka jeb mežacūka (Sus scrofa) ir pārnadžu kārtas (Artiodactyla) cūku dzimtas (Suidae) cūku ģints (Sus) dzīvnieks. Meža cūku sugai ir 16 pasugas, un viena no tām ir mājas cūka (Sus scrofa domestica), jo meža cūka ir mājas cūkas savvaļas priekštece.
Latvijas Dabas muzejs meža cūku ir izraudzījies par 2015. gada dzīvnieku Latvijā.[1]
Meža cūka ir plaši izplatīts zīdītājs visā Eiropā. Tā dzīvo arī Āzijā līdz pat Indonēzijas dienvidiem, kā arī Ziemeļāfrikā, Atlasa kalnos. Meža cūka savvaļā vairs nav sastopama Dānijā, Norvēģijā, Īrijā un Ēģiptē. Tā bija izmirusi, bet pēc tam atkal tika reintroducēta Lielbritānijā un Zviedrijā.[2] Meža cūkas ir introducētas mākslīgi dažādas pasaules vietās, kā, piemēram, Ziemeļamerikā, Dienvidamerikā un Austrālijā, galvenokārt, medību dēļ.
Latvijā saskaņā ar 2002. gada statistikas datiem dzīvo apmēram 30 400 mežacūkas.[3] Meža cūka apdzīvo visdažādākos biotopus. Tās var sastopt gan ielejās, gan kalnos līdz 3000–4000 m virs jūras līmeņa. Latvijā visvairāk meža cūkām patīk lapkoku un jauktie meži.[2] Latvijā sastopama nominālā pasuga Sus scrofa scrofa.[2]
Meža cūkas ķermenis ir kompakts, masīvs un muskuļains,[3] galva liela, bet kājas relatīvi īsas. Tās kažoku veido stingras un rupjas akotspalvas vasarā, kas spēcīgāk attīstītas skausta apvidū un muguras viduslīnijā. Ziemai sākoties uzaug brūna pavilna, kas ir mīksta un smalki matota. Kažoka krāsa variē, sākot ar tumši pelēku un beidzot ar melnu vai tumši brūnu, bet meža cūkas var būt arī gaišas, gandrīz baltas, piemēram, tādas dzīvo Centrālāzijā. Ziemā kažoks ir blīvs un biezs. Ziemas apmatojumu pirmie nomet kuiļi, un jaunais apmatojums tiem izaug jau jūlijā. Jaunais apmatojums kuiļiem ir gandrīz sudrabots. Cūku mātes apmatojumu maina pamazām, tām vēl vasarā ir garš, tumšs, biezs apmatojums. Vairumā gadījumu cūku mātes ir tumšākas nekā kuiļi.[4] Meža cūku mazuļu kažoki ir gaiši brūni ar tumši brūnām šķērsvirziena joslām pār muguru.
Pieaugusi meža cūka ir 120—180 cm gara, tās augstums skaustā 90 cm. Vidējais svars 50—90 kg, bet tām ir iespējamas lielas svara atšķirības, atkarībā kādā ģeogrāfiskā vietā tās dzīvo. Itālijā to vidējais svars ir apmēram 80—100 kg, ir datētas meža cūkas, kas ir svērušas 150 kg. Francijā 1999. gadā ir nomedīta meža cūka, kas ir svērusi 227 kg. Arī Karpatu kalnos meža cūkas sver apmēram 200 kg, bet Krievijā un Rumānijā ir datētas meža cūkas, kas ir svērušas 300 kg.
Latvijā tēviņi sver apmēram 250 kg, mātītes 150 kg.[3] Bet lielākā meža cūka Latvijā tika nomedīta 1980. gados Subatē, tā svēra apmēram 300 kg.[5] Kopumā var teikt, jo meža cūkas dzīvo vairāk uz dienvidiem, tuvāk tropiem, tās kļūst mazākas, bet virzienā uz ziemeļiem, tās ir lielākas un ar mazākām ausīm. Meža cūkas svaram ir arī sezonāls raksturs. Masas starpība vienam īpatnim var sasniegt pat 50 kg. Vissmagākie tie ir oktobrī, bet visvieglākie aprīlī.[4]
Kuiļiem, tuvojoties riesta laikam, uz ķermeņa priekšdaļas sāniem veidojas biezs saistaudu slānis, kuras sauc par bruņām. Bruņas sargā kuili no nopietniem savainojumiem riesta cīņās.[6]
Meža cūkai ir spēcīgi attīstīti, trīsšķautņaini ilkņi, kas aug visu mūžu.[3] Ilkņi tai kalpo gan kā aizsardzības ierocis, gan kā darba rīks, uzrokot zemi. Meža cūkas ir vienīgie pārnadži, kas rok alas.[2] Apakšējie ilkņi kuiļiem ir apmēram 20 cm gari, reizēm 30 cm gari. Augšējie ilkņi tēviņiem ir izliekti uz augšu, un izvirzās uz āru, paceļot augšlūpu. To malas pret apakšējiem ilkņiem uzasinās asas kā naži. Mātītēm ilkņi ir mazāki, un to augšējie ilkņi ir uzliekti uz augšu tikai nedaudz. Vislabāk attīstītie ilkņi ir 6—8 gadus veciem kuiļiem. Vecākiem dzīvniekiem tie vairs nav tik izturīgi un var būt stipri aplauzti.[4]
Pieauguši kuiļi ir vientuļnieki un klejotāji. Vecākie kuiļi ir ārkārtīgi piesardzīgi, vienā vietā uzturas ne vairāk kā divas diennaktis.[4] Toties jaunās mežacūkas dzīvo baros mātes ģimenē, kuras vada cūku māte; pārvietojoties tā parasti iet pirmā.[6] Grupā dzīvo apmēram 20 meža cūkas, reizēm ir novēroti bari, kuros ir pat 50 cūku. Barā ir 2—3 sivēnmātes, no kurām viena ir dominantā mātīte. Grupas struktūra visu laiku ir mainīga, atkarībā no pirmā gada sivēnu daudzuma, grupai ik pa laikam mēdz pievienoties kāds tēviņš. Ja tiek apdraudēta, meža cūka enerģiski aizstāvas, it sevišķi sivēnmāte ar mazuļiem. Meža cūku uzbrukumi cilvēkiem parasti nav letāli, bet var radīt nopietnas traumas.[2] Ja meža cūka ir ievainota un jūt, ka tiek izsekota, tā ir īpaši agresīva un bīstama. Meža cūka ir ne tikai bīstama, bet arī viltīga. Tā spēj ne tikai izlikties beigta, bet arī māk noslēpties grūti pieejamās vietās.[5] Meža cūkas ir apveltītas ar labu atmiņu un ilgi atceras vietas, kur sajutušas draudus.[7]
Baram ir raksturīgs nometnieku dzīves veids, ar noteiktu teritoriju.[4] Vasaras un rudens periodā, kad ir bagātīga veģetācija, teritorija ir lielāka. Dienā bars noiet 2—15 km. Ziemā bars pārvietojas minimāli, dažus simtus metrus vai kilometrus, atkarībā no sniega segas dziļuma. Savu teritoriju bars izstaigā pa iestaigātām takām. Atstājot un atgriežoties guļvietā, meža cūkas iet pret vēju. Gulēšanai meža cūkas iekārto migu, ko rudenī un ziemā iekārto ļoti rūpīgi. Tā parasti ir lēzena, taisnstūrveida bedre ar noapaļotiem stūriem. Miga tiek izklāta ar egļu zariem, sausu zāli, niedrēm. Cūku māte migu iekārto kopā ar mazajiem sivēniem. Iepriekšējā gada sivēni migas taisa vairāku desmitu metru attālumā. Migas parasti tiek iekārtotas labi noslēptās vietās; biezā mežā kāda klajumiņa malā, zem lielām, kuplām eglēm, žagaru kaudzēs, niedru sanesumos vai iedobēs zem mazām eglītēm. Ziemā, ja ir dziļš sniegs, cūkas migas izmanto ilgāku laiku. Kuiļi guļ vieni, bieži apmetas skudru pūžņos, reizēm iekārtojas salmu kaudzēs. Meža cūku apdzīvotās vietās vienmēr ir dubļu vannas un novērojami koki, gar kuriem cūkas berzējas. Meža cūkas labi peld. Karstā vasarā tās vārtās īpaši intensīvi.[4]
Meža cūka kopumā ir dienas dzīvnieks, un tā ir aktīva no ausmas līdz rietam. Dienas laikā tā mēdz atpūsties, kā arī naktīs meža cūkas guļ. Meža cūkai ir vāja redze, toties tai ir ļoti labi attīstīta dzirde un oža. Tā var saost kukaiņu kāpurus augsnē pat līdz 10 cm dziļumam, bet cilvēku siltā, bezvēja laikā tā saož līdz 500 soļu attālumam.[4]
Galvenie meža cūku dabiskie ienaidnieki ir pelēkais vilks, tīģeris un svītrainā hiēna. Mazuļus medī lielās čūskas, plēsīgie putni un dažādi savvaļas kaķi.
Meža cūkas ir visēdājas un ēd gandrīz jebko, ko var atrast, bet 90% barības ir augu izcelsmes.[2] Barība tiek meklēta, rakņājoties augsnē. Uzrušinātajās vietās sadīgst dažādi augi. Niedrājos meža cūkas meklē niedru saknes, ierobežojot ūdeņu aizaugšanu.[6] Kopumā tās barojas ar zāli, ozolzīlēm, riekstiem, sēklām, ogām, saknēm, gumiem, kukaiņiem, sliekām, gliemjiem, maziem rāpuļiem, putniem un to olām, ievainotiem dzīvniekiem, maitu un atkritumiem.[2] Garšo visi kultūraugi: kukurūzas graudi, zirņi, auzas, kvieši, kartupeļi, arī tauriņzieži, graudzāles un krustzieži. Diennaktī patērē 2,5—6 kg barības. Smagos barošanās apstākļos novēro kanibālismu.[6] Reizēm meža cūkas nomedī jaunus briedēnus. Austrālijā ir zināmi gadījumi, kad tās medī jērus.
Riests meža cūkām sākas novembrī un beidzas decembrī.[6] Starp tēviņiem notiek asas riesta cīņas.[2] Riesta beigās kuiļi ir stipri novārguši, zaudējot pat līdz 20% no masas.[4] Meža cūkām ir poligāmas attiecības; viens kuilis parasti apaugļo 1—3 cūkas. Visbiežāk cūku riesta barā ir vairāki vaislas spējīgi kuiļi, no kuriem viens ir vadošais. Riesta bars ir ļoti kustīgs, dzīvnieki reti atpūšas vai ēd.[4] Dzimumbriedumu mātītes sasniedz 1,5 gadu vecumā, kuiļi 3 gadu vecumā.
Grūsnība ilgst 120—130 dienas. Mazuļi dzimst aprīlī vai maija sākumā, bet novēroti arī ļoti vēli metieni, kad mazus, svītrainus sivēnus sastop vēl vēlu rudenī.[2] Visbiežāk šie sivēni iet bojā.[4] Mātīte pirms mazuļu dzimšanas iekārto migu, metienā dzimst 5—7 sivēni, reizēm 12.[6] Mazuļus māte zīda ar pienu 2,5—3,5 mēnešus, bet, kad mazuļi ir 2—3 nedēļas veci, tie parādās ārpus midzeņa un sāk mācīties meklēt barību.[2] Meža cūkas dzīvo 10—12 gadus, bet zināmi arī 27 gadus nodzīvojuši dzīvnieki.[2]
Meža cūkām kopumā ir 4 pasugu grupas: rietumu grupa, kas dzīvo Eiropā, Ziemeļāfrikā un Centrālāzijā; Indijas grupa, kas dzīvo Indijā, Himalajos, Irānā un Tadžikistānā; austrumu grupa, kas dzīvo Dienvidaustrtumāzijā, Ķīnā, Mongolijā un Sibīrijā; Indoķīnas grupa, kas dzīvo Indonēzijā, Vjetnamā, Sumatrā un Malaizijā. Grupās tās tiek iedalītas, vadoties pēc asaru kaula izmēra un formas.
Mājas cūku (Sus scrofa domestica) vienmēr nodala no pārējām pasugu grupām, izdalot to atsevišķi vienu pašu.
Grieķu mitoloģijā ir pazīstamas divas cūkas: Kalidonas mežakuilis un Erimanta mežakuilis. Negantākais ir bijis Kalidonas mežakuilis. Artemīda apvainojās uz Kalidonas pilsētas valdnieku Oineju, jo tas nebija ziedojis Artemīdai labāko daļu no jaunās ražas. Par sodu Artemīda uzsūtīja milzīgu mežakuili, kas izpostīja laukus UN nogalināja cilvēkus. Oinejs sarīkoja medības, lai noķertu neganto mežakuili. Medības vadīja viņa dēls Meleagrs un tajās piedalījās izcilākie Grieķijas varoņi. Kad suņi izdzina mežakuili no meža, tas uzbruka medniekiem un daudzus ievainoja. Zvēru beidzot ar šķēpu nogalināja Meleagrs.[2]
Arī Erimanta mežakuilis bija mežonīgs dzīvnieks. Tas dzīvojis Erimanta kalnā un izpostīja gandrīz visu Arkādiju. Hērakls saņēma Mikēnu valdnieka Eristeja devis uzdevumu, noķert zvēru. Hērakls paveica uzdevumu un savu ceturto varoņdarbu. Viņš trenkāja kuili tik ilgi pa kalnu dziļo sniegu, kamēr tas nokusa, tad sasēja un aizveda zvēru uz Mikēnām.[2]
Ķeltu mitoloģijā meža cūka vienmēr tika ziedota Gallu dievietei Arduinai. Medības ir atspoguļotas vairākos ķeltu un īru mitoloģiskajos stāstos. Hindu mitoloģijā trešais Višnu avatārs (iemiesošanās veids) bija Varaha — mežakuilis. Ķīnas horoskopā viena no 12 zodiaka zīmēm ir mežakuilis, lai gan latviešu valodā to parasti tulko kā cūkas gadu.
Tacits savā aprakstā par zemēm ārpus Romas valsts apraksta arī baltus — aistus. Tacits raksta: "Kā sava kulta emblēmu viņi (aisti) valkā mežakuiļa masku, kas aizstāj bruņas un aizsardzību, un nodrošina tās dievinātāju pat starp ienaidniekiem".[13]
Meža cūka jeb mežacūka (Sus scrofa) ir pārnadžu kārtas (Artiodactyla) cūku dzimtas (Suidae) cūku ģints (Sus) dzīvnieks. Meža cūku sugai ir 16 pasugas, un viena no tām ir mājas cūka (Sus scrofa domestica), jo meža cūka ir mājas cūkas savvaļas priekštece.
Latvijas Dabas muzejs meža cūku ir izraudzījies par 2015. gada dzīvnieku Latvijā.
Babi Hutan (bahasa Inggeris: Wild Boar) merupakan leluhur liar babi bela jinak. Ia berasal dari hutan jarang di kebanyakan kawasan Eropah Tengah, Mediterranean (termasuk Banjaran Atlas Afrika Utara), serta di kebanyakan kawasan di Asia sehingga Indonesia di selatan. Babi hutan juga telah dibawa masuk ke banyak tempat yang lain. Ia tergolong dalam famili Suidae yang sama dengan Warthog dan Bushpig di Afrika, Pygmy Hog di India utara, dan Babi Rusa di Indonesia, antara lain. Babi Hutan adalah lebih jauh hubungannya dengan peccary atau javelina yang didapati di kawasan barat daya Amerika Syarikat serta di seluruh Amerika Tengah dan Selatan. Nama saintifiknya Sus scrofa.[2]
Hutan Babi boleh mencapai 440 paun (200 kilogram) ([1] dengan laporan lebih berat yang tidak disahkan) untuk babi jantan dewasa, dan sehingga 6 kaki (1.8 meter) panjangnya. Jika terperanjat atau terkepung, Babi Hutan boleh menjadi amat garang, khususnya babi betina dengan anak-anaknya, dan jika diserang, akan mempertahankan diri dengan sedaya upaya menggunakan gigi taringnya.
Babi Hutan pupus di Great Britain pada abad ke-17, tetapi babi-babi yang membiak di kawasan liar telah kembali ke sesetengah kawasan, khususnya di Weald, selepas melarikan diri daripada penternakan hutan babi.
Babi Hutan hidup dalam kawanan yang terdiri daripada sekitar 20 ekor babi, tetapi kawanan-kawanan sebesar 50 ekor pernah juga dilihat. Dalam kawanan yang biasa, terdapat dua atau tiga ekor babi betina dan anak-anaknya; babi jantan dewasa biasanya tidak merupakan sebahagian kawanan di luar musim pembiakan dan seringnya didapati seekor sahaja. Kelahiran biasanya berlaku pada musim bunga; seperinduk babi hutan biasanya terdiri daripada lima ekor anak babi, tetapi sehingga 13 ekor pernah juga ditemui.
Babi Hutan adalah haiwan nokturnal umumnya, dan mencari makanan dari senja sehingga subuh, dengan tempoh-tempoh rehat pada kedua-dua waktu malam dan siang. Ini adalah kerana para pemburu paling giat pada waktu siang. Babi Hutan makan hampir semua barang yang ditemui, termasuk kacang, buah beri, akar, ubi, daging bangkai yang reput, sampah, serangga, dan reptilia kecil, serta juga anak-anak rusa dan kambing.
Babi Hutan di Zoo Negara, Malaysia.
Babi Hutan (bahasa Inggeris: Wild Boar) merupakan leluhur liar babi bela jinak. Ia berasal dari hutan jarang di kebanyakan kawasan Eropah Tengah, Mediterranean (termasuk Banjaran Atlas Afrika Utara), serta di kebanyakan kawasan di Asia sehingga Indonesia di selatan. Babi hutan juga telah dibawa masuk ke banyak tempat yang lain. Ia tergolong dalam famili Suidae yang sama dengan Warthog dan Bushpig di Afrika, Pygmy Hog di India utara, dan Babi Rusa di Indonesia, antara lain. Babi Hutan adalah lebih jauh hubungannya dengan peccary atau javelina yang didapati di kawasan barat daya Amerika Syarikat serta di seluruh Amerika Tengah dan Selatan. Nama saintifiknya Sus scrofa.
Hutan Babi boleh mencapai 440 paun (200 kilogram) ([1] dengan laporan lebih berat yang tidak disahkan) untuk babi jantan dewasa, dan sehingga 6 kaki (1.8 meter) panjangnya. Jika terperanjat atau terkepung, Babi Hutan boleh menjadi amat garang, khususnya babi betina dengan anak-anaknya, dan jika diserang, akan mempertahankan diri dengan sedaya upaya menggunakan gigi taringnya.
Babi Hutan pupus di Great Britain pada abad ke-17, tetapi babi-babi yang membiak di kawasan liar telah kembali ke sesetengah kawasan, khususnya di Weald, selepas melarikan diri daripada penternakan hutan babi.
Zie Wild Zwijn (documentaire) voor de Nederlandse documentaire van Willem Baptist. Het wild zwijn (Sus scrofa), everzwijn of kortweg ever,[2] is een zoogdier uit de familie van de varkens (Suidae). De wetenschappelijke naam van de soort werd in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus.[3] Het wild zwijn heeft van de varkens van de Oude Wereld het grootste verspreidingsgebied, en komt in grote delen van Europa, Azië en Noord-Afrika voor. Het is de wilde voorouder van het gedomesticeerde varken.
Het wild zwijn heeft een borstelachtige vacht die 's winters langer en donkerder is dan in de zomer. In het voorjaar vallen de winterharen uit en krijgen ze een kortere en lichtere vacht. Ze hebben een kort en stevig lijf en een afgeplatte sterke snuit. De neus eindigt in een wroetschijf. De achterpoten zijn korter dan de voorpoten en volwassen dieren hebben een staart die eindigt in een pluim. Volwassen mannetjes worden keilers of beren genoemd en hebben twee slagtanden, die door jagers "houwers" worden genoemd. Deze slagtanden zijn twee hoektanden in de onderkaak, die naar boven gericht staan. Ook de bovenste hoektanden zijn sterk ontwikkeld en wijzen omhoog. Over de borstkas heeft het mannetje een vier centimeter dikke laag kraakbeen, die dient als bescherming voor de longen en het hart in gevechten. De frislingen (biggen) hebben horizontale strepen, ook wel zwijnenpyjama genoemd, die dienen ter camouflage. De strepen verdwijnen na drie tot vijf maanden. De jongen worden geboren in een door de moeder aangelegd nest, de kraamkamer genoemd, wat een grote kuil met varens, grassen en bladeren is. In dit nest blijven ze samen met hun moeder de eerste week van hun leven. Na een week sluiten moeder en jongen zich weer aan bij de oorspronkelijke groep. Als de zeugen jongen hebben kunnen ze agressief worden tegen mensen, mochten deze te dichtbij komen.[4]
Gemiddeld hebben wilde zwijnen een kop-romplengte van 120–180 cm en een schofthoogte van 90 cm. Het gewicht van een wilde zwijn varieert veel binnen het verspreidingsgebied. In Centraal-Italië wegen volwassen wilde zwijnen tussen de 80 en 100 kg. Keilers geschoten in Toscane wogen tot 150 kg. In 1999 werd in de Franse Ardennen een exemplaar geschoten van 227 kg. In de Karpaten bereiken keilers een gewicht tot ongeveer 200 kg, terwijl wilde zwijnen in Roemenië en Rusland een gewicht van 300 kg kunnen bereiken.[5] De biggen zijn bij de geboorte ongeveer 1,1 kilogram zwaar.[4]
Tien procent van de wilde zwijnen in het noordwesten van Europa hebben genen van tamme varkens. De bewuste genen zouden ze hebben gekregen in de jaren 00, waarschijnlijk na kruising met gefokte wilde zwijnen, die op hun beurt vaak met tamme varkens werden gekruist.[6]
Wilde zwijnen zijn van nature niet overdag, maar in de schemering en 's nachts actief. Ze zijn omnivoor en eten veel gewassen als maïs, erwten, bonen, sommige aardappelrassen, granen, bieten en eikels, kastanjes en op de grond gevallen fruit. Een relatief onbekende, maar veelvoorkomende voedselbron vormen klavers, grassen en kruiden. De wilg dient als bron voor vitamine A-inname. Paddenstoelen worden niet gegeten, terwijl ze wel dierlijke eiwitten innemen door het eten van gewonde dieren, jonge vogels, hagedissen, regenwormen, muizen en aas.[7] Vaak wroeten ze met hun gevoelige snuit in de bodem. Door dit gewroet komt de minerale ondergrond vrij waardoor bepaalde zaden beter ontkiemen.[4]
Wilde zwijnen leven in groepen die rotten worden genoemd en bestaan uit vrouwtjes met hun jongen en een- en tweejarige zwijnen. Een typische rotte bestaat uit twee à drie vrouwtjes en de groep bestaat vaak uit ongeveer twintig individuen. Groepen van groter dan 50 individuen zijn echter vastgesteld. Keilers leven buiten de paringstijd meestal solitair. Onvolwassen mannetjes kunnen zich soms in los groepsverband ophouden.[5]
Het zichtvermogen van het wild zwijn is relatief slecht; zo kunnen ze een mens niet herkennen als deze zich niet beweegt. Daarentegen is hun reuk- en tastzin zeer goed ontwikkeld, waardoor ze in bijvoorbeeld Frankrijk voor het zoeken naar truffels worden ingezet. Wilde zwijnen hebben ook een zeer fijn gehoor.[7]
Wilde zwijnen kunnen in gevangenschap 15 tot 20 jaar oud worden, in het wild 8 tot 10 jaar.[4]
Bij wilde zwijnen duurt de paartijd, die ook wel rauschtijd wordt genoemd, van september tot maart.[8] De frislingen worden geboren tussen maart en april, na een draagtijd van 113-114 dagen.[7] Zeugen krijgen vaak 8-12 jongen per worp, wat ook overeen met het aantal tepels dat een zeug heeft.[5] Oudere zeugen krijgen grotere worpen. Het aantal jongen is ook afhankelijk van de voedselsituatie en de conditie van de zeug in de periode van bevruchting. Meestal krijgt een zeug één worp per jaar, maar mocht de eerste worp vroeg verloren gaan, kunnen de zwijnen nog in de zomer een tweede worp krijgen. Tegen kou kunnen pasgeboren zwijntjes redelijk goed, maar niet tegen (veel) regen, zeker niet in combinatie met wind en lage temperaturen.[5]
De jonge zeugen worden meestal geslachtsrijp wanneer ze tussen de 8 en 15 maanden zijn.[9] Leeftijd is niet direct van invloed op het geslachtsrijp zijn, maar is afhankelijk van het gewicht.[10] Een gewicht van ongeveer 40 kg maakt ovulatie mogelijk. Jonge mannetjes kunnen zich echter al vanaf 7-10 maanden voortplanten zonder dat hun gewicht hierin meespeelt. De éénjarige wilde zwijnen worden in deze periode nog overlopers genoemd.[11]
Wilde zwijnen komen voor in grote delen van Europa, Azië en delen van Noord-Afrika.[1] Voordat door de jacht bepaalde populaties werden uitgeroeid, reikte het verspreidingsgebied van Ierland in het westen tot Japan en Java in het oosten.[1] Het kerngebied van zijn verspreiding in Europa bevindt zich in Duitsland, Oostenrijk, Polen en de Balkan.[7]
Ze zijn geïntroduceerd in onder andere de Verenigde Staten, Argentinië, Papoea-Nieuw-Guinea, Australië en enkele eilanden in de Grote Oceaan en de Caraïben. Het is wel zo dat er regionaal en lokaal nogal wat verschillende soorten en variëteiten bestaan.[1]
Het wild zwijn is uitgestorven in Egypte, Libië, Soedan en Ierland.[1] In Noorwegen zijn recentelijk ook opnieuw wilde zwijnen waargenomen, na een afwezigheid van ongeveer 1000 jaar. Twee verschillende groepen hebben zich gevestigd in de buurt van de Zweedse grens in het zuidoosten van Noorwegen. Ondanks de marginale aanwezigheid van het wild zwijn in Noorwegen mag er jaarrond, zonder restricties op ze gejaagd worden.[12] Ook was het wild zwijn al waarschijnlijk sinds de 13e eeuw uitgestorven in Groot-Brittannië. Er werd een poging ondernomen door Koning Jacobus I van Engeland in 1610 om de soort opnieuw uit te zetten, maar tegen het jaar 1700 waren er geen enkele meer aanwezig. Rond de jaren 1990 waren er geruchten dat er in de graafschappen Kent en East Sussex wilde zwijnen rondliepen. In 1998 werd dit bevestigd en ze kwamen bovendien ook in Dorset voor. Het is zeer aannemelijk dat dit komt doordat wilde zwijnen konden ontsnappen uit fokkerijen na een zware storm in 1987. De nieuw gevormde populaties lijken stabiel.[5]
Er worden twintig ondersoorten onderscheiden die vaak verdeeld worden in vier subgroepen. Dit is gebaseerd op morfologische kenmerken en geografische distributie.[5][1]
Het wilde zwijn behoort tot de in Nederland van nature voorkomende zoogdieren. Ze stierven echter uit in 1826[bron?] door overbejaging. Dat veranderde toen in opdracht van prins Hendrik, echtgenoot van Koningin Wilhelmina, in 1907 wilde zwijnen uit Tsjechië en Mecklenburg werden uitgezet in Kroondomein Het Loo. Zo kon Hendrik ook in Nederland de zwijnenjacht beoefenen. Ze ontsnapten ook regelmatig en zo ontstonden er weer populaties op de Veluwe.[14] Nederland kent twee "officiële" (en deels ingerasterde) leefgebieden voor het wild zwijn: het eerste gebied is de Veluwe (ca. 60.000 hectare), waaronder de deelgebieden Nationaal Park De Hoge Veluwe (ca. 6000 hectare), Kroondomein Het Loo en het Nationaal Park Veluwezoom vallen. Het tweede gebied is Nationaal Park De Meinweg in Limburg. Voor overig Nederland hanteert men een zogenaamd nulstandbeleid - wat wil zeggen dat men ze liever helemaal ziet verdwijnen. Toch weten de wilde zwijnen zich in enkele regio's ver buiten hun officiële leefgebied goed te handhaven en zelfs uit te breiden, mede omdat er veel weerstand vanuit de maatschappij is tegen het afschieten van grote zoogdieren, en jagers niet alle wilde zwijnen afschieten.[14] Behalve in de Meinweg en op de Veluwe leven er mede door het instromen van wilde zwijnen uit Duitsland ook een toenemende aantal in Zuid-Limburg, de Groote Peel en oostelijk Noord-Brabant en kleinere aantallen in Twente, het Rijk van Nijmegen, Drenthe en de Utrechtse Heuvelrug.[15]
In België komen wilde zwijnen van nature voor in de Ardennen, de Voerstreek en de Oostkantons. In 1980 werden de aantallen in Wallonië geschat op 5.000 dieren; dat aantal groeide tot 24.000 dieren in 2006. Sinds 2005–2006 worden ook in Vlaanderen weer geregeld wilde zwijnen gezien. Als eerst in Limburg en de omgeving van Brugge en vervolgens in 2007 in het Zoniënwoud vlak bij Brussel. Door overloop vanuit Frankrijk zitten er ook wilde zwijnen in de omgeving van Ieper. De Belgische populaties zien ook kans om zich uit te breiden; met name door milde winters, het regelmatiger optreden van mastjaren van bomen en de toegenomen interesse van jagers. Jagers laten de populatie eerst groeien voor ze een dier afschieten. Vlaanderen kent in feite ook een nulstandbeleid.[16]
Wild zwijn is zeer geliefd bij de jagers. Het vlees smaakt sterker dan gewoon varkensvlees en wordt vaak gemarineerd gegeten of verwerkt in stoofpotten. De haren van een zwijn worden wel gebruikt voor kwasten. In restaurants in gebieden waar gejaagd wordt staat in de herfst en winter het vlees vaak op het menu.
