Los miriápodos (Myriapoda, del griegu μυρια myria, "diez mil" y ποδος podos, "pie") son un subfilo d'artrópodos mandibulados, similares a los inseutos en dellos aspeutos, pero con munchos calteres que los estremen d'éstos. Entienden cuatro grupos bien definíos: los ciempiés, milpiés, paurópodos, y sínfilos, toos terrestres; describiéronse más de 16 000 especies.[1] Toos tienen de mancomún un cuerpu compuestu por dos rexones: cabeza y tueru, esti postreru ye llargu y ta formáu por munchos segmentos y ensame de pares de pates (Illacme plenipes, un diplópodo de California ostenta'l récor, con 375 pares de pates).[2]
Na clase Chilopoda, el par de pates más cercanu a la cabeza ta modificáu y fai les funciones d'aguiyones inoculadores de venenu. Los cuatro grupos tamién esiben diferencies marcaes n'aspeutos tales como l'alimentación, por casu, dándose'l casu d'especies predadoras (clase Chilopoda) y otres de vezos detritívoros (clase Diplopoda).
Mientres el Carboníferu Cimeru y el Pérmicu esistieron miriápodos de más de 1 m de llargor.[3]
La cutícula presenta distintos graos d'esclerotización y calcificación, y ye más o menos impermeable, pero escarez de la capa cérea típica de los inseutos, polo que queden más o menos espuestos a la desecación, cosa qu'eviten abelugándose en llugares húmedos y frescos.
La cabeza lleva les antenes, na base de les cualos ábrense los poros de los órganos de Tömösvary, órganos sensoriales de función desconocida. Los güeyos son simples, ensin verdaderos omatidios, anque en dellos grupos (como los escutigeromorfos) axúntense cientos d'ellos y formen un falsu güeyu compuestu. Les pieces bucales tienen una estructura básica similar a la de los inseutos (quexales, primer par de mexelles y segundu par de mexelles o llabiu). Los quexales tán presentes en tolos grupos de miriápodos; el primera y segundu par de mexelles sufren diversos cambeos nos distintos grupos:
El sistema circulatoriu ta formáu por un corazón tubular dorsal que bombia escontra la cabeza la hemolinfa al traviés de l'aorta. El intercambiu de gases realízase gracies a un sistema de gorgoberos y espiráculos análogu al de los hexápodos. Tienen unu o dos pares de tubos de Malpighi derivaos del proctodeo (ectodérmicos), con función excretora.
Los miriápodos son dioicos (sexos separaos) y ovíparos, anque hai casos de partenogénesis ente los diplópodos, quilópodos y sínfilos. La inseminación ye en munchos casos indirecta; los machos depositen los espermatóforos na redoma de la fema, que los recueye y almacena.
La mayoría de los miriápodos son lucífugos (fuxen de la lluz) y higrófilos (busquen el mugor). Por ello, munchos son nocherniegos, y abelúguense mientres el día so piedres, ente la foyarasca, en tueros en descomposición, ente'l mofu, etc. Los quilópodos son depredadores agresivos y activos; el restu son principalmente herbívoros y munchos son detritívoros.
Súpose que dellos myriápodos mover por rodar.[4]
Tradicionalmente los miriápodos fueron consideraos parientes cercanos de los inseutos (hexápodos), y xuntos formen el subfilo Uniramia, dientro del cual los miriápodos son trataos como una superclase. La so condición foi cuestionada por dellos zoólogos (p. ex. Barnes, 1968[5]), y en particular foi consideráu probable que fueren un grupu parafilético. Sicasí, estudios xenéticos sofiten la so condición monofilética, y suxuren que pueden nun ser parientes tan cercanos de los hexápodos, pudiendo tar más cerca de los quelicerados.
La práutica totalidá de los analises morfolóxicos coinciden en sofitar la monofilia d'Atelocerata, colo que los miriápodos seríen el grupu hermano de los inseutos (cladograma A). Otru autores suponen a los miriápodos más alloñaos de los inseutos, y a éstos emparentaos direutamente colos crustáceos, col que formaríen el clado Pancrustacea (ver Arthropoda para más detalles y referencies) (cladograma B):
Tocantes a el so filoxenia interna, los datos morfolóxicos sofiten la parafilia o la polifilia de los miriápodos al respective de los hexápodos (Wheeler, 1998[6] , ente otros) (cladograma A). Los datos moleculares suxuren, sicasí, la monofilia de los miriápodos (Zrzavý et al.,[7] ente otros) (cladograma B):
Nel cladograma B (monofilia de los miriápodos) les rellaciones ente los distintos grupos de miriápodos nun tán clares, sobremanera la posición de los sínfilos. Describiéronse delles sinapomorfíes que sostendríen el clado Myriapoda, siendo la más aceptada l'arquiteutura del endoesqueleto cefálicu.
Los miriápodos (Myriapoda, del griegu μυρια myria, "diez mil" y ποδος podos, "pie") son un subfilo d'artrópodos mandibulados, similares a los inseutos en dellos aspeutos, pero con munchos calteres que los estremen d'éstos. Entienden cuatro grupos bien definíos: los ciempiés, milpiés, paurópodos, y sínfilos, toos terrestres; describiéronse más de 16 000 especies. Toos tienen de mancomún un cuerpu compuestu por dos rexones: cabeza y tueru, esti postreru ye llargu y ta formáu por munchos segmentos y ensame de pares de pates (Illacme plenipes, un diplópodo de California ostenta'l récor, con 375 pares de pates).
Na clase Chilopoda, el par de pates más cercanu a la cabeza ta modificáu y fai les funciones d'aguiyones inoculadores de venenu. Los cuatro grupos tamién esiben diferencies marcaes n'aspeutos tales como l'alimentación, por casu, dándose'l casu d'especies predadoras (clase Chilopoda) y otres de vezos detritívoros (clase Diplopoda).
Mientres el Carboníferu Cimeru y el Pérmicu esistieron miriápodos de más de 1 m de llargor.
Çoxayaqlılar (lat. Myriapoda) — Buğumayaqlılar tipinə aid yarımtip.
