الأسماء في صفحات التنقل
Alces, which has been traditionally classified as a monotypic genus, has been recently divided into two species by some researchers: the European species, Alces alces, and the North American species, Alces americanus. Such a division has caused confusion and does not represent the latest genetic research. The division of moose into European and North American species was believed to be supported by morphological differences and evidence that European moose have 68 chromosomes and North American moose have 70. It is now known that moose in Central Asia (Yakutia) also have 70 chromosomes and share mitochondrial DNA halotypes with European and North American moose. Furthermore, moose exhibit low variability in mitochondrial DNA worldwide and have relatively low overall genetic diversity compared to other mammals. It is more likely that all extant lineages of moose originated from Central Asia within the last 60,000 years, supporting a single species hypothesis rather than a two or three species hypothesis.
Moose are not as vocal as other members of the deer family, such as elk (Cervus elaphus). Most of their vocalizations occur during the rut. Females make a long, quavering moaning call when in estrus, which attracts males and can be heard up to 3.2 km away. Males make a grunt to court females or challenge other bulls. Both sexes are capable of making a loud, guttural “roaring” sound as a threat. Moose will also communicate chemically by scent-marking trees. They strip trees and shrubs of their bark and rub their foreheads and preorbital glands into the bare spot to advertise their presence to the opposite sex. Moose are not known to have good eye sight. Confirmation of this is not available due to a lack of studies, although it is known that they depend less on sight than their sense of hearing or smell. Moose have very acute hearing due in part to the large external surface area of their ears. Their ears are capable of rotating independently, giving them stereophonic hearing. Their sense of smell is exceptional due to the large surface area of their nasal cavities, which are lined with millions of sent-smelling cells.
Communication Channels: visual ; tactile ; acoustic ; chemical
Other Communication Modes: pheromones ; scent marks
Perception Channels: visual ; tactile ; acoustic ; chemical
IUCN lists moose as a species of “Least Concern” because a majority of populations are expanding and extremely abundant despite heavy hunting pressure in parts of their range. The Eurasian populations are estimated to be 1.5 million individuals, one-third of which consists of the European populations. In 2002, populations of the United States and Canada were estimated at 1,000,000. Some exceptions to this favorable assessment are moose in Manchuria and Mongolia (A. a. cameloides), which are scarce, and a population in Nova Scotia (A. a. americana), which Canada has deemed endangered.
US Federal List: no special status
CITES: no special status
State of Michigan List: special concern
IUCN Red List of Threatened Species: least concern
Vehicle collisions with moose are a serious problem in North America and Europe. In North America, nearly 3,000 occur each year. In Sweden alone, 4,500 occur per year on average, as well as 10 to 15 human fatalities. Beyond the incalculable cost in terms of human life, moose collisions cause significant property damage, escalate insurance premiums, can cause a local moose population to decline and reduce recreational opportunities. Moose can also be a pest to agriculture and forestry in some areas. Moose foraging can inhibit the growth of young trees. In Russia, damage to the forestry industry was estimated in millions of rubles, during the 1950's.
Negative Impacts: injures humans; crop pest
Moose are hunted throughout much of their range and provide millions of pounds in meat to humans each year. In 1983, 152,000 moose were harvested in Sweden, representing 14% of the total meat consumption of the country. Moose hunting also generates a considerable amount of money to local economies. Moose hunters contribute $31 million annually to Alaska’s economy and $50 million to Canada’s. Moose also draw many tourists for wildlife viewing opportunities. Moose milk is harvested from captive moose in some areas, including Russia and Sweden.
Positive Impacts: food ; body parts are source of valuable material; ecotourism ; produces fertilizer
Moose can have a significant impact on ecosystems because of their daily activities of feeding, trampling, defecating, and urinating. One researcher estimated that the Swedish moose population contributed 300,000 metric tons of feces each year to the land. This equals about 5,600 tons of nitrogen, which is essential for plant growth. Moose can affect the rate of nutrient cycling, floral composition, rate of forest succession, and biological diversity of a forest. For this reason, they are considered to be a keystone species.
Moose are affected by several diseases and parasites. "Moose disease", fatal to moose, is caused by a brainworm which most commonly infects white-tailed deer. Moose can become severely infested with winter ticks and death can sometimes result in winter as a result of blood loss and nutritional stress.
Ecosystem Impact: creates habitat; keystone species
Commensal/Parasitic Species:
The word “moose” comes from the Native American tribe, the Algonquins, which means “twig eater” in their language. It is an appropriate name because moose primarily browse upon the stems and twigs of woody plants in the winter and the leaves and shoots of deciduous plants in the summer. For moose in Poland, 87% of their diet consisted of trees and shrubs with the most important species being pine (Pinus silvestris), which represented 52% of their diet. In North America, moose have been observed to consume as many as 221 plant species and genera, and in Russia 355, although only a select few comprise a significant portion of their diet. Willows (Salix spp.) are the most preferred forage where available. In interior Alaska willows accounted for 94% of the biomass consumed in the winter. Other species that are consumed are paper birch (Betula papyrifera), quaking aspen (Populus tremuloides), and balsam fir (Abies balsamea). Moose also consume aquatic vegetation during the summer because it is highly digestible and abundant in some areas. An adult requires about 20 kg food per day.
Plant Foods: leaves; wood, bark, or stems; flowers
Primary Diet: herbivore (Folivore , Lignivore)
Alces alces, commonly called moose in North America and Eurasian elk in Europe, have a circumpolar distribution in the boreal forests of the Northern Hemisphere. (Eurasian elk should not be confused with North American elk, Cervus canadensis, which are a different species.) In Eurasia, Alces alces have a range on the west from Scandinavia, Poland and southern Czech Republic to Siberia (Russia) in the east. Its southern range extends to Ukraine, northern Kazakhstan, northern China and northern Mongolia. In North America, moose are found throughout much of Alaska and Canada and just south of the border between the contiguous United States and Canada, but extend farther southward down the Rocky Mountains to Utah and Colorado. Factors that likely limit their northern distribution are sufficient forage and snow depths greater than 70 cm for long periods. Warm climates that have temperatures above 27 C for long periods likely limit their southern distribution.
Biogeographic Regions: nearctic (Native ); palearctic (Native )
Other Geographic Terms: holarctic
Moose can be found in a range of habitats in the cold, northern regions of the globe that have seasonal snow cover. They inhabit the taiga and temperate forest biomes, including the tundra-subalpine zone. Forest types include boreal, broadleaf and mixed (coniferous-deciduous). Within these forests, they prefer the early successional stage, where forage is in abundance due to disturbance. Fire, logging, flooding, or glacial action greatly increase the quality and quantity of forage for moose and, ultimately, moose density. Besides forested habitats, moose will seek out areas near water, such as ponds, lakes, rivers and swamps, which also have a concentration of their favorite foods. Their large bodies, inability to sweat, and the heat produced by fermentation in their guts mean they cannot tolerate temperatures exceeding 27 degrees Celsius for long.
Habitat Regions: temperate ; terrestrial
Terrestrial Biomes: tundra ; taiga ; forest ; scrub forest ; mountains
Aquatic Biomes: lakes and ponds; rivers and streams
Wetlands: marsh ; swamp ; bog
Other Habitat Features: riparian
Many calves, as much as 50% or more, do not live beyond their first six weeks of life due to predation by bears and wolves. Once they reach adulthood, their chances of survival are high. Adult females have an average survival of 95%. Male survival is more variable due to hunting and male-male competition. Adult moose are in their prime from 5 to 12 years of age but begin to suffer from arthritis, dental diseases and wear, and other factors after about 8 years. Few moose live past 15 years in the wild, although one cow was recorded to have lived to the age of 22. Peak reproductive age in females is 4 to 12 years of age and 4 to 8 years in males.
Range lifespan
Status: wild: 22 (high) years.
Typical lifespan
Status: wild: 8 to 15 years.
Moose are the largest species in the deer family, having long, slender legs that support a massive body, while a short, thick neck and humped shoulders that support a large head. This horse-size species can be as tall as 2.3 m at the shoulders with long ears (250 mm) and an inconspicuous tail (80 to 120 mm). One of the most distinctive features of this species is its long, bulbous, drooping muzzle. The upper lip overhangs the lower lip and between its nostrils is a triangular patch of bare skin. Under the neck hangs a flap of furred skin called the bell, which may or may not be present in females. With no upper incisors or canines, moose must nip off plants between a bony upper palate and their lower incisors. They have a dental formula of I 0/3, C 0/1, P 3/3, M 3/3 = 32.
Males are distinguished by carrying the largest antlers of any mammal, which can weigh as much as 35 kg in North American moose. Antlers are grown in the spring and shed in the winter each year. The widest antler spread recorded is 2048 mm. Antlers of North American moose are palmate, having a main palm and brow palm in a butterfly configuration. A cervine-shape, without palmation, is more common in European moose (Alces alces alces) and Manchurian moose (A. a. cameloides).
Moose are sexually dimorphic, with males being more than 40% heavier than females. Live weights of males range from 360 to 600 kg with lengths from 2.4 to 3.1 m. Females range from 270 to 400 kg with lengths 2.3 to 3.0 m. The largest subspecies of moose, Alces alces gigas, occurs in Alaska with a maximum weight of 771 kg for a male and 573 kg for a female.
Pelage is generally dark, black to brown or grayish brown, with the lower legs being lighter. An all-white color phase is rare. Their underfur and long guard hairs provide excellent insulation from cold. Young have a reddish brown pelage and are not spotted like other young in the deer family. Individual hairs are 15 to 25 cm long and hollow, resulting in excellent insulation.
Range mass: 270 to 771 kg.
Range length: 2.3 to 3.1 m.
Other Physical Features: endothermic ; homoiothermic; bilateral symmetry
Sexual Dimorphism: male larger; ornamentation
Wolves, brown or grizzly bears, black bears, and cougars are major predators of moose, and to a lesser extent coyotes and Amur tigers. Major predators can have such an impact on moose populations that they can slow their population growth and hold them below the carrying capacity of the habitat. Whether or not predators can hold (regulate) a moose population at an equilibrium point is controversial. Predation by bears tends to be the highest in the spring when calves are the most vulnerable. Predation by wolves is higher in the winter when snow depths are high enough to impede the movement of moose. Moose aggressively defend themselves and their young with their robust antlers and sharp hooves.
Known Predators:
Anti-predator Adaptations: cryptic
Moose are polygynous. Males and females attract each other by making vocalizations and scent marking trees. Moose exhibit two different types of breeding strategies: tundra moose in Alaska form harems and taiga moose form transient pair bonds. In the harem mating system, the largest, most dominant male attempts to herd a group of females together, which he defends from all other males. Other bulls challenge the harem master for the right to mate. Young bulls with smaller antlers typically retreat from the dominant bull, whereas evenly sized bulls will fight. Bulls will engage their antlers, pushing and twisting, while attempting to gore each other. In the pair bonding system, a dominant bull stays with and defends just one cow until he can mate with her. Afterward, he searches for other females who have not yet been bred by other bulls.
Mating System: polygynous
Moose breed in September and October of each year. The female estrous cycle lasts 24 to 25 days, with the length of the heat being 15 to 26 hours. If the female is not bred within this time, she will recycle through estrus in about three weeks. Gestation averages about 231 days with cows giving birth to one calf on average, although twins are common. Calves are born at an average weight of 16.2 kg and gain approximately 1 kg per day while they are nursing. Males and females are sexually mature at two years of age but full growth potential isn't reached until 4 or 5 years of age. At that age females are at their reproductive peak and males have the largest antlers.
Breeding interval: Moose breed annually.
Breeding season: Breeding occurs in September and October.
Range number of offspring: 1 to 2.
Average number of offspring: 1.
Average gestation period: 231 days.
Average weaning age: 5 months.
Average time to independence: 1 years.
Range age at sexual or reproductive maturity (female): 16 to 28 months.
Range age at sexual or reproductive maturity (male): 2 to 5 years.
Key Reproductive Features: iteroparous ; seasonal breeding ; gonochoric/gonochoristic/dioecious (sexes separate); sexual ; fertilization ; viviparous
Only females take care of their young for a period of one year. Females seek secluded sites to give birth to young and remain isolated until the calves are weaned. Calves can browse and follow their mother at 3 weeks old and are weaned at 5 months. They remain with their mother until about 1 year after their birth, when the mother's next young is born.
Parental Investment: precocial ; pre-fertilization (Provisioning, Protecting: Female); pre-hatching/birth (Provisioning: Female, Protecting: Female); pre-weaning/fledging (Provisioning: Female, Protecting: Female); pre-independence (Protecting: Female); inherits maternal/paternal territory; maternal position in the dominance hierarchy affects status of young
El alce (Alces alces) (en dellos llugares tamién conocíu como ante[2] o alce[3]) ye una especie de mamíferu artiodáctilu de la familia de los cérvidos. Ye un habitante típicu de los montes nórdicos de tol mundu.[4]
Por cuenta de la intensa caza a la que foi sometíu dende va sieglos, la área de distribución orixinal amenorgóse enforma, pero inda queden unos dos millones d'exemplares, más o menos partíos por igual en Norteamérica y Eurasia.
Wilson y Reeder, en Mammal Species of the World (2005), consideren el alce euroasiático (Alces alces) y el alce americanu o oriñal (Alces americanus) como especies distintes, basaos nes diferencies documentadas nel cariotipo, el tamañu corporal, la forma del premaxilar, la coloración y l'estructura y les dimensiones de la cornamenta. Esiste una zona amplia d'hibridación ente los dos especies: en Siberia Central y al norte de Mongolia.[1]
L'alce ye'l cérvidu de mayor tamañu.[5] Presenta diverses adaptaciones a ambientes fríos, de les qu'una de les principales ye una ñariz grande con gran fluxu de sangre pa calecer l'aire primero que llegue a los sos pulmones.[6] Los machos presenten unes estiles de forma bien variable, anque xeneralmente son anches y palmotiaes, dacuando son namái con puntes como n'otros cérvidos.[5]
Los datos corporales correspondientes a un exemplar adultu varien ente los siguientes valores:
El so fórmula dentaria ye la siguiente: 0/3, 0-1/1, 3/3, 3/3 = 32-34.[7]
Machos y femes son dambos del mesmu tamañu pero les femes nun presenten estiles y los machos tienen una especie de perendenga na papada.
Na Edá Media entá yera posible atopar al alce eurasiático nos grandes montes del centru y del oeste d'Europa; pero darréu foi estermináu por completu neses zones. Dende va delles décades, les midíes de proteición conducieron a una nueva multiplicación de les poblaciones d'alces, qu'empiecen a estendese escontra'l sur y escontra les fronteres de la so antigua área de distribución, según escontra'l norte en direición a la tundra. Puede atopar n'inmensos territorios de Rusia y de Polonia, y la so avanzadura algama igualmente a la República Checa, a Alemaña y a Austria. Tópase tamién en Mongolia, Manchuria y Siberia.
L'alce americanu distribuyir por Alaska, el Canadá y el norte de los Estaos Xuníos.
Atópase en terrenes arbolaos, dende montes hasta tierres de cultivu, con preferencia de llagos y valles fluviales.[7]
Como otros cérvidos, l'alce americanu foi introducíu en Nueva Zelanda: fíxose un intentu fallíu en Hokitika en 1900, y, años dempués, en 1910, lliberar en Fiordland cuatro machos y seis hembra. El postreru avistamiento comprobáu producir en 1952.[8] En 1972 topóse un estil. Nel 2002 recoyóse una amuesa de pelo que foi sometida a un analís d'ADN: l'analís demostró que se trataba de pelo d'alce.
Coles investigaciones llevaes a cabu nun se llograron imáxenes d'exemplares, a pesar de la instalación de cámares automátiques, pero sí se toparon llechos d'encame, señales d'esgamoto y marques d'estiles.[9]
Pel branu, los alces viven solos o en grupos familiares; pel iviernu, dempués del celu, reagrupar en pequeños fataos qu'entienden de 5 a 10 individuos. Con esceición de les migraciones temporales —influyíes, ensin nengún xéneru de duldes, poles densidá de población y les carreres qu'entamen nel momentu del celu—, los alces permanecen fieles a los sos territorios, que per otra parte nun defenden de nenguna manera. Los alces empobínense sobremanera pol oyíu y el olfatu; la so vista ye abondo débil.
Ye herbívoru, alimentándose de fueyes y ramines d'árboles y parrotales, de tarmos tienros y de la corteza de los árboles, lo mesmo que de plantes acuátiques de llagos y ríos,[10] pudiendo buciar en busca de nenúfares.[5] Les sos llargues pates déxen-yos algamar les fueyes de les cañes altes; pa llograr los vexetales acuáticos fundir hasta la metá na agua, y pa pacer de cutiu se arrodillan. Precisa unos 19,5 kg d'alimentu al día.[11]
El celu tien llugar de setiembre a ochobre.[5] Nesta dómina, dambos sexos emiten llamaes nasales chirriantes.[7] La duración del periodu de xestación ye bazcuya ente 242 y 250 díes,[10] tres el cual les femes nueves paren una cría y les de mayor edá dos, o escepcionalmente trés.[7] Les críes pesen al nacer de 11 a 16 kg,[11] y son capaces de siguir a la so madre a los dos o tres díes d'edá, permaneciendo al pie de ella hasta unos diez y quince díes antes de la nacencia de la siguiente cría, momentu nel que son espulsaos pola madre.[7]
Según delles taxonomíes, los alces d'América constitúin otra especie: Alces americanus.
Ye cazáu por deporte, según pola so carne, piel y güesos.[11] En Rusia adomóse pa producir carne y lleche, y como animal de tiru.
N'ocasiones puede convertise nun peligru pal tráficu viario.[7]
El alce (Alces alces) (en dellos llugares tamién conocíu como ante o alce) ye una especie de mamíferu artiodáctilu de la familia de los cérvidos. Ye un habitante típicu de los montes nórdicos de tol mundu.
Por cuenta de la intensa caza a la que foi sometíu dende va sieglos, la área de distribución orixinal amenorgóse enforma, pero inda queden unos dos millones d'exemplares, más o menos partíos por igual en Norteamérica y Eurasia.
Sığın[1] və ya sığır (lat. Alces alces) — cütdırnaqlılar dəstəsinin marallar fəsiləsinə aid gövşəyən məməli heyvan.
Fəsiləyə daxil olan ən iri növ hesab olunur. Erkəyinin bədəninin uzunluğu 3 metrdək, süysününün hündürlüyü 2,3 metrədək, kütləsi 570 kq-dək olur. Dişisi erkəkdən nisbətən kiçikdir. Ayaqları uzun, dırnaqları ensiz və itidir. Başı uzun, burnu donqar, ətli üst dodaqı sallaqdır. Quyruqu qısadır. Erkayinin kürəşəkilli buynuzu var. Dişisi buynuzsuzdur. Avropanın Polşadan şərqdə olan meşə zonasında və Asiyada yayılmışdır. Tək-tək, yaxud 5-8, yaxud 20-dək fərddən ibarət qrup halında yaşayır. Qışda söyüd, ağcaqovaq, quşarmudu, şam və s. ağacların qabığını, yayda isə ot yeyir. May-iyunda 1-2 bala doğur. Qiymatli ov heyvanıdır. Əti, dərisi istifadə edilir.
Sığın və ya sığır (lat. Alces alces) — cütdırnaqlılar dəstəsinin marallar fəsiləsinə aid gövşəyən məməli heyvan.
Fəsiləyə daxil olan ən iri növ hesab olunur. Erkəyinin bədəninin uzunluğu 3 metrdək, süysününün hündürlüyü 2,3 metrədək, kütləsi 570 kq-dək olur. Dişisi erkəkdən nisbətən kiçikdir. Ayaqları uzun, dırnaqları ensiz və itidir. Başı uzun, burnu donqar, ətli üst dodaqı sallaqdır. Quyruqu qısadır. Erkayinin kürəşəkilli buynuzu var. Dişisi buynuzsuzdur. Avropanın Polşadan şərqdə olan meşə zonasında və Asiyada yayılmışdır. Tək-tək, yaxud 5-8, yaxud 20-dək fərddən ibarət qrup halında yaşayır. Qışda söyüd, ağcaqovaq, quşarmudu, şam və s. ağacların qabığını, yayda isə ot yeyir. May-iyunda 1-2 bala doğur. Qiymatli ov heyvanıdır. Əti, dərisi istifadə edilir.
An elan (Alces alces) eo al loen brasañ e-touez ar c'hirvi.
6 isspesad a zo:
Tiriad an elan An elan (Alces alces) eo al loen brasañ e-touez ar c'hirvi.
L'ant (o dant en cat. ant.) (Alces alces) és l'espècie vivent de cèrvid més gran. Viu a Nord-amèrica i al nord d'Euràsia. Una de les característiques de l'ant és el banyam dels mascles en forma de palma; d'altres membres de la família tenen les banyes en forma de brancam. L'ant és una de les espècies més apreciades per a la caça esportiva als Estats Units. A Rússia s'han domesticat per a la producció de carn i llet i també per a utilitzar-los com a animals de tir.
L'ant habita comunament els boscos boreals i boscos mixtos caducifolis, també a la taigà de l'hemisferi nord amb zones que varien des del climes temperats al clima subàrtic. Li agraden les zones pantanoses de boscs amb aiguamolls, on sovint pastura dins l'aigua. A Nord-amèrica es poden trobar ants del Canadà i Alaska fins a les muntanyes de Colorado i els boscs del nord-est (Maine, Nou Hampshire, Vermont i l'estat de Nova York) als Estats Units. A Europa i Àsia es localitzen principalment a Escandinàvia, els països bàltics, Polònia, Bielorússia, el nord d'Ucraïna, República Txeca, Eslovàquia i Sibèria (a Rússia hi viu aproximadament la meitat de la població mundial), on són coneguts sota una diversitat de noms, en idiomes eslaus sovint com a Los.
De mitjana un adult fa 1.5–1.8 m d'alt fins a les espatlles. Els mascles pesen 380–535 kg i les femelles 270–360 kg.
El banyam del mascle neix perpendicularment al mig de crani de l'animal, en forma de forquilla, que a poca distància torna a dividir-se de manera simple, o en alguns casos en dues o tres dents.
El mascle perd el seu banyam després de l'estació d'aparellament, per tal de conservar l'energia per al dur hivern. Un nou banyam tornarà a créixer a la primavera i trigarà cosa de cinc mesos a estar completament desenvolupat. Inicialment, les banyes estan recobertes per una capa de pell que caurà quan hagin acabat de créixer.
Si es castra un mascle, sia de manera accidental o químicament, ràpidament perdrà el banyam i immediatament li'n començarà a créixer un de nou, però en aquest cas deforme i que ja no caurà a l'arribada de l'hivern.
A l'estiu, els ants viuen sols o en grups familiars; a l'hivern, després del període d'amor, es repleguen en petits ramats que comprenen de 5 a 10 individus. Amb excepció de les migracions temporals —influïdes, sense cap mena de dubte, per les densitats de població i les carreres que emprenen en el moment dels amors—, els ants romanen fidels als seus territoris, que per altra banda no defensen de cap manera. S'alimenten de fulles i de les branquetes tendres d'alguns arbres i arbustos (àlbers, verns, salzes), de plantes aquàtiques i dels brots tendres d'arbres resinosos. Les seves llargues potes els permeten d'atènyer les fulles de les branques altes; per a obtenir els vegetals aquàtics s'enfonsen fins a la meitat en l'aigua i per a pasturar sovint s'agenollen.
El període d'amor té lloc de setembre a novembre; la caiguda de les banyes entre novembre i desembre; les criatures neixen des de final d'abril fins a primers de juny. Els ants s'orienten sobretot per l'oïda i l'olfacte; la seva vista és bastant feble.
L'ant (o dant en cat. ant.) (Alces alces) és l'espècie vivent de cèrvid més gran. Viu a Nord-amèrica i al nord d'Euràsia. Una de les característiques de l'ant és el banyam dels mascles en forma de palma; d'altres membres de la família tenen les banyes en forma de brancam. L'ant és una de les espècies més apreciades per a la caça esportiva als Estats Units. A Rússia s'han domesticat per a la producció de carn i llet i també per a utilitzar-los com a animals de tir.
Los evropský (Alces alces) je největší zástupce čeledi jelenovitých. Žije v severních lesích Evropy, Asie a Ameriky. Je původním zvířetem i ve střední Evropě, kde byl však v 15. století vyhuben. Jedná se o geologicky mladý druh (doklady až od pleistocénu, cca před 80.000 lety. Z vývojového hlediska stojí los mezi ostatními jelenovitými poměrně osamoceně. Studium chromozomomové výbavy a molekulární analýzy prokázaly, že jeho nejbližším příbuzným mezi žijícími jelenovitými je překvapivě srnec obecný.
Dospělý samec (býk): váha 220–450 kg (výjimečně i přes 500 kg), délka těla 2–3 m, výška v kohoutku 180–235 cm.
Losice: celkově menší, váží 275–375 kg.
Losi mají šedohnědou až černou srst, na krku jim vyrůstá hříva. Velká protáhlá hlava je zakončena silným přečnívajícím horním pyskem. Losi jsou dobře vybaveni pro pohyb v měkké půdě. Jejich nohy vybavené roztažitelnými spárky mají velkou našlapovací plochu. Mohou se pohybovat i rychlostí 50 km/h.[2] Dobře plavou. Paroží losího býka může vážit až 20 kg a dosáhnout rozpětí 160 cm. Tvarem připomíná lopaty. Losi ho každý rok shazují. Dožívají se až 20 let.
Dospělosti dosahují losi ve 2,5 letech. Říje probíhá od srpna do října, obvykle v září. Samci se při ní ozývají sténavým nebo kvílivým hlasem. Na rozdíl od jiných jelenovitých nevytvářejí harém samic, ale páří se s několika samicemi postupně. Losí býci jsou v době říje velmi agresivní a mohou zaútočit i na člověka nebo dokonce na automobil. Doba březosti je okolo 36 týdnů, samice rodí 1 až 3 mláďata, která kojí asi 4 měsíce.
V létě se losi zdržují ve vlhkých biotopech s bohatými porosty v okolí vody. Živí se listy bříz, vrb a jeřábů, vodními a bažinnými rostlinami. V zimě dávají přednost sušším stanovištím. Samci žijí osaměle, samice s mláďaty v malých skupinách.
Los byl v Česku vyhuben už v průběhu středověku. Že u nás běžně žil, nasvědčují i názvy řady osad, podobně jako např. u zubra a pratura. V případě losa jsou to např. Losenice, Losiny nebo Losín.[3] U některých názvů je však spojení s výskytem losa sporné, protože slovo los má v češtině více významů. Místní název, zdánlivě odvozený od výskytu losa, tak v některých případech vznikl v souvislosti s losováním - (Velké Losiny) nebo odvozením od vlastního jména lokátora obce, pána z Losu - (Nový Losimtál).
V průběhu 16. a 17. stol. došlo v Čechách k několika neúspěšným pokusům o reintrodukci losa, např. na Křivoklátsku. V roce 1957 byl v severních Čechách zaznamenán výskyt jedince migrujícího z Polska. Koncem sedmdesátých let 20. století se u Nové Bystřice v jižních Čechách losi poprvé od svého vyhubení v Česku opět rozmnožovali. V osmdesátých letech migrovalo asi 10 jedinců mezi Třeboňskem a Šumavou.
V roce 2005 byl zaznamenán výskyt losí samice s mládětem v okolí Bílého Kostela nad Nisou a ve východní oblasti Lužických hor v okolí Jitravského sedla a Hvozdu.
V roce 2006 byl zaznamenán opětovný výskyt losa v Lužických horách v oblasti Jedlovských rybníků a Křížového buku. Tentokrát se jednalo o samce s rozvinutým parožím.
Od roku 1973 se los evropský trvale vyskytuje v oblasti Lesní správy Vyšší Brod, zprvu pouze na Svatotomášsku, nyní na celé lesní správě. Trvalá losí populace je odhadována na cca 10 kusů. Každoročně jsou zřetelná pobytová znamení (trus, stopy, škody na jedli, okus na jeřábu ptačím a dalších dřevinách, poškozené oplocenky atd.), losi byli opakovaně fotografováni a filmováni. V letech 2003 a 2017 došlo ke srážkám aut s losy, pro řidiče to vždy dopadlo relativně dobře (poškozené auto), los ze srážky v roce 2003 je vypreparován v informačním středisku NP Šumava ve Stožci. V roce 2017 byly na Šumavě zaznamenány 3 srážky automobilu s losem.[4][5]
V září roku 2007 byl los evropský spatřen a pozorován u obce Klec na Jindřichohradecku a v dalších letech na Třeboňsku, okolí Českých Budějovic, Veselí nad Lužnicí, lesy k okolí zámku Jemčina, až do oblasti osady Cikar a lesy v okolí Horusic a břehy Horusického rybníka
V říjnu 2017 byl spatřen jedinec na Olomoucku. Jednalo se o tříletého samce, kterého sledovala Agentura ochrany přírody a krajiny ČR. Díky hlášeným pozorováním mohli správci přírody zrekonstruovat celou jeho trasu. Jeho pohyb byl sledován od obce Drahanovice, Slatinice, Olšany přes Větrovany až k Dolanům na Olomoucku. Pravděpodobně se jednalo o migrujícího jedince z Polska nebo z jižních Čech, kde populace losa evropského úspěšně žije už 40 let v okolí Lipna.
V 80.–90. letech 20. století bylo doloženo jeho rozmnožování a výskyt v oblasti Rožďalovických rybníků. Koncem 90. let však losi ze zdejší krajiny vymizeli.
Již v paleolitu byl los oblíbenou lovnou zvěří člověka, jak o tom svědčí dochované jeskynní malby (Skandinávie), petroglyfy (střední Asie, Sibiř), hliněné i kostěné sošky (Sibiř). Ve starověku se vyobrazení losů objevují na skythských špercích i textiliích. Autorem nejstarší písemné zprávy o losech je Gaius Julius Caesar, který ve svých Zápiscích o válce galské tvrdil, že los spává opřený o stromy, protože nemá v nohou klouby a nemůže si lehnout. Losa prý bylo možné ulovit jen tak, že lovec nařízli strom, o který se zvířata ve spánku opírala. naříznutý strom se pod vahou losů zřítil, zvířata upadla a protože nemohla vstát, bylo je možné živá chytit. Od Caesara se tento nesmysl dostal i do středověkých bestiářů.
V Českých zemích byl los pravděpodobně vyhuben v 15. století. Uvádí se, že o jeho dřívějším rozšíření snad svědčí některá místní jména. V polovině 16. století už byli v českých zemích losi vyhubeni a arcivévoda Ferdinand Tyrolský se neúspěšně pokusil o jejich zpětné vysazení na Křivoklátsku. K dalším obdobným pokusům došlo i v 17. století, ani ty však nebyly úspěšné. Los se do naší přírody vrátil teprve ve 2. pol. 20. století.
Ve Švédsku, Finsku, Rusku a zřejmě i na Sibiři lidé experimentovali s domestikací losa. Losi byli chováni pro maso, kůži i mléko, jemuž se připisovaly léčivé účinky proti tuberkulóze. Los se však neukázal být perspektivních chovným zvířetem: je svéhlavý, nelze ho chovat ve velkých stádech, vyžaduje velký prostor, má specifické potravní nároky a pomalu se rozmnožuje. Již od 16. století jsou doloženy pokusy využít losa k jízdě v bažinatých oblastech Švédska a Finska. Podle finského eposu Kalevala jezdil na losu čarodějný pěvec Väinämöinen. K jízdě se však losi neosvědčili. Kromě svéhlavosti zvířat se ukázala jako problém jejich jemná kůže, především na čenichu, která velmi trpí při styku s ohlávkou a uzdou. Někteří panovníci, například švédský král Karel XI. nebo ruská carevna Kateřina II., používání losů k jízdě dokonce zakazovali, aby je nemohli používat pašeráci a lupiči, prchající před zákonem.
Los evropský je chován v přibližně 120 evropských zoo. Nejvíce přitom ve Švédsku, kde se nachází řada specializovaných losích parků.[6] V Česku je tento druh chován v pěti zoo:
První los evropský v Zoo Praha pocházel ze zoo ve finských Helsinkách. Jednalo se o samici a v Praze žila v letech 1936 až 1999. Další samice je doložena z let 1949−1951. V průběhu 50. a 60. let 20. století docházelo k rozsáhlým transportům zvířat ze Sovětského svazu do západní Evropy. Díky tomu se v Praze nakrátko objevili i další jedinci. První los se v Zoo Praha narodil v roce 1974, ale nepodařilo se jej odchovat. První úspěšný odchov byl zaznamenán až o šest let později. Etapa dlouhodobých úspěchů v chovu (a odchovech) přišla ale až po roce 2000.[7] Např. 3. května 2016 se narodilo mládě samici Šárce; otcem samec Krille.[8] Ke konci roku 2017 žil v Praze samec a čtyři samice.[9] V březnu 2018 byl z Tierparku Hellabrunn v Mnichově dovezen nový samec.[10]
Zoo Praha chová losy v expozičním celku Severský les v horní části zoo. Druhá skupina žije v Chovné a aklimatizační stanici Zoo Praha v Dolním Dobřejově.[7]
Obrázky, zvuky či videa k tématu los evropský ve Wikimedia Commons
Galerie los evropský ve Wikimedia CommonsLos evropský (Alces alces) je největší zástupce čeledi jelenovitých. Žije v severních lesích Evropy, Asie a Ameriky. Je původním zvířetem i ve střední Evropě, kde byl však v 15. století vyhuben. Jedná se o geologicky mladý druh (doklady až od pleistocénu, cca před 80.000 lety. Z vývojového hlediska stojí los mezi ostatními jelenovitými poměrně osamoceně. Studium chromozomomové výbavy a molekulární analýzy prokázaly, že jeho nejbližším příbuzným mezi žijícími jelenovitými je překvapivě srnec obecný.
Elgen (Alces alces) eller elsdyret er en stor hjort, som er udbredt i Sverige, Norge, Finland, de baltiske lande, det nordlige og mellemste Rusland, gennem Sibirien og helt ud til Stillehavet. I Nordamerika lever der elge i Canada og Alaska og et stykke ned i USA til Rocky Mountains. På verdensplan er populationen på et par millioner individer, hvoraf Canada og Rusland hver har cirka en tredjedel.
Elgen kan veje 500-700 kilo med en længde på omkring tre meter og en højde på godt to meter over skuldrene. Det er meget højere end selv en stor hest. Til trods for sin størrelse er elgen en god svømmer, da dens pels består af hule hår, hvilket giver en stor opdrift. Elge kan dykke ned til 5-6 meters dybde for at græsse på vandplanter i søer.
Elgen har svært ved at hente føde på jorden. Dens hals er alt for kort, og den må skræve for at nå ned til jorden. Derfor spiser den ofte blade fra træerne. Dette kan man se i skovene, hvor den færdes: I en højde af to meter over jorden, kan der været gnavet en krans rundt om træerne, en såkaldt elgkrans. Den kan spise op til 10 kilo kviste om dagen.
Når elgen er i brunst fra september til november, skraber elgtyren furer i jorden, som den urinerer i, hvorefter den vælter sig rundt i sølet. Efter således at have gjort sig lækker finder den en elgko, som den besvangrer. Koen er drægtig i otte måneder, og føder en-to unger.
Elgen kan blive 8-25 år.
Forskere har observeret, at drægtige elgkøer fra Yellowstone National Park ofte søger tættere mod områder, hvor der bor mennesker, for at undgå bjørne.[1]
I Danmark levede der – indtil november 2015 – ingen vilde elge. De menes at være forsvundet i den yngre stenalder. I 1999 havde en elg dog held til at svømme over Øresund. Den levede fredeligt i Nordsjælland et halvt års tid, indtil den blev dræbt i sammenstødet med et tog.
Tilbage i 1933 levede en elg i Gribskov, hvor den levede til sin død 18 år senere, i 1951. I 1956 svømmede en ung elgtyr ud fra Helsingborg mod Danmark, men nået over Øresund blev den træt, opgav og svømmede tilbage til Sverige, hvor den kom på dyrehospital.
I 2015 blev fem elgkalve fra Sverige udsat i Lille Vildmose i Himmerland som et led i naturpleje af området og for at skabe mere variation. Udsætningen af de første fem elge foregik som et samarbejde mellem Aalborg Kommune og Aage V. Jensen Naturfond. Fredag 20. januar 2017 flyttede yderligere fem svenske elge ind i Lille Vildmose, som er Danmarks største fredede landområde.
Senere forøges bestanden med yderligere to elge fra Tyskland.
Jagtsæsonen starter den anden mandag i oktober, og hvert område har sin kvote af elge, der må skydes. Der nedlægges knap 100.000 elge i Sverige hvert år. I 1994 blev det til 94.000, mens man i 1982 nedlagde 174.741. Nord for Vänern og Vättern går elgjagten allerede ind den første mandag i september.
Elgen findes afbildet på flere tusind år gamle spanske hulemalerier og på skandinaviske helleristninger.
Elgen (Alces alces) eller elsdyret er en stor hjort, som er udbredt i Sverige, Norge, Finland, de baltiske lande, det nordlige og mellemste Rusland, gennem Sibirien og helt ud til Stillehavet. I Nordamerika lever der elge i Canada og Alaska og et stykke ned i USA til Rocky Mountains. På verdensplan er populationen på et par millioner individer, hvoraf Canada og Rusland hver har cirka en tredjedel.
Der Elch (Alces alces) ist die größte heute vorkommende Art der Hirsche. Sein Lebensraum erstreckt sich über Nordeuropa, Nordasien und Nordamerika. Der Elch wird von der IUCN als „nicht gefährdet“ eingestuft.
Der Elch hat eine Kopf-Rumpf-Länge bis 3 Meter, eine maximale Schulterhöhe von 2,3 Meter; er wiegt bis 800 Kilogramm.[1] Die Körpergröße und das Gewicht sind allerdings je nach Unterart, Lebensraum und Lebensbedingungen unterschiedlich. So erreichten männliche Elche, die in den 1950er Jahren am Oberlauf der Petschora im nördlichen, europäischen Teil Russlands geschossen wurden, maximal ein Gewicht von 518 Kilogramm. Elchkühe wogen maximale 423 Kilogramm.[* 1] Elchhirsche sind ab dem dritten Lebensjahr durchschnittlich schwerer als die Weibchen. Die Widerristhöhe der Elche aus der Petschora-Taiga betrug maximal 190 Zentimeter.
Charakteristisch für den Körperbau des Elches ist der kurze massige Rumpf mit seinen relativ langen Gliedmaßen. Der Brustkorb ist bei erwachsenen Tieren stark entwickelt und die Schulterpartie muskulös. Die Wirbel der Brustwirbelsäule tragen verlängerte Dornfortsätze. Dort setzen die Muskeln und Bänder an, die das Gewicht des Geweihes tragen. Dadurch entsteht ein erhöhter Widerrist, der typische Elchbuckel, der mit langen, abstehenden Haaren bedeckt ist. Der schwächer ausgebildete hintere Teil des Rumpfes fällt nach hinten ab.[* 2] Der mit Haaren bedeckte Schwanz ist mit acht bis zehn Zentimetern eher kurz und erreicht nur ein Drittel der Länge der Ohren; er liegt dicht am Körper an und tritt kaum aus dem Fell hervor. Ein auffälliger Geschlechtsdimorphismus besteht, bezogen auf den Körperbau, nicht. Elchkühe sind lediglich etwas leichter, der Widerrist tritt nicht so stark in Erscheinung und die Schulterpartie ist etwas schwächer bemuskelt.
Die Ohren sind breit, länglich oval und laufen an den Enden etwas spitz zu. Die Augen sind im Verhältnis zum Kopf sehr klein. Die Augenfarbe ist dunkel. Die Voraugendrüse, die sich bei den meisten Hirschen findet, ist beim Elch verhältnismäßig klein oder fehlt.[2] Charakteristisch für den Elch ist die breite und überhängende Oberlippe. Sie verleiht dem Gesichtsprofil eine gekrümmte Linie. Bei beiden Geschlechtern findet sich ein Kinnbart, der am größten bei Elchen zwischen dem 3. und 5. Lebensjahr ist. Er ist dann durchschnittlich 20 bis 25 Zentimeter lang. Einzelne Individuen weisen aber auch einen deutlich längeren Kinnbart auf. Bei älteren Elchen kann dieser Kinnbart fast verschwunden sein.[* 3]
Je nach Alter und Geschlecht beträgt die Beinlänge bei europäischen Elchen 90 bis 110 Zentimeter, bei Alaska-Elchen sind die Beine etwa zehn Zentimeter länger. Die Vorder- und Hinterhandgelenke sind sehr beweglich, was den Elchen in unebenem Gelände eine sehr schnelle Fortbewegung ermöglicht; die langen Beine machen sie für den Aufenthalt in Sümpfen und Mooren besonders geeignet. Elche besitzen an Vorder- und Hinterbeinen Zwischenklauendrüsen, mit denen sie Duftspuren legen.
Elche sind Paarhufer und haben somit gespaltene Hufe. Ein Huf besteht jeweils aus innerer und äußerer Hauptklaue (Schale genannt) und einer zugehörigen Afterklaue. Die Hauptklauen sind bis zu 18 Zentimeter lang, laufen spitz aus und sind insbesondere an der Vorderseite hart- und scharfkantig. Die vorderen Hufe sind etwas größer und breiter als die hinteren. Eine Besonderheit ist die Schwimmhaut, eine Verbindungshaut zwischen den großen Schalen, die sich nur beim Elch findet, keine andere Hirschart weist diese Eigenart auf. Die Hufe sind immer etwas gespreizt, auf weichem Grund gehen sie besonders weit auseinander, dabei spannt sich die Schwimmhaut und vermindert das Einsinken im Schnee oder morastigen Boden. Bei weit gespreizten Hufen übernehmen auch die Afterklauen eine Stützfunktion.[* 4]
Das Haar ist grob und hart. Die längsten Haare finden sich am Widerrist. Die durchschnittliche Länge der Haare beträgt an dieser Stelle 16 bis 18 Zentimeter, kann aber bei einzelnen Individuen auch eine Länge von 24 bis 25 Zentimeter erreichen.[* 5] Sie stehen sehr dicht, sind etwas nach hinten gerichtet und unterstreichen die für Elche charakteristische buckelige Gestalt. Die Nackenhaare sind etwas kürzer als die Haare am Widerrist und bilden eine kurze Mähne. Am Kopf und an den Beinen sind die Haare sehr kurz. Die Fellfarbe von Rumpf, den oberen Teilen der Läufe, dem Hals und dem Kopf variiert individuell zwischen rotbraun und schwarzbraun. Sie ist am dunkelsten im Sommer, wenn Elche die letzten Reste ihres Winterhaares verloren haben, und am hellsten zu Ende des Winters, wenn sich die dunklen Haarspitzen der Winterhaare abgenutzt haben und die hellen Basalabschnitte der Winterhaare durchschimmern.[* 6] Der Beginn des Haarwechsels vom Winter- ins Sommerfell ist abhängig vom jeweiligen Verbreitungsgebiet. In Mittelrussland beginnt er im April und dauert bis Juli.[* 6]
Abweichend von vielen anderen Hirschen fehlt beim Elch der Spiegel am Rumpfende. Der Spiegel hat bei vielen Hirscharten eine Sozialfunktion und hilft beispielsweise dem Kalb, der Mutter zu folgen. Bei den Elchen übernehmen die grauweißen Läufe diese Signalfunktion. Die Läufe sind ab etwa der Mitte des Unterschenkels beziehungsweise des Unterarms grauweiß bis fast reinweiß mit einem silbrigen Schimmer und kontrastieren stark mit dem dunklen Rumpf. Sie sind gut sichtbar, wenn Elche sich im Halbdunkel des Waldes bewegen, in dem sich der dunkle Rumpf nur wenig vom Hintergrund abhebt.[* 7]
Frisch geborene Elchkälber weisen keine Fleckung auf, wie sie für die Jungtiere vieler Hirscharten charakteristisch ist. Sie sind einschließlich der Läufe dunkelbraun bis rötlichbraun. Einzelne Individuen weisen gelegentlich auf dem Hinterhals und dem Rücken einen Aalstrich auf.[* 8]
Vereinzelt kommt es zu einer weißen Fellvariation. In Schweden sind etwa 100 der dort lebenden 300.000 Elchen weiß. Ein weißer Elchbulle, der seine Scheu vor Menschen verloren hatte, sollte 2017 im Westen Schwedens zum Abschuss frei gegeben werden. Er wurde jedoch durch die Unterschriftenaktion einer Tierschutzorganisation gerettet.[3] Auch im Nordwesten Chinas wurde 2017, im Grenzgebiet zu Tibet, ein weißer Elch gesichtet. Das Tier ist nur dann ein Albino, wenn es tatsächlich rote Augen hat, ansonsten ist seine weiße Fellfärbung, die auch bei anderen Hirschen auftritt, auf eine seltene Genvariation zurückzuführen.[4]
Die männlichen Tiere zeichnen sich durch ein verbreitertes Geweih, als Schaufel bezeichnet, mit einer maximalen Spannweite von mehr als zwei Metern aus. Besonders große Schaufelgeweihe weisen die Alaska-Elche auf. Schaufelgeweihe der europäischen Unterart bleiben etwas kleiner und haben eine Spannweite von bis zu 1,35 Meter und wiegen bis zu 20 Kilogramm.[* 9] Das Geweih wird jedes Jahr im Zeitraum Januar bis Februar abgeworfen. Es ist in Größe und Gestalt sehr veränderlich und kann aus verzweigten Stangen oder aus breiten, flächigen Schaufeln sowie einer Mischung dieser zwei Typen bestehen. In der Regel weist es eine horizontal zum Schädel stehende Stange und eine breite, abgeflachte Schaufel auf, deren Fläche seitwärts und etwas nach hinten gerichtet ist. An der Schaufel sitzen Fortsätze, die nach vorn außen und nach hinten gerichtet sind.[* 10]
Junge Elchhirsche entwickeln in ihrem zweiten Lebensjahr erstmals einen kurzen, ungegabelten Spieß. Im folgenden Jahr weisen sie eine Gabel mit zwei Enden auf, dann folgt in der Regel ein kleines Geweih mit jeweils drei Enden je Geweihseite. Die weitere Entwicklung unterliegt keiner Gesetzmäßigkeit, so dass eine Altersbestimmung der Elche anhand der Zahl der Geweihenden nicht möglich ist.[* 11] Meist bilden sich jedoch in den folgenden Jahren zunehmend größer werdende Schaufeln aus. Männchen im Alter zwischen fünf und zehn Jahren, dem Zeitraum, in denen sie physisch voll entwickelt sind, haben gewöhnlich die größten Geweihe; bei älteren Elchen geht die Geweihentwicklung wieder zurück.
Als Bewohner des nördlichen borealen Waldes und der Taigagebiete kommt der Elch in Europa, Asien und Nordamerika vor. Besiedelt werden in Asien unter anderem die Mongolei und die Mandschurei. Er fehlt auf Sachalin und auf den Kurilen, ansonsten stellt der Pazifik die Ostgrenze des asiatischen Verbreitungsgebietes dar.[* 12]
In Nordamerika kommt der Elch vor allem in Kanada vor, im zentralen und westlichen Alaska, in großen Teilen von Neuengland und New York, in den oberen Rocky Mountains, Nordost-Minnesota, Michigan auf der Oberen Halbinsel und der Isle Royale im Lake Superior. Isolierte Elch-Populationen wurden auch weiter südlich, in den Bergen von Utah[5][6] und Colorado gesichtet.
Größere europäische Elchpopulationen finden sich in Norwegen, Schweden, Finnland und den baltischen Staaten; weit verbreitet sind sie auch in Russland, kleine Ansiedlungen gibt es in Polen, Belarus und Tschechien. In Schweden etwa werden pro Jahr rund 80.000 Elche erlegt, was die dortige Population jedoch nicht gefährdet. In historischer Zeit kam der Elch auch in Westeuropa mit Ausnahme des Südens, des Südostens und Westens vor. Um die Zeitenwende war der Elch in ganz Germanien, das damals ein sehr dünn besiedeltes Waldland war, verbreitet. Überreste der ältesten Jagdfallen für Elche wurden in Nordeuropa bereits auf 3.700 vor Christus datiert. Mit dem Verschwinden der Wälder und Ausweitung des Kulturraumes ging der Elchbestand zurück. Bis zum Zweiten Weltkrieg kam der Elch in Deutschland in Mecklenburg, Teilen Ost-Brandenburgs und Schlesiens und vor allem aber in Ostpreußen auf der Kurischen Nehrung und in den Niederungen am Ostufer des Kurischen Haffs vor. Der kleine Bestand in Mecklenburg und Neuvorpommern verschwand mit den Kriegswirren. Der Bestand im ehemaligen Ostpreußen konnte sich jedoch bis heute halten. In jüngster Zeit kehrt neben dem Wolf auch der Elch zurück und breitet sich in Deutschland unter anderem in Brandenburg aus.[7]
Das Verbreitungsgebiet des Elches ist sehr dynamisch. Im europäischen Russland kam es beispielsweise in der ersten Hälfte des 19. Jahrhunderts zu einer drastischen Arealverminderung, bei der sich die südliche Verbreitungsgrenze um fast 1000 Kilometer nach Norden verschob. Die Ursachen dafür sind unklar, da es in diesem Zeitraum zu keinem starken Rückgang der Waldzone kam.[* 13] Eine starke Bejagung ist aber möglicherweise einer der Einflussfaktoren, da ab Anfang des 18. Jahrhunderts Teile der russischen Armee mit Uniformen aus Elchleder ausgerüstet wurden. In der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts, als die Verwendung von Elchleder für die russische Uniformenschneiderei nahezu vollständig eingestellt wurde, kam es zu einer weitgehenden Wiederbesiedelung des verlorengegangenen Areals. Dabei verschob sich die südliche Verbreitungsgrenze in wenigen Jahrzehnten wieder um 500 bis 600 Kilometer nach Süden.[* 14] Im Verlauf des 20. Jahrhunderts besiedelte der Elch auch den Kaukasus wieder, wo er seit Beginn des 19. Jahrhunderts ausgestorben war.[* 15] Dies ist aus zoogeographischem Gesichtspunkt interessant, weil Elche dabei die Steppen des Kaukasusvorlands überwanden, die vollständig kultiviert und dicht besiedelt sind. Offenbar sind Elche in der Lage, für ihre Lebensraumanforderungen ungeeignete Gebiete schnell zu durchqueren, um geeignete Lebensräume zu erreichen.
Die Ausbreitungsdynamik des Elchs zeigt sich auch in Mitteleuropa. In den letzten Jahren wurden Einzeltiere über längere Zeiträume in Sachsen-Anhalt,[8] Brandenburg,[9] Hessen[10] und Thüringen[11] gesichtet, fallweise (zuletzt im August 2014 im Stadtgebiet von Dresden) auch in Sachsen.[12] In Bayern wurde wegen der zunehmenden Einwanderung der Tiere aus Tschechien[13] sogar ein „Elchplan“[14][15] entwickelt. Elch, wie auch Wolf, werden somit als wieder in Deutschland heimisch gewordene Wildtiere bezeichnet. Auch im österreichischen Thayatal,[16] Böhmerwald[17] sowie bis zum südlichen Waldviertel[18] wie auch im Mühlviertel wurden aus Tschechien zugewanderte Elche beobachtet.
Im Jahr 1904 wurden Elche in Neufundland erfolgreich eingeführt; sie sind dort inzwischen die beherrschenden Huftiere. Zehn Elche wurden 1910 an den Ufern des Tamatea / Dusky Sound in Fiordland in Neuseeland ausgesetzt. Die letzte bestätigte Sichtung eines Elchs in Fiordland war 1952, eine großangelegte Suchaktion 1972 konnte Hinweise auf eine bestehende Elchpopulation finden, es gelang jedoch keine Sichtung.[19] Die Population gilt mittlerweile als ausgestorben. Seit 2015 findet ein Auswilderungsprojekt auch in Dänemark statt (Lille Vildmose).
Der Elch ist in seinen Lebensraumansprüchen anpassungsfähig, bevorzugt aber unebenes, schwergängiges Gelände. Flache und hindernislose Steppe, Tundra oder Prärie wird von ihm selten genutzt. Er ist relativ ortstreu und hält sich in der Regel in einem Gebiet auf, das ihm vertraut ist. Beides ist auf das Fluchtverhalten der Elche zurückzuführen. Elche fliehen vor ihren Fressfeinden wie Wölfen oder Bären, da sie mit ihren langen Beinen Hindernisse im Trott überwinden können, die von ihren Verfolgern mit größerem Körpereinsatz übersprungen werden müssen. Dieses Verhalten setzt jedoch auch voraus, dass der Elch sich in einem Gebiet aufhält, das ihm vertraut ist.[+ 1] Elche nutzen ganzjährig ein Territorium von bis zu 1500 Hektar. Sie halten sich saisonal jedoch in einem deutlich kleineren Gebiet auf. Nach nordamerikanischen Untersuchungen betragen diese saisonalen Territorien zwischen 200 und 400 Hektar.[+ 2]
Elche sind in baumloser Arktis, alpinen Matten, Prärie und Sumpfwäldern zu finden. Regionen mit hohen Schneelagen werden von ihnen gemieden. In Regionen, in denen viel Schnee fällt, halten sie sich meist an Stellen mit einem Bestand an Nadelbäumen und immergrünen Sträuchern auf, die verhindern, dass sich am Boden hoher Schnee bilden kann. In Schweden verlassen Elche ihre Sommerreviere und suchen niedrigere Höhenlagen auf, sobald die Schneehöhe mehr als 42 Zentimeter beträgt.[+ 3]
Elche sind Selektierer und fressen überwiegend sehr energiereiche Nahrung, wie junge Baumtriebe und Wasserpflanzen, da frisches Laub wesentlich protein- und mineralreicher als Gras ist. Sie bevorzugen dabei Pappeln, Birken und Weiden.[20] Wasserpflanzen werden möglicherweise auch wegen ihres hohen Natriumgehalts von Elchen gerne gefressen.[+ 4] Elche sind die einzigen Hirsche, die auch unter Wasser äsen können. Im Herbst und Winter fressen sie auch Blaubeerreisig, Besenheide und junge Kieferntriebe. Ähnlich wie bei anderen Selektierern ist der Pansen verhältnismäßig klein, da die energiereiche Nahrung schnell verdaut wird.
Elche halten sich normalerweise an den Stellen auf, die ihnen ein großes Angebot an Nahrung bieten. Sie ziehen erst weiter, wenn dieses Nahrungsangebot erschöpft ist. Anders als Rentiere sind sie während ihrer Nahrungssuche einzelgängerisch und durchstreifen dabei ein wesentlich kleineres Gebiet. Die aufgenommene Nahrungsmenge schwankt jahreszeitlich. Im Sommer und Herbst fressen sie sich einen Fettvorrat an, mit dem sie die während des Winters geringere Nahrungsaufnahme kompensieren. In den Wintermonaten verlieren sie etwa 12 bis 20 Prozent ihres Herbstgewichtes.[+ 4] Bullen, die während der Brunft gleichfalls erheblich an Gewicht verlieren, sind einem größeren Risiko als Elchkühe ausgesetzt, in den Wintermonaten zu verhungern.