Ook wordt er op gejaagd om eventuele plagen te voorkomen. Wilde zwijnen kunnen namelijk schade aanrichten aan de landbouw. Er mag dan gejaagd worden om de populaties in omvang te beperken.
Sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw groeit de wilde-zwijnenpopulatie in Europa. Dat leidde steeds vaker tot vraatschade aan gewassen. Landbouworganisaties gaven de schuld aan de jagers dat ze de stand tot onacceptabele hoogte hadden doen oplopen door het massaal bijvoeren in de bosgebieden. Jagers gaven de schuld aan de landbouw vanwege de grote toename van de maïsverbouw wat overvloedig voedselaanbod en riante dekkingsmogelijkheden creëerde waardoor regulering van de zwijnenstand onmogelijk werd. Een onderzoek onder leiding van Sebastian Vetter van de Diergeneeskundige Universiteit van Wenen pleitte beide partijen vrij. Vetters onderzoek, dat 69 regio's in 12 Europese landen betrof over een periode vanaf 1900, waarin hij de samenhang tussen gemiddelde temperatuur, neerslag en beschikbaar voedsel in verhouding tot de populatieomvang analyseerde, kwam tot de conclusie dat de toename van de zwijnenpopulatie veroorzaakt werd door de klimaatverandering: warmere winters leidden tot meer reproductie en minder sterfte. Uit het onderzoek blijkt dat in gebieden met intensieve mais- en aardappelteelt de populatiegroei niet verschilde van die in gebieden zonder deze teelt, en dat het lokvoeren door jagers in het niet viel bij de eindeloze voedselhoeveelheden die eiken en beuken voortbrengen. De groei van de zwartwildstand was niet te wijten aan boer of jager, maar aan veranderende klimatologische omstandigheden.[17][18]
In het grootste deel van Nederland geldt het zogenaamde "nulstandbeleid", wat inhoudt dat er geen enkel wild zwijn voor mag komen, met uitzondering van de Veluwe en de Meinweg. In Zuidoost-Brabant is het nulstandbeleid moeilijk houdbaar.
Om de stand in Nederland beperkt te houden kan na het opstellen van een beheersplan door de provincie een ontheffing worden verleend op het verbod om zwijnen te doden. Het aantal kan dan gereduceerd worden en wordt zo in overeenstemming gebracht met de draagkracht van het gebied. Die draagkracht kan bepaald worden door de hoeveelheid beschikbaar voedsel, de hoeveelheid schade aan landbouwgewassen en aan de hand van de verkeersveiligheid (hoeveelheid aanrijdingen).
Tot 2002 mochten de wilde zwijnen worden (bij)gevoerd. Vanaf 1 april 2002 is dat bij de Flora- en faunawet verboden. Slechts 15 kg per 100 hectare per jaar mag als lokvoer verstrekt worden. Dat is een hoeveelheid waarvan één zwijn twee weken kan leven.
In de christelijke iconografie is een everzwijn het attribuut van de gepersonifiseerde wellust. De ever wordt dan vertrapt door de gepersonifiseerde kuisheid.[2] In de Griekse mythologie komt een verwoestend everzwijn voor in het verhaal Meleager. Het dier wordt door de hoofdpersoon gedood. In de oude Noord-Europese mythologie is Gullinbursti ('Goudborstel') het everzwijn dat met de vruchtbaarheidsgod Freyr wordt geassocieerd. Ook in de Ierse mythologie krijgt het everzwijn een speciale betekenis als vruchtbaarheidssymbool.[5]
Het wild zwijn (Sus scrofa), everzwijn of kortweg ever, is een zoogdier uit de familie van de varkens (Suidae). De wetenschappelijke naam van de soort werd in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus. Het wild zwijn heeft van de varkens van de Oude Wereld het grootste verspreidingsgebied, en komt in grote delen van Europa, Azië en Noord-Afrika voor. Het is de wilde voorouder van het gedomesticeerde varken.
Villsvinet er eit svin som lever vilt i størsteparten av Europa og Asia, og delar av Nord-Afrika. Det liknar på sin etterkommar grisen, men dei er meir hårete og mindre feite. I Noreg førekjem dei berre som streifdyr frå forvilla svenske bestandar, og jakt på dei er tillate heile året.
Villsvin er eit partåa klauvdyr i svinefamilien. Det er eit mellomstort dyr med stort hovud, kort hals og kraftig, men rørleg kropp. Pelsen er korthåra, stri og børsteaktig med ein brungrå farge. Vinterpelsen er tett og korthåra. Kroppslengda er 90–180 cm og halen er på 30–40 cm med ein hårdusk i enden. Vekta varierer frå 50 til 200 kg. Augo er små. Snuten er lang med eit flatt tryne. Hjørnetennene i underkjeven veks ut til krumme støyttenner.[1] Desse vert jamnast ikkje lengre enn 20 cm hjå hannar, men eksemplar med 30 cm lange støyttenner er heller ikkje uvanleg.
Fargen varierer både med utbreiingsområdet, men er jamnast mørk grå til brun. Om våren skifter dei til den mykje tynnare sommarpelsen over ei periode på tre månader, før vinterpelsen nesten med det same tek til å veksa ut att. Ungane har lyse, langsgåande striper.
Storleiken til villsvina varierer mykje med kvar bestanden held til. Dei nordlegaste villsvina er vanlegvis tyngre og meir kompakt bygde enn dei heilt sørlege. I Sentral-Europa er hoene vanlegvis 130 til 140 cm lange og med masse mellom 55 og 70 kg, medan hannane er 140 til 150 cm lange og ein masse på mellom 80 og 90 kg.
Villsvin i Kaukasus og områda rundt vert langt større. Her kan hannar bli så mykje som to meter lange og med masse opp til 200 kg. I 2015 vart det i Sverdlovsk oblast i Russland skote eit villsvin med ein masse på over 500 kg.[2]
Villsvin lever i dag i Europa, Nord-Afrika, Asia, Sumatra, Java og Taiwan. Det finst også forvilla bestandar i mellom anna Australia, New Zealand og Nord- og Sør-Amerika. Det er også utrydda frå fleire stader, som Noreg. Her finst berre villsvin som har vandra inn frå Sverige, der bestanden hovudsakleg består av rømte tamdyr.[1]
Som ein forstår av det store utbreiingsområdet, er villsvinet særs tilpassingsdyktig. Dei harde hjørnetennene gjer det mogleg for dei å finna mat i jorda på stader der dei fleste andre dyr kjem til kort; noko som rett nok avgrensar utbreiingsområdet deira i nord, der bakken frys om vinteren, men som likevel har ført til at dei trivst i ei rekkje ulike økosystem.
Ein finn dei difor i mange ulike slag økosystem; frå dampande regnskog via tørr barskog til forstader i tyske byar. I mai 2003 blei det skote to vaksne eksemplar på Alexanderplatz i Berlin.
I tropiske og subtropiske habitat tilpassar villsvinet seg klimaet ved å redusera pelsen og underhudsfeittlaget. Her er dei meir avhengige av vatn enn andre stader, og er difor ikkje å finna i ørkenstrok eller andre turre område.
Villsvin er mest aktive om natta og i skumrings- og demringstida, men er til dels òg dagaktivt.[1] Lever i lauvskog og på stepper.
Villsvinet er stort sett altetande, men plantekost utgjer størsteparten av føda.[1]
Hoer og ungdyr opptrer i mindre flokkar, medan eldre hannar stort sett lever åleine utanom i paringstida.[1] Den vanlegaste familieorganiseringsmodellen er den med ei mor og det yngste kullet hennar; stundom òg nokre av dei nest yngste. Desse smågruppene bryt opp når mattilfanget i eit område vert for knapt til å brødfø heile gruppa.
Hannar vert jaga vekk av mor si når dei vert kjønnsmogne. Då dannar dei ungdomsgrupper der dei lever i lag i vanlegvis minst eitt år. Vidare løyser gruppa seg opp, og dei einskilde hannane går til kvar sine mor/born-grupper. Her følgjer dei mora i gruppa eit bel utan nokosinne å bli heilt fullverdige medlemer av gruppa.
Paringstida er om vinteren. Ungane vert fødde knappe fire månader etter paringa, med typiske kull på 4–6 ungar.[1] I samband med fødselen lager hoa eit «fødereir» i form av ei grop i bakken kledd med vegetasjon.[1] Ungane held seg saman med mora på staden dei er fødde i tre veker. Mora er særs hissig på å verja avkjømet sitt, og vik ikkje attende for å gå til åtak på menneske.
På leiting etter føde kan villsvin rota kraftig opp i det øvste jordlaget, og kan på den måten gjera skade i avlingar.[1]
I gresk mytologi er det to villsvin som særleg utmerker seg: det erymantiske villsvinet Herakles jakta på som èin av dei tolv bragdene sine, og det calydoniske villsvinet som vart nedkjempa av eit jaktlag beståande av dei fleste store greske heltane.
Norrøn mytologi nemner villsvin først og fremst i samband med fruktbarheitsgudane Frøy og Frøya. Dette syskenparet har begge kvart sitt svin å ri på, høvesvis Gullinbuste og Hildesvini.
I hinduismen er den tredje avataren til Vishnu eit villsvin ved namn Varaha.
I keltisk mytologi er villsvinet eit heilagt dyr, vigd til gudinna Arduinna. Mange keltiske og irske segner fortel om jakt på desse dyra; m.a. historia om korleis Fionn mac Cumhaill dreiv rivalen sin Diarmuid Ua Duibhne i døden.
På tida til det andre Persarriket vart villsvina respekterte som modige og fryktlause krigarar. Adjektiva «Boraz» eller «Goraz», som tydde «villsvin», vart stundom brukt som tilnamn til store hærmenn og stridskjemper. Namnet til hærføraren Shahrbaraz (som mellom anna erobra Egypt) er sett saman av orda «shar» (rike) og «boraz», og tyder «kongedømmet sitt villsvin».
Villsvinet er eit svin som lever vilt i størsteparten av Europa og Asia, og delar av Nord-Afrika. Det liknar på sin etterkommar grisen, men dei er meir hårete og mindre feite. I Noreg førekjem dei berre som streifdyr frå forvilla svenske bestandar, og jakt på dei er tillate heile året.
Villsvin (Sus scrofa) er et altetende klovdyr som tilhører svinefamilien (Suidae) og kan være både primærkonsument og sekundærkonsument i næringskjeden. Arten, som regnes som tamgrisens (S. s. domesticus) progenitor, er naturlig utbredt i Eurasia og Nord-Afrika, herunder også i deler av Fennoskandia. I Norge er arten nå observert å ha fått levedyktige unger i Halden kommune, og den vil trolig spre seg videre siden den svenske bestanden har hatt en eksplosiv utvikling. Villsvin er også innført til mange andre steder, som til Nord-Amerika og Australia.
Villsvin er store dyr, men størrelsen kan variere betraktelig. Kroppslengden blir normalt omkring 90 til 180 cm og vekten omkring 50 til 200 kg hos ekte villsvin, men det finnes eksempler på at forvillede tamsvin (som blir til villsvin igjen) kan bli betydelig større enn dette. Kroppen er slank og mangler tamgrisens fettlag. Lemmene blir dessuten lengre. Nordlige bestander ser ut til å bli noe mer langbente enn sørlige. Villsvinet har smalere skalle og et betydelig lengre tryne enn tamgrisen. Villsvin har dessuten alltid stående ører.
Arten utvikler gråbrun pels over hele kroppen, som gjerne blir gråere med alderen. I tempererte områder blir den tykk og varmeisolerende.
Villsvin mangler svettekjertler og må regulere kroppstemperaturen gjennom endret atferd og aktivitetsnivå. Sølebad er i så måte effektivt til å beskytte seg mot både ultrafiolett bestråling fra solen og overoppheting.
Svin har et tannsett som minner mye om menneskets, også villsvinet. Tyggeknutene på jekslene er imidlertid både flere, høyre og kraftigere enn våre. I hver kjevehalvdel har det 3 fortenner, 1 hjørnetann, 4 premolarer og 3 molarer (44 tenner i alt).
Hos villsvinhannen vokser |hjørnetennene i over- og underkjeven ut til sylskarpe dolkelignende krumme støttenner. Dette er imidlertid ikke egentlig støttenner, men hoggtenner. Hoggtennene i overkjeven krummer seg ut og oppover og sliper mot hoggtennene i underkjeven når munnen åpnes og lukkes. Dette gir hoggtennene en knivlignende, sylkvass flate der de møtes. Hos hannen vokser disse tennene livet ut.
Villsvinet har en spesielt godt utviklet luktesans og god hørsel og smakssans. Luktesansen brukes aktivt til å finne mat og å oppdage farer. Synet er derimot mindre utviklet. Øynene sitter på siden av hodet og indikerer at synet primært benyttes til å oppdage bevegelser med, en typisk forsvarsmekanisme for fluktdyr. Retningssynet er da gjerne sterkt redusert.
En rekke (mer en tjue) underarter har blitt beskrevet i tillegg til tamgris, men bare fire har generell aksept blant forskere og taksonomer på internasjonalt nivå. I tillegg til de nevnte fire underatene (opplistet nedenfor) regner mange Sus scrofa ssp. riukyanus som en egen underartart. Dette er et villsvin som lever eksklusivt på Ryukyu-øyene (Japan), der den regnes som sårbar med hensyn til utryddelse på grunn av utstrakt jakt. Flere regner også Sus scrofa ssp. leucomystax (japansk villsvin) som en egen underart, selv om dette er mer kontroversielt. Revideringer med hensyn til underartene vil derfor kunne redusere eller endre antallet.
Villsvin er sosiale dyr som danner flokker som består av purker, unger og ungdyr. Voksne hanner forlater flokken og lever som solitære dyr. De har bare samkvem i parringstiden. Dyra tilbringer storparten av dagen på leting etter mat.
Fra Europa er det kjent at villsvinflokken kan bestå av opptil 100 dyr, selv om flokkstørrelsen mer typisk teller omkring 20 individer. Disse flokkene kan ferdes over store områder, men villsvinet har ikke et bestemt migreringsmønster. Hannene ferdes gjerne over et område som kan være opp mot dobbelt så stort som hunnenes.
Villsvin er normalt ikke aggressive, men kan angripe mennesker om de føler seg truet. Dette gjelder spesielt råner i brunst og purker med unger.
Villsvin har et enormt formeringspotensiale. Paringstiden varierer med habitatet. I temperert klima føder purka gjerne på vårparten, mens de føder året rundt i tropisk klima. I paringstiden slåss hannene om retten til å parre seg, og da brukes de sylkvasse hjørnetennene som våpen. Som et forsvar mot sår i slike kamper har derfor villsvinet utviklet spesielt tykk hud på framre del av buken. Purka er brunstig i ca. 21 dager, hvorav hun er mottagelig i tre dager.
Ungene fødes etter 100-140 dager (115 dager i snitt). Kullet består vanligvis av 4-8 unger, selv om kull på opp mot 12 unger kan regnes som normalt. Ungene, som har stripet pels i den første tiden, når kjønnsmodenhet når de blir omkring 8-10 måneder gamle, men purka vil vanligvis ikke parre seg på nytt før ungene er omkring 18 måneder gamle. I spesielt næringsrike strøk kan imidlertid purka produsere mer enn ett kull i året. Hannene parrer seg normalt ikke før de er omkring 5 år gamle, fordi de ikke er fysisk i stand til å konkurrere om purkenes gunst på et tidligere tidspunkt.
Purka føder ungene i et reir hun har bygd av gress og strå. De blir i reiret den første tiden. Ungene dier purka til de blir omkring 3-4 måneder. Hun er svært beskyttende, men allikevel når normalt bare omkring halvpartene av ungene opp til kjønnsmodenhet. Selvstendige blir de først i tiden like før mora parrer seg på nytt.[3]
Villsvin er altetere med en opportunistisk diett. Svinedyrene har en fantastisk luktesans, som setter dem i stand til å finne mat på steder der andre dyr normalt ikke ville funnet noe. Det kraftfulle trynet gjør dem i stand til å rote opp jorda, slik at de kommer til føde som ligger gjemt i bakken. Dyrene spiser blant annet sopp, korn, frukt, rotfrukter, grønnsaker og andre plantevekster, nøtter, egg, fugl, smådyr m.m. Villsvinets enorme appetitt og varierte kosthold er en hovedårsak for artens store suksess.
Villsvin er helst skumrings- og demringsaktiv, til dels også dagaktiv, og forekommer i alle typer habitat, så lenge det finnes en stabil tilgang på vann. Arten foretrekker fuktig løvskog og stepper, primært eik- og hasselskog der dette finnes. Villsvinet er imidlertid svært tilpasningsdyktig, selv om det trives best når temperaturen holder seg over 10° celsius. I tempererte områder vil det også få problemer om snødybden blir for stor eller ved tele.
Villsvinet er en livskraftig art som er utbredt (enten naturlig eller som gjeninnført) i den tempererte og tropiske sonen i store deler av Eurasia, herunder også på øyene Sumatra, Java og Taiwan, og i deler av Nord-Afrika. Det har også blitt innført til Nord-Amerika (først kjent fra 1539, da et spansk fartøy ført av kaptein Hernando de Soto bragte med seg tamme griser til gulfregionen[4]), Australia og New Zealand, men på disse stedene har rømte dyr, som opprinnelig ble innført som matgris eller oppdrettsdyr, blandet seg med rømt tamgris. Omkring 2010 regnet australske myndigheter med at det var omkring 23 millioner villsvin der, som hvert år forårsaker skade på avlinger og lignende for omkring 9 milliarder australske dollar. Bestanden er økende og ute av kontroll ifølge myndighetene.
Villsvin ble utsatt i USA på begynnelsen av 1900-tallet og de parer seg ofte med rømte tamsvin, slik at grensen mellom ekte villsvin og ville tamsvin i Nord-Amerika er nærmest ikke-eksisterende. Fra Europa er det kjent at villsvin/tamsvin-blandinger blir langt større enn ekte villsvin. Villsvin er også importert til andre deler av verden. Også fra disse stedene er det kjent at rømt villsvin parer seg med rømt tamgris.
Villsvin finnes naturlig over store deler av Europa. Mange steder i Tyskland regner man nå bestanden som ute av kontroll. Hvert år forårsakes mer en 30 000 kollisjoner mellom villsvin og bil. I Berlin raider villsvin private hager og parker i stor skala, gjennom hele døgnet. Angrep på folk og andre dyr er også velkjent.
Villsvin finnes nå naturlig i Skandinavia og Finland, men ikke på Island. I Danmark ble villsvinet utryddet omkring 1800, men det har siden re-etablert seg i Sør-Jylland og sprer seg nå videre derfra. Disse dyra har opprinnelig innvandret fra Tyskland, der arten også har blitt re-introdusert. I Finland innvandrer villsvinet via Karelen og Russland, der det finnes i store horder. Det er også en viss sannsynlighet for at finske villsvin vil innvandre til Nord-Norge med tiden, der det kan klare å etablere seg i kyststrøkene, hvor klimaet er mildere og mer egnet.
Svenskene utryddet villsvinet på 1600-tallet, men gjeninnførte det på 1700-tallet og senere til avl på 1940-tallet. Utover på 1970-tallet rømte flere svin fra svenske oppdrettere, blant annet i Skåne, og klarte å re-etablere seg. I 1980 bestemte Riksdagen at dyr som hadde etablert seg Stockholms län skulle få leve for forskningsformål. I 1987 fantes det således en stamme på cirka 100 villsvin i Södermanland. Året etter (1988) besluttet Sveriges riksdag at villsvinet var en naturlig del av svensk fauna.
I Finland er bestanden av villsvin fortsatt ubetydelig. Den er anslått til omkring 1 000–1 300 dyr[5], som det jaktes på for sportens skyld. Den lille populasjonen er tettest i sør, mot grensen til Russland. Finske myndigheter har planer om å utradere arten, av hensyn til smittefaren for svinepest.[5] Jegerorganisasjonene har imidlertid motsatt seg full utryddelse.[6]
Også i Danmark er bestanden av villsvin fortsatt ubetydelig. Den største populasjonen befinner seg i Sønderjylland, der antallet trolig teller omkring 200 dyr på et inngjerdet område i Tofte Skov ved Lille Vildmose, men det er også registrert villsvin andre steder i Danmark, blant annet på Nordvestjylland. Hvor mange villsvin som lever fritt der er imidlertid uklart.[7]
Den svenske villsvinstammen talte trolig omkring 80 000 dyr i 2006, da det ble felt over 25 000 dyr der.[8] I 2012 ble bestanden regnet å være på minst 150 000 dyr, hvorav cirka 60 000 blir skutt årlig.[9] Bestandsestimatene for den svenske bestanden er imidlertid svært varierende. Noen hevder den er på cirka 200 000 dyr, andre at populasjonen er på omkring 500 000 dyr.[10]
Villsvin fantes langs kysten i Sør-Norge for 7 000 år siden. Det bekrefter tallrike funn etter boplasser og jegerfolk fra eldre steinalder. Ved overgangen mellom yngre steinalder og bronsealder forsvant (trolig) villsvinet fra Vestlandskysten, men det antas at temmede villsvin fortsatt ble holdt der. Det er uklart akkurat når det ble utryddet i resten av Norge, men det kan ha skjedd omkring år 500 f.Kr.[11]
Det er uklart hvor mange villsvin som finnes i Norge, men mange dyr er observert siden 2008 i Halden, Aremark og Rømskog kommuner[12], og flere er også skutt. I november 2012 kunne Nationen melde om den første registrerte kollisjon mellom tog og villsvin i Norge, som skjedde i Halden kommune[13]. Det hadde i løpet av høsten vært flere kollisjoner mellom bil og villsvin i Halden og Aremark.[14]. Lenger fra svenskegrensen ble i 2015 ett villsvin skutt i Lørenskog.[15] I 2016 ble et streifdyr skutt i Nannestad[16]. På grunn av stor bestandsvekst i Sverige er det forventet økt innvandring sørfra, gjennom Østfold, og arten vil trolig ikke begrenses i utbredelse av norske klima- og snøforhold.[17]
I 2018 vurderte Vitenskapskomiteen for mat og miljø (VKM) hvilke konsekvenser det kan ha for miljø og helse dersom villsvin etablerer seg i Norge. Beregningene viser at det er plass til og egnet habitat for opptil 220 000 dyr i et 50-årsperspektiv. Hvis man tar hensyn til topografi og naturlige hindringer for spredning, er det realistisk at det er ca. 40 000 villsvin i Norge i 2030.[18]
Villsvinet bidrar til et bredt mangfold gjennom å rote opp jorda og spre frø i de områder dyra ferdes, selv om den lokale bonden sjelden setter pris på dette dyrets aktivitet/herjinger på dyrket mark. I områder der villsvinet er tallrikt kan rotingen i jordsmonnet også være svært ødeleggende for en rekke overflatearter. I mange land blir derfor villsvinet regnet som en pest og plage.