Çoxayaqlıların 10500-ə qədər növü vardır. Bütün çoxayaqlılar rütubət bol olan yerlərdə - meşə döşənəyində, daşların altında, torpaqda və çürümüş oduncaqda yaşayırlar. Onlarda (bəzi növlər müstəsna olmaqla) kutikulanın rütubət keçirməyən xarici qatı - epikutikula olmur. Bədən ölçüləri 2 mm-ə qədər, nəhəng skolopendralar 26,5 sm, tropik ikicütayaqlılar (Graphidostreptus didas) daha iri – 28 sm uzunluqda ola bilər.
Çoxayaqlıların bədəni iki hissədən – baş və buğumlu gövdədən ibarətdir. Baş akrondan və 4 gövdə buğumunun birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Başda bir cüt bığcıq və üç cüt ətraf vardır.Bu ətraflar ağızın yaında yerləşərək bir cüt üst çənə və iki cüt alt çənələrdən ibarətdir. İkicütayaqlılarda (Kivsyak ) ağız aparatı birinci cüt alt çənələrdən məhrumdur, alt çənələrin ikinci cütü isə birləşərək, qnatoxilyariya adlanan mürəkkəb quruluşlu tək lövhə əmələ gətirmişdir.
Gövdə buğumları müxtəlif sayda olub, 10-170 arasında dəyişir. Əksər növlərdə buğumlar homonomdur, bəzi çoxayaqlılarda (skolopendra) arxa buğumlar müstəsna olmaqla buğumlar homonomdur. Bəzilərində özünəməxsus heteronomluq müşahidə olunur. Belə ki, sümükcədə (19 buğum) nisbətən uzun buğumlar qısa buğumlarla növbələşir. Gövdədə olan ətraflar birşaxəlidir, buğumludur. Bu ətraflar yürüş ətrafları olub, əksər növlərdə 8 buğumdan təşkil olunmuşdur və caynaqla nəhayətlənir. Dodaqayaqlılarda anal buğumu müstəsna olmaqla, hər buğuma bir cüt ətraf birləşmişdir. Müəyyən funksiyanı yerinə yetirmək üçün ətraflardan bəziləri şəklini dəyişmişdir. Belə ki, gövdənin birinci buğumunun ətrafları şəklini dəyişərək qarmaqşəkilli forma almış və ucunda iti caynağı vardır. Bu ətraflar güclü əzələyə malik olub, çənəayaqlar adlanır,şikarın tutulması və öldürülməsinə xidmət edir.Çənəayaqlarda zəhər vəzi də vardır ki,onun da axarı caynaq olan sahəyə açılır.Dal buğumların ətrafları da bəzən şəklini dəyişərək, cinsi törəmələrə və uzun toxunma hiss çıxıntılarına (sümükcə) çevrilmişdir. Çoxayaqlıların həzm sistemi boruşəkilli bağırsaqdan ibarətdir, orta bağırsaq daha uzundur. Xərçəngkimilərdən və hörümçəkkimilərdən fərqli olaraq, çoxayaqlılarda qaraciyər yoxdur. Bir və ya iki ədəd ağızsuyu vəziləri vardır.
Traxeyalar vasitəsilədir.Traxeya boruları bəzi buğumlarda yerləşən stiqmalarda başlanır.Çoxayaqlıların əksəriyyətində hər buğumda bir cüt stiqma yerləşir.İkicütayaqlılarda,demək olar ki, bütün buğumlarda iki cüt stiqma vardır ki,bunlar şaxələnməmiş traxeyalara açılır.Dodaqayaqlılarda traxeya sistemi daha güclü inkişaf etmişdir.Stiqmalar iri traxeya borularına açılır ki, onlar da bütün orqanlara daxil olan daha kiçik traxeyalara qədər şaxələnirlər.Traxeya borularının divarları daxildən xitinlə döşənmiş birqatlı epiteli ilə örtülmüşdür.
Boruşəkilli ürəkdən və qan damarlarından ibarət olub ,açıqdır.Ürək bel tərəfdə yerləşmişdir.O,demək olar ki, bədən boyu uzanır və bir cüt ostiy dəliyi olan metamer quruluşlu kameralardan ibarətdir.Ostiy dəlikləri və ürəyin kameralarının arası qapaqla təchiz olunmuşdur.Qan dal tərəfdən önə doğru hərəkət edir.Ürəyin altında xüsusi qanadşəkilli əzələlər vardır.Müxtəlif çoxayaqlılarda ürəkdən çıxan damarlar eyni dərəcədə inkişaf etməmişdir.
Malpigi boruları vasitəsilədir.Malpigi boruları nazikdir,bir və ya iki cütdür.Malpigi boruları bədən boyu uzanaraq orta bağırsaqla dal bağırsağın sərhəddində bağırsağa açılır.İfrazat funksiyasının yerinə yetirilməsində piy cisimciyi və bəzi vəzilər də iştirak edir.Piy cisimciyi qeyri-müəyyən quruluşa malik olub,özündə piy şəklində ehtiyat qida maddələri toplayan bir çox hüceyrələrədn təşkil olunmuşdur.Bu hüceyrələr ,eyni zamanda ifrazat funksiyasını da yerinə yetirir.
Çoxayaqlılarda sinir sistemi udlaqüstü və udlaq altı sinir düyünlərindən ibarət olan baş beyindən,udlaq ətrafı sinir həlqəsindən və qarın sinir zəncirindən ibarətdir.
Çoxayaqlılarda toxunma, iybilmə və görmə orqanları vardır.Çoxayaqlılarda bağırsaqlar,bəzilərində (kivsyak) bəzilərində isə dal buğumların ətrafıları da toxunma hiss orqanlarıdır.İybilmə orqanları kiçik borucuqlar şəklində bığcıqlarda yerləşir.Çoxayaqlıların bir qismində sadə quruluşlu tək göz ,bir qismində (sümükcə) çoxlu gözcüklər qrupundan ibarət fasetli gözə oxşar gözlər ,bir qismində isə tipik fasetli gözlər olur.
Çoxayaqlılar müxtəlif cinslidirlər.Dodaqayaqlılarda erkək və dişi cinsi dəliklər anal buğumundan əvvəlki buğumda yerləşir.Erkək fərdlərdə bu buğumun ətrafı şəklini dəyişərək kopulyativ orqana çevrilmişdir.İkicütayaqlılarda və digər çoxayaqlılarda cüt cinsi dəliklər üçüncü gövdə buğumunda yerləşir.Mayalanmış yumurtalarını kiçik yuvalara qoyurlar.