Elche sind tagaktive Einzelgänger. Im Winter finden sie sich manchmal zu losen Gemeinschaften zusammen. Temperaturen von minus 50 °C sind für sie kein Problem. Bei Temperaturen von plus 10 °C bis minus 20 °C fühlen sie sich am wohlsten; wird es zu warm, leiden sie an Hitzestress. Dabei sind die Bullen durch ihre Körpergröße anfälliger als die Kühe und Kälber. Wird es den Tieren zu warm, ziehen sie in die kühleren Gebirge, steiles Gelände versuchen sie zu vermeiden.
Das Elchgeweih ist im Herbst, zum Beginn der Brunft, ausgewachsen. Dann streifen die Bullen die Basthaut des Geweihs an Bäumen und Sträuchern ab. Mit gefegtem Geweih stellen die Bullen in Übungskämpfen eine Rangordnung fest. Diese Kämpfe werden noch nicht mit aller Kraft geführt. Wenn der Platzhalter Mitte September die Kühe gegen seine Rivalen verteidigt, werden aus Drohgebärden und leichtem Drücken und Schieben wütende Zweikämpfe. Doch selbst in dieser Phase versuchen die Bullen Kraft zu sparen und ihre Gegner einzuschüchtern, indem sie mit ihrem Geweih Sträucher und Büsche bearbeiten. Während der Brunft nehmen die Bullen kaum Nahrung auf und verlieren stark an Gewicht.
An den Brunftplätzen finden sich oft weibliche Rudel von bis zu 15 Tieren ein. Elchkühe sind in der Paarungszeit alle 28 Tage für nur 30 Stunden empfängnisbereit. Die Kuh zeigt sich dem Bullen zuerst desinteressiert bis ablehnend. Je näher jedoch der Zeitpunkt ihrer Empfängnisbereitschaft kommt, desto eher reagiert sie auf seine Annäherungsversuche. Die Paarung dauert nur zwei bis drei Sekunden. Sie erfolgt mehrmals am Tage, meistens in den frühen Morgenstunden oder spät am Abend. Da Elche meistens solitär leben, verlassen die Weibchen die Bullen nach der Paarung wieder. Sind alle Weibchen gedeckt, verlassen auch die Bullen den Brunftplatz.
Viele Elchkälber sterben durch eine Infektion mit einem auch bei Rindern vorkommenden Betacoronavirus. Die Erkrankung ist für sie tödlich. Eine Behandlung der Erkrankung ist nicht möglich. Einzige Hilfe verspricht eine Impfung der Kühe im letzten Drittel der Trächtigkeit.[21]
Die Tragzeit dauert 226 bis 264 Tage (etwa acht Monate). Meistens wird ein einziges Tier geboren, aber auch Zwillinge sind keine Seltenheit. Wenige Tage vor der Geburt vertreibt die Elchkuh das letztjährige Kalb. Für die Geburt sucht sich die Elchkuh eine einsame, geschützte Stelle im Wald. Nach der Geburt gelten Elchkühe als sehr gefährlich. Menschen, die ihnen zu nahe kommen, attackieren sie mit ihren Hufen. Dabei kam es schon zu tödlichen Unfällen. Bereits wenige Minuten nach der Geburt versucht das Kalb aufzustehen; nach etwa 20 Minuten folgt es der Mutter. Das Kalb ist kurz nach der Geburt etwa 80 Zentimeter groß und wiegt 10 bis 15 Kilogramm. Zwillinge sind meistens etwas kleiner und leichter. Die Mutter säugt das Kalb an ihren vier Zitzen bis zu achtmal am Tag. Das Jungtier trinkt in den ersten Tagen täglich bis zu 1,5 Liter Milch, mit zunehmender Größe bis zu 3 Liter.
Das Fell der Jungtiere ist sehr weich, dicht und meist von gleichmäßiger rötlicher bis brauner Farbe. Der erste Fellwechsel findet schon nach drei Monaten statt. Das Kalb bleibt mindestens ein Jahr bei seiner Mutter und wird vertrieben, sobald eine neue Geburt ansteht. Junge Elche werden bereits nach 16 bis 17 Monaten geschlechtsreif, in diesem Alter können sie sich jedoch noch nicht gegen die Altbullen durchsetzen. Zwischen dem sechsten und elften Lebensjahr haben Elchkühe ihre größte Fruchtbarkeit. Die maximale Lebensdauer liegt bei 27 Jahren, in Freiheit dürften aber selten 15 Jahre überschritten werden.
Elchkälber sind in ihren ersten Lebensmonaten zu klein, um ihren Müttern in deren Geschwindigkeit über Hindernisse zu folgen. Die enge Bindung zwischen Kalb und Mutter führt dazu, dass Elchkühe diese sehr entschieden verteidigen. Kälber erreichen in der Regel vor ihrem ersten Winter eine Körpergröße, die es ihnen möglich macht, ihren Müttern zu folgen. Sie sind jedoch noch zu schwach, um sich erfolgreich zu verteidigen. Selbst verteidigen können sie sich mit sechzehn bis achtzehn Monaten, Alaska-Elche wiegen dann etwa 280 Kilogramm.[+ 1]
Natürliche Feinde des Elches sind Braunbären und Wölfe (in Europa, Asien und Nordamerika) sowie Schwarzbären und Pumas (nur in Nordamerika). Doch auch Luchse und Vielfraße können sehr junge Kälber schlagen. Ausgewachsene und gesunde Elche müssen auf Grund ihrer Körpergröße kaum eine andere Tierart fürchten. Ihr Trott ist außerdem sehr schnell. Bei Elchen in Schweden ist schon eine Geschwindigkeit von 60 Kilometern pro Stunde gemessen worden.
Zu den Fressfeinden zählen in erster Linie Braunbären und Schwarzbären. Während Schwarzbären eher kleinere Elche jagen, halten sich die größeren Braunbären, wie der Grizzlybär, an die großen Elche. Sie können sogar erwachsene Elchbullen überwältigen. Die Bären packen ihre Opfer mit den Fangzähnen an der Kehle und drücken ihnen die Luft ab.
In Ostasien zählt der Elch zu den Beutetieren des Sibirischen Tigers.[* 16] Sibirische Tiger sind die größten ihrer Art; für diese Beutegreifer sind selbst die ausgewachsenen Elchbullen kein Problem. Anders als Bären töten Tiger ihre Beute mit einem Nackenbiss und brechen ihr dabei mit ihren starken Kiefern das Genick.
Wölfe reißen häufig Elchkälber und Jährlinge. Erwachsene Elche greifen sie nur an, wenn diese alt, krank oder verletzt sind. Von sehr großen Wolfsrudeln werden jedoch auch erwachsene, gesunde Bullen überwältigt. Besonders in tiefem Schnee oder auf dünnem Eis sind die Wölfe dem Elch deutlich überlegen.
Elche werden häufig von Parasiten wie Zecken, Milben oder Leberegeln befallen. Diese können Krankheiten übertragen, die die Tiere schwächen oder sogar ihren Tod verursachen.
Innerhalb der Paarhufer gehört der Elch zur Familie der Hirsche, die besonders artenreich in der Neuen Welt vertreten ist. Innerhalb dieser Familie zählt der Elch zu den sogenannten Trughirschen. Diese Unterfamilie ist unter anderem dadurch charakterisiert, dass an den Vorderbeinen von den stark reduzierten Mittelknochen der 2. und 5. Finger nur die distalen Abschnitte als dünne, stäbchenförmige Knöchelchen erhalten geblieben sind.[* 17] Der Elch zählt wie das Rentier zu den Hirscharten, die sowohl in der Neuen als auch der Alten Welt vertreten sind.
In Europa traten die ersten Hirsche vor 25 bis 30 Millionen Jahren auf. Diese ursprünglichen Arten trugen allerdings noch kein Geweih. Erst aus dem Jungtertiär gibt es Funde von Hirschen mit Geweih, aber noch mit Eckzähnen. Die Eckzähne bildeten sich im Laufe der Evolution zurück, während sich die Geweihe immer stärker ausbildeten. Elche der Gattung Alces sind seit dem Pleistozän bekannt. Die ausgestorbene nordamerikanische Gattung Cervalces und der ausgestorbene Breitstirnelch (Alces latifrons) des Pleistozäns mit einem über zwei Meter breiten Geweih, gelten als enge Verwandte.
Der heutige Elch ist eine relativ junge Art, wahrscheinlich nicht älter als 60.000 Jahre, als sein Ursprungsgebiet wird Zentralasien angenommen. Die Vorfahren der amerikanischen Elche sind am Ende des Pleistozäns über die in der letzten Eiszeit trocken liegende Beringbrücke nach Alaska gezogen. Dies war möglich, als sich die Borealen Wälder, die Lebensräume des Elchs am Ende des Pleistozäns vor rund 12.000 Jahren nach Norden schoben und die Mammutsteppen verdrängten. So lange die Beringbrücke trocken lag, konnte der Elch über diese Landbrücke nach Nordamerika gelangen, wo bis zu seiner Ankunft noch die ähnliche Gattung Cervalces verbreitet war. Diese verschwand bald darauf. Als es wärmer wurde und der Meeresspiegel wieder stieg, wurde die Verbindung nach Eurasien unterbrochen und die Population der amerikanischen Elche von der eurasischen isoliert.[22]
Unterschieden werden die folgenden Unterarten:
Eine weitere Unterart, der Kaukasus-Elch (Alces alces caucasicus), ist im frühen 19. Jahrhundert ausgerottet worden.
Wie bei den meisten Tierarten gibt es über die genaue Zahl der Unterarten keine Einigkeit unter Zoologen. So gibt es beispielsweise Auffassungen, nach denen alle nordamerikanischen Elche in Wirklichkeit zu einer einzigen Unterart zusammengefasst werden müssten.
Einige Systematiken teilen die Elche überhaupt nur in zwei Arten auf, den Eurasischen Elch (Alces alces) und den Amerikanischen Elch (Alces americanus).
Dass Elche seit der Steinzeit von Menschen gejagt werden, schließt man aus entsprechenden Darstellungen in Höhlenzeichnungen. Die früheste Darstellung eines Elches findet sich im etwa 14.000 Jahre alten Bernsteinelch von Weitsche, die früheste Beschreibung im sechsten Buch von Caesars De bello Gallico[23] in einem Exkurs über den Herkynischen Wald in Germanien. Caesar stützt sich in seinen Angaben auf heute verlorene Darstellungen griechischer Ethnographen wie Eratosthenes. Er beschreibt die Elche als Tiere ohne Kniegelenke, die sich zum Schlafen gewöhnlich an Bäume anlehnen. Die Germanen würden diese Schwäche zur Jagd auf Elche nutzen, indem sie Bäume ansägten, so dass diese umfielen, sobald sich ein Elch daran lehnt. Dabei würde der Elch ebenfalls umfallen und könne dann in Ermangelung eines Kniegelenkes nicht wieder aufstehen.
Plinius der Ältere beschrieb in seiner Naturalis historia[24] den Elch in gleicher Weise und bereicherte die Darstellungen um weitere Falschbehauptungen: Wegen seiner großen Oberlippe könne der Elch nur rückwärts gehend grasen.
Darstellungen von Elchen, Elchköpfen oder Elchschaufeln galten und gelten seit langer Zeit als volkstümliche Symbole für Ostpreußen, meist in den Preußenfarben schwarz und weiß gehalten. Seit 1957 ist die schwarze Elchschaufel im weißen Feld ein eingetragenes Warenzeichen des Vertriebenenverbandes Landsmannschaft Ostpreußen. Das Brandzeichen des ostpreußischen Gestüts Trakehnen zeigt zwei Elchschaufeln.
Durch Bejagung wurde der noch im Mittelalter in Deutschland weit verbreitete Elch hier ganz ausgerottet. Nur gelegentlich wandern Elche aus Polen nach Deutschland ein. Auch dort waren sie zwischenzeitlich fast ausgestorben, nur im Nationalpark Białowieża hatten sie überlebt. Inzwischen umfasst der landesweite Bestand in Polen wieder 4000 Tiere. Eine kontrollierte Wiedereinführung in Deutschland ist wegen erwarteter Konflikte mit der Forst- und Landwirtschaft nicht geplant. Ein Auswilderungsprojekt im Biosphärenreservat Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft prüft die Auswirkungen und Anforderungen; die Elche sollen helfen, die Heide vor dem Zuwachsen zu bewahren. Eine dauerhafte Wiederansiedlung soll dies jedoch nicht sein. Im Jahr 2007 wurden in Südbrandenburg neun Elche, darunter zwei Kühe, in freier Wildbahn beobachtet.[25]
Das Bayerische Staatsministerium für Ernährung, Landwirtschaft und Forsten hat am 10. Oktober 2007 gemeinsam mit dem Obersten Jagdbeirat ein 14-seitiges Informationsmaterial zum Umgang mit Elchen herausgegeben.[26] Den Auftrag dazu erteilte der Bayerische Landtag. Anlass war die zunehmende Einwanderung von Elchen aus Tschechien nach Bayern.[15] In Österreich dürfte es sich nur um ziehendes Wild handeln, eine echte Wiederansiedlung wird aufgrund des eingeschränkten Lebensraums als unwahrscheinlich eingeschätzt,[17][27] selbst die beiden benachbarten südböhmischen Elchpopulationen sind als „nicht gesichert“ anzusehen.[17]
Mit ihrem dunklen Fell sind Elche im langen, dunklen nördlichen Winter sehr gut getarnt. Das wird Autofahrern und Elchen heute zum Verhängnis – so sterben in Alaska jährlich etwa 500 bis 1000 Elche im Straßenverkehr, in Finnland sind es jährlich ca. 3500 und in Schweden 4000 bis zu 5000 Tiere.[28] Die meisten Unfälle geschehen im Frühjahr, wenn die unerfahrenen Jährlingskälber ihre Mütter verlassen; auch in der Brunftzeit werden viele Bullen von Autos erfasst. In Schweden versucht man, die Unfallgefahr mit Wildzäunen und Straßenunterführungen zu vermindern.
Gelegentlich kommt es auch in Deutschland zu Unfällen mit freilebenden Elchen.[29] Die Fallzahlen steigen an, seit Polen im Jahr 2001 die Jagd auf Elche verboten hat.[30] Die Population verdoppelte sich binnen zehn Jahren und die Tiere eroberten den westlichen Teil Polens, die Slowakei und Tschechien. Vermehrt überqueren sie die Grenzen zu Deutschland.[31] In den deutschen Ländern ist der Straßenverkehr in Brandenburg, Sachsen und Bayern am stärksten betroffen. Die Tierart nutzt zwar vorhandene Grünbrücken, ist aber auch dafür bekannt, nicht vor Autos auszuweichen, wenn es zu einer Begegnung kommt.[32] Das Ausweichen vor einem plötzlich auftauchenden Hindernis auf der Straße heißt daher Elchtest.
Die Jagd auf den Elch hat in vielen Regionen eine lange Tradition. Vor der Verwendung von Gewehren war die Jagd keineswegs ungefährlich. Wladimir Heptner und Andrej Nasimowitsch berichten in ihrer Elchmonographie, dass in einigen sibirischen Regionen vor der Einführung von Schusswaffen die Jagd auf den Elch als gefährlicher als die Bärenjagd galt. Sie führen dies darauf zurück, dass die traditionelle Jagdzeit in die Brunftzeit fiel, während der erregte Elche eher als sonst auch Menschen angriffen. Während sich ein Jäger gegenüber einem Bärenangriff im Notfall noch mit dem Dolch wehren kann, ist diese Waffe gegenüber einem Elch, der mit Hufschlägen angreift, wirkungslos.[* 4] Es sind mehrere Todesfälle bekannt, da die Hufschläge mit großer Schnelligkeit und Wucht ausgeführt werden und die Hufe sehr scharfe Vorderkanten haben.[+ 5]
Nach Zählungen des Ministeriums für Jagd und Landwirtschaft leben in Alaska derzeit etwa 160.000 Elche. Jährlich werden etwa 8.000 bis 11.000 Elche erlegt. In Europa werden Elche in den baltischen Staaten, im europäischen Teil Russlands, in Polen (angeblich seit 2001 verboten, s. oberen Abschnitt) und vor allem in Skandinavien gejagt. Da den Elchen in Schweden die natürlichen Fressfeinde wie Wolf und Bär zum großen Teil fehlen, richten die 300.000 Tiere schwere Schäden im Wald an. Deshalb werden allein in Schweden jedes Jahr bis zu 90.000 Tiere geschossen.[33]
In Österreich und Deutschland ist der Elch prinzipiell jagdbar, aber ganzjährig geschont.[17]
Der Elch zählt nicht zu den Tierarten, die vom Menschen domestiziert wurden. Handaufgezogene Elche werden sehr zahm. Der Zoologe Valerius Geist vergleicht solche Elche in ihrem Verhalten eher mit Hunden als mit anderen Hirscharten. Elche haben jedoch sehr spezifische Ernährungsanforderungen und fallen verschiedenen Wildtierkrankheiten zum Opfer. Aus diesem Grund ist die Domestikation (weitgehend) unterblieben.[+ 5]
Weißwedelhirsche (Odocoileus virginianus) übertragen über ihren Kot einen Parasiten, der für Elche tödlich ist. Die Weißwedelhirsche selbst werden vom Parasiten nur merklich beeinträchtigt, wenn sie alt, erkrankt oder anderweitig geschwächt sind. Dies ist für den Elch so lange unbedenklich, wie sich sein Lebensraum nicht oder nur wenig mit dem vieler Weißwedelhirsche überschneidet. Weißwedelhirsche leben meist südlich des Verbreitungsgebietes der Elche und bevorzugen junge Wälder mit viel Unterholz als nährstoffreiche Nahrung. Der Hirsch braucht vor allem im kalten Winter viele energiereiche Jungpflanzen, um seinen Kalorienbedarf zu decken. Elche sind besser an die Kälte und die Verwertung energiearmer Nahrung angepasst und leben weiter nördlich in älteren Wäldern mit wenig Unterholz.
Durch die großflächige Abholzung in Ontario in den 1930er- und 1940er-Jahren und die anschließende Aufforstung in der Nachkriegszeit wurde der dortige Waldbestand stark verjüngt. Zusammen mit vielen milden Wintern bis in die 1960er hinein führte dies bei den Weißwedelhirschen zu einer starken Bestandsvergrößerung. Durch die oben erwähnte Parasitenübertragung erkrankten und starben sehr viele Elche und wurden in diesen Gebieten selten. In den Schutzgebieten wurde kein Holz mehr geschlagen, und der Waldbestand wurde wieder älter. Zusammen mit dem kälteren Wetter in den letzten 30 Jahren hat dies die Hirschbestände stark dezimiert; der Bestand an Elchen nahm im gleichen Zeitraum stark zu.
Historisch wurden unter anderem die Namen Elend, Elentier, Elenhirsch, Elen und Elk verwendet.[34][35][36] In der Heilkunde[37] bzw. in der Volksmedizin wurden Elendsklauen zum Beispiel gegen Epilepsie, Gicht oder Kopfschmerz verwendet. Der Huf des Elchs wurde zur Abwehr des Bösen Blicks getragen.
Der Elch (Alces alces) ist die größte heute vorkommende Art der Hirsche. Sein Lebensraum erstreckt sich über Nordeuropa, Nordasien und Nordamerika. Der Elch wird von der IUCN als „nicht gefährdet“ eingestuft.
The moose (North Americae) or elk (Eurasie), Alces alces, is the lairgest extant species in the deer faimily. Moose are distinguished bi the broad, flat (or palmate) antlers o the males; ither members o the faimily hae antlers wi a dendritic ("twig-like") configuration. Moose teepically inhabit boreal forests an temperate broadleaf an mixed forests o the Northren Hemisphere in temperate tae subarctic climates. Huntin an ither human activities hae caused a reduction in the size o the moose's range ower time. Moose hve been reintroducit tae some o thair umwhile habitats. Currently, maist moose are foond in Canadae, Alaska, New Ingland, Fennoscandie, Latvie, Estonie an Roushie. Thair diet consists o baith terrestrial an aquatic vegetation. The maist common moose predators are the gray wouf alang wi beirs an humans. Unlik maist ither deer species, moose are solitar ainimals an dae no fuirm herds. Awtho generally slaw-muivin an sedentar, moose can acome aggressive an muive quickly if angert or startlt. Thair matein saison in the hairst featurs energetic fechts atween males competin for a female.
Alces alces, tanben conegut jol nom d'alces o orinhal[2] en America del Nòrd es una espècia de mamifèrs de la familha dels Cervidae. Son d'animals bèls que pòdon aténher 2 mètres de naut al nivèl de las omoplatas e pesar entrò 700kg. Los mascles se distinguisson per de banas en forma de palmas. Abitan tipicament los bòsques boreals e las regions de clima subartic de l'emisfèri nòrd. Son regim alimentari consistís a l'encòp en plantas terrèstras e aquaticas. Lo predator pus comun de l'orinhal es lo lop gris amb los orses e los umans. A la diferéncia d'autras espècias de cervids, son solitaris e forman pas de manadas. E mai que generalament sedentari e lent, l'orinhal se pòt desplaçar rapidament e venir agressiu s'es destorbat. La sason de la reproducion es l'auton ont i pòt i aver de combats energetics per las femes.
Segon paramètre « CatalogueofLife espècia » pas reconegut :
Segon Mammal Species of the World (11 de genièr de 2015)[3] :
Segon NCBI (11 de genièr de 2015)[4] :
Ang moose, Alces alces o elk ay isang malaking usa. Tinatawag itong elk sa Europa.
Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Alces alces, tanben conegut jol nom d'alces o orinhal en America del Nòrd es una espècia de mamifèrs de la familha dels Cervidae. Son d'animals bèls que pòdon aténher 2 mètres de naut al nivèl de las omoplatas e pesar entrò 700kg. Los mascles se distinguisson per de banas en forma de palmas. Abitan tipicament los bòsques boreals e las regions de clima subartic de l'emisfèri nòrd. Son regim alimentari consistís a l'encòp en plantas terrèstras e aquaticas. Lo predator pus comun de l'orinhal es lo lop gris amb los orses e los umans. A la diferéncia d'autras espècias de cervids, son solitaris e forman pas de manadas. E mai que generalament sedentari e lent, l'orinhal se pòt desplaçar rapidament e venir agressiu s'es destorbat. La sason de la reproducion es l'auton ont i pòt i aver de combats energetics per las femes.
The moose (North Americae) or elk (Eurasie), Alces alces, is the lairgest extant species in the deer faimily. Moose are distinguished bi the broad, flat (or palmate) antlers o the males; ither members o the faimily hae antlers wi a dendritic ("twig-like") configuration. Moose teepically inhabit boreal forests an temperate broadleaf an mixed forests o the Northren Hemisphere in temperate tae subarctic climates. Huntin an ither human activities hae caused a reduction in the size o the moose's range ower time. Moose hve been reintroducit tae some o thair umwhile habitats. Currently, maist moose are foond in Canadae, Alaska, New Ingland, Fennoscandie, Latvie, Estonie an Roushie. Thair diet consists o baith terrestrial an aquatic vegetation. The maist common moose predators are the gray wouf alang wi beirs an humans. Unlik maist ither deer species, moose are solitar ainimals an dae no fuirm herds. Awtho generally slaw-muivin an sedentar, moose can acome aggressive an muive quickly if angert or startlt. Thair matein saison in the hairst featurs energetic fechts atween males competin for a female.
Ang moose, Alces alces o elk ay isang malaking usa. Tinatawag itong elk sa Europa.
Alko (familio Cervidae, subfamilio Capreolinae) esas maxim granda (800 kg) sovaja ruminero (mamifero). Ol esas granda unglala animalo, qua vivas en la nordala misfero.
Alkoyuni naskas dum printempo, e la korni komencas kreskar por yunuli ja dum la sequanta autuno. En la komenco la korni esas nur divertikuli kovrita da pelo. Dum sequanta printempo, kande la alkoyunulo evas un yaro, la korni esas kom pivoti, e li falas dum la vintro.
Alkulo faligas sua korni omnavintre dum januaro o februaro e developas le nova pos la faligo. La korni di alko esas sive forkatra, sive shovelatra. La kreskanta korni demandas tre multa nutrivo, precipue natro, qua existas en aquo-planti. La pezo di korni povas kreskar mem 100 g po dio. La falinta korni esas bonega nutrivo por roderi.
Se l'alko ganas suficante nutrivo, la korno formacas omnayare un brancheto. Se l'alko trovas kelka nutrivo, yarala brancheto ne naskas. Do la nombro di branchi en l'alkala korni ne exakte rakontas pri l'evo di alko. La korni esas maxim granda, kande alko evas 8 til 10 yari. Pose la korni restas omnayare plu mikra, e c. 20 evanta alko portas ankore nur pivoti o nulo sur sua kapo.
Alko (familio Cervidae, subfamilio Capreolinae) esas maxim granda (800 kg) sovaja ruminero (mamifero). Ol esas granda unglala animalo, qua vivas en la nordala misfero.
Alsi (Alces alces) nisqaqa Chincha Awya Yalapi, Iwrupapi, Asyapipas kawsaq tarukam, huk iskay ruk'anayuq ñuñuqmi, yura mikhuqmi. Lliw tarukamanata aswan hatunmi. Hatunkaray waqrasapam.
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Alsi
Alsi (Alces alces) nisqaqa Chincha Awya Yalapi, Iwrupapi, Asyapipas kawsaq tarukam, huk iskay ruk'anayuq ñuñuqmi, yura mikhuqmi. Lliw tarukamanata aswan hatunmi. Hatunkaray waqrasapam.
Amezzirez (assaɣ usnan: Alces alces) d aɣersiw asuṭad akk d talmest n izerzer
Amezzirez d aɣersiw yettidiren deg Turuft n ugafa d Tamrikt n Ugafa Yettidir deg tẓegwa d Imudaɣ.
Addud n tfekka-ynes d uqerru-ynes yettawaṭ ar 3 m d asallaf-is ar 17 cm ma d Addud n tuyat-is ar 190 cm
Amezzirez d aɣersiw iy ṭeggin deg tnezzagt n zik d tmeddit
Amezzirez (assaɣ usnan: Alces alces) d aɣersiw asuṭad akk d talmest n izerzer
Brėidis (luotīnėškā: Alces alces, lietovėškā (b.k.): Briedis) īr stambos gīvis, katros prėgol alnėniu šėimā. Sver vėrš 550 kg. Tor dėdlius ragus.
Žemaitėjuo brėidiu īr dėdlesnies medies.
Elgurin (frøðiheiti - Alces alces) er størsti hjørturin, ið til er. Elgtarvurin er ovurstórur. Greindu hornini kunnu gerast einar 2 m long. Í mýrlendum í skógunum finnur elgurin nóg mikið til matna.
Elki (kutoka Kiing.: elk, Kisayansi: Alces alces) ni spishi kubwa katika familia Cervidae. Elki wanajulikana kwa kichwa chake kikubwa na pembe-tawi zake zinazogawanyika kama vidole vya kiganja; spishi nyingine za familia hii huwa na pembe-tawi zinazogawanyika katika matawi. Kwa kawaida elki huishi misituni mwa kaskazini na misitu yenye miti ya kupukutika majani yake ya Nusudunia ya Kaskazini katika hali za nchi za wastani hadi maeneo ya chini ya Aktiki. Kutokana na uwindaji, elki wana makazi madogo zaidi. Sasa elki wengi wanapatikana Kanada, Alaska, Skandinavia na Urusi. Wao hula mimea ya ardhini na majini. Wanyama ambao huwinda elki ni mbwa-mwitu, dubu na binadamu. Tofauti na spishi zingine za kulungu, elki ni wanyama pweke na huwa hawaishi na kundi la elki wengine. Ingawa elki kwa kawaida hutembea polepole, wakasirishwapo elki waweza kuwa mkali na kusonga haraka. Wakati wa demani iliye majira yao ya kupandana, madume wa spishi hupigana na madume wengine na kumshindania jike.
Jina elki limekopwa kutoka Kiingereza. Katika Uingereza mnyama huyu huitwa elk, lakini katika Amerika huitwa moose na elk huko ni jina la wapiti. Jina la kisanayansi "alcus" siyo Kilatini lakini limekopwa kutoka Kiswidi älg.
Elki dume aliyekua hurejelewa kama fahali, na elki jike ni dachia, na mtoto wa elki ni ndama.
Katika Amerika Kaskazini, elki huishi Kanada (mbali na Aktiki), Alaska, Uingereza Mpya, Milima yenye Miamba, Minesota, Peninsula ya Juu ya Michigan na Kijisiwa cha Kifalme cha Ziwa Kubwa. Katika eneo hili kubwa, kuna nususpishi zingi. Katika magharibi ya bara ya Amerika Kaskazini, idadi za elki zinafikia kaskazini mwa Kanada (Kolumbia ya Kibritania na Alberta) na spishi wengine wamepatikana milimani mwa Utah na Kolorado.
Katika Ulaya, elki wanapatikana katika Norwe, Uswidi, Ufini, Urusi, Polandi na nchi za Kibalti, na elki wachache katika Ucheki, Belarusi na Ukraini.
Elki (kutoka Kiing.: elk, Kisayansi: Alces alces) ni spishi kubwa katika familia Cervidae. Elki wanajulikana kwa kichwa chake kikubwa na pembe-tawi zake zinazogawanyika kama vidole vya kiganja; spishi nyingine za familia hii huwa na pembe-tawi zinazogawanyika katika matawi. Kwa kawaida elki huishi misituni mwa kaskazini na misitu yenye miti ya kupukutika majani yake ya Nusudunia ya Kaskazini katika hali za nchi za wastani hadi maeneo ya chini ya Aktiki. Kutokana na uwindaji, elki wana makazi madogo zaidi. Sasa elki wengi wanapatikana Kanada, Alaska, Skandinavia na Urusi. Wao hula mimea ya ardhini na majini. Wanyama ambao huwinda elki ni mbwa-mwitu, dubu na binadamu. Tofauti na spishi zingine za kulungu, elki ni wanyama pweke na huwa hawaishi na kundi la elki wengine. Ingawa elki kwa kawaida hutembea polepole, wakasirishwapo elki waweza kuwa mkali na kusonga haraka. Wakati wa demani iliye majira yao ya kupandana, madume wa spishi hupigana na madume wengine na kumshindania jike.
Hirv' vai Hirb' (latin.: Alces alces) om meckabjživat. Mülütadas Pedranvuiččed-sugukundha.
Hirb' om uz' velgsana suomen kelespäi (rndt. suom.: hirvi «hirb'»).
Eläb Pohjoižen mapoliškon meczonan venos vönes päpaloin (Skandinavii, Venäma, Sibir', Aläsk, Kanad). Kaik om läz pol'tošt millionad eričuid mail'mas.
Ižačud oma kaikiš järedambad pedranvuiččiden keskes, täuz'kaznuden hibjan veduz sase 360..600 kilogrammhasai, se oleleb 3 m pitte i 2,3 metrhasai kortte sägun sijas. Ei oleskele sar'vid emäčuil.
Hibj i kagl oma lühüdamb mi pedral, gurbakahanke sägunke i korktoidenke jaugoidenke. Pä om sanged, nena om gurbakaz, ülähul' rippub. Živatan sar'ved oma kaikiš järedambad Man eläbil olijoil, kazdas 180 santimetrhasai irdmäral i 20..30 kg vedutte. Tactas sar'vid joga vodel kül'mkus-tal'vkus i sar'vitomad sulakuhu-semendkuhusai. Kärb tuleb sügüz'kus-redukus, sil aigal ižačud oma agressivižed i voidas tactas ristitun päle.
Kodikoičendan naprindad oliba satusetomad, no kaks' živatfermad ratas Venämas. Om buran kondin, grizlin, händikahan i ristitun mectusen objektaks.
Ottas kävutamižhe tervehtajad maidod (kül'menzoittas kaičemha). Keratas ekskursijoid živatfermha.
Ratas kambakoid nahkoid. Liha om kovakaz, om vähä razvad siš, no tehtas savukurdüd kolbasad i konserviruidas.
Hirv' vai Hirb' (latin.: Alces alces) om meckabjživat. Mülütadas Pedranvuiččed-sugukundha.
Hirvi (Alces alces) on šuarukabjaine elätti, se on suurin pedroin perehes.
Hirvihäkin rungan piduhus on läs 3 metrii, korgevus – 2,3 metrii, see painau 360-600 kiluo, Ven’an Loittozes Päivännouzupuoles da Kanuadas eläjät hirvet painetah 655 kiluo. Hirvilehmät ollah pienembät. Hirvi äijäl eruou toizis pedrois. Rungu da kaglu ollah lyhyöt, nišku on korgei, gurvanjyttyine. Jallat ollah ylen pitkät, sendäh gu juomizekse hirvel tulou lähtie syvembäh vedeh libo heittiäkseh ezijalloin polvilleh. Hirvilöil on suuri piä gurbunenän kel, ylähuuli on rippui da lihavu. Karvu on karju, muzavanruskien mustu, jallat ollah valgien harmuat.
Hirvihäkkilöil ollah suuret labjanjyttyizet sarvet, niilöin väli on 180 santimetrii, net painetah 20-30 kiluo. Joga vuottu kylmykuus-talvikuus hirvi lykkiäy sarvet da kävyy niilöittäh sulakuuh-oraskuussah. Hirvilehmät ollah sarvittomat.
Talvel hirvet syvväh havvu- da lehtipuuloin kuordu da huavan, pajun, pedäjän vezua. Kezän aigua hirvilöin syömizenny ollah vihandat kazvit: filipendula, hormu, vil’l’ukazvit, čuloi, šaraheiny, bretkoi, buolu da muut.
Kiimuaigu hirvilöil on elokuun lopus ligakuun algussah. Hirvel rodieu yksi libo kaksi, harvah kolme poigua. Emähirvi rubieu kandamah sulakuun lopus da poijat voijah eliä muamanke vie silloi, konzu niilöil menöy toine vuozi. Emähirvi voi imettiä poigii nelli kuudu, ga jo kahten kuun ijäs net iče maltetah syvvä heiniä.
Hirvie voi nähtä pohjazen muan puoliškon mečis. Jevroupan ozas sidä voi nähtä Polšas, Balties, Čehies, Vengries, Valgoven’al, Ukrainan pohjazes, Skandinuavies sego Ven’an jevroupan ozas. Azies hirvi eläy Mongolien pohjazes da Kitain koillizes sego Sibirien koskemattomis mečis. Eletäh hirvet Pohjazes Ameriekasgi – Al’askal, Kanuadas sego Kolorados.
Ven’al on läs 730 tuhattu hirvie, kaikkiedah muailmas niidy on läs puoldutostu miljonua.
Hirvet eletäh mečis, jogi- da järvirannoin pajukkolois, tundran koivikkolois da huavikkolois. Kezäl niidy voi nähtä loitton mečispäi.
Hirvilöi mečästetäh nahkan da lihan suamizekse. Niilöin maido mustoittau lehmän maiduo, ga se ei ole razvaine eigo magei. Pedroin liha on magiembi hirven lihua, kudai on kova da ei ole razvatoi. Sidä käytetäh konservoin da savustettuloin kalbassuloin valmistamizes.
Hirvi on Karjalan meččien suurin elätti. Hirvi on kallis mečästyselätti. Sen suandah on omat rajoitukset. Joga vuottu Karjalas meččuijah läs 700 hirvie. Hirvien luvun vähenemizeh vaikuttau suuri hukkien lugu da zakonatoi mečästys. Äijy hirvie sežo kuolou dorogal, ku puututah mašinoin uale. Karjalan tazvallas hirvie on enämbi suvipuoles, migu pohjazes. Talvilugemizien mugah vuvvennu 2014 Karjalas oli 21,5 tuhattu hirvie. Kondii da hukku voib hirvie syyvä.
Sarvva dahje ealga (Alces alces) lea stuorimus goddeealli, ja gávdno Eurohpa, Ásia ja Davvi-Amerihkká davviguovlluin.
Бланэ (лат-бз.: Alces alces, ур-бз.: Лось) — къэкlыгъэшх псэушъхьа, шэрыпl, шъыхь лъэпкъым ящыщ.
Бланэхъум икlыхьагъыр м. 3 носыр, илъэгагъыр м. 2, 3, икlапэр см. 12 - 13, ихьалъагъыр кг. 360 - 600; Урысейм идей Къуэкlыпlэ Джыжьэмрэ, Канадáмрэ кг. 900 носхэр. Бланэбзхэр нэхъ цlыкlу щытхэ. Изэфlэтыкlэмкlэ бланэхэр яшъхьащокlыр пэмыкl шъыхьхэм куэдкlэ. Ипкъымрэ ипшъэмрэ кlэкlыу щыт, икlыбым джабэ тет, лъакъуэхэр кlыхь lэуэ щыт, абы шъхьакlэ псы щефэнум идежь псым кууэ хэхьан хуэй иэ лъэгуанджэмышъхьакlэ увын. Ишъхьар ину щыт, пэшхуэ пыту, lупашъхьар ину, къыпылэлу щыту. Ифэр гъуабджэ-фlыцlу щыт, лъакъуэхэр псыфэнэхуэ щыт, хужьым нэхъ хуэкlу.
Бланэхъухэм ин lэуэ ( иджырей шэрыпlпсэушъхьахэм я нэхъ ин ) бжъакъуэ ятет, я кlапэ зэхуакухэм см. 180 дэлъу носыр, я хьалъагъыр кг. 20 - 30. Илъэс къэс бжъакъуэхэр похур шъакIуэгъуэ - дыгъэгъазэхэм, гъатхэпэ – мэлыжьыхьам бжъакъуэкlэ къытекlэн кlадзэ. Бланэбзхэр бжъакъуэншэ.
Бланэр инэхъыбэм мэзхэм щопсоу Шlыгум и Ишъхъэрэ, нэхъ макlыу мэзкъуихэм, губгъуэхэм. Еуропэм здэпсохэр: Полшэм, Балтикэ къэралхэм, Чехым, Урысыхум, Украинэм, Скандинавхэм, Урысейикум; Азиэм - Ишъхъэрэ Монголым, Къуэкlыпlэ Китайм къыщыкlэдзауэ Ишъхъэрэ Сыбырым нэгъунэ. Ишъхъэрэ Америкэм идей Аласкэм, Канадáм, ишъхъэрэ-къуэкlыпlэм нэгъунэ АШЗ-м иштат Колорадом нэгъунэ.
Урысейм щыпсор мин 730 хуэдиз (дунем тетым иныкъуэм хуэдиз), езы дуней псом тетыр милыуан 1, 5 хуэдизу ялъытэ.
.jpg)
Лосот (Alces alces) е најголемиот и најтешкиот претставник од фамилијата елени. Може да биде долг и повеќе од 3 м и тежок до 700 кг. Мажјаците се двојно поголеми од женките. Од другите елени се разликуваат по големите и широки рогови на мажјаците кои се сраснати во форма на лопата. Телото на лосовите е прекриено со темнокафеаво крзно, додека нозете им се светли и имаат широки чапунки за газење по кал или снег. Мажјаците на грлото имаат набрана кожа прекриена со крзно. Роговите ги отфрлаат секоја година, по што им растат нови. Лосовите живеат во шуми во близина на езера, мочуришта и други водени површини. Мошне добро трчаат, а изненадувачки добро пливаат и нуркаат. Лете влегуваат во вода и се хранат со водни растенија, а зиме јадат гранчиња од дрвја. Тоа се внимателни животни, најчесто активни во самрак, а дење воглавно се одмораат. Мажјаците лете живеат сами, а женките внимаваат на младите, додека зиме се задржуваат во поголеми или помали стада предводени од женки.
Лосот обично живее во тајгите и умерените широколисни и мешани шуми на северната хемисфера во умерена до субарктичка клима. Ловењето и другите човечки активности предизвикаа намалување на опсегот на живеалиштето на лосовите со текот на времето. Во моментов, повеќето лосови се наоѓаат во Канада, Алјаска, Нова Англија, скандинавските, балтичките држави и Русија.
Лосот живее во средина во која може да најде соодветна исхрана (пр. езерски треви, млади дрвја и грмушки), а вооено да е заштитен од предатори како и од екстремно топло или ладно време. Во текот на годишните времиња лосовите патуваат помеѓу различни живеалишта за да ги задоволат овие потреби.[2] Лосот со својата дебела кожа, густо крзно кое ја задржува топлината и нискиот сооднос помеѓу површина и волумен е приспособен за живеење во ладни услови и одлично го толерира студот, но има ниска толеранција на топлина. Топлото време го преживува со повлекување на сенка, на провев или со потопување во ладна вода. На топло лосовите лесно можат да се најдат како шлапаат или пливаат во езерата или барите. Кога е многу изложен на топлина постојат големи шанси лосот да не се храни соодветно во лето, а со тоа и да не складира доволно сало за да ја преживее зимата. Женките исто така, може да не бидат во состојба да се отелат без потребното стекнување тежина во текот на летото. На лосот му е потребен пристап како до младите шуми за брстење, така и до старите шуми за наоѓање на засолниште.
Лосовите ги избегнуваат областите каде што има малку или воопшто нема снег бидејќи ова го зголемува ризикот од наидување на предатори, како што се волците, и исто така ги избегнуваат областите со длабок снег бидејќи тоа ја намалува нивната мобилност. Поради тоа лосовите избираат средина која балансира со бројот на предатори, достапност на храна и длабочина на снегот.[3] Со повторната појава на бизонот во тајгите се појави загриженост дека лосот и бизонот ќе се натпреваруваат за зимската животна средина, а тоа би довело до намалување на популацијата лосови. Како и да е, ваков проблем не се појави. Лосот го претпочита субалпскиот појас во рана зима, додека бизонот претпочита влажни ливади и пасишта. Во доцна зима лосот претпочита речни долини и листопадни шуми или алпски терени над шумата, додека бизонот преферира влажни ливади и пасишта или сончеви падини.[4]
Северна Америка:
Европа и Азија:
Мажјаците имаат рогови како и останатите претставници од фамилијата елени. Женките избираат партнер врз основа на големината на роговите. Мажјаците ја користат големината на нивните рогови со цел да ја заплашат и обесхрабрат конкуренцијата, а неретко доаѓа и до борба помеѓу ривалите.[29] Големината и стапката на раст на роговите зависи од диетата и возраста; симетријата го одразува здравјето на лосот. [29]
Роговите на мажјаците растат како цилиндрични греди кои се испакнуваат на двете страни од главата под прав агол на средната линија на черепот, а потоа се разгрануваат. Долниот крак од ова разгранување може да биде едноставно, или поделено на два или три забци, со понекое зарамнување. Роговите на лосот се широки и во форма на лопата со забци по должината на надворешниот раб.[29] Роговите на возрасен алјаски лос (стар 5 до 12 години) имаат максимален распон поголем од 200 см. До 13-годишна возраст роговите на лосот се намалуваат во големина и симетрија. Најголемиот забележан распон е 210 см. Алјаскиот лос исто така го држи рекордот за најтешки рогови со 36 кг.[29]
Дијаметарот на гредата укажува на возраста на лосот, а не бројот на забците.[29] Роговите на лосовите во Северна Америка (A. a. Americanus) вообичаено се поголеми од оние на евроазискиот лос и имаат по два лобуси на секоја страна, како пеперутка. Формата на роговите на евроазиските лосови потсетува на школка, со еден лобус на секоја страна.[29]
По сезоната на парење мажите ги отфрлаат роговите за да штедат енергија за зима. Новиот сет на рогови ќе порасне на пролет. Потребни се три до пет месеци за нивен целосен развој, што ги прави еден од најбрзорастечките органи кај живоотните. Покривната кожа со својот богато развиен систем на крвни садови ги исхранува роговите, а бројни фоликули на влакна и даваат кадифена текстура.[29] Младите лосови не ги отфрлаат роговите за време на зимата, туку ги задржуваат до следната пролет. Птиците, месојадците и глодарите ги јадат отпаднатите рогови кои се полни со протеини, а лосовите ја јадат покривната кожа за внес на хранливи материи.[29]
Ако мажјакот е кастриран, било случајно или хемиски, тој ќе го отфрли моменталниот сет на рогови и веднаш ќе порасне нов сет деформирани со изменета форма рогови кои ќе ги носи до крајот на животот без да ги отфрли повеќе. Овие израстоци со карактеристичен изглед (често нарекувани и „ѓаволски рогови“) се извор на митови и легенди кај Ескимите, како и кај некои други племиња на домородните народи од Северна Америка.[30]
Во исклучително ретки околности и кај женките може да пораснат рогови. Ова обично се должи на хормонски дисбаланс.[31]
Како и сите членови од редот парнокопитари, на стапалото лосот има два големи кератинизирани копита кои соодветствуваат на третиот и четвртиот прст, со два мали постеролатерални рудиментарни прсти кои соодветствуваат на вториот и петиот прст. Копитото од четвртиот прст е пошироко од она на третиот, но е пократко во должина. Ова стопало е приспособено за одење по меко тло.[32] Копитото се шири под товар, ја зголемува површината на газење, при што се ограничува потонувањето на ногата во мека почва или снег, а исто така се зголемува и ефикасноста при пливање. [33] [34] [35]
На цврсто тло мажјакот остава видлив отпечаток од рудиментарните прсти, додека женката и младенчето не оставаат. На меко тло или кал кај сите може да се види отпечаток од рудиментарните прсти. [36]
Крзното му се состои од два слоја, горен слој составен од долги влакна и мека волнена подлога. Влакната од горниот слој се шупливи, исполнети со воздух за подобра изолација, а исто така им помага да останат на површина додека пливаат.[37]
И мажјаците и женките имаат гуша или ѕвоно, [38] што всушност е кожна дипла под брадата. Нејзината вистинска намена сè уште не е доволно јасна, но се претпоставува дека е потребна при парење како визуелен и олфакторен сигнал или како знак за доминација кај мажјаците, како што се и роговите.[39]
Лосот (Alces alces) е најголемиот и најтешкиот претставник од фамилијата елени. Може да биде долг и повеќе од 3 м и тежок до 700 кг. Мажјаците се двојно поголеми од женките. Од другите елени се разликуваат по големите и широки рогови на мажјаците кои се сраснати во форма на лопата. Телото на лосовите е прекриено со темнокафеаво крзно, додека нозете им се светли и имаат широки чапунки за газење по кал или снег. Мажјаците на грлото имаат набрана кожа прекриена со крзно. Роговите ги отфрлаат секоја година, по што им растат нови. Лосовите живеат во шуми во близина на езера, мочуришта и други водени површини. Мошне добро трчаат, а изненадувачки добро пливаат и нуркаат. Лете влегуваат во вода и се хранат со водни растенија, а зиме јадат гранчиња од дрвја. Тоа се внимателни животни, најчесто активни во самрак, а дење воглавно се одмораат. Мажјаците лете живеат сами, а женките внимаваат на младите, додека зиме се задржуваат во поголеми или помали стада предводени од женки.
Тайах (лат. Alces alces) - бөдөҥ кыыл. Ыыраахтаах туйахтаахтар Табатыҥылар кэргэннэрин Тайахтар уустарыгар киирэр.
Этэ-сиинэ бөдөҥ, модьу-таҕа. Төбөтө улахан, атахтара уһуттар, сиһэ этигэр-сиинигэр тэҥнээтэххэ кылгас. Тыһыта муоһа суох.
Саха сирин ойуурдаах сирдэригэр барытыгар баар, сайын сорох сиринэн туундараҕа кытта киирэр. Ахсаана 1960-70 сс. 50 тыһ. кэриҥэ этэ, 1976 - 78 тыһ., 1992 - 60 тыһ., 1999 - 40-50 тыһ.
Сааһын туола илик тайах оҕотун ньаргы диэн ааттыыллар[1].
Аараҕай тайах (аар тайах) - кырдьаҕас улуу кыыл. Буур тайах - баараҕай атыыр тайах. Дуул тайах - дуолан тайах. Лөкөй тайах - сиппит атыыр тайах. Ойдоох буурай тайах - адаархай улахан муостаах тайах. Үөҥэс тайах - үс-түөрт саастаах тайах[2].
Тайах (лат. Alces alces) - бөдөҥ кыыл. Ыыраахтаах туйахтаахтар Табатыҥылар кэргэннэрин Тайахтар уустарыгар киирэр.
Этэ-сиинэ бөдөҥ, модьу-таҕа. Төбөтө улахан, атахтара уһуттар, сиһэ этигэр-сиинигэр тэҥнээтэххэ кылгас. Тыһыта муоһа суох.
Саха сирин ойуурдаах сирдэригэр барытыгар баар, сайын сорох сиринэн туундараҕа кытта киирэр. Ахсаана 1960-70 сс. 50 тыһ. кэриҥэ этэ, 1976 - 78 тыһ., 1992 - 60 тыһ., 1999 - 40-50 тыһ.
Хандгай (лат. Alces alces) — овгийн хамгийн том зүйл болох хөхтөн амьтан. Хандгайн мэнжийн эвэр нь дундаа хавтгай байдгаараа овгийнхоо бусад зүйлээс ялгагдана.
Хандгай Хойд Америк, Евразийн хойд хэсгээр ойц модонд тархсан. Хойд Америкт Канадын бараг бүх нутгаар, Аляскын баруун хэсэг, Шинэ Английн ихээхэн хэсэг, Нью-Йорк, Рокки нуруу, зүүн хойд Миннесота, Мичиганы хойг тархсан. Түүнчлэн Юта, Колорадо муж улсад мөн тааралддаг.[1] 1978 онд Колорадо муж улсад нутагшуулснаас хойш тоо толгой нь 1000-аас давсан.
Европт Норвег, Швед, Финлянд, Балтийн улсуудад тархсан. Түүнчлэн Оросын нутгаар өргөн тархсан бөгөөд цөөн тоогоор Монгол, Хятадын нутагт тохиолдоно.
Ньюфаундлендэд 1904 онд амжилттай нутагшуулсан ба одоо тэндхийн хамгийн олон тоотой туруутан амьтан болсон. Түүнчлэн Антикости арал, Сент Лоренсийн буланд нутагшуулах оролдлого хийж байв. 1910 онд Шинэ Зеландын Фьордлендэд арван хандгай нутагшуулсан нь үхээд дууссан гэж тооцогдож байсан боловч сүүлд 2002 онд тэндээс хандгайн үс олдсон нь нутагшуулсан хандгайн үр удам одоо ч байгааг нотолж байна.[2] 2008 онд Шотландад хандгайг эргэн нутагшуулсан.
Хандгай (лат. Alces alces) — овгийн хамгийн том зүйл болох хөхтөн амьтан. Хандгайн мэнжийн эвэр нь дундаа хавтгай байдгаараа овгийнхоо бусад зүйлээс ялгагдана.
Шордо (лат. Alces alces ) – Йӱдвел Евразийын да Йӱдвел Америкын Cervidae йамагатын гыч кугу янлык. Нелытше 380–720 (узо) , 270–360 (ава) кг.
Шордо (лат. Alces alces ) – Йӱдвел Евразийын да Йӱдвел Америкын Cervidae йамагатын гыч кугу янлык. Нелытше 380–720 (узо) , 270–360 (ава) кг.
ஐரோவாசியக் காட்டுமான் (elk அல்லது moose, Alces alces) என்பது புதிய உலக மான் வகைகளில் ஒன்று. பூமியில் வாழும் மான் குடும்ப உயிரினங்களில் மிகப் பெரியதாகும். இவை கனடா, அலாஸ்கா, நியூ இங்கிலாந்து, பென்னோஸ்காண்டியா, பால்டிக் நாடுகள் மற்றும் உருசியாவில் காணப்படுகின்றன. இவை ஓநாய், கரடிகள் மற்றும் மனிதர்களால் வேட்டையாடப்படுகின்றன. மற்ற வகை மான்களைப் போல் இல்லாமல் மூஸ்கள் தனியாக வாழ்கின்றன, கூட்டமாக வாழ்வது இல்லை. இவை பொதுவாக மெதுவாக நகரக் கூடியவை, ஆனால் கோபப்படுத்தப்பட்டால் வேகமாகவும், மூர்க்கத்தனத்துடனும் நடந்து கொள்ளும்.
சுமாா் 7-8 அடி உயரமிருக்கும். ஆண்களுக்கு விரிந்த கொம்புகளுண்டு. இந்தக் கொம்புகள் சிலவற்றில் 6அடி அகலம்கூட உண்டு. உலகத்திலேயே மிகவும் பரந்த கொம்புள்ள பிராணி இது. ஒவ்வொரு வருடமும் ஜனவரியில் இந்தக்கொம்புகள் உதிர்ந்து ஆறு மாதத்தில் மீண்டும் முளைத்துவிடும். இதன் கழுத்தடியில் மண் போன்ற ஒரு தோல் மடிப்பு தொங்கும். வெயில் காலத்தில் நீர் நிலைகளுக்கு அருகே வசிக்கும். இவை வெகுவேகமாக நடப்பது மட்டுமல்ல நன்றாக நீந்தவும் செய்யும். தழைகளே இவற்றின் உணவு. பாசிகளையும் நீர்செடிகளையும் உண்ணும். பின் கால்களால் நின்று கொண்டு 12-15 அடி உயரத்தில் இருக்கும் தழைகளைக்கூட உண்ண முடியும். ஒரு முறைக்கு ஒரு குட்டி போடும். ஒரு வயதுவரை குட்டி தாயுடனேயே இருக்கும். இவற்றிற்கு காது மிகவும் கூர்மை. இவற்றிற்கு அதிகரோமம் இருப்பதால் குளிரை தாங்கும் திறன் உண்டு. ஆனால் திடீர் என குளிர் அதிகரித்தால் காய்ச்சல் வந்து விடும். இவற்றிற்கு மூளைக்கோளாறு, கண்வலி, வயிற்று வலி போன்ற நோய்கள் கூட வருவதாக கூறப்படுகிறது.
ஐரோவாசியக் காட்டுமான் (elk அல்லது moose, Alces alces) என்பது புதிய உலக மான் வகைகளில் ஒன்று. பூமியில் வாழும் மான் குடும்ப உயிரினங்களில் மிகப் பெரியதாகும். இவை கனடா, அலாஸ்கா, நியூ இங்கிலாந்து, பென்னோஸ்காண்டியா, பால்டிக் நாடுகள் மற்றும் உருசியாவில் காணப்படுகின்றன. இவை ஓநாய், கரடிகள் மற்றும் மனிதர்களால் வேட்டையாடப்படுகின்றன. மற்ற வகை மான்களைப் போல் இல்லாமல் மூஸ்கள் தனியாக வாழ்கின்றன, கூட்டமாக வாழ்வது இல்லை. இவை பொதுவாக மெதுவாக நகரக் கூடியவை, ஆனால் கோபப்படுத்தப்பட்டால் வேகமாகவும், மூர்க்கத்தனத்துடனும் நடந்து கொள்ளும்.
Eolh is micel dēor gesibb be Heorotan. Hiera eard is in norþernum landum, in Scedelande, on Russum and on Estum and ēac in Norðamerican on Canadan þǣm lande and on Nīwenglalande.
Ðis dēor freteþ gærs and wyrt. For wulfe, beran and manne is eolh hūð.
Mâhpémo'éhe (Alces alces) máto héva popóhpoévêsémo'éhe váótséva-éve.