I Europa har ikke villsvinet andre naturlige fiender enn ulv og menneske, selv om villsvinungene naturlig nok må finne seg i å bli byttedyr for et noe større utvalg av rovpattedyr. I Østen er villsvinet også byttedyr for de store kattedyrene, som tiger, løve, leopard og snøleopard.
Villsvinkjøtt regnes som en delikatesse. Mennesket jakter villsvin over hele artens utbredelsesområde, både som matauk og som jakttrofé. For sistnevnte årsak er det spesielt hanner det jaktes på, siden disse ofte har praktfulle hoggtenner av elfenbein.
I Norge er det tillatt å jakte villsvin året rundt, siden denne arten egentlig ikke hører hjemme her lenger. Arten står derfor også oppført på norsk svarteliste, men mange mener også at villsvinet godt kan bli en del av norsk fauna igjen.
Villsvin er kjent som en betydelig aktør i spredning av sykdommer. Dette gjelder blant annet sykdommer som brucellose (smittsom kalvekasting), leptospirose, munn- og klovsyke, japansk hjernebetennelse (encefalitt) med mer.
Villsvin (Sus scrofa) er et altetende klovdyr som tilhører svinefamilien (Suidae) og kan være både primærkonsument og sekundærkonsument i næringskjeden. Arten, som regnes som tamgrisens (S. s. domesticus) progenitor, er naturlig utbredt i Eurasia og Nord-Afrika, herunder også i deler av Fennoskandia. I Norge er arten nå observert å ha fått levedyktige unger i Halden kommune, og den vil trolig spre seg videre siden den svenske bestanden har hatt en eksplosiv utvikling. Villsvin er også innført til mange andre steder, som til Nord-Amerika og Australia.
Multimedia w Wikimedia Commons Dzik euroazjatycki[3], dzik[4] (Sus scrofa) – gatunek dużego, lądowego ssaka łożyskowego z rodziny świniowatych (Suidae). Sus scrofa jest jedynym przedstawicielem dziko żyjących świniowatych w Europie. Jest przodkiem świni domowej[5].
Gatunek inwazyjny poza naturalnym zasięgiem występowania[6].
Dzik jest popularnym zwierzęciem łownym i jako taki doczekał się w języku myśliwych wielu szczegółowych określeń, pozwalających w krótkich słowach opisać zwierzę i jego zachowanie. Z czasem część tej terminologii weszła do języka codziennego, a także języka zoologów[7]. W Polsce dzik jest pospolitym przedstawicielem tzw. zwierzyny czarnej, od trzeciego sierpnia 2017 nie podlega ochronie sezonowej. Samica dzika nazywana jest lochą, samiec odyńcem, a młode warchlakiem, warchlak o charakterystycznym paskowym umaszczeniu – pasiakiem.
Jako zwierzyna dzik został najprawdopodobniej introdukowany przed wiekami przez człowieka na Sardynii, Korsyce i Andamanach[8].
W Afryce przed kilkoma stuleciami dzik występował licznie na północ od Sahary oraz w dolinie Nilu, aż po obszary na południe od Chartumu w Sudanie. Dziś gatunek ten jest w północnej Afryce rzadki. Podgatunki, które żyły niegdyś od południowej Turcji po Palestynę (Sus scrofa libycus), jak i od Egiptu po Sudan (Sus scrofa barbarus), uważa się za wymarłe. Na Półwyspie Arabskim dzik występuje jedynie na skrajnej północy.
Obszar występowania zmieniał się w przeciągu stuleci kilkakrotnie, w zależności od zmian klimatycznych, jak i wpływów antropogenicznych. W ostatnich stuleciach na wielkość obszaru występowania wpływała przede wszystkim intensyfikacja rolnictwa, jak i związany z tym wzrost polowań. W Wielkiej Brytanii dzik został wytępiony w XVII wieku, jednak wiele dzików hodowlanych uciekło z farm i wracają na niektóre tereny dawnego występowania (Kent, East Sussex, Dorset)[9]. W Danii ostatnie osobniki upolowano na początku XIX wieku. Do roku 1900 dzik znikł w Tunezji i Sudanie, do 1940 w wielu regionach Niemiec, Austrii, Szwajcarii i Włoch. Zwierzę wytępiono również w Szwecji.
Jeszcze w początkach XX wieku dzik był w Polsce uważany za szkodnika jako sprawca szkód w uprawach rolnych. Nie obowiązywały żadne zasady ochrony gatunku, nie obowiązywały okresy ochronne i nie prowadzono dokarmiania. W latach 30. liczebność dzika w kraju spadła do zaledwie około 16 tysięcy. Jeszcze w latach 50. dzik prawie nie występował w centralnej i wschodniej części Polski. Wzrost liczebności populacji tego gatunku w późniejszych latach związany jest przede wszystkim z powstaniem upraw wielkołanowych. W roku 2006 liczebność na terenie Polski wynosiła ok. 177 tys. Powrót do większej populacji dzików pozytywnie wpływa na rozwój ekosystemu, m.in. poprzez redukcję liczby larw owadzich szkodników zimujących w ściółce lub spulchnianie gleby, jest jednak ograniczany ze względu na interesy rolników (dochody z upraw) oraz myśliwych (dochody z łowiectwa)[10].
Obecny, naturalny zasięg występowania dzika obejmuje tereny od północnych krańców Afryki przez środkową i południową Eurazję. Gatunek nie występuje na północy Półwyspu Skandynawskiego, Finlandii i północnej części Rosji[11]. Na Sachalinie odkryto jedynie jego kopalne pozostałości. Nie występuje również w suchych pustyniach Mongolii, wysokich górach Azji Środkowej, jak i na Wyżynie Tybetańskiej[12].
W Polsce bardzo licznie występuje na terenie całego kraju, w Tatrach nieliczny, dochodzi do górnej granicy lasu, powyżej 1400 m n.p.m.[13]
Dzik jest eurytopem, unika tylko terenów otwartych i górskich. Zasiedla głównie obszary o dużej lesistości, ponieważ w lasach znajduje pokarm oraz schronienie. Idealnym siedliskiem dla niego są lasy liściaste i lasy mieszane, gdzie znajduje się najwięcej typowego dla niego pokarmu. Optymalnym środowiskiem dla tego gatunku są prawdopodobnie lasy łęgowe.
Obserwuje się pojawianie dzików, w tym loch z warchlakami, na terenie wielu miast, gdzie przychodzą, aby żerować w śmietnikach i na wysypiskach.
Duży ssak o krępej budowie, z silnie rozwiniętą przednią częścią ciała i wyraźnie niższym zadem. Przeciętnie osiąga 1,1–1,5 m, a największe osobniki do 2 m długości ciała bez ogona. Na krótkiej, grubej i muskularnej szyi osadzony jest klinowaty łeb o małej mózgowioczaszce i dużej trzewioczaszce. Oczodół otwarty – bez pierścienia kostnego występującego u większości parzystokopytnych[14]. Część przedoczna wyciągnięta w długi ryj (gwizd). Przednią krawędź ryja tworzy chrzęstna płytka nosowo-wargowa, tzw. tarcza ryjowa, zwana przez myśliwych tabakierą. Tarcza ryjowa jest naga, silnie unerwiona i dobrze umięśniona, nawilżana wydzieliną gruczołów tarczy ryjowej.
Wysoko osadzone, stojące uszy (słuchy) w kształcie trójkąta są silnie owłosione. Oczy dzika (świece) są małe, brunatne i wysoko położone. Silne, czteropalczaste nogi (biegi) średniej długości. Palce środkowe (III i IV) są większe i dłuższe, zakończone racicami, a palce zewnętrzne (II i V) mniejsze i krótsze, zakończone stosunkowo dużymi raciczkami (szpilami) o półksiężycowatym kształcie. Na twardym terenie raciczki nie dotykają podłoża, natomiast na miękkim pozostawiają charakterystyczny trop.
Na końcu stosunkowo długiego ogona znajduje się pęk długich włosów (chwost). Skóra dzika ma czarny kolor. Pokryta jest okrywą włosową złożoną z twardej, elastycznej szczeciny (pióra) oraz gęstych włosów wełnistych. Samice mają po 6 par sutków.
Podstawowe dane Długość ciała 90–200 cm[15] Wysokość w kłębie 55–110 cm[15] Długość ogona 15–40 cm[15] Masa ciała samce 54–320 kgUbarwienie dzika jest zmienne, latem ciemniejsze. Może przechodzić od niemal czarnego przez brązowoczerwone po płowe. Z powodu zwyczaju tarzania się w błocie jest zbliżone do barwy gleby występującej w rejonie życia osobnika. Niekiedy sierść na bokach jest tak pozlepiana żywicą, że tworzy pancerz zwany usmołem. Młode dzika, warchlaki, do 3–4 miesiąca życia mają wzdłuż tułowia czarne pasy (stąd nazwa pasiak).
U tego gatunku jest wyraźnie zaznaczony dymorfizm płciowy. Odyniec (samiec) jest znacznie większy od lochy (samicy), a w starszym wieku bardzo rozrastają mu się fajki (kły górne). Dolne kły, zwane szablami, krzyżują się z fajkami i tworzą bardzo groźny oręż tego zwierzęcia. Sus scrofa ma największą spośród lądowych ssaków łożyskowych liczbę zębów. W uzębieniu występują wszystkie kategorie zębów, zarówno w łuku górnym, jak i dolnym. Zęby boczne są typu bunodontycznego.
Wzór zębowy I C P M 44 = 3 1 4 3 3 1 4 3Najczulszym zmysłem dzików jest węch. Mają także bardzo dobrze rozwinięte zmysły dotyku, smaku i słuchu. Wzrok tych zwierząt jest prawdopodobnie dobry, chociaż przez rozłożenie oczu po bokach głowy nie widzą dobrze tego, co dzieje się z przodu ciała[17].
Zwierzę stadne, żyjące w grupach rodzinnych nazywanych watahami. W skład gromady wchodzi od kilku do dwudziestu osobników obu płci: stara locha – przewodniczka – oraz lochy z warchlakami (młode od dnia urodzenia do mniej więcej dnia 31 marca roku następnego). Pozostałe osobniki są słabiej związane ze stadem. Odyńce rzadko wiążą się z grupą, zwykle bytują samotnie. Watahy przebywające na wspólnych żerowiskach tworzą zgrupowanie liczące do 100 osobników.
Dziki w ciągu dnia odpoczywają w barłogach lub tarzają się w błocie. Wieczorem osobniki wyruszają na żer i pod osłoną nocy wychodzą z lasu na pola. Mogą być szkodnikami upraw.
Biegają kłusem, galopem lub skokami. W galop zrywają się rzadko i potrafią nim przebiec tylko kilkaset metrów. Dobrze pływają, dlatego występują na jeziornych i rzecznych wyspach.
Dziki czyszczą skórę z pasożytów ocierając się (czochrając się) o pnie drzew.
Dzik jest agresywnym zwierzęciem i w niektórych sytuacjach odważnie szarżuje na wroga. Lochy z potomstwem są szczególnie niebezpieczne.
Dzik jest typowym wszystkożercą. Żywi się m.in. żołędziami, orzeszkami buczynowymi. Jest utrapieniem rolników – ryjąc, potrafi poczynić wielkie szkody, zwłaszcza w uprawach roślin bulwiastych. W runie znajduje dżdżownice, owady, gryzonie, których nory odnajduje węchem, kłącza roślin, grzyby. Zjada nawet padlinę. Zdobywa pokarm głównie przekopując ziemię swym wrażliwym, wydłużonym ryjem (gwizdem).
Okres godowy, zwany u dzików huczką, w strefie klimatu umiarkowanego trwa zimą – od listopada do stycznia. W cieplejszych regionach gody mogą się odbywać o każdej porze roku. Odyńce często staczają pomiędzy sobą walki o dostęp do samic.
Faza estrus u samicy trwa 21 dni. Przez 3 kolejne dni locha jest zdolna do zapłodnienia. Po 16–20 tygodniowej ciąży samica może wydać na świat nawet 12 młodych w jednym miocie. Zwykle rodzi 4–8, przy czym liczebność młodych w miocie rośnie z wiekiem samicy. Przed porodem locha układa sobie z roślin, ukryte w bezpiecznym miejscu, legowisko, zwane barłogiem.
Młode dziki rodzą się z otwartymi oczami i przez pewien czas pozostają w barłogu ogrzewając się wzajemnie ciałami. Młode są bardzo nieodporne na niskie temperatury i jak na parzystokopytne mocno uzależnione od troskliwej opieki matki. W ciągu pierwszych dni walczą o miejsce przy sutkach, ale później ustala się już hierarchia karmienia. Po kilkunastu dniach ruszają za matką i rozpoczynają samodzielne żerowanie. Ssą lochę przez 3 miesiące. Po 10 miesiącach wyglądają już jak osobniki dojrzałe. Dziki w naturze dożywają 40 lat.
Dotychczas wyróżniono kilkadziesiąt podgatunków dzika. Poniżej przedstawiono najczęściej akceptowane przez badaczy[18][3], w nawiasach podano orientacyjny zasięg występowania danego podgatunku:
Niektórzy autorzy[19][20] proponują uznać tylko cztery z wymienionych podgatunków:
Wśród podgatunków dzika często jest wymieniana pod nazwą Sus scrofa domestica lub Sus domestica – świnia domowa. Świnia domowa jest udomowioną formą dzika, a nie jego podgatunkiem. Jej naukowa nazwa to Sus scrofa f. domestica, gdzie „f.” jest skrótem od słowa „forma”.
Sus scrofa może krzyżować się ze świnią brodatą (Sus barbatus) i świnią celebeską (Sus celebensis)[15]. Hybrydy dzika i świni domowej nazywane świniodzikami dają płodne potomstwo.
Dziki odgrywają istotną rolę w ekosystemach leśnych i polnych. W poszukiwaniu pokarmu zdzierają wierzchnie warstwy gleby, spulchniając ją i mieszając ze ściółką. Dziki zjadają padlinę, gryzonie oraz larwy i poczwarki owadów, w tym wielu szkodników lasu, przez co przyczyniają się do przywrócenia równowagi ekologicznej między światem owadów a drzewostanem. Zjadają również chore ssaki i ptaki, ograniczając w ten sposób przenoszenie chorób[21]. Młode dziki stanowią pokarm wielu drapieżników.
Z gospodarczego punktu widzenia dziki wyrządzają sporo szkód w przyleśnych uprawach rolnych oraz łąkach. W Polsce wyrządzają szkody zwłaszcza w uprawach roślin okopowych (ziemniak, burak, rzepa i marchew), zbożowych i bobowatych[15]. W lasach niszczą mrowiska.
Dziki są zwierzętami łownymi zaliczanymi do zwierzyny grubej – czyli takiej, do której strzela się kulą, a nie śrutem – i tzw. zwierzyny czarnej. Poławiane przez człowieka głównie dla mięsa. Przed wynalezieniem materiałów syntetycznych ze skóry dzików wykorzystywano szczecinę. Wyprawiona skóra oraz kły dzików – w gwarze myśliwskiej nazywane orężem – stanowią cenione trofea łowieckie. Kępki włosów pobierane z grzbietu dzika są wykorzystywane przez myśliwych jako element dekoracyjny do kapelusza[22].
Udomowioną formą dzika jest świnia domowa (Sus scrofa f. domestica) opisywana często pod nazwą Sus domestica, choć nie jest odrębnym gatunkiem.
Dokładny czas i miejsce domestykacji dzika nie są znane. Przypuszczalnie, ok. 11 tys. lat temu (9 tys. lat p.n.e.) niezależnie od siebie zostały udomowione dwa jego podgatunki: europejski i azjatycki. Już Karol Darwin wyróżnił wśród udomowionych świń dwie podstawowe formy, które traktował jako odrębne gatunki i opisał pod nazwą Sus scrofa dla formy europejskiej i Sus indicus dla azjatyckiej[23]. Badania genetyczne sugerują, że udomowienie miało miejsce w Chinach i na Bliskim Wschodzie, skąd świnie trafiły do Europy. Odkrycia na stanowiskach archeologicznych w Turcji wskazują na nasilenie relacji pomiędzy ludźmi a dzikami w drugiej połowie IX tysiąclecia p.n.e. Istnieje przypuszczenie, że w Europie rozwinęły się dwie linie rozwojowe świń, co może oznaczać, że poza Chinami istniały inne ośrodki domestykacji[24]. Badacze próbują ustalić, czy udomowione świnie pojawiły się w jednym miejscu na świecie i zostały szeroko rozprzestrzenione, czy też – na co wskazują wyniki dotychczasowych badań – wraz z rozwojem cywilizacji rozprzestrzeniła się „technologia” udomowienia dziko żyjących świniowatych i wiedza ta została wykorzystana w wielu regionach Europy i Azji[25].
Walory mięsa z dzika oraz łatwość jego utrzymania na terenie zamkniętym skłania ludzi do prowadzenia chowu dzików niezależnie od chowu wielu ras świni domowej. W Polsce do prowadzenia chowu dzików wymagana jest zgoda ministra właściwego do spraw środowiska[26].
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Sus scrofa został zaliczony do kategorii LC (least concern – niskiego ryzyka)[27], a występujący na japońskich Wyspach Nansei (Riukiu) podgatunek S. s. riukiuanus w kategorii VU (vulnerable – narażony na wyginięcie)[28].
Na dziki poluje wiele drapieżników, m.in. wilki, niedźwiedzie, duże koty, krokodyle, węże, jednak największym zagrożeniem pozostaje człowiek[17]. Większość spośród zwierząt polujących na dziki atakuje tylko warchlaki, ponieważ dorosły dzik jest bardzo niebezpiecznym zwierzęciem; odnotowano nawet przypadki, w których dzik zmuszony do samoobrony zabił niedźwiedzia. Wpływ drapieżników innych niż człowiek na populację dzika jest pomijalny[29].
W polskim prawie łowieckim dzik nie jest objęty ochroną sezonową. Od 3 sierpnia 2017 Minister Środowiska zniósł całkowicie okres ochronny (również na lochy) umożliwiając polowania na dziki (wszystkie) przez cały rok, wywołując oburzenie myśliwych i grup broniących praw zwierząt. Polowania zbiorowe na dziki można prowadzić w terminie od 1 października do 15 stycznia (rozporządzenie Ministra Środowiska). Liczebność polskiej populacji dzika szacowana jest obecnie na ok. 270 tys. osobników (dane GUS na podstawie inwentaryzacji z marca 2011 r.; źródło: Brać Łowiecka 11/2011).
Polskie Ministerstwo Środowiska zaplanowało na pierwsze dwa miesiące 2019 roku akcję depopulacji dzików z powodu epidemii afrykańskiego pomoru świń. Polska Akademia Nauk gruntownie skrytykowała to ostateczne rozwiązanie. Z przyrodniczego punktu widzenia, wytępienie dzików nie jest w stanie zatrzymać rozprzestrzeniania ASF wśród trzody chlewnej. Co więcej, wskutek zaburzenia równowagi ekosystemu doprowadzi pośrednio do gwałtownego wzrostu zachorowań wśród ludzi na ciężkie choroby przenoszone przez drobne zwierzęta leśne – mogą to być, między innymi: borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu, wścieklizna, gorączka krwotoczna HFRS. List protestacyjny do premiera Mateusza Morawieckiego do dziesiątego stycznia 2019 został podpisany przez ponad 800 uczonych[30].
Ze względu na ryzyko zarażenia ciężką chorobą pasożytniczą, jaką jest włośnica, mięso z dzika należy przed spożyciem poddawać badaniu weterynaryjnemu[31].
Dziki są podatne na zakażenie wirusem ASF. Są nosicielami herpeswirusa świń, wywołującego u nich chorobę Aujeszkyego[32].
Jedną z bardziej znanych legendarnych mistyfikacji jest tzw. Hogzilla – monstrualnych rozmiarów dzik. W rzeczywistości mierzył on 2,25–2,4 m, a nie jak przypuszczano 3,60 m, i ważył ok. 360 kg, a nie ok. 450 kg. Został upolowany 17 czerwca 2004 przez amerykańskiego myśliwego Chrisa Griffina. Hogzilli został poświęcony film dokumentalny wyemitowany w 2005 r. w kanale telewizyjnym National Geographic.
Dzik był obecny w większości mitologii powstałych na terenie jego występowania. W Babilonii był przedstawiony jako posłaniec bogów, a jego mięso było objęte w określonych dniach zakazem spożywania. U ludów celtyckich zwierzę to symbolizowało druidów, szanowano je za to, że żywiło się żołędziami świętego dębu i stworzonymi przez pioruny truflami. Jego mitologicznym przeciwnikiem był niedźwiedź. Z powodu odstającej szczeciny przypominającej promienie, dzik był kojarzony ze Słońcem i towarzyszącymi mu bóstwami (np. Apollem), ale i z mrokiem, zimą (Set).
W mitologii skandynawskiej bóg płodności Freyr związany był z dzikiem. Posiadał on przedstawiciela tego gatunku, odyńca stworzonego przez karły ze złota, zwanego Gullinbursti. W Walhalli bohaterowie skandynawscy jedli mięso dzika Sahrimnira, by posiąść jego siłę.
W mitologii greckiej, poza Apollem, dzik symbolizuje Aresa, Artemidę, Hermesa, Posejdona. Zabicie dzika erymantejskiego było jedną z prac Heraklesa, greccy herosi polowali także na dzika kalidońskiego. Dziki były też uosabiane z uczciwością. W Iliadzie Agamemnon przysięga nad ciałem ofiarowanego bogom dzika[33].
Dzik w wielu mitologiach był też przyczyną śmierci bóstw i bohaterów, m.in. Ozyrysa, Adonisa, Zeusa kreteńskiego, Ankajosa, Diarmuida.
W hinduizmie w dzika wciela się Wisznu.
U Słowian połabskich istniał mit o olbrzymim, straszliwym odyńcu, jego tarzanie się w kałuży zwiastowało wojnę[34].
Totemiczną rolę dzika podkreśla duża liczba jego wotywnych brązowych przedstawień z różnych części Europy.
Dzik występuje także w legendzie o powstaniu Kielc. Według tej legendy Kielce swą nazwę wywodzą od dorodnych kłów jakiegoś wielkiego stworzenia – najprawdopodobniej dzika. W sercu Kielc na pamiątkę tego wydarzenia znajduje się pomnik dzika o wdzięcznej nazwie „Kiełek”
Dzik w czasach antyku posiadał cechy walecznego wojownika, jak i potwora, budzącego grozę. Określano go takimi słowami jak np. acer (gwałtowny), ferox (zapalczywy), ferus (dziki), fremens (warczący), fulmineus (piorunujący), rubicundus (porywczy), suevus (wściekły), spumans (toczący pianę), torvus (groźny), videntus (brutalny).
W judaizmie dzik jest symbolem wrogów Izraelitów. W Starym Testamencie jest przedstawiony jako niszczyciel winnicy bożej (Zrył ją dzik z lasu, a odyniec spasł ją[35]). Podejście to kontynuuje tradycja chrześcijańska, uosabiając dzika z diabłem[36].
Już pierwsze okręty bojowe miały na dziobach wyrzeźbiony wizerunek dzika, ponieważ zwierzę to ryje ziemię, tak jak statek fale. Zwierzę to było symbolem króla Ryszarda III. Na znak gościnności umieszczano jego łeb nad drzwiami oberży.
Zdarzało się także, że zmieniano starsze podania i mity, jak np. opowieść o królu Arturze, który w pierwotnej wersji ściga białą lochę, natomiast od XII w., według powieści Chretiena de Troyes, poluje już na białego jelenia.
Sylwetka dzika została uwidoczniona na polskich znaczkach pocztowych oznaczonych numerami 1491, 2107 – seria Zwierzyna i 2603[37].
Informacje w projektach siostrzanych
Multimedia w Wikimedia Commons 
Cytaty w Wikicytatach 
Definicje słownikowe w Wikisłowniku 
Systematyka w Wikispecies Dzik euroazjatycki, dzik (Sus scrofa) – gatunek dużego, lądowego ssaka łożyskowego z rodziny świniowatych (Suidae). Sus scrofa jest jedynym przedstawicielem dziko żyjących świniowatych w Europie. Jest przodkiem świni domowej.
Gatunek inwazyjny poza naturalnym zasięgiem występowania.