Çoxayaqlıların yumurtaları sarılıqla zəngindir.ayrı-ayrı qrupların postembrional inkişafı müxtəlifdir.Bəzilərində yumurtadan buğumların sayı az olan fərdlər çıxır.Sonra qabıq dəyişməklə buğumların sayını bərpa edirlər.Yeni buğumlar anal buğumlardan əvvəlki buğumdan əmələ gəlir.Məsələn,bəzi dördayaqlılarda yumurtadan yeddi buğumlu,yeddi cüt ətrafa malik fərd çıxır.İkicütayaqlılarda isə yumurtadan çıxam yeddi buğumlu “sürfənin” ancaq üç buğumu ətraflara malik olur.Bu tip postembrional inkişaf yəni anal buğumundan əvvəlki buğumda yeni buğumların əmələ gəlməsi ilə gedən inkkişaf anamorfoz adlanır.Kivsyaklarda (Julidae) bəədn buğumlarının sayı qeyri-sabit olduğu üçün böyümə bütün ömrü boyu davam edir (daimi anamorfoz).
Bəzi dodaqayaqlılarda (skolopendralar, geofillər və s.)inkişaf düzünədir,yəni yumurtadan bütün buğumları olan fərd əmələ gəlir.Postembrional inkişaf zamanı çoxayaqlıların bədən quruluşu formalaşır və böyüyür.
Yarımtipə 4 sinif daxildir:
Çoxayaqlılar (lat. Myriapoda) — Buğumayaqlılar tipinə aid yarımtip.
Çoxayaqlıların 10500-ə qədər növü vardır. Bütün çoxayaqlılar rütubət bol olan yerlərdə - meşə döşənəyində, daşların altında, torpaqda və çürümüş oduncaqda yaşayırlar. Onlarda (bəzi növlər müstəsna olmaqla) kutikulanın rütubət keçirməyən xarici qatı - epikutikula olmur. Bədən ölçüləri 2 mm-ə qədər, nəhəng skolopendralar 26,5 sm, tropik ikicütayaqlılar (Graphidostreptus didas) daha iri – 28 sm uzunluqda ola bilər.
Çoxayaqlıların bədəni iki hissədən – baş və buğumlu gövdədən ibarətdir. Baş akrondan və 4 gövdə buğumunun birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Başda bir cüt bığcıq və üç cüt ətraf vardır.Bu ətraflar ağızın yaında yerləşərək bir cüt üst çənə və iki cüt alt çənələrdən ibarətdir. İkicütayaqlılarda (Kivsyak ) ağız aparatı birinci cüt alt çənələrdən məhrumdur, alt çənələrin ikinci cütü isə birləşərək, qnatoxilyariya adlanan mürəkkəb quruluşlu tək lövhə əmələ gətirmişdir.
Gövdə buğumları müxtəlif sayda olub, 10-170 arasında dəyişir. Əksər növlərdə buğumlar homonomdur, bəzi çoxayaqlılarda (skolopendra) arxa buğumlar müstəsna olmaqla buğumlar homonomdur. Bəzilərində özünəməxsus heteronomluq müşahidə olunur. Belə ki, sümükcədə (19 buğum) nisbətən uzun buğumlar qısa buğumlarla növbələşir. Gövdədə olan ətraflar birşaxəlidir, buğumludur. Bu ətraflar yürüş ətrafları olub, əksər növlərdə 8 buğumdan təşkil olunmuşdur və caynaqla nəhayətlənir. Dodaqayaqlılarda anal buğumu müstəsna olmaqla, hər buğuma bir cüt ətraf birləşmişdir. Müəyyən funksiyanı yerinə yetirmək üçün ətraflardan bəziləri şəklini dəyişmişdir. Belə ki, gövdənin birinci buğumunun ətrafları şəklini dəyişərək qarmaqşəkilli forma almış və ucunda iti caynağı vardır. Bu ətraflar güclü əzələyə malik olub, çənəayaqlar adlanır,şikarın tutulması və öldürülməsinə xidmət edir.Çənəayaqlarda zəhər vəzi də vardır ki,onun da axarı caynaq olan sahəyə açılır.Dal buğumların ətrafları da bəzən şəklini dəyişərək, cinsi törəmələrə və uzun toxunma hiss çıxıntılarına (sümükcə) çevrilmişdir. Çoxayaqlıların həzm sistemi boruşəkilli bağırsaqdan ibarətdir, orta bağırsaq daha uzundur. Xərçəngkimilərdən və hörümçəkkimilərdən fərqli olaraq, çoxayaqlılarda qaraciyər yoxdur. Bir və ya iki ədəd ağızsuyu vəziləri vardır.
Els miriàpodes (Myriapoda, del grec myria, "deu mil" i podos, "peu") són un subfílum d'artròpodes similars als insectes en alguns aspectes, però amb força caràcters que els diferencien d'aquests. Els miriàpodes comprèn quatre classes de mandibulats terrestres, els quilòpodes (centpeus i afins), els diplòpodes (milpeus i afins), els pauròpodes i els símfils, i entre 10.500 i 17.000 espècies. Tots tenen en comú un cos constituït de cap i un llarg tronc amb molts segments. El cos és més o menys llarg, i té multitud de parells de potes similars quant a forma i funció (Illacme plenipes, un diplòpode de Califòrnia n'ostenta el rècord, amb 375 parells de potes).[2] Els quatre grups també presenten diferències marcades en aspectes com l'alimentació, per exemple, donant-se el cas d'espècies predadores (classe Chilopoda) i altres d'hàbits detritívors (classe Diplopoda).
La cutícula presenta diferents graus d'esclerotització i calcificació, i és més o menys impermeable, però no té la capa cèria típica dels insectes, de manera que queden més o menys exposats a la dessecació, cosa que eviten refugiant-se en llocs humits i frescos.
El cap porta les antenes, en la base de les quals s'obren els porus dels òrgans de Tömösvary, òrgans sensorials de funció desconeguda. Els ulls són simples, sense verdaders ommatidis, encara que en alguns grups (com els escutigeromorfs) se n'agrupen centenars i formen un fals ull compost. Les peces bucals tenen una estructura bàsica similar a la dels insectes (mandíbules, primer parell de maxil·les i segon parell de maxil·les). Les mandíbules són presents en tots els grups de miriàpodes; el primer i segon parell de maxil·les sofreix diverses modificacions en els diferents grups:
L'aparell circulatori està format per un cor tubular dorsal que bomba cap al cap l'hemolimfa a través de l'aorta. L'intercanvi de gasos es realitza gràcies a un sistema de tràquees i espiracles anàleg al dels hexàpodes. Tenen un o dos parells de tubs de Malpighi derivats del proctodeu (ectodèrmics), amb funció excretora.