Нохчийн маттахь Боккха сай (оьрс. Лось) олу. Хьайбанех уггаре а доккха хьайба ду боккха сай. Шиъ, ах метар лекха а, кхоъ метр деха а ду цуьнан дегӀ. Шовзткъа пунт гергга ю цуьнан йозалла. Цхьана хенахь Европан, Азин, Ӏамерикан хьаннашкахь хуьлуш бара и шатайпа боккха сай. Ткъа хӀинца, Малхбузера а, Юккъерчу Европера а хӀаллакдина дӀадевлла уьш, Швецехь а, Норвегехь а дуккха а долуш ду. Вайн махкахь дукха ю уьш долуш меттигаш. Европехьа долчу мехкашкахь а, къилбаседехь а Черниговски, Киевски областашка кхаччалц къилбехь а, Уралехь а, Генарчу Малхбалехь а, Уссурийски крайхь а ду уьш.
Нохчийн маттахь Боккха сай (оьрс. Лось) олу. Хьайбанех уггаре а доккха хьайба ду боккха сай. Шиъ, ах метар лекха а, кхоъ метр деха а ду цуьнан дегӀ. Шовзткъа пунт гергга ю цуьнан йозалла. Цхьана хенахь Европан, Азин, Ӏамерикан хьаннашкахь хуьлуш бара и шатайпа боккха сай. Ткъа хӀинца, Малхбузера а, Юккъерчу Европера а хӀаллакдина дӀадевлла уьш, Швецехь а, Норвегехь а дуккха а долуш ду. Вайн махкахь дукха ю уьш долуш меттигаш. Европехьа долчу мехкашкахь а, къилбаседехь а Черниговски, Киевски областашка кхаччалц къилбехь а, Уралехь а, Генарчу Малхбалехь а, Уссурийски крайхь а ду уьш.
Боккха сай иза хьуьнан хьайба ду. Цхьана меттехь дац церан дажар. Хьаннашца кхерста уьш. КӀорга ло диллича, дӀай-схьай лела хала хиларна Ӏа доккхуш цхьана меттахь совцу уьш. БархӀ а, итт а корта хуьлу церан цхьанакхетта бажа. Шешан руьйта даа гӀа а, генаш а долчу метте, хьуьн чохь хӀоттайо цара. Толлан чкъор дукха деза оцу хьайбанна. Хьун хьаькхначу меттехь тӀекӀел ехкина дечигаш ерриге а йожу цара дӀай-схьай а керчош. Цундела хьун хьокхуш болчара, гӀулчаш а ца еш, шаьш охьа ма-еттара юьту уьш. Аьхка буц цоу оцу хьайбанаша. Къаьсттина дарбане бецаш йоу цара. Ялташна новкъарло а ца йо, адмаша кечдина цхьа а тайпа докъар а ца доу оцу шатайпачу хьайбанаша. Ша мел меца хиларх адамаша бинчу элан холанна тӀе ца кхевда боккха сай. Оццала акха бу иза. Цхьаллехь ду цуьнан дахар. Ша цхьаъ къаьсттина кхерсташ Ӏедал ду цуьнан. Хиш, Ӏаьмнаш лаьттинчу тогӀешкахь, диттийн кондарш, маргӀал долу меттигаш еза цунна. Адам а, говр а чекхдалалур доцчу Ӏаьмнашкахула хотталхула атта лела иза. Лекхачу настарша а, шуьйра яьржаш йолчу бергаша а гӀо до цунна ишттачу меттигашкахула лела. Хи дезаш хьайба ду боккха сай. Иза хи буха а лечкъа. Цунна нека дан а хаьа. Уггаре а цуьнан къиза мостагӀий чуьркаш, горанаш, веччаргаш ю. Горнах чӀогӀа кхоьру иза. Цхьа гора юкъа яьлчи динна бажа бодий хӀора-хӀо бола. Чуьркех мозех кӀелхьарадала аьтто ло цунна хе. Аьхка дукхах йолу хан хи чохь йоккха цо. Бакъду, горанах кӀелхьара бала аьтту бац боккхачу сен хи чохь а, я екъачохь а. Гора мерӀуьргаш чу йоьду цунна къамкъаргашка кхаччалц. Циггахь зирх тосу. Оцу зирхах кхоьбарчий хуьлу 60-70. Оцу кхоьбарчаша чӀогӀа сагатдеш ницкъ бо цунна. 4 сантиметр еха хуьлу и кхоьбарчий. Юха аьхке йоллалц мер чохь а садоӀучу къамкъаргаца а тасалой йохку уьш. Церан ачонна "кхахь" бохуш сагатдо цо. СадеӀарна новкъарло а йо. Царех садукълой леш меттиг а хуьла. И кхоьбарчий кхиъна евлича дӀатасаеллачуьра охьаоьга. Царех, тӀемаш а довлий, юха горанаш хуьлу. Цу кеппара оцу хьайбанна массо а ханна мостагӀ ю гора. Кхоьбарчий хи чу эгчи ле. Цундела аьхкенан заманчохь оцу хьайбанийн хи чохь хиларо лагӀдо горанийн хӀу. Йиъ метар шуьйрачу саьнгарх а ши метар лекхачу кертах а тӀехъэккха боккха сай. Берзалойх хӀумма а кхоьруш бац иза. Берзалой гондахьа евлича, дечигах букъ а тухий, дӀахӀутту иза. Цуьнан хьалхара когаш шайна мел кхераме бу хаьа царна. Цундела цхьа а борз а юххе гӀорта ца яьхьа. Цо цкъа ког тухий борз йоь. Сибрехарчу таллархойн кица ду, "Чана талла водахь мотт кечбе, боккхачу сена талла водахь каш кечде". Боккха сай адамах къаьхкаш бу. Бакъду, царех оьгӀазъяхна эра бугӀа тӀеӀоттаелчи цо динна обоз о йохайо. Иза а наггахь хилла хӀума ду. Боккха сай ган атта дац. ЧӀогӀа само йолуш хьайба ду иза. Эса шиъ до цо хӀора шарахь. Атта кара а Ӏема уьш кегийра долуш. КараӀамийна кхиънарш аьхка ворданна а, Ӏай салазна а дужуш леладо. Ӏаьнна докъар Ӏалашдан а ца деза царна, чудохка божал дан а ца деза. Муьлхха а шело а, дарц а, йочана а лало цаьрга.
The moose (PL: moose; used in North America) or elk (PL: elk or elks; used in Eurasia) (Alces alces) is a member of the New World deer subfamily and is the only species in the genus Alces. It is the largest and heaviest extant species in the deer family. Most adult male moose have distinctive broad, palmate ("open-hand shaped") antlers; most other members of the deer family have antlers with a dendritic ("twig-like") configuration. Moose typically inhabit boreal forests and temperate broadleaf and mixed forests of the Northern Hemisphere in temperate to subarctic climates. Hunting and other human activities have caused a reduction in the size of the moose's range over time. It has been reintroduced to some of its former habitats. Currently, most moose occur in Canada, Alaska, New England (with Maine having the most of the lower 48 states), New York State, Fennoscandia, the Baltic states, Poland, Kazakhstan, and Russia.
Its diet consists of both terrestrial and aquatic vegetation. Predators of moose include wolves, bears, humans, wolverines (rarely), and orcas (while feeding underwater). Unlike most other deer species, moose do not form herds and are solitary animals, aside from calves who remain with their mother until the cow begins estrus (typically at 18 months after birth of the calf), at which point the cow chases them away. Although generally slow-moving and sedentary, moose can become aggressive, and move quickly if angered or startled. Their mating season in the autumn features energetic fights between males competing for a female.
Alces alces is called a "moose" in North American English, but an "elk" in British English.[4] The word "elk" in North American English refers to a completely different species of deer, Cervus canadensis, also called the wapiti. A mature male moose is called a bull, a mature female a cow, and an immature moose of either sex a calf.
According to the Oxford English Dictionary, the etymology of the species is "of obscure history".[4] In Classical Antiquity, the animal was known as ἄλκη álkē[5] in Greek and alces[6] in Latin, words probably borrowed from a Germanic language or another language of northern Europe.[4] By the 8th century, during the Early Middle Ages, the species was known as Old English: elch, elh, eolh, derived from the Proto-Germanic: *elho-, *elhon- and possibly connected with the Old Norse: elgr.[4] Later, the species became known in Middle English as elk, elcke, or elke, appearing in the Latinized form alke, with the spelling alce borrowed directly from Latin: alces.[4][7] Noting that elk "is not the normal phonetic representative" of the Old English elch, the Oxford English Dictionary derives elk from Middle High German: elch, itself from Old High German: elaho.[4]
The word "elk" has cognates in other Indo-European languages, e.g. elg in Danish/Norwegian; älg in Swedish; alnis in Latvian; eland in Dutch/Frisian; Elch in German; and łoś in Polish.[8] In the continental European languages, these forms of the word "elk" always refer to Alces alces.
The youngest elk bones in Great Britain were found in Scotland and are roughly 3,900 years old.[9] The elk was probably extinct on the island before 900 AD.[10] The word "elk" remained in usage because of English-speakers' familiarity with the species in Continental Europe; however, without any living animals around to serve as a reference, the meaning became rather vague, and by the 17th century "elk" had a meaning similar to "large deer".[10] Dictionaries of the 18th century simply described "elk" as a deer that was "as large as a horse".[11]
Confusingly, the word "elk" is used in North America to refer to a different animal, Cervus canadensis, which is also called by the Algonquian indigenous name, "wapiti". The British began colonizing America in the 17th century, and found two common species of deer for which they had no names. The wapiti appeared very similar to the red deer of Europe (which itself was then almost extinct in Southern Britain) although it was much larger and was not red;[10] the two species are indeed closely related, though distinct behaviorally and genetically.[12] The moose was a rather strange-looking deer to the colonists, and they often adopted local names for both. In the early days of American colonization, the wapiti was often called a gray moose and the moose was often called a black moose, but early accounts of the animals varied wildly, adding to the confusion.[13]
The word "moose" had first entered English by 1606[14] and is borrowed from the Algonquian languages (compare the Narragansett moos and Eastern Abenaki mos; according to early sources, these were likely derived from moosu, meaning "he strips off"),[15] and possibly involved forms from multiple languages mutually reinforcing one another. The Proto-Algonquian form was *mo·swa.[16]
Early European explorers in North America, particularly in Virginia where there were no moose, called the wapiti "elk" because of its size and resemblance to familiar-looking deer like the red deer.[17] The moose resembled the "German elk" (the moose of continental Europe), which was less familiar to the British colonists. For a long time neither species had an official name, but were called a variety of things. Eventually, in North America the wapiti became known as an elk while the moose retained its indigenous name.[17] In 1736, Samuel Dale wrote to the Royal Society of Great Britain:
The common light-grey moose, called by the Indians, Wampoose, and the large or black-moose, which is the beast whose horns I herewith present. As to the grey moose, I take it to be no larger than what Mr. John Clayton, in his account of the Virginia Quadrupeds, calls the Elke ... was in all respects like those of our red-deer or stags, only larger ... The black moose is (by all that have hitherto writ of it) accounted a very large creature. ... The stag, buck, or male of this kind has a palmed horn, not like that of our common or fallow-deer, but the palm is much longer, and more like that of the German elke.[18]
Bull moose have antlers like other members of the deer family. The size and growth rate of antlers is determined by diet and age; symmetry reflects health.[19] Size and symmetry in the number of antler points signals bull moose quality; cows may select mates based on antler size and symmetry.[20] Bull moose use dominant displays of antlers to discourage competition and will spar or fight rivals.[19]
The male's antlers grow as cylindrical beams projecting on each side of the head at right angles to the midline of the skull, and then fork. The lower prong of this fork may be either simple, or divided into two or three tines, with some flattening. Most moose have antlers that are broad and palmate (flat) with tines (points) along the outer edge.[19] Within the ecologic range of the moose in Europe, those in northerly locales display the palmate pattern of antlers, while the antlers of European moose over the southerly portion of its range are typically of the cervina dendritic pattern and comparatively small, perhaps due to evolutionary pressures of hunting by humans, who prize the large palmate antlers. European moose with antlers intermediate between the palmate and the dendritic form are found in the middle of the north–south range.[21] Moose with antlers have more acute hearing than those without antlers; a study of trophy antlers using a microphone found that the palmate antler acts as a parabolic reflector, amplifying sound at the moose's ear.[22]
The antlers of mature Alaskan adult bull moose (5 to 12 years old) have a normal maximum spread greater than 200 centimeters (79 in). By the age of 13, moose antlers decline in size and symmetry. The widest spread recorded was 210 centimeters (83 in) across. An Alaskan moose also holds the record for the heaviest weight at 36 kilograms (79 lb).[19]
Antler beam diameter, not the number of tines, indicates age.[19] In North America, moose (A. a. americanus) antlers are usually larger than those of Eurasian moose and have two lobes on each side, like a butterfly. Eurasian moose antlers resemble a seashell, with a single lobe on each side.[19] In the North Siberian moose (A. a. bedfordiae), the posterior division of the main fork divides into three tines, with no distinct flattening. In the common moose (A. a. alces) this branch usually expands into a broad palmation, with one large tine at the base and a number of smaller snags on the free border. There is, however, a Scandinavian breed of the common moose in which the antlers are simpler and recall those of the East Siberian animals. The palmation appears to be more marked in North American moose than in the typical Scandinavian moose.
After the mating season males drop their antlers to conserve energy for the winter. A new set of antlers will then regrow in the spring. Antlers take three to five months to fully develop, making them one of the fastest growing animal organs. Antler growth is "nourished by an extensive system of blood vessels in the skin covering, which contains numerous hair follicles that give it a 'velvet' texture."[19] This requires intense grazing on a highly-nutritious diet. By September the velvet is removed by rubbing and thrashing which changes the colour of the antlers. Immature bulls may not shed their antlers for the winter, but retain them until the following spring. Birds, carnivores and rodents eat dropped antlers as they are full of protein and moose themselves will eat antler velvet for the nutrients.[19]
If a bull moose is castrated, either by accidental or chemical means, he will shed his current set of antlers within two weeks and then immediately begin to grow a new set of misshapen and deformed antlers that he will wear the rest of his life without ever shedding again; similarly deformed antlers can result from a deficiency of testosterone caused by cryptorchidism or old age.[23] These deformed antlers are composed of living bone which is still growing or able to grow, since testosterone is needed to stop antler growth;[24] they may take one of two forms. "Cactus antlers" or velericorn antlers[24] usually retain the approximate shape of a normal moose's antlers but have numerous pearl-shaped exostoses on their surface; being made of living bone, they are easily broken but can grow back. Perukes (US: /pəˈruːks/) are constantly growing, tumor-like antlers with a distinctive appearance similar to coral.[23] Like roe deer, moose are more likely to develop perukes, rather than cactus antlers, than the more developed cervine deer, but unlike roe deer, moose do not suffer fatal decalcification of the skull as a result of peruke growth,[25][24] but rather can support their continued growth until they become too large to be fully supplied with blood.[23] The distinctive-looking perukes (often referred to as "devil's antlers") are the source of several myths and legends among many groups of Inuit as well as several other tribes of indigenous peoples of North America.
In extremely rare circumstances, a cow moose may grow antlers. This is usually attributed to a hormone imbalance.[26]
The moose proboscis is distinctive among the living cervids due to its large size; it also features nares that can be sealed shut when the moose is browsing aquatic vegetation. The moose proboscis likely evolved as an adaptation to aquatic browsing, with loss of the rhinarium, and development of a superior olfactory column separate from an inferior respiratory column.[27] This separation contributes to the moose's keen sense of smell, which they employ to detect water sources, to find food under snow, and to detect mates or predators.[28][27]
As with all members of the order Artiodactyla (even-toed ungulates), moose feet have two large keratinized hooves corresponding to the third and fourth toe, with two small posterolateral dewclaws (vestigial digits), corresponding to the second and fifth toe. The hoof of the fourth digit is broader than that of the third digit, while the inner hoof of the third digit is longer than that of the fourth digit. This foot configuration may favor striding on soft ground.[29] The moose hoof splays under load, increasing surface area, which limits sinking of the moose foot into soft ground or snow, and which increases efficiency when swimming. The body weight per footprint surface area of the moose foot is intermediate between that of the pronghorn foot, (which have stiff feet lacking dewclaws—optimized for high-speed running) and the caribou foot (which are more rounded with large dewclaws, optimized for walking in deep snow). The moose's body weight per surface area of footprint is about twice that of the caribou.[30][31]
On firm ground, a bull moose leaves a visible impression of the dewclaws in its footprint, while a cow moose or calf does not leave a dewclaw impression. On soft ground or mud, bull, cow, and calf footprints may all show dewclaw impressions.
Moose skin is typical of the deer family. Moose fur consists of four types of hair: eyelashes, vibrissae, guard hairs and wool hairs. Hair length and hair density varies according to season, age, and body region.[32] The coat has two layers—a top layer of long guard hairs and a soft wooly undercoat. The guard hairs are hollow and filled with air for better insulation, which also helps them stay afloat when swimming.[33][34]
Both male and female moose have a dewlap or bell,[35] which is a fold of skin under the chin. Its exact function is unknown, but some morphologic analyses suggest a cooling (thermoregulatory) function.[36] Other theories include a fitness signal in mating, as a visual and olfactory signal, or as a dominance signal by males, as are the antlers.[37]
The tail is short (6 cm to 8 cm in length) and vestigial in appearance; unlike other ungulates the moose tail is too short to swish away insects.[38]
On average, an adult moose stands 1.4–2.1 m (4 ft 7 in – 6 ft 11 in) high at the shoulder, which is more than 30 centimetres (1 ft) higher than the next-largest deer on average, the wapiti.[39] Males (or "bulls") normally weigh from 380 to 700 kg (838 to 1,543 lb) and females (or "cows") typically weigh 200 to 490 kg (441 to 1,080 lb), depending on racial or clinal as well as individual age or nutritional variations.[40][41] The head-and-body length is 2.4–3.1 m (7 ft 10 in – 10 ft 2 in), with the vestigial tail adding only a further 5–12 cm (2–4+1⁄2 in).[42] The largest of all the races is the Alaskan subspecies (A. a. gigas), which can stand over 2.1 m (6 ft 11 in) at the shoulder, has a span across the antlers of 1.8 m (5 ft 11 in) and averages 634.5 kg (1,399 lb) in males and 478 kg (1,054 lb) in females.[43] Typically, however, the antlers of a mature bull are between 1.2 and 1.5 m (3 ft 11 in and 4 ft 11 in). The largest confirmed size for this species was a bull shot at the Yukon River in September 1897 that weighed 820 kg (1,808 lb) and measured 2.33 m (7 ft 8 in) high at the shoulder.[44] There have been reported cases of even larger moose, including a bull killed in 2004 that weighed 1,043 kg (2,299 lb),[45] and a bull that reportedly scaled 1,180 kg (2,601 lb), but none are authenticated and some may not be considered reliable.[44] Among extant terrestrial animal species in North America, Europe, and Siberia,[46] the moose is dwarfed only by two species of bison.
The moose is a browsing herbivore and is capable of consuming many types of plant or fruit. The average adult moose needs to consume 96 megajoules (23,000 kilocalories) per day to maintain its body weight.[47] Much of a moose's energy is derived from terrestrial vegetation, mainly consisting of forbs and other non-grasses, and fresh shoots from trees such as willow and birch. As these terrestrial plants are rather low in sodium, as much as half of their diet usually consists of aquatic plants, including lilies and pondweed,[48] which while lower in energy content, provides the moose with its sodium requirements.[49] In winter, moose are often drawn to roadways, to lick salt that is used as a snow and ice melter.[50] A typical moose, weighing 360 kg (794 lb), can eat up to 32 kg (71 lb) of food per day.[49]
Moose lack upper front teeth, but have eight sharp incisors on the lower jaw. They also have a tough tongue, lips and gums, which aid in the eating of woody vegetation. Moose have six pairs of large, flat molars and, ahead of those, six pairs of premolars, to grind up their food. A moose's upper lip is very sensitive, to help distinguish between fresh shoots and harder twigs, and is prehensile, for grasping their food. In the summer, moose may use this prehensile lip for grabbing branches and pulling, stripping the entire branch of leaves in a single mouthful, or for pulling forbs, like dandelions, or aquatic plants up by the base, roots and all.[51][52] A moose's diet often depends on its location, but they seem to prefer the new growths from deciduous trees with a high sugar content, such as white birch, trembling aspen and striped maple, among many others.[53] To reach high branches, a moose may bend small saplings down, using its prehensile lip, mouth or body. For larger trees a moose may stand erect and walk upright on its hind legs, allowing it to reach branches up to 4.26 meters (14 ft 0 in) or higher above the ground.[54][55]
Moose are excellent swimmers and are known to wade into water to eat aquatic plants. This trait serves a second purpose in cooling down the moose on summer days and ridding itself of black flies. Moose are thus attracted to marshes and river banks during warmer months as both provide suitable vegetation to eat and water to wet themselves in. Moose have been known to dive over 5.5 metres (18 ft) to reach plants on lake bottoms,[56] and the complex snout may assist the moose in this type of feeding. Moose are the only deer that are capable of feeding underwater.[57] As an adaptation for feeding on plants underwater, the nose is equipped with fatty pads and muscles that close the nostrils when exposed to water pressure, preventing water from entering the nose.[58] Other species can pluck plants from the water too, but these need to raise their heads in order to swallow.
Moose are not grazing animals but browsers (concentrate selectors). Like giraffes, moose carefully select foods with less fiber and more concentrations of nutrients. Thus, the moose's digestive system has evolved to accommodate this relatively low-fiber diet. Unlike most hooved, domesticated animals (ruminants), moose cannot digest hay, and feeding it to a moose can be fatal.[59][60] The moose's varied and complex diet is typically expensive for humans to provide, and free-range moose require a lot of forested hectarage for sustainable survival, which is one of the main reasons moose have never been widely domesticated.
A full-grown moose has few enemies except Siberian tigers (Panthera tigris tigris) which regularly prey on adult moose,[61][62][63] but a pack of gray wolves (Canis lupus) can still pose a threat, especially to females with calves.[64] Brown bears (Ursus arctos)[43] are also known to prey on moose of various sizes and are the only predator besides the wolf to attack moose both in Eurasia and North America. However, brown bears are more likely to take over a wolf kill or to take young moose than to hunt adult moose on their own.[65][66][67] Black bears (Ursus americanus) and cougars (Puma concolor) can be significant predators of moose calves in May and June and can, in rare instances, prey on adults (mainly cows rather than the larger bulls).[68][69] Wolverines (Gulo gulo) are most likely to eat moose as carrion but have killed moose, including adults, when the large ungulates are weakened by harsh winter conditions.[70][71][72] Orcas (Orcinus orca) are the moose's only confirmed marine predator as they have been known to prey on moose swimming between islands out of North America's Northwest Coast,[73] however, there is at least one recorded instance of a moose preyed upon by a Greenland shark (Somniosus microcephalus).[74]
In some areas, moose are the primary source of food for wolves. Moose usually flee upon detecting wolves. Wolves usually follow moose at a distance of 100 to 400 meters (300 to 1,300 ft), occasionally at a distance of two to three kilometers (1 to 2 mi). Attacks from wolves against young moose may last seconds, though sometimes they can be drawn out for days with adults. Sometimes, wolves will chase moose into shallow streams or onto frozen rivers, where their mobility is greatly impeded. Moose will sometimes stand their ground and defend themselves by charging at the wolves or lashing out at them with their powerful hooves. Wolves typically kill moose by tearing at their haunches and perineum, causing massive blood loss. Occasionally, a wolf may immobilise a moose by biting its sensitive nose, the pain of which can paralyze a moose.[75] Wolf packs primarily target calves and elderly animals, but can and will take healthy, adult moose. Moose between the ages of two and eight are seldom killed by wolves.[76] Though moose are usually hunted by packs, there are cases in which single wolves have successfully killed healthy, fully-grown moose.[77][78]
Research into moose predation suggests that their response to perceived threats is learned rather than instinctual. In practical terms this means moose are more vulnerable in areas where wolf or bear populations were decimated in the past but are now rebounding. These same studies suggest, however, that moose learn quickly and adapt, fleeing an area if they hear or smell wolves, bears, or scavenger birds such as ravens.[79]
Moose are also subject to various diseases and forms of parasitism. In northern Europe, the moose botfly is a parasite whose range seems to be spreading.[80]
Moose typically carry a heavy burden of parasites, both externally and internally. Parasitosis is an important cause of moose morbidity and mortality and also contributes to vulnerability to predators.[81]
Ectoparasites of moose include the moose nose bot fly,[82] and winter ticks.[83]
Endoparasites of moose include dog tapeworm, meningeal worm,[84] lungworm, and roundworm.
Moose are mostly diurnal. They are generally solitary with the strongest bonds between mother and calf. Although moose rarely gather in groups, there may be several in close proximity during the mating season.
Rutting and mating occurs in September and October. During the rut, mature bulls will cease feeding completely for a period of approximately two weeks; this fasting behavior has been attributed to neurophysiological changes related to redeployment of olfaction for detection of moose urine and moose cows.[85] The males are polygynous and will seek several females to breed with. During this time both sexes will call to each other. Males produce heavy grunting sounds that can be heard from up to 500 metres (1,600 ft) away, while females produce wail-like sounds.[86] Males will fight for access to females. Initially, the males assess which of them is dominant and one bull may retreat, however, the interaction can escalate to a fight using their antlers.
Female moose have an eight-month gestation period, usually bearing one calf, or twins if food is plentiful,[87] in May or June.[88] Twinning can run as high as 30% to 40% with good nutrition[89] Newborn moose have fur with a reddish hue in contrast to the brown appearance of an adult. The young will stay with the mother until just before the next young are born. The life span of an average moose is about 15–25 years. Moose populations are stable at 25 calves for every 100 cows at 1 year of age. With availability of adequate nutrition, mild weather, and low predation, moose have a huge potential for population expansion.[89]
(newborn)
Calves nursing in spring.
(3 months)
Calves stay near their mothers at all times.
(9 months)
This calf is almost ready to leave its mother.
(10–11 months)
This yearling was probably recently chased away by its pregnant mother.
Moose are not typically aggressive towards humans, but will be aggressive when provoked or frightened. Moose attack more people than bears and wolves combined, but usually with only minor consequences. In the Americas, moose injure more people than any other wild mammal; worldwide, only hippopotamuses injure more.[90] When harassed or startled by people or in the presence of a dog, moose may charge. Also, as with bears or any wild animal, moose accustomed to being fed by people may act aggressively when denied food. During the fall mating season, bulls may be aggressive toward humans. Cows are protective of young calves and will attack humans who come close, especially if they come between mother and calf. Moose are not territorial, and do not view humans as food, and usually will not pursue humans who run away.[91]
Moose are unpredictable. They are most likely to attack if annoyed or harassed, or if approached too closely. A moose that has been harassed may vent its anger on anyone in the vicinity, and they often do not make distinctions between their tormentors and innocent passers-by. Moose are very limber animals with highly flexible joints and sharp, pointed hooves, and are capable of kicking with both front and back legs. Unlike other large, hooved mammals, such as horses, moose can kick in all directions including sideways. Thus, there is no safe side from which to approach. Moose often give warning signs prior to attacking, displaying aggression by means of body language. Maintained eye contact is usually the first sign of aggression, while laid-back ears or a lowered head is a sign of agitation. When the hairs on the back of the moose's neck and shoulders (hackles) stand up, a charge is usually imminent. The Anchorage Visitor Centers warn tourists that "...a moose with its hackles raised is a thing to fear."[92][93][94][95]
Moose cows are more likely to emit protest moans when courted by small males. This attracts the attention of large males, promotes male-male competition and violence, reduces harassment of cows by small males, and increases mating opportunities with large males.[96] This in turn means that the cow moose has at least a small degree of control over which bulls she mates with.[97]
Moose often show aggression to other animals as well; especially predators. Bears are common predators of moose calves and, rarely, adults. Alaskan moose have been reported to successfully fend off attacks from both black and brown bears. Moose have been known to stomp attacking wolves, which makes them less preferred as prey to the wolves. Moose are fully capable of killing bears and wolves. In one rare event, a female moose killed two adult male wolves.[98][99] A moose of either sex that is confronted by danger may let out a loud roar, more resembling that of a predator than a prey animal. European moose are often more aggressive than North American moose, such as the moose in Sweden, which often become very agitated at the sight of a predator. However, like all ungulates known to attack predators, the more aggressive individuals are always darker in color, with the darkest coloring usually in areas facing the opponent, thus serving as a natural warning to other animals.[57]
Moose require habitat with adequate edible plants (e.g., pond grasses, young trees and shrubs), cover from predators, and protection from extremely hot or cold weather. Moose travel among different habitats with the seasons to address these requirements.[100] Moose are cold-adapted mammals with thickened skin, dense, heat-retaining coat, and a low surface:volume ratio, which provides excellent cold tolerance but poor heat tolerance. Moose survive hot weather by accessing shade or cooling wind, or by immersion in cool water. In hot weather, moose are often found wading or swimming in lakes or ponds. When heat-stressed, moose may fail to adequately forage in summer and may not gain adequate body fat to survive the winter. Also, moose cows may not calve without adequate summer weight gain. Moose require access to both young forest for browsing and mature forest for shelter and cover. Forest disturbed by fire and logging promotes the growth of fodder for moose. Moose also require access to mineral licks, safe places for calving and aquatic feeding sites.[100]
Moose avoid areas with little or no snow as this increases the risk of predation by wolves and avoid areas with deep snow, as this impairs mobility. Thus, moose select habitat on the basis of trade-offs between risk of predation, food availability, and snow depth.[101] With reintroduction of bison into boreal forest, there was some concern that bison would compete with moose for winter habitat, and thereby worsen the population decline of moose. However, this does not appear to be a problem. Moose prefer sub-alpine shrublands in early winter, while bison prefer wet sedge valley meadowlands in early winter. In late winter, moose prefer river valleys with deciduous forest cover or alpine terrain above the tree line, while bison preferred wet sedge meadowlands or sunny southern grassy slopes.[102]
After expanding for most of the 20th century, the moose population of North America has been in steep decline since the 1990s. Populations expanded greatly with improved habitat and protection, but now the moose population is declining rapidly.[103] This decline has been attributed to opening of roads and landscapes into the northern range of moose, allowing deer to become populous in areas where they were not previously common. This encroachment by deer on moose habitat brought moose into contact with previously unfamiliar pathogens, including brainworm and liver fluke, and these parasites are believed to have contributed to the population decline of moose.[104]
In North America, the moose range includes almost all of Canada (excluding the arctic and Vancouver Island), most of Alaska, northern New England and upstate New York, the upper Rocky Mountains, northern Minnesota, northern Wisconsin, Michigan's Upper Peninsula, and Isle Royale in Lake Superior. This massive range, containing diverse habitats, contains four of the six North American subspecies. In the West, moose populations extend across Canada (British Columbia and Alberta). Isolated groups have been verified as far south as the mountains of Utah and Colorado and as far west as the Lake Wenatchee area of the Washington Cascades.[105][106] In the northwestern US, the range includes Wyoming, Montana, Idaho, and smaller areas of Washington, and Oregon.[107] Moose have extended their range southwards in the western Rocky Mountains, with initial sightings in Yellowstone National Park in 1868, and then to the northern slope of the Uinta Mountains in Utah in the first half of the twentieth century.[108] This is the southernmost naturally established moose population in the United States.[108] In 1978, a few breeding pairs were reintroduced in western Colorado, and the state's moose population is now more than 2,400.[109]
In northeastern North America, the Eastern moose's history is very well documented: moose meat was often a staple in the diet of indigenous peoples for centuries. The common name "moose" was brought into English from the word used by those who lived in present day coastal Rhode Island. The indigenous people often used moose hides for leather and its meat as an ingredient in pemmican, a type of dried jerky used as a source of sustenance in winter or on long journeys.[110]
The historical range of the subspecies extended from well into Quebec, the Maritimes, and Eastern Ontario south to include all of New England finally ending in the very northeastern tip of Pennsylvania in the west, cutting off somewhere near the mouth of the Hudson River in the south. The moose has been extinct in much of the eastern U.S. for as long as 150 years, due to colonial era overhunting and destruction of its habitat: Dutch, French, and British colonial sources all attest to its presence in the mid 17th century from Maine south to areas within 160 kilometers (100 mi) of present-day Manhattan. However, by the 1870s, only a handful of moose existed in this entire region in very remote pockets of forest; less than 20% of suitable habitat remained.[111]
Since the 1980s, however, moose populations have rebounded, thanks to regrowth of plentiful food sources,[111] abandonment of farmland, better land management, clean-up of pollution, and natural dispersal from the Canadian Maritimes and Quebec. South of the Canada–US border, Maine has most of the population with a 2012 headcount of about 76,000 moose.[112] Dispersals from Maine over the years have resulted in healthy, growing populations each in Vermont and New Hampshire, notably near bodies of water and as high up as 910 m (3,000 ft) above sea level in the mountains. In Massachusetts, moose had gone extinct by 1870, but re-colonized the state in the 1960s, with the population expanding from Vermont and New Hampshire; by 2010, the population was estimated at 850–950.[113] Moose reestablished populations in eastern New York and Connecticut and appeared headed south towards the Catskill Mountains, a former habitat.[114][115][116][117][118][119][120]
In the Midwest U.S., moose are primarily limited to the upper Great Lakes region, but strays, primarily immature males, have been found as far south as eastern Iowa.[121] For unknown reasons, the moose population is declining rapidly in the Midwest.[103]
Moose were successfully introduced on Newfoundland in 1878 and 1904,[122] where they are now the dominant ungulate, and somewhat less successfully on Anticosti Island in the Gulf of Saint Lawrence.
.jpg)
Cow and bull moose
Cow moose
.jpg)
Moose calf
Since the 1990s, moose populations have declined dramatically in much of temperate North America, although they remain stable in Arctic and subarctic regions.[123] The exact causes of specific die-offs are not determined, but most documented mortality events were due to wolf predation, bacterial infection due to injuries sustained from predators, and parasites from white-tailed deer to which moose have not developed a natural defense, such as liver flukes, brain worms and winter tick infestations.[103][124] Predation of moose calves by brown bear is also significant.[125] Landscape change from salvage logging of forest damage caused by the mountain pine beetle has resulted in greater foraging in logged areas by female moose, and this is the lead hypothesis as to why the moose population is declining in eastern North American forests, as this likely leads to increased predation.[126] An alternate hypotheses among biologists for generalized, nonhunting declines in moose populations at the southern extent of their range is increasing heat stress brought on by the rapid seasonal temperature upswings as a result of human-induced climate change.[127] Biologists studying moose populations typically use warm-season, heat-stress thresholds of between 14 and 24 °C (57 and 75 °F).[128] However, the minor average temperature increase of 0.83–1.11 °C (1.5–2 °F), over the last 100 years, has resulted in milder winters that induce favorable conditions for ticks, parasites and other invasive species to flourish within the southern range of moose habitat in North America.[127][129] The moose population in New Hampshire fell from 7,500 in the early 2000s to a 2014 estimate of 4,000 and in Vermont the numbers were down to 2,200 from a high of 5,000 animals in 2005. Much of the decline has been attributed to the winter tick, which, between 2017 and 2019, accounted for 74% of all winter mortality and 91% of winter calf deaths in Vermont.[130] Moose with heavy tick infections will rub their fur down to the skin raw trying to get the ticks off, making them look white when their outer coat rubs off. Locals call them ghost moose.[131][132][133][134] Loss of the insulating winter coat through attempts to rid the moose of winter tick increases the risk of hypothermia in winter.[135]
In Europe, moose are currently found in large numbers throughout Norway, Sweden, Finland, Latvia, Estonia, Poland, with more modest numbers in the southern Czech Republic, Belarus, and northern Ukraine. They are also widespread through Russia on up through the borders with Finland south towards the border with Estonia, Belarus and Ukraine and stretching far away eastwards to the Yenisei River in Siberia. The European moose was native to most temperate areas with suitable habitat on the continent and even Scotland from the end of the last Ice Age, as Europe had a mix of temperate boreal and deciduous forest. Up through Classical times, the species was certainly thriving in both Gaul and Magna Germania, as it appears in military and hunting accounts of the age. However, as the Roman era faded into medieval times, the beast slowly disappeared: soon after the reign of Charlemagne, the moose disappeared from France, where its range extended from Normandy in the north to the Pyrenees in the south. Farther east, it survived in Alsace and the Netherlands until the 9th century as the marshlands in the latter were drained and the forests were cleared away for feudal lands in the former. It was gone from Switzerland by the year 1000, from the western Czech Republic by 1300, from Mecklenburg in Germany by c. 1600, and from Hungary and the Caucasus since the 18th and 19th century, respectively.
By the early 20th century, the last strongholds of the European moose appeared to be in Fennoscandian areas and patchy tracts of Russia, with a few migrants found in what is now Estonia and Lithuania. The USSR and Poland managed to restore portions of the range within its borders (such as the 1951 reintroduction into Kampinos National Park and the later 1958 reintroduction in Belarus), but political complications limited the ability to reintroduce it to other portions of its range. Attempts in 1930 and again in 1967 in marshland north of Berlin were unsuccessful. At present in Poland, populations are recorded in the Biebrza river valley, Kampinos, and in Białowieża Forest. It has migrated into other parts of Eastern Europe and has been spotted in eastern and southern Germany.[136][137] Unsuccessful thus far in recolonizing these areas via natural dispersal from source populations in Poland, Belarus, Ukraine, Czech Republic, and Slovakia, it appears to be having more success migrating south into the Caucasus. It is listed under Appendix III of the Bern Convention.[138][139]
In 2008, two moose were reintroduced into the Scottish Highlands[140][141] in Alladale Wilderness Reserve.[142] The moose disappeared as a breeding species from Denmark about 4,500 years ago (in the last century, a very small number have lived for periods in Zealand without establishing a population after swimming across the Øresund from Sweden),[143] but in 2016-17 ten were introduced to Lille Vildmose from Sweden. In 2020, this population had increased to about 25 animals.[144]
The East Asian moose populations confine themselves mostly to the territory of Russia, with much smaller populations in Mongolia and Northeastern China. Moose populations are relatively stable in Siberia and increasing on the Kamchatka Peninsula. In Mongolia and China, where poaching took a great toll on moose, forcing them to near extinction, they are protected, but enforcement of the policy is weak and demand for traditional medicines derived from deer parts is high. In 1978, the Regional Hunting Department transported 45 young moose to the center of Kamchatka. These moose were brought from Chukotka, home to the largest moose on the planet. Kamchatka now regularly is responsible for the largest trophy moose shot around the world each season. As it is a fertile environment for moose, with a milder climate, less snow, and an abundance of food, moose quickly bred and settled along the valley of the Kamchatka River and many surrounding regions. The population in the past 20 years has risen to over 2,900 animals.
The size of the moose varies. Following Bergmann's rule, population in the south (A. a. cameloides) usually grow smaller, while moose in the north and northeast (A. a. buturlini) can match the imposing sizes of the Alaskan moose (A. a. gigas) and are prized by trophy hunters.
In 1900, an attempt to introduce moose into the Hokitika area failed; then in 1910 ten moose (four bulls and six cows) were introduced into Fiordland. This area is considered a less than suitable habitat, and subsequent low numbers of sightings and kills have led to some presumption of this population's failure.[145] The last proven sighting of a moose in New Zealand was in 1952.[146] However, a moose antler was found in 1972, and DNA tests showed that hair collected in 2002 was from a moose. There has been extensive searching, and while automated cameras failed to capture photographs, evidence was seen of bedding spots, browsing, and antler marks.[147]
Moose are an old genus. Like its relatives, Odocoileus and Capreolus, the genus Alces gave rise to very few species that endured for long periods of time. This differs from the megacerines, such as the Irish elk, which evolved many species before going extinct. Some scientists, such as Adrian Lister, group the moose and all its extinct relatives into one genus, Alces, while others, such as Augusto Azzaroli, restrict Alces to the living species, placing the fossil species into the genera Cervalces (stag moose) and Libralces (source moose).
The earliest known species in the moose lineage is Libralces gallicus (French moose), which lived in the Pliocene epoch, about 2 million years ago. Libralces gallicus came from the warm savannas of Pliocene Europe, with the best-preserved skeletons being found in southern France. L. gallicus was 1.25 times larger than the Alaskan moose in linear dimensions, making it nearly twice as massive. L. gallicus had many striking differences from its modern descendants. It had a longer, narrower snout and a less-developed nasal cavity, more resembling that of a modern deer, lacking any sign of the modern moose-snout. Its face resembled that of the modern wapiti. However, the rest of its skull structure, skeletal structure and teeth bore strong resemblance to those features that are unmistakable in modern moose, indicating a similar diet. Its antlers consisted of a horizontal bar 2.5 m (8 ft 2 in) long, with no tines, ending in small palmations. Its skull and neck structure suggest an animal that fought using high-speed impacts, much like the Dall sheep, rather than locking and twisting antlers the way modern moose combat. Their long legs and bone structure suggest an animal that was adapted to running at high speeds over rough terrain.[148][149]
Libralces existed until the middle Pleistocene epoch and were followed briefly by a species called Cervalces carnutorum (moose of the Carnutes). The main differences between the two consisted of shortening of the horizontal bar in the antlers and broadening of the palmations, indicating a likely change from open plains to more forested environments, and skeletal changes in the joints and toes that suggest an adaptation to marshy, taiga environments.
Cervalces carnutorum was soon followed by a much larger species called Cervalces latifrons (broad-fronted stag-moose). The Pleistocene epoch was a time of gigantism, in which most species were much larger than their descendants of today, including exceptionally large lions, hippopotamuses, mammoths, and deer. Many fossils of Cervalces latifrons have been found in Siberia, dating from about 1.2 to 0.5 million years ago. This is most likely the time at which the species migrated from the Eurasian continent to North America. Like its descendants, it inhabited mostly northern latitudes, and was probably well-adapted to the cold. C. latifrons was the largest deer known to have ever existed, standing more than 2.1 m (6 ft 11 in) tall at the shoulders. This is bigger than even the Irish elk (megacerine), which was 1.8 m (5 ft 11 in) tall at the shoulders. Its antlers were smaller than the Irish elk's, but comparable in size to those of L. gallicus. However, the antlers had a shorter horizontal bar and larger palmations, more resembling those of a modern moose.[148][149][150]
Alces alces (the modern moose) appeared during the late Pleistocene epoch. The species arrived in North America at the end of the Pleistocene and coexisted with a late-surviving variety or relative of C. latifrons, which Azzaroli classified as a separate species called Cervalces scotti, or the American stag-moose.[151]
North America:
Europe and Asia:
European rock drawings and cave paintings reveal that moose have been hunted since the Stone Age. Excavations in Alby, Sweden, adjacent to the Stora Alvaret have yielded moose antlers in wooden hut remains from 6000 BCE, indicating some of the earliest moose hunting in northern Europe. In northern Scandinavia one can still find remains of trapping pits used for hunting moose. These pits, which can be up to 4 m × 7 m (13 ft 1 in × 23 ft 0 in) in area and 2 m (6 ft 7 in) deep, would have been camouflaged with branches and leaves. They would have had steep sides lined with planks, making it impossible for the moose to escape once it fell in. The pits are normally found in large groups, crossing the moose's regular paths and stretching over several km. Remains of wooden fences designed to guide the animals toward the pits have been found in bogs and peat. In Norway, an early example of these trapping devices has been dated to around 3700 BC. Trapping elk in pits is an extremely effective hunting method. As early as the 16th century the Norwegian government tried to restrict their use; nevertheless, the method was in use until the 19th century.
The earliest recorded description of the moose is in Julius Caesar's Commentarii de Bello Gallico, where it is described thus:
There are also [animals], which are called alces (moose). The shape of these, and the varied color of their skins, is much like roes, but in size they surpass them a little and are destitute of horns, and have legs without joints and ligatures; nor do they lie down for the purpose of rest, nor, if they have been thrown down by any accident, can they raise or lift themselves up. Trees serve as beds to them; they lean themselves against them, and thus reclining only slightly, they take their rest; when the huntsmen have discovered from the footsteps of these animals whither they are accustomed to betake themselves, they either undermine all the trees at the roots, or cut into them so far that the upper part of the trees may appear to be left standing. When they have leant upon them, according to their habit, they knock down by their weight the unsupported trees, and fall down themselves along with them.[181]
In book 8, chapter 16 of Pliny the Elder's Natural History from 77 CE, the elk and an animal called achlis, which is presumably the same animal, are described thus:
... there is, also, the moose, which strongly resembles our steers, except that it is distinguished by the length of the ears and of the neck. There is also the achlis, which is produced in the land of Scandinavia; it has never been seen in this city, although we have had descriptions of it from many persons; it is not unlike the moose, but has no joints in the hind leg. Hence, it never lies down, but reclines against a tree while it sleeps; it can only be taken by previously cutting into the tree, and thus laying a trap for it, as otherwise, it would escape through its swiftness. Its upper lip is so extremely large, for which reason it is obliged to go backwards when grazing; otherwise, by moving onwards, the lip would get doubled up.[182]
Moose are hunted as a game species in many of the countries where they are found. Moose meat tastes, wrote Henry David Thoreau in "The Maine Woods", "like tender beef, with perhaps more flavour; sometimes like veal". While the flesh has protein levels similar to those of other comparable red meats (e.g. beef, deer and wapiti), it has a low fat content, and the fat that is present consists of a higher proportion of polyunsaturated fats than saturated fats.[183]
Dr. Valerius Geist, who emigrated to Canada from the Soviet Union, wrote in his 1999 book Moose: Behaviour, Ecology, Conservation:
In Sweden, no fall menu is without a mouthwatering moose dish. The Swedes fence their highways to reduce moose fatalities and design moose-proof cars. Sweden is less than half as large as the Canadian province of British Columbia, but the annual take of moose in Sweden—upward of 150,000—is twice that of the total moose harvest in North America.
Boosting moose populations in Alaska for hunting purposes is one of the reasons given for allowing aerial or airborne methods to remove wolves in designated areas, e.g., Craig Medred: "A kill of 124 wolves would thus translate to [the survival of] 1488 moose or 2976 caribou or some combination thereof".[184] Some scientists believe that this artificial inflation of game populations is actually detrimental to both caribou and moose populations as well as the ecosystem as a whole. This is because studies have shown that when these game populations are artificially boosted, it leads to both habitat destruction and a crash in these populations.[185]
Cadmium levels are high in Finnish moose liver and kidneys, with the result that consumption of these organs from moose more than one year old is prohibited in Finland.[186] As a result of a study reported in 1988, the Ontario Ministry of Natural Resources recommended against the consumption of moose and deer kidneys and livers. Levels of cadmium were found to be considerably higher than in Scandinavia.[187] The New Brunswick Department of Natural Resources advises hunters not to consume cervid offal.[188]
Cadmium intake has been found to be elevated amongst all consumers of moose meat, though the meat was found to contribute only slightly to the daily cadmium intake. However the consumption of moose liver or kidneys significantly increased cadmium intake, with the study revealing that heavy consumers of moose organs have a relatively narrow safety margin below the levels which would probably cause adverse health effects.[189]
The center of mass of a moose is above the hood of most passenger cars. In a collision, the impact crushes the front roof beams and individuals in the front seats.[190] Collisions of this type are frequently fatal; seat belts and airbags offer little protection.[191] In collisions with higher vehicles (such as trucks), most of the deformation is to the front of the vehicle and the passenger compartment is largely spared. Moose collisions have prompted the development of a vehicle test referred to as the "moose test" (Swedish: Älgtest, German: Elchtest). A Massachusetts study found that moose–vehicular collisions had a very high human fatality rate and that such collisions caused the death of 3% of the Massachusetts moose population annually.[192]
Moose warning signs are used on roads in regions where there is a danger of collision with the animal. The triangular warning signs common in Sweden, Norway, and Finland have become coveted souvenirs among tourists traveling in these countries, causing road authorities so much expense that the moose signs have been replaced with imageless generic warning signs in some regions.[193]
In Ontario, Canada, an estimated 265 moose die each year as a result of collision with trains. Moose–train collisions were more frequent in winters with above-average snowfall.[194] In January 2008, the Norwegian newspaper Aftenposten estimated that some 13,000 moose had died in collisions with Norwegian trains since 2000. The state agency in charge of railroad infrastructure (Jernbaneverket) plans to spend 80 million Norwegian kroner to reduce collision rate in the future by fencing the railways, clearing vegetation from near the tracks, and providing alternative snow-free feeding places for the animals elsewhere.[195]
In the Canadian province of New Brunswick, collisions between automobiles and moose are frequent enough that all new highways have fences to prevent moose from accessing the road, as has long been done in Finland, Norway, and Sweden. A demonstration project, Highway 7 between Fredericton and Saint John, which has one of the highest frequencies of moose collisions in the province, did not have these fences until 2008, although it was and continues to be extremely well signed.[196][197] Newfoundland and Labrador recommended that motorists use caution between dusk and dawn because that is when moose are most active and most difficult to see, increasing the risk of collisions.[198] Local moose sightings are often reported on radio stations so that motorists can take care while driving in particular areas. An electronic "moose detection system" was installed on two sections of the Trans-Canada Highway in Newfoundland in 2011, but the system proved unreliable and was removed in 2015.[199]
In Sweden, a road will not be fenced unless it experiences at least one moose accident per km per year.[200]
In eastern Germany, where the scarce population is slowly increasing, there were two road accidents involving moose since 2000.[138]
Norwegian road sign.
Warning sign in Alaska where trees and brush are trimmed along high moose crossing areas so that moose can be seen as they approach the road.
Moose (A. a. gigas) crossing a road in Alaska.
Canadian road sign.
Domestication of moose was investigated in the Soviet Union before World War II. Early experiments were inconclusive, but with the creation of a moose farm at Pechora-Ilych Nature Reserve in 1949, a small-scale moose domestication program was started, involving attempts at selective breeding of animals on the basis of their behavioural characteristics. Since 1963, the program has continued at Kostroma Moose Farm, which had a herd of 33 tame moose as of 2003. Although at this stage the farm is not expected to be a profit-making enterprise, it obtains some income from the sale of moose milk and from visiting tourist groups. Its main value, however, is seen in the opportunities it offers for the research in the physiology and behavior of the moose, as well as in the insights it provides into the general principles of animal domestication.
In Sweden, there was a debate in the late 18th century about the national value of using the moose as a domestic animal. Among other things, the moose was proposed to be used in postal distribution, and there was a suggestion to develop a moose-mounted cavalry. Such proposals remained unimplemented, mainly because the extensive hunting for moose that was deregulated in the 1790s nearly drove it to extinction. While there have been documented cases of individual moose being used for riding and/or pulling carts and sleds, Björklöf concludes no wide-scale usage has occurred outside fairy tales.[201]
As one of the Canadian national symbols, the moose occurs on several Canadian coats of arms, including Newfoundland and Labrador,[202] and Ontario.[203] Moose is also a common coat of arms in Europe as well; for example, in Finland, it appears on the coats of arms of Hirvensalmi and Mäntsälä municipalities.[204] The Seal of Michigan features a moose.[205]
,_Tierpark_Hellabrunn,_M%C3%BAnich,_Alemania,_2012-06-17,_DD_02.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_calf_Biebrzanski.jpg)
{{cite web}}: Missing or empty |title= (help) {{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) The moose (PL: moose; used in North America) or elk (PL: elk or elks; used in Eurasia) (Alces alces) is a member of the New World deer subfamily and is the only species in the genus Alces. It is the largest and heaviest extant species in the deer family. Most adult male moose have distinctive broad, palmate ("open-hand shaped") antlers; most other members of the deer family have antlers with a dendritic ("twig-like") configuration. Moose typically inhabit boreal forests and temperate broadleaf and mixed forests of the Northern Hemisphere in temperate to subarctic climates. Hunting and other human activities have caused a reduction in the size of the moose's range over time. It has been reintroduced to some of its former habitats. Currently, most moose occur in Canada, Alaska, New England (with Maine having the most of the lower 48 states), New York State, Fennoscandia, the Baltic states, Poland, Kazakhstan, and Russia.
Its diet consists of both terrestrial and aquatic vegetation. Predators of moose include wolves, bears, humans, wolverines (rarely), and orcas (while feeding underwater). Unlike most other deer species, moose do not form herds and are solitary animals, aside from calves who remain with their mother until the cow begins estrus (typically at 18 months after birth of the calf), at which point the cow chases them away. Although generally slow-moving and sedentary, moose can become aggressive, and move quickly if angered or startled. Their mating season in the autumn features energetic fights between males competing for a female.
La kutima alko (Alces alces) el la ordo de parhufuloj kaj familio de cervedoj estas trovebla en la nordorienta parto de Ĉinio, Rusio, Finnlando,Norvegio kaj Svedio en la orienta hemisfero, kaj ankaŭ en la nordokcidenta parto de Usono, Kanado kaj Alasko en la okcidenta hemisfero.
Ĝi estas la plej granda el la ekzistantaj cervedoj en la mondo. Ĝi longas 2,5-3 metrojn kaj pezas ĉirkaŭ 825 kilogramojn, kun vosto 5-8 centimetrojn longa kaj ŝultro 1,4-1,9 metrojn alta. Ĝia muzelo estas larĝa kaj malsupren tenata, ĝi havas grandajn kornojn en formo de manplato, kun densaj haroj sur la supra parto de la kolo. Kaj ĉe la gorĝo pendas haŭto.
La alko emas vivi en humidaj regionoj kun densaj salikoj, poploj kaj betuloj. Ĝi ne havas fiksan loĝejon kaj ofte aktivadas inter arbaro kaj loko kun abunda akvo.
Ĝi troviĝas i.a. en jenaj ekoregionoj : la arbaroj de norda-centra Rokmontaro, la malaltebenaĵaj arbaroj de Sankt-Laŭrenca Golfo, la malaltebenaĵaj arbaroj oriente de Grandaj Lagoj, la novanglaj-akadiaj arbaroj, la orient-siberia tajgo kaj la skandinavaj marbordaj koniferaroj.
Tiu specio manĝas arbofoliojn, junajn branĉojn, ĝermojn, arboŝelojn, kelkiam lemnojn kaj aliajn akvoplantojn. Per stariĝo sur siaj malantaŭaj kruroj ĝi povas manĝi foliojn de arbo kun alto de 4 metroj. La alko ĝenerale ne vivas grupe. La viralko vivas sola, dum la alkino aktivadas kune kun siaj idoj aŭ unuope. Ĝi estas lerta en naĝado kaj ofte naĝas trans lagon por serĉi manĝaĵojn. Ĝi kuras ĉ. 25 kilometrojn ĉiuhore, kaj persekutate, ĝi povas kuri 35 kilometrojn. Ĝi havas akrajn aŭdadon kaj flaradon, sed nebonan vidadon. La plenkreska alko estas tiom forta, ke ĝi povas venki eĉ grandan karnomanĝulon. Dum la pariĝa tempo en septembro kaj oktobro forta batalo okazas inter la viralkoj, el kiuj la venkintoj rajtas pariĝi kun alkinoj. Post gravedeco de 242-250 tagoj la alkino naskas 1-3 idojn. La alkidoj vivas kune kun sia patrino ĝis la aĝo de du jaroj. La alkino sekse maturiĝas en la aĝo de du aŭ tri jaroj. Ĝia vivo daŭras ĉirkaŭ 20 jarojn.