Dzik jest popularnym zwierzęciem łownym i jako taki doczekał się w języku myśliwych wielu szczegółowych określeń, pozwalających w krótkich słowach opisać zwierzę i jego zachowanie. Z czasem część tej terminologii weszła do języka codziennego, a także języka zoologów. W Polsce dzik jest pospolitym przedstawicielem tzw. zwierzyny czarnej, od trzeciego sierpnia 2017 nie podlega ochronie sezonowej. Samica dzika nazywana jest lochą, samiec odyńcem, a młode warchlakiem, warchlak o charakterystycznym paskowym umaszczeniu – pasiakiem.
O javali (nome científico: Sus scrofa) ou javali-euroasiático, também conhecido como javardo, porco-bravo, porco-monteiro (no Pantanal[2]), porco-selvagem-euroasiático e porco-montês (as fêmeas são conhecidas como javalina e gironda),[3] é um animal artiodáctilo da família Suidae, do género Sus. Tem ampla distribuição geográfica, sendo nativo da Europa, Ásia, Ilhas Sonda e Norte da África. Em tempos recentes, a subespécie javali-europeu foi introduzida nas Américas e na Oceania.[4][5][6][7]
Dentre suas subespécies, as mais populares são o Javali-europeu (Sus scrofa scrofa) e o porco-doméstico (Sus scrofa domesticus).[4]
A palavra javali vem do árabe djabali ou hinzir-djabal, que significa "porco montanhês" ou "porco do mato".[8][9]
O tamanho e o peso adultos são largamente determinados por fatores ambientais. Javalis que vivem em áreas áridas com pouca produtividade tendem a atingir tamanhos menores do que os que habitam áreas com abundância de alimentos e água. Os javalis são animais de grandes dimensões, podendo os machos pesar entre 50 e 250 kg e as fêmeas entre 40 e 200 kg. Medem entre 1,40 e 1,80 m de comprimento e podem alcançar uma altura no garrote de 1,10 m. Altura e peso máximos já registrados em indivíduos raros giram em torno de 1,25 metros de altura no garrote e 350 kg de peso corporal. Os machos são consideravelmente maiores que as fêmeas, além de terem dentes caninos maiores. Na Europa, os animais do norte tendem a ser mais pesados que os do sul.[4][5][6][7]
A boca é provida de enormes dentes caninos afiados que projetam-se para fora da boca e crescem continuamente. Os caninos superiores são curvados para cima, e os inferiores, maiores ainda, chegam a ter 12 cm de comprimento de parte exposta. Os caninos são usados como forma de ataque e defesa, desde disputa entre machos ou luta contra predadores. O javali também consegue saltar obstáculos com até 1,50 metros de altura.[4][5][6][7]
Seus poderosos músculos do pescoço lhe conferem força para cavar até 10 cm de profundidade em solo duro e congelado, e poder levantar pedras de até 50 kg. Na corrida, sua velocidade máxima chega até aproximadamente 40 km/h, dependendo do seu peso.
O corpo do javali é robusto, peludo, e possui patas relativamente curtas. Tem uma cabeça grande, triangular, com olhos pequenos. No híbrido javaporco (cruzamento de javali com porco doméstico), o crânio é mais assemelhado ao do porco doméstico
Os quartos dianteiros do javali são mais robustos que os traseiros, enquanto que no porco doméstico ocorre o contrário; a diferença se deve à intensa seleção por variedades de porcos domésticos com mais carne levada a cabo pelos criadores.
No período de reprodução, os machos desenvolvem um revestimento de tecido subcutâneo, que pode ter 2-3 cm de espessura, estendendo-se desde as omoplatas até a anca, protegendo assim os órgãos vitais durante as lutas. Os machos ostentam uma pelagem grossa pelos testículos perto do orifício do pénis, que serve para reter a urina e assim emitir um odor forte.
Ao contrário de certas raças de porcos domésticos, os javalis são cobertos de pelagem. Os pelos são rijos e nos adultos variam de cor entre o vermelho-escuro e o acastanhado. Os filhotes apresentam cor de terra clara com listras negras, o que lhes dá uma camuflagem muito eficiente. A pelagem dos filhotes escurece com a idade.
Os porcos são uma das quatro espécies de mamíferos conhecidas que possuem mutações no receptor de acetilcolina nicotínico que o protegem contra veneno de cobra.
Sua expectativa de vida em estado selvagem gira em torno de 2 a 10 anos.
Seu principal predador natural é o lobo-cinzento, o qual caça em matilha separando o javali de seu grupo e cercando-o para atacar.
Os javalis preferem bosques com bastante vegetação onde possam esconder-se, mas também frequentam à noite áreas abertas, assim como áreas cultivadas. Em sua ampla área de distribuição, ocupam bosques temperados até florestas tropicais. Não habitam desertos nem alta montanha.
O javali tem ampla distribuição geográfica. Ocorrem na maior parte da Europa e em uma pequena parte do Norte da África, próximo ao Mar Mediterrâneo. Na Ásia, se distribuem pela Sibéria, Ásia Menor, Oriente Médio, Ásia Central, Índia, China, Japão e Sudeste Asiático até a Indonésia. Na Ásia, estão excluídos das regiões desérticas e altas cadeias de montanhas. Na América do Sul, como espécie invasora, são facilmente encontrados na Argentina, Uruguai e Brasil (especialmente nos Estados do Sul).
Antes, ocorriam ao longo do vale do Nilo até o Sudão, mas foram extintos nessa região há alguns séculos.
Na Europa, os javalis foram muito caçados e levados à beira da extinção em várias regiões, mas, nas últimas décadas, os animais têm aumentado em número e até recolonizado áreas de onde haviam desaparecido. As razões da recuperação na Europa incluem êxodo das populações humanas para os centros urbanos, com consequente diminuição de área cultivada, a reflorestação e a eliminação dos predadores naturais do javali, como o lobo e o lince.
No Reino Unido, os javalis foram exterminados ainda em finais do século XIII, mas, na década de 1990, se restabeleceram pequenos grupos selvagens na Inglaterra derivados de animais que escaparam de fazendas de javalis. Na Dinamarca e na Suécia, os javalis foram extintos no século XIX, mas voltaram a partir dos anos 1970. Na região italiana da Toscana, onde o javali foi extinto devido à agricultura intensiva, foram detectados animais nos anos 1990.
Como em toda a Europa, em Portugal a população de javalis foi muito reduzida pela caça e destruição dos seus habitats, mas desde os anos 1970 tem havido um grande aumento em número. Ocorrem em grande parte do território continental português.
Acredita-se que na América do Sul o javali-europeu tenha sido introduzido pela primeira vez na Argentina e Uruguai por volta do século XX para fins de criação.[10] No Brasil a criação de javalis e híbridos começou em grande escala em meados da década de 1990. Com a invasão de javalis que atravessaram a fronteira e ingressaram no Rio Grande do Sul por volta de 1989, e a fuga e soltura intencional por parte de vários criadores brasileiros no final da década de 1990 — em resposta a uma decisão do IBAMA contra a importação e criação de javalis em 1998 — inúmeros exemplares assilvestrados formaram uma população crescente, que progressivamente avança no território brasileiro.[11][12] A espécie não possuí predadores naturais no Brasil, já que é uma espécie exótica, além de procriar com o porco doméstico, engendrando o chamado javaporco (neologismo criado para definir este híbrido), fatores que contribuem para o aumento exagerado da população.[13] Com sua população em crescimento contínuo e descontrolado, sem predadores, o javali causa danos ambientais contribuindo para assoreamento de nascentes de rios e riachos, ataque a espécies nativas se alimentando de ovos e filhotes causando prejuízos para fauna, flora e para a agricultura e pecuária, já que também ataca animais de criação e pode ser portador de diversas doenças, incluindo zoonoses.
Como forma de controle para a população do javali (que é considerado uma praga e espécie nociva), sua caça e abate são permitidos para os Colecionadores, Atiradores e Caçadores (CACs)[14] devidamente cadastradas pelo órgão de controle ambiental, o IBAMA, que, em contrapartida, procura incentivar a preservação de espécies similares de taiasuídeos nativos, como o queixada e o caititu.[15][16][17]
O número de subespécies de Sus scrofa é um assunto controverso, mas pode-se considerar como as seguintes subespécies (sendo as 5 primeiras as principais):
O porco-doméstico é derivado do javali selvagem e apesar de ser denominada como uma subespécie do Javali, é também considerada por alguns autores como uma espécie diferente que pertence ao mesmo género, mas não pertence a espécie Javali, denominada Sus domesticus.[4][5][6][7]
O javali passa grande parte do dia fuçando a terra em busca de comida. É um animal omnívoro, com preferência por matéria vegetal como raízes, frutos, bolotas, castanhas e sementes. Também invadem terras cultivadas, especialmente campos de batata e milho.
Os javalis também incluem animais em sua dieta, como caracóis, minhocas, insetos, ovos de aves e até pequenos mamíferos. Também consomem animais mortos.
O javali é de comportamento sociável, mas não é territorialista, ou seja, não marca territórios. Reúne-se em grupos matriarcais, normalmente com três a cinco animais, formados pelas fêmeas e suas crias, embora possam ser encontrados grupos superiores a vinte indivíduos. A javalina (ou gironda - a fêmea do javali, quando já madura) dominante é a de maior idade e tamanho e sempre fica um pouco mais afastada do grupo como uma Guarda, que normalmente dá sua vida para que o restante fuja. Os jovens machos de um ano, chamados "barrascos", vivem na periferia do grupo.
Exceptuando-se o período de cio, os machos em idade reprodutora (barrões, varrões) são bem mais solitários, mas podem ser vistos acompanhados por um ou mais machos jovens, conhecidos por "escudeiros".
O grunhido do javali chama-se "arruar".
O javali, durante o dia, é normalmente sedentário e descansa em "manchas" (zonas de mato mais ou menos denso), onde faz seu "encame" (a "cama" do javali é constituída por pequenas depressões no terreno, feitas por eles próprios, sendo as destinadas a maternidade autênticos ninhos de vegetação construídos pelas marrãs - fêmeas parideiras). Durante as noites, é bastante ativo, chegando a percorrer distâncias consideráveis, que podem variar de 2 a 14 km por noite, normalmente ao passo cruzado ou ao trote ligeiro (J. Reichholf, 1995), enquanto nas corridas pode praticar um rápido galope, que, no entanto, pode manter por curto período apenas.
Nos bosques, utiliza quase sempre os mesmos caminhos para suas andanças, variando com as estações e disponibilidade alimentar ou de refúgio, mas as fêmeas prenhes ou com crias tornam-se mais sedentárias.
Os banhos na lama têm várias funções para os javalis. Uma função é regular a temperatura corporal, uma vez que os javalis não suam por terem glândulas sudoríparas atrofiadas. De igual modo se considera que os banhos de lama tem importante papel nas relações sociais da espécie, inclusive na seleção sexual. Enquanto no verão usam do banho na lama todos os javalis, sem distinção de sexo ou idade, durante a época do cio parecem reservados quase que exclusivamente aos machos adultos. Tem-se considerado [18] que estes banhos podem ajudar a manter os odores corporais sob um substrato estável como aquele proporcionado por uma camada de barro aderida ao pêlo.
Na Europa, o tempo de reprodução vai de Novembro a Janeiro, quando os machos adultos solitários buscam fêmeas receptivas. Ao encontrar uma "vara" (grupo de animais de mesma ninhada), o macho começa por expulsar os jovens do ano anterior. Se necessário, luta contra seus rivais para conquistar as fêmeas, em geral duas ou três, podendo alcançar até mesmo oito. As lutas pelas fêmeas podem ser ferozes: muitas vezes, os machos terminam feridos pelos caninos dos rivais.
A gestação dura cerca de 110 dias, com os nascimentos ocorrendo entre Fevereiro e Abril. As ninhadas tem entre 2 a 10 leitões, que após uma semana já podem acompanhar a mãe em suas andanças. O desmame acontece aos 3-4 meses de idade.
As crias com menos de 6 meses são amarelas, raiadas de castanho escuro e designam-se por listados. A partir dos 6 meses, a pelagem torna-se avermelhada e as crias tomam o nome de farropos. Progressivamente, a pelagem vai escurecendo até tomar uma tonalidade cinzenta escura, momento em que a cria passa a ser considerada um javali de vara.
A maturidade sexual é alcançada aos 8-10 meses, ainda que os machos jovens são impedidos de acasalar-se pelos machos mais velhos. O tempo de vida médio é de cerca de 20 anos em cativeiro.
Desde a Antiguidade Clássica à Idade Média, o javali foi sempre considerado como espécie cinegética de prestígio, especialmente os machos adultos, que eram vistos como o paradigma da coragem e bravura. Antes do advento das armas de fogo, o javali era caçado usualmente com um tipo de lança específico para o objectivo (A lança para a caça de javali era geralmente curta e pesada, com duas "asas" na base da lâmina de bronze, ferro ou aço. As asas agem como uma barreira para impedir que um javali ferido e furioso avance através da haste de madeira da lança para atacar o caçador. Este tipo de lança também se tornou uma arma de guerra muito usada em combates). A caça ao javali é ainda hoje em dia muito popular.
As referências culturais ao javali são abundantes desde pelo menos a Grécia Antiga. Um dos doze trabalhos de Hércules foi caçar o javali de Erimanto. O javali foi também símbolo de legiões romanas como XX Valeria Victrix, I Italica e X Fretensis.
Foi também um animal comum na heráldica medieval europeia; por exemplo como símbolo pessoal do rei Ricardo III de Inglaterra e nos brasões de várias cidades.
Na cultura popular actual, é o prato preferido na irredutível aldeia gaulesa das historietas de Asterix e Obelix.
O característico logotipo da banda Motörhead apresenta um javali com correntes e espinhos. Foi criado pelo artista Joe Petagno em 1977 e usado no álbum de estreia da banda, aparecendo na maioria de seus lançamentos subsequentes.
Armas de Ebersbach (Fils), Alemanha
Armas de Roman (Roménia)
O javali (nome científico: Sus scrofa) ou javali-euroasiático, também conhecido como javardo, porco-bravo, porco-monteiro (no Pantanal), porco-selvagem-euroasiático e porco-montês (as fêmeas são conhecidas como javalina e gironda), é um animal artiodáctilo da família Suidae, do género Sus. Tem ampla distribuição geográfica, sendo nativo da Europa, Ásia, Ilhas Sonda e Norte da África. Em tempos recentes, a subespécie javali-europeu foi introduzida nas Américas e na Oceania.
Dentre suas subespécies, as mais populares são o Javali-europeu (Sus scrofa scrofa) e o porco-doméstico (Sus scrofa domesticus).
Mistrețul (denumire științifică Sus scrofa) este un mamifer sălbatic omnivor, în general nocturn. Aria sa de răspândire cuprinde întreaga Europă, nordul Africii inclusiv Munții Atlas, mare parte din Asia, întinzându-se la sud până în Indonezia (harta alăturată este imprecisă, incluzând ca arie de răspândire și zonele ocupate de specii înrudite, cum ar fi pecariul). În România populează pădurile, începând cu Delta și Lunca Dunării, până în desișurile Carpaților. Este colorat negru - cafeniu. Scoate sunete foarte asemănătoare celor ale porcilor domestici. Colindă în turmă pădurile și culturile agricole de la marginea acestora. Produce stricăciuni în special în lanurile de porumb și cartofi. Scroafa fată 4-6 purcei, pe care hrănește cu lapte. Este vânat pentru trofeu și pentru carne. Poate ataca omul, de aceea întâlnirea cu aceste animale trebuie evitată. Dentiția este adaptată modului de hrănire și e formată din incisivi, canini și măsele. Trunchiul său este puternic, îndesat, turtit lateral, mai rotunjit la umeri și mai lat la șale. Râtul lung se termină cu un disc mobil, susținut de un os cu care poate săpa și pământul tare.
Mistrețul este un mamifer artiodactil de circa 1,5 m lungime, 1 m înălțime și 200 kg greutate, cu capul mare, caninii lungi și tăioși, păr aspru, de culoare sură-neagră. Trăiește în păduri. Este strămoșul porcului domestic.
În anul 2009, Europa se confrunta cu o creștere explozivă a numărului de mistreți, ca rezultat al încălzirii globale și al cultivării pe scară largă a porumbului și rapiței pentru biocombustibili.[2]
Mistrețul (denumire științifică Sus scrofa) este un mamifer sălbatic omnivor, în general nocturn. Aria sa de răspândire cuprinde întreaga Europă, nordul Africii inclusiv Munții Atlas, mare parte din Asia, întinzându-se la sud până în Indonezia (harta alăturată este imprecisă, incluzând ca arie de răspândire și zonele ocupate de specii înrudite, cum ar fi pecariul). În România populează pădurile, începând cu Delta și Lunca Dunării, până în desișurile Carpaților. Este colorat negru - cafeniu. Scoate sunete foarte asemănătoare celor ale porcilor domestici. Colindă în turmă pădurile și culturile agricole de la marginea acestora. Produce stricăciuni în special în lanurile de porumb și cartofi. Scroafa fată 4-6 purcei, pe care hrănește cu lapte. Este vânat pentru trofeu și pentru carne. Poate ataca omul, de aceea întâlnirea cu aceste animale trebuie evitată. Dentiția este adaptată modului de hrănire și e formată din incisivi, canini și măsele. Trunchiul său este puternic, îndesat, turtit lateral, mai rotunjit la umeri și mai lat la șale. Râtul lung se termină cu un disc mobil, susținut de un os cu care poate săpa și pământul tare.
Mistrețul este un mamifer artiodactil de circa 1,5 m lungime, 1 m înălțime și 200 kg greutate, cu capul mare, caninii lungi și tăioși, păr aspru, de culoare sură-neagră. Trăiește în păduri. Este strămoșul porcului domestic.
În anul 2009, Europa se confrunta cu o creștere explozivă a numărului de mistreți, ca rezultat al încălzirii globale și al cultivării pe scară largă a porumbului și rapiței pentru biocombustibili.
Diviak lesný[2] (staršie slovenské názvy: diviak obyčajný, sviňa divá, diviak v užšom zmysle; v poľnohospodárstve divá ošípaná; v poľovníctve pomnožne čierna zver; lat. Sus scrofa) je druh z rodu Sus (diviak). Žije v celej južnej polovici Eurázie a v severnej Afrike. Výskyt na Slovensku bol doložený na 87,5 % územia.[2]
Diviak lesný býva dlhý 0,9 m až 1,8 m. Chvost má 15 - 30 cm. Hmotnosť spravidla 50 - 190 kg (samce) a 35 - 160 kg (samice), ale v niektorých oblastiach, napríklad v Karpatoch, majú samce aj 350 kg. Juhoeurópske diviaky lesné sú celkovo menšie ako severoeurópske. Žijú asi 20 rokov.
Sfarbenie kolíše od čiernej, cez červenohnedú po svetlohnedú, občasné je možné aj biele a bielo fľakaté sfarbenie. Mláďatá majú do odstavenia typické pruhy. Samce aj samice majú vyčnievajúce očné zuby (kly), ktoré sú však v porovnaní s inými druhmi diviakov pomerne malé. Samice majú menšie kly.
Samec akéhokoľvek druhu diviaka sa nazýva kanec. Mladý kanec do veku 2roku života sa nazýva „lanštiak”. Samica sa označuje ako “Bachyňa“ mláďatá sú “prasce“...
V Európe nežije prakticky len vo Veľkej Británii, na Škandinávskom polostrove a v severnom Rusku. (Prípadný poddruh domáca ošípaná samozrejme žije aj inde).
Zo 429 mapovacích kvadrátov DFS sa celkovo vyskytol v 377 (87,5 % rozlohy Slovenska, do roku 1964 len v 115, 26,7 %) v nadmorských výškach 100 (Ptrukša) – 1 450 m n. m. (Škutnatá poľana pri Štrbskom plese, a bol zaznamenený aj prechod cez Ľaliové sedlo 1 952 m n. m. vo Vysokých Tatrách).[2]
Samice sa zvyknú zoskupovať do čried pozostávajúcich z 20 aj viac jedincov. Inak samotársky žijúce samce sa k týmto čriedam niekedy pripájajú, najmä v období rozmnožovania.
Pária sa v zime medzi novembrom a januárom. Samica privádza na svet 4 - 12 mláďat.
Obýva rôzne habitaty, živí sa rozmanitou potravou, rýchlo behá a vynikajúco pláva. Uprednostňujú listnaté a zmiešané lesy a radi sa váľajú v bahne.
Delenie na poddruhy je sporné, nižšie je uvedených je niekoľko typických príkladov (od najkratšieho po najdlhší). Na Slovensku, v Česku, Poľsku, severnom Španielsku, severnom Taliansku, Francúzsku, Nemecku, v Beneluxe a Dánsku žije konkrétne poddruh Sus scrofa scrofa (v najužšom zmysle), v Maďarsku, na Ukrajine a v Bielorusku, na Kaukaze a v Iraku Sus scrofa attila a v severnej Európe Sus scrofa ferus (v najužšom zmysle)
Väčšinou sa pod Sus scrofa zaraďuje aj domáca ošípaná, ale niektorí autori ju zaraďujú ako samostatný druh alebo ju nespomínajú, pretože ju považujú za súčasť Sus scrofa scrofa a Sus scrofa vittatus (staršie prípadne aj Sus scrofa mediterraneus).
Tradičné „krátke“ delenie (napr. podľa Kliment a kol.: 1985; Roldán 1983, Adametz, Mikko‘s Phylogeny page a pod. ):
Delenie podľa anglickej wiki:
Delenie podľa Systema Naturae 2000:
Delenie podľa IUCN (http://www.iucn.org/themes/ssc/sgs/pphsg/APchap5-1.htm) 1993
Delenie podľa [1]
Diviačica
Diviak lesný (staršie slovenské názvy: diviak obyčajný, sviňa divá, diviak v užšom zmysle; v poľnohospodárstve divá ošípaná; v poľovníctve pomnožne čierna zver; lat. Sus scrofa) je druh z rodu Sus (diviak). Žije v celej južnej polovici Eurázie a v severnej Afrike. Výskyt na Slovensku bol doložený na 87,5 % územia.
Divja svinja (znanstveno ime Sus scrofa) je izvorna vrsta vseh pasem domače svinje.
Je vsejed sesalec. Prehranjuje se s koreninami, gomolji, zelišči, jajci, deževniki, žuželkami, glodavci, mrhovino. Dejavna je podnevi in ponoči, živi v družinah, samec se pridruži skupinam le v paritvenem obdobju. Ima stalne teritorije. Hrano išče in lovi le ponoči.
Ima klinasto glavo in masivno telo. Lahko zraste do velikosti 180 cm in tehta do 180 kg, redko 250 kg. Samci so večji kot samice. Poleti je kožuh bolj ali manj siv, pozimi črnikast z gosto podlanko. Rada živi v bližini močvirij ali voda.
Evropa (razen Skandinavije in otokov, na Britanskem otočju iztrebljena), srednja in južna Azija, v Severno in Južno Ameriko, Avstralijo so jo zanesli.
V Sloveniji je splošno razširjena v listopadnih in mešanih gozdovih, do drevesne meje, posebno tam kjer so močvirja. V Ameriko in Avstralijo pa jih je naselil človek.
Paritveno obdobje traja od novembra do januarja, brejost traja 4–5 mesecev, povrže 4–6 (največ 12) mladičev, ki sesajo 3 mesece. So okrasto, do črno rjavi s temnimi vzdolžnimi progami. Drugače rečemo razmnoževanju tudi "bukanje". Med bukanjem samec močno shujša. Zanimivo pa je, da čeprav svinja lahko skoti do 13 mladičev, jih lahko preživi le 8, saj ima svinja le 8 seskov.
Merjasci imajo masivno in debelo telo, ki se zoži v koničast rilec. Odrasli merjasec je visok 1 m, široka pa 1,1 m–1,6 m. Tehtajo tudi do 170 kg. Imajo kratke noge, ki so močne in imajo 4 kremplje. Krepek rep se konča s čopom dlak. Imajo izredno razvita čutila. Najbolj pomemben in najbolj razvit čut je voh. Imajo 44–45 zob in dva posebej razvita podočnika – »čekana«, ki sta tudi njihovo glavno orožje.
Iz divjih svinj kuhajo golaž, nekateri tudi pršut.
Wikimedijina zbirka ponuja več predstavnostnega gradiva o temi: Divja svinjaDivja svinja (znanstveno ime Sus scrofa) je izvorna vrsta vseh pasem domače svinje.
Je vsejed sesalec. Prehranjuje se s koreninami, gomolji, zelišči, jajci, deževniki, žuželkami, glodavci, mrhovino. Dejavna je podnevi in ponoči, živi v družinah, samec se pridruži skupinam le v paritvenem obdobju. Ima stalne teritorije. Hrano išče in lovi le ponoči.
Ima klinasto glavo in masivno telo. Lahko zraste do velikosti 180 cm in tehta do 180 kg, redko 250 kg. Samci so večji kot samice. Poleti je kožuh bolj ali manj siv, pozimi črnikast z gosto podlanko. Rada živi v bližini močvirij ali voda.
Vildsvin (Sus scrofa) är ett partåigt hovdjur vars ursprungliga utbredningsområde sträckte sig från västra Europa till Sydostasien. Vildsvinet introducerades sedan i Nordamerika, Sydamerika, Australien och på många öar och har därför idag en nästan världsvid utbredning. Tamsvinet är den domesticerade formen av vildsvin.[2]
Globalt är definitionen av ett vildsvin på många platser flytande då det i ursprungligen är samma art som tamsvin, även kallad gris. Tamsvin blir lätt förvildade, och vilda och tama svin runt om i världen parar sig med varandra och får avkomma. Indelningen grundar sig därför ofta på var populationen finns och vad man känner till om dess historia. Exempelvis kallas de vilda svinen på Nya Zeeland för Captain Cookers då de anses härstamma från svin som kapten James Cook tog med sig som gåvor till maorierna på 1770-talet.[3] Ett annat exempel är vildsvin utplanterade i USA i början av 1900-talet som ibland parar sig med tamsvin som rymt från farmer varför det i Nordamerika inte finns någon tydlig gräns mellan vildsvin och tamsvin.