Els miriàpodes són dioics (sexes separats) i ovípars, però hi ha casos de partenogènesi entre els diplòpodes, quilòpodes i símfils. La inseminació és en molts casos indirecta; els mascles dipositen els espermatòfors prop de la femella, que els recull i emmagatzema.
La majoria dels miriàpodes són lucífugs (defugen la llum) i higròfils (busquen la humitat). Per això, molts són nocturns, i es refugien durant el dia sota pedres, entre la fullaraca, en troncs en descomposició, entre la molsa, etc. Els quilòpodes són depredadors agressius i actius; la resta són principalment herbívors i molts són detritívors.
Tradicionalment els miriàpodes han estat considerats parents propers dels insectes (insecta o hexàpodes), i junts formen el subfílum Uniramia, dins del qual els miriàpodes són tractats com una superclasse. La seva condició va ser qüestionada per alguns zoòlegs (p. ex. Barnes, 1968[3]), i en particular va ser considerat probable que fossin un grup parafilètic. Tanmateix, estudis genètics donen suport a la seva condició monofilètica, i suggereixen que poden no ser parents tan propers dels hexàpodes.
La pràctica totalitat de les anàlisis morfològiques coincideixen en donar suport a la monofilia d'Atelocerta, amb el que els miriàpodes serien el grup germà dels insectes (cladograma A). Altres autors consideren als miriàpodes més allunyats dels insectes, i aquests emparentats directament amb els crustacis, amb el que formarien el clade Pancrustacea (vegeu Arthropoda per a més detalls i referències) (cladograma B):
Arthropoda
Pel que fa a la seva filogènia interna, les dades morfològiques donen suport a la parafilia o la polifilia dels miriàpodes respecte als hexàpodes (Wheeler, 1998,[4] entre d'altres) (cladograma A). Les dades moleculars suggereixen, no obstant això, la monofilia dels miriàpodes (Zrzavý i cols.,[5] entre d'altres) (cladograma B):
Al cladograma B (monofilia dels miriàpodes) les relacions entre els diferents grups de miriàpodes no són clares, sobretot la posició dels símfils. S'han descrit diverses sinapomorfies que sostindrien el clade Myriapoda, sent la més acceptada l'arquitectura de l'endosquelet cefàlic.
Els miriàpodes (Myriapoda, del grec myria, "deu mil" i podos, "peu") són un subfílum d'artròpodes similars als insectes en alguns aspectes, però amb força caràcters que els diferencien d'aquests. Els miriàpodes comprèn quatre classes de mandibulats terrestres, els quilòpodes (centpeus i afins), els diplòpodes (milpeus i afins), els pauròpodes i els símfils, i entre 10.500 i 17.000 espècies. Tots tenen en comú un cos constituït de cap i un llarg tronc amb molts segments. El cos és més o menys llarg, i té multitud de parells de potes similars quant a forma i funció (Illacme plenipes, un diplòpode de Califòrnia n'ostenta el rècord, amb 375 parells de potes). Els quatre grups també presenten diferències marcades en aspectes com l'alimentació, per exemple, donant-se el cas d'espècies predadores (classe Chilopoda) i altres d'hàbits detritívors (classe Diplopoda).
Stonožkovci (Myriapoda) jsou jeden z podkmenů členovců. Mají dlouhé, převážně stejnoměrně článkované tělo, jsou kryti krunýřem. Vidí složenýma očima a dýchají vzdušnicemi. Dělí se na dvě hlavní skupiny, stonožky a mnohonožky.
Stonožky (Chilopoda) mají zploštělé tělo, každý článek nese obvykle jeden pár končetin. Samečci mají vlečné nohy. První pár končetin se přeměnil na čelistní nožky (maxillipedy) s jedovou žlázou. Pohybují se rychle. Žijí ve vlhkém prostředí. Aktivní jsou převážně v noci. Jsou dravé, živí se hlísticemi,chvostoskoky, mšicemi, pavoukovci, žížalami, larvami a dospělci hmyzu a také jinými stonožkami. Př.: stonožka škvorová, strašník dalmatský, zemivka žlutavá.
Mnohonožky (Diplopoda) mají válcovité tělo, na bocích někdy s pachovými žlázami k odstrašení nepřítele. Pohybují se pomalým vlnivým způsobem. Na každém článku jsou obvykle dvě končetiny, protože v průběhu vývoje srostly dva články v jeden. V sebeobraně se mohou svinout v kuličku. Jsou významnými saprofágy. Živí se tlejícími rostlinami, řasami, některé i živými rostlinnými pletivy (jsou býložravé), některé jsou dravé, živí se např. bakteriemi a drobnými členovci. Př.: svinule vroubená, svinule lesní, chlupule podkorní, mnohonožka zemní, mnohonožka lesní.
Svinule vroubená svinutá v kuličku
Stonožkovci (Myriapoda) jsou jeden z podkmenů členovců. Mají dlouhé, převážně stejnoměrně článkované tělo, jsou kryti krunýřem. Vidí složenýma očima a dýchají vzdušnicemi. Dělí se na dvě hlavní skupiny, stonožky a mnohonožky.