La kutima alko (Alces alces) el la ordo de parhufuloj kaj familio de cervedoj estas trovebla en la nordorienta parto de Ĉinio, Rusio, Finnlando,Norvegio kaj Svedio en la orienta hemisfero, kaj ankaŭ en la nordokcidenta parto de Usono, Kanado kaj Alasko en la okcidenta hemisfero.
El alce (Alces alces) (en algunos lugares también conocido como ante[2] o anta[3]) es una especie de mamífero artiodáctilo de la familia de los cérvidos. Es un habitante típico de los bosques nórdicos de todo el mundo.[4]
Debido a la intensa caza a la que ha sido sometido desde hace siglos, el área de distribución original se ha reducido mucho, pero todavía quedan unos dos millones de ejemplares, más o menos repartidos por igual en Norteamérica y Eurasia.
Wilson y Reeder, en Mammal Species of the World (2005), consideran el alce euroasiático (Alces alces) y el alce americano u oriñal (Alces americanus) como especies diferentes, basados en las diferencias documentadas en el cariotipo, el tamaño corporal, la forma del premaxilar, la coloración y la estructura y las dimensiones de la cornamenta. Existe una zona amplia de hibridación entre las dos especies: en Siberia Central y al norte de Mongolia.[1]
El alce es el cérvido de mayor tamaño.[5] Presenta diversas adaptaciones a ambientes fríos, de las que una de las principales es una nariz grande con gran flujo de sangre para calentar el aire antes de que llegue a sus pulmones.[6] Los machos presentan unas astas de forma muy variable, aunque generalmente son anchas y palmeadas, ocasionalmente solo presentan puntas como otros cérvidos.[5]
Los datos corporales correspondientes a un ejemplar adulto varían entre los siguientes valores:
Su fórmula dentaria es la siguiente: 0/3, 0-1/1, 3/3, 3/3 = 32-34.[7]
Machos y hembras son ambos del mismo tamaño pero las hembras no presentan astas y los machos tienen una especie de colgajo en la papada.
En la Edad Media aún era posible encontrar al alce eurasiático en los grandes bosques del centro y del oeste de Europa; pero posteriormente fue exterminado por completo en esas zonas. Desde hace algunas décadas, las medidas de protección han conducido a una nueva multiplicación de las poblaciones de alces, que comienzan a extenderse hacia el sur y hacia las fronteras de su antigua área de distribución, así como hacia el norte en dirección a la tundra. Se los puede encontrar en inmensos territorios de Rusia y de Polonia, y su avanzadilla alcanza igualmente a la República Checa, a Alemania y a Austria. Se halla también en Mongolia y China (Manchuria).
El alce americano se distribuye por Alaska, Canadá y el norte de los Estados Unidos contiguos.
Se encuentra en terrenos arbolados, desde montañas hasta tierras de cultivo, con preferencia de lagos y valles fluviales.[7]
Como otros cérvidos, el alce americano fue introducido en Nueva Zelanda: se hizo un intento fallido en Hokitika en 1900, y, años después, en 1910, se liberaron en Fiordland cuatro machos y seis hembras. El último avistamiento comprobado se produjo en 1952.[8] En 1972 se halló un asta. En el 2002 se recogió una muestra de pelo que fue sometida a un análisis de ADN: el análisis demostró que se trataba de pelo de alce.
Con las investigaciones llevadas a cabo no se han obtenido imágenes de ejemplares, a pesar de la instalación de cámaras automáticas, pero sí se han hallado lechos de encame, señales de ramoneo y marcas de astas.[9]
En verano, los alces viven solos o en grupos familiares; en invierno, después del celo, se reagrupan en pequeños rebaños que comprenden de 5 a 10 individuos. Con excepción de las migraciones temporales —influidas, sin ningún género de dudas, por las densidades de población y las carreras que emprenden en el momento del celo—, los alces permanecen fieles a sus territorios, que por otra parte no defienden de ningún modo. Los alces se orientan sobre todo por el oído y el olfato; su vista es bastante débil.
Por lo general, las hembras suelen ser muy agresivas si sienten que sus crías están amenazadas. Los machos en época de celo, pueden luchar hasta la muerte de uno de ellos.
Es herbívoro, alimentándose de hojas y ramitas de árboles y arbustos, de tallos tiernos y de la corteza de los árboles, así como de plantas acuáticas de lagos y ríos,[10] pudiendo bucear en busca de nenúfares.[5] Sus largas patas les permiten alcanzar las hojas de las ramas altas; para obtener los vegetales acuáticos se hunden hasta la mitad en el agua, y para pacer a menudo se arrodillan. Necesita unos 19,5 kg de alimento al día.[11]
El celo tiene lugar de septiembre a octubre.[5] En esta época, ambos sexos emiten llamadas nasales chirriantes.[7] La duración del periodo de gestación oscila entre 242 y 250 días,[10] tras el cual las hembras jóvenes paren una cría y las de mayor edad dos, o excepcionalmente tres.[7] Las crías pesan al nacer de 11 a 16 kg,[11] y son capaces de seguir a su madre a los dos o tres días de edad, permaneciendo junto a ella hasta unos diez y quince días antes del nacimiento de la siguiente cría, momento en el que son expulsados por la madre.[7]
Según algunas taxonomías, los alces de América constituyen otra especie: Alces americanus.
Es cazado por deporte, así como por su carne, piel y huesos.[11] En Rusia se ha domesticado para producir carne y leche, y como animal de tiro.
En ocasiones puede convertirse en un peligro para el tráfico viario.[7]
El alce (Alces alces) (en algunos lugares también conocido como ante o anta) es una especie de mamífero artiodáctilo de la familia de los cérvidos. Es un habitante típico de los bosques nórdicos de todo el mundo.
Debido a la intensa caza a la que ha sido sometido desde hace siglos, el área de distribución original se ha reducido mucho, pero todavía quedan unos dos millones de ejemplares, más o menos repartidos por igual en Norteamérica y Eurasia.
See artikkel on loomast. Perekonnanime kohta vaata artiklit Põder (perekonnanimi). Põder (Alces alces) on hirvlaste sugukonda põdra perekonda kuuluv imetaja.
Põder on suurim hirvlane. Samuti on ta suurim maismaaimetaja Euroopas.
Põder on pikkade jalgadega ja kõrge turjaga vagur loom. Täiskasvanud loomad kaaluvad keskmiselt 500 kg. Karvastik on tal pruunikasmusta värvi. Põder toitub puude ja põõsaste võrsetest, okstest, lehtedest, okastest ja koorest. Elupaigana eelistab suuremaid niiskemaid metsaalasid. Täiskasvanud isaslooma nimetatakse põdrapulliks. Emaslooma nimetatakse põdralehmaks. Kuni ühe aasta vanune loom on põdravasikas ja ühe-kaheaastane loom põdramullikas.
Levinud Skandinaavias ja alates Poolast kuni Jenissei jõeni Venemaal.
Alamliigi isendid on keskmise suurusega. Täiskasvanud põdrapullide kehapikkus on umbes 270 cm ja nad võivad kaaluda kuni 500 kg.
Levinud Jenissei jõest ida poole läbi Siberi kuni Stanovoi mäestikuni, mis piirab levilat lõunast.
Selle alamliigi isendid on suuremad kui Euroopa põdrad. Põdrapullide kehapikkus kuni 300 cm ja õlakõrgus 225–240 cm. Täiskasvanud isendid võivad kaaluda 570–650 kg.
Levinud Põhja-Mongoolias, Amuuri-Ussuuri piirkonnas, Põhja-Manšuurias kuni Stanovoi mäestikuni.
Isendite kehasuurus on alamliikidest kõige väiksem. Täiskasvanud põdrapulli kehapikkus on 250–270 cm ja keskmine kaal umbes 320 kg.
Levinud Ida-Siberis Kamtšatka poolsaarel.
Täisakasvanud loomad võivad suuruse poolest olla võrreldavad Alaska põtradega.[1]
Levinud Alaskal, Lääne-Yukonis ja Briti Columbia loodeosas.
Alaska põder on kõige suurem alamliikidest. Põdrapullide õlakõrgus on kuni 250 cm ja kehapikkus kuni 310 cm. Täiskasvanud isendid kaaluvad kuni 1000 kg.
Levinud Briti Columbia keskosast Põhja-Minnesotani, Wisconsinis, Michiganist Lääne-Ontarioni ja loodepoolsed piirkonnad, Ida-Yukon.
Isendid on keskmise suurusega.
Levinud Maine’is, Nova Scotias, Quebec’is, Newfoundland’i saarel, Ontario keskosas, Hudsoni lahest Suure järvistuni.
Isendid on Põhja-Ameerika alamliikidest väikseimad.
Levinud Põhja-Wyomingis, Idaho kesk- ja põhjaosas, Lääne-Montanas, Alberta edelaosas, Briti Columbia kaguosas ja Utah’ läänealadel, Colorados, Loode-Washingtonis ja kogu Kaljumäestikus.
Isendid on keskmise suurusega.[1]
Põdral on pikad jalad, kõrge turi ja madal tagakeha. Pea on pikk ja kitsas. Iseloomulik on pikk ülamokk, mistõttu nina näib olevat kongus. Lõua all ripub karvadega kaetud nahavolt – „habe”. Isasloomadel võib see olla kuni poole meetri pikkune, emasloomadel väiksem. Kõrvad on põdral suured, pikliku kujuga. Saba on nii lühike, et seda on raske silmaga eristada.[2]
Karvastik on üldiselt pruunikasmust, väikesed erinevused on alamliikide lõikes. Ülapool, keha küljed ja pea on tumedamat tooni, alapool ja jalad on heledamad. Karvkate on tihe ja pikk.[2]
Sarved on ainult pullidel. Sarvede suurus sõltub elukohast. Põhja-Ameerika põtrade sarved kaaluvad keskmiselt 16–23 kg, Euroopa põtrade omad keskmiselt 10 kg. Suurus sõltub ka toitumisest ja isendi vanusest.[3] Mullikatel on ühe- või kaheharulised sarved, kahe- kuni kolmeaastastel kahe- või kolmeharulised ja nii edasi. Võimsamaid sarvi kannavad põdrad tavaliselt 5–10 aasta vanusena, seejärel muutuvad need taas väiksemaks.[4]
Kuju järgi eristatakse pulksarvi ja kühvelsarvi. Nende esinemine sõltub peamiselt isendite elukohast. Levila lõunapoolsetel aladel esineb rohkem pulksarvedega loomi ning mida enam põhja poole, seda rohkem domineerivad kühvelsarvedega isendid.[3]
Reeglina ei kanna põdrad sarvi aastaringselt. Vanad pullid heidavad sarved maha tavaliselt novembris, noored võivad sarvedega olla veel jaanuaris. Uued sarved hakkavad kasvama aprillis, olles algul pehmed, luustumata ja kaetud nahaga. Maksimaalse suuruse saavutavad augustis või septembris. Selleks ajaks on sarved luustunud ning nahk hakkab maha pudenema.[3]
Põdrapullid kasutavad oma sarvi eelkõige selleks, et põdralehmadele ja rivaalidele muljet avaldada.[3]
Põtrade elupaikadeks on jõe-, järve- ja soorikkad suuremad metsaalad. Samuti noorendikud ja võsastikud.[5] Põder vahetab sesoonselt elupaika. Suvel võib kohata teda peaaegu kõikides metsatüüpides. Näiteks raiesmikel, veekogude ääres, sooveerel ja mujal. Talvel koonduvad põdrad paikadesse, kus leidub kergesti kättesaadavat toitu: männinoorendikesse, pajustikesse.[4]
Enamasti elavad põdrad üksikuna või väikestes rühmades. Talvel võivad koonduda väikestesse karjadesse.
Põder sööb puude ja põõsaste võrseid, lehti, okkaid ja koort. Leningradi oblastis läbi viidud uurimus näitas, et põder tarbib toiduks 30 puu- ja põõsaliiki ning 60–70 rohttaimeliiki. Põhitoiduks on neist vaid mõned liigid. Puudest-põõsastest mõned pajuliigid, haab, pihlakas, kadakas, saar, mänd, kuusk ja kask. Rohttaimedest pohl, mustikas, tarnad ning paljud soo- ja veetaimed. Suvel toitub põder lehtpuude ja -põõsaste lehtes võrsetest. Peamiselt eelistab kaske, pihlakat ja paakspuud. Suvel sööb ka rohttaimi, sealhulgas veetaimi. Veetaimi sööb eelkõige seepärast, et neis on kõrge naatriumisisaldus. Sügisel ja kevadel tarbib rohkem puhmarinde taimi ja puukoort. Talvel toitub põder peamiselt puuvõrsetest, eelistades paju, haaba, pihlakat, kadakat, paakspuud ja saart. Harvemini sööb kaske ning väga harva leppa.[2]
Põder võib tarbida 15–50 kg biomassi päevas. Suvel on täiskasvanud isendi toiduvajadus 20–30 kg ja talvel 15–20 kg. Põdrad kasutavad päevas umbes 10–13 tundi toidu otsimisele, seda just varasuvel. Talveperioodil nad puhkavad rohkem.[2]
Põdrad saavad suguküpseks mullikaeas. Jooksuaeg hakkab tavaliselt augustis ja lõpeb oktoobris. Alamliikide lõikes on jooksuaja algus ja lõpp erinevatel aegadel, kuid jäävad vahemikku august-oktoober. Augusti keskpaigast hakkavad põdrapullid häälitsema. Nende häält võib kirjeldada kui madalat ohet. Häälitsuste ülesandeks on anda teada emasloomale oma asukohast ning ähvardada teisi pulle – konkurente. Nõrgemad pullid, kuuldes tugevama häält, tavaliselt vaikivad ja tõmbuvad tagasi. Kui aga hääle järgi tundub tegu olevat võrdväärse või nõrgema vastasega, siis tuleb pull ligidale, et vahekorda klaarida. Võrdsed pullid ristavad ka sarvi. Omavahel mõõtu võttes võivad loomad sarvipidi kinni jääda ja selle tagajärjel hukkuda. Tavaliselt lõpeb jõuproov ilma tõsisemate vigastusteta. Pärast konkurentidega tegelemist pöörab pull tähelepanu lehmale. Isasloom liigub emaslooma läheduses ning ootab lehma indlemise algust. Pull võib viljastada kuni seitse lehma. Haaremeid põdral ei teki. Pull viibib lehmaga koos enamasti 10–14 päeva. Kui põdralehm jääb esimesel indlemisel viljastamata, siis indleb ta uuesti umbes kolme nädala pärast. Korduv indlemine suurendab pullide vähesuse korral viljastamise tõenäosust. Indlevad lehmad eritavad spetsiifilist lõhna ja teevad oigavaid häälitsusi, et isasloomad neid kergemini üles leiaks.[4]
Tiinus kestab 227–235 päeva. Vasikad sünnivad aprilli lõpust kuni juuni alguseni. Suurem osa mai esimesel poolel. Noorematel lehmadel on vasikaid üks, keskealistel ja vanematel kaks. Kolme või nelja järglast esineb väga harva. Vasikad toituvad emapiimast umbes pool aastat. Muud toitu hakkavad nad tarvitama juba kolmandal elunädalal.[4]
Põdra keskmine eluiga looduses on 5–12, maksimaalselt 22 aastat, vangistuses kuni 27 aastat. Emasloomad elavad enamasti kauem kui isasloomad.[6]
Põdra suurimaks vaenlaseks on inimene, kes kütib põtra liha ja trofee saamiseks. Looduslikke vaenlasi on põdral küllaltki vähe. Peamisteks vaenlasteks on karu ja hunt. Vasikaid võivad ohustada ka ilves, puuma ja ahm.[7]
Hinnanguliselt elab Eestis praegu umbes 12 000 põtra.[8] Põder ei ole Eestis looduskaitse all, põdrajaht on lubatud. Jahihooaeg kestab 15. septembrist 15. detsembrini. Põhiliseks jahiviisiks on ajujaht, mida võib korraldada alates 1. oktoobrist. Enne oktoobrit on põdrale lubatud pidada ainult varitsus- ja hiilimisjahti.[4] 2012. aastal kütiti Eestis 5126 põtra.[9]
See artikkel on loomast. Perekonnanime kohta vaata artiklit Põder (perekonnanimi). Põder (Alces alces) on hirvlaste sugukonda põdra perekonda kuuluv imetaja.
Põder on suurim hirvlane. Samuti on ta suurim maismaaimetaja Euroopas.
Põder on pikkade jalgadega ja kõrge turjaga vagur loom. Täiskasvanud loomad kaaluvad keskmiselt 500 kg. Karvastik on tal pruunikasmusta värvi. Põder toitub puude ja põõsaste võrsetest, okstest, lehtedest, okastest ja koorest. Elupaigana eelistab suuremaid niiskemaid metsaalasid. Täiskasvanud isaslooma nimetatakse põdrapulliks. Emaslooma nimetatakse põdralehmaks. Kuni ühe aasta vanune loom on põdravasikas ja ühe-kaheaastane loom põdramullikas.
Altzea (Alces alces) Europa, Asia eta Ipar Amerikako ipar basoetan bizi den ugaztuna da.
Ipar Amerikan orignal esaten diote frantsesez, euskarazko oreinak hitzetik eratorria.
Ikerlari batzuek Eurasiar Altzea (Alces alces) eta Amerikar Altzea (Alces americanus)espezie ezberdintzat badauzkate ere, bi espezie horien arteko hibridazio gune zabal bat dago siberia erdialdean eta mongolia iparraldean.
Altzeak Amerikar kontinenteko Iparreko muturrean eta Europa eta Asiako iparraldeko herrialdeetan (Finlandia, Suedia, Norvegia, Errusia) bizi dira bereziki. Erdi Aroan Europa erdialdeko eta ekialdeko basoetan oraindik aurki zitezkeen altzeak, baina denbora igaro ahala sarraskituak izan ziren leku hauetan. Azken hamarkadetan babes neurriek altzearen populazioaren gorakada ekarri dute, eta berriro aintzinako hedadura berreskuratzen hasiak dira hegoalderantz, eta tundrara zabaltzen iparraldean. Egun Polonian, Txekiar errepublikan, Alemania eta Austrian aurki ere daitezke altzeak.
Udan bakarka edo familikideen talde txikitan bizi diren arren, neguan, araldia igarota, 5 eta 10 laguneko saldotan elkartzen dira. Aldizkako migrazioak alde batera utzita (populazio dentsitateak eta araldiak bultzatuak) altzeak lurraldekoiak dira, beren lurraldea babesteko inolako ohiturarik ez izan arren. Zuhaitz eta zuhaisken hosto eta adaxkak, uretako landareak eta kimuak dituzte elikagai. Ikusmen kaxkarra dute, batez ere usaimena eta entzumena erabiliz gidatzen dute beren burua.
Araldia Iraila eta Azaroa artean izaten da, adarrak Azaroa eta Abenduan erortzen zaizkie eta kumeak Apirilaren bukaeratik Ekainerarte izaten dituzte.
Larrua eta hezurrengatik edota jateko ehizatzen dute, baita kirol edo denborapasa moduan. Ehiza da mendeetan zehar altzearen populazioa jeitsi izanaren arrazoi nagusia. Gaur egun bi millioi inguru altze daude, Eurasia eta Iparramerikan banaturik. Errusian haragia eta esnea sortzeko eta gurdiak gidatzeko etxekotua izan da.
1674an, Frantziako errege Louis XIV.a Frantziakoak jaurerri karta eman zion Ottawa ibaiaren ertzeko herrixkari. Horrenbestez, Frantzia Berriko herri horren euskal jatorriko izena ofizial bihurtu zen, eta gaur egun, Champlain udalerriaren barruan egon arren, 2.000 biztanle inguruko herrixkak izena atxikitzen du. Jatorriz orein saldoek gune horretan zeharkatzen zuten Ottawa ibaia, eta horregatik frantsesek Pointe à l’Orignal (Oreinaren gunea) izena eman zioten kokaguneari[1].
Euskal arrantzaleak XVI. mendeko lehen erdialdean hasi ziren Ternuako sardetan balea eta bakailaoa harrapatzen. Izotzak neguan etxera itzularazi arren, Ipar Amerikako ekialdeko kostaldean behin-behineko kokalekuak finkatu zituzten, bakailaoa lehortzeko eta Europan hain preziatua zen balea olioa prestatzeko. Samuel de Champlain edota Marc Lescarbot frantziar kolonoek jaso zutenez, euskaldunek, oro har, bertako biztanleekin harreman onak omen zituzten eta frantziarrak euskaldunen ezagutzaz baliatu ziren kostalde hotz haiek konkistatzeko. Euskal arrantzaleen interesak itsasora mugatzen zirenez, ez zuten arrasto handirik utzi: dozena erdi bat krosko aurkitu dituzte, zeramikazko objektu batzuk, hezurrak, teila gorrien arrastoak...[1]
Euskaldunek lurralde horietan munduko zerbidorik handiena, Alces alces espeziekoa, topatu zuten. Eta adar zabaleko oreinari, oreina esan zioten. 1550-1580ko hamarkadetan, euskal arrantzaleen jarduerak goia jo zuen. Baina handik aurrera Atlantikoa zeharkatzeko bidaiak behera egiten hasi ziren, hainbat arrazoi medio: balea populazioa murrizten hasia zen; kontinente zaharrean Espainia eta Frantzia elkarren aurkako gerran zirela aprobetxatuz, britainiarrak eta holandarrak hasi ziren ur haietaz jabetzen; Frantzia Berria indartu ahala, Hegoaldeko euskaldunentzat geroz eta toki gutxiago zegoen han; eta, gainera, kolonizatzaile berrien asmoak ikusita, bertako herriak, inuitak nagusiki, liskarrean hasi ziren[1].
Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. Altzea (Alces alces) Europa, Asia eta Ipar Amerikako ipar basoetan bizi den ugaztuna da.
Ipar Amerikan orignal esaten diote frantsesez, euskarazko oreinak hitzetik eratorria.
Hirvi (Alces alces) on hirvieläinten heimoon kuuluva suurikokoinen nisäkäslaji, joka elää pohjoisella havumetsävyöhykkeellä Euroopassa ja läntisessä Aasiassa. Pohjois-Amerikassa ja Aasiassa Jenisein itäpuolella elävä Alces americanus on nykykäsityksen mukaan eri laji.
Hirvi on heimonsa suurin laji, ja sonni voi painaa yli 700 kilogrammaa. Hirvisonneilla on täysiluiset hanko- tai lapiosarvet. Hirvet syövät sekä vesikasveja että kuivan maan kasveja. Ne voivat saada aikaan pahoja metsätuhoja syömällä oksia ja kuorta ja taittamalla puiden latvuksia. Nykyisin hirvellä ei ole juuri muita vihollisia kuin ihminen: hirviä metsästetään ja niitä kuolee liikenteessä.
Hirvi on yhdessä amerikkalaisen lähilajinsa kanssa suurin nykyisin elävistä hirvieläimistä, aikuinen painaa 200–825 kilogrammaa. Ruumis voi olla kolme metriä pitkä ja hartioiden kohdalta 2,3 metriä korkea. Häntä on vain 5–12 senttimetriä pitkä. Uros on selvästi isompi kuin naaras, ja vain uroksella on sarvet.[3]
Hirven omaleimaiseen ulkomuotoon kuuluvat kyttyrähartiat, leveä roikkuva turpa ja kaulan alla roikkuva parta eli kello. Jalat ovat pitkät ja sorkat leveät, mikä helpottaa liikkumista lumessa. Turkin väri vaihtelee mustanruskeasta punaruskeaan. Jalat ja vatsapuoli ovat vaaleammat. Talviturkki, joka varisee pois keväällä, on väriltään vaaleampi kuin kesäkarva. Nuoret vasat ovat punaruskeita.[3]
Hirvisonneilla on täysiluiset sarvet, jotka uusiutuvat vuosittain vanhojen pudotessa talven aikana. Uudet sarvet kasvavat kesän aikana aluksi samettimaisen nahan alla.[3]
Hirvi elää pohjoisessa Euraasiassa. Sen levinneisyys ulottuu lännessä Skandinaviaan ja Suomeen, Puolaan ja Etelä-Tšekkiin, etelässä Ukrainaan, Pohjois-Kazakstaniin, Pohjois-Kiinaan ja mahdollisesti Mongoliaan sekä idässä Venäjällä Siperian Jeniseijoelle[1][2] ja Altaivuoristoon. Etelässä levinneisyys rajoittuu pääosin metsäarovyöhykkeeseen, mutta jokilaaksoja pitkin laji pystynyt leviämään melko syvälle varsinaiselle arollekin.[4] Lajia on tavattu satunnaisesti myös Saksassa, Kroatiassa, Unkarissa ja Romaniassa. Pohjois-Itävallassa aiemmin elänyt eristynyt populaatio on todennäköisesti hävinnyt. Laajan levinneisyyden ja runsaslukuisuuden ansiosta hirvi on IUCN:n uhanalaisuusluokituksessa arvioitu lajina elinvoimaiseksi.[1][2]
Vuonna 2005 arvioitiin, että hirviä oli kaikkiaan noin puolitoista miljoonaa, joista puolisen miljoonaa Euroopassa. Niistä Ruotsissa oli noin 340 tuhatta, Suomessa 110 tuhatta, Virossa kymmenen tuhatta, Puolassa 2 800 ja Tšekissä korkeintaan viisikymmentä.[1]
Hirven elinympäristöä ovat pohjoisen havumetsävyöhykkeen ja lauhkean vyöhykkeen metsät.[5] Pohjoisella levinneisyysalueella hirvi käyttää säännöllisesti kesäisin pensastundraa. Jotkin yksilöt jäävät myös talvehtimaan tundran pensaikkoisiin jokilaaksoihin. Jäämeren rannikon vuonoissa kesänsä viettävät hirvet muuttavat myös sisämaahan talvehtimaan.[4] Hirvi elää mielellään yhtenäisissä nuorissa havu- ja sekametsissä. Hirvi voi myös asua suhteellisen lähellä harvaa asutusta.[6]
Aiemmin sekä Amerikassa että Euraasiassa elävä hirvi luettiin yhdeksi Alces alces -lajiksi, joka oli Alces-sukunsa ainoa laji ja jolla oli 6–7 alalajia.[7] Euraasian länsiosissa katsottiin elävän euroopanhirvi (Alces alces alces), itäisessä Aasiassa siperianhirvi (A. a. pfitzenmayeri) ja mantšurianhirvi (A. a. cameloides) ja Pohjois-Amerikassa itäkanadanhirvi (A. a. americana), länsikanadanhirvi (A. a. andersoni), shirashirvi (A. a. shirasi) ja suurikokoisin alalaji, alaskanhirvi (A. a. gigas).[7]
Nyttemmin Amerikan ja Euraasian hirvet on erotettu kahdeksi erilliseksi lajiksi, koska ne eroavat toisistaan karyotyypiltään, ruumiinkooltaan ja -rakenteeltaan, kallonpiirteiltään, mittasuhteiltaan, väritykseltään ja sarvien mitoiltaan.[1][2] Euroopassa ja Jeniseijoen länsipuolisessa Aasiassa elää hirvi (Alces alces) ja Pohjois-Amerikassa ja Jenisein itäpuolisessa Aasiassa Alces americanus.[8][9] Levinneisyysalueidensa laajoilla rajaseuduilla Jenisein yläjuoksulla, Mongoliassa ja Kiinassa näitä lajeja saatetaan tavata samoilla alueilla, jolloin ne myös risteytyvät keskenään.[1][8] Kummallakin lajilla on kaksi alalajia.[8] Nykyisen luokituksen mukaiset hirven alalajit ovat Alces alces alces ja A. alces caucasicus,[2] joista jälkimmäinen on kuollut sukupuuttoon.[10]
Hirvet elävät enimmäkseen yksin, mutta saattavat talvella muodostaa pieniä, ei kovin kiinteitä ryhmiä.[3] Keväällä vasomisajan lähestyessä naaraat lähtevät eroon ryhmästä ja edellisvuotinen vasa erotetaan emostaan. Samaan aikaan myös uroshirvet etsiytyvät alueille, joista ne saavat paljon ravintoa.[11] Keskimäärin hirvet vaeltavat keväisin ja syksyisin 15–25 kilometriä. Nuoret hirvet voivat tehdä paljon pitempiäkin vaelluksia.[12]
Leveiden sorkkiensa avulla hirvet voivat kävellä ketterästi pehmeälläkin alustalla. Hirvet ovat myös hyviä uimaan ja voivat siirtyä saariin jopa kilometrien matkan.[11]
Hirvet ovat yleensä aktiivisimpia aamu- ja iltahämärän aikoihin. Ne syövät monia puita, pensaita ja ruohovartisia kasveja. Talvella niiden ruokavalioon kuuluvat risut ja puiden kuori.[3] Puulajeista suosituimmat ovat kesällä rauduskoivu, talvella mänty.[13] Kesällä hirvet varastoivat ravintoa syksyn lisääntymiskautta varten, ja ne syövät suurimman osan ajastaan, jopa 50 kilogrammaa päivässä. Talvella päivittäinen ruokamäärä on vain 8–16 kilogrammaa.[11]
Hirvien kiima-aika on syksyllä. Uroshirvet kilpailevat naaraiden suosiosta näyttävillä esityksillä, ja joskus ne taistelevat keskenään.[3] Paritteluun valmis uros kuopii maahan ”kiimakuopan” ja virtsaa siihen. Naaras haistelee kuoppaa ja saattaa virtsata siihen myös. Kiimakuopan virtsan haju kertoo hirville toisen yksilön paritteluvalmiudesta.[14]
Naaras synnyttää keväällä tai alkukesästä yleensä yhden tai kaksi vasaa. Myös kolmosvasoja on tavattu. Vastasyntynyt vasa painaa 11–16 kilogrammaa. Se seuraa emoaan vuoden ajan, kunnes emo ajaa sen pois uuden vasan syntymän aikoihin.[3]
Hirvi on Suomen merkittävin riistaeläin. 1800-luvun jälkipuoliskolla hirvikanta pieneni Suomessa liiallisen metsästyksen takia nopeasti sukupuuton partaalle. 1920-luvulla kannan arvellaan olleen koko maassa vain parisataa yksilöä, jonka suurimpana uhkana oli salametsästys. Suojelutoimien seurauksena hirvikanta lähti nopeaan kasvuun 1930-luvulla.[15]
Suomessa hirvenmetsästystä harjoitetaan yleensä seurueissa. Metsästysalueen pitää olla vähintään tuhat hehtaaria, ja seurueen jäsenten on pukeuduttava oranssiin. Ketjussa kävelevät ajomiehet, joiden seurassa voi olla ajavia koiria, säikäyttävät hirvet liikkeelle kohti kiväärien kanssa odottavia passimiehiä. Muita metsästystapoja ovat hirven pysäyttäminen haukkuvan hirvikoiran avulla, vaaniminen ruokailupaikan lähellä ja jäljittäminen lumijäljen avulla.[16] Hirviseurueet metsästävät usein mailla, joihin metsästysseurat ovat tehneet sopimuksia maanomistajien kanssa. Yksityisten maanomistajien maiden lisäksi metsästysseurat tai hirviseurueet voivat hakea lupia hirvenmetsästykseen valtion maille.[17]
Nykyisin hirvien kantaa säädellään suunnitellulla metsästyksellä. Hirven metsästys on luvallista ja luvanvaraista syyskuun viimeisen lauantain ja 31. joulukuuta välisenä aikana. Vuonna 2011 kaatolupia myönnettiin yli 55 000; yhdellä luvalla saa ampua joko aikuisen hirven tai kaksi vasaa.[18] Ruotsissa hirvenmetsästyskausi jatkuu lokakuusta tammikuun loppuun; eri lääneissä on jonkun verran eroja.[19] Vuodesta 2005 vuoteen 2015 Suomen hirvikanta pieneni noin puoleen, ja tavoitteena on 77 000 yksilön talvikanta. Lupamenettelyllä pyritään ohjaamaan hirvikannan sukupuolijakaumaa tasaisemmaksi.[20]
Hirvenliha on vähärasvaista ja sisältää suhteessa runsaasti valkuais- ja kivennäisaineita ja joitakin vitamiineja. Siitä voi valmistaa erilaisia ruokalajeja. Hirven maksan syömistä ei suositella, sillä hirvet saavat ravinnostaan raskasmetalleja, jotka kertyvät maksaan.[21]
Ajoneuvon ja hirven törmäyksessä aiheutuu useimmiten vakavia vahinkoja molemmille, sekä joskus myös ajoneuvossa matkustaneille ihmisille. Pitkät raajat ja suuri koko tekevät hirvestä liikenteelle vaarallisen. Suurin osa (60–65 %) hirvikolareista tapahtuu ilta- ja aamuhämärässä, jolloin hirvet ovat ruokailuaikojensa vuoksi aktiivisimmillaan.[6]
Hirvikolareita tapahtuu kaikkialla hirven esiintymisalueella, mutta Ruotsissa ongelma on suurin. Siellä raportoitiin vuonna 2010 poliisille yli 7 000 hirvikolaria, tosin luvussa on mukana pienetkin onnettomuudet.[22]
Hirvikolarien määrä Suomessa on vähentynyt, ja 2010-luvulla kuolleita on ollut muutamia vuodessa eikä kaikkina vuosina lainkaan.[23] Onnettomuuksia on pyritty Suomessakin vähentämään raivaamalla tienvarsia, rakentamalla hirviaitoja ja alikulkukäytäviä sekä, heijastinpannoin ja hirvistä kertovin varoitusmerkein.[6] Kuolleisuuden vähenemiseen on vaikuttanut myös hirvikannan pieneneminen, autojen parempi turvallisuus ja pienemmät ajonopeudet.[23] Hirviaidat ovat vähentäneet onnettomuuksia useilla tieosuuksilla. Kuitenkin jos aita tukkii hirvien tärkeän muuttoreitin, hirvet saattavat hyppiä aidan yli ja jäädä sitten tiealueelle loukkuun aitojen väliin. Uusiin maanteihin rakennetaankin hirviaitojen lisäksi riistalle alikulkuja tai siltoja, mikä nostaa tien rakennuskustannuksia suuresti.[22]
Hirvet aiheuttavat metsävahinkoja talvehtimisalueillaan. Suomessa vahinkoja korvataan yksityisille metsänomistajille valtion varoista.[24] Vuonna 2013 metsävahinkoja korvattiin 880 000 eurolla.[25]
Hirvet syövät etenkin 1–3 metriä pitkiä taimia. Eniten vahinkoja hirvet aiheuttavat keski- ja kevättalvella. Latvan katkaiseminen vaurioittaa puun kasvua. Kun hirvi syö haavan tai nuoren havupuun kuorta, puun runkoon syntyy vaurioita. Myös sarvien hankaaminen puuta vasten vaurioittaa puita.[13]
Hirvi on esiintynyt kulttuurissa laajasti esihistoriallisista ajoista alkaen. Suomen kalliomaalauksista 30 prosentissa aiheena on hirvi.[26] Kalevalaisessa runoudessa hiiden hirvi on vaikeasti pyydystettävä, voimakas ja nopea hirvi.[27]
Hirvi on Norjan ja Ruotsin kansalliseläin.[28]
Ruotsin kuningas Kaarle XI:n kerrotaan yrittäneen perustaa armeijaansa hirvijoukkoja.[29] Hirven kesytystä on yritetty 1900-luvulla myös Suomessa ja Neuvostoliitossa, mutta tulokset ovat olleet huonoja. Hirvi ei ole laumaeläin, ja epäsosiaalisena se ei rakenna luottamuksellista suhdetta myöskään ihmiseen. Myös hirven tarvitseman luontaisen vaihtelevan ruokavalion tarjoaminen vankeudessa olisi vaikeaa.[30]
John Bauer kuvitti vuonna 1913 Helge Kjellinin kuuluisan sadun hirvestä ja prinsessasta (Sagan om älgtjuren Skutt och lilla prinsessan Tjuvstarr), joka on käännetty suomeksi eri nimille – hirven nimi on Loikka, Pitkäsääri tai Kruunupää, ja prinsessan nimi Vilukko, Keltasara, Niittyvilla tai Saraheinä.[31]
Kuvia tai muita tiedostoja aiheesta Hirvi Wikimedia Commonsissa
Tämä artikkeli kertoo hirvieläinlajista. Sanan muita merkityksiä on lueteltu täsmennyssivulla.
Hirvi (Alces alces) on hirvieläinten heimoon kuuluva suurikokoinen nisäkäslaji, joka elää pohjoisella havumetsävyöhykkeellä Euroopassa ja läntisessä Aasiassa. Pohjois-Amerikassa ja Aasiassa Jenisein itäpuolella elävä Alces americanus on nykykäsityksen mukaan eri laji.
Hirvi on heimonsa suurin laji, ja sonni voi painaa yli 700 kilogrammaa. Hirvisonneilla on täysiluiset hanko- tai lapiosarvet. Hirvet syövät sekä vesikasveja että kuivan maan kasveja. Ne voivat saada aikaan pahoja metsätuhoja syömällä oksia ja kuorta ja taittamalla puiden latvuksia. Nykyisin hirvellä ei ole juuri muita vihollisia kuin ihminen: hirviä metsästetään ja niitä kuolee liikenteessä.
Élan, Orignal
Alces alces, aussi connu sous le nom d'élan (en Eurasie) ou orignal (en Amérique du Nord), est une espèce de mammifères de la famille des Cervidae. Le genre Alces est parfois considérée comme étant monotypique, mais certains auteurs considèrent parfois les populations d'Amérique du Nord et de l'Est de l'Asie comme étant des espèces distinctes à savoir Alces americanus et Alces alces. L'orignal se distingue par les bois larges et plats, ou palmés, des mâles. Les autres membres de la famille ont des bois avec une forme dendritique. L'orignal habite principalement dans les forêts boréales et les forêts tempérées de feuillus et les forêts mixtes de l'hémisphère Nord, dans les climats tempérés à subarctiques. La chasse et les autres activités humaines ont entraîné une réduction de la taille de l'aire de répartition de l'orignal, au fil du temps. Les orignaux ont été réintroduits dans certains de leurs anciens habitats. À l'heure actuelle, la plupart des orignaux se trouvent au Canada, en Alaska, en Nouvelle-Angleterre, dans les États baltes, en Fennoscandie et en Russie. Leur régime alimentaire est composé de végétation terrestre et aquatique. Les prédateurs les plus communs de l'orignal sont le loup gris, l'ours et les humains. Contrairement à la plupart des autres espèces de cerfs, l'orignal est un animal solitaire et ne forme pas de troupeau. Bien qu'il soit généralement lent et sédentaire, l'orignal peut devenir agressif et se déplacer rapidement s'il est en colère ou surpris. Sa saison d'accouplement, à l'automne, se caractérise par des combats énergiques entre mâles qui se disputent une femelle.
Après avoir pris de l'expansion pendant la majeure partie du XXe siècle, la population d'orignaux en Amérique du Nord connaît un déclin marqué depuis les années 1990. Les populations se sont considérablement accrues grâce à l'amélioration de l'habitat et sa protection, mais pour des raisons inconnues, la population d'orignaux diminue rapidement[4]. En Amérique du Nord, l'aire de répartition des orignaux comprend presque tout le Canada (sauf l'Arctique et l'île de Vancouver), la majeure partie de l'Alaska, le nord de la Nouvelle-Angleterre et le nord de l'État de New York, les hautes montagnes Rocheuses, le nord du Minnesota, la péninsule supérieure du Michigan et l'Isle Royale dans le lac Supérieur. Cette aire de répartition massive, qui renferme divers habitats, contient quatre des six sous-espèces nord-américaines. Dans l'Ouest, les populations d'orignaux s'étendent vers le nord jusqu'au Canada (Colombie-Britannique et Alberta), et des groupes plus isolés ont été observés aussi éloignés au sud que les montagnes de l'Utah et du Colorado et aussi éloignés à l'ouest que la région du lac Wenatchee (en) des cascades de Washington[5]. L'aire de répartition comprend le Wyoming, le Montana, l'Idaho et des régions plus petites de Washington et de l'Oregon[6]. Les orignaux ont étendu leur aire de répartition vers le sud dans les Rocheuses occidentales, avec des observations initiales dans le parc national de Yellowstone, en 1868, puis jusqu'au versant nord des montagnes Uinta dans l'Utah dans la première moitié du XXe siècle. Il s'agit de la population d'orignaux la plus méridionale naturellement établie aux États-Unis. En 1978, quelques couples reproducteurs ont été réintroduits dans l'ouest du Colorado et la population d'orignaux de l'État compte maintenant plus de 1 000 individus.
Dans le nord-est de l'Amérique du Nord, l'histoire de l'orignal oriental est très bien documentée : la viande d'orignal était souvent un aliment de base dans l'alimentation des Amérindiens depuis des siècles, et c'est une tribu qui occupait le Rhode Island côtier d'aujourd'hui qui a donné à ce cervidé son nom distinctif en anglais américain. Les Amérindiens utilisaient souvent les peaux d'orignal pour le cuir et la viande comme ingrédient du pemmican, un type de viande séchée à base de graisse utilisé comme source de subsistance en hiver ou lors de longs voyages[7]. Les tribus de l'Est apprécient également le cuir d'orignal comme source de mocassins et d'autres articles.
L'aire de répartition historique de la sous-espèce s'étendait du Québec, aux provinces maritimes et à l'Est de l'Ontario vers le sud pour inclure toute la Nouvelle-Angleterre et se terminait finalement de l'extrémité nord-est de la Pennsylvanie à l'ouest, coupant quelque part, près de l'embouchure du fleuve Hudson à l'est. L'orignal a disparu dans une grande partie de l'est des États-Unis, depuis 150 ans, en raison de la chasse excessive, à l'époque coloniale et de la destruction de son habitat : des sources coloniales hollandaises, françaises et britanniques témoignent toutes de sa présence au milieu du XVIIe siècle, depuis le Maine, au sud, jusqu'à des régions situées à moins de cent milles de Manhattan. Cependant, dans les années 1870, il n' y avait qu'une poignée d'orignaux dans toute cette région, dans des poches de forêt très isolées, car il restait moins de 20 % d'habitat adapté[8].
Depuis les années 1980, cependant, les populations d'orignaux ont rebondi, grâce à la repousse d'abondantes sources de nourriture[8], à l'abandon des terres agricoles et à une meilleure gestion des terres, à l'élimination de la pollution et à sa dispersion naturelle à partir des provinces maritimes et du Québec. Au sud de la frontière canado-américaine, le Maine compte la majeure partie de la population, avec une population d'environ 76 000 orignaux, en 2012[9]. Les disséminations du Maine, au fil des ans, ont donné lieu à des populations saines et croissantes dans le Vermont et le New Hampshire, notamment près des plans d'eau et jusqu' à 900 mètres au-dessus du niveau de la mer, dans les montagnes. Dans le Massachusetts, l'orignal a disparu en 1870, mais a recolonisé l'État, dans les années 1960, la population s'étendant du Vermont et du New Hampshire. En 2010, la population était estimée à 850-950 orignaux. L'orignal a rétabli des populations dans l'est de New York et du Connecticut et est apparu, se dirigeant vers le sud, en direction des montagnes Catskill, un ancien habitat[10],[11], [12].
Dans le Midwest des États-Unis, l'orignal se limite principalement à la région supérieure des Grands Lacs, mais on a trouvé des orignaux errants, principalement des mâles immatures, aussi éloignés au sud que dans l'est de l'Iowa. Pour des raisons inconnues, la population d'orignaux diminue rapidement dans le Midwest[4].
L'orignal a été introduit avec succès à Terre-Neuve en 1878 et en 1904[13], où il est maintenant l'ongulé dominant, et un peu moins sur l'île d'Anticosti dans le golfe du Saint-Laurent.
Depuis les années 1990, les populations d'orignaux ont diminué de façon spectaculaire dans une grande partie de l'Amérique du Nord tempérée, bien qu'elles demeurent stables dans les régions arctiques et subarctiques[13]. La fragmentation forestière et l'intensification des aménagements forestiers en est l'une des causes[14] La plupart des cas de mortalité documentés sont attribuables à la prédation par le loup, aux infections bactériennes causées par des prédateurs et aux parasites du cerf de Virginie (Odocoileus virginianus) contre lesquels l'orignal n'a pas développé de défense naturelle, comme pour la douve du foie, les vers cérébraux (en) et les infestations de tiques hivernales (en)[4],[15].
La population d'orignaux, dans le New Hampshire, est passée de 7 500, au début des années 2000, à une estimation actuelle de 4 000 individus et dans le Vermont, leur nombre est passé de 5 000, en 2005, à 2 200, au début des années 2000. Une grande partie du déclin a été attribuée à la tique hivernale, avec environ 70 % de décès de veaux d'orignal, dans le Maine et le New Hampshire, liés au parasite[16].
En 2018, un premier cas de CWD (chronic wasting desease qui est l'équivalent de la maladie de la vache folle pour les cervidés, mais réputée non contagieuse pour l'Homme) est identifié pour la Finlande ; il s'agit d'un élan de quinze ans mort naturellement dans le centre du pays, à 50 kilomètres de la frontière russe. Selon le ministère finlandais de l'agriculture il serait mort de la forme norvégienne de la CWD et non de la forme américaine ; Par précaution, le pays stoppe toute exportation de cervidés vivants par la Finlande[17],[18],[19].
En Europe, l'élan se rencontre actuellement en grand nombre dans toute la Norvège, la Suède, la Finlande, la Lettonie, l'Estonie, la Pologne, avec des populations plus modestes dans le sud de la République tchèque, le Bélarus et le nord de l'Ukraine. Ils sont également répandus à travers la Russie, par les frontières avec la Finlande, au sud vers la frontière avec l'Estonie, le Belarus et l'Ukraine et s'étendent très loin vers l'est, jusqu'au fleuve Ienisseï en Sibérie. L'élan européen est présent dans la plupart des régions tempérées, avec un habitat approprié, sur le continent et même en Écosse, depuis la fin de la dernière période glaciaire, car l'Europe avait un mélange de forêt boréale tempérée et de forêt caduque. À l'époque de l'Antiquité classique, l'espèce était certainement florissante en Gaule et en Germanie, comme il apparaît dans les récits militaires et de chasse de l'époque. Cependant, au fur et à mesure que l'époque romaine s'évanouit au Moyen Âge, l'animal disparait lentement : peu après le règne de Charlemagne, l'élan disparait de France, où son aire de répartition s'étendait de la Normandie au nord jusqu'aux Pyrénées au sud. Plus à l'est, il survit en Alsace et aux Pays-Bas, jusqu'au IXe siècle, lorsque les marais de ce pays furent asséchés et que les forêts furent défrichées pour les terres féodales. Il disparait de la Suisse, en l'an 1000, de la République tchèque occidentale, en 1300, du Mecklembourg en Allemagne, vers 1600, de la Hongrie et du Caucase, depuis les XVIIIe et XIXe siècles, respectivement.
Au début du XXe siècle, les toutes dernières forteresses de l'élan européen semblaient se trouver dans les régions de Fennoscandie et dans des parcelles de la Russie, avec quelques migrants trouvés dans ce qui est maintenant l'Estonie et la Lituanie. L'URSS et la Pologne sont parvenues à restaurer des parties de l'aire de répartition à l'intérieur de leurs frontières (comme la réintroduction en 1951 dans le parc national de Kampinos et la réintroduction ultérieure en Biélorussie en 1958), mais les complications politiques ont limité la possibilité de la réintroduire à d'autres parties de son aire de répartition. Les tentatives, en 1930 et 1967, dans les marais au nord de Berlin ont échoué. Actuellement en Pologne, des populations sont signalées dans la vallée de la rivière Biebrza, à Kampinos et dans la forêt de Biebrza. Il a migré dans d'autres parties de l'Europe de l'Est et a été repéré en Allemagne de l'Est et du Sud. Incapable jusqu' à présent de recoloniser ces zones par dispersion naturelle à partir des populations d'origine en Pologne, au Bélarus, en Ukraine, en République tchèque et en Slovaquie, il semble qu'elle réussisse davantage à migrer vers le sud dans le Caucase. Il figure à l'annexe III de la Convention de Berne.
En 2008, deux élans ont été réintroduits dans les Highlands écossais dans la réserve naturelle d'Alladale (en).
Les populations d'élans d'Asie de l'Est se limitent principalement au territoire de la Fédération de Russie, avec des populations beaucoup plus petites en Mongolie et dans le nord-est de la Chine. Les populations d'élans sont relativement stables en Sibérie et croissantes dans la péninsule du Kamtchatka. En Mongolie et en Chine, où le braconnage a fait des ravages sur les élans, les conduisant à disparaître, ils sont protégés, mais la mise en application de la politique de protection est faible et la demande de médicaments traditionnels dérivés des cerfs est élevée. En 1978, le département régional de chasse a transporté 45 jeunes élans au centre du Kamchatka. Ces élans ont été ramenés de Tchoukotka, où se trouve le plus gros élan de la planète. Le Kamchatka est maintenant régulièrement responsable du plus gros trophée d'élans abattu au monde chaque saison. Comme il s'agit d'un milieu fertile pour l'élan, avec un climat plus doux, moins de neige et une abondance de nourriture, l'élan s'est rapidement reproduit et s'est établi le long de la vallée du fleuve Kamchatka et de nombreuses régions environnantes. Au cours des 20 dernières années, la population a augmenté à plus de 2 900 animaux.
La taille de l'élan varie. Selon la règle de Bergmann, la population du sud (A. a. cameloides) est généralement plus petite, tandis que l'élan du nord et du nord-est (A. a. burulin) peut égaler les tailles imposantes de l'élan d'Alaska (A. a. gigas) et est prisé par les chasseurs de trophées.
En 1900, une tentative d'introduction de l'élan dans la région d'Hokitika échoue. Puis, en 1910, dix élans (quatre mâles et six femelles) furent introduits dans le Fiordland. Cette zone est considérée comme un habitat sauvage, et le faible nombre d'observations et de morts qui s'est ensuivi a entraîné une certaine présomption d'échec de cette population. La dernière observation avérée d'un élan en Nouvelle-Zélande remonte à 1952. Cependant, un bois d'élan a été trouvé en 1972 et des tests ADN ont montré que les poils prélevés en 2002 provenaient d'un élan. Des recherches approfondies ont été effectuées et bien que les caméras automatisées n'aient pas réussi à capturer les photographies, on a vu des traces de taches de litière, de broutage et de marques de bois de cervidés.
Selon Catalogue of Life (24 novembre 2017)[29] :
Selon Mammal Species of the World (version 3, 2005) (24 novembre 2017)[30] :
Selon NCBI (24 novembre 2017)[31] :
Élan, Orignal
Alces alces, aussi connu sous le nom d'élan (en Eurasie) ou orignal (en Amérique du Nord), est une espèce de mammifères de la famille des Cervidae. Le genre Alces est parfois considérée comme étant monotypique, mais certains auteurs considèrent parfois les populations d'Amérique du Nord et de l'Est de l'Asie comme étant des espèces distinctes à savoir Alces americanus et Alces alces. L'orignal se distingue par les bois larges et plats, ou palmés, des mâles. Les autres membres de la famille ont des bois avec une forme dendritique. L'orignal habite principalement dans les forêts boréales et les forêts tempérées de feuillus et les forêts mixtes de l'hémisphère Nord, dans les climats tempérés à subarctiques. La chasse et les autres activités humaines ont entraîné une réduction de la taille de l'aire de répartition de l'orignal, au fil du temps. Les orignaux ont été réintroduits dans certains de leurs anciens habitats. À l'heure actuelle, la plupart des orignaux se trouvent au Canada, en Alaska, en Nouvelle-Angleterre, dans les États baltes, en Fennoscandie et en Russie. Leur régime alimentaire est composé de végétation terrestre et aquatique. Les prédateurs les plus communs de l'orignal sont le loup gris, l'ours et les humains. Contrairement à la plupart des autres espèces de cerfs, l'orignal est un animal solitaire et ne forme pas de troupeau. Bien qu'il soit généralement lent et sédentaire, l'orignal peut devenir agressif et se déplacer rapidement s'il est en colère ou surpris. Sa saison d'accouplement, à l'automne, se caractérise par des combats énergiques entre mâles qui se disputent une femelle.
O alce ou ante (Alces alces) é o máis grande dos cérvidos. Pode chegar ata 2 m de altura e 800 kg de peso. A cor vai do castaño grisallo ao negro; a cor do fociño e as patas é máis clara. Os machos distínguense doutros cérvidos polos seus grandes cornos en forma de pa e ramiformes. Aliméntase de follas e gromos novos, sobre todo de bidueiros e sabugueiros, e plantas acuáticas no verán. No inverno comendo cortizas de árbores e raíces. Pasa gran parte do tempo preto ou dentro da auga e é un bo nadador. Habita en América do Norte, Escandinavia, Rusia e Siberia. En Europa estivo en risco de se extinguir, pero na actualidade está a se expandir de novo.
O alce ou ante (Alces alces) é o máis grande dos cérvidos. Pode chegar ata 2 m de altura e 800 kg de peso. A cor vai do castaño grisallo ao negro; a cor do fociño e as patas é máis clara. Os machos distínguense doutros cérvidos polos seus grandes cornos en forma de pa e ramiformes. Aliméntase de follas e gromos novos, sobre todo de bidueiros e sabugueiros, e plantas acuáticas no verán. No inverno comendo cortizas de árbores e raíces. Pasa gran parte do tempo preto ou dentro da auga e é un bo nadador. Habita en América do Norte, Escandinavia, Rusia e Siberia. En Europa estivo en risco de se extinguir, pero na actualidade está a se expandir de novo.
Los (lat. Alces) su najveće živuće vrsta jelena, visoki do 2 m u visini ramena i teški do 800 kg. Naseljava Kanadu, Aljasku, Skandinaviju i sjeverne dijelove Rusije, Mongolije, Mandžurije i SAD-a.
Losovi žive u tajgama i miješanim listopadnim šumama sjeverne polutke gdje prevladava subarktička klima. U Europi naseljavaju skandinavske zemlje, veliki dio Rusije, sibirsku tundru i pribaltičke regije. Na jugu Azije se prostiru do sjeverne Mongolije i sjeveroistočne Kine. U Rusiji živi oko 730.000 jedinki, što predstavlja polovicu ukupne svjetske populacije. U Sjevernoj Americi naseljavaju Aljasku, većinu Kanade i sjeveroistok SAD-a, točnije Novu Englesku. Deset losova je preseljeno u regiju Fyordland na Novom Zelandu 1910. godine, ali nijedan nije preživio.
Los ima duge i vitke noge, krupnu glavnu, te mesnatu i izduženu njušku. Mužjaci su prepoznatljivi po svojim pljosnatim i žličastim rogovima, te posjeduju neku vrstu kese koja visi ispod vrata (tzv. „zvono”). Zubi su slični zubima ostalih preživača, s tri kutnjaka i tri pretkutnjaka na obje strane donje vilice, te s četiri prednja zuba od kojih je jedan prerastao u očnjak. U gornjoj vilici nema zuba, samo rožnatu prevlaku o koju se hrana žvaće i preživa.