En könsmogen hane kallas galt (äldre benämning orne) och är mellan 150 och 180 centimeter lång och 70 till 100 centimeter hög. Till längden ska läggas en omkring 25 centimeter lång svans. Den könsmogna honan kallas sugga och är betydligt mindre än hanen. Galten väger upp till 225 kilogram medan suggan väger mellan 70 och 140 kilogram, det förekommer dock mindre suggor med blott en vikt på 40–50 kilogram.[4] En hona som ännu inte fött några kultingar kallas gylta.
Vildsvinets borst är mörkgrå till brunsvart och båda könen har uppåtböjda betar – galtarnas är avsevärt större än suggans. Vildsvinet har ganska dålig syn men god hörsel och ett extremt bra luktsinne. Svinen kan känna utvalda lukter på 8 till 11 kilometers håll (5 till 7 engelska mil).[5]
Det finns rapporter från omvärlden om hybrider mellan vildsvin och tamsvin som vägt långt över 300 kilogram, och några fåtal exemplar som nedlagts har vägt omkring 400–500 kilogram. Ett av dem fick på grund av sin storlek namnet Hogzilla.
I genomsnitt överlever 60% av vildsvinen sitt första år, 20% når två år och mindre än 10% blir fyra år.[6] Skansen uppger en medellivslängd på 10 år[7] och Kolmården uppger att de lever i 10–15 år[8].
Studier av MtDNA indikerar att vildsvinet härstammar från öar i Sydostasien som Indonesien Filippinerna, och som sedan spred sig till Eurasien och Nordafrika.[9] De äldsta kända fossilen är funna i både Europa och Asien och härstammar från tidig pleistocen.[10] Idag är dess närmaste släkting skäggsvinet som lever på Malacka och närliggande öar.[11]
Vildsvinet förekommer naturligt i stora delar av Eurasien, Nordafrika och på Stora Sundaöarna. Människan har spridit djuret till många områden, som Nord- och Sydamerika, Australien och Nya Guinea, och idag är det ett av världens mest sprida däggdjur.[12]
Beroende på definition delar man in vildsvinet i olika många underarter. Mammal Species of the World 2005 delar in vildsvin i 16 underarter som i sin tur delas in i fyra regionella grupper.[13]
Det vetenskapliga släktnamnet Sus är latin för svin och artepitet scrofa är latin för en könsmogen sugga.[14]
Vildsvin är sociala djur och lever i flockar, oftast några honor med sina ungar. Hanarna lever ensamma och är välkomna i hjorden endast i parningstider som pågår från oktober till januari.[4] Efter en dräktighetstid på ca 115 dagar föder honan vanligen 5–6 kultingar (ibland 8–9, väldigt sällan upp till 15) i en grop. Hur ofta suggan blir dräktig beror till stor del på tillgång på föda och hur klimatet ser ut. I områden med gynnsamma förutsättningar kan en sugga få två kullar per år, vanligast är dock en årlig födsel kring mars månad.[4]
Då nya kultingar föds lämnar de ettåriga hanarna flocken för att bilda en egen galthjord där de sedan lever i som mest två år. Efter detta skiljs de åt och svinen går över till att leva ensamma livet ut. Detta med undantag för parningsperioderna då de tillfälligt lever ihop med en annan flock, dock underställda ledarsuggan som styr sin flock.[4]
Vildsvinet är normalt nattaktivt[4] men kan om det lever ostört vara aktivt och leta föda även på dagen. Ofta tar det sin daglega i en tät granplantering eller i våtmarker i närheten av odlad mark. I regel är vildsvinet extremt skyggt men det går inte att uttala sig globalt om detta, då vildsvin även omfattar förvildade tamgrisar eller vildsvin med stor del tamgrisgener, vilka är mycket mindre skygga för människan.
Vildsvin är allätare[4] men 90 procent av deras föda består av vegetabilier. När de letar föda gräver de med trynet i marken och "bökar" upp jorden, ofta efter ek- och bokollon som är favoritmaten. Annan föda är majs, ärtor, potatis och spannmål, mask, möss, orm, rötter, bär och svamp. De äter också vattenväxter, as och ibland sopor.
Under letandet efter mat orsakar vildsvinen ofta skador för lantbruket, medan de samtidigt anses kunna vara till fördel för skogsbruket då de äter upp ansamlingar av skadeinsekter såsom barkborrar och bidrar till markberedningen genom sitt bökande. Därför är vildsvinet ett uppskattat vilt i skogarna i bland annat Tyskland och Tjeckien där det till och med utfodras av skogsägare och jägare. Dock jagas de hårt i ren jordbruksbygd då de bökar i åkrarna och förstör. Till skillnad från övrigt klövvilt angriper inte vildsvinet gran- och tallplantor och gör därför inte skada som till exempel älg och rådjur. Sammantaget kan man säga att vildsvin gör stor nytta i skogen och är lönsamt att ha för skogsägare och jägare men förstör på åkrarna för lantbrukare.
Generellt kan man säga ganska lite om vildsvinets skygghet eftersom olika populationer beter sig olika, bland annat beroende på hybridisering med tamsvin. Vanligtvis undviker de bebyggelse och flyr så fort det känner lukten av en människa.[källa behövs] I vissa områden där bestånden är stora observeras vildsvin nära människor och till och med inne i samhällen. Det finns fall där ett skadat vildsvin har anfallit människor då det blivit trängt.[15] Totalt sett dödas ca 10 personer per år av vildsvin runt om i världen[16], vilket är något fler än t.ex. antalet dödliga hajattacker[17].
Det kraftfulla vildsvinet har länge tjänat som symbol inom många av jordens mytologier. I indisk mytologi har guden Vishnu en inkarnation av ett vildsvin som heter Varaha. Inom nordisk folktro fanns det ett mycket folkilsket vildsvin som hette Gloson som hade rakbladsvass borst. Inom grekisk mytologi dräpte Ares Adonis när han var förklädd till vildsvin.
Wikimedia Commons har media som rör Vildsvin.
Vildsvin (Sus scrofa) är ett partåigt hovdjur vars ursprungliga utbredningsområde sträckte sig från västra Europa till Sydostasien. Vildsvinet introducerades sedan i Nordamerika, Sydamerika, Australien och på många öar och har därför idag en nästan världsvid utbredning. Tamsvinet är den domesticerade formen av vildsvin.
Bayağı yaban domuzu (Sus scrofa), domuzgiller (Suidae) familyasından evcil domuzun vahşi atası olarak sayılan çift toynaklı.
Anne yaban domuzu, bir kerede 2-7 yavru yapabilir. Yavru altı aylık olana dek üst kürkü gelişmediğinden, alt kürkündeki sütlü kahverengi şeritler görülür (pijamalı adı buradan gelir). Her yeni doğan dişi yaban domuzu 6 ila 8 ay içerisinde üreme yaşına gelir.
Evcil domuzun tersine zamanını, çamur birikintilerinde yuvarlanmakla geçirmez. Arada bir çamur banyosu yapar, ama bu yalnızca serinlemek veya derisindeki parazitlerden kurtulmak içindir. Bayağı yaban domuzunun da domuz gibi kendine has bir burun yapısı vardır. Bu burun yapısı yemek ararken toprakta kökler, yumrular, leşler veya küçük hayvanlar bulmak açısından kullanışlıdırlar.
Yiyeceğini bulmak için eşelenmesi ve toprağı kabartıp havalandırması, yaban domuzunun ormana sağladığı en önemli katkıdır. Ancak nüfusları ormanda yeterli yiyecek bulmalarını zorlaştıracak kadar arttığında, köy ve kasabalara yakın yemlenmeye başlarlar ve ekili tarım alanlarına büyük zarar verirler. Bu nedenle yaban domuzu nüfusu kontrol altında tutulmaya çalışılır.
Yaban domuzları 15-20 bireyden oluşan sürüler halinde yaşarlar. Çiftleşme zamanı dışında sürüde yalnız dişiler, gençler ile yavrular bulunur. Dişilerine (yöresel olarak değişmekle birlikte) beniş, yavrularına ise pijamalı, moza ya da potak adı verilir. Sürü lideri en iri beniştir, sürü hareket ederken en öndedir. Sürü hareket ederken genellikle önde dişiler, ortada yavrular ve en son genç erkekler olmak üzere dizilirler.
Silah olarak da kullandıkları uzamış dört azı dişleri yüzünden azılı adı verilen erkek yaban domuzları yalnız yaşarlar. Çiftleşme zamanı sürüleri bulup dişilerlerle eşleşirler. Genel kanının aksine, azılılar dişileri için ölümüne kavga ederler. Azı dişleri iki alt çenede, iki üst çenede olmak üzere dört tanedir. Yine genel kanının aksine, azıları birbirine sürtmesinin nedeni bileylemek değildir. Alt azılar kıvrılarak uzadığından, üst azılara sürtünür, yeterince uzadıklarında domuzun ağzını açmasına engel olabilirler; bu yüzden, azılı, azı dişlerini uzadıkça kırar. Bu iş için alt-üst azıları birbirine sürttüğü gibi, ağaçlara da sürter, hatta azılarını kabuğun altına sokup kanırtarak da kırar, bu arada da ağacın kabuğunu soyar. Azılar eşelenmekte ve köklerin sökülmesinde kullanıldığı gibi, tehlike anında silah olarak da işe yaramaktadır. Domuz avı sırasında kesilen pek çok avcı ve av köpeği vardır; yaralanmalar çok ciddi, bazen öldürücüdür.
Domuzun izi keçi izine benzer, ancak farklıdır. Azılıların iki tırnağının arkasında mahmuz tabir edilen iki çıkıntı vardır, izleri kolaylıkla azılı izi olarak ayırt edilebilir.
Uzun tüylü üst kürkünü özellikle kurumuş çamur ile sertleştirilmiş bir zırh gibi kullanır. Giremediği çalı yoktur. Gündüzleri dikenli ve sık çalılıklarda yaptığı yatağında dinlenir. Geceleri yemlenir. Özellikle dolunay zamanı çok aktiftir. Vücut yüksekliğine oranla oldukça kısa kalan bacaklarına rağmen çok hızlı koşar. Boyun yapısı nedeniyle başını kolay hareket ettiremez. Hem koşu hızının yüksekliği, hem de başını hareket ettirmesindeki sınırlamalar nedeniyle çabuk yön değiştiremez.
Burnu çok iyi koku alır. Örneğin Fransa'da trüf mantarının bulunmasında eğitilmiş yaban domuzları kullanılır. Benzer şekilde, Türkiye'de dolaman diye bilinen trüf mantarı türünü arayanlar da domuz izlerini takip ederler.
Yaban domuzunun trofesi azı dişleridir; avcıların hedefi azılı erkek yaban domuzlarıdır. Avın ve trofesinin büyüklüğü yaban domuzunun yaşı ile doğru orantılıdır. Üst kürkü pek çok memelide olduğu gibi kılların beyazlanması ile yaban domuzunun yaşını belli eder.
Bayağı yaban domuzu (Sus scrofa), domuzgiller (Suidae) familyasından evcil domuzun vahşi atası olarak sayılan çift toynaklı.
Свиня дика має один з найширших ареалів серед наземних ссавців, і такий широкий сучасний ареал сформувався завдяки розселенню виду за сприяння людини (Homo sapiens). Цей вид зараз трапляється у геть дикій або здичавілій формі на всіх континентах, за винятком Антарктиди і на багатьох океанічних островах. Свиня дика була основним об'єктом полювання для мисливців із найдавніших часів і тому полювання та зміни в землекористуванні привели до фрагментації ареалу та знищення виду на Британських островах, у Скандинавії, частині Північної Африки, а також порівняно великій частині ареалу на території колишнього Радянського Союзу і в північній Японії. Свиня дика населяє області проживання від степів до широколистяних лісів, від Західної Європи до Далекого Сходу, прямуючи на південь до Північної Африки, Середземномор'я, Близького Сходу, Індії, Китаю, Японії (у тому числі острови Рюкю), Тайваню і Великих Зондських островів Південно-Східної Азії. Розширений за допомогою людини ареал охоплює середовища проживання від напівпустель до тропічних дощових лісів, включаючи очеретяні джунглі, мангрові ліси, сільськогосподарські угіддя. Діапазон поширення за висотною поясністю в Європі: від рівня моря до 2400 м у Піренеях.
В Україні вид поширений у Карпатах (до висоти 1 800 м), у лісовій і лісостеповій смугах.
Тіло кремезне, довжиною до 2 м, висота в холці до 1,1 м, вага до 450 кг, самці більші за самиць. Тіло вкрите жорсткою щетиною і зазвичай дещо тоншим хутром, але часто хутро дуже мізерне, лише хвіст злегка вкритий короткими волосками. Забарвлення від темно-сірого до чорного або коричневого. Багато особин мають бакенбарди і гриву на потилиці. Молодь смугаста. Морда видовжена, у самців виступають ікла.
Дика свиня — переважно нічна і загалом всеїдна тварина. Переважну частину раціону цієї тварини становлять фрукти, насіння, коріння і бульби.
І в диких, і в здичавілих представників виду основною соціальною одиницею є самиця і її виводок. Після того, як памолодь перестає годуватися молоком, дві або більше сім'ї можуть зібратися разом. Зазвичай групи складаються з 6—20 особин, хоча великі стада до близько 100 особин були також помічені. Цей зв'язок залишається стабільним до початку наступного сезону парування, коли раніше поодинокі дорослі самці вступають до боротьби за самиць. Самці зазвичай виборюють контроль над 1–3 самицями, але іноді це число може сягати 8. Після сезону спарювання самці йдуть геть. Самиця зазвичай народжує від 4 до 8 поросят, хоча відомі випадки народження до 13 поросят.
Свиня дика — одних з найвідоміших мисливських звірів, цінний задля м'яса, шкіри, щетини та ікол.
Для цього виду створено величезну кількість власних назв (перелічено за абеткою):
Інші назви для «свині», за національною словниковою базою «Словники України» (версія 1.4): «Льо́ха, свиню́ка [свиня́ка] — розмовне, безро́га — жартівливе, ро́ха — розмовне, чечу́га — діалектне, ри́нда — діалектне; свинома́тка (свиня, що дає приплід); па́ця».
У Середньовіччі кабан був родовим знаком деяких європейських племен, зокрема він зустрічається на червоних стягах полабів і лужичів — слов'янських племен.
Однією з небезпечних хвороб для диких свиней є африканська чума. У 2015 році в Україні випадки захворювання диких свиней на цю хворобу були зафіксовані в низці областей: Київській[1] Рівненській[2], Житомирській[3] та Полтавській[4]. З метою боротьби із хворобою здійснювався відстріл тварин, причому в Київській області заплановано повний відстріл цих тварин у природі.
Lợn rừng (Sus scrofa) hay còn được gọi là lợn lòi là một loài lợn sinh sống ở lục địa Á-Âu, Bắc Phi, và quần đảo Sunda Lớn. Con người đang làm cho phạm vi phân bố của chúng rộng thêm, làm chúng trở thành một trong những loài động vật có vú có phạm vi phân bố lớn nhất.[4] Chúng được IUCN xếp là loài ít quan tâm.[1] Có lẽ lợn rừng sinh sống ở vùng Nam-Đông Á vào Pleistocen sớm,[5] và hiện nay có mặt hầu như khắp Cựu Thế giới.[6]
Tính tới năm 2005, có 16 phân loài được công nhận, được chia thành ba nhóm dựa trên chiều cao hộp sọ và chiều dài xương tuyến lệ.[3] Loài này sống theo nhóm mẫu hệ gồm các con đực non, con cái và con của chúng. Con đực trưởng thành thường sống đơn độc trừ khi vào mùa sinh sản.[7] Sói xám là thiên địch chính của lợn rừng lại hầu hết phạm vi sinh sống của chúng.[8] Chúng là tổ tiên của hầu hết các giống lợn nhà và là một loài thú săn trong nhiều nghìn năm.
Khi lợn rừng thật sự trở nên tuyệt chủng ở Anh trước thời hiện đại, các thuật ngữ tương tự thường được sử dụng cho cả lợn rừng và lợn nhà, đặc biệt là những con lợn hoang dã cỡ lớn hoặc trung bình. Lợn rừng của Anh bắt nguồn từ thanh tiếng Anh cổ, được cho là có nguồn gốc từ ngữ chi German Tây * bairaz, không rõ nguồn gốc. "Boar" đôi khi được sử dụng đặc biệt để chỉ lợn đực, và cũng có thể được sử dụng để chỉ lợn đực thuần hóa, đặc biệt là đực giống chưa được thiến.
'Sow', tên truyền thống của lợn cái, một lần nữa xuất phát từ tiếng Anh cổ và tiếng Đức; nó xuất phát từ Proto-Đông Âu, và có liên quan đến tiếng Latin và tiếng Hy Lạp và gần gũi hơn với tiếng Đức hiện đại. Lợn con có thể được gọi là 'piglet'.
Trong thuật ngữ săn bắn, lợn rừng được chỉ định những cách gọi khác nhau tùy theo độ tuổi của chúng:
Chỉ định Tuổi Hình ảnh Squeaker 0–10 tháng
Juvenile 10–12 tháng .jpg)
Pig of the sounder Hai tuổi Boar of the 4th/5th/6th year 3–5 tuổi 
Old boar 6 tuổi Grand old boar Hơn 7 tuổi _(cropped).jpg)
"Solitary boar" Các nghiên cứu của MtDNA cho thấy lợn rừng có nguồn gốc từ các hòn đảo ở Đông Nam Á như Indonesia và Philippines, và sau đó lan sang lục địa Á-Âu và Bắc Phi. Phát hiện hóa thạch sớm nhất của loài này đến từ cả châu Âu và châu Á, và có niên đại từ Pleistocen sớm. Đến cuối Villafranchian, S. scrofa phần lớn di dời S. strozzii có liên quan, một tổ tiên suid có khả năng thích ứng với đầm lầy sang loài S. verrucosus hiện đại trên toàn lục địa Á-Âu, khiến số lượng của nó giảm đi ở châu Á. Họ hàng hoang dã gần nhất của nó là con lợn râu Borneo của Malacca và những hòn đảo xung quanh khu vực này.
Ngoại trừ lợn nhà ở Timor và Papua New Guinea (dường như là hậu duệ của lợn Sulawesi warty), heo rừng là tổ tiên của hầu hết các giống lợn. Các bằng chứng khảo cổ cho thấy lợn được thuần hóa từ heo rừng vào khoảng 13.000–12.700 trước Công nguyên ở vùng Cận Đông trong lưu vực sông Tigris được quản lý trong tự nhiên theo cách tương tự như cách chúng được quản lý bởi một số người New Guinea hiện đại. Phần còn lại của lợn đã xuất hiện sớm hơn 11.400 trước Công nguyên ở Síp. Những loài động vật này phải được đưa ra từ đất liền, cho thấy sự thuần hóa ở đất liền kề sau đó. Cũng có một sự thuần hóa riêng biệt ở Trung Quốc diễn ra cách đây khoảng 8000 năm. Bằng chứng ADN từ phần còn lại của hóa thạch và răng hàm của những con lợn đá mới cho thấy những con lợn nhà đầu tiên ở châu Âu đã được đưa từ vùng Cận Đông. Điều này kích thích sự thuần hóa của lợn rừng châu Âu địa phương dẫn đến một sự kiện thuần hóa thứ ba với các gen Cận Đông chết trong quần thể lợn châu Âu. Lợn thuần hóa hiện đại đã được tham gia vào việc trao đổi phức tạp, với các dòng thuần hóa của châu Âu được xuất khẩu lần lượt đến vùng Cận Đông cổ đại. Các ghi chép lịch sử cho thấy lợn Châu Á được đưa vào châu Âu trong thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19. Lợn nhà thường có chân sau phát triển hơn tổ tiên lợn rừng, đến 70% trọng lượng cơ thể tập trung ở phía sau, ngược lại với heo rừng, nơi hầu hết các cơ đều tập trung vào đầu và vai.
Lợn rừng có một thể trạng to lớn, với đôi chân ngắn và tương đối mỏng. Thân ngắn và to, trong khi chân sau tương đối kém phát triển. Khu vực phía sau những cái bả vai mọc lên một bướu, và cổ ngắn và dày, đến mức gần như bất động. Đầu của con vật rất lớn, chiếm đến một phần ba toàn bộ chiều dài của cơ thể. Cấu trúc của đầu là rất thích hợp cho việc đào bới. Đầu hoạt động như một máy cày, trong khi các cơ cổ rất khỏe cho phép con vật đào đất: nó có khả năng đào 8–10 cm (3.1–3.9 in) vào đất bị đóng băng và có thể lật lên những tảng đá nặng 40– 50 kg (88–110 lb). Đôi mắt nhỏ và sâu, và đôi tai dài và rộng. Các móng guốc ở giữa lớn hơn và kéo dài hơn những cái bên, và có khả năng di chuyển nhanh. Lợn rừng có thể chạy ở tốc độ tối đa 40 km/h và nhảy ở độ cao 140–150 cm (55–59 in). Dị hình giới tính là rất rõ rệt trong loài, với con đực thường lớn hơn 5-10% và nặng hơn 20-30% so với con cái. Lợn đực cũng có một bộ bờm chạy xuống phía sau cơ thể, đặc biệt rõ ràng trong mùa thu và mùa đông. Trong giai đoạn sinh sản, con đực phát triển một lớp mô dưới da, dày 2–3 cm (0,79–1,18 in), kéo dài từ các bả vai đến mông, do đó bảo vệ các cơ quan quan trọng trong khi chiến đấu. Con đực có một bao kích thước gần bằng trứng gần lỗ mở của dương vật, thu thập nước tiểu và phát ra một mùi hương. Chức năng này của chúng chưa được hiểu đầy đủ.
Loài này đã phát triển tốt răng nanh, nhô ra từ miệng của con đực trưởng thành.Răng nanh cũng nổi bật hơn nhiều ở con đực và phát triển trong suốt cuộc đời. Các răng nanh trên tương đối ngắn và phát triển ngang vào lúc đầu, mặc dù dần dần cong lên trên. Răng nanh thấp hơn nhiều và dài hơn, với các bộ phận tiếp xúc dài 10–12 cm (3,9–4,7 in), đây là thứ vũ khí rất lợi hại của chúng để chống lại kẻ thù và cũng là 1 điểm khác biệt lớn so với lợn nhà và với cặp răng nanh này, một con lợn rừng to hoàn toàn có khả năng giết chết một con hổ nếu như con hổ sơ ý. Tuy nhiên trong một cuộc chiến tay đôi với hổ, loài thiên địch chuyên săn lợn rừng thì hổ thường tạo tư thế đứng chếch ngang rồi quay sang vít đầu lợn xuống đất để vô hiệu hóa chiếc mồm với cặp răng này, tạo thế thượng phong.
Kích thước và trọng lượng của lợn rừng trưởng thành chủ yếu được xác định bởi các yếu tố môi trường; lợn đực sống ở các vùng khô cằn, năng suất thấp có xu hướng đạt kích thước nhỏ hơn so với các đối tượng sống ở những vùng có nhiều thức ăn và nước. Ở hầu hết châu Âu, con đực có trọng lượng trung bình 75–100 kg (165–220 lb), chiều cao vai 75–80 cm (30–31 in) và chiều dài cơ thể 150 cm (59 in), trong khi con cái trọng lượng trung bình 60–80 kg (130–180 lb), chiều cao vai 70 cm (28 in) và chiều dài cơ thể 140 cm (55 in). Ở các vùng Địa Trung Hải của châu Âu, con đực có thể đạt trọng lượng trung bình thấp tới 50 kg (110 lb) và cái 45 kg (99 lb), với chiều cao vai 63–65 cm (25–26 in). Ở các khu vực Đông Âu, con đực có trọng lượng trung bình 110–130 kg (240–290 lb), chiều cao vai 95 cm (37 in) và chiều dài cơ thể 160 cm (63 in), trong khi con cái nặng 95 kg (209 lb), đạt tới 85–90 cm (33–35 in) ở chiều cao vai và 145 cm (57 in) trong chiều dài cơ thể. Ở Tây và Trung Âu, nam giới lớn nhất nặng 200 kg (440 lb) và nữ 120 kg (260 lb). Ở Đông Bắc Á, những con đực lớn có thể đạt kích cỡ gấu nâu, nặng 270 kg (600 lb) và đo chiều cao vai 110–118 cm (43–46 in). Một số con đực trưởng thành ở Ussuriland và Mãn Châu đã được ghi nhận cân nặng 300–350 kg (660–770 lb) và đo chiều cao vai 125 cm (49 in). Con lợi rừng lớn nhất được ghi nhận có tên là Hogzilla II với trọng lượng cơ thể đạt 450 kg, chiều dài lên đến khoảng 2,8m, bắp đùi của nó to tương đương với lốp xe tải. Lợn rừng có kích thước này thường không bị loài dã thú nào săn bắt. Những con lợn khổng lồ như vậy là rất hiếm trong thời hiện đại, do những cuộc săn bắn trong quá khứ ngăn chặn động vật từ việc đạt được sự tăng trưởng đầy đủ của chúng.