Die Tausendfüßer (Myriapoda, eingedeutscht: Myriapoden oder Myriopoden;[1] im allgemeinen Sprachgebrauch auch Tausendfüßler) sind ein Unterstamm der Gliederfüßer (Arthropoda). Sie umfassen ausschließlich landlebende Formen mit einer meist zwei- oder dreistelligen Anzahl von Beinen. Lange Zeit galt Illacme plenipes aus der Doppelfüßer-Ordnung Siphonophorida mit maximal 750 Beinen als der Tausendfüßer mit den meisten Beinen. Im Jahr 2021 wurde in Australien mit Eumillipes persephone[2] erstmals ein Tier mit mehr als 1000 Beinen gefunden (gezählt wurden 1306 Beine). E. persephone gehört zur Doppelfüßer-Ordnung Polyzoniida und lebt genau wie Illacme plenipes im Bodeninneren (euedaphisch) bzw. in Höhlen (troglobiont). Dabei hilft die hohe Anzahl an Beinen, genug Kraft aufzubringen, um sich durch das Bodenmaterial zu graben.[3]
Mitunter wird die Bezeichnung Tausendfüßer in einem engeren Sinne auf die Klasse der meist pflanzenfressenden Doppelfüßer beschränkt, die mit mindestens 12.000 bekannten Arten den Großteil der Gruppe stellen. Etwa 3700 bekannte Arten umfassen die fleischfressenden Hundertfüßer. Daneben gibt es noch die kleineren Gruppen der Zwergfüßer mit etwa 150 Arten und der Wenigfüßer mit etwa 550 Arten. Weltweit sind über 16.000 Arten der Tausendfüßer beschrieben worden, es wird jedoch davon ausgegangen, dass ein Vielfaches der Arten existiert. Besonders bekannt unter dem Begriff Tausendfüßer sind Vertreter der Schnurfüßer, aber auch die Ordnungen Spirostreptida und Spirobolida, die als tropische Tausendfüßer häufig in Terrarien gehalten werden.
Tausendfüßer besitzen einen Körper, der in zwei Abschnitte (Tagmata) gegliedert ist: Auf eine Kopfkapsel, die aus mehreren miteinander verschmolzenen Segmenten besteht, folgt ein in sich gleichartig (homonom) gegliederter Rumpf mit mindestens vier beintragenden Segmenten.
Die Kopfkapsel der Tausendfüßer trägt als Anhänge ein Paar Antennen und zwei oder drei Paar Mundwerkzeuge. Die Antennen sind Gliederantennen, bei denen jedes Glied eigene Muskulatur besitzt. Die Antennen der Chilopoda und Symphyla sind einfach und wenig modifiziert. Die Diplopoden besitzen charakteristische, gewinkelte (gekniete) aus acht Segmenten aufgebaute Antennen, deren letztes Glied vier große Sinneszapfen aufweist. Die Antennen der Pauropoden sind gespalten mit mehreren Antennengeißeln. Auf die Antennen folgt ein gliedmaßenloses Segment (Interkalarsegment), das demjenigen der zweiten Antennen der Krebstiere entspricht. Der Mundraum beginnt mit einer – oft gezähnten – Oberlippe (Labrum), die ihn nach oben abschließt, anschließend ein Paar Mandibeln und zwei Paar Maxillen. Diplopoda und Pauropoda besitzen nur ein Maxillenpaar, das hier Gnathochilarium genannt wird. Hier sind entweder beide Maxillenpaare verschmolzen, oder eines ist vollständig verlorengegangen.[4] Bei den Symphyla sind die Maxillenpaare untereinander recht ähnlich. Bei den Chilopoda ist das zweite Maxillenpaar langgestreckt und laufbeinähnlich. Bei den Pauropoda sind die Mundwerkzeuge mehr oder weniger reduziert und vereinfacht.
Der Bau der Mandibeln ist für die Tausendfüßer charakteristisch: Die Mandibel ist fast immer in zwei gegeneinander bewegliche Abschnitte (bei den Diplopoda sogar drei) geteilt. An der Mandibelbewegung ist das Tentorium, eine im Kopfinneren sitzende Skelettstruktur beteiligt. Diejenigen Muskeln, die die Mandibeln zusammenziehen (Adduktoren), setzen nicht an der Mandibel selbst, sondern am Tentorium an, das ein Gelenk mit der Mandibelbasis ausbildet. Es besteht aus zwei beweglich gelagerten Längsstreben, die durch einen Querbalken verbunden sind. Das bewegliche, schwingende Tentorium kommt bei keiner anderen Arthropodengruppe vor.[5][6]
Augen sind bei vielen Chilopoda und Diplopoda ausgebildet, während Symphyla und Pauropoda immer augenlos sind. Der Bau der Augen ist untereinander recht verschieden. Viele Chilopoda (Lithobiomorpha, Scolopendromorpha außer Cryptopidae, Craterostigmomorpha) besitzen eine unterschiedliche Anzahl einlinsiger, knopfförmiger Ocellen. Die Scutigeromorpha besitzen echte Komplexaugen, die aber in ihrem Feinbau von denjenigen der Insekten und Krebstiere abweichen. Die Diplopoda besitzen Komplexaugen-artige Augenfelder aus zahlreichen Ommatidien, die in Reihen angeordnet sind. Bei der Häutung der Juvenilstadien wird in jedem Stadium jeweils eine Augenreihe angefügt[7]. Viele Arten der Diplopoda und auch manche Arten der Chilopoda sind jedoch augenlos und blind. Die Ommatidien weichen in ihrem Feinbau ebenfalls deutlich von denjenigen der Tetraconata (Insekten und Krebstiere) ab; insbesondere besitzen sie keinen Kristallkegel, sondern stattdessen eine stark verdickte Linse (Cornea)[8]. Ob man diese Augenformen als abgewandelte, aus Komplexaugen hervorgegangene Reduktionsbildungen oder als eigenständige, aus denselben Grundformen abgeleitete Parallelentwicklungen ansieht, hängt von der Hypothese über die Verwandtschaftsverhältnisse der Tausendfüßer ab.
Der gleichförmige, zahlreiche Beinpaare tragende Rumpfabschnitt, ist das auffallendste Merkmal der Tausendfüßer. Tatsächlich ist der Rumpf der diversen Klassen der Tausendfüßer aber verschieden aufgebaut. Der Körperbau ist abgeplattet oder rund. Auf der Oberseite (dorsal) sitzt bei den Chilopoda und den Symphyla eine Reihe oft etwas überlappender Rückenschilder (Tergite). Bei den Chilopoda folgen in charakteristischer Reihung immer ein kurzes und ein langes Tergit aufeinander (Ausnahme: siebtes und achtes Tergit, die beide lang sind). Bei den Zwergfüßern sind die Tergite unterschiedlich gestaltet, oft halbmondförmig oder hinten in dreieckige Zipfel ausgezogen; bei manchen bodenlebenden Formen sind sie teilweise reduziert und in zwei nebeneinander liegende Plattenpaare aufgelöst. An einigen Segmenten sind sie oft auch quer gespalten und in hintereinander liegende Paare aufgelöst. Bei den Diplopoda sind jeweils zwei aufeinander folgende Segmente zu einem Doppelsegment (mit zwei Beinpaaren) verschmolzen, bei den meisten (den Helminthomorpha) ist der Körper von fast geschlossenen, durch Einlagerung von Calciumcarbonat gepanzerten Ringen umgeben, die nur durch die Beinreihen unterbrochen werden.
