Os coleopteros (scientificament Coleoptera, en latín) son una d'as prencipals ordens en a clase d'os insectos, con quasi 350.000 especies descritas. Se tracta d'o taxon con més especies incluitas de tot o reino Animalia, seguito per os lepidopteros (paixarelas y palometas), himenopteros (fornigas, vriespas, abellas, etz) y dipteros (moscas, mosquitos y tabans). A orden d'os coleopteros tiene tantas especies como tot o reino d'os fongos, u d'as plantas vasculars; ixo ye, como decir que fa 90 vegatas o numero d'especies descritas de mamiferos.
En luenga aragonesa, os coleopteros se gosan conoixer como escarabachos (con variants foneticas como esgarabacho, escarbacho, escarbajo, escarabaxo, escarabaixo u mesmo escarabato).[1] A presencia d'a palatal africada ch en ista parola se crei que ye por cruce con a parola cucaracho.
Os coleopteros presentan una gran diversidat morfolochica. Se troba escarabachos en qualsiquier habitat, mesmo en ambients aquaticos d'augua dulza. A suya presencia en ecosistemas marinos ye minima. A més gran parte d'as especies son consumidoras de productos vechetals, estando-ne las larvas as que gosan fer dica pestes en l'agricultura y en as selvas.
A morfolochías de totz os coleopteros comparten rasgos comuns: Totz os escarabachos tienen o primer par d'alas ancestrals d'os insectos modificatas y enduritas dica formar dos escudos, ditos «elitros», que no sirven sique ta cubillar y guardar o segundo par d'alas que ye lo funcional. As alas, en reposo, se troban plegatas debaixo d'os elitros y s'han d'obrir y esplegar ta que l'animal pueda alzar-se en volito. A més gran parte d'as formas adultas d'os escarabachos saben volar, pero no gosan tener a capabilidat d'altros grupos d'insectos ta manullar-se-ie, como fan as moscas y apellas, y muitas especies no el fan si no ye de tot imprescindible.
A cuca vinatera (Meloe spp.), un escarabachos de gran mida que no puede volar.
Una cuqueta de Dios d'a especie Coccinella septempunctata.
L'escarabacho d'a cheta (Melolontha melolontha) obrindo alas y elitros.
O canyuelo u cuca d'as trunfas (Leptinotarsa decemilenata), una especie que fa pestes en l'agricultura.
Os corcons (fam. Cerambycidae) son escarabachos que fan galerías en a madera.
Os corcullos (fam. Curculionidae) se reconoixen a escape per a forma d'a suya capeza.
As cuquetas d'estrela (fam. Lampyridae), que fan luz con l'estremo d'o suyo abdomen.
L'afurcapollos (Lucanus cervus) ye l'escarabacho més gran d'Eurasia
Dynastes hercules, escarabacho rinoceront d'America d'o Sur.
As cicindelas (fam. Cicindelidae) son escarabachos depredadors d'altros invertebratos que cazan encorrendo-los per tierra.
Dytiscus spp., un escarabacho aquatico.
Os coleopteros (scientificament Coleoptera, en latín) son una d'as prencipals ordens en a clase d'os insectos, con quasi 350.000 especies descritas. Se tracta d'o taxon con més especies incluitas de tot o reino Animalia, seguito per os lepidopteros (paixarelas y palometas), himenopteros (fornigas, vriespas, abellas, etz) y dipteros (moscas, mosquitos y tabans). A orden d'os coleopteros tiene tantas especies como tot o reino d'os fongos, u d'as plantas vasculars; ixo ye, como decir que fa 90 vegatas o numero d'especies descritas de mamiferos.
En luenga aragonesa, os coleopteros se gosan conoixer como escarabachos (con variants foneticas como esgarabacho, escarbacho, escarbajo, escarabaxo, escarabaixo u mesmo escarabato). A presencia d'a palatal africada ch en ista parola se crei que ye por cruce con a parola cucaracho.
Os coleopteros presentan una gran diversidat morfolochica. Se troba escarabachos en qualsiquier habitat, mesmo en ambients aquaticos d'augua dulza. A suya presencia en ecosistemas marinos ye minima. A més gran parte d'as especies son consumidoras de productos vechetals, estando-ne las larvas as que gosan fer dica pestes en l'agricultura y en as selvas.
A morfolochías de totz os coleopteros comparten rasgos comuns: Totz os escarabachos tienen o primer par d'alas ancestrals d'os insectos modificatas y enduritas dica formar dos escudos, ditos «elitros», que no sirven sique ta cubillar y guardar o segundo par d'alas que ye lo funcional. As alas, en reposo, se troban plegatas debaixo d'os elitros y s'han d'obrir y esplegar ta que l'animal pueda alzar-se en volito. A més gran parte d'as formas adultas d'os escarabachos saben volar, pero no gosan tener a capabilidat d'altros grupos d'insectos ta manullar-se-ie, como fan as moscas y apellas, y muitas especies no el fan si no ye de tot imprescindible.
.JPG)
.jpg)