Bộ lông mùa đông bao gồm lông dài, thô được phủ bằng lông lông tơ màu nâu ngắn. Chiều dài của các lông thay đổi dọc theo cơ thể, với ngắn nhất là xung quanh mặt và chân tay và dài nhất chạy dọc theo lưng. Những lông trở lại hình thành bờm nói trên nổi bật ở con đực và đứng dựng lên khi nó bị kích động. Màu sắc rất biến đổi; các mẫu vật xung quanh Hồ Balkhash có màu rất nhẹ, và thậm chí có thể có màu trắng, trong khi một số lợn đực từ Belarus và Ussuriland có thể có màu đen. Một số phân loài có một miếng vá màu sáng chạy ngược từ các góc của miệng. Màu lông cũng thay đổi theo độ tuổi, với heo con có lông màu nâu nhạt hoặc nâu đỏ với những dải màu nhạt trải dài từ hai cánh và lưng.
Heo rừng thường là động vật xã hội, sống trong một đàn có chế độ mẫu quyền bao gồm lợn nái và những con lợn cái còn chưa thành niên dẫn dắt bởi một con lợn cái trưởng thành. Đàn lợn đực để lại âm thanh của chúng ở tuổi 8-15 tháng, trong khi con cái vẫn ở với mẹ hoặc thiết lập lãnh thổ mới gần đó. Đàn con cái có thể sống trong các nhóm đan xen, trong khi những cá thể trưởng thành hoặc nhiều tuổi có xu hướng đơn độc bên ngoài mùa sinh sản.
Thời kỳ sinh sản ở hầu hết các khu vực kéo dài từ tháng 11 đến tháng 1, mặc dù hầu hết giao phối chỉ kéo dài một tháng rưỡi. Trước khi giao phối, con đực phát triển "bộ giáp" dưới da của chúng, để chuẩn bị đối đầu với những đối thủ cạnh tranh bạn tình. Tinh hoàn tăng gấp đôi kích thước và các tuyến tiết ra một chất lỏng màu vàng xốp. Một khi đã sẵn sàng để giao phối, con đực di chuyển một quãng đường dài để tìm kiếm tiếng lợn nái, ăn ít trên đường đi. Khi một âm thanh đã kêu, nó sẽ liên tục đuổi theo lợn nái. Tại thời điểm này, con đực sẽ phải quyết liệt chiến đấu với những con đực khác. Một con đực có thể giao phối với 5-10 lợn nái. Vào cuối thời kì giao phối, con đực thường bị thương nặng và mất 20% trọng lượng cơ thể của chúng, với vết thương do vết cắn gây ra cho dương vật là phổ biến. Thời gian mang thai thay đổi theo độ tuổi của lợn mẹ mong đợi. Đối với các con lợn trẻ lần đầu tiên, nó kéo dài 114–130 ngày, trong khi nó kéo dài 133–140 ngày ở lợn nái già. Quá trình đẻ diễn ra từ tháng 3 đến tháng 5, với kích thước lứa đẻ tùy thuộc vào độ tuổi và dinh dưỡng của con mẹ. Lợn trung bình bao gồm 4-6 heo con, tối đa là 10-12 con Heo con được nuôi trong một tổ được xây dựng từ cành cây, cỏ và lá. Nếu con mẹ chết sớm, heo con được nuôi bởi những con lợn nái khác.
Lợn con sơ sinh nặng khoảng 600–1.000 gram, thiếu sức chịu đựng và mang một răng sữa và răng nanh trên mỗi nửa hàm. Có sự cạnh tranh khốc liệt giữa các heo con trên núm vú giàu sữa nhất của heo cái, do khi chúng được bú với nguồn sữa tốt nhất sẽ phát triển nhanh hơn và có sinh lí mạnh hơn. Heo con không rời khỏi hang trong tuần đầu tiên của cuộc đời. Nếu heo mẹ vắng mặt, những con heo con nằm sát nhau. Đến hai tuần tuổi, heo con bắt đầu đi cùng mẹ trên hành trình của mình. Nếu phát hiện nguy hiểm, heo con sẽ né vào heo mẹ hoặc đứng bất động, dựa vào chiếc lông ngụy trang của chúng để giữ chúng ẩn. Bộ lông sơ sinh mất dần sau ba tháng, với màu sắc trưởng thành đạt được sau tám tháng. Mặc dù thời kỳ cho con bú kéo dài 2,5–3,5 tháng, heo con bắt đầu hiển thị các hành vi ăn uống của một con trưởng thành ở tuổi 2-3 tuần. Răng vĩnh viễn được hình thành hoàn toàn từ 1–2 năm. Ngoại trừ răng nanh ở con đực, răng ngừng phát triển vào giữa năm thứ tư. Răng nanh ở con đực già tiếp tục phát triển trong suốt cuộc đời của chúng, uốn cong mạnh mẽ khi chúng già đi. Lợn nái đạt được sự trưởng thành về tình dục ở tuổi một năm, với con đực đạt được nó một năm sau đó. Tuy nhiên, động dục thường xảy ra sau hai năm ở lợn nái, trong khi con đực bắt đầu tham gia vào giao phối sau 4-5 năm, vì chúng không được phép giao phối bởi con đực già. Tuổi thọ tối đa trong tự nhiên là 10–14 năm, mặc dù một số cá thể chỉ tồn tại trong vòng 4-5 năm. Lợn rừng nuôi nhốt có thể sống được 20 năm.
Lợn rừng sinh sống ở một loạt các môi trường sống khác nhau từ những khu rừng taiga đến sa mạc. Ở vùng núi, nó thậm chí có thể chiếm các khu vực núi cao, ở độ cao tới 1.900 mét ở Carpathians, 2.600 mét ở vùng Caucasus và lên tới 3.600-4.000 mét ở vùng núi ở Trung Á và Kazakhstan. Để tồn tại trong một khu vực nhất định, lợn rừng yêu cầu môi trường sống hoàn thành ba điều kiện: các khu vực cung cấp nơi trú ẩn cho chúng để tránh động vật ăn thịt, nước để uống và tắm và thời tiết không có tuyết rơi thường xuyên. Chúng thường có thói quen đầm mình trong bùn vào mùa hè để tạo ra cảm giác mát mẻ và loại bỏ kí sinh trùng trên da. Các môi trường sống chính được ưa chuộng bởi heo rừng ở châu Âu là rừng rụng lá và hỗn giao, với các khu vực thuận lợi nhất bao gồm rừng bao gồm gỗ sồi và sồi bao quanh đầm lầy và đồng cỏ. Trong rừng Białowieża, môi trường sống chính của chúng bao gồm các khu rừng hỗn giao phát triển tốt, lá rộng và hỗn giao, cùng với rừng hỗn giao đầm lầy, với rừng lá kim và bụi cây có tầm quan trọng thứ cấp. Rừng được tạo thành hoàn toàn bằng những lùm cây sồi và sồi được sử dụng chỉ trong mùa sinh sản. Điều này trái ngược với các vùng núi Caucasian và Transcaucasian, nơi lợn rừng sẽ chiếm các khu rừng chịu quả quanh năm. Ở các vùng núi của vùng Viễn Đông, loài này sinh sống trong các khu rừng nhiệt đới, rừng hỗn giao đồi núi, nơi có cây sồi Mông Cổ và cây thông Triều Tiên, rừng taiga hỗn hợp đầm lầy và rừng sồi ven biển. Ở Transbaikalia, lợn đực bị giới hạn ở các thung lũng sông với hạt thông và cây bụi. Lợn thường xuyên gặp phải trong hồ trăn trong mùa đông ở một số khu vực của Tajikistan và Turkmenia, trong khi vào mùa xuân họ di cư để mở sa mạc; heo rừng cũng đã sa mạc thuộc địa ở một số khu vực mà chúng đã được giới thiệu. Trên các đảo Komodo và Rinca, lợn rừng chủ yếu sinh sống ở các khu rừng nhiệt đới hoặc hoang mạc, tránh các khu vực rừng rậm, trừ khi được con người theo đuổi. Lợn rừng được biết đến là những người bơi giỏi, có khả năng che phủ những khoảng cách xa. Vào năm 2013, một con lợn được báo cáo đã hoàn thành việc bơi bảy dặm từ Pháp đến Alderney ở quần đảo Channel. Do lo ngại về mầm bệnh, nó đã bị bắn và đem đi thiêu.
Nơi trú ẩn của lợn rừng có chứa vật liệu cách điện như cành cây vân sam và cỏ khô. Những nơi nghỉ ngơi này bị chiếm đóng bởi cả gia đình (mặc dù con đực nằm riêng), và thường nằm ở vùng lân cận của suối, trong rừng đầm lầy, trong cỏ cao hoặc bụi cây bụi. Heo rừng không bao giờ đi vệ sinh trong nơi trú ẩn của chúng, và sẽ tự che phủ mình bằng đất và lá thông để tránh bị bị côn trùng đốt.
Lợn rừng là một loài động vật ăn tạp rất đa năng, có sự đa dạng trong việc lựa chọn các đối thủ thực phẩm của con người. Thức ăn của chúng có thể được chia thành bốn loại:
Một con heo rừng 50 kg (110 lb) cần khoảng 4.000-4.500 calo thức ăn mỗi ngày, mặc dù số lượng cần thiết này tăng trong mùa đông và mang thai, với phần lớn chế độ ăn của nó bao gồm các mặt hàng thực phẩm đào từ mặt đất và các loài thú nhỏ. Acorns và chi Cử luôn luôn là những nguồn thức ăn quan trọng nhất trong vùng ôn đới, vì chúng giàu carbohydrates cần thiết cho sự tích tụ trữ lượng chất béo cần thiết để tồn tại trong giai đoạn nạc. Ở Tây Âu, thức ăn thực vật dưới lòng đất được ưa chuộng bởi heo đực bao gồm cây dương xỉ, thảo mộc liễu, củ, rễ thảo mộc. Thực phẩm như vậy được ưu tiên vào đầu mùa xuân và mùa hè, nhưng cũng có thể được ăn vào mùa thu và mùa đông trong những vụ mùa beechnut và acorn. Nên thức ăn hoang dã thường xuyên trở nên khan hiếm, lợn đực sẽ ăn vỏ cây và nấm, cũng như khoai tây trồng và các cánh đồng atisô. Rối loạn đất và thức ăn gia súc đã được chứng minh là tạo điều kiện thuận lợi cho các cây xâm lấn. Lợn của các phân loài vittatus ở Vườn quốc gia Ujung Kulon ở Java khác với hầu hết các quần thể khác bởi chế độ ăn chủ yếu của chúng, bao gồm 50 loại trái cây khác nhau, đặc biệt là quả sung, do đó làm cho chúng phân tán hạt giống quan trọng. Lợn rừng có thể ăn nhiều loại thực vật có độc mà không bị bệnh, bao gồm Aconitum, Anemone, Calla, Caltha, Ferula và Pteridium.
Lợn rừng có thể thỉnh thoảng săn mồi những động vật có xương sống nhỏ như nai con sơ sinh, bọ cánh cứng và gà con. Những con lợn sống ở đồng bằng sông Volga và gần một số hồ và sông của Kazakhstan đã được ghi nhận ăn nhiều cá như cá chép và cá rô phi Caspian. Những con lợn trong khu vực trước đây cũng sẽ ăn gà lôi và gà con, chuột xạ hương bị dính bẫy và chuột. Có ít nhất một kỷ lục về một con lợn rừng giết chết và ăn một con khỉ Macaca radiata ở vườn quốc gia Bandipur phía nam Ấn Độ, mặc dù điều này có thể là một trường hợp ăn thịt.
Những con lợn con dễ bị tấn công từ những loài họ mèo có kích thước trung bình như linh miêu Á-Âu, mèo rừng và các loài báo tuyết và những loài ăn thịt khác như gấu nâu và chồn họng vàng.
Sói xám là loài động vật thường xuyên săn đuổi và ăn thịt heo rừng trong suốt phạm vi sinh sống của nó. Một con sói đơn độc có thể giết chết khoảng 50 đến 80 con lợn đực ở các độ tuổi khác nhau trong một năm. Tại Ý và vườn quốc gia Belovezhskaya Pushcha của Belarus, lợn rừng lại chính là con mồi chính của chó sói, mặc dù vẫn có rất nhiều loài móng guốc thay thế, ít mạnh mẽ và nguy hiểm hơn. Chó sói đặc biệt là mối hiểm nguy của lợn rừng trong mùa đông, khi tuyết rơi cản trở khả năng di chuyển của heo rừng. Ở vùng Baltic, tuyết rơi dày đặc có thể cho phép chó sói dễ dàng săn lợn rừng. Chó sói chủ yếu nhắm vào heo con và các con chưa trưởng thành, và hiếm khi tấn công lợn nái trưởng thành. Những con lợn đực trưởng thành thường bị sói tránh hoàn toàn. Sói đỏ cũng có thể săn heo đực, đến mức khiến số lượng của chúng giảm xuống ở vùng tây bắc Bhutan, mặc dù có nhiều gia súc hơn trong khu vực.
Báo hoa mai là kẻ săn mồi của lợn rừng ở Kavkaz, Transcaucasia, Viễn Đông Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, và Iran. Ở hầu hết các khu vực, lợn đực chỉ là một phần nhỏ trong chế độ ăn của báo. Tuy nhiên, trong vườn quốc gia Sarigol của Iran, lợn đực là loài săn mồi được nhắm mục tiêu thường xuyên thứ hai sau cừu Mouflon, mặc dù cá thể trưởng thành thường tránh được sự tấn công của báo, vì chúng nằm trên phạm vi trọng lượng ưa thích của báo là từ 10–40 kg (22–88 lb). Sự phụ thuộc vào lợn rừng này phần lớn là do kích thước lớn của phân loài báo địa phương.
Lợn ở mọi lứa tuổi đã từng là con mồi chính của hổ ở Transcaucasia, Kazakhstan, Trung Á và Viễn Đông cho đến cuối thế kỷ 19. Trong thời hiện đại, số lượng hổ quá thấp để có tác động hạn chế đối với quần thể khổng lồ của heo rừng. Với sức mạnh và kích thước lớn của mình, một con hổ nhìn chung đủ sức giết cả đàn lợn rừng. Hổ đã được ghi nhận đuổi theo lợn đực cho khoảng cách xa hơn so với con mồi khác. Trong hai trường hợp hiếm hoi, lợn được báo cáo là đã giết một con hổ nhỏ và một con hổ cái để tự vệ. Trong khu vực Amur, lợn rừng là một trong hai loài mồi quan trọng nhất đối với hổ cùng với nai Mãn Châu, với hai loài này chiếm khoảng 80% con mồi của hổ. Ở Sikhote-Alin, một con hổ có thể giết 30–34 lợn đực mỗi năm. Các nghiên cứu về hổ ở Ấn Độ chỉ ra rằng lợn đực thường là con mồi ưa thích thứ cấp của hổ, sau cả những loài thuộc họ Hươu nai và họ Trâu bò, mặc dù lợn cũng thường xuyên được hổ nhắm mục tiêu và những con đực khỏe mạnh thường xuyên bị săn hơn là những cá thể trẻ và bị bệnh.
Trên các đảo Komodo, Rinca và Flores, Indonesia, kẻ thù chính của lợn rừng là rồng Komodo.
Con người đã săn lùng lợn rừng trong nhiều thiên niên kỷ, với những mô tả nghệ thuật sớm nhất về những hoạt động như vậy kể từ thời kỳ đồ đá cũ. Loài vật này được xem như một nguồn thức ăn trong số những người Hy Lạp cổ đại, cũng như một thách thức thể thao và nguồn gốc của những câu chuyện sử thi. Người La Mã thừa hưởng truyền thống này, với một trong những học viên đầu tiên của nó là Scipio Aemilianus. Săn heo rừng trở nên đặc biệt phổ biến trong giới quý tộc trẻ trong thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên khi chuẩn bị cho tuổi trưởng thành và chiến đấu. Một chiến thuật săn heo rừng điển hình bao quanh một khu vực nhất định với lưới lớn, sau đó xả sạch heo rừng với chó và cố định nó bằng lưới nhỏ hơn. Động vật sau đó sẽ được gửi đi với một venabulum, một cây giáo ngắn với một cây thánh giá tại cơ sở của lưỡi dao. Hơn người tiền nhiệm Hy Lạp của họ, người La Mã đã lấy cảm hứng từ việc săn heo rừng trong nghệ thuật và điêu khắc của họ. Với sự thăng thiên của Constantine Đại đế, việc săn lùng heo rừng đã diễn ra các chủ đề ngụ ngôn Kitô giáo, với động vật được miêu tả như một "con thú đen" tương tự như con rồng của Saint George. Săn heo rừng tiếp tục sau sự sụp đổ của Đế quốc La Mã phương Tây, mặc dù các bộ tộc người Đức coi hươu đỏ là một mỏ đá cao quý và xứng đáng hơn. Loài quý tộc hậu La Mã săn lùng như người tiền nhiệm của họ đã làm, nhưng chủ yếu là đào tạo cho trận chiến chứ không phải là thể thao. Nó không phải là không phổ biến cho thợ săn thời trung cổ để cố tình săn lợn trong mùa sinh sản khi các loài động vật đã tích cực hơn. Trong thời kỳ Phục hưng, khi nạn phá rừng và giới thiệu vũ khí làm giảm số lượng heo rừng, săn heo rừng trở thành đặc quyền duy nhất của giới quý tộc, một trong nhiều cáo buộc chống lại người giàu trong cuộc Chiến tranh Nông dân Đức và Cách mạng Pháp. Vào giữa thế kỷ 20, 7.000-8.000 lợn đã bị bắt ở Caucasus, 6.000-7.000 ở Kazakhstan, và khoảng 5.000 ở Trung Á trong thời kỳ Liên Xô, chủ yếu thông qua việc sử dụng chó săn. Ở Nepal, nông dân và những kẻ săn trộm bắt lợn đực bằng cách bóc vỏ quả bột mì có chứa chất nổ với dầu hỏa, với chuyển động nhai của động vật kích hoạt các thiết bị.
Heo rừng có thể phát triển mạnh trong điều kiện nuôi nhốt, mặc dù lợn con phát triển chậm và kém nếu không có mẹ. Các sản phẩm có nguồn gốc từ heo rừng bao gồm thịt, ẩn và lông. Apicius dành toàn bộ một chương để nấu thịt lợn, cung cấp mười công thức nấu ăn liên quan đến rang, đun sôi và những gì nước sốt để sử dụng. Người La Mã thường phục vụ thịt lợn với garum. Đầu của heo rừng là trung tâm của hầu hết các lễ kỷ niệm Giáng sinh thời trung cổ trong giới quý tộc. Mặc dù ngày càng trở nên phổ biến như một nguồn thức ăn nuôi nhốt, heo rừng mất nhiều thời gian để trưởng thành hơn so với hầu hết lợn trong nước, và thường nhỏ hơn và sản xuất ít thịt hơn. Tuy nhiên, thịt lợn hoang dã gầy hơn và khỏe mạnh hơn thịt lợn, có giá trị dinh dưỡng cao hơn và có nồng độ axit amin thiết yếu cao hơn nhiều. Hầu hết các tổ chức chế biến thịt đều đồng ý rằng một thân thịt lợn phải được sản xuất trung bình 50 kg thịt (110 lb). Các cá thể lớn có thể thu được 15–20 kg (33-44 lb) chất béo, với một số cá thể khổng lồ có năng suất 30 kg (66 lb) trở lên. Một con lợn rừng có thể đo 300 dm2, và có thể mang lại 350–1000 gam lông và 400 gram chất lót.
Heo rừng có thể gây hại cho nông nghiệp. Quần thể sống ở vùng ngoại ô của các thị trấn hoặc trang trại có thể đào khoai tây và làm hỏng dưa hấu và ngô. Chúng thường chỉ lấn chiếm các trang trại khi thức ăn tự nhiên khan hiếm. Ví dụ, trong rừng Belovezh, 34-47% dân số heo rừng địa phương sẽ vào các cánh đồng trong những năm có sẵn thực phẩm tự nhiên vừa phải. Trong khi vai trò của lợn trong các vụ mùa gây tổn hại thường được phóng đại, trường hợp được biết đến về nạn đói heo rừng gây ra nạn đói, như trường hợp ở Hachinohe, Nhật Bản năm 1749, nơi 3.000 người chết vì cái được gọi là "nạn đói hoang dã". Tuy nhiên, trong văn hóa Nhật Bản, tình trạng của lợn rừng là loài sâu bọ được thể hiện thông qua danh hiệu của nó như là "vua của sâu bệnh" và câu nói phổ biến (dành cho thanh niên ở vùng nông thôn) "Khi kết hôn, hãy chọn một nơi không có lợn rừng." Ở Trung Âu, nông dân thường đẩy lùi heo rừng thông qua những cách làm chúng xao lãng hoặc sợ hãi mà bỏ đi, trong khi ở Kazakhstan, người ta thường sử dụng chó bảo vệ trong rừng trồng. Mặc dù quần thể heo rừng lớn có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc hạn chế tăng trưởng rừng, chúng cũng hữu ích trong việc giữ cho các quần thể sâu bệnh như các con bọ mùa hè được kiểm soát. Sự tăng trưởng của khu vực thành thị và sự suy giảm tương ứng trong môi trường sống của lợn rừng tự nhiên đã dẫn đến một số đàn lợn xâm nhập như thói quen vào chỗ ở của con người để tìm kiếm thức ăn. Như trong điều kiện tự nhiên, đàn ở các khu vực thành thị là theo chế độ mẫu hệ, mặc dù con đực có xu hướng ít đại diện hơn, và cá thể trưởng thành của cả hai giới có thể nặng tới 35% so với các cá thể sống trong rừng của chúng. Tính đến năm 2010, có ít nhất 44 thành phố ở 15 quốc gia đã trải qua các vấn đề liên quan đến sự hiện diện của lợn rừng.
Các cuộc tấn công thực tế trên con người là rất hiếm, nhưng có thể nghiêm trọng, dẫn đến nhiều thương tổn thâm nhập vào phần dưới của cơ thể. Chúng thường xảy ra trong mùa giao phối của lợn rừng từ tháng 11 đến tháng 1, ở các khu vực nông nghiệp giáp với rừng hoặc trên những con đường dẫn qua rừng. Con vật giai đoạn này thường rất hiếu chiến và dễ bị kích động. Chúng thường tấn công bằng cách húc trực diện và chĩa hai răng nanh của nó vào nạn nhân, với hầu hết các chấn thương xảy ra trên vùng đùi. Khi cuộc tấn công ban đầu kết thúc, heo rừng có thể lùi lại và bỏ đi nhưng sẽ tấn công lần nữa nếu thấy nạn nhân vẫn đang cử động, chỉ kết thúc khi nạn nhân hoàn toàn bất động.
Các cuộc tấn công heo rừng trên người đã được ghi nhận từ thời kỳ đồ đá, với một trong những mô tả lâu đời nhất là một bức tranh hang động ở Bhimbetaka, Ấn Độ. Người La Mã và người Hy Lạp cổ đại đã viết về những cuộc tấn công này (Odysseus bị một con lợn bị thương tấn công, và Adonis bị giết bởi một con). Một nghiên cứu năm 2012 biên soạn các cuộc tấn công ghi nhận từ 1825–2012 đã tìm thấy 665 nạn nhân của cả lợn rừng và lợn hoang, với phần lớn (19%) các vụ tấn công trong phạm vi tự nhiên của động vật xảy ra ở Ấn Độ. Hầu hết các cuộc tấn công xảy ra ở các vùng nông thôn trong những tháng mùa đông trong các bối cảnh đàn lợn không bị đe dọa săn bắn.
_Wild_Boar_spotted_at_Tirumala_hills.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
“Boar, Wild”. Encyclopaedia Britannica 3 . 1878.
Jump the queue or expand by hand
Lợn rừng (Sus scrofa) hay còn được gọi là lợn lòi là một loài lợn sinh sống ở lục địa Á-Âu, Bắc Phi, và quần đảo Sunda Lớn. Con người đang làm cho phạm vi phân bố của chúng rộng thêm, làm chúng trở thành một trong những loài động vật có vú có phạm vi phân bố lớn nhất. Chúng được IUCN xếp là loài ít quan tâm. Có lẽ lợn rừng sinh sống ở vùng Nam-Đông Á vào Pleistocen sớm, và hiện nay có mặt hầu như khắp Cựu Thế giới.
Tính tới năm 2005, có 16 phân loài được công nhận, được chia thành ba nhóm dựa trên chiều cao hộp sọ và chiều dài xương tuyến lệ. Loài này sống theo nhóm mẫu hệ gồm các con đực non, con cái và con của chúng. Con đực trưởng thành thường sống đơn độc trừ khi vào mùa sinh sản. Sói xám là thiên địch chính của lợn rừng lại hầu hết phạm vi sinh sống của chúng. Chúng là tổ tiên của hầu hết các giống lợn nhà và là một loài thú săn trong nhiều nghìn năm.
Из-за вариативности местообитания — от зоны темнохвойной тайги до пустынь, а также всех горных поясов вплоть до альпийского — географическая изменчивость диких кабанов очень велика. Выделяют 16 подвидов Sus scrofa, которые объединяют в 4 региональные группы[16]:
Считается, что родоначальниками современных домашних свиней являются кабаны Месопотамии, Малой Азии, Европы и Китая, одомашненные в ходе неолитической революции. Археологические находки свидетельствуют, что уже 13 000 — 12 700 лет назад дикие свиньи начали одомашниваться на Ближнем Востоке в районах бассейна Тигра[17]. Первоначально их содержали в полудиком состоянии на воле, подобно тому, как свиньи содержатся и сейчас на Новой Гвинее[18]. Останки свиней, датируемых как жившие более 11 400 лет назад, были найдены на Кипре. На остров свиньи могли попасть только с материка, что предполагает передвижение вместе с человеком и одомашнивание[19]. Исследование ДНК из зубов и костей свиней, найденных в европейских поселениях эпохи неолита, показывает, что первые домашние свиньи были завезены в Европу с Ближнего Востока. Это стимулировало одомашнивание европейских диких свиней, что привело к вытеснению пород ближневосточного происхождения в Европе. Независимо от этого происходило одомашнивание свиней в Китае, которое имело место около 8000 лет назад[20][21] (по другим данным, в восьмом тысячелетии до н. э.[22]).