Jedes Segment trägt im Prinzip jeweils ein Beinpaar. Oft sind allerdings die ersten und letzten Segmente abweichend. Das erste Rumpfsegment der Chilopoda ist an den Kopf angeschlossen. Dieses Segment trägt mächtige, als Maxillipeden bezeichnete Beinpaare, die Giftklauen besitzen und der (räuberischen) Ernährung dienen. Bei vielen Arten der anderen Gruppen trägt das erste Segment hingegen keine oder stark reduzierte Beinpaare. Am Körperende sitzen sehr oft ein oder zwei Segmente ganz ohne Extremitäten.
Die Beine befinden sich entweder seitwärts (Chilopoda) oder auf der Bauchseite (Diplopoda) des Rumpfes. Die Beine sind in sechs oder sieben Segmente, benannt Coxa – Trochanter – Präfemur – Femur – (Postfemur) – Tibia – Tarsus gegliedert. Dabei besitzen die Diplopoda ein Glied, den Postfemur mehr. Ihre gewinkelten Beine bilden ein Kniegelenk-artiges Scharnier. Hinzu kommt ein Prätarsus, an dem in der Regel eine einzelne (unpaare) Klaue sitzt.
Wie der Name andeutet, haben einige Tausendfüßer-Arten eine große Anzahl von Beinen. Jedoch hat nur die 2021 in Australien entdeckte Spezies Eumillipes persephone mehr als 1000 Beine (1306). Allerdings besitzen nicht alle Arten eine so große Zahl von Beinen. Gerade die ursprünglichsten, systematisch basalsten Gruppen besitzen nur relativ wenige Beinpaare. Man nimmt daher an, dass die hohe Beinzahl womöglich kein primitives, sondern ein in der Evolution erst später erworbenes Merkmal darstellt. Die Frage ist aber schwierig zu entscheiden, da bis heute keine Fossilien von Vertretern der Stammgruppe Tausendfüßer gefunden wurden.[4]
Innerhalb der Tausendfüßern gibt es Gruppen mit unterschiedlichen Entwicklungswegen:[9]
Innerhalb der Tausendfüßer sind u. a. folgende Gruppen zu unterscheiden:
Bei Arten der Gattung Scolodendropsis (Chilopoda, Scolopendromorpha) konnte gezeigt werden, dass nahe verwandte Arten in derselben Gattung teilweise 21 oder 23, teilweise 39 oder 43 Beinpaare besitzen; hier liegt die Vermutung nahe, dass die Zahl der Segmente sich durch eine einzelne Mutation verdoppelt hat.[10]
Die Verhältnisse werden noch dadurch kompliziert, dass bei verschiedenen Myriapoden die Anzahl der Beine, der dorsalen Platten (Tergite) und anderer segmentaler Anlagen nicht übereinstimmen muss. Bei der Saftkugler-Gattung Glomeris entwickeln sich Dorsal- und Ventralseite im Embryo offensichtlich voneinander unabhängig, so dass gar keine fixierte Anzahl Segmente existieren muss, die beiden gemeinsam wäre.[11]
Traditionell wurden die durch Tracheen atmenden Tausendfüßer mit den Sechsfüßern (deren Hauptgruppe die Insekten sind) als Tracheentiere zusammengefasst. Dies hielt jedoch späteren Untersuchungen nicht stand.
Jüngere Arbeiten zur Morphologie, vor allem des Nervensystems[12], des Feinbaus der Augen und zahlreiche molekulare Stammbäume (aufgrund homologer DNA-Sequenzen) haben klar ergeben, dass die Hexapoda (unter Einschluss der Insekten) und die Krebstiere (Crustacea) eine gemeinsame Abstammungslinie darstellen, die nach dem Bau der Augen meist „Tetraconata“ benannt wird.[13] Demnach können Tausendfüßer und Hexapoda keine Schwestergruppen sein, wie vorher jahrzehntelang als beinahe sicher angenommen worden war. Diese Gruppierung, die nach den Atmungsorganen als Tracheentiere (Tracheata, auch „Atelocerata“) bezeichnet worden war, erschien vorher nach morphologischen Kriterien gut begründet. Von inzwischen Dutzenden molekularen Studien, umfassend und methodisch immer ausgefeilter, hat das aber keine einzige bestätigt.[14] Die gemeinsamen Merkmale der Tausendfüßer und der Hexapoda sind demnach mit hoher Wahrscheinlichkeit konvergente Bildungen, die vor allem mit dem Übergang von wasser- zu landlebenden Formen zusammenhingen. Wenn die Hexapoda also nicht die Schwestergruppe der Myriapoda sind, besteht an der Monophylie der Tausendfüßer keinerlei begründbarer Zweifel mehr. Dementsprechend wird, entgegengesetzt zu einer einige Zeit vorherrschenden Theorie des Zoologen Otto Kraus, von allen modernen Bearbeitern die monophyletische Abstammungsgemeinschaft der Myriapoda vorausgesetzt.[15]
Über das tatsächliche Schwestergruppenverhältnis der Tausendfüßer existieren bis heute zwei Hypothesen. Die meisten Wissenschaftler sind der Ansicht, dass die Tausendfüßer, die Hexapoda und die Crustacea zusammen eine Mandibulata benannte Gruppe bilden.[16][17] Diese ist durch zahlreiche morphologische Argumente, zum Beispiel den Bau der Mundwerkzeuge und des Nervensystems sowie eine Reihe molekularer Studien unterstützt. Viele andere molekulare Studien lassen es aber ebenfalls denkbar erscheinen, dass tatsächlich die Kieferklauenträger (Chelicerata; umfassen vor allem die Spinnentiere) die nächsten Verwandten der Tausendfüßer wären.[18][19][20] Für diese Gruppierung gibt es (von einer Besonderheit bei der embryonalen Bildung des Nervensystems abgesehen[21]) gar kein auf der Morphologie begründbares Argument. Diese mögliche Gruppierung wird „Myriochelata“ oder auch „Paradoxopoda“ genannt.
Hypothese 1:
ArthropodaTausendfüßer
Hypothese 2:
Arthropoda MyriochelataTausendfüßer
Die interne Systematik der Myriapoda ist relativ gut gesichert.
