nomes no trilho de navegação
Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu o de la SEO.
'''Sicalis luteola[3] ye una especie d'ave paseriforme perteneciente al xéneru Sicalis qu'integra la familia Thraupidae. Dellos autores considerar na familia Emberizidae. Tien una amplia distribución qu'inclúi América Central, les Antilles y Suramérica.[1]
Denominar tamién chirigüe sabaneru (Costa Rica), misto (Arxentina, Paraguái, Uruguái), chirihue (Chile), canariu sabaneru (Colombia), zacatero mariellu (Méxicu), pinzón mariellu (Hondures, Nicaragua), gorrión-canariu sabaneru (Méxicu), pebidal chirigüe o tipio (Brasil).[4]
Mide ente 11,5 y 12,5 cm y ye pardu olivaceu penriba cola corona y l'envés estriaos de coritu, lorum y área ocular mariellu vivo, rabadilla oliva; nala y cola marrones. Pembaxo ye mariellu, col pechu llaváu de pardu. La fema ye más marrón penriba y pardusca pembaxo.[5] Subcaudales ablancazaes; primaries corites con ribete verdosu na parte esterior; cobertoras pardu coritu con cantos abuxaos, les pequeñes amarellentaes.[6]
La so área de distribución inclúi Antigua y Barbuda, Arxentina, Barbados, Belice, Bolivia, Brasil, Chile, Colombia, Costa Rica, Dominica, Ecuador, Guayana Francesa, Guadalupe, Guatemala, Guyana, Hondures, Martinica, Méxicu, Montserrat, Nicaragua, Panamá, Paraguái, Perú; Saint Kitts y Nevis, Santa Lucía, San Vicente y les Granadines, Surinam, Trinidá y Tobagu, Uruguái, Venezuela. Considerar llocalmente estinguíu n'Anguila.[1]
El so hábitat natural inclúi pacionales subtropicales y tropicales, sabanes y güelgaes (banzaos, barraqueres).[1] Tamién habita árees cultivaes y zones urbanes y arbolees.
Habita hasta los 3000 msnm.[7] La subespecie del conu sur (luteiventris) ye común y estendida, atopada en cualquier llugar con camperes. Les poblaciones andines son más estazaes y atopaes en hábitats con camperes húmedes. Les poblaciones más tropicales en Méxicu, América Central y Venezuela habiten n'árees con camperes curties.[8]
Ye vistu en grandes bandaes, paeciendo nómades; al migrar puede volar en grupos compactos. Nun ye común velo cerca d'habitaciones humanes, al contrariu del chirigüe azafranáu (Sicalis flaveola). Percuerre'l suelu y posa en parrotales y barganales.[5] Duermen colectivamente en tacuarales.[9]
Aliméntase principalmente de granes ya inseutos, anque tamién consume frutos.
Mientres el tiempu de nidificación, ente setiembre y marzu, los machos álcense y dempués cayen, calteniendo'l so cantar por más tiempu. El nial ye construyíu nel suelu, escondíu ente plantes como cactus o zarzamores, fechu con campera y forráu con clina d'animales. La niarada ye de 3 a 5 güevos, de fondu azuloso con pintes ablondes, dacuando formando un aniellu na parte más ancha. El tamañu promediu ye de 19 x 14 mm.[6]
El llamáu ye un “tzi-tzit” agudu y delicáu; el cantar, un fluxu nidio y variao de trinados entemecíos con gritíos y runfíos, de cutiu dáu en plenu vuelu, col pileu arizáu.[5]
La especie S. luteola describióse per primer vegada pol naturalista suecu Anders Sparrman en 1789 sol nome científicu Emberiza luteola; llocalidá tipo «Surinam».[2]
Dato xenéticu-moleculares suxuren qu'esti xéneru ta más llueu rellacionáu al grupu formáu polos yales Phrygilus atriceps, Phrygilus punensis, Phrygilus gayi y Phrygilus patagonicus; tamién, que pertenez a la familia Thraupidae. Esta especie foi primeramente considerada conespecífica con Sicalis raimondii por cuenta de les similaridades nel plumaxe, pero los dos asoceden simpátricamente na mariña sur del Perú y pórtense como especies biolóxiques propies. Foi suxuríu que les subespecies pueden constituyir hasta tres especies separaes, nominal, flavissima y chapmani formando una especie, chrysops, mexicana, eisenmanni y bogotensis otra, y luteiventris una tercera; otros suxuren qu'hai dos grupos principales envueltos, siendo luteiventris una especie separada y toles otres subespecies siendo conespecíficas. Ye necesariu un estudiu detalláu de les variaciones xeográfiques de plumaxe, vocalización y xenética.[2]
Sicalis luteola y S. luteiventris (antes dixebraes) fueron sumaes nuna única especie como S. luteola siguiendo a SACC (2005).[1]
Dellos autores o clasificaciones considerar dientro de la familia Emberizidae, pudiendo citar ITIS[10] y Birdlife International.[1] Sicasí, Clements Checklist 6.8,[11] Zoonomen,[12] el SACC [13] y l'IOC[14] considerar integrando la familia Thraupidae.
Clements Checklist 6.8 reconoz 7 subespecies,[11] cola so correspondiente distribución xeográfica:[2]
Otres clasificaciones, como ITIS[10] y Zoonomen[12] reconocen una octava subespecie:
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Aves, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu o de la SEO. '''Sicalis luteola ye una especie d'ave paseriforme perteneciente al xéneru Sicalis qu'integra la familia Thraupidae. Dellos autores considerar na familia Emberizidae. Tien una amplia distribución qu'inclúi América Central, les Antilles y Suramérica.