Высокая приспособляемость и всеядность диких свиней позволила первобытному человеку одомашнить их весьма быстро. Свиньи разводились главным образом ради вкусного мяса, но использовались также и шкуры (для щитов), кости (для изготовления орудий труда и оружия) и щетина (для кистей)[23]. В Индии, Китае и некоторых других местах кабаны доместицировались также для поедания человеческих отходов — так называемого свиного туалета.
Кабан держится в богатых водой, болотистых местностях, как лесистых, так и заросших камышом и кустарником и т. п. Это социальное животное, формирующее стада с матриархальными порядками. Старые самцы живут в основном поодиночке и присоединяются к стадам лишь во время спаривания. Самки образуют обыкновенно небольшие стада из 10—30 самок, детенышей, молодых и слабых самцов. В Европе иногда встречаются большие стада, насчитывающие до 100 особей. Стада могут перемещаться на большие расстояния, однако только в пределах своего участка обитания и не мигрируя. Согласно исследованиям, проведённым в штате Южная Каролина и на острове Санта-Каталина (штат Калифорния), размеры участков обитания кабанов колеблются от 1 до 4 км², причём у самцов территории значительно больше, чем у самок. Плотность популяции в исследуемых областях составляла 1—34 особи на км².
Как правило, кабаны ограниченно полигамны, так как на одного вепря мужского пола приходится от одной до трёх самок. Обычно самки диких свиней участвуют в гоне начиная со второго года жизни, а особи мужского пола — лишь с четвёртого-пятого года. Течка бывает от ноября до января (в регионах с умеренным климатом); между самцами происходят в это время ожесточенные драки с использованием острых клыков. Беременность длится около 18 недель (от 124 до 140 дней).
Число поросят (рождаемых нормально один раз в год) 4—6, а порой и 12 (численность выводка может резко колебаться в 2-3 раза). При этом у свиноматки 5 пар сосков, но в первой паре практически нет молока. Новорожденный поросёнок весит от 600 до 1650 г, обычно его вес составляет около 850 г. В первое время поросята окрашены белыми, чёрно-бурыми и жёлтыми полосами, помогающими маскироваться в лесной подстилке; через 4-5 месяцев цвет постепенно меняется на обычный однотонный тёмный. Самка заботливо охраняет детенышей и бешено защищает их от врагов; поначалу вепрь возвращается к ним каждые 3-4 часа. Первую неделю жизни поросята не покидают свое жильё (подобие гнезда из веток, листьев и травы) и тесно прижимаются один к одному. С недельного возраста они начинают выходить с матерью на прогулки, к возрасту 3 недели они уже усваивают привычки взрослых особей. Мать вскармливает поросят до 3,5 месяцев. К осени масса поросят составляет 20-30 кг. Коренные зубы полностью формируются к 1-2 годам. Половой зрелости кабаны достигают приблизительно в 1,5 года от роду, взрослыми становятся в 5—6 лет.
Движения кабана неуклюжи, но быстры, плавает он превосходно и может проплывать значительные расстояния. Зрение развито слабо: кабан не различает цветов и не способен увидеть человека, стоящего в 15 метрах от него. Зато обоняние, вкус и слух очень хороши. Кабаны осторожны, но не трусливы; раздраженные, раненые или защищая детенышей, они очень храбры и опасны по своей силе и из-за крупных клыков. Кроме человека, кабанам, главным образом молодым, опасны лишь волки (в Беловежской пуще кабаны являются их основной добычей) и рыси, а в Южной Азии и на Дальнем Востоке — леопарды и тигры, которые, впрочем, редко нападают на старых крупных самцов. На индонезийских островах Комодо, Флорес и Ринча опасность для кабанов представляет комодский варан. На маленьких поросят могут нападать крупные змеи, хищные птицы, кошачьи и другие животные.
Поскольку кабаны восприимчивы к серьёзным изменениям температуры, они много валяются в грязи, что не только защищает их от насекомых и ожогов, но и помогает поддерживать эффективную температуру тела. Будучи активными в сумеречное время суток, днём кабаны лежат в выкопанной яме глубиной до 30-40 см, с выстланным листьями дном; иногда устраивается общее логовище. К вечеру выходят, чтобы купаться и отыскивать пищу.
Во всеядности кабаны могут сравниться с человеком[24]. Рацион состоит преимущественно из растительности — на протяжении всего года это клубни, корни, корневища, луковицы; летом и осенью возрастает доля плодов, желудей, семян, орехов, ягод, грибов; наконец, зимой животное часто вынуждено довольствоваться корой деревьев, ветошью, побегами и т. п., — но включающей также различных мелких животных (черви, моллюски, лягушки, ящерицы, змеи, грызуны, насекомоядные, яйца птиц и личинки насекомых) и падаль. Соотношение растительной и животной пищи разнится в зависимости от сезона и природных условий. Кабаны национального парка Уджунг-Кулон на острове Ява живут в основном за счёт вегетарианской плодоядной диеты, включающей около 50 различных видов фруктов. Кабаны, проживающие в дельте Волги и близ водоёмов Казахстана, употребляют довольно много рыбы, включая карпа и воблу, а также мелкой птицы и грызунов.
50-килограммовому кабану требуется около 4000-4500 калорий в сутки. В сутки кабан может потреблять от 3 до 6 кг корма, в среднем добывая из лесной подстилки или почвы около 2/3 своего пропитания. Взрыхляя значительные площади земли, кабаны способствуют заделке семян, а тем самым возобновлению древесных пород; кроме того, они поедают лесных вредителей, например сосновую пяденицу, а также майских жуков. Однако в голодные года они могут посещать поля картофеля, репы, зерновых, принося вред сельскому хозяйству, особенно тем, что разрывают и вытаптывают посевы. Они часто портят и молодые деревья. Изредка кабаны нападают на птиц и зайцеобразных, очень редко — и на довольно крупных животных, больных или раненых, например, ланей, косуль, даже оленей, убивают и поедают их.
Кабаны устойчивы к ряду ядовитых растений, а также имеют мутацию никотинового ацетилхолинового рецептора, защищающую их от змеиного яда. Помимо кабанов, модификации со сходным эффектом имеют только три группы млекопитающих — медоеды, настоящие ежи и мангустовые.
Охота на кабана сопряжена со значительной опасностью, так как они нередко бросаются на охотников, причём самцы — «секачи» наносят рваные раны своими мощными клыками; самки же, у которых клыки менее развиты, чем у самцов, сбивают неосторожных охотников с ног и бьют их передними копытами. Поэтому при загонной охоте на кабана иногда устраивают для охотников невысокие платформы, с которых кабаны, вследствие неподвижности своей шеи, не могут сбросить охотника. Когда кабан бросается, лучше всего отскочить перед самим животным в сторону, так как кабан, пронесшись мимо, редко возвращается обратно для нового нападения. Опаснее всего старые кабаны, держащиеся в одиночку, а потому и называемые одинцами. У старых секачей перед гоном образуется на спине и по бокам что-то вроде брони из подкожной хрящевидной ткани[25]. Во время гона эта броня (калкан) предохраняет бока животного от ударов клыков другого самца во время драки за самку. Кроме загона, на кабанов охотятся с притравленными на них собаками (гончими и другими породами с примесью гончей крови). Ночью кабана подкарауливают на засеянных полях, куда они выходят кормиться. В азиатской части бывшего СССР, где кабаны водятся не только в лесах, но и в камышах, на них охотятся верхом, преследуя выпугнутых из камышей животных и стреляя их на всем скаку. Гонят дикого кабана окриками : «Ач-ач!». Также распространена охота с вышек (лабазов), где животных поджидают, когда они придут на подкормочную площадку.
Кабан, вепрь — эмблема мужества и неустрашимости, почти всегда изображается чёрного цвета и в профиль.
Иногда представляется одна кабанья голова (фр. la hure); причём при описании отдельно обозначается цвет глаз и клыков животного (фр. les defenses).
Белый кабан являлся нагрудной эмблемой Ричарда III. На его коронацию в 1483 году было заказано 13 000 таких значков. По этой причине противники называли Ричарда «кабаном» или «боровом». После поражения короля в битве при Босворте владельцы гостиниц сменили эмблему белого кабана на синего.
Также вепрь выступает на гербах многих муниципалитетов (общин и городов) стран Европы.
Из-за вариативности местообитания — от зоны темнохвойной тайги до пустынь, а также всех горных поясов вплоть до альпийского — географическая изменчивость диких кабанов очень велика. Выделяют 16 подвидов Sus scrofa, которые объединяют в 4 региональные группы:
Западные S. scrofa scrofa, или центральноевропейский кабан (распространённый в Испании, Италии, Франции, Германии, странах Бенилюкса, Дании, Польше, Чехии, Словакии и Албании) S. scrofa majori, или маремский кабан (распространённый в Маремме, Италия) S. scrofa meridionalis, или средиземноморский кабан (распространённый в Андалусии, на Корсике и Сардинии) S. scrofa algira, или североафриканский кабан (распространённый в Тунисе, Алжире и Марокко) S. scrofa attila, или карпатский (румынский, кавказский) кабан (распространённый в Карпатах, в том числе в Румынии, Венгрии и Украине, на Балканах, Закавказье, Кавказе, полуострове Малая Азия, побережье Каспийского моря и на севере Ирана) S. scrofa lybicus, или анатолийский кабан (распространённый в Закавказье, Турции, Леванте, Израиле и на территории бывшей Югославии) S. scrofa nigripes, или среднеазиатский кабан (распространённый в Средней Азии, Казахстане, восточном Тянь-Шане, западной Монголии, Кашгар и Афганистан и и юге Ирана) Индийские S. scrofa davidi, или центральноазиатский кабан (распространённый в Пакистане, северо-западе Индии и юго-востоке Ирана) S. scrofa cristatus, или индийский кабан (распространённый в Индии, Непале, Бирме, Таиланде и западной Шри-Ланке) Восточные S. scrofa sibiricus, или забайкальский кабан (распространён на берегу Байкала, в Забайкалье, северной и северо-восточной Монголии) S. scrofa ussuricus, или уссурийский кабан (распространённый в восточном Китае, на берегах Уссурийского и Амурского заливов) S. scrofa leucomystax, или японский кабан (распространённый в Японии (за исключением острова Хоккайдо и островов Рюкю) S. scrofa riukiuanus, или рюкюйский кабан (распространён на островах Рюкю) S. scrofa taivanus, или тайваньский кабан (распространён на Тайване) S. scrofa moupinensis, или северокитайский кабан (распространён на побережье Китая на юг к Вьетнаму и на запад до Сычуани) Индонезийские S. scrofa vittatus, или малайзийский кабан (распространённый в полуостровной Малайзии, Индонезии от Суматры и Явы на восток до Комодо)野豬（学名：Sus scrofa）又名山豬，豬屬動物。牠們廣爲分佈在世界上，适应多种栖息环境，為雜食性。
現今肉類食糧主要來源之一的家豬，也是於8000年前由野豬馴化而成，牠是野豬下的一個亞種。野豬不僅與家豬外貌極為不同，成長速度也遠比家豬慢得多，體重亦較輕。
野豬的体型粗壮，头部较大，四肢短粗。毛色呈深褐色或黑色，年老的背上會長白毛，但也有地区性差异，在中亚地区曾有白色的野猪出現。幼豬的毛色为浅棕色，有黑色条纹。背上有长而硬的鬃毛。[2] 毛粗而稀，冬天的毛會長得較密。平均体长为1.5-2米（不包括尾长），肩高90厘米左右。[3] 体重90-200千克，不同地区所产的大小也有不同。有些地区野猪的体重可达200千克以上，中國东北地區与俄罗斯远东地区产的野猪体重甚至达到将近400千克。[3] 雄性野豬有两对不断生长的犬齿，可以用来作為武器或挖掘工具，犬齿平均长6厘米，其中3厘米露出嘴外；雌性野猪的犬齿较短，不露出嘴外，但也具有一定的杀伤力。
野豬群一般有20隻，也曾有超过50隻。一般的野猪群有2-3隻母猪与一群幼猪，公豬只在发情期才會加入猪群。母豬一般會到偏僻的角落生产，一胎能产8-12隻幼猪[4]。
牠們的食物來源很广泛，包括草、果實、坚果、根、昆虫、鸟蛋、大家鼠、腐肉，甚至也會吃野兔和鹿崽等。[4]
野豬性情粗暴、攻擊性強，當受到威胁时，公豬会用獠牙来保护自己，没有獠牙的母豬会咬對方。虽然並非致命的，但这样的攻击会导致严重创伤。
野豬曾广布于南台灣，欧亚大陆及北非地区，西至西班牙与摩洛哥，东至日本，北至北欧地区与西伯利亚，南至印度尼西亚、印度与苏丹。栖息环境跨越温带与热带，从半干旱气候至热带雨林、温带林地、草原等都有其踪迹，也经常闯入农地觅食[1]，但就是沒有在极干旱，海拔极高，与极寒冷的地区出沒。除了青藏高原与戈壁沙漠外，牠們廣佈在中國境內。
在近幾世紀，野豬的活動領域因人類獵捕而大量減少。他們可能是於13世紀時消失於英國；英格蘭北部於1610年確定已經毫無野豬存活，英格蘭國王詹姆士一世試圖重新引進野豬到一些国家公园，但因偷獵而告失敗。自1700年後，英國就不再有野豬出沒。
丹麦最後的一頭野豬於19世紀初被射殺；1900年代时於德國、奧地利、意大利、突尼斯和苏丹等地完全消失。牠们已在俄羅斯大部份地區消失，尤其是阿尔泰山以西的地區。不過，在法国仍有很多野豬，且有增长的迹象。
1950年代后歐洲和中亞的野猪开始回升：在1960年圣彼得堡及莫斯科的郊野发现有野豬出沒；1970年再次於丹麦与瑞典出现，可能是从动物园里逃出来的；1980年代則因為車諾比核事故，電廠周圍的撤離區漸漸變成了野豬的生活空間；1990年又有野豬迁徙到意大利北部。另外在英国也有大量野猪从笼中逃出，在野外成长，数量正在上升。
在香港，由於食物和水源充足，加上絕少人狩獵，野豬的增長頗快，甚至經常走入人類生活的環境。
家豬可以在野外生活，即野生豬。野生豬經常會長成野豬的外表，故很難與自然或引入的真正野豬分辨開來。野生豬、走失的家豬或野豬的特徵因牠們的所在地及遭遇而有所不同。例如在新西蘭，野生豬其實是源自詹姆斯·庫克於1770年代送給毛利人的禮物[7]
家豬與野生豬的另一個分別在於其毛皮。野生豬的毛皮很厚，長滿褐色至黑色的鬃毛。牠們的背部也會突起，故在美國南部有一種稱為尖背半野生豬的野生豬。牠們的尾巴也很長及直，腳、頭部及吻都較家豬的長。
20世紀初，野豬被引進到美國作為獵物，但是牠們與家豬進行混種。在南美洲、新畿內亞、新西蘭、澳洲及其他島嶼等，都有引入野豬及發生與家豬混種的情況。2004年6月，有人在美國喬治亞州射殺了一隻非常巨大的野猪。[8] 最初被认为一场惡作劇，但經國家地理頻道調查及由科學家進行DNA測試後，證實巨猪是野豬和家豬的混種。[9]
20世紀初，野豬被帶到烏拉圭作為獵物，1990年带入巴西，并迅速地成為入侵品種[10]。2005年，南里奧格蘭德州开始容許持牌獵殺野生豬及其混種，[11] 加上從非洲的豬場逃走或放生的野生豬也助長了可供猎杀的數量，故在聖卡塔琳娜州及聖保羅州也容許獵殺野生豬。[12] 南美的野生豬也降低了美洲豹掠食領西貒及白唇西貒的情況。[13]
据美國估計，仅仅在2008年就有400萬隻野生豬对人们的生产、生活造成破壞，財產損失達8億美元。[14]
國際自然保護聯盟物種存續委員會的入侵物種專家小組（ISSG）列為世界百大外來入侵種。
野豬是老虎的獵物。老虎會跟蹤野豬群，逐一地襲擊牠們，此方法曾完全摧毀整群野豬。老虎也會追捕野豬，但很少會如此對付雄豬，儘管野豬因自衛而殺死老虎的情況極為罕見。[15]
狼也會吃野豬，尤其在義大利、伊比利亞半島及俄羅斯。狼很少會面對面地襲擊野豬，很多時會攻擊牠們的會陰，令牠們失去平衡及大量出血。在以往蘇聯的一些地區，單單一群狼每年就可以殺死50-80隻野豬。[16] 在義大利的一些地區，由於野豬大量被狼所獵殺，引發野豬發展出一種對狼及家犬較具攻擊性的行為。[3]
條紋鬣狗有時也會獵食野豬，但似乎只限位於非洲西北部、中東及印度的三個較大亞種。[17]
野豬毛在1930年代前未發明合成物料時是用來製造牙刷的。[18] 鬃毛多是來自頸部。這些牙刷因為毛質柔軟而大受歡迎，但以並非最好的清潔口腔物料，因為鬃毛很難乾及容易藏菌。現今的牙刷都以膠來製造。
野豬毛也可來製造梳子，因為毛質對頭髮較溫和，但卻較一般的梳子昂貴。
油漆刷也可用野豬毛製作，豬鬃毛硬度夠，足以將油漆散佈，而且鬃毛天然開叉，好沾上更多油漆。
在很多國家有養殖野豬，如在中国和法國等地的肉店及餐廳有野豬肉出售。有研究认为野豬肉與戊型肝炎傳染有關。[19]
希臘神話中有兩隻著名的野豬，就是被海格力斯殺死的厄律曼托斯山的野豬及被眾英雄在卡呂冬狩獵所會獵的卡呂冬野豬。希臘戰神阿瑞斯可以將自己變成一隻野豬，為免自己的兒子長得太英俊而搶走他的妻子，毅然刺死了其兒子。
克爾特神話中，野豬是奉獻給女神的祭物[20][21]，且出現在多個克爾特及愛爾蘭神話的故事內。
北歐神話的神祇弗雷及弗蕾亞都養有野豬。弗雷的野豬名為古林博斯帝，是由侏儒辛德里所製造。古林博斯帝的鬃毛在黑暗中會發光，照亮前路。弗蕾亞有野豬的坐騎。根據《辛德拉之歌》，弗蕾亞為了藏起奧特而將他變成野豬。野豬其實在北歐神話中有「肥沃」之含意。
波斯的薩珊王朝期間，野豬被認為是勇猛及勇敢。一些勇敢及有膽識的人的名字上會加上「巴勒茲」一詞，意思就是野豬。薩珊王朝曾佔領埃及及累范特著名的沙赫巴勒茲，其名字就是「市中的野豬」。哈薩克汗國中玉茲——乃蠻巴圖魯叫卡班巴伊，野公豬。