Mužjak losa obično teži između 540-720 kilograma, dok su ženke sitnije i teže oko 400 kilograma. U razini ramena su visoki od 1,9 do 2 metra. Telad su po rođenju teška oko 15 kilograma, ali veoma brzo rastu.
Samo mužjaci posjeduju rogove koji su teški do 20 kilograma, a razmak između njihovih vrhova obično iznosi 160 centimetara. Rogovi su plosnati i žličasti s do 30 šiljaka. Mužjak losa poslije parenja obično odbacuje svoje rogove radi očuvanja energije za predstojeću zimu. Rogovi mu opet izrastu u proljeće, za što je potrebno od tri do pet mjeseci. Njihovi rogovi su jedni od najbrže rastućih organa na svijetu. Dok rastu, rogovi imaju sloj kože koja se izgubi kada potpuno izrastu.
Sjevernoamerički losovi su nešto krupniji od europskih, a kod najvećih, aljaskih losova, razmak između rogova je obično 1,8 metara. God. 1897., na Aljaski je pronađen los koji do današnjeg dana drži rekord najvećeg jelena na svetu (ne računajući izumrle vrste). Bio je to mužjak visok 2,34 metra i težak 825 kilograma; imao je ogromne rogove promjera od čak 199 centimetara.
Losovi su preživači i hrane se prije svega mladicama trave, lišćem vrbe i breze, podvodnom vegetacijom, a zimi korom drveta i otpalim orasima sa šumskog drveća. Zbog svojih dugih nogu moraju leći na koljena ili ući u vodu kako bi se hranili. Pošto nastanjuju vlažne oblasti i močvare, često se mogu vidjeti kako prelaze rijeku ili jezero u potrazi za vodenim biljem (kao što je Arnicus brucitus). Pod vodom mogu da zadrže dah i do jedne minute, a mogu preplivati 19 km za dva sata brzinom od 10 km/h.
Obično se kreću u kasu geganjem, ali ako bježe od grabežljivaca razviju brzinu od oko 55 kilometara na sat.
Rod Alces za kojega se prije smatral oda se sastoji od samo jedne vrste sa nekoliko podvrsta danas je podijeljen na dvije vrste, sa ukupno 4 podvrste, svaka po dvije[1], to su
Los (lat. Alces) su najveće živuće vrsta jelena, visoki do 2 m u visini ramena i teški do 800 kg. Naseljava Kanadu, Aljasku, Skandinaviju i sjeverne dijelove Rusije, Mongolije, Mandžurije i SAD-a.
Rusa besar (Alces alces) merupakan salah satu spesies rusa yang hidup di hutan boreal dan daun lebar campuran sedang, dari Norwegia sampai Kanada sepanjang arah ke timur. Rusa besar merupakan rusa yang berukuran paling besar dan paling khas bila dilihat dari tandungnya yang palmate, sementara spesies yang lain berbentuk seperti ranting. Rusa besar yang tumbuh dewasa jarang memiliki musuh, namun sekawanan serigala masih dapat menunjukkan ancaman, khususnya pada betina dengan anaknya.
Rusa besar (Alces alces) merupakan salah satu spesies rusa yang hidup di hutan boreal dan daun lebar campuran sedang, dari Norwegia sampai Kanada sepanjang arah ke timur. Rusa besar merupakan rusa yang berukuran paling besar dan paling khas bila dilihat dari tandungnya yang palmate, sementara spesies yang lain berbentuk seperti ranting. Rusa besar yang tumbuh dewasa jarang memiliki musuh, namun sekawanan serigala masih dapat menunjukkan ancaman, khususnya pada betina dengan anaknya.
Elgur (fræðiheiti: Alces alces) er stórt hjartardýr sem lifir í skógum um allt norðurhvelið, frá Noregi til Kanada. Elgurinn er stærsta hjartardýrið og er einkennisdýr í mörgum norðlægum héruðum í Noregi, Svíþjóð, Rússlandi, Bandaríkjunum (Alaska) og Kanada. Þeir lifa einkum á laufi birkis og víðis, smágreinum, könglum og trjáberki en geta ekki bitið gras eða mosa á jörðu niðri vegna þess hve þeir eru hálsstuttir.
L'alce (Alces alces, Linnaeus, 1758) è il più grande cervide esistente e si distingue dagli altri membri della stessa famiglia per la forma dei palchi, chiamate comunemente ma erroneamente "corna", dei maschi. Queste salgono come raggi cilindrici su ogni lato, proiettati ad angolo retto dalla linea mediana del cranio, e si dividono a forchetta dopo breve distanza. La punta inferiore della forchetta può essere semplice oppure divisa in due o tre protuberanze talvolta appiattite.
Il nome latino alces, da cui il nome volgare in italiano alce, ha un'antica origine indoeuropea ed è la stessa parola dell'inglese britannico elk e del tedesco Elch.
In inglese americano elk indica invece il wapiti (Cervus elaphus canadensis), mentre per l'alce si usa il termine moose che si ritiene derivi dal vocabolo mus della famiglia linguistica algonchina. Questa diversità tra le due forme della lingua inglese risulta spesso in traduzioni errate. Per esempio, il famoso capo e mistico Lakota Black Elk viene tradotto Alce Nero, mentre dovrebbe essere tradotto Cervo Nero.
La lunghezza delle zampe conferisce all'alce un aspetto decisamente goffo. Il muso è lungo e carnoso e ha solo una piccola area glabra sotto le narici; i maschi posseggono una particolare sacca che pende dal collo, nota come "campana".
A causa del corto collo, l'alce non è in grado di pascolare e il suo principale nutrimento consiste in germogli e foglie di salice e betulla, nonché di piante acquatiche come Arnicus brucitus. Questi ruminanti si trovano spesso a cibarsi nelle terre umide delle aree temperate.
I maschi dell'alce hanno un peso medio di oltre 550 kg e le femmine superano spesso i 400 kg. I piccoli pesano circa 15 kg alla nascita e aumentano velocemente di taglia. L'altezza al garrese varia generalmente dai 2,1 ai 2,3 m. Solo i maschi hanno i palchi, con ampiezza media di 160 cm e peso sui 20 kg, con forma palmata e appiattita, spesso orlata.
Un alce dell'Alaska scoperto nel 1897 detiene il record come cervide moderno più grande; si trattava di un maschio di 2,34 m d'altezza e con un peso di 816 kg. I suoi palchi avevano un'apertura di 199 cm.
Nella sottospecie propria della Siberia orientale (Alces alces bedfordiae) la divisione posteriore della forchetta principale si suddivide a sua volta in tre protuberanze, senza appiattimento. Invece nell'alce comune (Alces alces alces) questa ramificazione si espande in un'ampia struttura palmata con un largo ramo alla base e un certo numero di seghettature minori sul bordo libero.
Tuttavia esiste una variante scandinava dell'alce comune in cui i palchi sono più semplici e ricordano quelli della sottospecie siberiana.
I palchi palmati appaiono più marcati nella sottospecie nordamericana (Alces alces americanus) che non in quella scandinava. La sottospecie più grande è quella dell'Alaska (Alces alces gigas) che raggiunge mediamente una altezza di 210 cm al garrese e un'ampiezza dei palchi di 180 cm.
L'alce è distribuito esclusivamente nell'emisfero boreale, essenzialmente legato alle foreste fredde o temperato-fredde. Il taglio progressivo delle foreste del nord ha ampliato verso settentrione la zona del cervo dalla coda bianca. Nei punti di sovrapposizione delle aree dei due animali l'alce è soggetto ai parassiti del cervo, come il verme cerebrale, il Parelaphostrongylus tenuis e il Dermacentor albipictus, che possono essere fatali alla popolazione di alci.
Benché generalmente timidi, i maschi divengono intraprendenti nella stagione dell'accoppiamento quando le femmine lanciano forti richiami spesso scambiati per muggiti bovini; in questa stagione i maschi lottano, usando sia i palchi sia gli zoccoli. Fra maschi sono piuttosto frequenti violenti scontri a "cornate". Il Presidente degli USA Theodore Roosevelt si riferiva a questo comportamento quando diceva «Sono forte come un alce». A causa di questa frase il Progressive Party, il partito di Roosevelt, divenne famoso come "Il Partito dell'Alce".
Il passo tipico dell'alce è un trotto strascicato, ma se incitato l'alce può trasformarlo in un galoppo. La femmina dà alla luce uno o due piccoli alla volta, non pezzati.
Nel Nordamerica durante l'inverno un maschio e diverse femmine formano talvolta il cosiddetto "recinto dell'alce", calpestando la neve per mantenerlo sgombro.
Grazie alle grandi dimensioni e alla stazza enorme (in più il maschio ha dei Palchi letali) l'alce adulto è praticamente una preda pericolosa anche per i predatori più grossi e più pericolosi (un suo calcio ben dato può addirittura rompere il cranio di un Orso bruno): gli unici animali in grado di uccidere un alce adulto anche singolarmente sono la Tigre siberiana, l'Orso bruno, l'Orso nero americano, l'Orso polare, il Puma nordamericano (se sono massimo esemplari il cui peso può essere sopraffatto dal felino), il Leopardo dell'amur (stessa cosa del Puma) e il Ghiottone, (tuttavia mentre la prima è meno selettiva, di solito gli altri 4 puntano ai cuccioli, alcune volte anche a femmine adulte e in casi eccezionali pure i maschi adulti ma in genere cacciano individui vecchi, malati etc,.. Insomma esemplari in cattive condizioni e anche in rarissimi casi un esemplare adulto sano). L Orca assassina è uno dei 2 predatori marini del Cervide (perché è noto che predano gli Alci mentre nuotano tra le isole al di fuori della costa nord-occidentale Americana), l altro è lo Squalo della Groenlandia, dove registrarono un caso di predazione sull Alce.
I Lupi in genere cacciando in branco riescono ad avere la meglio sul grande erbivoro, comunque anche i lupi preferiscono cacciare i cuccioli, molto più facili da uccidere, stesso discorso per i Coyote.
Nel Parco nazionale di Isle Royale è stata oggetto di lunghi studi l'interazione dell'alce con i Lupi.[2]
La femmina di alce è l'animale che uccide più persone in Canada, molte più di quante non ne uccida il grizzly nordamericano.[3] Questi grandi animali sono molto protettivi nei confronti dei piccoli, quindi le femmine vanno avvicinate con estrema cautela. In inverno si vedono spesso gli alci nei fossi ai bordi delle strade mentre mangiano il sale sparso per sciogliere la neve. Questo minerale fornisce i necessari elettroliti, come il sodio, che mancano nella loro dieta invernale. Infatti la loro dieta prevede un'integrazione di piante terrestri, più nutrienti ma povere di sodio, con piante acquatiche che viceversa sono più ricche di questo elemento, ma meno nutrienti. D'inverno i laghi gelati non lasciano loro alternativa che leccare il sale usato come antigelo per le strade e ciò compromette seriamente la sicurezza stradale: la struttura corporea dell'alce, un corpo massiccio sospeso su gambe lunghe ed esili, rende l'alce particolarmente pericoloso se colpito da un veicolo. Gli incidenti sono spesso fatali, sia per l'animale sia per il guidatore.
Per questa ragione in Scandinavia è stato sviluppato il cosiddetto "test dell'alce" che verifica la capacità di un'auto di tenere la traiettoria dopo una violenta sterzata per schivare un ostacolo improvviso, come può essere appunto un alce.
Nella cultura occidentale l'alce è spesso considerato un animale solitario, tranquillo. Un esempio è Bullwinkle, protagonista di un famoso cartone animato statunitense.
L'alce (Alces alces, Linnaeus, 1758) è il più grande cervide esistente e si distingue dagli altri membri della stessa famiglia per la forma dei palchi, chiamate comunemente ma erroneamente "corna", dei maschi. Queste salgono come raggi cilindrici su ogni lato, proiettati ad angolo retto dalla linea mediana del cranio, e si dividono a forchetta dopo breve distanza. La punta inferiore della forchetta può essere semplice oppure divisa in due o tre protuberanze talvolta appiattite.
Alces alces[1] (-is, m.) est sola generis Alcis[2] species et maxima familiae cervidarum species. Alces palmatis marium cornibus distinguuntur. Ei usitate in borealibus et mixtis deciduisque hemisphaerii borealis (Eurasiae et Americae) silvis et climatibus temperatis ad subarcticas habitant.
Alces alces (-is, m.) est sola generis Alcis species et maxima familiae cervidarum species. Alces palmatis marium cornibus distinguuntur. Ei usitate in borealibus et mixtis deciduisque hemisphaerii borealis (Eurasiae et Americae) silvis et climatibus temperatis ad subarcticas habitant.
Kitos reikšmės – Briedis (reikšmės).
Briedis (lot. Alces alces) – stambus elninių (Cervidae) šeimos žinduolis.
Nugara, šonai ir krūtinė vasarą tamsiai rudos spalvos, papilvė, apatinė ir vidinė kojų dalys baltos. Žiemą kailis truputį šviesesnis, pilkšvesnis. Snukis kuprotas. Pasmakrėje kabo 20–30 cm ilgio, apaugusi ilgais plaukais odos raukšlė – „barzda“, kuri briedžiui senstant mažėja.
Patinai sveria daugiau kaip 550 kg, patelės apie 400 kg. Patino kūno ilgis 210–273 cm, patelės 206–250 cm, aukštis ties gogu: patino – 160–206 cm, patelės – 159–192 cm.
Būna dviejų tipų: mentėti ir šakoti. Auga pakrypę į galvos šonus (elnių ir stirnų ragai auga statmenai kaktikauliui).
Jaunikliui patinui ketvirtą ar penktą mėnesį pradeda augti ragų kelmeliai, o pirmieji ragai – kitų metų balandžio-gegužės mėnesiais. Suaugę patinai ragus meta spalio, lapkričio ar gruodžio mėnesiais. Kitų metų ragai pradeda augti vasario-kovo pabaigoje-balandžio mėnesį, o nusitrina rugpjūčio mėnesį. Jaunesni, seni ir sergantys briedžiai ragus meta gruodžio-sausio, o kartais tik vasario mėnesį. Gražiausius, geriausiai išsivysčiusius ragus turi 8-10 metų patinai. Briedžių ragai būna mentėti, siauramenčiai ir šakoti. Jų svoris – iki 15 kg.
Vasarą gyvena lapuočių ir mišriuose miškuose, žiemą dažniausiai pušynuose. Veiklus ištisus metus. Briedis remiasi dviem pirštais, antros poros pirštų atspaudus galima rasti tik sniege, purioje, klampioje durpinėje dirvoje arba briedžiams šuoliuojant. Nors briedis stambus, tačiau labai judrus žvėris ir labai pasitikintis aplinkiniais, dėl to lengvai nušaunamas, ypač dabartinių gerai ginkluotų brakonierių. Žiemą briedžiai gyvena mišriais pulkais.
Poruojasi rugpjūčio pabaigoje-spalio pradžioje. Nėštumas – 7,5-8 mėnesiai. Jauniklius (1-2, kartais 3) atsiveda gegužės-balandžio mėnesiais. Jaunikliai oranžiškai rudos spalvos, labai ilgomis kojomis, pirmomis dienomis silpnokai vaikšto. Pienu maitinami apie 3,5-4 mėnesius, žolę pradeda ėsti jau kelių dienų amžiaus.
Briedis neblogai plaukia.
Minta augaliniu maistu: medžių šakomis, lapais, žieve, pumpurais bei žolėmis. Mėgstamiausias maistas - poliarinis gluosnis ir Aliaskos gluosnis.[1] Taip pat grybais. Žiemą, susitelkę pušų jaunuolynuose, nukandžioja ištisus pušelių plotus. Per parą suėda iki 13 kg pašarų.
Gyvena apie 20-25 metus.
Gamtoje priešų beveik neturi, bet dažnai nukenčia nuo brakonierių ir žūsta keliuose.
Puošnus ir įdomus gyvūnas, daugeliui asocijuojasi su didelėmis gūdžiomis giriomis, plačiomis pelkėmis. Numesti ragai tinka papuošalams, sagoms, įrankių kotams, baldams gaminti.
Lietuvoje paplitęs europinis briedis (Alces alces alces). Apyretis. Oficialiai 2006 m. jų buvo apie 4200. Gyvena lapuočių ir mišriuose miškuose, pelkėse, žiemą – pušų jaunuolynuose. Vasarą maitinasi žole, žiemą – krūmų, medžių žieve. [2]
Medžiojamasis gyvūnas. Lietuvoje per 2005–2006 m. medžioklės sezoną sumedžiota 112 briedžių. Patinus leidžiama medžioti nuo rugsėjo 1 d. iki gruodžio 15 d., antramečius patinus nuo rugsėjo 1 d. iki vasario 1 d., pateles nuo spalio 1 d. iki lapkričio 15 d. ir jauniklius nuo spalio 1 d. iki vasario 1d.
Lietuvoje žodis Briedis yra vyriška pavardė.
Briedis kaip simbolis naudojamas Lietuvos ir kitų šalių heraldikoje.
A. Navasaitis, K. Pėtelis „Medžioklė“. – ISBN 9986-756-38-3
Kęstutis Čepėnas. Briedis. Girių karalius. Kaunas: Lututė, 2014. – 168 p. – ISBN: 978-9955-37-164-9
Kitos reikšmės – Briedis (reikšmės). Briedis (lot. Alces alces) – stambus elninių (Cervidae) šeimos žinduolis.
Alnis (Alces alces) ir liela auguma dzīvnieks, kas pieder pārnadžu kārtas (Ruminantia) briežu dzimtai (Cervidae). Alnis ir vienīgā suga aļņu ģintī (Alces).
Alnis mājo ziemeļu puslodes mērenā klimata un subarktiskajos mežos. Tas ir sastopams ASV, Kanādā un Eirāzijā. Eiropā mūsdienās tas sastopams tikai Skandināvijā un Austrumeiropā. Vistālāk uz dienvidiem dzīvo Čehijas, Slovākijas, Ukrainas un Kaukāza populācijas. Latvijā alnis mājo jau izsenis, un to skaits mūsdienās Latvijā ir apmēram 21 000.[1] Eiropā un Latvijā ir sastopama aļņa nominālpasuga — Alces alces alces.
Latvijas Dabas muzejs alni ir izraudzījies par 2019. gada dzīvnieku Latvijā.[2]
Alnis ir lielākais briežu dzimtas dzīvnieks. Vidējais aļņa augstums skaustā ir 1,8—2,1 m.[3] Tēviņa svars ir 380—720 kg, mātītes 270–360 kg.[4] Vislielākais alnis ir Aļaskas aļņu pasuga (A. a. gigas), kas skaustā ir augstāks par 2,1 metru, ragu platums ir 1,8 m un tā vidējais svars 634 kg tēviņiem un 478 kg mātītēm.[5] Lielākais nomedītais Aļaskas alnis svēra 820 kg, un tā augstums skaustā bija 235 cm.[6] Alni augumā var salīdzināt ar izmirušo Īrijas staltbriedi, kas ir bijis vislielākais briežu dzimtas dzīvnieks, kāds jebkad ir dzīvojis.[7] Alnis ir otrais lielākais sauszemes dzīvnieks Ziemeļamerikā un Eiropā, atpaliekot augumā tikai no sumbra. Alņa augstumu skaustā nodrošina tā ļoti garās kājas, īpaši garas ir priekškājas.[1]
Aļņa apspalvojums pamatā ir tumši brūnā krāsā, tā vēders un purns ir gaiši, bet kāju iekšpuses baltas. Uz kakla un skausta alnim ir raksturīgs pagarināts matojums – krēpes, bet pakaklē bārda. Tam ir garš augšžoklis un gara augšlūpa, kā arī garas, kustīgas ausis.
Alnim kā briežu dzimtas dzīvniekam nav augšējo priekšzobu, toties apakšžoklī tam ir 8 asi priekšzobi. Tam ir arī asa mēle, lūpas un smaganas. Alnim ir 6 pāri dzerokļu un 6 pāri priekšdzerokļu, ar kuriem šķiedrvielām bagātā barība tiek rūpīgi sakošļāta.
Alnim kā jau lielākajam briežu dzimtas dzīvniekam ir arī lielākie ragi. Vidēji ragu platums ir 1,2—1,5 metri, bet pieauguša tēviņa ragi var svērt 15 un vairāk kilogramus. Maksimālā lieluma ragi veidojas 12—13 gadu vecumā.[1] Ragi aug tikai tēviņiem. Tomēr reizēm ļoti retos gadījumos arī mātītei izaug ragi. Šis fenomens saistīts ar izjauktu hormonu līdzsvaru.[8] Salīdzinot ar citiem briežu dzimtas tēviņiem, aļņiem raga kauls aug saplacinātā, lāpstveida formā un sadalās divos vai trijos žuburos. Piedevām pirmie žuburi, kas tuvāk pie pieres, ir veidoti no cilindriskas formas raga kaula.
Pieauguši tēviņi ragus nomet uzreiz pēc riesta, tādējādi uzkrājot enerģiju ziemai. Jauniem tēviņiem ragi saglabājas visu ziemu. Pavasarī ir izauguši atkal jauni ragi. Paiet 3—5 mēneši līdz ragi ir pilnībā izveidojušies, tādējādi tie ir viens no ātrāk augošajiem aļņu orgāniem. Kamēr ragi nav nobrieduši, tos klāj samtaina āda, kas tiek noberzēta, kad ragi ir kļuvuši cieti. Jau pirmajā dzīves gadā topošajam bullītim izveidojas pūkaini, asinsvadiem bagātīgi caurausti puniem līdzīgi izaugumi – ragu aizmetņi. Pirmie ragi parādās otrā gada pavasarī.[1]
Ja aļņa bullis kādu iemeslu dēļ tiek kastrēts (nelaimes gadījums vai ķīmiska saindēšanās), tad tas diezgan ātri pēc kastrācijas nomet ragus. Un uzreiz pēc tam audzē jaunus ragus, kas izaug deformēti, zaudējuši klasisko aļņa ragu formu. Šie ragi kastrātam paliek uz visu viņa mūžu. Ziemeļamerikas indiāņi šādus dīvainus aļņa ragus sauc par "velna ragiem". Indiāņu folklorā ir vairāki mīti un leģendas, kas saistītas ar velna ragiem.[9]
Alnis ir lielisks peldētājs, un tā garās kājas ļauj tam iebrist diezgan dziļi ūdenī pēc iemīļotiem ūdensaugiem. Vasarā karstā laikā alnis brien ūdenī ne tikai, lai ēstu ūdensaugus, bet, lai peldētos vai vienkārši stāvētu, atvēsinoties vai paglābjoties no knišļiem. Alnis vienmēr cenšas uzturēties ūdenstilpju tuvumā, īpaši vasaras sezonā.
Alnis pamatā ir dienas dzīvnieks. Tas ir vientuļnieks un ciešas saites veidojas tikai starp māti un tās mazuli. Tomēr reizēm riesta laikā aļņi barojoties uzturas nelielā attālumā viens no otra.
Parasti alnis pret cilvēku nav agresīvs, bet, ja to izbiedē vai nokaitina, tas var kļūt agresīvs un neparedzams. Statistikas dati liecina, ka aļņa uzbrukumi cilvēkam notiek biežāk nekā lāča vai vilka, tomēr tie parasti paliek bez nopietnām sekām. Alni īpaši var izaicināt cilvēki ar suņiem, kā arī cilvēkiem ir bīstams alnis, kurš ir pieradis saņemt no cilvēkiem kārumus. Nesaņemot ierasto cienastu, tas var kļūt ļoti agresīvs. Arī riesta laikā alņi ir agresīvāki kā pārējā gada laikā, jo tēviņiem šajā laikā ir ļoti augsts testosterona līmenis. Toties vasaras sākumā pēc mazuļu piedzimšanas agresīvas kļūst mātītes, kas sargā savus mazuļus, īpaši, ja cilvēks iegadās starp alnēnu un māti. Tomēr visbiežāk alnis, ieraugot cilvēku, no tā bēgs, bet cilvēkam būtu jārespektē tik liels dzīvnieks un jāsaglabā droša distance.[10]
Pieaugušam alnim ir ļoti maz ienaidnieku, bet vilku bars joprojām to var nomedīt, īpaši mātītes ar mazuļiem.[11] Aļņus medī arī Amūras tīģeris[12] un brūnais lācis,[5] tomēr lācis izvairās no saķeršanās ar pieaugušu alni. Tas mēdz uzbrukt jauniem aļņiem vai atņemt medījumu vilkiem.[13] Daudzus mazuļus vasaras sākumā nomedī Amerikas melnie lāči un puma.[14][15] Aļņiem jūrā uzbrūk zobenvalis (Orcinus orca), jo Ziemeļamerikas ziemeļrietumu okeāna piekrastē aļņi mēdz pārpeldēt no vienas salas uz otru.
Alnis ir zālēdājs un barojas ar dažādiem augiem un augļiem. Tas apēd lielu daudzumu dažādu ziedošo augu, kas nav stiebrzāles, jaunus koku un krūmu dzinumus, atvases un lapas. Īpaši alnim garšo kārklu, vītolu, apses, kļavu un bērzu atvases. Katru dienu alnis apēd lielu daudzumu ūdensaugu, apmēram pusi no dienas nepieciešamās devas.[16] Iecienīti ūdensaugi ir ūdensrozes un elodejas.[17] Ziemā alni bieži var redzēt uz ceļa, jo tas laiza no ceļa sāli.[18] Alnis, kas sver 360 kg, katru dienu apēd 32 kg barības.[16]
Riests aļņiem ir no septembra līdz oktobrim. Tēviņiem ir poligāmas attiecības, un tas cenšas sapāroties ar vairākām mātītēm. Šajā laikā abi dzimumi cenšas viens otru sasaukt. Šādu saucienu var dzirdēt apmēram 500 metru attālumā.[19] Tēviņi savā starpā cīnās, lai iegūtu mātītes labvēlību. Reizēm tēviņi tikai draud viens otram, un mazākais uzreiz bez cīņas atkāpjas, bet reizēm uzsākas cīņa ar ragiem, cenšoties pierādīt savu spēku. Pēc sapārošanās tēviņš un mātīte uzreiz izšķiras, par mazuļiem rūpējas tikai māte.[1]
Grūsnības periods ilgst 8 mēnešus. Parasti piedzimst viens alnēns, bet reizēm divi.[20] Mazuļi dzimst maijā vai jūnijā. Tikko dzimušiem alnēniem ir sarkanbrūns kažoks. Mazuļi paliek kopā ar māti līdz nākamajā gadā piedzimst jaunie alnēni.
Vidējais aļņa dzīves ilgums ir 15—25 gadi.
Eiropas alu zīmējumos ir attēlots kā cilvēks medī aļņus, kas liecina, ka tie ir medīti kopš akmens laikmeta. Zviedrijā senas apmetnes arhioloģiskajos izrakumos ir atrasti aļņa ragi, kas ir apmēram 8000 gadus veci. Skandiāvijā aļņus medīja, izrokot vairākas dziļas bedres vienu aiz otras aļņu ceļos. Reizēm tika izbūvētas arī koka sētas, kas aizvadīja aļņus uz lamatām. Bedres pamata laukums bija 4 x 7 metri, bet dziļums 2 m. Bedre tika nosegta ar zariem un lapām. Tās malas tika noklātas ar koka dēļiem, lai iekritušais alnis nevarētu izkāpt laukā. Šāda senākā zināmā lamatu sistēma ir atklāta Norvēģijā, bedres ir apmēram 5700 gadus vecas. Lamatu sistēma aļņu medībām Skandināvijā tika lietota līdz 19. gadsimtam, lai gan jau 16. gadsimtā Norvēģijas karalis centās ierobežot medības, izmantojot bedres.
Pirmajā un Otrajā pasaules karā, aļņi gandrīz tika iznīcināti, tos galvenokārt medīja gaļas un ādas ieguvei. No ādas tika darināts zamša apģērbs armijai.[1]
Aļņus medī joprojām arī mūsdienās visās valstīs, kurās tas dzīvo. Tā gaļa tiek salīdzināta ar liellopa gaļu, atzīmējot, ka tā ir aromātiskāka un tās garša bagātāka. Tai ir maz tauku, olbaltumvielu daudzums ir līdzīgs kā liellopa un brieža gaļai.[21] Somijas aļņiem aknās un nierēs ir augsts kadmija līmenis, līdz ar to Somijā ir aizliegts pārtikā lietot šos orgānus no aļņiem, kas vecāki par vienu gadu. Kadmija līmenis kopumā ir augsts visa veida aļņa gaļā, bet tas nav bīstams. Ēdot aļņa gaļu cilvēks uzņem nedaudz vairāk kadmija dienas normu, tomēr aknas un nieres ir bīstamas un var izraisīt dažādas saslimšanas.[22]
Alnim ir 6 pasugas:
Alnis (Alces alces) ir liela auguma dzīvnieks, kas pieder pārnadžu kārtas (Ruminantia) briežu dzimtai (Cervidae). Alnis ir vienīgā suga aļņu ģintī (Alces).
Alnis mājo ziemeļu puslodes mērenā klimata un subarktiskajos mežos. Tas ir sastopams ASV, Kanādā un Eirāzijā. Eiropā mūsdienās tas sastopams tikai Skandināvijā un Austrumeiropā. Vistālāk uz dienvidiem dzīvo Čehijas, Slovākijas, Ukrainas un Kaukāza populācijas. Latvijā alnis mājo jau izsenis, un to skaits mūsdienās Latvijā ir apmēram 21 000. Eiropā un Latvijā ir sastopama aļņa nominālpasuga — Alces alces alces.
Latvijas Dabas muzejs alni ir izraudzījies par 2019. gada dzīvnieku Latvijā.
Moose (Amerika Utara) atau Moose Eropah Am (Eropah), [Alces alces] error: {{lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan), ialah spesies hidup yang terbesar dalam famili rusa. Moose dikenali kerana tanduknya yang berbentuk palmat (jantan sahaja), berbanding dengan ahli-ahli famili rusa lain bertanduk seakan ranting. Moose biasanya menduduki hutan keutaraan dan hutan campur daun luruh dalam iklim sederhana hingga subartik di Hemisfera Utara.
Voor het motorfietsmerk met de naam Eland, zie Eland (motorfiets). Voor de plaats in Wisconsin, zie Eland (Wisconsin). De eland (Alces alces) is het grootste recente zoogdier uit de familie der hertachtigen (Cervidae). De wetenschappelijke naam van de soort werd als Cervus alces in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus.[2][1]
De eland is een zeer groot dier met een opmerkelijke snuit. De vacht is ruw en grijsbruin van kleur. De rui valt in de lente. De poten zijn lang, waardoor hij in de diepe sneeuw kan lopen, en zijn grijzig wit. Bij vrouwtjes (koeien) loopt deze kleur over tot bij de staart. Volwassen mannetjes (stieren) hebben een baard en een gewei. Elanden hebben een sterk ontwikkeld reuk- en gehoororgaan. Het zicht is echter beperkt.
De eland heeft een kop-romplengte van 200 tot 290 centimeter. Het vrouwtje is ongeveer 25% kleiner dan het mannetje. Het mannetje heeft een schofthoogte van 180 tot 220 centimeter en een lichaamsgewicht van 320 tot 800 kilogram, het vrouwtje een schoft van 150 tot 170 centimeter en een gewicht van 275 tot 375 kilogram. De staart is vrij klein, en wordt slechts 7 tot 10 centimeter lang. Het gewei kan gemakkelijk een spanwijdte bereiken van 2 meter.
Elandstieren hebben over het algemeen een breed, bladvormig schoffelgewei met korte uitsteeksels, maar er zijn ook individuen met een takvormig stanggewei. Het voorkomen van beide typen is geografisch bepaald: zo hebben stieren in het zuiden van Scandinavië vaker een stanggewei en in het noorden van Scandinavië vaker een schoffelgewei. Met name grote schoffelgeweien zijn geliefde jachttrofeeën. Het gewei wordt ieder jaar tussen december en maart afgeworpen. In april zal het weer aangroeien, en in augustus of september of oktober wordt de basthuid afgeschuurd.
De eland leeft voornamelijk van scheuten en twijgen van bomen als de grove den (Pinus sylvestris). Ook eet hij de schors van wilgen (Salix) en ratelpopulieren (Populus tremula). 's Zomers bestaat het dieet grotendeels uit grotere kruiden, bladeren en waterplanten, in de herfst eet hij vaker granen. 's Winters eet een eland gemiddeld zo'n tien kilogram aan twijgen en scheuten per dag.
De eland komt voornamelijk voor in naaldbossen. Hij heeft een voorkeur voor meer drassige streken als riviervalleien en meren. De eland is een uitstekende zwemmer en is regelmatig in het water te vinden. 's Winters zoekt hij drogere gebieden op.
Er is geen overeenstemming onder taxonomen voor wat betreft de te onderscheiden ondersoorten. Wilson & Mittermeier (2011) onderscheiden er negen, waarvan er één is uitgestorven:[3]
Elanden uit Noord-Amerika, Oost-Siberië, Mongolië en Mantsjoerije worden soms als een aparte soort, Alces americanus, opgevat. Alces alces wordt dan als de Euraziatische soort beschouwd. Bij een dergelijke indeling zouden er in een breed gebied, van Centraal-Siberië tot het noorden van Buiten-Mongolië, hybriden van de soorten leven.[1][7]
De Europese eland komt voor in Fennoscandinavië, de Baltische staten, Tsjechië, Polen en Wit-Rusland. Recent[wanneer?] werd deze ondersoort ook weer gezien in Duitsland.[3][6] Elanden uit Polen steken de grens over en verblijven enige tijd in het oostelijke deel van Duitsland, zoals in de deelstaat Brandenburg.[8] Ook zijn er elanden gezien in het Beierse Woud, deze zijn afkomstig uit Tsjechië.
In 1910 werden tien elanden vanuit Noord-Amerika geïntroduceerd in het Nationaal Park Fiordland in Nieuw-Zeeland. Men nam lange tijd aan dat de dieren zonder nakomelingen stierven. Na meerdere onbevestigde waarnemingen in de loop der jaren, werd in 2002 door middel van haarvondsten aangetoond dat er nog steeds elanden leven in Nieuw-Zeeland, zij het in zeer kleine aantallen.
Elanden leven over het algemeen solitair. 's Winters kunnen ze zich echter verzamelen in kleine gemengde kudden. Een volwassen vrouwtje is in deze groepen de leider. De meeste elanden zullen niet wegtrekken, maar in Rusland kan het dier wel 150 kilometer reizen van de zomer- naar de wintergebieden. In de bronsttijd trekt een mannetje enkele dagen met een vrouwtje op.
De kalveren worden geboren na een draagtijd van 235 dagen. Jonge vrouwtjes krijgen meestal slechts één kalf, oudere vrouwtjes krijgen vaker tweelingen. Ook drielingen komen voor. Elandvrouwtjes kunnen nog drachtig zijn als ze twintig jaar oud zijn. Het kalf heeft een roodbruine vacht. Na twee tot drie dagen kan het jong zijn moeder volgen.
Het kalf weegt bij de geboorte zo'n 11 tot 16 kilogram. Binnen een maand verdubbelt het zijn lichaamsgewicht. Daarna groeit het één kilogram per dag. Aan het einde van de eerste herfst zal bij het mannetje het eerste gewei gaan groeien.
Het kalf blijft bij zijn moeder tot tien of vijftien dagen voordat de moeder het volgende kalf zal werpen. Dan zal de moeder haar jong wegjagen. De eland wordt over het algemeen in het tweede jaar geslachtsrijp. Hij kan maximaal 27 jaar oud worden.
Vroeger kwam de eland ook in Nederland in het wild voor. Volgens een Drentse jachtvergunning zou de eland nog tot in 1025 in Nederland rondgelopen hebben. De eland is een grote grazer, die gebruikt zou kunnen worden voor begrazing van sommige grote natuurgebieden.[9]
Op snelwegen gebeuren geregeld dodelijke aanrijdingen met overstekende elanden, vooral in de bronsttijd. In bosrijke gebieden worden om die reden waarschuwingsborden geplaatst. Onder andere in Zweden is sprake van grootschalige elandenjacht.
Een vrouwtje in Rusland
Een elandkoe in Polen
Verkeersbord uit Zweden
Uitwerpselen van de soort
Foeragerend in een meer
De eland (Alces alces) is het grootste recente zoogdier uit de familie der hertachtigen (Cervidae). De wetenschappelijke naam van de soort werd als Cervus alces in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus.
Elg (Alces alces) er eit stort hjortedyr, det største som finst i dei fleste skogområda i Nord-Europa, og blir ofte omtala som skogens konge. Dyra er viktige bytte for menneske, og er i tillegg blitt eit symbol på mange nordlege område, som Noreg, Sverige og Canada. Elgen er nasjonaldyret i den amerikanske delstaten Alaska.
Elgen blir opptil tre meter lang, og 2,3 meter høg (skulderhøgde). Oksen veg på sitt tyngste over 600 kg. Pelsfargen varierer frå raudbrun til mørkebrun, med ein grå farge om vinteren. Oksen har eit lettkjenneleg fjølforma gevir som kan bli opptil to meter breitt. Både oksen og kua har hakeskjegg. Spora er store og viser at elgen er et klauvdyr.
Elgkua er drektig i ca. ni månader, og kalvane blir fødde i mai/juni. Ei ku med nyfødde kalvar kan vera farleg om ho føler seg trua. Elgar får sjeldan meir enn to kalvar.
Dyra kan eta litt av kvart, men vel som oftast knoppar, blad, småkvist og bork frå lauvtre.
Det finst elg i barskogområde Europa, Asia og Nord-Amerika. Elgen trivst i skogar der det er myrer og vatn, men finst ikkje på høgfjellet på grunn av storleiken sin. Sør for Skandinavia er elgen blitt utrydda.
Det finst om lag ein million dyr i Europa, og omtrent like mange i Nord-Amerika. Elgen er derfor ikkje sett på som ein truga art.
Ifølge holemåleri dreiv menneske elgjakt i steinalderen, og jakta har fortsett fram til i dag. Det er ala fram elghundar for å hjelpa til med jakta.
Det blir drive elgjakt av to grunnar; for kjøtet og for å halda bestanden nede. For mykje elg kan føra til stor skade på skogen, og fleire farlege trafikkulukker. I Noreg varer elgjakta frå 25. september (nokre stader 5. oktober) og ut oktober.
Elg kan òg vera farlege for menneske, og skal vera det dyret som drep flest menneske i Canada, kanskje bortsett frå bier. Medan elgkyr kan vera svært vernande overfor ungane sine skjer dei fleste dødsfalla i samband med elg på grunn av samanstøyt mellom dyr og bilar.
Medan elg er blitt avbilda sidan steinalderen, står den første kjende litterære skildringa av han i De Bello Gallico av Julius Cæsar. Elg har sidan inspirert mange naturbilde, særleg klisjéprega måleri av Elg i solnedgang. Dei finst òg i fiksjon, som Troll-elgen, ein roman og filmatisering frå 1920-talet.
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Elg 
Wiktionary-definisjonen på elg
Elg (Alces alces) er eit stort hjortedyr, det største som finst i dei fleste skogområda i Nord-Europa, og blir ofte omtala som skogens konge. Dyra er viktige bytte for menneske, og er i tillegg blitt eit symbol på mange nordlege område, som Noreg, Sverige og Canada. Elgen er nasjonaldyret i den amerikanske delstaten Alaska.
Elg eller europeisk elg (Alces alces) er et spesielt stort hjortedyr som trives i temperert klima i det store boreale barskogbeltet som finnes i Nordeuropa, fra Skandinavia og Polen og østover til Uralfjellene og Sibir. Hannen kalles okse, hunnen ku, kvige eller kolle, og avkommet kalv.
Elg som lever øst for Ural og i Nord-Amerika skiller seg ut fra vår hjemlige elgestamme ved å være større, mørkere og med større gevir. Disse elgene regnes som en annen underart eller art. Den kalles enten amerikansk elg eller sibirsk elg (Alces americanus), avhengig av utbredelsesområdet. Vanlig elg og amerikansk elg har forskjellig kromosom, men det foregår utstrakt hybridisering mellom gruppene i Sibir, der utbredelsesområdene er overlappende.[1]
Begrepet elg stammer trolig fra germansk, og betyr jage eller det å jage, og kommer til norsk via norrønt elgr. På engelsk kalles den elk i Europa og moose i Nord-Amerika. Nordamerikanerne bruker imidlertid uttrykket elk om wapiti (Cervus canadensis), et annet større hjortedyr som finnes i Nord-Amerika og Øst-Asia. Det har vært hevdet at bruken av dette ordet på en annen art skyldes en misforståelse, men sannhetsgehalten for dette er usikker. Ordet moose stammer imidlertid fra det indianske (algonkinske) ordet musee, som betyr kvistspiser. Det vitenskapelige navnet Alces betyr rett og slett overlegen og må ha sammenheng med dyrets overlegne størrelse i forhold til andre dyr, noe som trolig også er opphavet til den mer folkelige beskrivelsen som skogens konge på norsk.
Elg er en relativt ung art, antakelig omkring 2-2,6 millioner år gammel av opprinnelse. Hjorteelgen (Cervalces scotti) var trolig en nær slektning av dagens elg, men den døde ut på slutten av siste istid for omkring 11 500 år siden. Den var større enn dagens elg, hadde smalere kjever og lavere nese mer som en hjort, men tenner og kroppsbygning mer lik elgens.
Elgen er et høyreist, langlemmet partået hovdyr med en tydelig pukkel fremst på ryggen og hakeskjegg (begge kjønn). Sommerpelsen varierer fra mørk rødbrun til mørk brun og nesten sort i farge, mens vinterpelsen gjerne er mer gråbrun. Hårlaget er vannavisende og svært isolerende ettersom hårstråene er hule.
Mange okser får fjølformete gevir som gjerne kalles skovler, mens det hos noen individer er stangformet, dog med tjukkere stang og færre tinner. Elggeviret kan bli opptil to meter bredt i særlige tilfeller. I vekstperioden er elggeviret dekket av et hudlag, såkalt basthud. Basten har et rikt nettverk av nerveceller og blodårer som sørger for tilførsel av næringsstoffer under tilveksten. Når geviret er ferdig utvokst tørker basten ut og oksen fjerner restene gjennom å «feie» geviret mot busker og trær, noe som i mange tilfeller gir store skader på skogen. Etter brunsten feller oksene geviret og utvikler nytt neste vår. Utvoksten av nytt gevir tar normalt 3–5 måneder.[3]
Elgen blir omkring 2,5-3,2 m lang og cirka 180–210 cm i skulderhøyde.[3] Oksen veier normalt cirka 380-720 kg,[3] men kan trolig bli opp mot 900 kg tung.[4][5] Kua blir gjerne omkring 10 cm kortere og blir gjerne ikke like høy, men veier gjerne typisk 270–360 kg.[3] Geviret hos fullvoksne okser blir normalt cirka 120–150 cm.[3]
Elgen har, som alle drøvtyggere, tre molarer, tre premolarer og fire fortenner i den ene delen av underkjeven. Den siste av fortennene er en omdannet hjørnetann. I overkjeven har den også tre molarer og tre premolarer på hver side. Den har imidlertid ingen fortenner, men en hornplate som maten tygges mot.
Elg er utbredt i temperert klima og finnes i det store boreale barskogbeltet i Eurasia og Nord-Amerika. I Nordeuropa fra Skandinavia og Polen i vest, til Uralfjellene i øst.[6] Noen regner også at elva Jenisej danner skillet mellom artene, men dette er altså omdiskutert. Habitatet består av boreal barskog (også kalt taiga) med innslag krattskog, åpne grassletter, myrer og vann. I Norge finnes det normalt ikke elg på Vestlandet.
Den globale bestanden av elg teller cirka 1,5–2,5 millioner dyr, hvorav cirka 750 000–1 000 000 befinner seg i Europa. Et overveldende flertall (minst 2/3) av disse er lokalisert til Norge, Sverige og Finland, der mange nå mener bestandsøkningen er ute av kontroll. I Nord-Amerika og det østre Sibir utgjør bestanden cirka 1–1,25 million dyr. Elgbestanden regnes derfor som livskraftig, selv om den lokalt kan være truet av utryddelse.
Det er beskrevet en rekke underarter, men det hersker usikkerhet om dem. Noen mener at de amerikanske underartene egentlig er varianter av en og samme underart/art. Tilsvarende har det også hersket usikkerhet om varianter av den eurasiske elgen. Wilson og Reeder (2005) argumenterte i 2005 for en deling av europeisk elg (Alces alces) og amerikansk/sibirsk elg (Alces americanus).[7] Separasjon i to arter har blitt antatt av IUCNs rødliste, men det hersker fortsatt en viss uenighet om dette.[1] De to artene skiller seg fra hverandre blant annet gjennom forskjeller i kraniet, geviret, utfarging og kromosomtallet.[8][9] I februar 2014 ble det publisert en russisk studie som identifiserte fire underarter (basert på forskjeller i geviret): A. a. alces, A. a. pfizenmayeri, A. a. buturlini, og A. a. cameloides.[6]
Hybridisering mellom de to arten foregår i Sibir, øst av Ural, der utbredelsesområdene er overlappende. For europeisk elg er bare nominatformen (Alces alces alces) er beskrevet etter delingen i to arter. Elg nord i utbredelsesområdet er typisk fysisk større enn dem i sør, uavhengig av art.
Paringstiden starter normalt i september-oktober. Elgkua tiltrekker seg okser gjennom å avgi lukt og sine rautende klagelyder, som kan bære opp mot 3,2 km. Rivaliserende hanner av omtrent samme størrelse vil konkurrere om kuas gunst og om nødvendig kjempe om retten til å pare seg. Mindre okser vil normalt trekke seg unna når en større ankommer.
Kua går drektig i ca. 8 måneder og føder vanligvis 1-2 kalver i mai-juni påfølgende år. Det ser ut som om næringstilgangen i vinterhalvåret har innvirkning på om kua bringer fram en eller to kalver. Elgkalven mangler de lyse prikkene i pelsen som er karakteristisk for andre hjortedyr. Den veier gjerne ca. 11–16 kg når den blir født, og legger på seg ca. 1 kg i døgnet så lenge den dier mora. Når kalven er ca. 3 uker gammel kan den følge mora. Når den er ca. 5 måneder gammel er den fullt avvendt. Kalven blir sammen med mora i omkring ett år, eller til hun føder en ny kalv. I denne tiden er mora svært beskyttende overfor kalven. Å komme mellom mora og kalven kan derfor være svært farlig, noe både dyr og mennesker har gjort erfaring med. Rett før kua skal kalve neste vår, jager hun bort ettåringen. Disse ettåringene blir ofte "frustrerte" og kan ha uberegnelig atferd. Ikke sjelden medfører dette trafikkulykker.
Kalven regnes som kjønnsmoden når den er omkring to år gammel, men den er ikke fullt utviklet før i 4-5-årsalderen. På den tiden er kuene mest reproduktive, samtidig som oksene utvikler de største gevirene.
Statistisk dør omkring halvparten av all elg i løpet av første leveår. De som når voksen alder er på topp når de er mellom 5 og 8 år gamle, mens levetiden i snitt gjerne er 5-12 år. Bare et fåtall okser lever til de blir 15 år eller mer, mens kua kan bli noe eldre, maksimalt 20-25 år gammel.
Elgen er drøvtygger og det er kjent at den beiter på mer enn 1 000 ulike plantearter. Mange vannplanter er viktige næringskilder, eksempelvis planter i nøkkerosefamilien, men den spiser også kvister, skudd, blader, bark, urter og røtter. Derfor kan en stor elgbestand gjøre stor skade på skogen. Hvis man regner om til trevirke alt en voksen elg spiser av kvister og busker, vil en elg fortære rundt 8 favner ved hvert år. Den er drøvtygger og har fire mager, på samme måte som kyr. Disse kalles vom, bladmage, nettmage og løpe.[10]
Elg ferdes helst alene. Den er en dyktig svømmer og oppholder seg ofte i vann, noe som gir den beskyttelse mot insekter som mygg og klegg. Elg er aktiv hele dagen, men gjerne mer aktiv i grålysningen og skumringen. Arten regnes som relativt stedbunden, men den migrerer vår og høst mellom sommer- og vinterbeite. Om vinteren forekommer det at elg samler seg i mindre flokker. Den beveger seg vanligvis i langsomt tempo, men kan nå en toppfart på cirka 60 km/t om den trenger det. Det er sjelden at elg gallopperer.
Bortsett fra mennesker er brunbjørn og ulv elgens eneste naturlige fiender i Europa, i Nord-Amerika til en viss grad også svartbjørn og puma. Bjørn og ulv tar først og fremst kalver og skadde og syke dyr. Noen har hevdet at spekkhuggere har tatt elg på svømmetur, men dette har aldri blitt bekreftet.
Skandinaviske helleristninger viser at mennesker allerede i steinalderen drev med elgjakt. I lavlandet i Norge finnes det rester av fangstanlegg for elg, i kraft av fangstgroper som kan dateres helt tilbake til cirka år 3700 f.Kr. Metoden var i bruk helt fram til utpå 1900-tallet.
Det finnes også dyr som kalles alces. Utseendemessig er de lik rådyr, men er større og uten gevir. De har bein uten ledd og sener, og legger seg ikke ned for å hvile. De kan heller ikke reise seg hvis de ved et uhell har falt overende. Trærne brukes som seng. De lener seg mot dem og hviler således. Når jegere har sett fotspor etter disse dyrene, graver de løs røttene på trær i området, eller hugger stammene halvveis over. Når dyret lener seg mot treet for å hvile, knekker treet, og dyret faller overende med det.
– Gallerkrigene, bok VI, av Julius Cæsar Cæsars ukorrekte observasjon ble gjentatt av Strabon og Plinius den eldre. Opprinnelsen kan være en identisk historie som Aristoteles forteller om elefanter, og som, også etter å være blitt gjentatt av Strabon, ble repetert og trodd til sent på 1600-tallet.[11]
I Norge kalles elgen «skogens konge», noe som nok har sammenheng med at den er det største dyret i de norske skoger. I Norge jaktes det på elg under elgjakten som varer fra 25. september (noen steder 5. oktober) og ut oktober. Fordi vi har få rovdyr store nok til å ta elg er mennesket den viktigste bestandsregulatoren i Norge. Uten jakt ville elgestammen vært begrenset av næringstilgangen, noe som ville gitt stor skade på skogen. Således er nyskog av furu sterkt utsatt, idet elgen om vinteren ernærer seg av toppskuddene. Dessuten er elg årsak til en rekke trafikkulykker, både med bil og tog. I områder på Østlandet der det finnes ulv kan denne ta mye elg, særlig kalver.
Elgkjøtt egner seg godt for en rekke matretter, som for eksempel elggryte, gratinert elgfilet, karbonadekaker, viltpaté og elgpølse. Tjälknöl er en svensk matrett av elgkjøtt.
Hjortelusflue (Lipoptena cervi) er en blodsugende parasitt på hjortedyr, som rådyr, elg og hjort. Fra Mellom-Europa er det indikasjoner på at hjortelusflua kan spre bakterien Bartonella schoenbuchensis fra rådyr til mennesker. Det er også funnet trypanosomer (en type parasitter) fra hjort i hjortelusfluas tarm.
Elgen er også mellomvert for skogflått. En stadig økende andel av flåtten er bærere av alvorlige bakterie- og virussykdommer hos mennesker og husdyr, bl.a borreliose, skogflåttencefalitt (en spesiell type hjernebetennelse), louping ill, anaplasmose (sjodogg), Tularemi (harepest) og blodpiss. Flåttbårne sykdommer dreper årlig mer sau enn den samlede rovdyrstammen i Norge. Dette utgjør en reell trussel mot sauenæringen i hele kyst-Norge.
Antallet mennesker som smittes av Borelliose og skogflåttencefalitt øker år for år. Den store utbredelsen og tettheten av elg og andre hjortedyr representerer således et økende folkehelseproblem.
Elg eller europeisk elg (Alces alces) er et spesielt stort hjortedyr som trives i temperert klima i det store boreale barskogbeltet som finnes i Nordeuropa, fra Skandinavia og Polen og østover til Uralfjellene og Sibir. Hannen kalles okse, hunnen ku, kvige eller kolle, og avkommet kalv.
Elg som lever øst for Ural og i Nord-Amerika skiller seg ut fra vår hjemlige elgestamme ved å være større, mørkere og med større gevir. Disse elgene regnes som en annen underart eller art. Den kalles enten amerikansk elg eller sibirsk elg (Alces americanus), avhengig av utbredelsesområdet. Vanlig elg og amerikansk elg har forskjellig kromosom, men det foregår utstrakt hybridisering mellom gruppene i Sibir, der utbredelsesområdene er overlappende.
Multimedia w Wikimedia Commons 
Hasło w Wikisłowniku Łoś euroazjatycki[3] (Alces alces) – największy współcześnie żyjący gatunek ssaka kopytnego z rodziny jeleniowatych, wyróżniający się charakterystycznym porożem i wyjątkowo długimi kończynami. Żyje w podmokłych lasach północnej Eurazji i Ameryki Północnej. Występujący w Polsce podgatunek A. a. alces – łoś europejski jest największą żyjącą w Polsce zwierzyną łowną. Rzadki i objęty całorocznym okresem ochronnym[4].
W polskiej literaturze zoologicznej gatunek Alces alces był oznaczany nazwą „łoś”[5]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę „łoś euroazjatycki”, rezerwując nazwę „łoś” dla rodzaju tych przeżuwaczy[3].
Pierwotne łosie pojawiły się w Eurazji pod koniec pliocenu[6] lub w plejstocenie. Skamieliny najbardziej spokrewnionych ze sobą jeleniowatych przypominających dzisiejsze łosie zaliczane są do rodzajów Cervalces, Libralces i Alces. Współczesny Alces alces wywodzi się prawdopodobnie od Alces latifrons[7].
W początkach holocenu współczesne łosie zasiedlały Europę od Pirenejów po dzisiejszą Danię, Austrię, Wielką Brytanię i wschodnią część Europy Środkowej. Z czasem zasięg ich występowania przesunął się na północ Eurazji i przez Beringię do Ameryki Północnej. Zniknęły najpierw z terenów dzisiejszej Francji i Wielkiej Brytanii. W początkach naszej ery były jeszcze w zachodniej części Europy Środkowej[8].
Obecny zasięg występowania łosia obejmuje północną strefę lasu borealnego (tajga) i tundrę półkuli północnej. W Ameryce Północnej jest spotykany na Alasce, w Kanadzie i w północnych Stanach Zjednoczonych. W Eurazji występuje od Półwyspu Skandynawskiego po wschodnie wybrzeża Azji (skąd przedostał się do Ameryki Północnej, prawdopodobnie ok. 350 tys. lat temu). Najliczniej występuje w Skandynawii, na Syberii, Alasce i w Kanadzie. Został z powodzeniem introdukowany w Nowej Fundlandii w 1904, gdzie stał się dominującym ssakiem kopytnym – oraz na wyspie Anticosti. Próba introdukcji 10 łosi w 1910 na Wyspie Południowej (Nowa Zelandia) nie powiodła się, chociaż istnieją doniesienia świadczące o tym, że co najmniej jeden osobnik mógł przetrwać w tamtejszych warunkach[9].