So bilden die Doppelfüßer und die Wenigfüßer aufgrund mehrerer gut begründeter Merkmale das Taxon Dignatha. Diese Merkmale sind eine Verschmelzung der basalen Glieder der ersten Maxille zu einer Unterlippe (Gnathochilarium), der Verlust der zweiten Maxille beziehungsweise rudimentäre Anlage derselben in der Embryonalentwicklung, Genitalöffnungen im zweiten Segment, Tracheenöffnungen nahe den Beinen, Jungtiere mit nur drei Beinpaaren.
Die Dignatha wiederum bilden mit den Zwergfüßern das Taxon Progoneata aufgrund der Darm- und Fettkörperbildung innerhalb des Dotters sowie des Aufbaus der Mechanorezeptoren (Trichobothrien).
Fallweise kommt es zu Massenvermehrungen von Doppelfüßern, wahrscheinlich bedingt durch milde Witterungsverhältnisse und günstiges Nahrungsangebot. Durch das massenhafte Auftreten des Diplopoden Megaphyllum unilineatum fühlten sich die Einwohner im bayerischen Obereichstätt belästigt. Zusammen mit dem Wasserzweckverband errichtete die Gemeinde eine 200 m lange und 30 cm hohe Schutzwand am Ortsrand.[22][23]
Die Gemeinde Röns in Vorarlberg, Österreich, wurde seit dem Jahr 2000 über mehrere Jahre jeden Frühling von Cylindroiulus caeruleocinctus heimgesucht. Dort wurden die Tausendfüßer mit Raubmilben und Diatomeenerde bekämpft.[24][25]
In Deutschland wurden Massenwanderungen vor allem bei Ommatoiulus sabulosus und Cylindroiulus caeruleocinctus beobachtet, seltener bei Julus scandinavius, Julus scanicus und Ophyiulus pilosus. O. sabulosus wandert meist im Frühling und Sommer während besonders schwül-warmer Witterung. Bevorzugt werden helle steinige und sonnenbeschienene Flächen aufgesucht. Die Tiere klettern auch an Büschen, Bäumen und Häuserwänden hinauf, so dass sie auch oft über geöffnete Fenster in Innenräume gelangen. Die Schwärme setzen sich aus erwachsenen und fast erwachsenen Tieren zusammen. Da Weibchen in den Schwärmen überwiegen, wird daraus geschlussfolgert, dass die Suche nach geeigneten Habitaten für Paarung und Eiablage eine Ursache für die Massenwanderungen sein könnte. Möglicherweise führen günstige klimatische Bedingungen, wie mehrere milde Winter innerhalb weniger Jahre, zur Überpopulation, die schließlich das Schwärmen zur Suche freier Habitate auslösen.[26]
In der Terrarienhaltung finden sich häufig sowohl große Vertreter der Riesenläufer (Skolopender), als auch große oder auffällig bunte Vertreter der Doppelfüßer. Vor allem letztere werden meist einfach als Tausendfüßer bezeichnet.
Unter den Doppelfüßern sind besonders die größeren, tropischen Arten beliebt, die meistens zu den Spirobolida, Spirostreptida oder seltener auch den Bandfüßern oder Riesenkuglern gehören. Seltener werden auch heimische Arten gehalten, wobei hier vor allem die Saftkugler nennenswert sind. Doppelfüßer erfordern zwar, wie alle anderen Tiere auch, regelmäßige Pflege und eine artgerechte Unterbringung, weisen aber den Vorteil auf, sehr kostengünstig im Unterhalt zu sein. Sie benötigen weder Lebendfutter noch spezielle Beleuchtung, oftmals auch keine Heizung, wobei für die tropischen Arten Temperaturen über der Zimmertemperatur sehr zu empfehlen sind. Für manche heimischen Arten dagegen ist Zimmertemperatur bereits zu warm. Auf eine ausreichend große Beckengröße sollte auch geachtet werden. Als Futter reicht meistens das Bodensubstrat mit halbverrottetem Laub, weißfaulem Holz und gelegentlichen Gaben von Früchten oder Gemüse. Auch Katzenfutter oder Aas wird gefressen. Vor allem Totholz sollte vorhanden sein, ebenfalls ist eine Zugabe von Kalk in Form von Kalkpulver, zermörserten Eierschalen, Sepiaschalen oder Kalksteinen wichtig. Ist der Bodengrund bereits mit Kalk angereichert, reicht auch das aus. Die meisten Arten stammen aus feuchten Lebensräumen, daher ist eine hohe Luftfeuchtigkeit von Vorteil. Regelmäßiges Besprühen des Terrariums, ein feuchter, jedoch nicht staunasser Bodengrund sowie Versteckmöglichkeiten in Form von beispielsweise Holzstücken oder Steinen auf dem Boden komplettieren die meist einfache Haltung der Tiere. Da Doppelfüßer untereinander friedlich sind, ist eine Gruppenhaltung unproblematisch.
Etwas anspruchsvoller ist die Haltung von Skolopendern. Diese benötigen zwar meist nicht viel Platz, können aber schmerzhaft und mit Folge von Vergiftungssymptomen zubeißen. Manche Arten gelten als relativ bissig, andere als eher friedlich. Eine Gewöhnung an den Menschen ist möglich. Dennoch ist im Umgang mit den schnellen und agilen Tieren stets Vorsicht geboten und das Tragen von Handschuhen bei Arbeiten im Terrarium zu empfehlen. Die Tiere sollten einzeln gehalten werden, da Kannibalismus vorkommen kann. Die Ernährung erfolgt über lebende Futterinsekten oder auch nestjunge Mäuse. Je nach Art empfehlen sich Wüsten- oder Regenwaldterrarien, die Temperaturen sollten über Heizmöglichkeiten reguliert werden. Unabdingbar ist eine Versteckmöglichkeit für die Tiere, z. B. in Form von Steinen auf dem Boden. Möglich sind dabei auch Glasplatten, unter denen sich die Tiere tagsüber verstecken und dennoch noch sichtbar sind.