印度神話中，毗濕奴第三化身的筏羅訶，就是一隻野豬。摩利支天的座騎也是野豬。
野豬常出現在西方的紋章。完整的野豬代表在戰爭中的膽量及勇猛；野豬頭則代表親切及款待（就像在宴樂中奉上野豬頭的菜式），或是獵人的象徵。[22]
以下是使用野豬作為其紋章的歷史人物：
以下是使用野豬作為其紋章的城市或隊伍組織：
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_Sus_vittatus.JPG)
_(Sus_scrofa_algira).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
|month=（建议使用|date=） (帮助) 野豬（学名：Sus scrofa）又名山豬，豬屬動物。牠們廣爲分佈在世界上，适应多种栖息环境，為雜食性。
現今肉類食糧主要來源之一的家豬，也是於8000年前由野豬馴化而成，牠是野豬下的一個亞種。野豬不僅與家豬外貌極為不同，成長速度也遠比家豬慢得多，體重亦較輕。
分類 界 : 動物界 Animalia 門 : 脊索動物門 Chordata 亜門 : 脊椎動物亜門 Vertebrata 綱 : 哺乳綱 Mammalia 目 : 鯨偶蹄目 Cetartiodactyla 亜目 : イノシシ亜目 Suina 科 : イノシシ科 Suidae 属 : イノシシ属 Sus 種 : イノシシ S. scrofa 学名 Sus scrofa Linnaeus, 1758 和名 イノシシ 英名 (wild) boar 
イノシシ（猪・豬、英名: boar 学名:Sus scrofa）は、鯨偶蹄目イノシシ科の1種。十二支の12番目「亥」であり、犬と同じくらい鼻が非常に敏感だが、神経質な動物でもある。本種の家畜化がブタである。
学名は「Sus scrofa」であり、リンネによる命名である。ウシやウマなど他の家畜の学名では野生種より前に家畜種に命名されている例が多々あり、先取権の点から問題となった（審議会の強権により解決された）が、イノシシとブタの間ではそのような問題は起きなかった。古い大和言葉では「ヰ（ウィ）」と呼んだ。イノシシは「ヰ（猪）のシシ（肉）」が語源であり、シシは大和言葉で「肉」を意味する（「ニク」は音読みの呉音)。現代中国語では、「猪（豬）」の漢字は主にブタの意味で用いられており、イノシシは「野猪（豬）」と呼んで区別する。
もともとはアジアやヨーロッパなどを中心に生息していたが、人間によってイノシシまたはその家畜化されたブタが再野生化したものがアメリカ大陸やオーストラリアなどにも放され、爆発的に生息域を広げることになった。分布地域によって個体に大きな差がかなりあり、米国アラバマ州では体長約2.8m、体重約470kgもある巨大なイノシシが過去には仕留められている。中国東北部のイノシシも体重300kg以上に達するものがある。日本には北海道を除いてニホンイノシシとリュウキュウイノシシの2亜種ないし八重山諸島のグループをさらに分けた3亜種が分布するが、いずれもイノシシの亜種ではなく、別種として分類すべきとの議論もなされている。
古くから狩猟の対象とされてきた動物の一つであるが、非常に神経質で警戒心の強い動物である。普段より見慣れないものなどを見かけると、それをできるだけ避けようとする習性がある。
非常に突進力が強く、ねぐらなどに不用意に接近した人間を襲うケースも多い。イノシシの成獣は70kgかそれ以上の体重がある上、時速45kmで走る事も可能であり、イノシシの全力の突撃を受けると、大人でも跳ね飛ばされて大けがを負う危険がある。オスの場合には牙も生えているため、たとえ立ち止まっている場合でもオスの場合は鼻先をしゃくり上げるようにして牙を用いた攻撃を行う。オスの牙は非常に鋭く、訓練された猟犬であっても縫合が必要な大きな裂傷や深い刺傷を負う場合があり、作業服程度の厚さの布も容易に切り裂いてしまうという[1]。この牙による攻撃はちょうど成人の太ももの高さに当たるため、人間が攻撃された場合、大腿動脈を破られて失血死するケースが多く、非常に危険である[1]。メスは牙が短い為、牙を直接用いた攻撃をする事は少ないが、代わりに大きな顎で噛み付く場合がある。メスであっても小動物の四肢の骨程度であれば噛み砕く程の力がある。
多くの匂いに誘引性を示し、ダニ等の外部寄生虫を落としたり体温調節をするために、よく泥浴（英語版）・水浴を行う。泥浴・水浴後には体を木に擦りつける行動もたびたび観察される。
特にイノシシが泥浴を行う場所は「沼田場（ヌタバ）」と呼ばれ、イノシシが横になり転がりながら全身に泥を塗る様子から、苦しみあがくという意味のぬたうちまわる（のたうちまわる）という言葉が生まれた。
生息域は低山帯から平地にかけての雑草が繁茂する森林から草原であり、水場が近い場所を好む。食性は基本的に山林に生えている植物の根や地下茎（芋など。冬場は葛根も食べる）・果実（ドングリなど）・タケノコ・キノコなどを食べる、草食に非常に偏った雑食性（植物質：動物質≒9：1）である。芋類は嗅覚で嗅ぎ付け、吻と牙で掘り起こして食べる。動物質は季節の変化に応じて昆虫類・ミミズ・サワガニ、ヘビなどを食べる。食味が良く簡単に手に入れられる農作物を求めて人家近辺にも出没することがある。穀物も採餌対象であり、田畑で実った稲[2]やトウモロコシも食害にあう。鳥類・アカシカ・小型哺乳類なども採餌するが、死骸が落ちていた時に食餌する。基本的には昼行性で日中に採餌のため徘徊するが、人間活動による二次的な習性で夜行性も示す。
野生下での寿命は長くて10年であり、一年半で性成熟に達する。幼少期にはシマウリ（縞瓜）に似た縞模様の体毛が体に沿って縦に生えており、成体よりも薄く黄褐色をしている。イノシシの幼少期は天敵が多く、この縞模様は春の木漏れ日の下では保護色を成す。その姿かたちからウリ坊（ウリン坊とも言う）・うりんこ・うりっことも呼ばれ、この縞模様は授乳期を過ぎた生後約4か月程度で消える。
繁殖期は12月頃から約2か月間続く。繁殖期の雄は食欲を減退させ、発情した雌を捜して活発に徘徊する。発情雌に出会うと、その雌に寄り添って他の雄を近づけまいとし、最終的にはより体の大きな強い雄が雌を獲得する。雌の発情は約3日で終わり、交尾を終えた雄は次の発情雌を捜して再び移動していく。強い雄は複数の雌を獲得できるため、イノシシの婚姻システムは一種の一夫多妻であるとも言える。雄は長い繁殖期間中ほとんど餌を摂らずに奔走するため、春が来る頃にはかなりやせ細る。
巣は窪地に落ち葉などを敷いて作り、出産前や冬期には枯枝などで屋根のある巣を作る。通常4月から5月頃に年1回、平均4.5頭ほどの子を出産する。秋にも出産することがあるが、春の繁殖に失敗した個体によるものが多い。妊娠期間は約4か月。雄は単独で行動するが雌はひと腹の子と共に暮らし、定住性が高い。子を持たない数頭の雌がグループを形成することもある。
短い足とずん胴な体に見合わない優れた運動能力を持ち、最高では人間の短距離走世界記録保持者（100mを約9秒台後半〜10秒、時速36km強）をも凌ぐ約45km/hの速さで走ることが可能である。近畿中国四国農業研究センターの実験によると、70kgの成獣が121cmの高さのバーを助走もなしに跳び越えることができた。立体感のあるものは苦手で、斜めに立てられた柵は越えることができない[3]。扁平になった鼻の力（実際には首～上肢の力）はかなり強く、雄で70kg以上、雌でも50-60kgもある石を動かすことができる。
基本的には水を嫌い泳ぐことはないが、追い立てられたりして止むを得ず泳ぐこともある。犬かきで時速4km程度を出せ、30kmを泳ぐことも不可能ではないという[4]。瀬戸内海では島の間を渡る猪がたびたび目撃されている[5]。
積極的に前進することや向こう見ずに進むことを「猪突猛進」といい、これはイノシシが真っすぐにしか進めないところからきていると言われているが、イノシシは他の動物と同様前進している際、目の前に危険が迫った時や危険物を発見した時は急停止するなどして方向転換することができ、真っすぐにしか進めないという認識は誤りである。
トラ・ライオン・ヒョウ・オオカミ・クマ・ワニ・大蛇などの大型肉食動物と本種の生息地が被る際には、主に幼獣を含む中小の個体が他の有蹄類と同様に捕食対象となるが、逆に大型の個体では撃退はおろか返り討ちにするケースも見られる。なお、それらが生息していない地域や、過去には生息していたが現在では絶滅している地域では成獣への捕食者は人間以外にはほぼ存在しない。それらの地域では野犬やカラス、キツネや大型の猛禽類等が幼獣を捕食する程度である。
Mammal Species of the World, 3rd edition によれば、イノシシには16の亜種が確認されている[6]。ただしこの資料はブタを扱っていない。
日本列島には、イノシシの亜種であるニホンイノシシとリュウキュウイノシシの2亜種が分布している。ニホンイノシシは本州・四国・淡路島・九州に生息し、リュウキュウイノシシは南西諸島の奄美大島、沖縄島、石垣島、西表島等に分布している[7]。北海道は現代のイノブタを除き野生のイノシシが自然分布していない[8]。
ニホンイノシシ（日本猪、S. scrofa leucomystax /英語: Japanese wild boar）は、本州・四国・九州・淡路島・小豆島に分布する。足が短く雪が苦手なため、豪雪地帯には分布しないとされてきたが、日本海側では平年値の積雪が2mを超える福井県の山間部にも出没するようになった。長野市、須坂市など長野県北部の市街地でも目撃され、人的な被害も報告されている。また、太平洋側では宮城県南部が分布域の北限とされていたが、近年は北上傾向にあり、仙台市の西部にある奥羽山系・泉ヶ岳の裾野での生息や仙台七夕用の竹の被害などが報告されている[9]。九州の離島では本土や他の島から泳いで渡ったとみられるイノシシによる農作物への被害が相次いでいる[10]。
本亜種は狩猟対象獣であり、その商品価値は食肉用として高く、他の対象鳥獣と比較しても人気がある。その結果高い狩猟圧がかかるようになり、局所的な個体群の衰退も見受けられるが、逆に分布を拡大させている地域も多い。
体長は雄110–170cm、雌100–150cm、肩高60–90cm、尾長30–40cm、体重80–190kg（岐阜市で約220kgもの雄個体が捕獲されたこともある）で、雌は雄よりも小さく性的二型が見られる。全身茶褐色から黒褐色の剛毛で覆われる。指の数は前後ともに4本で、2個の蹄を持つ。雌雄共に下顎の犬歯が発達して牙状になっており、雄は特に長い。雄の牙は生後1年半ほどで確認できるようになり、半月型に曲がった形で終生成長を続け、最大で15cmほどまでになる。上顎の犬歯も大きく、それが擦り合わさるよう下顎の犬歯が生えているため、常に研磨された状態の牙は非常に鋭い。ただ、この牙は後方に湾曲しているため、攻撃用というよりもむしろ護身用である。湾曲の度合いもブタと比べると緩い。
雑食性でクズやヤマノイモなどの根やシイ類の堅果（ドングリ）、小動物（昆虫類やミミズ等）を捕食する。繁殖期は年1回（春頃）であるが、年2回出産することもある。
リュウキュウイノシシ（琉球猪、S. scrofa riukiuanus / 英語: Ryukyu wild boar）は、南西諸島の奄美大島・加計呂麻島・請島・与路島・徳之島・沖縄本島・石垣島・西表島に分布する固有亜種である。
沖縄方言ではヤマシシ[11]、ヤマンシー[12]と呼ばれる。奄美方言ではシシと呼ばれる[13]。西表島ではカマイと呼ばれる。
生態的な特徴はニホンイノシシと同様であるが、生息域が亜熱帯のためか、春と秋、双方に繁殖期がある。各島でその体長・体重には差異があるが、いずれもニホンイノシシと比較するとかなり小さく、体長は90–110cm、体重20–70kg程度である。ニホンイノシシが島嶼化（とうしょか）現象で小型化したとも考えられるが、頭骨の形状の違いなどから別種の原始的なイノシシとする見解もある。西表島及び石垣島の個体群はさらに小型で50kg程度にしかならず、また、沖縄本島及び奄美群島の個体群と遺伝的に異なっている上に頭骨の内、上顎骨にある涙骨と口蓋裂の形状、乳頭の数や位置に相違点があるとの報告があり、今後検討を経て別亜種とされる可能性が高い[14]。
食性は雑食で、スダジイ等の木の実や小動物（昆虫類やミミズ等）を捕食し、夜間に農耕地に出没し、農作物を食害することもある。繁殖期は年に2回（10–12月、4–5月）で、年に1〜2回出産すると考えられている。 奄美群島のリュウキュウイノシシは頻繁にウミガメの卵を食べるようになったことが知られている[15][16]。
徳之島の個体群は、環境省レッドリストで地域個体群に、鹿児島県版レッドデータブックでも絶滅危惧I類で掲載されており、保護の重要性は高い。西表島には比較的多くの個体が生息するが、森林開発や狩猟により全体的な個体数は減少傾向にある。
もともとブタは、イノシシが家畜化されるうちに品種化していった動物であり、現代中国語で「猪」という単語/文字は一般的にブタを意味する。イノシシを表記したい場合、「野猪」と表記する（ブタを特に区別する場合は「家猪」と表記する）。日本列島では縄文時代にイノシシの飼養が行われていたが、ブタは弥生時代に大陸からすでに家畜化されたブタ（弥生ブタ）が持ち込まれたと考えられている。
縄文時代にはシカとともに主要な狩猟対象獣であった。北海道や離島からも骨が出土しこれらの島には人為的に持ち込まれたと考えられている。
山梨県北杜市大泉町の金生遺跡は八ヶ岳南麓に立地する縄文時代後期の遺跡で、配石遺構が出土したことが知られる。金生遺跡からは焼けたイノシシ幼獣の下顎骨がまとまって出土しており、馴化して飼養状態において、食用に間引いていたとも考えられている。
イノシシは多産であることから、縄文時代には豊穣の象徴として、縄文時代の精神世界においても重視されていたとされ、土器文様としてイノシシ装飾が見られる。金生遺跡の焼骨も何らかの祭祀に関わる遺物であると考えられている[17]。
日本で獣肉食が表向き禁忌とされた時代も、山間部などでは「山鯨（やまくじら）」（肉の食感が鯨肉に似ているため）と称して食されていた。「薬喰い」の別名からもわかるように、滋養強壮の食材とされていた。「獅子に牡丹」という成句から、獅子を猪に置き換えて牡丹肉（ぼたんにく）とも呼ばれる[19]。文芸では上方落語「池田の猪買い」などに登場する。
南西諸島の奄美大島、沖縄本島、西表島などにおいては、歴史的にも肉食のタブーの影響がないまま、リュウキュウイノシシが貴重なタンパク源としてよく食べられている。西郷隆盛も奄美大島で好んで食べたとされる。
日本においては、多くがシシ汁、シシ鍋として食べられてきた。近年は焼き肉、バーベキュー、炒め物にすることも増えている。奄美大島では保存性を目的にリュウキュウイノシシ肉の塩漬けも作られ、「ましゅちけぃしし」と呼ばれた。また、味噌漬けにする例もある。
イスラームやユダヤ教などでは、豚肉と同様にイノシシの肉も忌避される。
近年、人里に出没するニホンイノシシの数は増加傾向にあり、特に過疎地や高齢者集落において、農林業被害（食害、踏みつけ、掘り起こし）を及ぼすことが問題となっている。とくに山林でドングリの少なくなる8月には水田が格好の採餌対象となる[2]。広島県や兵庫県などを始め本州の各地で住宅地付近にまで出没し、民家の庭や路上のゴミを荒らす生活環境被害や、噛み付きなどの人的被害も頻出。イノシシに襲われた結果死亡事故に繋がる場合[1]もあり、行政も対策に頭を悩ませている。近年では線路に進入して列車との衝突事故を起こしダイヤを乱した事例[22][23]もみられる。被害対策としては爆竹音を鳴らしたり、石油臭を利用するなどの方法があるものの、イノシシは高度な学習能力を持つためいずれも継続的な効果は期待できない。完全に防ぐには電気柵や強固な鉄柵を張るしかないが、経費の問題もありあまり現実的ではない。広島県の呉市や竹原市などは防護柵の設置に補助金を支給している。
かつては農林水産省の補助事業も行われたが、2009年の事業仕分け (行政刷新会議)（WG3）に諮られた際に、「重要な課題であるということは認識しつつも、国（が実施すべき事業）ではない。」[24]との意見が示され、2010年度からは都道府県に対する交付金となった。
兵庫県の六甲山では野生のイノシシとの接触機会が多く、1960年代より登山者によって餌付けが行われるようになり、大規模な餌付け場として「芦屋イノシシ村」が作られるなど、六甲山系全体でイノシシに対して餌付けが行われたが、人馴れしたイノシシによるトラブルが増加し、2002年に神戸市は全国で初めてイノシシへの給餌などを禁止したイノシシ条例を制定した[25]。
ニホンイノシシの個体数の増加傾向の原因として、畜産用に飼われていたイノシシとブタとの間の一代雑種であるイノブタが飼育中に逃亡し、野生のイノシシと交配し、ブタの多産性質を広めているという説がある。過去にイノシシが絶滅した千葉県では狩猟目的でイノブタ及びイノシシを放した証言があり、近年出没する個体はその子孫ではないかとする見解もある（千葉県イノシシ・キョン管理対策基本方針）。タケノコの季節には胃内容物の大半がタケノコであり、放置竹林が問題であるとする説もある[2]。中山間地の過疎化による休耕地や耕作放棄地の広がりがイノシシに格好の餌場や住処を提供し、そのために人里近くまでイノシシが出没するようになったことが原因であり、イノシシの個体数そのものは、従前とあまり変わらないのではないかとの考えもある。耕作放棄地を整備したり再び畑として利用する事で、イノシシが近寄りにくい環境にする取り組みも行われている。
ヨーロッパでは1980年代よりイノシシによる農業被害の対策として、耕作地にイノシシを接近させないために森林内での給餌が行われている。しかし、給餌の恒常化は人の餌に慣れることによって森林の食物資源としての価値を下げてしまうことや、イノシシの個体数の管理リスクが生じるなど問題点も指摘されている[25]。
ライフルや散弾銃などを利用した銃猟捕獲は人家近くでの発砲は原則として出来ないため、捕獲範囲が限定されており、猟友会に所属するハンターの高齢化による作業人員の減少により、必ずしも本格的な駆除には至っていない。一般市民がわなを用いて捕獲する場合は狩猟免許の取得や自治体への届出が必要であり、実際の駆除開始まで時間や手間がかかることも多い。イノシシのわな猟では主に箱罠やくくり罠が用いられるが、いずれの猟具を用いた場合でも罠に掛かったイノシシの「止め刺し」は、銃器を用いない場合には非常に大きな危険が伴う。例年わなに掛かったイノシシの止め刺しに際しては事故が多発[26]しており、特にくくり罠の場合には抵抗するイノシシによってワイヤーが断裂したり[27]、止め刺しに入った際に反撃を受けたり[28]、狩猟者自身がワイヤーに巻き込まれるなどによって死亡事故[29]に繋がるケースもあり、環境省や地方自治体は止めさしの技術向上や銃器による止めさしの要件緩和などが事故防止の喫緊の課題であるとしている[30]。
ドイツではイノシシとの接触によるレプトスピラ症の感染例が報告されている[25]。また、日本のイノシシは高い確率で日本脳炎ウイルスに感染しているという報告があり、イノシシと人間の接触機会が増えると感染症伝搬の危険性も増加すると考えられる[25]。
三重県伊勢市の伊我理神社の祭神「伊我利比女命」（いがりひめのみこと）は、その名の由来が「猪狩」であり、五穀を食い荒らすイノシシを狩る女神だとされている[31]。
静岡県伊豆市には、国内唯一のイノシシのテーマパーク「天城いのしし村」があったが、観光客減少のため、2008年（平成20年）11月30日に閉鎖された。
禁を犯して一時的にいい思いをしても、後で必ずそれ相応の悪い報いを受けるという意味。
いのしし肉をよく食べる兵庫県篠山市では、本当は「しし食うて温（ぬく）い」で、いのししを食べると精力がつき、体が温まるという意味だが、他人様には食べさせたくないので、「しし食った報い」と言うという説があることを紹介している[32]。 鹿肉も「しし」と言うことがあり、いのししにかぎらず、獣肉を食べるとさわりがあるという意味だとも言われている。
（読み：ちょとつもうしん）
ひとつの物事に対して、夢中で、かつ猛烈な勢いで、突き進むこと。
（読み：いのししむしゃ）
進むことだけを考え、退くことを知らない武士（ひいては人物全般）を指す。浅慮ぶりが含意される表現なので、あまり良い意味では用いられない。
イノシシ（猪・豬、英名: boar 学名:Sus scrofa）は、鯨偶蹄目イノシシ科の1種。十二支の12番目「亥」であり、犬と同じくらい鼻が非常に敏感だが、神経質な動物でもある。本種の家畜化がブタである。
멧돼지(영어: wild boar 또는 wild pig[2][3], 학명: Sus scrofa)는 멧돼지과에 속한 가축화된 돼지의 조상으로 산돼지, 유라시아멧돼지[4], 야생돼지[5]라고도 일컫는다. 본래는 유라시아·북아프리카·대순다 열도 등지 대부분의 지역에 분포하였으며, 인간의 영향으로 점차 호주·파푸아뉴기니·폴리네시아·카리브 해·사하라 사막 이남 아프리카 등으로 퍼져나가 멧돼지과 내에서는 물론 세계에서 가장 널리 분포하는 포유류 가운데 하나가 되었다.[4] 전세계적으로 개체 수가 무척 많고 적응력이 뛰어나 현재로서는 멸종의 우려가 없는 수준으로,[1] 원래 없었다가 도입된 지역에서는 달갑지 않은 외래종으로 여겨진다. 플라이스토세 전기 동남아시아에서 진화한 종으로서[6] 다른 멧돼지과 동물들과 경쟁하여 생존하면서 구세계 각지로 퍼져나갔을 것으로 추정된다.[7]
1990년까지 도합 16종의 아종이 밝혀졌고, 이 아종들은 서식지와 두개골, 누골 길이에 따라 다시 네 가지 부류로 나뉜다.[8] 암컷과 새끼들로 이루어진 모계 가족단위로 생활하며 장성한 수컷은 번식기를 빼면 홀로 지낸다.[9] 극동아시아·대순다 열도를 제외한 대부분의 지역에서 불곰,호랑이가 최대 천적이며 나머지 지역에서는 회색늑대,[[아시아흑곰],들개,표범, 스라소니, 아시아사자, 아시아치타, 바다악어, 코모도왕도마뱀 등이 그 자리를 대체한다.[10][11] 역사를 통틀어 인간과 매우 밀접한 관계에 있었던 동물로서 식량을 제공하는 주요 사냥감의 역할을 했고 일부는 가축화되어 집돼지가 되기도 하였으며, 신대륙 및 호주에서는 멧돼지와 집돼지의 교잡종이 생기기도 하였다.
몸길이 최대 180cm, 어깨높이 0.45~1m, 몸무게는 50~300kg이다. 머리는 원뿔형으로 크고 몸과의 구별이 확실하지 않다. 네 다리는 짧고 가늘며 겉보기와는 달리 빨리 달린다. 몸색은 어두운 갈색에서 엷은 갈색에 이르기까지 변화가 많다. 아시아 멧돼지는 머리 꼭대기로부터 등 중앙에 걸쳐 긴 센털이 많이 나 있다. 그러나 유럽 멧돼지는 털이 그다지 발달해 있진 않다. 또 아시아계의 멧돼지에는 윗입술로부터 볼에 걸쳐 흰털의 선이 있으나 유럽계의 멧돼지에는 없다.
멧돼지는 예리한 송곳니가 있는데 아래턱에 있는 송곳니는 일생 동안 계속 자라 큰 엄니가 된다. 엄니는 마치 칼날 같으며 적을 공격하거나 위험에 처했을 때 긴요한 무기가 된다. 셋째와 넷째 발가락으로 몸을 지탱하며 둘째와 다섯째 발가락은 퇴화하여 작아져 땅에 닿지 않는다. 코뼈는 가늘고 길며 잘 발달되어 있기 때문에 땅 속의 먹이를 파내는 데도 적합하다. 위는 되새김위가 아니며 장(腸)의 길이는 몸길이의 15배로 같은 잡식성인 사람의 8배와 비교하여 볼 때 거의 약 2배가 된다.
멧돼지는 깊은 산, 활엽수가 우거진 숲 속에서 살기를 좋아하며 눈이 많고 추위가 심해지면 야산으로 내려오는 경우도 있다. 보금자리는 양지바른 곳에 땅을 파고 앞쪽이 트이게 입구를 파서 적의 공격에 대비한다.
과일과 나무뿌리를 먹고, 당근, 무, 오이, 호박, 배추, 버섯, 가지, 산나물까지 먹을만큼 억척스럽다. 긴 주둥이로 땅을 파헤치고 속에 있는 감자, 고구마, 나무뿌리뿐만 아니라 풀뿌리까지 닥치는 대로 먹는다. 유럽 멧돼지는 수십마리 무리를 만든다. 낮에는 비자나무, 대나무가 우거진 곳에서 쉬고 저녁 때부터 행동한다. 천적으로는 호랑이, 표범, 스라소니, 아시아사자, 늑대, 승냥이, 담비, 하이에나, 카라칼, 바다악어, 코모도왕도마뱀 등이 있다. 그러나 사냥에 의한 위험이 적을 때는 낮(오전9시~오후5시)에 행동하는 경우도 있다. 행동권은 지형에 따라 다르지만 4~8km, 때로는 30km 이상도 돌아다닌다. 헤엄을 잘 치며 수km의 강이나 해협을 헤엄쳐 건너는 경우도 있다. 시력은 나쁘나 청각과 후각이 발달해 있다. 상추나 깻잎도 가리지 않고 잘 먹으며 상추뿐만 아니라 부추와 양파나 파, 마늘 등 백합과 식물을 먹기도 하고 호박잎이나 콩잎 등을 먹는 초식성이다. 또한 벼, 보리, 콩, 옥수수 등의 작물을 즐겨 먹기 때문에 포획이 허가되어 있는 지역이 많다.
번식기는 1년에 한 번이고 교미기는 11월~1월 사이이다. 교미기에는 암컷을 차지하기 위해 수컷끼리 발달한 엄니를 사용해서 싸운다. 엄니가 닿는 목이나 어깨의 피부가 단단하고 피하지방이 두꺼우므로 죽은 경우는 거의 없다. 교미기가 끝나면 수컷은 다시 단독생활로 돌아간다. 암컷은 출산시기가 가까워지면 숲이나 풀이 무성한 곳에 출산장소를 만든다. 임신기간은 4개월 정도이며 3~8마리의 새끼를 낳는다. 태어난 직후의 새끼는 눈을 뜨고 있으며 곧 걸어다닐 수 있으나 얼마 동안은 보금자리에서 나오지 않는다. 태어난 지 3개월이면 젖을 떼지만 그 후에도 어미가 돌본다. 수컷은 새끼를 돌보지 않는다.
새끼의 엷은 갈색 몸에는 노란색과 흰색의 줄무늬가 수평 방향으로 몇 개 있어 보호색이 되고 있다. 이 줄무늬 모양은 처음 영구치가 나오는 생후 5개월 무렵 없어져서 어미와 같은 센털로 변한다. 짝짓기를 할 수 있는 때는 약 18개월 후이다. 동물원에서의 수명은 약 20년이나 자연상태에서는 호랑이 등의 천적이나 사냥에 의해 생후 5년을 넘는 개체가 적다. 멧돼지는 한반도에서는 개체수가 많은 대형 포유동물이다.
한반도에서는 멧돼지의 개체 수의 급격한 증가 현상이 발생하고 있다. 멧돼지의 개체 수가 급격히 증가한 데에는 불곰, 호랑이, 표범, 스라소니, 늑대와 같은 포식자가 야생에서 절멸한 것과, 1990년대 말부터 진행한 지방 자치 단체의 산림, 녹지 복원 사업으로 인해 멧돼지의 서식 환경이 좋아진 것, 그리고 밀렵에 대한 단속이 강화된 것에 기인한다.[12] 천적이 없어 한반도 내 최상위 포식자가 된 멧돼지의 자연적인 개체 수 조절이 불가능한 상황이므로, 이에 수렵을 통해 인위적으로 개체 수를 조절하고 있으나 멧돼지의 강한 번식력으로 인해 어려움을 겪고 있다.[13] 대한민국 환경부의 자료에 의하면, 2018년 대한민국 전역에서 포획된 멧돼지가 5만 412마리에 해당하는 것으로 나타나, 2012년의 1만 4370마리에 비해 3배 이상에 달하는 것으로 나타났다.[14]
멧돼지의 개체 수 증가로 인해 인간 활동에도 상당한 영향을 끼치고 있다. 멧돼지 개체 수가 증가하면서 서식지와 먹이가 줄어들어, 번식기에 먹이 활동을 위해 도심 혹은 농가에 출몰하여 재산 및 신체 상의 피해를 입히기도 한다. 농작물이 열매를 맺는 여름철 이후에 나타나 과일이나 고구마, 벼와 같은 농작물을 먹어 치워 농가에 피해를 입히며, 도심으로 내려온 멧돼지는 먹이 활동을 하다가 때로는 사람을 공격하기도 해서 인명 피해도 발생한다. 2018년 1월에는 경상북도 예천군에서 60대 남성이 멧돼지에 물려 사망하는 사건도 발생하였다. 대한민국 소방청의 자료에 의하면 2016년부터 2018년까지 멧돼지 포획으로 인한 소방대원의 출동 건 수가 연 평균 3,338건에 이른다고 발표하였다.[14]
멧돼지에 의한 피해를 막기 위해 지방 자치 단체에서는 매년 멧돼지 집중 포획 기간을 설정하고 엽사(獵師)를 동원하여 멧돼지 소탕 작전을 벌이고 있으며, 멧돼지 포획에 따른 포상 수당을 지급하고 있다.[15]
멧돼지(영어: wild boar 또는 wild pig, 학명: Sus scrofa)는 멧돼지과에 속한 가축화된 돼지의 조상으로 산돼지, 유라시아멧돼지, 야생돼지라고도 일컫는다. 본래는 유라시아·북아프리카·대순다 열도 등지 대부분의 지역에 분포하였으며, 인간의 영향으로 점차 호주·파푸아뉴기니·폴리네시아·카리브 해·사하라 사막 이남 아프리카 등으로 퍼져나가 멧돼지과 내에서는 물론 세계에서 가장 널리 분포하는 포유류 가운데 하나가 되었다. 전세계적으로 개체 수가 무척 많고 적응력이 뛰어나 현재로서는 멸종의 우려가 없는 수준으로, 원래 없었다가 도입된 지역에서는 달갑지 않은 외래종으로 여겨진다. 플라이스토세 전기 동남아시아에서 진화한 종으로서 다른 멧돼지과 동물들과 경쟁하여 생존하면서 구세계 각지로 퍼져나갔을 것으로 추정된다.
1990년까지 도합 16종의 아종이 밝혀졌고, 이 아종들은 서식지와 두개골, 누골 길이에 따라 다시 네 가지 부류로 나뉜다. 암컷과 새끼들로 이루어진 모계 가족단위로 생활하며 장성한 수컷은 번식기를 빼면 홀로 지낸다. 극동아시아·대순다 열도를 제외한 대부분의 지역에서 불곰,호랑이가 최대 천적이며 나머지 지역에서는 회색늑대,[[아시아흑곰],들개,표범, 스라소니, 아시아사자, 아시아치타, 바다악어, 코모도왕도마뱀 등이 그 자리를 대체한다. 역사를 통틀어 인간과 매우 밀접한 관계에 있었던 동물로서 식량을 제공하는 주요 사냥감의 역할을 했고 일부는 가축화되어 집돼지가 되기도 하였으며, 신대륙 및 호주에서는 멧돼지와 집돼지의 교잡종이 생기기도 하였다.