Łoś zasiedla leśne i zakrzewione tereny podmokłe, bagna, mokradła, torfowiska, trzęsawiska, tereny zalewowe, nad jeziorami i rzekami. Przed nadejściem zimy przenosi się na wyżej położone tereny, do lasów iglastych. Po II wojnie światowej w Polsce łoś zachował się jedynie na Podlasiu (gmina Goniądz, Rajgród). Obecnie polska populacja łosia została odbudowana. Dość licznie występują między innymi w Biebrzańskim (ok. 600 osobników), Kampinoskim (ok. 300 osobników) i Poleskim Parku Narodowym (ok. 150 osobników)[10]). Nieliczne osobniki występują także w Puszczy Bydgoskiej[11][12], na terenie Wielkopolski oraz w Małopolsce w Puszczy Dulowskiej (kilkanaście osobników). Stan polskiej populacji łosia w l. 80 szacowany był na około 6 tys. osobników[13], a według innych szacunków, w 2005 roku miało być tylko 2800 osobników[14][2]. Między innymi, ze względu na wprowadzone w 2001 roku przez Ministerstwo Środowiska moratorium na odstrzał łosi, ich liczebność szacowano na 14000 osobników w 2014 roku[15], a w 2018 na 27-30 tysięcy. W samych tylko lasach lubelskich, na przełomie lutego i marca 2015, stan populacji oceniono na 5080-5993 sztuk[16], w lasach RDLP Gdańsk w 2018 na 375 zwierząt, a w lasach RDLP Toruń około 600 sztuk (w okolicach Dobrzejewic, Skrwilna, Włocławka i Brodnicy) w tym samym roku[17]. Ponieważ, liczenia łosi w poszczególnych latach były prowadzone przy wykorzystaniu różnych metod, rzetelna analiza zmian wielkości populacji krajowej tego gatunku jest niemożliwa[potrzebny przypis].
Łoś jest największym przedstawicielem rodziny jeleniowatych, a także należy do największych ssaków lądowych Europy. Łeb duży i wydłużony zakończony szerokim pyskiem. Wydłużona, szeroka, mięsista i ruchliwa górna warga pełni funkcje chwytne. Uzębienie selenodontyczne z 32 zębami. Oczy małe słabo widzą, uszy długie do 26 cm, spiczasto zakończone. Skośne nozdrza są skierowane do dołu. Krótka i masywna szyja umożliwia obracanie głowy w szerokim zakresie. Pod łbem na szyi zwisa narośl tłuszczowa z długim czarnym włosem, tzw. broda. Na grzbiecie w okolicy kłębu widoczny jest garb, a zad zwierzęcia jest nisko położony. Silne i bardzo długie nogi zakończone są potężnymi, szeroko rozsuwalnymi racicami ułatwiającymi chodzenie po śniegu, bagnach i mokradłach bez zapadania się.
Samiec (byk) osiąga 540–740 kg masy ciała, a wysokość od 1,5 m do ponad 2 m (A. alces gigas). Największy zanotowany osobnik, znaleziony w 1897 roku mierzył 2,34 m, ważył 825 kg, jego poroże miało rozpiętość 199 cm. Samica (łosza, klępa) jest niższa i lżejsza, osiąga masę około 400 kg.
Okrywa włosowa łosia jest jednolicie ciemnobrązowa, na nogach i brzuchu jaśniejsza – białawoszara. Suknia zimowa jest bardziej gęsta.
Byki mają wyrastające z możdżeni poroże w kształcie szerokich łopat lub badyli (podobnych do poroża jeleni) w układzie poziomym. W porożu wyróżnia się odcinki nazywane różą, tykami i pasynkami, które są mylnie kojarzone z wiekiem zwierzęcia. Na każdej łopacie może znajdować się do 20 pasynek. Wykształcanie łopat pojawia się u samców ok. 5 roku życia, ale niektóre osobniki nigdy ich nie wykształcają. Samce z łopatami to łopatacze, a niewykształcające łopat nazywane są badylarzami. Ta forma jest częściej spotykana u polskich łosi. Spotykane są też formy pośrednie. Dobrze wykształcone poroże może osiągać do 1,2 m długości przy rozpiętości 2 m i masie do 20 kg. Łosie zrzucają poroże po okresie godowym, starsze osobniki w listopadzie, a młode w grudniu i styczniu.
Łoś ma dobry słuch i węch, ale słaby wzrok. Dobrze rozpoznaje zmiany natężenia światła (brzask i zmierzch).
Porusza się powoli i niezgrabnie, zwykle inochodem. Może biec kłusem z prędkością 30 km/h, a na krótkich dystansach 60 km/h. Nigdy nie galopuje. Na mokrym gruncie porusza się hałaśliwie, głośno chlapiąc, ale na suchym lądzie potrafi przemieszczać się bardzo cicho. Jest bardzo zwrotny. Poza okresem godowym rzadko wydaje jakiekolwiek odgłosy.
Źle znosi temperatury powyżej 10 °C i wówczas chętnie chłodzi się w wodzie. Bardzo dobrze i wytrwale pływa i nurkuje. Pokonuje przeszkody wodne od kilkunastu do 20 km. Pod wodą może przebywać do 50 s, a w wodzie spędzać kilka godzin.
Żeruje w dzień i w nocy, ale największą aktywność wykazuje wczesnym rankiem i wieczorem. Przemierza duże odległości w poszukiwaniu pożywienia. Nie przejawia zachowań terytorialnych. Wiosną i latem starsze samce żyją samotnie, zimą grupują się w niewielkie stada. Na okres rozrodu tworzą małe grupy rodzinne. Samice z młodymi łączą się w stada. Osobniki przebywające w grupie, z wyjątkiem więzi pomiędzy matką i młodymi, zachowują dużą niezależność.
Okres godowy łosi nazywany jest bukowiskiem. Byki nie gromadzą haremu. Dojrzała płciowo samica wchodząca w okres rui przywołuje samca płaczliwym, nosowym porykiwaniem. Samiec poszukujący samicy nie pobiera pokarmu i w okresie rui może stracić 1/5 masy ciała.
Walki pomiędzy bykami ubiegającymi się o względy klępy zdarzają się rzadziej niż u innych jeleniowatych i przebiegają mniej widowiskowo. Spotkania rywalizujących samców rozpoczynają działania zmierzające do odstraszenia przeciwnika, demonstracja rozmiarów ciała, uzębienia, poroża i siły głosu. Ryk łosia w gwarze myśliwskiej nazywany jest stękaniem.
Jeśli o jedną samicę rywalizują dwa samce o podobnej budowie i żaden nie zamierza ustąpić, dochodzi między nimi do walki. Ustawiają się naprzeciw siebie i nabierając rozpędu, z pochylonymi głowami, zderzają się porożami. Wygrywa ten, który dalej przepchnie przeciwnika. Słabszy byk wycofuje się z pola walki szybko uciekając, aby uniknąć bolesnych ciosów.
Ruja trwa około 4 tygodni, od sierpnia do października w Eurazji i od września do listopada w Ameryce Północnej. W towarzystwie łoszy przystępującej do rozrodu mogą być jeszcze młode z poprzedniego miotu. Samiec musi je zaakceptować, aby mógł być dopuszczony przez partnerkę.
Samica wydaje na świat do trzech młodych – nazywanych łoszakami, rzadziej cielakami. Zwykle w miocie jest jeden lub dwa, przy czym młodsze samice rodzą jednego potomka. Łoszaki rodzą się czerwono-brunatne, bez plam. Mają długość ok. 80 cm i wysokość również ok. 80 cm. Już po trzech dniach po urodzeniu mogą podążać za matką. Karmienie młodych może trwać około czterech miesięcy, do następnej rui. Łoszaki od trzeciego miesiąca życia uzupełniają swój jadłospis pokarmem stałym. Połowa z nich ginie w ciągu pierwszych dwóch miesięcy życia. Te, które przeżyły pozostają przy matce do następnego roku.
Łoś jest zwierzęciem roślinożernym. Latem żywi się roślinami zielonymi, głównie podwodnymi i błotnymi (kaczeńce). Zjada też trawy i turzyce porastające brzegi zbiorników wodnych, liście, pąki, owoce krzewów i pędy drzew liściastych (wierzby, olchy, osiki i brzozy) i iglastych (młode pędy sosny), a w zimie igły sosen i jodeł oraz korę drzew. Dorosłe osobniki zjadają dziennie 20–50 kg karmy. Potrafią wydobywać pokarm głęboko zanurzony w wodzie, ale zjadanie nisko położonych roślin wymaga od nich przyklęknięcia z powodu krótkiej szyi i długich kończyn.
Łoś został po raz pierwszy opisany przez Linneusza pod nazwą Cervus alces[18], a w 1821 zaliczony przez Graya do rodzaju Alces[19].
Systematycy na ogół wyróżniają od siedmiu do dziewięciu podgatunków łosia, choć w niektórych opracowaniach wymieniane są tylko cztery, a w innych uznawane trzy odrębne gatunki A. alces, A. americana, A. gigas. Od kilku lat prowadzone są badania genetyczne zmierzające do ustalenia pokrewieństw pomiędzy poszczególnymi populacjami łosi[20][21][22]. Obecnie wiadomo, że poszczególne populacje różnią się między innymi liczbą chromosomów. U łosi europejskich i syberyjskich (2n = 68), a u amerykańskich (2n = 70)[23]. Według publikacji Mammalian species of the world takson ten dzieli się na dwa gatunki: łoś euroazjatycki (A. alces) i łoś amerykański (A. alces). Jednak odrębność obydwu taksonów jest przedmiotem dyskusji i zachodzi potrzeba dalszych badań co do ich statusu[24].
Poniżej wymieniono wszystkie spotykane w literaturze nazwy podgatunków[25].
Podgatunki Alces alces alces[26]Od epoki kamiennej ludzie polowali na łosie dla mięsa i skór, a z poroża wyrabiali narzędzia i ozdoby. Mięso z łosia nazywane jest łosiną. Ze względu na łatwość oswajania łosi od dawna podejmowane były próby jego wykorzystania. Stare rysunki przedstawiają sceny dojenia łosi. Mleko łosia zawiera 10-15% tłuszczu. Można z niego wyrabiać sery. Średniowieczni Szwedzi wykorzystywali łosie w wojsku jako zwierzęta pociągowe, juczne i wierzchowe. Łoszaki wcześnie odstawione od matki, karmione z butelki i dorastające w kontakcie z ludźmi nie wykazują zachowań agresywnych wobec opiekującego się nimi człowieka. Od lat 30. XX w. podejmowane były kilkukrotne próby ich udomowienia, początkowo z zamiarem wykorzystania w wojsku (eksperymentalne farmy łosi w Związku Radzieckim), a później w rolnictwie (farmy w Jakszy i Kostromie)[27].
Oswojone łosie mogą być wykorzystywane jako zwierzęta pociągowe poza okresem letniej, ciepłej pogody. Wymagają urozmaiconego pokarmu. Z klęp hodowanych na farmach pozyskiwane jest mleko, a z byków poroże. Farmy dostarczają łosi do ogrodów zoologicznych oraz organizacji zajmujących się reintrodukcją gatunku. W ogrodach zoologicznych zwierzę łatwo się oswaja i rozmnaża. Samice przyzwyczajone do dojenia i wypuszczane swobodnie do lasu same wracają w porze dojenia do swojego opiekuna.
Czasami, szczególnie zimą, łosie wyrządzają szkody w lasach niszcząc drzewa przez tzw. spałowanie, obdzieranie pasmami kory z pnia, co może doprowadzić do całkowitego zniszczenia drzewa.
Najgroźniejszym naturalnym wrogiem łosia jest wilk szary, który reguluje liczebność populacji pożerając najsłabsze łoszaki i stare osobniki. Wilki potrafią upolować nawet dorodnego byka. Również niedźwiedziom zdarza się zaatakować młodego lub chorego łosia. Mniejsze drapieżniki nie podejmują ryzyka starcia z dorosłym bykiem.
Dawniej liczne populacje łosi zostały znacznie zredukowane w wyniku masowych polowań, karczowania lasów, osuszania i zagospodarowywania nieużytków. Na Kaukazie i w Europie Zachodniej (poza Skandynawią) wyginął całkowicie, a w Europie Środkowej i niektórych rejonach Ameryki Północnej był bliski wyginięcia. W Polsce od 1925 chroniony na Bagnach Biebrzańskich i jedynie tam przetrwał okres II wojny światowej. W wyniku działań ochronnych w wielu regionach udało się przywrócić liczebność poszczególnych populacji do poziomu bezpiecznego dla ich zachowania. W Puszczy Kampinoskiej został reintrodukowany w 1951 kilkoma osobnikami z Białorusi. IUCN klasyfikuje Alces alces w kategorii LC[28] (niskiego ryzyka).
W obszarach gęsto zaludnionych, np. Kampinoski Park Narodowy, łosie są często przyczyną i jednocześnie ofiarą wypadków drogowych. Na terenach eksploatowanych torfowisk wiele łosi ginie w dołach wykopanych przez człowieka.
Łosie zaliczane są do grubej zwierzyny objętej okresem ochronnym. W Polsce od 2001 roku obowiązuje moratorium (zawieszenie polowań i całoroczny okres ochronny).
Łoś euroazjatycki (Alces alces) – największy współcześnie żyjący gatunek ssaka kopytnego z rodziny jeleniowatych, wyróżniający się charakterystycznym porożem i wyjątkowo długimi kończynami. Żyje w podmokłych lasach północnej Eurazji i Ameryki Północnej. Występujący w Polsce podgatunek A. a. alces – łoś europejski jest największą żyjącą w Polsce zwierzyną łowną. Rzadki i objęty całorocznym okresem ochronnym.
O alce (nome científico: Alces alces) é um cervídeo, o maior dos cervos, podendo atingir mais de 2 metros de altura ao nível das escápulas e pesar mais de 450kg sendo que os idosos podem ultrapassar aos 500kg (no caso dos machos; as fêmeas são menores). Distingue-se dos restantes membros da família pelo tipo particular de galhadas: geralmente presentes apenas nos machos, têm secção cilíndrica e formato de taça e podem atingir 1,60 m de amplitude. O alce é um animal típico das regiões circumpolares. Na Europa, ocorre essencialmente na Finlândia, na Suécia e na Noruega. Ao contrário do que se possa pensar, as suas longas hastes servem para amenizar a temperatura corporal no verão. A longevidade do alce é, em média, de 20 anos.
Estes ruminantes têm pernas longas e pescoço curto, o que os impede de pastar das ervas rasteiras. Alimentam-se de rebentos e folhas de árvores e de plantas aquáticas, pelo que se encontram essencialmente em florestas ou na sua proximidade. O seu comportamento é geralmente tímido, mas os machos podem tornar-se violentos durante a época de acasalamento e as fêmeas defendem as crias de qualquer aproximação humana. No entanto, o principal perigo que os alces representam para o ser humano é na estrada, onde podem provocar graves acidentes, sobretudo na primavera, quando aproveitam como compensação nutricional o sal lançado no pavimento de algumas estradas na América do Norte.
O alce é um animal herbívoro, capaz de consumir muitos tipos de vegetais e frutas. Em média, um alce adulto pode consumir 9,770 kcal (40.9 kJ) por dia para manter seu peso corporal.[2] Grande parte da energia consumida pelos alces é derivada de vegetações rasteiras, brotos de árvores como o salgueiro e a bétula. Estas plantas possuem um baixo teor de sódio, e os alces, geralmente, para suprir esta falta, consomem uma boa quantidade de plantas aquáticas. No inverno, os alces são muitas vezes atraídos para as rodovias para lamber o sal que é usado para derreter a neve e o gelo. Um alce comum pode pesar 360 kg e comer até 32 kg de alimento por dia.[3]
O alce (nome científico: Alces alces) é um cervídeo, o maior dos cervos, podendo atingir mais de 2 metros de altura ao nível das escápulas e pesar mais de 450kg sendo que os idosos podem ultrapassar aos 500kg (no caso dos machos; as fêmeas são menores). Distingue-se dos restantes membros da família pelo tipo particular de galhadas: geralmente presentes apenas nos machos, têm secção cilíndrica e formato de taça e podem atingir 1,60 m de amplitude. O alce é um animal típico das regiões circumpolares. Na Europa, ocorre essencialmente na Finlândia, na Suécia e na Noruega. Ao contrário do que se possa pensar, as suas longas hastes servem para amenizar a temperatura corporal no verão. A longevidade do alce é, em média, de 20 anos.
Estes ruminantes têm pernas longas e pescoço curto, o que os impede de pastar das ervas rasteiras. Alimentam-se de rebentos e folhas de árvores e de plantas aquáticas, pelo que se encontram essencialmente em florestas ou na sua proximidade. O seu comportamento é geralmente tímido, mas os machos podem tornar-se violentos durante a época de acasalamento e as fêmeas defendem as crias de qualquer aproximação humana. No entanto, o principal perigo que os alces representam para o ser humano é na estrada, onde podem provocar graves acidentes, sobretudo na primavera, quando aproveitam como compensação nutricional o sal lançado no pavimento de algumas estradas na América do Norte.
Elanul (Alces alces, denumit și plotun [2]) este un mamifer sălbatic, fiind cel mai mare reprezentant al familiei cerbilor. El se distinge prin marile coarne palmate pe care le poartă masculii.
Sunt descrise mai multe subspecii de elan:
Elanul trăiește în pădurile din emisfera nordică, în zona temperată și subarctică, acoperind un areal ce cuprinde Scandinavia, Siberia și jumătatea nordică a Americii de Nord.
Coarnele masculului răsar ca niște raze cilindrice din care ies in fiecare parte prelungiri în unghi drept, aplatizate până la mijlocul craniului, care apoi se divid ca o furculiță.
.
Elanul din Scandinavia are coarnele mai simple, care seamănă cu cele ale elanilor din Siberia. Elanul nord-american (Alces alces americanus) are coarnele mai palmate decat elanii din Eurasia. Subspecia din Alaska (Alces alces gigas), atinge dimensiunile cele mai impozante: o înalțime până la 2.1m și o distanță între coarne până la 1.8 m.
Masculii își pierd coarnele toamna târziu, după sezonul de rut. O nouă pereche de coarne va crește primavara . Creșterea coarnelor durează între trei și cinci luni. Ele se numără printre organele cu cea mai rapidă creștere din lumea animală. Inițial au un strat de piele ce se descuamează când coarnele ajung spre dimensiunea maximă.
Dacă masculul este castrat, își va pierde coarnele pe care le posedă și îi vor crește o nouă pereche de coarne atipice, deformate, pe care le va purta tot restul vieții.
În medie, un adult are între 1.8–2 m înălțime la umărul anterior [1]. Masculii cântăresc între 380–535 kg iar femelele între 270–360 kg [3]
Un elan adult are puțini inamici, dar o haită de lupi poate fi o amenințare, în special pentru femelele cu pui [4]. Tigrul siberian[5] și Ursul grizzly[6] [7] sunt cunoscuți ca dușmani naturali ai elanului, cu toate că urșii mai frecvent fură elanii uciși de lupi, decât să-i vâneze ei înșiși. [8].
Elanul este vânat în toate țările unde trăiește în mod natural. Henry David Thoreau în “The Maine Woods”, descrie gustul cărnii de elan „asemănător cu cel de vită, dar mai aromat; uneori ca vițelul”. În timp ce carnea are un conținut de proteine asemănător altor sortimente de carne roșie [(de exemplu vită, cerb și ren), conținutul de grăsimi este scăzut iar grăsimile existente sunt majoritar nesaturate.
În Finlanda s-a descoperit că cei care consumă organe de elan, în special ficat și rinichi, prezintă un nivel crescut de cadmiu în sânge. În timp ce carnea de elan contribuie foarte puțin la creșterea cantității de cadmiu din organism , consumul de ficat și rinichi cresc semnificativ nivelul de cadmiu, marii consumatori ai acestor organe fiind expuși la toxicitatea acestui metal greu.
Picturile pe stânci și cele rupestre demonstrează ca elanul era vânat în Europa încă din Epoca de Piatră. Săpăturile arheologice de la Alby, Suedia lângă Stora Alvaret au dezgropat coarne de elan în rămășițele unei locuințe de lemn datată 6000 î.C. În nordul Scandinaviei se mai pot găsi urme ale gropilor-capcană folosite la vânarea elanilor. Aceste gropi, cu dimensiuni medii de 4 x 7 m și adâncime de 2 m, erau camuflate cu ramuri și frunze și erau grupate, suprapunându-se cu zonele intens frecventate de elani.În Norvegia au fost descoperite astfel de gropi datând din jurul anului 3700 î.C. La începutul secolului al XVI-lea, oficialitățile norvegiene au interzis acest mod de vânătoare, dar pe ascuns a fost folosit până în secolul al XIX-lea. Prima descriere a renului îi apartine lui Iuliu Cæsar, în Commentarii de Bello Gallico, unde îl numește 'alces'. În capitolul 16 al 'Istoriei Naturale' Plinius cel Bătrân în anul 77 A.D. descrie elanul, numindu-l 'achlis'.
Domesticirea elanului a fost încercată în U.R.S.S în perioada interbelică. Primele experimente au fost neconcludente, dar prin înființarea unei ferme de elani la Pechora-Ilych în 1949 a fost creat un program, la scară mică, de domesticire, implicând cercetări de selecție a animalelor pe baza caracteristicilor individuale. Din 1963, programul a continuat la ferma de elani de la Kostroma , care deținea un număr de 33 elani domestici în 2003.
Structura corpului elanului, cu un corp masiv și picioare lungi, face aceste animale periculoase în cazul implicării lor în coliziuni cu autovehicule. Astfel de coliziuni sunt adesea fatale pentru ambele părți implicate. Acest lucru a dus la dezvoltarea unui test auto cunoscut ca "testul elanului" (Älgtest în suedeză, Elchtest în germană. Termenul a fost propus de revista auto suedeză "Teknikens värld" pentru a denumi un test în care mașina testată trebuie sa facă o curba în forma de S strâns, cu viteză mare. Termenul testul elanului a devenit cunoscut mai ales când modelul Mercedes A-klasse a căzut acest test. Reporterii de specialitate din Germania au minimalizat relevanța acestui test dar autorii testului au replicat că acest tip de manevră e important în încercarea de a evita coliziunea cu un elan. Înainte de acest incident testul se numea simplu manevra de evitare dar apoi termenul de testul elanului s-a răspandit rapid in presa germana și ulterior în cea mondială.
În general impactul elanului cu un autoturism rupe picioarele animalului. Corpul elanului sparge parbrizul iar airbagurile nu se deschid decât parțial, cu repecursiuni dezastruoase asupra ocupanților [3].
Semne de atenționare sunt larg folosite în regiunile cu populație mare de elani. Popularitatea lor foarte mare a dus chiar la cazuri de demontarea lor de catre unii turiști pentru a le colecta ca suveniruri, fapt extrem de grav, pedepsit de lege. Imagini ale acestor semne sunt reprezentate și pe căni de cafea, tricouri, cărți poștale, port-chei etc.
Pe continentul american coliziunile cu elani sunt mai frecvente în provincia canadiană New Brunswick, chiar dacă autostrăzile mai noi au culoare de trecere a acestor animale. [9]
Semn rutier de atenţionare în Suedia
Semn rutier de atenţionare în Finlanda
Semn rutier de atenţionare în Norvegia
Dulciuri suedeze
Semn rutier de atenţionare în Maine, SUA
Semn rutier de atenţionare în New Hampshire, SUA
Elanul (Alces alces, denumit și plotun [2]) este un mamifer sălbatic, fiind cel mai mare reprezentant al familiei cerbilor. El se distinge prin marile coarne palmate pe care le poartă masculii.
Sunt descrise mai multe subspecii de elan:
Alces alces alces Alces alces pfizenmayeri Alces alces americana Alces alces andersoni Alces alces shirasi Alces alces gigas Alces alces caucasicus (disparută)Los mokraďový [2] (iné názvy: los [2], los obyčajný, nesprávne los európsky; lat. Alces alces) je veľký kopytník z čeľade jeleňovitých. Má krátke lopatovité alebo vetvovité parohy. Hmotnosť jeho samcov je 300 – 500 (600[2]) kg, samíc 200 – 350 kg. Žije 20[2] – 25 rokov.
Los mokraďový obýva sever holarktídy.[2]
Zo 429 mapovacích kvadrátov DFS sa celkovo vyskytol v 70 (16,2 % rozlohy Slovenska) v nadmorských výškach 112 – 1 438 m n. m. Koncom 17. storočia bol na Slovensku vyhubený. Od 60-tych rokov začali znovu prichádzať na Slovensko z Poľska. Po roku 1990 je migrácia losov na Slovensko zriedkavá, populácie v susediacich krajinách poklesli.[2]
Samica
V jazere
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Los mokraďový
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Los mokraďový
Tento článok týkajúci sa živočíchov je zatiaľ „výhonok“. Pomôž Wikipédii tým, že ho doplníš a rozšíriš. Los mokraďový (iné názvy: los , los obyčajný, nesprávne los európsky; lat. Alces alces) je veľký kopytník z čeľade jeleňovitých. Má krátke lopatovité alebo vetvovité parohy. Hmotnosť jeho samcov je 300 – 500 (600) kg, samíc 200 – 350 kg. Žije 20 – 25 rokov.
Los (znanstveno ime Alces alces) je največji predstavnik družine jelenov. Ima čokato lobanjo podobno konjski in mogočne, do 20 kilogramov težke, običajno lopataste rogove. Samica je brez rogovja, samci po paritvi odvržejo rogovje, spomladi pa jim zraste novo. Živi v močvirnatih gozdovih Evrazije in Severne Amerike. Je dober plavalec in rad se potaplja tudi do 5 m globoko. Primeren je za udomačitev. Uporabljajo ga za vleko in jahanje, vendar popolna udomačitev še ni uspela. Dolgi so od 2 do 2,9 m in njihova plečna višina je od 1,5 do 2,1 m.Tehtajo do 800 kg. Živijo v listopadnih in mešanih močvirnatih gozdovih.
V Evropi živi samo še v Skandinaviji, Rusiji in ob Baltiku.
Europeisk älg, i dagligt tal ofta kallad älg[2] (Alces alces) är en art i ordningen partåiga hovdjur som tillsammans med amerikansk älg (Alces americanus) är det största nu levande hjortdjuret.[3] Älgarna behandlades fram till mitten av 2000-talet som en enda art med varierande antal underarter. Efter olika fylogenetiska studier delas släktet älgar (Alces) upp i de två arterna europeisk- och amerikansk älg.[4][1]
Uppdelningen av släktet älgar (Alces) i två arter skedde vid mitten av 2000-talet. Studier av europeisk älg och amerikansk älg visade att de uppvisar genetiska skillnader (Boeskorov 1997, Hundertmark et al. 2002, Udina et al. 2002).[1] Dessutom finns morfologiska skillnader i konstruktionen av två benbitar i överkäken (premaxilla), i storleken och formen av hanarnas horn, i pälsfärgen och i de allmänna kroppsproportionerna.[5] Standardverket Mammal Species of the World[4] och IUCN valde därför att följa denna indelning. Ett visst tvivel angående särskiljningen kvarstår.[1]
Europeisk älg når en kroppslängd (huvud och bål) av 210 till 350 cm, en mankhöjd av 140 till 235 cm, en svanslängd av 5 till 12 cm och en vikt mellan 200 och 825 kg.[3] Den är därmed väldigt lik sin amerikanska släkting. Skillnader finns i konstruktionen av två benbitar i överkäken (premaxilla), i storleken och formen av tjurarnas horn, i pälsfärgen och i de allmänna kroppsproportionerna.[1]
Tjurar är större än kor och de bär dessutom under stora delar av året horn av benvävnad som de första månaderna är täckta av basthud.[3] Hornen kan vara utformade som stänger med förgreningar eller som en skovel.[6] Viktskillnaden mellan tjurar och kor är ungefär 40 procent. En vanlig älgko väger mellan 270 och 400 kg medan tjurar allmänt blir 360 till 600 kg tunga.[7] Pälsen bildas av en fin underull och långa täckhår som på vissa kroppsdelar kan vara 15 till 25 cm långa.[3] Färgen är på ovansidan svart-, grå- eller rödbrun och på undersidan något ljusare. Dessutom är vinterpälsen överlag ljusare än sommarpälsen.[3][7] På kalvarnas päls som oftast är rödbrun förekommer inga fläckar, trots att sådana är vanliga hos avkommor av flera andra hjortdjur.[7]
Vita älgar förekommer sällsynt. Absoluta merparten av dessa är leucistiska, vilket innebär att den har partiell eller fullständig brist på eumelanin eller feomelanin och detta resulterar i individer som antingen är ljusare, delvis vita eller helvita. [8][9] Det genetiska anlaget för leucism är sannolikt recessivt, vilket innebär att anlaget måste finnas hos både tjuren och kon för att kalven ska bli vit.[9]
Europeisk älg förekommer med stora populationer i Finland, Norge, Sverige, i de baltiska staterna, i Polen, Ryssland, Vitryssland och Ukraina. Mindre avskilda populationer lever i södra Tjeckien och förekom tidigare i Österrike. Vandrande individer observerades i flera angränsande stater som Tyskland, Kroatien, Ungern, Rumänien och åter Österrike. Den population som fanns i centrala Kaukasus och som ibland listas som underart dog ut under 1900-talet. Vandrande älgar från nordligare trakter når åter bergstraktens nordliga låga delar.[1]
Artens utbredningsområde sträcker sig till Centralasien. Där hittas europeisk älg förutom i Ryssland, i Kazakstan, Kina och Mongoliet. Som gräns mot amerikansk älg anses floden Jenisej men det förekommer en större region där de båda arterna parar sig med varandra (hybridisering).[1]
Detta hjortdjur lever i låglandet och i bergstrakter. I Europa når älgen upp till 1500 meter över havet och i Altaj iakttogs den upp till 2500 meter över havet.[1]
Habitatet utgörs främst av de stora skogsområdena i den palearktiska regionen. Utbredningsområdet sträcker sig över delar av tundran, taigan, blandskogar och flera kultiverade landskap. Europeisk älg trivs i skogsområden med träsk och den håller sig ofta nära vattenansamlingar. I närheten av skogar besöker den även öppna landskap som ängar och jordbruksmark.[1]
I historisk tid känner man bara till en älg som uppträtt naturligt i Danmark. Den simmade från Sverige till Hornbæk på Nordsjälland den 14 juli 1999. Den 7 augusti samma år satte Danmarks Naturfredningsforening upp en älgvarningsskylt vid Humlebæk. Skylten hade samma motiv som den svenska älgskylten, men med vit bakgrund. I maj 2000 togs skylten ner efter att älgen dödats av ett tåg.[10]
På grund av en omfattande jakt under 1700-talet och början av 1800-talet var älgen i mitten av 1800-talet sällsynt i stora delar av Sverige. Under 1800-talet bidrog faktorer som inskränkningar i jakträttigheterna och vargstammens minskning till att älgstammen ökade. Älgen fick också lättare att hitta föda när skogsbetet upphörde och skogsbruket förändrades i början av 1900-talet. Under en period på 1980-talet ansåg man att den svenska älgstammen var för stor och minskade den medvetet genom ökad avskjutning. På sommaren finns det numera 300 000–400 000 älgar i Sverige. Ungefär 100 000 av dessa skjuts på hösten.[11][12][13]
Dagens stora älgstam ställer även till problem. Varje år sker cirka 5 000 viltolyckor med älg i Sverige och cirka 8-12 människor dör varje år i viltolyckor.[14][15] Kostnaden för viltolyckor med älg uppgår till omkring 1 miljard årligen enligt Vägverket.
Skogsvårdsstyrelsen krävde i en utredning 2005 en halvering av älgstammen bland annat i syfte att få ner antalet viltolyckor.[16] Dessutom menar man att älgen förutom att åsamka skogsbolagen skador på skogen för miljonbelopp årligen, även "genom sin betning i hög grad påverkar den biologiska mångfalden. Värdefulla lövträd försvinner och viltets matvanor förändrar landskapsbilden genom att gran ersätter tall på allt fler marker."
Vägverket hade under många år problem med stölder av de varningsskyltar som varnar för älg. Många turister stjäl skyltarna och tar med hem. Skyltarna var tillverkade i metall och det var populärt att bygga om dem till små, trebenta bord. 1991 började Vägverket och polisen i Värmland byta ut metallskyltarna mot likadana i plast, vilket ledde till att stölderna minskade omedelbart.[17]
Europeisk älg är huvudsakligen aktiv under skymningen samt gryningen och den lever vanligen ensam. Under vintern och sällan under andra årstider kan den bilda mindre flockar.[3] Några populationer utför längre vandringar som kan sträcka sig över 300 km. Arten når i genomsnitt en hastighet av 9,6 km/h. Under flykten går hastigheten ibland upp till 56 km/h. Älgen har dessutom bra simförmåga. Några individer observerades simmande över 20 km med en hastighet upp till 9,5 km/h. Revirets storlek varierar mellan 3,6 och 92 km² och älgkons revir är mindre än tjurens territorium.[7]
Artens föda bildas huvudsakligen av kvistar, barr, blad och unga växtskott från träd och buskar. Enligt en studie från Polen består födan till 87 % av dessa växtdelar och ungefär hälften hämtades från tallen (Pinus sylvestris). Att denna växt dominerar kan bero på utbudet som finns i regionen, amerikanska älgar i Alaska fördrar arter från videsläktet. Dessutom äter älgen olika vattenväxter, örter, bark och odlade växter som grönsaker. En undersökning från Ryssland identifierade 355 olika växtarter i älgens föda.[7]
Europeisk älg är i september och oktober brunstig. Tjurarna försöker följa en hona och ibland uppstår strider mellan olika hanar om rätten att para sig. Dräktigheten varar 216 till 264 dagar och sedan föds oftast en ensam kalv under maj eller juni, sällan föds två eller tre kalvar. Vid födelsen har kalven en vikt mellan 11 och 16 kg. Den börjar efter två till tre veckor med fast föda och diar sin mor upp till fem månader.[3] kalven lever cirka ett år ihop med modern och den stannar ungefär ett år till i samma revir.[7] Europeiska älgkvigor som hölls i fångenskap hade efter ett år parningsförmåga[3] och älgkvigor som lever i naturen parar sig vanligen efter två år. Tjurar blir likaså efter två år könsmogna men de parar sig sällan före sin fjärde eller femte årsdag på grund av att de inte kan konkurrera med äldre tjurar.[7]
Ungefär hälften av alla ungdjur dödas under sina första levnadsveckor av olika rovdjur som vargar eller björnar. Å andra sidan överlever varje år cirka 95 % av de vuxna älgarna. Vanligen lever en älgko 4 till 12 år och en älgtjur 4 till 8 år. Några vildlevande älgar blir 15 eller mycket sällan 22 år gamla.[7] I fångenskap kan arten leva 27 år.[3] Honor försvarar sin unge genom att slå med sina skarpa klövar mot fienden och hanar skyddar sig själv med hjälp av hornen.[7]
Arten påverkar i större skala naturen som den lever i, bland annat genom att äta eller trampa på växter samt genom sin avföring. Enligt en studie producerar älgarna i Sverige varje år 300 000 ton älgspillning som innehåller cirka 5 600 ton kväve. Den europeiska älgen är därför i många delar av utbredningsområdet en nyckelart.[7]
Den europeiska älgen jagas i nästan alla regioner av utbredningsområdet där större populationer förekommer. Jakten sker i rekreationssyfte samt för köttets och jakttroféns skull.[7]
År 1351 förklarade Magnus Eriksson Halle- och Hunneberg för konungspark och år 1539 utsåg Gustav Vasa bergen till kungens djurgård - ett skafferi av kött till den kungliga hovförvaltningen. När skogsbruk infördes på bergen 1830 var älgen utrotad. Trettioåtta år senare, när älgen återinvandrade, blev den ett så stort hot mot tallplanteringarna att Oskar II år 1885 införde den första kungajakten. Än i våra dagar, varannan höst, står Halle- och Hunneberg värdplats för den kungliga älgjakten. Idag är jakten främst en representationsjakt med prominenta gäster från hela världen. Utställningen på Kungajaktmuseet Älgens Berg på Hunneberg skildrar dessa jakter med unikt material ända från Oscar II till Carl XVI Gustaf.[18]
Älgjakten bedrivs dels för att få kött och för att hålla nere stammen som annars skulle växa sig för stor.[19] En för stor älgstam skulle leda till stora skador på skogar och även en stor mängd trafikolyckor. Speciellt vintertid kan älgen orsaka stora lokala skador på skogar när större grupper av älgar samlas på en liten yta. Från skogsbolagens sida ställs regelbundet krav på ökad avskjutning för att reducera älgbetningen av tallplantor.
Älg får i Sverige vanligtvis jagas mellan den första måndagen i september fram till den 31 januari. Tiden varierar dock mellan län och år. Tillåten jakttid på dygnet är från 1 timme före solens uppgång till och med solens nedgång. [20]
I delar av Central- och Östeuropa minskade artens bestånd tydligt under 1800- och 1900-talet på grund av det höga jakttrycket i samband med skogsavverkningar. Europeisk älg håller i dessa regioner på att långsamt återta sina ursprungliga utbredningsområden. I områden där arten förekommer talrikt är åtgärder inrättade som ska säkerställa att de skador som älgarna orsakar i skogen och på åkermark förblir acceptabela. Arten listas i appendix III av Bernkonventionen och den lever i flera skyddszoner. IUCN listar europeisk älg som livskraftig på grund av det stora utbredningsområdet och på grund av artens goda anpassningsförmåga till måttligt förändrade habitat.[1]
Wikimedia Commons har media som rör Europeisk älg.
Europeisk älg, i dagligt tal ofta kallad älg (Alces alces) är en art i ordningen partåiga hovdjur som tillsammans med amerikansk älg (Alces americanus) är det största nu levande hjortdjuret. Älgarna behandlades fram till mitten av 2000-talet som en enda art med varierande antal underarter. Efter olika fylogenetiska studier delas släktet älgar (Alces) upp i de två arterna europeisk- och amerikansk älg.
Sığın,[2][3][4][5][6] sığın geyiği,[7] taçboynuzlu geyik[8] ya da mus[2] (Alces alces), geyikgiller (Cervidae) familyasının ve karacagiller (Capreolinae) alt familyasının monotipik Alces cinsinden, Kuzey Avrasya ile Kuzey Amerika'da yaşayan, kürek boynuzlu ve boynu sakallı, yarı sucul iri bir geyik türü. Yaşayan geyik türleri içinde en iri olanıdır. Diğer geyik türlerinin aksine yalnızcıl bir hayvandır ve sürü oluşturmazlar. Hantal ve yavaş olsa da ürktüğünde ya da kızdırıldığında şaşırtıcı biçimde hızlı ve saldırgan olabilmeleriyle ünlüdür. Sonbaharda, Eylül ve Ekim aylarındaki çiftleşme döneminde erkekler arasında sık sık kavga çıkar. Gündüzleri beslenen sığınların ana düşmanları kurt, ayı ve insandır.
En fazla sığın barındıran ülkeler içinde ilk sırayı Kanada (500.000 ~ 1.000.000) alır ve onu sırasıyla Rusya (700.000 ?), İsveç (300.000 ~ 400.000 ), Norveç (120.000), Finlandiya (115.000) izler.
19. yüzyıl ortalarına kadar Kafkasya'da oldukça yaygın olan ve Türkiye'de de görülen Alces alces caucasicus (Kafkas sığını) alt türünün popülasyonu bu tarihten sonra aşırı avlanma ve yaşam alanlarının yok olması yüzünden azalmaya başlamış ve nihayet iki asır önce 1810 [9] yılında soyu tamamen tükenmiştir.
Türkçede ala sığın[10] adı alageyik (Dama dama) için kullanılır. Türkçe yazılı kaynaklarda yalın olarak sığın adı alageyik[11][12] anlamında da geçmektedir. Alageyik (Dama dama) Anadolu-İran kökenli olup Orta Asya'da bulunmaz. Türk Dil Kurumunun eski Osmanlıca yazılı kaynaklardan tarama yoluyla toparladığı Tarama Sözlüğünde ṣıġın / sıġın (ya da ṣıġın geyik, ṣıġın geyigi) kelimesi "yabani geyik ve sığır" olarak tanımlanmıştır. XVIII yüzyıl Osmanlı Coğrafya yazarı Uluslu İbrahim Hamdi Efendinin el yazmasındaki sığın geyiği adı çevirmeni tarafından günümüz Türkçesine Cervus elaphus olarak çevrilmiş.[13] Azericede hem sığın hem de sığır biçimi geçer. Kırım Tatarcasında sığın / сығын kelimesi geyik anlamındadır.
Hasan Eren'in Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü (Ankara 1999; sayfa: 363) :
sığın 'ala geyik'
Türkçede İngilizceden geçen Elk (İng. elk) ile Amerikancadan geçen Mus[14] (İng. moose) adları da kullanılır. Fakat Amerikan İngilizcesinde Elk adı Kanada geyiği (Cervus canadensis) için kullanılmaktadır ve bu anlam Türkçe kaynaklara da yansır.
Yanlış ve yetersiz bir adlandırmayla Kanada ren geyiği[3][15] adı da geçer.
Eski ve Yeni her iki Dünya'da da temsil edilen iki geyik türünden biri sığın, diğeri ise ren geyiğidir. Türkiye ve İran gibi geçmişte iki asır önce daha geniş araziye yayılan sığın popülasyonları yıllar içinde avcılık ve diğer insan aktiviteleri sonucu günümüzde yalnızca Kuzey Yarımkürenin tayga ve ılıman geniş yapraklı ve karışık ormanlarında görülebilmektedir. Günümüz sığın coğrafyası Güneyde 50. paralel ile Kuzeyde 67. paralel arasıdır.[16]
Kuzey Amerika'nın kuzeyinde, Alaska, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nin kuzeybatısında 4 alt tür hâlinde görülür. ABD'nin Alaska eyaletinde ve Kanada'nın Yukon bölgesinin batı kıyılarında dünyanın en büyük geyiği olan ve Alaska geyiği de denilen Alaska sığını (Alces alces gigas), kuzeybatı ABD'de Yellowstone sığını da denilen Shiras sığını (A. a. shirasi), orta ve güneybatı Kanada'da Batı Kanada sığını (A. a. andersoni), güneydoğu Kanada'da Doğu Kanada sığını (A. a. americana) alt türleri yayılım gösterir. En fazla sığın barındıran ülkeler içinde ilk sırayı Kanada (500 000 ~ 1 000 000) alır.
Günümüzde Danimarka hariç İskandinavya'da (Finlandiya, İsveç, Norveç), Estonya ve Rusya'nın kuzey batısında yaygın olan Avrupa sığını (A. a. alces) alt türü Polonya, Litvanya ve Beyaz Rusya hariç Orta ve Batı Avrupa'da daha az olarak, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve kuzey Ukrayna, Polonya ve Litvanya'da ise kalıntılar hâlinde görülür. Eskiden daha geniş olarak Fransa, Almanya, İsviçre ve Benelüks ülkelerinde de yayılım gösteren bu alt tür 1970'lerden bu yana Bohemya'da da insan eliyle sonradan yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır. İskoçya ile İngiltere'de de sonradan insan eliyle yayılması sağlanmaktadır.
Geçmişte daha geniş olarak Rusya'nın doğusundaki ormanlarda ve Çin ile Kore Yarımadası'nda da yayılım gösteren Amur ya da Ussur sığını da denilen Güney Sibirya sığını (A. a. cameloides) alt türü günümüzde yalnızca Rusya'da Doğu Sibirya'da, Amur bölgesinde, Moğolistan'da ve Mançurya'da görülebilmektedir.
Batı, Doğu ve Kuzey Sibirya'da, Yenisey ırmağının doğusunda, Yakutistan'da, Magadan Oblastı ve Habarovsk Krayında da görülen Yakut sığını (A. a. pfizenmayeri)[17] ile Doğu Sibirya'da, Kamçatka ve Çukotka yarımadalarında görülen Çukotka ya da Kamçatka sığını (A. a. buturlini)[18] adları da verilen alt türlerinin sistematikteki konumu net değildir ve bu iki alt tür Sibirya sığını (A. a. pfizenmayeri) adı altında tek alt türde de toplanır.[19]
19. yüzyıl başlarına kadar Kafkasya'da (Rusya, Gürcistan, Azerbaycan ve İran) oldukça yaygın olan ve Türkiye'de de görülen Kafkas sığını (Alces alces caucasicus) alt türünün popülasyonu bu tarihten sonra aşırı avlanma ve yaşam alanlarının yok olması yüzünden azalmaya başlamış ve nihayet iki asır önce 1810 [9] yılında soyu tamamen tükenmiştir. Kafkasya popülasyonunun bir alt tür olduğu ancak tükendikten bir buçuk asır sonra 1955 yılında N. Werestschagin tarafından tanımlanıp ortaya konulmuştur.
Yeni Zelanda'da 1900 yılında Kanada'dan getirilen sığınları Hokitika bölgesine sokma girişimi başarısız olunca, 1910 yılında Fiordland bölgesine 10 dişi, 4 erkek ve 6 yavru aktarılmıştı. Yeni Zelanda sığınlarının en son kaydı 1952 yılına aittir.[20] 1972 yılında bir sığın boynuzu bulundu ve 2002 yılında toplanan kıl örneklerinin DNA analizi sonucu sığına ait olduğu anlaşıldı. Otomatik kameralar fotoğraf yakalamada başarısız olsa da kapsamlı arama yapılmış ve yatak noktaları ve boynuz işaretleri görülmüştür.[21]
Monotipik Alces cinsinin tek türü (Alces alces) ve Avrasya'da 5, Kuzey Amerika'da 4, toplam 9 [16] (tanımlanıp adlandırılmış fakat sinonim olabilecek kuşkulular dahil: 17 [22]) alt türü vardır. Bunlardan Kafkasya'daki alt türünün soyu tükenmiştir.
Buna karşın, 2005 yılında yayımlanan Mammal Species of the World e göre Alces cinsi monotipik olmayıp iki türden (Alces alces ile Alces americanus) ve ikişer alt türden (Alces alces alces, Alces alces caucasicus, Alces americanus americanus, Alces americanus cameloides) oluşur.[23]
alt tür yaşadığı yerler popülasyon Avrupa sığını.jpg)
.svg)
Ortalama olarak, yetişkin bir sığının omuz yüksekliği 1,8-2,1 m dir.[24] Erkekler 380-720 kg, dişiler 270-360 kg ağırlığındadır.[25] Sığın alt türleri içinde en büyüğü omuz yüksekliği 2,1 m ve ortalama ağırlığı erkeklerde 634,5 kg ve dişilerde 478 kg olan Alaska alt türüdür (A. a. gigas).[26] Erkek sığınlardaki en büyük ölçü kaydı olarak Yukon Nehrinde Eylül 1897 tarihinde tutulan kayıttır ve bu kayda göre omuz yüksekliği 233 cm, ağırlığı ise 820 kg dır.[27] Günümüzde bizondan sonra Kuzey Amerika ve Avrupa'nın en büyük ikinci memelisidir. Ömrü ortalama 15-25 yıldır.
Geyikgiller familyasının diğer türlerinde ağaç gibi dendritik dallanma gösteren boynuzlar, tıpkı erkek alageyiklerde (Dama dama) olduğu gibi erkek sığınlarda (Alces alces) da el ayasına benzeyen palmat ("kürek boynuz") biçimlidir.
Genellikle ergin erkeklerde boynuzlar 1,2 m ile 1,5 m arasındadır. Avrupa'daki alt türünün (A. a. alces) boynuz açıklığı 1,35 ve boynuz ağırlığı da 20 kg dır.[28] Sığın alt türleri içinde en büyük boynuza sahip olanı boynuz açıklığı 1,8 m olan Alaska'daki alt türüdür (A. a. gigas).[26] Alaska sığını gelmiş geçmiş en büyük geyik türü olan fosil İrlanda sığını (Megaloceros giganteus) türüyle aynı omuz yüksekliğine (2,1 m) sahip olsa da ondan boynuz açıklığı (Alces alces gigas: 1,8 m; Megaloceros giganteus: 3.65) ile ayrılır. Yine de Alaska sığını yaşayan en büyük geyik konumundadır. Alaska alt türünde en yüksek boynuz ölçüsü 10-12 yaşlarındaki erkeklerde görülmektedir[29]
Genç sığının ikinci yaşında çıkan ilk boynuzları çok kısadır. Ertesi yıl her iki yanda da iki uçlu bir çatal boynuz oluşur ve ardından da bunlardan üç boynuz ucu gelişir. Sığınların yaş tespitinde boynuz sayısı ölçü alınmaz.[28] Kışın attıkları boynuzların yenisini Nisan-Temmuz aylarında çıkarırlar.[8]
Uzun, esnek ve sarkık üst dudağı en karakteristik özelliklerinden biridir.[30]
Çan görünümlü olan ve "çan" (İng. bell) olarak da adlandırılan "sakal" aslında boğazından aşağıya sarkan kıllı deri parçasıdır.[30] Her iki cinste de olan sakal 3 ilâ 5 yaşlarında çıkar ve daha sonra 20-25 cm uzunluğuna erişir. Bazı bireylerinde daha uzun olabilmektedir. Yaşlı geyiklerde sakal neredeyse yok olur.[28]
Tüyleri sık ve kabadır. En uzun tüyler omuz başlarında bulunur. Tüy uzunluğu genelde 16-18 cm olsa da bazı bireylerde bu rakam 24-25 cm e çıkabilir. Ense tüyleri omuz tüylerinden daha kısadır. Baş ve bacaklardaki tüyler de kısadır.[28] Kuyrukları 10 cm dir.[8]
Sığınlar çoğunlukla gündüz beslenen gündüzcül hayvanlardır. Diğer geyik türlerinin aksine yalnızcıl bir hayvandır ve sürü oluşturmazlar. Çiftleşme döneminde çok nadiren bir araya gelip geçici ufak grup oluşturabilirler. Sonbaharda, Eylül ve Ekim aylarındaki çiftleşme döneminde, çok eşli olan erkek sığınların birkaç dişi bulmak için aranırken karşılaşan erkekler arasında sık sık kavga çıkar. Her iki cins de çiftleşmek için birbirlerini ararlar. Erkekler bu dönemde 500 metre uzaktan duyulabilen kalın böğürme sesleri çıkarırlar. Buna karşılık dişilerin çıkardığı sesler daha hafif feryadımsı seslerdir.[31]
Dişilerde gebelik süresi 8 aydır ve bu sürenin sonunda Mayıs ya da Haziran [32] aylarında 1 (ya da 2) yavru yaparlar.[33] Kahverengi görünümlü annelerinin aksine yeni doğan sığın yavruları kızılımsı renktedir. Yavrular annelerinden ancak sonraki yavru doğmadan hemen önce ayrılırlar.
Bataklıklara uyum sağlayan genişlemiş parmaklara sahiptir.[8] Diğer geyik türleri gibi otçul bir hayvan olan sığınların besini karacıl ya da sucul değişik bitki ve meyvelerdir. Söğüt, titrek kavak (Avrasya'daki Populus tremula ile Amerika'daki P. tremuloides), akçaağaç ve huş gibi ağaçlarının taze filizleriyle de beslenirler. Karadaki besinleri sodyum açısından fakir olduğu için bu ihtiyacını sudaki lotus ve nilüfer gibi su bitkilerinden sağlar. Kışın ana yollardaki kar ve buzları eritmek üzere dökülen tuzları yalamak için sık sık yolda görülebilirler.[34] Su bitkileri kalori açısından fakir olsa da sığınların besinlerinin yaklaşık yarısını oluşturur. Yetişkin sığınlar vücut ağırlıklarını korumak için günde 9,770 kalori almaları gerekir.[35] Tipik bir sığın 360 kg ağırlığındadır ve günlük 32 kg besin tüketir.[36]
Almanya'da Bavyera eyaletinin doğusundaki Orta Avrupa sığınlarının yazlık besinini söğüt (Salix sp), titrek kavak (Populus tremula), adi huş (Betula pendula), barut ağacı (Frangula alnus) oluşturur. Ayrıca sarıçam (Pinus sylvestris) ve Orta Avrupa göknarı (Abies alba) gibi kozalaklı ağaçlarla da beslenen sığınlar, diğer bir kozalaklı ağaç olan ladin (Picea abies) ağacına genelde dokunmazlar. Kışın ise çalılarla ve ağaç kabuklarıyla beslenirler.[37]
Üst ön dişleri olmayan sığınların yalnızca alt çenede sekiz tane sivri kesici dişleri bulunur. Kaba dili, dudak ve diş etleri odunsu bitkilerin parçalanmasına yardımcı olur. Altı çift küçük azı dişleri ile altı çift büyük azı dişleri yiyeceğin öğütülmesi işini üstlenir.
Sığınların suya girmesinin ana sebebi suda yetişen su bitkilerinden sodyum ihtiyacını karşılamaktır. Ayrıca kutup altı bölgelerde yaz aylarında suya girerek çok yoğun olan Simuliidae familyasından sivri sineklerin bunaltıcı sokuşlarından kurtulmaktır.
Genellikle insanlara karşı saldırgan olmayan sığınlar, ancak kışkırtma veya saldırı anında korkmuş olduklarında saldırganlık gösterirler. Sığınlara saldırı daha çok ayı ve kurtlardan gelir. İnsandan ya da onun köpeğinden ürküp korkan sığınlar saldırganlaşır. Sonbahardaki çiftleşme döneminde salgılanan yüksek düzeydeki hormonlar yüzünden erkek sığınların en saldırgan oldukları dönemdir ve bu dönemde karşılaştıkları insanlara karşı saldırgan tavırları kaçınılmazdır. Yanında yavrusu olan dişi sığınlar da yaklaşan insanlara karşı annelik içgüdüsüyle saldırgan olabilirler. Sığınlar diğer tehlikeli hayvanların aksine yaşadıkları habitat dolayısıyla insanlarla karşılaşma oranları düşüktür ve daha çok yoldan karşıya geçişlerde denk gelinir.[38]
Günde ortalama 10-15 km yol yürüyen Almanya'nın Bavyera eyaletinin doğusundaki Orta Avrupa sığınlarının çiftleşme mevsimi Eylül sonu ile Ekim başlarındadır ve bu dönemde agresif ve dikkatsiz davranan sığınlar trafik kazası riskini artırır.[37]
Sığınların evcilleştirilme denemeleri Sovyetler Birliğinde İkinci Dünya Savaşından önceye uzanır. 1949 yılında Peçora-İlıç Doğa Korunağında ilk çiftliğin kurulmasıyla evcilleştirme çalışmaları teknik olarak başlatıldı. 1963 yılından bu yana Kostroma Sığın Çiftliğinde devam edilen bu evcilleştirme çalışmaları sonucu 2003 yılında 33 tane evcilleşmiş sığın kayda geçmiştir. Bugün bu evcil sığınlardan süt elde edilmektedir. Çiftlik ayrıca ziyaretçi turist gruplarını da kendine çeker.[39]
Sığınların birincil düşmanları olarak Kuzey Amerika'da boz kurt (Canis lupus), boz ayı (Ursus arctos) ve Amerikan kara ayısı (Ursus americanus) görülmektedir.[40] Avrasya'daki birincil düşmanları arasında boz kurt ve boz ayıdan başka Sibirya kaplanı (Panthera tigris altaica)[28][41] da görülür. Bazı bölgelerde kurtların birincil ana besinini yalnızca sığınlar oluşturur. Buna karşılık, Superior Gölündeki Isle Royale adasının boz kurtları ile sığınları arasında kışın yapılan 25 yıllık bir araştırmaya göre 2-8 yaş arasındaki sığınların kurtlarca öldürülmesi çok nadirdir.[42]
İkincil düşmanları arasında ilk sırayı insan (Homo sapiens) alır. İnsanın ve insan aktivitelerinin etkisi soy tüketicidir. İki asır öncesine kadar Türkiye ve İran dahil bütün Kafkasya'da yaygın olan Alces alces caucasicus (Kafkas sığını) alt türünün yok olmasının ana sebebi insanların aşırı avcılığı ve insan aktiviteleri sonucu habitat bozumudur. Pumanın Kuzey Amerika'da (Güneybatı Kanada ile kuzeybatı ABD) yaşayan alt türü ve günümüzdeki sayıları ancak 50 kadar olan Kuzey Amerika puması (Puma concolor couguar) ikincil doğal düşmanıdır. Kuzey Amerika'nın kuzeybatısında adalar arasında yüzen sığınlar için ikincil düşman olarak görülen katil balina (Orcinus orca) denizden gelen tek düşmandır. Kanada'da ikincil düşman olarak görülen sığın kenesi asalakları arasında en ölümcül olanıdır.
