قيصوب جنوبي

Ψάθα

Το καλάμι ή καλαμιά είναι κοινή ονομασία πολλών μονοκότυλων πολυετών συνήθως φυτών. Τα καλάμια βρίσκονται σε τέλματα, έλη σε όχθες λιμνών, ποταμών, ρυακιών, χειμάρρων και σε ήρεμα νερά. Ο όρος καλαμιά μπορεί επίσης να σημαίνει την καλάμη του στάχυος ή ακόμα τη συστάδα καλάμων. Όλα γενικά τα φυτά που χαρακτηρίζονται ως καλάμια έχουν ριζώματα ή παραφυάδες, τα φύλλα τους είναι μακριά ταινιοειδή και στο πάνω μέρος τους έχουν μία μακριά ταξιανθία.

Ο βλαστός είναι συμπαγής ή κοίλος, ξυλώδης, λυγίζει από τον αέρα και αυτό βοηθάει στη διασπορά των διαφόρων σπόρων του.

Είδη

Υπάρχουν πολλά είδη καλαμιών. Στην Ελλάδα βρίσκουμε τα εξής :

• Το κοινό καλάμι (Φραγμίτης ο νότιος, Phragmites australis): Ιθαγενές της Ευρώπης, πολυετές φυτό που μοιάζει με μπαμπού έχει δε την επιστημονική ονομασία Αρούντο Ντόναξ. Οι βλαστοί του είναι όρθιοι, με πολλά φύλλα, ξυλώδεις που φτάνουν σε ύψος και τα 8 μέτρα και αναπτύσσονται με πολλά υπόγεια ριζώματα. Τα φύλλα του φτάνουν σε μήκος τα 60-70 εκατοστά. Εξαιρετικά ανθεκτικό φυτό βρίσκεται κατά μήκος των ακτών, ποταμών, υδροβιότοπων και γενικά αρέσκεται σε υγρά εδάφη. Μπορεί όμως να υπάρξει και σε άνυδρα, ξηρά και χαλικώδη εδάφη. Mπορεί να καλλιεργηθεί για να προστατεύσει τη γη από τη διάβρωση, για τη δημιουργία διαφόρων ανεμοφρακτών, προστασία διαφόρων καλλιεργειών, σαν καλλωπιστικό, για τη δημιουργία στεγάστρων και πρόχειρων καταλυμάτων (καλύβες). Οι βλαστοί του χρησιμοποιούνται για τη κατασκευή ξύλινων πνευστών οργάνων και καλαμιών ψαρέματος. Από τα φύλλα του κατασκευάζονται διάφορες ψάθες.

• Φραγμίτης ή αγριοκάλαμο: Πολυετές ζιζάνιο των αγρών, με λείους μη ξυλώδεις βλαστούς και ύψος που δε ξεπερνάει τα 2,5 μέτρα. Βρίσκεται επίσης σε διάφορους υδροβιότοπους, είναι εξαιρετικά ανθεκτικό φυτό και μοιάζει με το κοινό καλάμι.

• Ψάθα ή Ψαθί: πολυετή φυτά με φυλλώδεις μαλακούς βλαστούς και ύψος 2,5 μέτρα.Βρίσκονται συνήθως σε λιμνώδεις περιοχές και έλη.

• Σπάργανο ή Σπαργάνιουμ έρεκτουμ: πολύμορφο φυτό με βλαστούς λεπτούς που φτάνουν τα 2 μέτρα ύψος. Τα φύλλα του είναι σχήματος σπαθιού και είναι όρθια και λεπτά. Οι ταξιανθίες του μοιάζουν με θαλάσσια ανεμώνη.

Χρήσεις

Στην Κύπρο συναντάμε συχνά το είδος Arundo donax (ιδανικο για κατασκευη πνευστων) τοσο σε παράκτιες αλλα και ορεινές περιοχές. Οι καλαμιές και τα καλάμια χρησιμοποιήθηκαν για πλέξιμο καλαθιών ή κοφινιών που είναι μεγάλα καλάθια. Τέτοιες κατασκευές μπορούν να χρησιμοποιουθούν μεταξύ άλλων για την αποθήκευση της παραγωγής του σιταριού.

Το καννίν είναι μικρό κομμάτι καλαμιού. Στο παρελθόν μικρά κομμάτια καλαμιών ήταν χρήσιμα στους ηλεκτρολόγους που ασχολούνταν με τις επισκευές και περιελίξεις ηλεκτρικών μοτέρ.

Εκφράσεις

Λέμε ότι κάποιος "έχει καβαλήσει το καλάμι" όταν πιστεύει για τον εαυτό του ότι είναι πολύ σπουδαίος.

"Απόμεινε σαν την καλαμιά στον κάμπο", σημαίνει έρημος και απροστάτευτος (σελίδα 185-ΗΛΙΟΣ)

Βιβλιογραφία

• Σελίδα 201, Τόμος 31, Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος, Λαρούς, Μπριτάνικα, 1996
• Σελίδα186, Τόμος ΙΑ, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικό ΗΛΙΟΥ, 1980
• Σελίδα 243, Τόμος 6, Μεγάλη Κυπριακή Εγυκλοπαίδεια, 1990