Yüksek popülasyonlu iri geyik olmalarından dolayı İskandinavya'da sığın avı gözdedir.[43] Geleneksel sığın avında kullanılan tazı grubundan iki (ya da üç) köpek ırkı da İskandinavya kökenlidir. Bunlardan büyük olanı İsveç sığın tazısı (İsveççe: Jämthund; İngilizce: Swedish Elkhound), küçük olanı da Norveç sığın tazısı (Norveççe: Norsk elghund grå ile Norsk elghund svart; İngilizce: Norwegian Elkhound) adını alır. İsveç sığın tazısının erkekleri 58-63 cm, dişileri ise 53-58 cm boyundadır. Norveç sığın tazısının "Gri" ve "Siyah" olmak üzere iki formu vardır. Gri formunun erkekleri 52, dişileri 49 cm, siyah formunun erkekleri 47, dişileri 44 cm dir.[44]
Esas olarak evcil sığır (Bos taurus) ve mandalarda görülen ve etmeni Brucella abortus olan bruselloz hastalığı sığınlarda da görülebilmektedir.[49] Sığınlarda görülen diğer hastalıklar arasında, "bovine viral diarrhoea/mucosal disease-like syndrome"[50], "Moose Wasting Syndrome" (MWS)[51][52], "Chronic Wasting Disease"[53] sayılabilir.
Miass arması
(Çelyabinsk Oblastı)
Yoşkar-Ola arması
(Mari El Cumhuriyeti)
Revda arması
(Murmansk Oblastı)
Monçegorsk arması
(Murmansk Oblastı)
Nijniye Sergi arması
(Sverdlovsk Oblastı)
Sığın, sığın geyiği, taçboynuzlu geyik ya da mus (Alces alces), geyikgiller (Cervidae) familyasının ve karacagiller (Capreolinae) alt familyasının monotipik Alces cinsinden, Kuzey Avrasya ile Kuzey Amerika'da yaşayan, kürek boynuzlu ve boynu sakallı, yarı sucul iri bir geyik türü. Yaşayan geyik türleri içinde en iri olanıdır. Diğer geyik türlerinin aksine yalnızcıl bir hayvandır ve sürü oluşturmazlar. Hantal ve yavaş olsa da ürktüğünde ya da kızdırıldığında şaşırtıcı biçimde hızlı ve saldırgan olabilmeleriyle ünlüdür. Sonbaharda, Eylül ve Ekim aylarındaki çiftleşme döneminde erkekler arasında sık sık kavga çıkar. Gündüzleri beslenen sığınların ana düşmanları kurt, ayı ve insandır.
En fazla sığın barındıran ülkeler içinde ilk sırayı Kanada (500.000 ~ 1.000.000) alır ve onu sırasıyla Rusya (700.000 ?), İsveç (300.000 ~ 400.000 ), Norveç (120.000), Finlandiya (115.000) izler.
19. yüzyıl ortalarına kadar Kafkasya'da oldukça yaygın olan ve Türkiye'de de görülen Alces alces caucasicus (Kafkas sığını) alt türünün popülasyonu bu tarihten sonra aşırı avlanma ve yaşam alanlarının yok olması yüzünden azalmaya başlamış ve nihayet iki asır önce 1810 yılında soyu tamamen tükenmiştir.
Лосі мають багато різних назв. Самців лося часто називають «сохатими», рідше — биками; самок — «лошами», або коровами. Молодих лосів називають телятами. Існує багато згадок лося у фольклорі поліщуків. У лісників і мисливствознавців надзвичайно популярним є тост «За лося!».
Широко поширений в лісовій і місцями у лісостеповій природних смугах, на півночі — у тундрі. На сході свого поширення межує з іншим видом цього роду — лосем американським (Alces americanus). Існує широка зона гібридизації між лосем звичайним і американським в Центральному Сибіру і на півночі Зовнішньої Монголії.
Лось є другим найбільшим (за вагою) ссавцем фауни України (після зубра) і другим за довжиною тіла (після ціп'яка бичачого Taenia saginata) видом тварин фауни Європи (не рахуючи китів). Самці лося озброєні рогами, які вони скидають кожної осені.
У період з кінця XIX до середини XX ст. лосів в Україні не було. На початку XX ст. лось фігурував у зведенні фауни України як „звір колишньої фауни, про що свідчать численні знахідки лося на торфовищах“[5]. Вид з'явився в Україні шляхом природного розселення з території Білорусі і до кінця XX століття заселив усю лісову і лісостепову смугу на південь до Карпат (але в самих Карпатських горах відсутній), Середнього Подніпров'я та Дінця. На сьогодні відбувається зворотне скорочення південних меж видового ареалу. Період розширення ареалу був пов'язаний зі зростанням загальної чисельності виду та з великими площами соснових посадок, які виконували захисні функції та були незамінним кормовим біотопом. Тепер площі молодих сосняків значно скоротилися, а рівень незаконного полювання суттєво зріс, через що чисельність лося невпинно скорочується.
Виходячи з відомих і доступних для аналізу моделей динаміки ареалу і чисельності лося у Східній Європі, у найближчі два-три десятиліття вид, можливо, остаточно зникне в Україні та південній частині Білорусі[6]. Відбуватиметься це практично без участі людини, відповідно до динаміки самого виду та через глобальні змінами клімату.
Лося планували включити до Червоної книги України 2009 року, проте тоді вид не отримав цього охоронного статусу. У листопаді 2018 року окружний адміністративний суд Києва виключив лося європейського з Червоної книги, на що Мінекології подало апеляцію й виграло її 8 квітня 2019 року.[7] За останні роки популяція лося в Україні скоротилася з 14 до 4,5 тис. особин і продовжує скорочуватися, незважаючи на повну заборону полювання на нього. При цьому трупів тварин в лісах не знаходять і, отже, це не пов'язано з природною загибеллю звірів. Лось підпускає до себе дуже близько і може стати легкою здобиччю браконьєрів.
Браконьєрство, нарівні з любительським полюванням, яке часто «перетікає» у браконьєрство, є одним з головних чинників знищення лосів в Україні, де існує таке ж скрутне становище з веденням мисливського господарства[8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20]. Тільки за даними Інтернету, в 2010—2016 рр. браконьєрські випадки відстрілу браконьєрами лося в Україні сталися в національних парках Ічнянський, Прип'ять-Стохід, а також в Коростишівському і Житомирському районах Житомирської області, в Новгород-Сіверському і Менському районах Чернігівської області, Ковельському районі Волинської області, Чигиринському районі Черкаської області[13][14][15][16][17][18][19][20]. І це далеко не повний перелік.
На думку українського мисливствознавця Н. Н. Євтушевського, в 1980-х роках браконьєрами відстрілювалася кількість лосів порівнянна з половиною офіційної здобичі. Проте після 1992 р. браконьєрство збільшилося у багато разів[9][21].
Сучасне полювання на лося має великий моральний недолік. Лось, як правило, поводиться в лісі як домашня тварина, не боїться мисливця, зупиняється, довго розглядає його, особливо якщо мисливець в машині, і лося добувати все одно що застрелити домашню корову. Особливо це стосується вбивства самиці лося[21].
Другий недолік сучасного законного полювання на лося полягає в тому, що мисливці шукають кращих, доросліших лосів з добре розвиненими рогами і в результаті такого відстрілу відбувається «селекція навпаки». За даними Н. Н. Євтушевського, через масовий відстріл кращих особин лося в Україні в 1983—1985 рр. найбільш якісні екземпляри лося віком 6-9 років практично не зустрічалися[9]. За даними О. О. Данилкіна, в 1960-1980-і рр. в СРСР через прес полювання маса туш лося зменшилася на 10-40 кг, а самця з добре розвиненими рогами зустріти практично неможливо[8]. По суті українські мисливці винищували і продовжують винищувати репродуктивне ядро популяцій лося.
Третій недолік полягає в тому, що в Україні дозволений відстріл самиць лося[22], що значно скорочує можливість відтворення лося. Ще одна проблема полягає в тому, що самці лося скидають свої роги в листопаді — початку січня[23]. У січні у лосих вже є добре виражені ембріони. Тому полювання в січні на лосих в Україні заборонено. Проте на самців лося полювання дозволене до кінця січня[22]. Але скинувши роги, в січні самці вже нічим не відрізняються від самиць, внаслідок чого вагітні самиці лося потрапляють під постріл мисливця). Коли вибиваються самиці, залишаються тисячі дитинчат, що осиротіли, без матерів, приречені на загибель. При відстрілі дорослої самиці неминуче знищується 1-2 ембріони і гине значна кількість телят-сиріт[21].
Четвертий недолік полягає в незвичайно тривалому сезоні полювання на лося (самця) — з серпня по січень — півроку! В результаті мисливці ганяють лося протягом усього мисливського сезону, закриваючи ліцензії на лося аж наприкінці, що сприяє браконьєрству[21].
П'ятий недолік полягає в тому, що на одну ліцензію мисливцями відстрілюється в Україні 2-3 лосі[24][21]. Тому, якщо на сезон 2015/2016 рр. в Україні було видано 237 бланків ліцензій на лося[25][26], то можна припустити, що буде реально відстрелено близько 600 лосів. А якщо взяти до уваги той факт, що не усіх підранків лося мисливці добирають (за даними Н. Н. Євтушевського (2010), кожен третій лось був підранком і тікав, потім часто гинучи)[9], то чисельність убитих при офіційному полюванні лосів в Україні може досягати 700—800 лосів.
За даними С. В. Межжерина, офіційно в Україні щороку відстрілюється до 600 лосів, що є неприпустимим[24][21]. Усе це може призвести до повного зникнення лося в Україні. Слід також погодитися і з думкою віце-президента НАН України, першого заступника голови Національної комісії з питань Червоної книги України, академіка НАН України О. Г. Загородного, що, «якщо така ситуація збережеться і надалі і мораторій постійно порушуватиметься, то Національна комісія з питань Червоної книги України рекомендуватиме включити лося європейського в чергове видання Червоної книги України»[27].
10 квітня 2001 р. Польща ввела безстроковий мораторій на відстріл лося, заборонивши полювання на нього наказом міністра охорони природи Польщі[28]. Через 8 років, в 2009 р. польські зоологи провели дослідження впливу мораторію на відстріл лося. Результати перевершили усі очікування. Якщо в 2001 р. в Польщі налічувалося близько 2000 голів лося, то в 2009 р. — 7,5 тис. голів лося. Тобто за 8 років його чисельність, завдяки забороні полювання, збільшилася більше ніж у 3 рази[29]. Збільшилася також і кількість самців, що мають роги трофейної цінності[29]. Для порівняння, в Україні, яка має площу вдвічі більшу, ніж Польща, в 2009 р. офіційно налічувалося всього 5573 екз. лося[21].
3 лютого 2017 року Міністерство екології та природних ресурсів України офіційно заборонило полювання на лосів на всій території країни. Наказ передбачає встановлення заборони полювати на лося європейського (Alces alces) на всій території України строком на 25 років. Міністерство зобов’язує Державну екологічну інспекцію України здійснювати державний нагляд (контроль) за дотриманням режиму цієї заборони. А ще документом передбачено розробку програми відтворення популяції лося європейського (Alces alces) в Україні та забезпечення проведення необхідних досліджень і моніторингу стану його популяції за участю науковців. [30]
У листопаді 2018 року окружний адміністративний суд Києва виключив лося європейського з Червоної книги, тим самим відмінивши заборону полювання на нього. На це Мінекології подало апеляцію й виграло її 8 квітня 2019 року.[7]
Лосів нерідко розводять на фермах. Особливо великий успіх доместикація лося отримала завдяки визначній ролі Семена Будьонного, досвід якого формувався у драгунських полках Примор'я (ареал Alces americanus) та різноманітних західних фронтах, у тому числі в Кавказькій дивізії під Мінськом (ареал Alces alces). У часи громадянської війни Конармія мала спеціальні загони бійців, що їздили верхи на лосях. Такі загони створювали для швидкого пересування бойових підрозділів по складних болотистих місцевостях європейської тайги. У пізніші часи лосині ферми продовжували діяти з метою доїння лосиць, молоко яких вважається цілющим. Щодо України даних про лосині ферми немає.
Марка Білорусі
Дорожній знак у Швеції
Іноді лосі проявляють мало страху перед людиною
Самиця з дитинчам у Швеції
Білий Лось у Норвегії
nbsp;Н.
Nai sừng tấm Á-Âu (Danh pháp khoa học: Alces alces) là loài lớn nhất còn tồn tại thuộc họ hươu nai. Nai sừng tấm được phân biệt bởi bộ gạc hình dạng chân màng ở con đực; thành viên khác cùng họ có gạc hình dạng cành cây ("giống như nhánh cây"). Nai sừng tấm thường sống tại rừng phía bắc và rừng rụng lá hỗn hợp tại Bắc bán cầu thuộc khí hậu ôn đới đến khí hậu cận Bắc Cực. Nai sừng tấm có một phạm vi rộng lớn nhưng săn bắn và các hoạt động khác của con người đã khiến quần thể sụt giảm rất nhiều. Nai sừng tấm được tái nhập vào một vài môi trường sống trước đây của chúng.
Hiện nay, hầu hết nai sừng tấm tìm được tại Canada, Alaska, Scandinavia, Latvia, Estonia, New England và Nga. Chế độ ăn uống bao gồm cả thực vật trên cạn lẫn dưới nước. Động vật săn thịt nai sừng tấm phổ biến nhất là sói, gấu và con người. Không giống hầu hết các loài hươu khác, nai sừng tấm động vật đơn độc và không sống thành bầy đàn. Mặc dù thường di chuyển chậm và ít vận động, nai sừng tấm có thể trở nên hung hăng và di chuyển nhanh chóng nếu tức giận hay giật mình. Mùa giao phối vào mùa thu có thể dẫn đến những trận đấu ngoạn mục giữa các con đực cạnh tranh cho một con hươu cái.
Chúng phân bố trải dài trên Lục địa Á-Âu, kéo dài từ các nước châu Âu sang đến tận nước Nga trong lịch sử. Phân loài này được Linnaeus mô tả vào năm 1758, năm 1821, John Edward Gray đặt lại pháp danh của chúng là Alces thay vì Cervus như trước đây. Szerintük cũng khẳng định phân loài này với tên gọi Eurázsiai jávorszarvas trong sự đối lập với phân loài nai sừng tấm Bắc Mỹ (Alces americanus) với tên gọi Amerikai jávorszarvas. Hiện nay, chúng là phân loài nai sừng tấm tồn tại ở Phần Lan, Thụy Điển, Na Uy, Estonia và Nga, chúng đã không còn hiện diện ở miền Trung Âu và Tây Âu, ngoại trừ Ba Lan, Litva và Belarus, với một số lượng tại Cộng hòa Czech, Slovakia, và miền bắc Ukraina, nhưng chúng cũng có thể được quan sát thấy ở Bohemia kể từ những năm 1970 và một số nhỏ du nhập lại ở Scotland, Vương quốc Anh, gần đây người ta đã nhìn thấy ở miền đông nước Đức. (Phạm vi trước đây của chúng bao gồm Pháp, Thụy Sĩ, và Benelux) Dân số chúng đang tăng và giành lại lãnh thổ ngày trước của chúng. Hiện nay chúng có khoảng 1,3 triệu con (Trong đó ở bán đảo SCandinavi đã chiếm khoảng 700.000 con).
Tại châu Âu, nai sừng tấm Á-Âu đang có số lượng lớn trên toàn Na Uy, Thụy Điển, Phần Lan, Ba Lan, và các nước vùng Baltic, với con số khiêm tốn hơn ở phía Nam Cộng hòa Séc, Belarus và miền bắc Ukraina và một ít ở vùng Tây Bắc Mông Cổ. Chúng cũng đang lan tràn qua Nga vào lưu thông qua các biên giới với Phần Lan về phía nam đến biên giới với Estonia, Belarus và Ukraine và trải dài xa về phía đông đến Nga. Trong lịch sử, chúng từng phân bố ở khắp châu Âu nơi mà từ thời La Mã chúng đã được ghi chép lại sự hiện diện của mình. Trong một quảng thời gian, con người đã săn bắt nai sừng tấm Á-Âu khiến chúng có nguy cơ nằm bên bờ của sự tuyệt chủng.
Về số lượng phân bố ở Châu Âu và Châu Á:
Những con nai sừng tấm ở châu Âu là có nguồn gốc từ vùng ôn đới với môi trường sống thích hợp trên lục địa và thậm chí Scotland từ cuối thời kỳ băng hà cuối cùng, khi châu Âu đã có một kết hợp của rừng phương bắc ôn đới và rừng rụng lá. Vượt qua những thời cổ điển, những loài đã chắc chắn phát triển mạnh trong cả vùng đất Gaul và Germania Magna, như nó xuất hiện trong quân đội và sử dụng làm trò săn bắn. Tuy nhiên, như là thời đại La Mã đã bị xóa nhòa vào thời Trung cổ, các con thú từ từ biến mất: ngay sau khi triều đại của Charlemagne, con nai sừng tấm Á-Âu biến mất từ nước Pháp, nơi mà phạm vi của nó kéo dài từ Normandy ở phía bắc tới phía nam dãy núi Pyrenees.
Xa hơn về phía tây, nó vẫn tồn tại ở Alsace và Hà Lan cho đến thế kỷ thứ 9 là vùng đầm lầy ở sau này đã bị tiêu thoát và những khu rừng đã bị phá đi cho vùng đất của những địa chủ phong kiến ở trước đó trong thời kỳ phong hầu kiến ấp, lập điền địa của quý tộc châu Âu. Nó đã biến mất ở Thụy Sĩ vào năm 1000, bị dồn từ phía tây Cộng hòa Séc vào năm 1300, dồn từ Mecklenburg ở Đức vào năm 1600, và đã biết khỏi từ Hungary và Caucasus từ thế kỷ 18 và 19 một cách tương ứng. Đến đầu thế kỷ 20, các thành lũy cuối cùng của con nai sừng tấm ở châu Âu dường như là ở các nước vùng Scandinavia và những vùng loang lổ của Nga, với một vài cá thể di cư tìm thấy trong những gì bây giờ là Estonia và Litva.
Liên Xô và Ba Lan đã quản lý để khôi phục lại các phần của phạm vi bên trong biên giới của nó (ví dụ như sự trở lại năm 1951, chứng kiến sự thành của công viên quốc gia Kampinos và sau năm 1958 áp dụng lại ở Belarus), nhưng rắc rối chính trị rõ ràng là hạn chế khả năng để du nhập lại nó với các phần khác của phạm vi của chúng. Những nỗ lực trong năm 1930 và một lần nữa vào năm 1967 ở vùng đầm lầy phía bắc Berlin đã không thành công. Hiện tại ở Ba Lan, quần thể được ghi nhận trong các thung lũng sông Biebrza, Kampinos, và trong khu rừng Białowieża. Chúng đã di cư vào các bộ phận khác của Đông Âu và đã được phát hiện ở miền đông và miền nam nước Đức.
Không thành công như vậy, đến nay trong các khu vực này thông qua phát tán tự nhiên từ các quần thể nguồn ở Ba Lan, Belarus, Ukraine, Cộng hòa Séc và Slovakia, nó xuất hiện để có được nhiều thành công trong việc di cư về phía nam dãy Caucasus. Nó được liệt kê dưới Phụ lục III của Công ước Bern. Trong năm 2008, hai con nai sừng tấm đã được du nhập lại vào cao nguyên Scotland tại Alladale Wilderness Reserve. Ở châu Á, các quần thể nai Đông Á giới hạn lại chính mình chủ yếu là để các lãnh thổ của Liên bang Nga.
Năm 1900, một nỗ lực để du nhập nai sừng tấm Á-Âu vào khu vực Hokitika của Tân Tây Lan thất bại, sau đó vào năm 1910 mười con nai sừng tấm, trong đó có bốn con nai đực và sáu con nai cái, đã được du nhập vào Fiordland. Khu vực này được coi là một ít hơn so với môi trường sống thích hợp, và số lượng thấp tiếp theo của nhìn thấy và những con quái dị đã dẫn đến một số giả định về sự thất bại của nhóm đối tượng này. Tuy nhiên, một con nai đã được tìm thấy vào năm 1972 và các xét nghiệm DNA cho thấy mẫu lông thu được trong năm 2002 là từ một con nai sừng tấm. Hiện đã tìm kiếm mở rộng, và trong khi máy ảnh tự động không thể nắm bắt hình ảnh, bằng chứng đã nhìn thấy các đốm, dấu tích ăn và việc đánh dấu của những con nai này.
Tên gọi của nai sừng tấm Á Âu được kết hợp bởi hai thành tố là nai sừng tấm và vùng Á-Âu, con vật này ton lớn và luôn được gọi là "nai" trong tiếng Anh. Một con nai sừng tấm đực trưởng thành được gọi là một con bò mộng, một con nai sừng tấm Á-Âu cái trưởng thành là một con bò cái và một con nai sừng tấm chưa trưởng thành, chưa thuần thục sinh dục gọi là một con bê. Từ "nai" trong tiếng Anh có nguồn gốc từ ngôn ngữ Proto-Germanic nơi mà từ đó tiếng Anh phát triển lên. Từ "nai" cũng có cùng nguồn gốc của ngôn ngữ Ấn-Âu khác, ví dụ ELG ở Đan Mạch/Na Uy, ALG ở Thụy Điển; Elch ở Đức; và Los tại Ba Lan (Alce với tên Latin hoặc alcēs với tiếng Hy Lạp ἅλκη, Alke có lẽ là từ vay mượn từ tiếng Đức).
Trong các ngôn ngữ châu Âu lục địa, các hình thức của từ "nai" gần như luôn ảnh hưởng và dẫn chiếu từ alces Alces. Từ "nai" đầu tiên bước vào tiếng Anh vào khoẳng năm 1606 và được vay mượn từ các ngôn ngữ Algonquian (so sánh các Moos Narragansett và Đông Abenaki mos; theo tin ban đầu, nhưng đã được nhiều khả năng xuất phát từ moosu), và có thể tham gia các hình thức từ nhiều ngôn ngữ hai bên giao thoa lẫn nhau.
Các con nai sừng tấm đã bị tuyệt chủng ở Anh trong thời đại đồ đồng, rất lâu trước khám phá của người châu Âu ở Mỹ. Những bộ xương sớm nhất được tìm thấy ở Scotland và là khoảng 3900 năm tuổi. Từ "nai" vẫn còn trong sử dụng do sự tồn tại của nó ở lục địa châu Âu, nhưng không có bất kỳ động vật sống xung quanh để phục vụ như là một tài liệu tham khảo, ý nghĩa đã trở nên khá mơ hồ cho hầu hết các từ cổ của Anh, người sử dụng "nai" để chỉ "con nai lớn" nói chung. Từ điển của thế kỷ 18 chỉ đơn giản mô tả "nai" như một con nai đó là "lớn như một con ngựa".
Nai sừng tấm Á Âu là loài hươu nai lớn nhất ở châu Âu, chúng cao trên 2 mét, chúng sinh sống dự vào việc gặm cỏ trên những bãi cỏ mỏng dưới lớp tuyết, đồng thời cũng ăn lá lông và những mầm cây có chất dinh dưỡng khác. Sống trong môi trường tuyết dày bao phủ khiến việc chạy nhảy của chúng vô cùng khó khăn.
Tính trung bình, một con nai sừng tấm trưởng thành khi đứng, bờ vai cao 1,4–2,1 m (4,6–6,9 ft), hơn hẳn một bàn chân cao hơn loài hươu lớn thứ nhì trên trung bình, hươu sừng lớn.[2] Con đực thường cân nặng từ 380 đến 700 kg (838 đến 1.543 lb), còn nai cái thường cân nặng 200 đến 490 kg (441 đến 1.080 lb), phụ thuộc vào chủng loài hoặc dị biệt đồng loại cũng như tuổi cá thể hay biến thể dinh dưỡng.[3][4] Chiều dài từ đầu đến hết thân đạt 2,4–3,1 m (7,9–10,2 ft), với đuôi vết tích chỉ thêm 5–12 cm (2,0–4,7 in) nữa.[5] Dù vậy lớn nhất trong số tất cả chủng loài là phân loài ở Alaska (A. a. gigas), có thể đứng bờ vai vượt 2,1 m (6,9 ft), có một khoảng gạc dài 1,8 m (5,9 ft) và trung bình nặng 634,5 kg (1.399 lb) ở con đực và 478 kg (1.054 lb) ờ con cái.[6]
Thông thường, tuy nhiên, gạc hươu đực trưởng thành khoảng từ 1,2 đến 1,5 m (3,9 đến 4,9 ft). Kích thước xác nhận lớn nhất đối với loài này là một hươu đực bị bắn tại sông Yukon vào tháng 9 năm 1897; có cân nặng 820 kg (1.808 lb) và đo lường chiều cao tại bờ vai đạt 2,33 m (7,6 ft).[7] Đã có báo cáo trường hợp nai sừng tấm thậm chí lớn hơn, bao gồm cả một con nai đực báo cáo cân được 1.180 kg (2.601 lb), nhưng không ai được chứng thực và một số có thể không đáng được tin cậy.[7] Phía sau chỉ có hai loài bò bison, nai sừng tấm là động vật đất lớn thứ nhì tại cả Bắc Mỹ lẫn Châu Âu.
Nai sừng tấm Á-Âu có cái mặt đặc trưng với cái mõm dài ngoằng, nhưng chúng thiếu răng cửa ở hàm trên, nhưng có tám răng cửa sắc gắn trên hàm dưới. Chúng cũng có một lưỡi khá dài, có đôi môi và nướu răng để hỗ trợ trong việc ăn thực vật thân gỗ. Nai sừng tấm Á-Âu có sáu cặp răng lớn, răng hàm phẳng, phía trước có sáu cặp răng trước hàm để nghiền thức ăn. Môi trên của một con nai sừng tấm rất nhạy cảm, để giúp phân biệt giữa măng tươi và cành khô, và môi là có khả năng vơ, nắm thức ăn cho chúng.
Vào mùa hè, nai có thể sử dụng cái môi có khả năng cầm này việc kéo, tước toàn bộ các nhánh lá trong một miếng ăn, hay để kéo cây forbs, như bồ công anh, hoặc thực vật thủy sinh lên bởi các giá thể, rễ của chúng. Nai sừng tấm Á-Âu đã được biết đến có thể lặn dưới nước để với ăn được những nguồn thực phẩm dưới đáy hồ, và với cái mõm phức tạp có thể giúp con nai có một phương cách thích hợp để ăn uống ở đó. Nai sừng tấm Á-Âu là có khả năng kiếm ăn dưới nước. Như một sự thích nghi để ăn những con vật dưới nước, mũi chúng được trang bị với các miếng đệm béo và cơ bắp mà có thể khóa lỗ mũi khi tiếp xúc với áp lực nước nhằm ngăn nước xâm nhập vào mũi.
Gạc của chúng được bao phủ bằng một lớp phủ lông mềm có tên gọi "nhung". Các mạch máu trong các chất dinh dưỡng vận chuyển lên nhung hươu để hỗ trợ tăng trưởng của cặp sừng. Nai sừng tấm Á-Âu đực có gạc như các thành viên khác của họ Hươu nai. Những con cái sẽ chọn bạn tình dựa trên kích thước của con nai đực và đặc biệt là kích thước của cặp sừng như một sự minh chứng mạnh mẽ cho sự nam tính và khả năng sinh sản của nai đực. Nai sừng tấm Á-Âu đực sử dụng những phần chủ đạo của gạc để cạnh tranh và sẽ chống đỡ hoặc chống lại các đối thủ. Kích thước và tốc độ tăng trưởng của gạc được xác định bởi chế độ ăn uống và tuổi tác tương xứng việc phản ánh sức khỏe của một con nai.
Gạc của con nai đực phát triển như dầm trụ chiếu trên mỗi bên đầu vuông góc với đường giữa của hộp sọ, và sau đó rẽ ra làm ba. Cánh mặt dưới của ngã ba này có thể là đơn giản, hoặc chia thành hai hoặc ba nhánh, với một số nhánh phẳng. Gạc nai rất rộng và giống lòng bàn tay (phẳng) với nhiều điểm dọc theo rìa phía ngoài. Gạc của nai sừng tấm Á-Âu thường nhỏ hơn nai sừng tấm Alaska và có hai thùy trên mỗi bên, giống như một con bướm. Gạc nai Âu Á giống như một vỏ sò, với một thùy duy nhất trên mỗi bên, các bộ phận sau của ngã ba chính chia thành ba nhánh, không có làm phẳng riêng biệt và nai sừng tấm Á-Âu thông thường, những nhánh này thường mở rộng thành một palmation rộng, với một nhánh lớn tại các cơ sở và một số nhánh nhỏ.
Tuy nhiên, một giống của nai sừng tấm Á-Âu thông thường ở Scandinavia mà trong đó các gạc là đơn giản. Sau khi giao phối xong, mục đích cơ bản của phát triển gạc coi như đã xong, con đực sẽ vào mùa rụng gạc của chúng để bảo tồn năng lượng cho mùa đông, chúng sẽ rụng gạc để khỏi tốn các chất dinh dưỡng để nuôi những bộ gạc đồ sộ này. Một lớp mới của gạc sau đó sẽ mọc trở lại vào mùa xuân. Những cái sừng sẽ mất 3-5 tháng để phát triển đầy đủ, làm cho chúng là một trong những bộ phận cơ thể động vật phát triển nhanh nhất. Tăng trưởng của nhung hươu được nuôi dưỡng bởi một hệ thống mở rộng của các mạch máu trong bọc da, trong đó có nhiều nang lông mà cung cấp cho nhung. Điều này đòi hỏi một chế độ ăn uống đảm bảo dinh dưỡng cao.
Đến tháng, nhung được loại bỏ bằng cách cọ xát và thay đổi màu sắc của các gạc. Những con đực chưa trưởng thành có thể không đổ gạc của chúng cho mùa đông, nhưng giữ chúng cho đến mùa xuân năm sau. Nai sừng tấm Á-Âu mình sẽ ăn nhung để lấy các chất dinh dưỡng. Nếu một con nai sừng tấm đực bị thiến, chúng sẽ nhanh chóng đổ bộ hiện tại của mình gạc và sau đó lập tức bắt đầu phát triển một bộ mới của gạc méo mó và biến dạng mà chúng sẽ đeo những phần còn lại của cuộc đời mình mà không bao giờ thay đổi lại. Trong trường hợp vô cùng hiếm hoi, một con nai sừng tấm đực có thể tăng trưởng gạc. Điều này thường được cho là do sự mất cân bằng hormone.
Nai sừng tấm Á-Âu chủ yếu hoạt động ban ngày. Chúng là động vật sống đơn độc, đặc biệt l2 con đực. Mặc dù hiếm khi nai sừng tấm Á-Âu gia nhập trong nhóm, có thể có một số gần gũi với nhau trong mùa giao phối. Giao phối sẽ xảy ra trong tháng Chín và tháng Mười. Các con đực là thực hiện chế độ đa thê và sẽ tìm một số con cái để giao phối với chúng. Trong thời gian này cả hai giới sẽ gọi cho nhau những tiếng kêu gợi tình.
Con đực tạo âm thanh rên nặng nề có thể được nghe từ lên đến 500 mét, trong khi con cái giới phát ra âm thanh giống như tiếng than khóc. Những con đực sẽ chiến đấu cho con cái lựa chọn. Chúng hoặc là đánh giá là con nào lớn hơn, với những con nai nhỏ hơn sẽ rút lui, hoặc chúng có thể tham gia vào các trận đánh, thường chỉ liên quan đến các gạc. Nai sừng tấm Á-Âu cái có một khoảng thời gian mang thai tám tháng, thường mang một con bê, hoặc sinh đôi, nếu thực phẩm dồi dào.
Nai sừng tấm Á Âu là một động vật ăn cỏ và có khả năng tiêu thụ nhiều loại thực vật hoặc trái cây. Một con Nai sừng tấm Á-Âu đực trưởng thành trung bình cần phải tiêu thụ 9.770 kcal (40,9 MJ) mỗi ngày để duy trì trọng lượng cơ thể của nó. Phần lớn năng lượng của một con nai sừng tấm có nguồn gốc từ thực vật trên cạn, chủ yếu bao gồm các loại cây forbs và các loại cỏ khác, và măng tươi từ các loại cây như cây liễu và bạch dương.
Những loài này cung cấp khá thấp chất natri, và nai sừng tấm thường cần phải tiêu thụ một số lượng đáng kể của thực vật thủy sinh. Dù thấp hơn rất nhiều về năng lượng, những loại thức ăn này lại cung cấp cho nai sừng tấm Á-Âu với yêu cầu cao lượng natri của nó, và còn một nửa phần ăn của chúng thường bao gồm các loại thực vật thủy sinh. Vào mùa đông, con nai sừng tấm thường chạy ra giữa lòng đường, để liếm muối được sử dụng như một lớptuyết. Một con nai sừng tấm điển hình, có trọng lượng 360 kg (794 lb), có thể ăn đến 32 kg (71 lb) thức ăn mỗi ngày.
Chế độ ăn uống của một con nai sừng tấm thường phụ thuộc vào vị trí của nó, nhưng chúng có vẻ thích nguồn năng lượng từ cây rụng lá có hàm lượng đường cao, chẳng hạn như bạch dương trắng, dương và phong sọc, trong số rất nhiều loài khác. Nhiều nguồn thực phẩm thủy sản bao gồm hoa loa kèn. Để với được những cành cây cao, một con nai sừng tấm có thể uốn cong cây nhỏ xuống, sử dụng có khả năng cầm, nắm của môi, miệng hoặc cơ thể của nó. Đối với cây lớn hơn một con nai sừng tấm có thể đứng và đi đứng thẳng trên hai chân sau của nó, cho phép nó để đạt được chiều dài cho tới 4,26 m (14,0 ft) hoặc cao hơn so với mặt đất.
Nai sừng tấm Á-Âu là những tay bơi cự phách và được biết lội xuống nước để ăn thực vật thủy sinh. Đặc điểm này phục vụ một mục đích thứ hai trong làm mát xuống con nai vào những ngày hè và chạy trốn khỏi sự bu bám của những con ruồi đen. Do đó Nai sừng tấm Á-Âu hay nhào vào đầm lầy và bờ sông trong những tháng nóng như để cung cấp nguồn thực vật thích hợp để ăn và nước để làm ướt mình trong cái nóng oi bức.
Nai sừng tấm Á-Âu thường không hung dữ với con người, nhưng có thể tấn công người nếu bị kích động hoặc sợ hãi để tạo ra hành xử với sự hung hăng. Xét về số liệu, chúng tấn công người nhiều hơn gấu hay sói cộng lại, nhưng thông thường thì chỉ ra kết quả không như vậy. Khi bị quấy rối hay giật mình bởi những người hoặc trong sự hiện diện của một con chó, con nai có thể phản ứng. Ngoài ra, như với gấu hoặc bất kỳ động vật hoang dã, nai sừng tấm đã trở nên quen dần để được nuôi bởi những người có thể hành động tích cực khi nhận thức ăn.
Trong mùa giao phối vào mùa thu, con nai sừng tấm đực có thể hung hăng với con người vì nồng độ hormone cao dẫn đến sự hăng máu và thất thường trong tính khí. Những con nai cái với bê trẻ sẽ có ý thức bảo vệ và sẽ tấn công con người ai đến quá gần con của chúng, đặc biệt là nếu chúng đến giữa con mẹ và con bê nhưng là đang chia cắt. Không giống như các loài động vật nguy hiểm khác, nai sừng tấm không có tập tính lãnh thổ, và không xem con người như thức ăn, và do đó nó sẽ thường không theo đuổi con người nếu chúng ta chỉ đơn giản là bỏ chạy.
Giống như bất kỳ động vật hoang dã nào, tính khí của nai sừng tấm Á Âu là không thể đoán trước và phải được tôn trọng một khoảng cách với chúng. Chúng là loài người có khả năng tấn công nếu cảm thấy khó chịu, quấy nhiễu, hoặc nếu "không gian cá nhân" của chúng đã bị xâm phạm. Một con nai sừng tấm đã bị sách nhiễu có thể trút sự tức giận của mình vào bất cứ ai trong vùng lân cận, và chúng thường không thể phân biệt giữa những kẻ hành hạm trêu chọc chúng và người vô tội, người qua đường mà sẽ tấn công tất cả.
Nai sừng tấm Á-Âu là loài động vật rất dẻo dai với các khớp nối linh hoạt cao và những hoắt móng guốc nhọn, và có khả năng đá từ cả hai phía trước và chân sau. Không giống động vật có vú có móng guốc lớn khác, như ngựa chỉ có thể đá một hướng về phía sau (đá hậu), cặp giò của nai sừng tấm có thể đá ở mọi hướng kể cả sang một bên. Vì vậy, không có mặt nào là an toàn mà từ đó để tiếp cận chúng. Tuy nhiên, nai thường có các dấu hiệu cảnh báo trước khi tấn công, sự biểu thị tính gây hấn của chúng bằng phương tiện của ngôn ngữ cơ thể.
Việc duy trì tiếp xúc bằng mắt thường là dấu hiệu đầu tiên của sự gây hấn, trong khi tai thoải mái hoặc một đầu hạ xuống là một dấu hiệu rõ ràng kích động. Nếu các sợi lông trên gáy của con nai sừng tấm và vai dựng đứng lên, một cơn thịnh nộ là thường sắp xảy ra. Trung tâm khách lữ hành Anchorage cảnh báo khách du lịch rằng một con nai sừng tấm với lông mao của nó dựng lên là một điều để lo sợ. Các nghiên cứu cho thấy rằng các cuộc gọi bạn được thực hiện bởi nai sừng tấm Á-Âu cái không chỉ gọi những con đực nhưng thực sự có thể tạo ra một con bò để xâm nhập hậu cung của con bò khác và chiến đấu để kiểm soát nó. Điều này cũng có nghĩa là con nai con bò có ít nhất một mức độ nhỏ của quyền kiểm soát.
Nai sừng tấm cũng thường thấy gây hấn với động vật khác, đặc biệt là động vật ăn thịt. Nai sừng tấm Á-Âu đã được biết đến việc dám dậm vào lũ sói tấn công, mà làm cho chúng ít ưa thích làm mồi cho những con sói. Nai sừng tấm Á-Âu là hoàn toàn có khả năng giết chết con gấu và chó sói. Một con nai sừng tấm hoặc là quan hệ tình dục mà phải đối mặt với mối nguy hiểm có thể thốt ra một tiếng gầm lớn, giống như nhiều hơn là của một động vật ăn thịt hơn là một động vật săn mồi. Nai sừng tấm ở châu Âu thường tích cực hơn so nai sừng tấm Bắc Mỹ, như con nai ở Thụy Điển, mà thường trở nên rất kích động khi nhìn thấy một động vật ăn thịt. Tuy nhiên, giống như tất cả các động vật móng guốc được biết đến để tấn công kẻ thù, những cá thể tích cực hơn là luôn tối màu hơn.
Một con nai sừng tấm Á Âu hoàn toàn trưởng thành chỉ có vài kẻ thù không đáng kể ngoại trừ hổ Siberia (Panthera tigris altaica) kẻ mà thường xuyên săn nhưng con nai sừng tấm Á-Âu trưởng thành ở những vùng nước Nga nơi nai sừng tấm Á Âu cư ngụ chồng lấn lên lãnh thổ của chúng. Nhưng một bầy sói xám (Canis lupus) vẫn có thể tạo ra một mối đe dọa, đặc biệt là để con cái với việc cắn vào bắp chân. Gấu nâu (Ursus arctos) cũng được biết là săn mồi con nai sừng tấm có kích thước khác nhau và là những kẻ săn mồi duy nhất ngoài con sói đã tấn công Nai sừng tấm Á-Âu cả tại vùng Âu Á và Bắc Mỹ. Tuy nhiên, gấu nâu có nhiều khả năng để chiếm một cái xác đã bị giết do chó sói hay bắt nai sừng tấm Á-Âu trẻ hơn là săn nai sừng tấm lớn. Chồn gu lo (Gulo gulo) có nhiều khả năng ăn xác những con nai như thối rữa nhưng có nai sừng tấm Á-Âu thiệt mạng do chồn kể cả con lớn khi các động vật móng guốc lớn đang suy yếu do điều kiện mùa đông khắc nghiệt.
Thiên địch của nai sừng tấm Á Âu chính là chó sói, chó sói là tác nhân kiểm soát số lượng của nai sừng tấm. Mặc dù trước những con nai sừng tấm to lớn nhưng những con sói đều có thể kiên nhẫn để tìm những điểm yếu của chúng, cuối cùng là bắt được những con mồi cần thiết. Nếu ở những vùng sinh thái không có sói, đàn nai không có sự uy hiếp nào nên sẽ nhanh chóng phát triển mạnh mẽ và chẳng mấy chốc sẽ ăn sạch cỏ trên thảo nguyên và không có thức ăn thì đàn nai, cũng sẽ nhanh chóng bị diệt vong. Trong thập niên 80 của thế kỷ XX, ở cánh rừng rậm Phần Lan nằm giữa biên giới của Thụy Điển và Na Uy có sự xuất hiện của nhũng con chó sói nơi xa rời lãnh địa truyền thống của chúng.
Ở Thụy Điển, trong mấy chục năm trở lại, việc thay đổi chủ yếu của rừng bảo hộ không chỉ làm tăng thêm nhiều rừng mới mà con cung cấp nhiều thức ăn cho loài nai sừng tấm, song cũng giống như nhiều sự việc trong quá khứ, việc con người kiểm soát môi trường đồng thời cũng phát sinh thêm nhiều vấn đề mới. Không lâu sau đó, số lượng nai sừng tấm tăng trưởng đến mức đáng lo lắng, chúng ăn quá nhiều cây cỏ dẫn đến cân bằng sinh thái đã bị phá hỏng, thức ăn cạn kiệt dần, rừng rậm có nguy cơ bị phá hỏng. Lúc này con người phát hiện ra soái trong khu rừng rậm, là việc đáng mừng vì chúng có thể giúp con người giải quyết vấn đề cân bằng sinh thái.
Ở một số vùng, nai là nguồn thức ăn chính cho sói xám. Nai thường bỏ chạy khi phát hiện con sói. Những con sói thường chạy theo con nai sừng tấm ở khoảng cách 100-400 mét (330 ft 1310), đôi khi ở khoảng cách 2–3 km (1,2-1,9 mi). Các cuộc tấn công từ chó sói vào nai sừng tấm con có thể kéo dài, mặc dù đôi khi chúng có thể thoái lui trong nhiều ngày trước những con trưởng thành. Đôi khi, con sói sẽ đuổi theo con nai sừng tấm vào suối cạn hoặc trên các con sông đóng băng, nơi chuyển động của chúng bị cản trở rất nhiều. Nai sừng tấm khi sẽ giữ vững vị trí của mình và tự bảo vệ mình bằng cách xua những con sói hay mắng mỏ chúng với móng guốc mạnh mẽ của chúng. Những con sói thường giết con nai sừng tấm bằng các xé rách ở vùng hông và đáy chậu, gây mất máu xối xả.
Thỉnh thoảng, một con sói có thể làm bất động một con nai sừng tấm bằng cách cắn vào cái mũi nhạy cảm của nó, nỗi đau từ cú cắn mãnh liệt đến mức có thể làm tê liệt tạm thời toàn thân một con nai sừng tấm. Những con sói chủ yếu nhắm mục tiêu chủ yếu là những con bê và con vật già yếu, nhưng có thể và sẽ là con nai sừng tấm lớn khỏe mạnh khi chúng đủ lực lượng và có cơ hội. Nai sừng tấm Á-Âu trong độ tuổi từ hai đến tám tuổi hiếm khi bị giết bởi những con sói. Mặc dù con nai sừng tấm thường được săn lùng bởi cả đàn có những trường hợp mà có con sói đơn đã giết chết thành công một con nai trưởng thành khỏe mạnh.
Nghiên cứu cho thấy rằng ăn thịt con nai sừng tấm phản ứng của chúng với các mối đe dọa nhận được chứ không phải là bản năng. Trên thực tế điều này có nghĩa nai sừng tấm Á-Âu dễ bị tổn thương hơn ở những nơi chó sói hay quần thể gấu đã bị tiêu hao trong quá khứ nhưng bây giờ đang hồi phục. Những nghiên cứu tương tự cho thấy chúng thích ứng một cách nhanh chóng, chúng sẽ chạy trốn khỏi một khu vực nếu chúng nghe thấy hay ngửi thấy chó sói, gấu, hoặc các loài chim ăn xác thối như con quạ. Nai sừng tấm Á-Âu cũng là vật chủ của các bệnh khác nhau và nhiều dạng ký sinh. Tại Bắc Âu, những con nai sừng tấm bị ruồi trâu là một loại ký sinh trùng có phạm vi dường như được lan rộng quấy nhiễu.
Bản vẽ đá châu Âu và bức tranh hang động cho thấy con nai sừng tấm đã bị săn đuổi từ thời kỳ đồ đá bởi con người. Các cuộc khai quật ở Alby, Thụy Điển, tiếp giáp với Stora Alvaret đã mang lại những gạc nai trong túp lều bằng gỗ từ 6000 TCN, chỉ ra một việc săn nai sớm nhất ở Bắc Âu. Ở phía Bắc Scandinavia ta vẫn có thể tìm thấy dấu tích của các hố bẫy dùng để săn nai. Những hố, mà có thể được rộng lên đến 4×7 m và sâu 2 m, có thể đã được ngụy trang với cành và lá. Chúng sẽ có mặt dốc được lót bằng ván, làm cho nó không thể cho con nai để thoát khỏi một khi nó rơi vào đó.
Các hố thường được tìm thấy trong các nhóm lớn, băng qua những con đường thông thường của con nai sừng tấm và kéo dài trên vài km. Còn lại của hàng rào bằng gỗ được thiết kế để hướng các con vật về phía hố (vẻ đường cho hươu chạy) đã được tìm thấy trong các đầm lầy và than bùn. Tại Na Uy, một ví dụ của các thiết bị bẫy đã được tìm thấy khoảng 3.700 trước Công nguyên. Bẫy nai sừng tấm trong hầm lò là một phương pháp cực kỳ hiệu quả trong săn bắn, và vào đầu thế kỷ 16, chính phủ Na Uy đã cố gắng để hạn chế việc sử dụng chúng. Tuy nhiên, phương pháp này đã được sử dụng cho đến thế kỷ thứ 19.
Miass arması
(Çelyabinsk Oblastı)
Yoşkar-Ola arması
(Mari El Cumhuriyeti)
Monçegorsk arması
(Murmansk Oblastı)
Nijniye Sergi arması
(Sverdlovsk Oblastı)
Các mô tả ghi chép sớm nhất của con nai sừng tấm là trong tác phẩm Commentarii de Bello Gallico Julius Caesar, chúng được mô tả như sau:
Trong cuốn sách thứ 8, chương 16 của Pliny già (Pliny the Elder) của Lịch sử tự nhiên từ 77, Trước Công nguyên thì nai và một động vật được gọi achlis, mà có lẽ là động vật giống nhau, được mô tả như sau: ... Có một việc là, cũng như vậy, nai sừng tấm, trong đó rất giống những bê của chúng tôi, ngoại trừ việc nó được phân biệt bởi độ dài của đôi tai và cổ. Ngoài ra còn có các achlis, được làm ra tại xứ Scandinavia; nó đã không bao giờ được nhìn thấy trong thành phố này, mặc dù chúng tôi đã có các mô tả của nó từ nhiều người; nó không phải là không giống như con nai, nhưng không có khớp ở chân sau. Do đó, nó không bao giờ nằm xuống, nhưng nằm nghiêng vào một thân cây trong khi nó ngủ; nó chỉ có thể được thực hiện bởi trước đó cắt thành cây, và do đó đặt một cái bẫy cho nó, vì nếu không, nó sẽ thoát qua bằng sự nhanh nhẹn của nó. Môi trên của nó rất lớn, mà lý do nó có nghĩa vụ phải quay trở lại khi chăn thả; nếu không, bằng cách di chuyển trở đi, môi sẽ được tăng gấp đôi lên.
Nai sừng tấm Á-Âu bị săn bắt như một thú săn bắn trong rất nhiều các quốc gia nơi chúng được tìm thấy. Thị hiếu với thịt nai sừng tấm, đã được Henry David Thoreau viết lại trong "The Maine Woods", theo đó ông này mô tả thịt nai sừng tấm giống như thịt bò mềm, với hương vị có lẽ nhiều hơn, đôi khi giống như thịt bê ". Trong khi thịt chúng có hàm lượng protein tương tự như của các loại thịt đỏ khác tương đương (ví dụ như thịt bò, thịt hươu và nai sừng xám), nó có hàm lượng chất béo thấp, và các chất béo đó là hiện nay bao gồm một tỷ lệ cao hơn các chất béo không bão hòa đa dạng chứ không phải là chất béo bão hòa.
Mức độ chất catmi cao ở gan nai sừng tấm ở Phần Lan và thận, với kết quả là tiêu thụ của những bộ phận từ nai sừng tấm hơn một tuổi đã bị cấm ở Phần Lan. Lượng Cadmium đã được tìm thấy sẽ được nâng lên trong số tất cả người tiêu dùng thịt nai sừng tấm, mặc dù thịt nai sừng tấm đã được tìm thấy để chỉ đóng góp một chút với lượng cadmium hàng ngày. Tuy nhiên việc tiêu thụ gan hoặc thận nai sừng tấm Á-Âu tăng đáng kể lượng cadmium, với việc nghiên cứu tiết lộ rằng người tiêu dùng các cơ quan nai sừng tấm Á-Âu có một biên độ an toàn tương đối hẹp dưới mức mà có lẽ sẽ gây ra các tác hại cho sức khỏe. Tiến sĩ Valerius Geist, người di cư sang Canada từ Liên Xô, đã viết vào năm 1999 cuốn sách của ông Nai sừng tấm Á-Âu: Hành vi, thái, bảo tồn: Ở Thụy Điển, không có thực đơn vào mùa thu là không có một món ăn nai sừng tấm Á-Âu như một món ăn thường nhật.
Sữa nai hay còn được gọi là sữa nai sừng tấm, đề cập đến sữa tươi được cho ra bởi con nai sừng tấm. Mặc dù sữa nai là hay dùng cho những con nai con bú tuy nhiên việc sản xuất của sữa nai cũng đã được thương mại hóa ở Nga, Thụy Điển. Hàm lượng dinh dưỡng của sữa nai là tốt. Sữa có tỷ lệ bơ cao (10%) và các chất rắn (21,5%). Tuy nhiên, so với sữa bò, sữa nai vẫn có mức cao hơn nhiều của nhôm, sắt, selen và kẽm. Sữa nai là mặt hàng thương mại trong chăn nuôi ở Nga, có những cơ sở thậm chí phục vụ sữa nai cho cư dân với niềm tin rằng nó giúp họ khỏi bệnh hoặc quản lý bệnh mãn tính hiệu quả hơn. Một số nhà nghiên cứu Nga đã khuyến cáo rằng sữa nai sừng tấm Á Âu có thể được sử dụng cho công tác phòng chống bệnh loét dạ dày ở trẻ em, do hoạt động của lysozyme của nó.
Theo số liệu được thu thập trên những con nai sừng tấm Á Âu tại Nga và những nghiên cứu vào sữa nai tại Mỹ đang trong tình trạng kém phát triển hơn ở Nga, nhưng dường như chỉ ra rằng những con nai sừng tấm Mỹ có nồng độ cao hơn của các chất rắn trong sữa của chúng vào giữa tháng Sáu và tháng Tám nơi có điều kiện vào một nguồn cung cấp tốt về thức ăn cho gia súc, chất dinh dưỡng và chất béo với nồng độ chất lượng cao trong sữa thường gia tăng trong thời gian hai mươi lăm ngày kể từ ngày đầu tiên của chu kỳ, đây được coi là thời kỳ cao điểm, chất dinh dưỡng, chất béo và hàm lượng nguyên tố khoáng giảm đối với phần còn lại của thời kỳ cho con bú.
Các Căn nhà nhà nai (Elk House hay Älgens Hus) thuộc trang trại ở Bjurholm, Thụy Điển, được điều hành bởi Christer và Ulla Johansson được cho là chỉ là nơi duy nhất sản xuất pho mát nai sừng tấm của thế giới. Nó có ba con nai sừng tấm cho sữa, có sữa sản lượng khoảng 300 kg pho mát mỗi năm, các pho mát được bán với giá khoảng 1.000 USD cho mỗi kg (khoảng US $ 455 cho mỗi pound). Ba loại pho mát được sản xuất gồm một kiểu bọc vỏ một loại màu xanh và một phong cách feta. Các pho mát được phục vụ tại nhà hàng Älgens Hus ở Thuỵ Điển. Một băn khoăn sữa nai bò khô lên, do đó, nó có thể mất đến 2 giờ vắt sữa trong im lặng để có được năng suất 2 lít đầy đủ. Nhà nghiên cứu Nga Alexander Minaev đã còn trước đó đã cố gắng để làm pho mát nai sừng tấm, nhưng ông nói rằng, do hàm lượng protein cao của sữa, pho mát càng trở nên khó quá nhanh.
Cấu trúc cơ thể của một con nai sừng tấm, với một cơ thể nặng lớn treo trên đôi chân dài khẳng khiu, làm cho các loài động vật này đặc biệt nguy hiểm khi bị xe chở khách tông vào. Nói chung, khi va chạm với một con nai sừng tấm ở tốc độ cao, cản trước và phía lưới tản nhiệt của chiếc xe sẽ làm gãy chân của nai sừng tấm, khiến cơ thể của con nai bị bật nhào và lao xuống mui xe của chiếc xe và gây áp lực lên phần lớn trọng lượng của con vật vào kính chắn gió, nghiền nát tấm kính phía trước và dầm hỗ trợ mái và bất cứ ai ở ghế trước. Các hàng rào người Thụy Điển trên đường chúng để giảm tử vong nai sừng tấm Á-Âu và thiết kế xe ô tô. Ở Thụy Điển là ít hơn một nửa lớn như các tỉnh của Canada British Columbia, nhưng mất hàng năm của nai sừng tấm ở Thụy Điển lên 150.000.
Va chạm của loại này là thường xuyên gây chết người, dây an toàn được cung cấp không đủ để bảo vệ, và các túi khí có thể không triển khai hoặc được sử dụng nhiều nếu chúng làm vậy. Mặc dù các phương tiện có độ thanh thải cao hơn (chẳng hạn như xe tải) thường không ảnh hưởng từ hiệu ứng này vì xe tải sẽ dễ dàng thổi bay một con nai sừng tấm lớn nhưng các ô tô cỡ nhỏ thì không thể, nhưng các lực của bất kỳ tác động cỡ 270+ kg (600 + pound) vào đối tượng ở tốc độ cao không nên đánh giá thấp. Những rủi ro này đã dẫn đến sự phát triển của một thử nghiệm xe gọi là "thử nghiệm nai sừng tấm Á-Âu" (Thụy Điển: Älgtest, Đức: Elchtest). Dấu hiệu cảnh báo Nai sừng tấm Á-Âu được sử dụng trên các tuyến đường trong khu vực, nơi có một nguy cơ va chạm với động vật này. Các dấu hiệu cảnh báo hình tam giác phổ biến ở Thụy Điển, Na Uy và Phần Lan đã trở thành món quà lưu niệm đáng thèm muốn của khách du lịch đi du lịch ở các nước này, khiến các nhà chức trách đường quá nhiều chi phí mà các dấu hiệu con nai sừng tấm đã được thay thế bằng những dấu hiệu cảnh báo chung chung hình ảnh ít hơn trong một số khu vực.
Vào tháng 1 năm 2008, tờ báo Na Uy là Aftenposten ước tính rằng một số lượng khoảng 13.000 con nai sừng tấm đã chết trong vụ va chạm với tàu hỏa Na Uy từ năm 2000. Các cơ quan nhà nước về cơ sở hạ tầng đường sắt (Jernbaneverket) có kế hoạch chi 80 triệu kroner Na Uy để giảm tỷ lệ va chạm trong tương lai bằng cách làm hàng rào các đường sắt, thanh toán bù trừ từ gần đường ray, và cung cấp nơi ăn tuyết miễn phí thay thế cho các loài động vật khác dù rằng tất cả đường cao tốc mới có hàng rào để ngăn chặn nai sừng tấm Á-Âu xâm nhập vào đường, như từ lâu nó đã được thực hiện ở Phần Lan, Na Uy và Thụy Điển. Ở Thụy Điển, đường sẽ không có rào chắn, trừ khi nó kinh nghiệm ít nhất một tai nạn nai sừng tấm Á-Âu mỗi km mỗi năm Ở Đông Đức, nơi dân số khan hiếm được tăng dần, đã có hai vụ tai nạn liên quan đến đường nai sừng tấm Á-Âu từ năm 2000.
Nai sừng tấm Á-Âu đã được nhốt giữ như vật nuôi nhốt ở Khu bảo tồn thiên nhiên Pechora-Ilych vào tháng 12 năm 1952. Thuần hoá nai sừng tấm đã được điều tra ở Liên Xô trước Thế chiến II. Những thí nghiệm trước là không thuyết phục, nhưng với sự sáng tạo ra một con nai sừng tấm phi nông nghiệp tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên Pechora-Ilych năm 1949 một chương trình nội địa nai sừng tấm Á-Âu có quy mô nhỏ đã được bắt đầu, liên quan đến các nỗ lực chọn lọc sinh sản của các loài động vật trên cơ sở đặc điểm hành vi của chúng. Từ năm 1963, chương trình đã tiếp tục tại trại nuôi Nai sừng tấm Kostroma, trong đó có một đàn 33 con nai sừng tấm thuần hóa như trong năm 2003.
Mặc dù ở giai đoạn này các trang trại không được dự kiến sẽ là một doanh nghiệp kinh doanh có lãi, thì nó cũng có một số thu nhập từ việc bán nai sừng tấm Á-Âu sữa và quảng bá cho các nhóm khách du lịch. Giá trị chính của nó, tuy nhiên, được nhìn thấy trong các cơ hội mà nó cung cấp cho các nghiên cứu trong sinh lý và hành vi của con nai sừng tấm, cũng như trong những hiểu biết nó cung cấp vào các nguyên tắc chung của động vật thuần hóa. Ở Thụy Điển, đã có một cuộc tranh luận vào cuối thế kỷ thứ 18 về giá trị quốc gia sử dụng con nai như một con vật nuôi nhà.
Trang trại nuôi nai sừng tấm trại Kostroma (tiếng Nga: Костромская лосеферма) là một trang trại thực nghiệm thí điểm ở Kostroma Oblast, Nga, nơi một đàn nai được nuôi giữ, chủ yếu để sản xuất sữa để lấy sữa và các phụ phẩm của nai sừng tấm. Vào đầu năm 1869, các nhà động vật học và nhà thám hiểm Nga Alexander von Middendorff viết thư cho Chính phủ của Sa hoàng: "Ngay cả những văn minh châu Âu những ngày này đã thất bại trong việc thuần hóa những con nai sừng tấm, con vật mà chắc chắn từ có thể được các tiện ích tuyệt vời. Chính phủ của chúng ta phải áp dụng tất cả các nỗ lực có thể hướng tới sự thuần dưỡng động vật này. Điều này là khả thi. Phần thưởng sẽ là tuyệt vời, và như vậy sẽ là vinh quang"
Những nai sừng tấm Á-Âu con nhỏ sẽ không quên những con đường đến trại vào mùa đông, vì đây là nơi mà các bữa ăn hàng ngày của chúng luôn được phục vụ. Ý tưởng về sự thuần hóa nai đã không nhận được nhiều sự ủng hộ trong Czarist Nga. Tuy nhiên, nó lại xuất hiện ở Liên Xô từ năm 1930, nó đã được đề xuất tại thời điểm đó khi những con nai thồ có thể được sử dụng hiệu quả ngay cả trong tuyết sâu. Năm 1934, Ủy ban bảo tồn thiên nhiên của Chính phủ Liên Xô ra lệnh tạo ra dự trữ nai (zapovedniks) và các Trung tâm giống nai sừng tấm (лосиные питомники) công việc này đã không được hoàn thành trong thời gian Chiến tranh thế giới II, và khi chiến tranh đến, toàn bộ ý tưởng của nai thồ là một lực lượng chiến đấu đã bị cuốn phăng đi.
Sau chiến tranh, ý tưởng về thuần hóa những con nai sừng tấm đã được theo đuổi một lần nữa, với sự tập trung vào ngành nông nghiệp. Người ta cho rằng con nai sừng tấm có thể cung cấp một cách lý tưởng để cải thiện việc sử dụng các tiềm năng sản xuất sinh khối của rừng taiga ở miền bắc Nga, mà không phải là đặc biệt thích hợp cho một trong hai cây lương thực trồng hoặc chăn nuôi thông thường. Nếu con nai có thể được nuôi, chúng có thể được cung cấp thức ăn chăn nuôi thực tế, sử dụng các sản phẩm khai thác gỗ: cành cây và vỏ cây. Để nghiên cứu hành vi của con nai sừng tấm, mỗi con vật ở trại Kostroma được trang bị một máy phát radio.
Các trang trại nai sừng tấm thử nghiệm đầu tiên, dẫn đầu bởi Yevgeny Knorre, đã được đưa ra vào năm 1949 bởi các nhân viên của khu bảo tồn thiên nhiên Pechora-Ilych, ngoài việc giải quyết Yaksha tại Cộng hòa Komi. Hình ảnh hiếm hoi từ thời gian đó, một trong một con nai sừng tấm được cưỡi và một trong một con nai sừng tấm kéo một xe trượt tuyết, trong tác phẩm P. Knorre của "thay đổi hành vi trong nai sừng tấm trong quá trình thuần hóa nó". Nghiên cứu cho thấy một cách nhanh chóng được sáng tác trong các quầy hàng không có lợi cho sinh con nai sừng tấm; sức khỏe của các con vật sẽ bị ảnh hưởng trong điều kiện như vậy, có thể vì thiếu chất dinh dưỡng nhất định rằng các loài động vật thả rông có thể tìm thấy các nguồn thực vật hoang dã. Hơn nữa, nó sẽ rất tốn kém để cung cấp nai sừng tấm Á-Âu nuôi nhốt với thức ăn phù hợp, như con nai này ăn uống cầu kỳ và sẽ không ăn nhánh cây dày hơn khoảng 10 mm (0,4 inch) hay đại loại như vậy.
Các kỹ thuật khả thi hơn, thông qua đầu tiên tại Yaksha và sau đó tại trại Kostroma có thể được gọi là "chăn nuôi nai". Nó là hơi tương tự như tuần lộc chăn thả bán thuần có theo dõi của người dân của vùng đài nguyên, hoặc chăn cừu của thảo nguyên. Trong phần lớn năm, các con vật được phép dạo chơi tự do khắp khu rừng. Chúng thường không đi quá xa, tuy nhiên, bởi vì chúng biết các trang trại (hoặc trại mùa đông) là nơi để có được món ăn ưa thích của chúng và như một nơi an toàn để phục vụ cho việc sinh nở của chúng.
Các trại Kostroma nơi nai sừng tấm Á-Âu sinh con của chúng vào tháng Tư hoặc tháng Năm. Một con bê con nai sừng tấm trang trại sinh được tách từ người mẹ của mình trong vòng 2-3 giờ sau khi sinh và được nâng lên bởi người dân. Đó là lần đầu tiên bú bình với một lượng sữa thay thế cho sữa mẹ, và sau đó cho ăn từ một cái xô. Kết quả là hiệu ứng imprinting làm con vật đang phát triển gắn liền với người dân, món yến mạch hấp sẽ vẫn là một trong các loại thực phẩm yêu thích cho phần còn lại của cuộc sống của nó. Trong khi đó, những con nai sừng tấm mẹ được vắt sữa bởi những cô gái vắt sữa của trang trại, do một cơ chế tương tự con nai con cái sẽ sớm nhận ra họ là "những đứa trẻ thay thế" của nó và yên tâm cho sữa.
Tại thời điểm này, nó có thể được cho chạy vào rừng; nó sẽ trở về với trang trại mỗi ngày để được vắt sữa trong phần còn lại của thời kỳ cho con bú mình (thông thường, cho đến tháng Chín hoặc tháng Mười). Vào mùa đông, các loài động vật dành nhiều thời gian ở các khu vườn này trong các khu rừng gần đó, nơi cây bị chặt để ăn các sản phẩm phụ của hoạt động khai thác. Các nguồn cung cấp dồi dào các loại thực phẩm rừng, cộng với khẩu phần ăn hàng ngày của yến mạch và nước muối giữ chúng xung quanh khu vực này thậm chí không cần phải có hàng rào.
Nó được phát hiện sớm trong quá trình nghiên cứu thuần hóa nai sừng tấm Á-Âu rằng một số loài động vật đang gắn bó với trang trại hơn những động vật khác. Do đó, người ta hy vọng rằng một chương trình lựa chọn đa thế hệ sẽ cho kết quả trong chăn nuôi với nhiều loại nai thuần chủng. Tuy nhiên, trong điều kiện của con nai hiện trang trại, triển vọng của chọn lọc nhân tạo được thực hiện phần nào khó khăn bởi thực tế là trong các trang trại điều kiện tự do của việc những con nai sừng tấm Á-Âu thường giao phối với những con nai hoang dã.
Trại Kostroma thành lập năm 1963 dưới sự bảo trợ của Trạm nghiên cứu nông nghiệp Kostroma Oblast (Костромская государственная областная сельскохозяйственная опытная станция), nơi mà tự do phạm vi kỹ thuật chăn nuôi nai được sử dụng. Một phòng thí nghiệm nuôi Nai sừng tấm Á-Âu đã được tạo ra tại các trạm nghiên cứu để phối hợp công việc nghiên cứu tiến hành tại các trang trại, bởi cả các nhà động vật học Kostroma và các nhà nghiên cứu từ Moskva và các nơi khác. Thật không may, vào năm 1985, Phòng thí nghiệm nuôi Nai sừng tấm Á-Âu đã được chuyển từ trạm nghiên cứu Kostroma Nông nghiệp đến Trạm nghiên cứu Kostroma Lâm nghiệp, trong khi các trang trại nai sừng tấm đã được chuyển giao cho các doanh nghiệp lâm nghiệp Kostroma (Костромской лесхоз);
Do cắt giảm ngân sách, các phòng thí nghiệm nuôi Nai sừng tấm Á-Âu đã được đóng cửa hoàn toàn vào năm 1992. Trong những điều kiện này, các trang trại tiếp tục hoạt động giống như một vườn bách thú hơn một cơ sở nghiên cứu. Mãi cho đến tháng 01 năm 2002 mà các phòng thí nghiệm nuôi Nai sừng tấm Á-Âu đã được tái tạo, tổ chức mẹ của nó bây giờ được gọi là Viện nghiên cứu nông nghiệp Kostroma. Năm 2005, trại Kostroma đã được chuyển giao từ các doanh nghiệp lâm nghiệp cho Ban Tài nguyên Kostroma Oblast. Điều này cho phép nối lại các công trình nghiên cứu trên trang trại. Các dòng chính của kinh tế trang trại là sản xuất sữa. Chăn nuôi của trang trại bao gồm khoảng 10-15 con nai sừng tấm Á-Âu cho sữa.
Sữa của nai sừng tấm được báo cáo là giàu vitamin và nguyên tố vi lượng và tính hữu dụng để điều trị loét dạ dày tá tràng, tổn thương bức xạ và một số điều kiện khác được cung cấp cho gần trại Điều dưỡng Ivan Susanin. Thu hoạch nhung nai, một con nai sừng tấm đực mọc một cặp mới của gạc mỗi mùa hè.Tương tự như các trang trại hươu Maral ở New Zealand và Siberia, gạc nai có thể được thu hoạch trong khi chúng vẫn còn mềm mại và được bao phủ với nhung, được sử dụng để sản xuất các sản phẩm dược phẩm nhất định.
Nhiều người được khuyên không nên cố gắng để bắt đầu một trang trại nai sừng tấm để sản xuất thịt sản lượng thịt sẽ không bao gồm các chi phí sản xuất (mà có thể là cao mười lần như sản xuất thịt bò), và, bên cạnh đó, mô hình nuôi nhốt quảng canh đối với nai sừng tấm Á-Âu không ngu ngốc, và những con nai sẽ không quay trở lại trang trại nơi những người anh em của chúng đang bị giết mổ. Một vài nhà khai thác ở Yaroslavl và Nizhny Novgorod Oblasts đã ra khỏi kinh doanh cố gắng để làm điều này.
Các trang trại duy trì cơ sở dữ liệu của tất cả các loài động vật đã từng được đưa đến trang trại hoặc sinh ra ở đó. Tính đến năm 2006, nó được liệt kê có 842 nai sừng tấm Á-Âu đã sống ở trang trại trong điều kiện lịch sử của nó.Hơn bốn mươi năm hoạt động đầu tiên (1963-2003), 770 loài động vật đã kết thúc kỳ nghỉ của chúng tại nông trại ở những cách sau đây: Trong giai đoạn 1972-1985 (khi số liệu sản xuất sữa có sẵn), số lượng nai cái vắt sữa nai về nông nghiệp tăng 3-16, số lượng trung bình trong khoảng thời gian là 11. Trong những năm 13, 23.864 lít (khoảng 6.000 gallon) của sữa đã được cho ra.
Khu Bảo tồn thiên nhiên Pechora-Ilych (tiếng Nga: Печоро-Илычский заповедник, Pechoro-Ilychsky zapovednik) là một khu bảo tồn thiên nhiên là nơi thí nghiệm thuần hóa Nai sừng tấm Á-Âu. Các con nai sừng tấm từ lâu đã là một đối tượng của nghiên cứu tại Khu bảo tồn thiên nhiên Pechora-Ilych.Trong cuối những năm 1940, việc quản lý dự trữ bắt gặp các vấn đề của sự phát triển không bền vững của dân nai. Đến đầu năm 1950, các đồng cỏ trong khu bảo tồn bắt đầu sẽ bị cạn kiệt.
Để xử lý vấn đề này, vào năm 1956 một doanh nghiệp săn nai sừng tấm (лосепромысловое хозяйство) liên kết với các khu bảo tồn, nhưng nằm bên ngoài lãnh thổ của mình. Việc đầu tư trong năm đầu hoạt động giữa năm 1956 và 1968, gần 1000 con nai sừng tấm Á-Âu đã thu hoạch, cung cấp 200 tấn thịt. Đồng thời, các hoạt động săn bắn cho phép để thu thập các tài liệu thống kê độc đáo về sinh học của nai. Bên cạnh đó săn nai sừng tấm, vào năm 1949 được cán bộ khu bảo tạo ra các cơ sở họ gọi là một "trang trại nai" (лосеферма, loseferma), để nghiên cứu tính khả thi của việc thuần hóa nai. Giám đốc đầu tiên của dự án này là Yevgeny Knorre.
Sau khi ông chuyển đến bảo tồn Thiên nhiên Volga-Kama năm 1962, học sinh của mình MV Kozhukhov trở thành đạo diễn.Các mục tiêu chính của các trang trại là để tìm hiểu thêm về sinh thái học của nai sừng tấm, và sử dụng kiến thức này để phát triển các khẩu phần thức ăn phù hợp cho con nai sừng tấm và kỹ thuật để chăm sóc cho chúng; để nghiên cứu tính khả thi của việc nâng cao dân trang trại nuôi; và để khám phá các khả năng của việc sử dụng các nai sừng tấm Á-Âu trong nền kinh tế quốc gia. Có ba con nai sừng tấm Á-Âu trong trại vào tháng 3 năm 2012 Trong những năm 40 cá thể đầu tiên của dự án, 6 thế hệ nai được nuôi tại trang trại, với một số 30-35 loài động vật tại nông trại ở bất cứ năm nào. Khoảng 15 nai con được nuôi tại các trang trại trong một mùa xuân. Tổng số các động vật nuôi trong năm được cho là đã vượt quá 500.
Nai sừng tấm Á-Âu lớn của nông trại dành phần lớn thời gian kiếm ăm trong rừng; Tuy nhiên, một con bò con nai sừng tấm thai sẽ luôn luôn trở lại trang trại để cung cấp cho việc sinh. Sau đó, trong thời kỳ cho con bú của 3-5 tháng, con bò nai sẽ đến với các trang trại nhiều lần một ngày, vào cùng một giờ, được vắt sữa. Việcvắt sữa của một con nai sừng tấm là nhỏ hơn so với một con bò sữa: trong mùa cho con bú, tổng số từ 300-500 lít (75-125 lít) sữa thu được từ một con bò con nai sừng tấm. Tuy nhiên, sữa có (12-14%) hàm lượng chất béo cao, và rất giàu vitamin và nguyên tố vi lượng; nó được cho là có đặc tính chữa bệnh.
Một con nai sừng tấm nuôi có thể sống lâu như 18 năm, mặc dù vài cá thể trong số chúng không đến tuổi này vì sự tàn phá của những con sói, gấu và kẻ săn trộm trên những đàn thả rông.Trong số những ứng dụng tiềm năng sản xuất của con nai được quan tâm, việc sản xuất sữa đã được tìm thấy nhiều triển vọng nhất. Tuy nhiên, cưỡi một con nai sừng tấm, hoặc sử dụng nó để kéo xe trượt tuyết đã được thử tại các trang trại là tốt. Trong những năm qua, một số bài báo nghiên cứu đối phó với các chức năng sinh lý, phong tục học, và sinh thái của con nai sừng tấm đã được công bố bởi các nhà sinh học từ nguồn dự trữ, cũng như từ các viện nghiên cứu ở Syktyvkar và Moscow Dự án Thuần hơi tương tự như bò xạ hương tại Đại học Viện nghiên cứu nông nghiệp phía Bắc của Alaska của Knorre và nai sừng tấm Á-Âu công việc thuần hoá các cộng sự của mình 'tại Pechora Ilych, cũng như, cũng cung cấp những hiểu biết có giá trị trong lý thuyết chung về thuần dưỡng động vật.
Ơ Thụy Điển có con Älgen Stolta hay còn gọi là nai Stolta là một con nai sừng tấm trở nên nổi tiếng vì tham gia vào một chương trình chạy tại một sự kiện đua ở Pháp, Thụy Điển vào năm 1907. Trong những năm 1900, một con nai cái qua đời, để lại một con nai con. Các nguồn khác nhau đòi con bố của nó đã một bị giết bởi một con tàu đi qua, những người khác mà nó bị chết đuối, nhưng nó đã được cứu ở gần sông Dalälven gần Älvkarleby và được đưa đến Johan Blad, quản đốc tại công viên đường sắt Älvkarleö. Blad gọi Anders Gustav Jansson đã sống ở Älvkarleby và đã có một danh tiếng cho ngành chăn nuôi.
Vì vậy ông đã yêu cầu sự giúp đỡ của ông với nai mà họ đặt tên là Stolta Stolta đã được nâng lên như một con ngựa thuần hóa, làm nghề rừng, kéo xe và xe trượt tuyết và cũng được sử dụng để kéo xe trượt tuyết chở khách du lịch một giữa các ga đường sắt và các khách du lịch gần thác nước trong Älvkarleby. Năm 1907, tại một lễ hội thể thao mùa đông ở Pháp, Stolta thắng một cuộc đua ngựa chạy nước kiệu trên một hồ băng bao phủ Jansson. Các công viên, nơi Älgen Stolta đã được giữ kín trong năm 1909 là khu vực được đánh dấu như là một phần của hồ chứa cho một nhà máy thủy điện. Stolta đã được chuyển đến bảo tàng ngoài trời của Skansen trên đảo Djurgården ở Stockholm. Sau cuộc đua năm 1907, một quy định luật không cấm sử dụng nai sừng tấm như súc vật đã được bổ sung.
Nai sừng tấm Á-Âu (Danh pháp khoa học: Alces alces) là loài lớn nhất còn tồn tại thuộc họ hươu nai. Nai sừng tấm được phân biệt bởi bộ gạc hình dạng chân màng ở con đực; thành viên khác cùng họ có gạc hình dạng cành cây ("giống như nhánh cây"). Nai sừng tấm thường sống tại rừng phía bắc và rừng rụng lá hỗn hợp tại Bắc bán cầu thuộc khí hậu ôn đới đến khí hậu cận Bắc Cực. Nai sừng tấm có một phạm vi rộng lớn nhưng săn bắn và các hoạt động khác của con người đã khiến quần thể sụt giảm rất nhiều. Nai sừng tấm được tái nhập vào một vài môi trường sống trước đây của chúng.
Hiện nay, hầu hết nai sừng tấm tìm được tại Canada, Alaska, Scandinavia, Latvia, Estonia, New England và Nga. Chế độ ăn uống bao gồm cả thực vật trên cạn lẫn dưới nước. Động vật săn thịt nai sừng tấm phổ biến nhất là sói, gấu và con người. Không giống hầu hết các loài hươu khác, nai sừng tấm động vật đơn độc và không sống thành bầy đàn. Mặc dù thường di chuyển chậm và ít vận động, nai sừng tấm có thể trở nên hung hăng và di chuyển nhanh chóng nếu tức giận hay giật mình. Mùa giao phối vào mùa thu có thể dẫn đến những trận đấu ngoạn mục giữa các con đực cạnh tranh cho một con hươu cái.
Лоси населяют различные леса, заросли ивняков по берегам степных рек и озёр, в лесотундре держатся по березнякам и осинникам. В степи и тундре летом встречаются и вдали от леса, иногда на сотни километров. Большое значение для лосей имеет наличие болот, тихих рек и озёр, где летом они кормятся водной растительностью и спасаются от жары. Зимой для лося необходимы смешанные и хвойные леса с густым подлеском. В той части ареала, где высота снежного покрова не более 30—50 см, лоси живут оседло; там, где она достигает 70 см, на зиму совершают переходы в менее снежные районы. Переход к местам зимовок идёт постепенно и продолжается с октября по декабрь—январь. Первыми идут самки с лосятами, последними — взрослые самцы и самки без лосят. В день лоси проходят по 10—15 км. Обратные, весенние перекочёвки происходят во время таяния снегов и в обратном порядке: первыми идут взрослые самцы, последними — самки с лосятами.
У лосей нет определённых периодов приёма пищи и отдыха. Летом жара делает их ночными животными, днём загоняя на поляны, где дует ветер, в озёра и болота, где можно спрятаться по шею в воду, или в густые хвойные молодняки, которые немного защищают от насекомых. Зимой лоси кормятся днём, а ночью почти всё время остаются на лёжке. В большие морозы животные ложатся в рыхлый снег так, что над ним торчат только голова и холка, что сокращает теплоотдачу. Зимой лось сильно вытаптывает снег на участке, называемом у охотников лосиным «стойбищем», стойбом. Расположение стойб зависит от кормных мест. В Средней России это в основном молодые сосняки, в Сибири — заросли ивняков или кустарниковых берёз по берегам рек, на Дальнем Востоке — редкостойные хвойные леса с лиственным подлеском. Одним стойбом могут пользоваться несколько лосей одновременно; в приокских сосновых борах в 50-х годах XX века зимой на некоторых участках собиралось до 100 и более лосей на 1000 га.
Лоси питаются древесно-кустарниковой и травянистой растительностью, а также мхами, лишайниками и грибами. Летом они поедают листья, доставая их благодаря своему росту со значительной высоты; кормятся водными и околоводными растениями (вахта, калужница, кубышки, кувшинки, хвощи), а также высокими травами на гарях и лесосеках — кипреем, щавелем. В конце лета отыскивают шляпочные грибы (в том числе мухоморы, которые используют как лекарственное средство), веточки черники и брусники с ягодами. С сентября начинают скусывать побеги и ветви деревьев и кустарников и к ноябрю почти полностью переходят на веточный корм. К числу основных зимних кормов лосей относятся ива, сосна (в Северной Америке — пихта), осина, рябина, берёза, малина; в оттепели они гложут кору. За сутки взрослый лось съедает: летом около 35 кг корма, а зимой — 12—15 кг; за год — около 7 т. При большой численности лоси повреждают лесные питомники и посадки. Почти повсюду лоси посещают солонцы; зимой слизывают соль даже с шоссейных дорог.
Лоси быстро бегают, до 56 км/ч; хорошо плавают. Разыскивая водные растения, могут держать голову под водой больше минуты. От хищников обороняются ударами передних ног. Даже бурый медведь не решается нападать на открытой местности на самца лося. Как правило медведь старается напасть при наличии кустарника, чтобы лось был ограничен в движениях. Из органов чувств у лося лучше всего развиты слух и обоняние; зрение слабое — неподвижно стоящего человека он не видит на расстоянии немногих десятков метров.
Лось очень редко первым нападает на человека. Обычно нападение происходит при раздражающих факторах или приближении к лосятам.
Самцы и холостые самки живут поодиночке или небольшими группами по 3—4 животных. Летом и зимой взрослые самки ходят с лосятами, образуя группы из 3—4 голов, иногда к ним присоединяются самцы и холостые самки, образуя стадо в 5—8 голов. Весной эти стада распадаются.
Гон у лося происходит в тот же сезон, что у оленя, — в сентябре—октябре и сопровождается характерным глухим рёвом самцов («стоном»). Во время гона самцы и самки возбуждены и агрессивны, могут напасть даже на человека. Самцы устраивают поединки, иногда до смерти. В отличие от большинства оленей, лось — условный моногам, редко спаривается более чем с одной самкой.
Беременность у лосихи длится 225—240 дней, отёл растянут с апреля по июнь. В помёте обычно один лосёнок; старые самки могут рожать двойни. Окраска новорождённого светло-рыжая, без белых пятен, характерных для оленей. Лосята могут вставать через несколько минут после рождения, через 3 дня свободно передвигаются. Молочное кормление продолжается 3,5—4 месяца; молоко лосихи имеет жирность 8—13 %, то есть в 3—4 раза жирнее коровьего, и содержит в 5 раз больше белков (12—16 %).
Половозрелыми лоси становятся в 2 года. После 12 лет лось начинает стареть; в природе лосей старше 10 лет не более 3 %. В неволе доживают до 20—22 лет.
Ценное промысловое животное (используется мясо и прочная шкура, идущая на выделку кож)[7].
В России и Скандинавии предпринимались попытки одомашнить и использовать лосей как ездовое и молочное животное, однако сложность содержания делает это экономически нецелесообразным. В СССР существовало 7 лосеферм, в настоящее время существует две — лосеферма Печоро-Илычского заповедника[8] в посёлке Якша и Сумароковская лосиная ферма в Костромской области. Эти эксперименты отражены в фильме А. Згуриди «Повесть о лесном великане». Обе лосиные фермы государственные. На фермах проводятся экскурсии.
Молоко лосей сходно по вкусу с коровьим, но более жирное и менее сладкое. Используется в лечебном питании. В целях консервации замораживается.
Мясо лосей уступает по вкусовым качествам мясу других оленей, — оно менее жирное и более жёсткое. Используется в основном для производства консервов и сырокопчёных колбас.
Годовая смертность среди взрослых лосей от 7 до 15 %; молодняка на первом году погибает до 50 %. На лосей охотятся волки и медведи (бурый медведь, гризли); добычей обычно становятся молодые, больные и старые животные. Волки практически неопасны для здоровых взрослых особей. Для лосей характерно заболевание, вызванное нематодой Parelaphostrongylus tenuis, поражающей нервную систему, и клещами. Часто их сбивают автомобили, причём от этого нередко страдают и сами автомобилисты.
В настоящее время численность лося, как и других копытных, сокращается из-за активного браконьерства.
Осторожно — лось. Дорожный знак, Швеция
Лось на банкноте образца 1992 года номиналом 25 белорусских рублей
Почтовая марка СССР с изображением лося
Памятная монета ЦБ РФ 2015 года из серии «Сохраним наш мир» номиналом 100 рублей
Петроглифы Сикачи-Аляна, 10—13 тысяч лет назад
Мифологический крылатый лось на флаге Куженерского района Марий-Эл
Почтовая марка Казахстана
В геральдике изображения лося довольно широко используются на гербах (и флагах) населённых пунктов
Голова лося на гербе г. Гусева Калининградской области
Лось на гербе г. Йошкар-Олы Марий Эл
Лось на гербе Лосиноостровского района г. Москвы
Лось на гербе г. Миасса Челябинской области
Лоси на гербе г. Грейтер-Садбери в Канаде
Лоси на гербе коммуны Аремарк в Норвегии
Голова лося на гербе г. Эстерсунда в Швеции
и других административно-территориальных образований разных стран[10]
Лось на гербе Алексеевского района Татарстана
Лось на гербе Красногорского района Удмуртии
Лось на гербе Бежаницкого района Псковской области
Голова лося на гербе Белокатайского района Башкортостана
Лось на гербе Кыштовского района Новосибирской области
Голова лося на гербе Октябрьского района Костромской области
Лось на гербе Фёдоровского района Башкортостана
Лось на гербе штата Мэн США
Лоси населяют различные леса, заросли ивняков по берегам степных рек и озёр, в лесотундре держатся по березнякам и осинникам. В степи и тундре летом встречаются и вдали от леса, иногда на сотни километров. Большое значение для лосей имеет наличие болот, тихих рек и озёр, где летом они кормятся водной растительностью и спасаются от жары. Зимой для лося необходимы смешанные и хвойные леса с густым подлеском. В той части ареала, где высота снежного покрова не более 30—50 см, лоси живут оседло; там, где она достигает 70 см, на зиму совершают переходы в менее снежные районы. Переход к местам зимовок идёт постепенно и продолжается с октября по декабрь—январь. Первыми идут самки с лосятами, последними — взрослые самцы и самки без лосят. В день лоси проходят по 10—15 км. Обратные, весенние перекочёвки происходят во время таяния снегов и в обратном порядке: первыми идут взрослые самцы, последними — самки с лосятами.
У лосей нет определённых периодов приёма пищи и отдыха. Летом жара делает их ночными животными, днём загоняя на поляны, где дует ветер, в озёра и болота, где можно спрятаться по шею в воду, или в густые хвойные молодняки, которые немного защищают от насекомых. Зимой лоси кормятся днём, а ночью почти всё время остаются на лёжке. В большие морозы животные ложатся в рыхлый снег так, что над ним торчат только голова и холка, что сокращает теплоотдачу. Зимой лось сильно вытаптывает снег на участке, называемом у охотников лосиным «стойбищем», стойбом. Расположение стойб зависит от кормных мест. В Средней России это в основном молодые сосняки, в Сибири — заросли ивняков или кустарниковых берёз по берегам рек, на Дальнем Востоке — редкостойные хвойные леса с лиственным подлеском. Одним стойбом могут пользоваться несколько лосей одновременно; в приокских сосновых борах в 50-х годах XX века зимой на некоторых участках собиралось до 100 и более лосей на 1000 га.
Лоси питаются древесно-кустарниковой и травянистой растительностью, а также мхами, лишайниками и грибами. Летом они поедают листья, доставая их благодаря своему росту со значительной высоты; кормятся водными и околоводными растениями (вахта, калужница, кубышки, кувшинки, хвощи), а также высокими травами на гарях и лесосеках — кипреем, щавелем. В конце лета отыскивают шляпочные грибы (в том числе мухоморы, которые используют как лекарственное средство), веточки черники и брусники с ягодами. С сентября начинают скусывать побеги и ветви деревьев и кустарников и к ноябрю почти полностью переходят на веточный корм. К числу основных зимних кормов лосей относятся ива, сосна (в Северной Америке — пихта), осина, рябина, берёза, малина; в оттепели они гложут кору. За сутки взрослый лось съедает: летом около 35 кг корма, а зимой — 12—15 кг; за год — около 7 т. При большой численности лоси повреждают лесные питомники и посадки. Почти повсюду лоси посещают солонцы; зимой слизывают соль даже с шоссейных дорог.
Лоси быстро бегают, до 56 км/ч; хорошо плавают. Разыскивая водные растения, могут держать голову под водой больше минуты. От хищников обороняются ударами передних ног. Даже бурый медведь не решается нападать на открытой местности на самца лося. Как правило медведь старается напасть при наличии кустарника, чтобы лось был ограничен в движениях. Из органов чувств у лося лучше всего развиты слух и обоняние; зрение слабое — неподвижно стоящего человека он не видит на расстоянии немногих десятков метров.
Лось очень редко первым нападает на человека. Обычно нападение происходит при раздражающих факторах или приближении к лосятам.
駝鹿（Alces alces），是世界上最大的鹿科動物，是駝鹿屬下的唯一種。以雄性的掌形鹿角為特徵。
駝鹿的名稱取意於其肩高於臀，與駱駝相似。又稱堪達罕、犴达罕、犴，均來自滿語“ᡴᠠᠨᡩᠠᡥᠠᠨ”（转写：kandahan）[2][3]。
駝鹿在北美洲稱為「moose」（源於東阿布納基語的「moz」），而在歐洲稱為「elk」（「elk」在北美洲被用來稱呼加拿大馬鹿）。
駝鹿一般出沒於北半球溫帶至亞北極氣候的針葉林及混交林。在中國，牠們僅分佈在大興安嶺及小興安嶺北部。在北美洲，牠們分佈在加拿大、阿拉斯加、新英格蘭的大部份地區、洛磯山脈、明尼蘇達州東北部、密歇根上半島及蘇必略湖的皇家島，最南可以到達科羅拉多州。
駝鹿於1904年成功引入紐芬蘭島，現時已成為當地的最多的有蹄類，但在聖羅倫斯灣的安蒂科斯蒂島則未能成功。於1910年引入新西蘭峽灣的十隻駝鹿相信已經消失。不過在新西蘭仍有人稱見過駝鹿，但真實情況仍有待考究。[4]
雄性駝鹿的鹿角是從頭顱骨中線兩側向橫伸出的圓柱樑，在很短的距離後分叉成耙子狀。角的底叉平向，可以是簡單的直叉，或是分支成兩或三叉。
在北西伯利亞的駝鹿亞種A. a. bedfordiae的鹿角後端分成三叉，並非平向。歐洲駝鹿的角則是分叉成闊掌形，底部有一大叉，邊緣有一些細小的叉子。斯堪的納維亞駝鹿的鹿角更為簡單，像東西伯利亞族群。美洲駝鹿的掌形鹿角比斯堪的納維亞駝鹿的更為明顯。駝鹿中最大的是阿拉斯加駝鹿，站立時高2米，鹿角闊1.8米。
雄性駝鹿在交配季節後會掉下鹿角，以保存能量過冬。新的鹿角會於春天再長出來，約需3-5個月才能完全長成，是世界上生長最快的動物器官。鹿角上有一層皮，當完全長成後就會脫下。
雄性駝鹿若被閹割，不論是因意外或化學方式，牠會快速的捨棄現有的鹿角，並長出一對不同形狀及終身不會脫落的鹿角。這對獨特的鹿角是因努伊特人及其他美洲原住民的神話及傳說源頭。
成年駝鹿平均肩高1.5-1.8米。雄性重380-535公斤，而雌性則重270-360公斤。[5]
正在過河的駝鹿。
於瑞典的幼駝鹿。
足印
少有敵人可以危害完全成長的駝鹿，但狼群的出現仍可能會造成危險，尤其是對雌性及幼鹿。[6]東北虎及灰熊[7]亦是會獵食駝鹿，但灰熊似乎會吃駝鹿的腐肉多於親自殺死駝鹿。[8]
駝鹿在多國皆是可合法獵殺的獵物。駝鹿肉的味像嬌嫩的牛肉，但更有味，有時則像小牛肉[9]。駝鹿肉與紅肉比較有相似的蛋白質水平，低脂肪，而脂肪基本是多元不飽和脂肪。
在芬兰驼鹿的肝脏和肾脏中镉含量较高，以至于芬兰法律规定一岁以上的驼鹿的肝脏和肾脏禁止供人食用[10]。在所有驼鹿肉的食用者中均发现镉的摄入量偏高，尽管研究发现驼鹿肉的食用对镉的日摄入量仅有轻微的影响。但是食用驼鹿的肝脏和肾脏明显地会提高镉的摄入量，研究表明经常食用驼鹿内脏的人体中镉含量会接近可能对健康造成负面影响的安全值[11]。
歐洲的岩石雕刻和石洞壁畫顯示，駝鹿在石器時代开始被人類捕獵。瑞典阿尔比發掘现场，公元前6000年前的木屋遗迹中發現了鹿角，顯示北歐早有人類獵鹿活動了。在斯堪的納維亞北部，亦曾發現用作捕鹿的陷阱。這些陷阱最大達4米長及7米闊，深2米，以樹枝及樹葉遮蓋偽裝。兩側徙斜及用木板圍封，避免駝鹿從中逃走。陷阱一般都是大量的，橫跨駝鹿出沒地方超過幾公里，另外亦有木圍欄來引駝鹿中伏。在挪威的陷阱可以追溯至公元前3700年。這種方法捕捉駝鹿非常有效，雖然挪威政府已於16世紀限制使用，但到了19世紀仍有使用這種方法。
駝鹿的身體結構在交通意外中，往往會造成駝鹿本身及駕駛者死亡。因為駝鹿在被車撞倒時，牠较细的四肢會被撞斷，沉重的身體會撞向擋風玻璃，從而對駕駛者有一定危險。當碰撞時，安全氣囊未必能像平時般彈出。[12]在斯堪的納維亞的汽車測試中就有一項麋鹿測試。這項目是要測試汽車在高速下作出S轉向的性能，是為了要避開與駝鹿時仍能控制汽車。
在駝鹿出沒的地方會有駝鹿的警告牌，以提醒避免碰撞駝鹿。在瑞典、挪威及芬蘭的警告牌是呈三角形的，很多紀念品都會以此為圖案。於1990年代中期，瑞典就發行了三角形的駝鹿警告牌郵票。在加拿大紐賓士域，由於經常發生因駝鹿造成的交通意外，故在高速公路上已像瑞典、挪威及芬蘭般設置圍網，防止駝鹿的進入。
在第二次世界大戰前，蘇聯曾研究馴養駝鹿。於1949年就曾成立駝鹿牧場，飼養了小數的駝鹿，並就其行為特徵進行選育。自1963年，這項計劃在科斯特羅馬繼續進行，於2003年就有33匹馴養駝鹿。雖然這項計劃並非商業性，但都能從售賣駝鹿奶予參觀人士而獲得一些利潤。這項計劃的主要目的是對駝鹿的生理及行為的研究，並提供馴養動物的資料。
分類 界 : 動物界 Animalia 門 : 脊索動物門 Chordata 亜門 : 脊椎動物亜門 Vertebrata 綱 : 哺乳綱 Mammalia 亜綱 : 獣亜綱 Theria 目 : 偶蹄目 Artiodactyla 亜目 : 反芻亜目 Ruminantia 科 : シカ科 Cervidae 亜科 : オジロジカ亜科 Odocoileinae 属 : ヘラジカ属 Alces
ヘラジカ（箆鹿、Alces alces）は、哺乳綱偶蹄目シカ科ヘラジカ属に分類されるシカ。本種のみでヘラジカ属を形成する。別名オオジカ。
中国東北部、アメリカ合衆国北部、エストニア、カナダ、スウェーデン、ノルウェー、フィンランド、ラトビア、リトアニア、ロシア。
英語ではユーラシア大陸のヘラジカをエルク（elk）、北アメリカのヘラジカをムース（moose）と呼ぶ。エルクはゲルマン語の単語であり、学名になっているラテン語 alces もおそらくゲルマン語からの借用である（『ガリア戦記』6.27 に「alces という動物がいる」と記す）。ムースの語源はマリシート族（Maliseet）の言語で同種を指すムス（mus）である[1]。なお、北アメリカではシカ属のアメリカアカシカ（ワピチ）がエルクと呼ばれている。
体長240-310cm。肩高140-230cm。体重200-825kg。シカ科最大種であり、北方に生息する偶蹄類でも最大級の動物である。雄の成獣は箆のように平たい角を持つことが和名の由来。角は大きく、最大で200cmを上回る。
吻端は長くて太く、雄の咽頭部の皮膚は垂れ下がっている。これを肉垂という。唾液には植物の成長を促す成分が含まれている。
針葉樹林と針葉樹と落葉樹の混合樹林に生息する。夏は単独もしくは数頭の群れで生活するが、冬になると10頭前後の群れを形成する。非常に大型となる本種だが、これを捕食する動物にヒグマ、オオカミ、トラ等の大型捕食種が挙げられる他、クズリにも捕食された記録が残っている。なお中型ネコ科生物であるピューマにも捕食記録があるが、クズリと違いこれは成獣を捕食したケースではない。捕食される際は、大型の成獣よりも幼獣及び故障、高齢の個体が主に狙われる。ただしこれは本種に限った話ではない。攻撃は強靭な前足や後ろ足を使った強力な蹴りの他に、角を使って突進する行為も行う。本種の攻撃は捕食種に対してだけではなく、同種との縄張り争いやメスを巡る攻防においても多用される。
食性は草食性で、木の葉や樹皮、地面に落ちた種実類、水草等を食べる。代表例としてはヤナギやカバノキ。水場を好み、夏にはよく水場に来て、水中の水草を食べたり、泳いで体に付いた寄生虫を落としたりする。北アメリカではツンドラまで生息する。夏には北極海沿岸で過ごす。
ヨーロッパには、石器時代からヘラジカ猟が行われていたことを示す洞窟壁画が残っており、スウェーデンのエーランド島南部のアルビー（Alby）付近では、紀元前6000年代頃の木の小屋の遺構からヘラジカの角が出土している。 北ヨーロッパでは、石器時代から19世紀まで地面に深い穴を掘ってヘラジカを追い落とす猟法が用いられていた。
道路に飛び出し交通事故により命を落とすことがあり、大型なためにしばしば深刻な人身事故にもつながる。特に夜道では、体色が黒っぽく、頭部（すなわち前照灯に反射する目）が高い位置にあるためドライバーが気づくのが遅れることが多く、衝突すると車のバンパーが当たった衝撃で細い脚が折れ、巨大な胴体が上方から運転席を押しつぶす形で倒れてくるため、エアバッグが展開したとしても大した効果が望めない。このためスカンディナヴィアとドイツでは、自動車の安全評価にヘラジカとの衝突を想定したヘラジカテストを導入している。特にボルボとサーブ・オートモービル（スウェーデン）、メルセデス・ベンツ（ドイツ）では開発段階からヘラジカとの衝突が考慮されているため、結果として衝突安全性についての評価が高くなっている。
ヘラジカが多く生息する地域では、道路標識に本種が描かれて注意が促されている。カナダのニューブランズウィック州では、新しく敷設される高速道路でヘラジカとの衝突が頻発する部所にフェンスを設けてヘラジカの横断を防いでいる。
ロシアでは旧ソ連時代（1940年代）に人に慣れやすい個体を選択して繁殖することでヘラジカを家畜化する研究が始まり、ソ連崩壊後も継続している。商業的に成功しているとは言えないが、ヘラジカの生理学や行動学、動物の家畜化の研究に貢献している。
雌
雌と仔
幼獣
口吻
耳
フィンランドの道路標識
カナダの道路標識
![[icon]](http://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small}
この項目は、動物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（Portal:生き物と自然／プロジェクト:生物）。
말코손바닥사슴(학명: Alces alces)은 사슴과 말코손바닥사슴속에 속하는 사슴 일종으로, 해당 속의 유일한 종이며 현존하는 사슴 가운데 가장 큰 종이다. 흔히 유럽에서는 앨크 또는 엘크(elk), 북아메리카에서는 무스(moose)라고 하는데, 북아메리카에서 와피티사슴을 엘크라고 부른다. 몸길이 2.5-3m, 어깨높이 1.4-1.9m, 몸무게 360-640kg에 달하며 700kg을 넘는 개체도 있다. 몸빛은 회색을 띤 갈색이다. 수컷은 손바닥 모양의 큰 뿔이 있는데 해마다 겨울에 떨어지고, 봄에 새 뿔이 돋는다. 한 쌍 뿔은 벌어진 틈이 1.5-2m이고, 무게는 40kg 가량이다. 암수 모두 목에 큰 혹이 한 개 있다.
말코손바닥사슴은 유럽에서는 스칸디나비아반도 북부와 폴란드 동부에 걸쳐 살며, 시베리아를 거쳐 동쪽 지역까지 분포하고, 북아메리카에서는 캐나다와 알래스카에, 남쪽으로는 미국의 유타주와 콜로라도주의 로키 산맥에 걸쳐 서식한다. 아시아대륙에서는 만주와 몽고에 서식한다.
말코손바닥사슴은 넓적한 발굽이 있어 헤엄도 잘 치고, 폐활량이 뛰어나 40초간 물속에 숨을 쉬지 않고 잠수하여 수중의 식물들을 섭취할 수도 있다. 후각과 청각이 발달되어 있고 늪지대와 눈이 많이 쌓인 지역도 잘 걸어다닐 수 있다.
짝짓기는 늦가을에 이루어지는데 수컷과 암컷 모두 짝을 찾는 소리를 내며, 수컷은 소리를 내는 암컷에게 다가가 짝짓기를 한다. 종종 암컷을 두고 수컷끼리 뿔로 싸우기도 한다. 성숙한 수컷은 한 번의 짝짓기철 동안 2-3마리의 암컷과 짝짓기를 한다. 봄이 되면 한두 마리의 새끼를 낳는데, 임신기간은 약 230일이고 새끼의 털은 적갈색이며, 어미가 또 다시 새끼를 배어 쫓아내기 전인 이듬해 봄까지 어미를 쫓아 다닌다.
겨울에는 주로 소나무의 순·껍질·가지를 먹고 여름에는 잎을 먹는다. 또한 수련같이 물에 사는 식물도 먹으며 초여름에는 염분을 보충하기 위해 소금의 침전물을 핥기도 한다. 일반적으로 무리를 짓지 않고 혼자 지내며 짝짓기철에만 암수 한 쌍으로 지낸다. 평균 수명은 약 8년이다.
러시아 몇몇 지역에서 고기와 젖을 얻고자 사육하고 있으며, 일을 부리는 동물로도 사용한다. 또한 유럽인이 북아메리카로 이주하기 전 말코손바닥사슴이 그곳 원주민의 주 양식이었다.
늑대 떼, 울버린, 시베리아호랑이, 회색곰, 큰곰, 북극늑대, 북극곰, 코디악곰 등이 말코손바닥사슴을 잡아먹을 수 있는 유일한 동물들이다. 스라소니와 캐나다스라소니, 아메리카흑곰도 말코손바닥사슴을 잡아먹기는 하는데, 수컷은 기록이 없고 주로 암컷이 기록이 많다. 범고래와 그린란드상어도 가끔 천적에 포함된다. 그러나 새끼의 천적은 아무르표범과 퓨마, 코요테도 포함된다.
말코손바닥사슴은 영국에서는 엘크라는 이름으로 불리며, 북미에서는 무스라 불린다.
영국 영어에서의 엘크(elk)라는 단어는 노르웨이어에서의 elg나 스웨덴어에서의 älg, 혹은 독일어에서의 Elch나 폴란드어에서의 łoś와 같은 다른 인도유럽어족에서의 언어에서 파생된 것으로 보인다. 그러나 역설적이게도, 정작 북미에서 사용되는 엘크라는 단어는 말코손바닥사슴과는 다른 동물인, 대체로 비슷하지만 상대적으로 작으며(와피티사슴은 말코손바닥사슴 다음으로 큰 사슴 종류이다.), 중부, 혹은 서부 유럽에 서식하는 말사슴과는 다른 습성을 가지고 있는 와피티사슴을 부르는 용어로 사용된다. 아마도, 초기 북아메리카를 탐험하던 유럽의 탐험가들이 이 동물의 크기와 더불어 자신들의 출신 환경, 즉, 브리튼섬 출신의 탐험가들이 자신들의 출신 지역에 살고 있는 두 종 간의 차이를 살펴볼 재간이 없었기 때문일 것으로 여겨지는데, 이는 유럽 본토의 사슴종인 Cervus와 달리 와피티사슴이 속해 있는 Alces종의 학술적 정립은 17세기에서 18세기 무렵에서야 이루어졌기 때문이다.
한편, moose라는 단어는 알공킨 어족에서, 그 중 아마도 내러갠셋 족이 사용하는 언어와 더불어 '옷을 벗는 이'라는 뜻의 moosu와 같은 기타 요소에서 비롯되었을 것으로 추측된다. 정식 단어로서의 '무스'는 1606년 토마스 핸햄(Thomas Hanham)이 'Mus'라는 단어를 사용하면서 처음 나타났고, 이후 1616년 존 스미스(John Smith)가 사용한 'Moos'라는 단어 등과의 상호작용을 통해 개정되어갔을 것으로 여겨진다.
소의 경우와 같이, 완전히 자란 수컷 말코손바닥사슴은 영어로 bull moose라 불리며, 암컷은 cow moose라 불린다. 또 다 자라지 않은 새끼는 암수 여부와 관계없이 calf라 불린다.
다음은 2012년 핫사닌(Hassanin) 등의 연구에 기초한 계통 분류이다.[2]
사슴과 노루아과 말코손바닥사슴족 노루족 흰꼬리사슴족 사슴아과 문착족 사슴족말코손바닥사슴(학명: Alces alces)은 사슴과 말코손바닥사슴속에 속하는 사슴 일종으로, 해당 속의 유일한 종이며 현존하는 사슴 가운데 가장 큰 종이다. 흔히 유럽에서는 앨크 또는 엘크(elk), 북아메리카에서는 무스(moose)라고 하는데, 북아메리카에서 와피티사슴을 엘크라고 부른다. 몸길이 2.5-3m, 어깨높이 1.4-1.9m, 몸무게 360-640kg에 달하며 700kg을 넘는 개체도 있다. 몸빛은 회색을 띤 갈색이다. 수컷은 손바닥 모양의 큰 뿔이 있는데 해마다 겨울에 떨어지고, 봄에 새 뿔이 돋는다. 한 쌍 뿔은 벌어진 틈이 1.5-2m이고, 무게는 40kg 가량이다. 암수 모두 목에 큰 혹이 한 개 있다.
말코손바닥사슴은 유럽에서는 스칸디나비아반도 북부와 폴란드 동부에 걸쳐 살며, 시베리아를 거쳐 동쪽 지역까지 분포하고, 북아메리카에서는 캐나다와 알래스카에, 남쪽으로는 미국의 유타주와 콜로라도주의 로키 산맥에 걸쳐 서식한다. 아시아대륙에서는 만주와 몽고에 서식한다.
말코손바닥사슴은 넓적한 발굽이 있어 헤엄도 잘 치고, 폐활량이 뛰어나 40초간 물속에 숨을 쉬지 않고 잠수하여 수중의 식물들을 섭취할 수도 있다. 후각과 청각이 발달되어 있고 늪지대와 눈이 많이 쌓인 지역도 잘 걸어다닐 수 있다.
짝짓기는 늦가을에 이루어지는데 수컷과 암컷 모두 짝을 찾는 소리를 내며, 수컷은 소리를 내는 암컷에게 다가가 짝짓기를 한다. 종종 암컷을 두고 수컷끼리 뿔로 싸우기도 한다. 성숙한 수컷은 한 번의 짝짓기철 동안 2-3마리의 암컷과 짝짓기를 한다. 봄이 되면 한두 마리의 새끼를 낳는데, 임신기간은 약 230일이고 새끼의 털은 적갈색이며, 어미가 또 다시 새끼를 배어 쫓아내기 전인 이듬해 봄까지 어미를 쫓아 다닌다.
겨울에는 주로 소나무의 순·껍질·가지를 먹고 여름에는 잎을 먹는다. 또한 수련같이 물에 사는 식물도 먹으며 초여름에는 염분을 보충하기 위해 소금의 침전물을 핥기도 한다. 일반적으로 무리를 짓지 않고 혼자 지내며 짝짓기철에만 암수 한 쌍으로 지낸다. 평균 수명은 약 8년이다.
러시아 몇몇 지역에서 고기와 젖을 얻고자 사육하고 있으며, 일을 부리는 동물로도 사용한다. 또한 유럽인이 북아메리카로 이주하기 전 말코손바닥사슴이 그곳 원주민의 주 양식이었다.
,_Tierpark_Hellabrunn,_M%C3%BAnich,_Alemania,_2012-06-17,_DD_02.JPG)
,_Parque_nacional_y_reserva_Denali,_Alaska,_Estados_Unidos,_2017-08-30,_DD_52.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
,_Tierpark_Hellabrunn,_M%C3%BAnich,_Alemania,_2012-06-17,_DD_02.JPG)
.jpg)
_(2002).png)
_(2005).png)
_(1992).png)
.png)
.png)
.png)
,_Tierpark_Hellabrunn,_M%C3%BAnich,_Alemania,_2012-06-17,_DD_02.JPG)
.jpg)
_(2002).png)
_(2005).png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.svg)
_(2002).png)
.gif)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
,_Tierpark_Hellabrunn,_M%C3%BAnich,_Alemania,_2012-06-17,_DD_01.JPG){kind=link}