Trachypauropus brittanicus ist ein Vertreter der Wenigfüßer (Pauropoda)
Ein Vertreter der Zwergfüßer (Symphyla)
Die Spinnenläufer (Scutigeromorpha) bilden die ursprünglichste Ordnung der Hundertfüßer. Der abgebildete Spinnenläufer breitet sich durch die globale Erwärmung im Süden Deutschlands aus
Die größten Hundertfüßer-Arten gehören zu den Skolopendern (Scolopendromorpha), die auch Riesenläufer genannt werden. Im Bild die europäische Art Scolopendra cingulata
Hundertfüßer der Ordnung Steinläufer (Lithobiomorpha) sind in Mitteleuropa häufig zu finden
Auch Erdläufer (Geophilomorpha) sind in Mitteleuropa häufige Vertreter der Hundertfüßer. Mit etwa 1300 bekannten Arten sind sie die artenreichste Ordnung der Hundertfüßer.
Manche Ordnungen der Doppelfüßer können sich kugelförmig zusammenrollen. Im Bild zu sehen ist der Gerandete Saftkugler (Glomeris marginata)
Mit über 5000 Arten sind die zu den Doppelfüßern Bandfüßer (Polydesmida) die artenreichste Ordnung der Tausendfüßer. Sie sind oft an den auffälligen Seitenflügeln (Paranota) erkennbar
Mit 1306 Beinen hält Eumillipes persephone den Rekord unter den Tausendfüßern
Archispirostreptus gigas ist der größte bekannte Doppelfüßer und damit auch der größte noch lebende Tausendfüßer. Wie die heimischen Schnurfüßer kann auch er sich zusammenrollen
Wellenförmiges Muster der Beine bei der Fortbewegung (8 MB)
Die Tausendfüßer (Myriapoda, eingedeutscht: Myriapoden oder Myriopoden; im allgemeinen Sprachgebrauch auch Tausendfüßler) sind ein Unterstamm der Gliederfüßer (Arthropoda). Sie umfassen ausschließlich landlebende Formen mit einer meist zwei- oder dreistelligen Anzahl von Beinen. Lange Zeit galt Illacme plenipes aus der Doppelfüßer-Ordnung Siphonophorida mit maximal 750 Beinen als der Tausendfüßer mit den meisten Beinen. Im Jahr 2021 wurde in Australien mit Eumillipes persephone erstmals ein Tier mit mehr als 1000 Beinen gefunden (gezählt wurden 1306 Beine). E. persephone gehört zur Doppelfüßer-Ordnung Polyzoniida und lebt genau wie Illacme plenipes im Bodeninneren (euedaphisch) bzw. in Höhlen (troglobiont). Dabei hilft die hohe Anzahl an Beinen, genug Kraft aufzubringen, um sich durch das Bodenmaterial zu graben.
Mitunter wird die Bezeichnung Tausendfüßer in einem engeren Sinne auf die Klasse der meist pflanzenfressenden Doppelfüßer beschränkt, die mit mindestens 12.000 bekannten Arten den Großteil der Gruppe stellen. Etwa 3700 bekannte Arten umfassen die fleischfressenden Hundertfüßer. Daneben gibt es noch die kleineren Gruppen der Zwergfüßer mit etwa 150 Arten und der Wenigfüßer mit etwa 550 Arten. Weltweit sind über 16.000 Arten der Tausendfüßer beschrieben worden, es wird jedoch davon ausgegangen, dass ein Vielfaches der Arten existiert. Besonders bekannt unter dem Begriff Tausendfüßer sind Vertreter der Schnurfüßer, aber auch die Ordnungen Spirostreptida und Spirobolida, die als tropische Tausendfüßer häufig in Terrarien gehalten werden.
Düüsenbianer (Myriapoda) san en auerklas faan diarten, huar't amanbi 13.500 slacher faan jaft. Diar hiar uk a hunertbianer (Chilopoda) tu.
La miriapodos es un sufilo de la filo de artropodos.
└o Miriapodo ├─o Cilopodo └─o Progoneato ├─o Simfilo └─o ├─o Pauropodo └─o Diplopodo
Umi mymba hetymaetáva (Myriapoda) ha'e opaite umi mymba michĩ ipy apytimbýva, ojoguáva umi tymbachu'i, hákatu noĩri tymbachu'i ñemohendápe. Ko atýpe oĩ opaichagua ambu'a ha ambu'apuku, ha heta mymba michĩ ambuéva ipy hetáva ha ojoguáva ambu'a, opa ko'ã mymbakuéra oiko yvýre; ojeikuaa oiko amo 16 000 mymba hetymaetáva juehegua.[1]
Opaite ko'ã mymba iñakã michĩ ha hete pukuite, umi hetyma iñakã ykére ipopĩáva ha osu'ũ mbarete (upe mymba hérava Illacme plenipes, ambu'apuku ojejuhu California-pe, oreko 750 hetyma).[2]
Umi mymba hetymaetáva (Myriapoda) ha'e opaite umi mymba michĩ ipy apytimbýva, ojoguáva umi tymbachu'i, hákatu noĩri tymbachu'i ñemohendápe. Ko atýpe oĩ opaichagua ambu'a ha ambu'apuku, ha heta mymba michĩ ambuéva ipy hetáva ha ojoguáva ambu'a, opa ko'ã mymbakuéra oiko yvýre; ojeikuaa oiko amo 16 000 mymba hetymaetáva juehegua.
Opaite ko'ã mymba iñakã michĩ ha hete pukuite, umi hetyma iñakã ykére ipopĩáva ha osu'ũ mbarete (upe mymba hérava Illacme plenipes, ambu'apuku ojejuhu California-pe, oreko 750 hetyma).
Myriapoda ya iku salah sawijiné kelas saka filum Arthropoda.[1] Tuladha kéwan kang kalebu Myriapoda ya iku klabang (Lithobius forficatus) lan luwing (Spirobolus sp.).[1] Tembung Myriapoda asalé saka basa Yunani, ya iku myriad kang tegesé akèh lan podos kang tegesé sikil.[2] Dadi Myriapoda ya iku kéwan kang sikilé akèh.[2] Myriapoda kapérang dadi rong ordho, ya iku Diplopoda lan Chilopoda.[1]
Awak Myriapoda kawangun saka endhas dhuwur (capuk) lan awak pérangan buri utawa weteng (abdomen), Myriapoda ora nduwé dhadha.[3] Ing saben ros luwing ana rong pasang sikil, déné ing klabang ana sapasang sikil ing saben ros. Myriapoda nduwé sistem trakea kanggo respirasi.[3] Trakea ya iku saluran hawa kang gunané ngedharaké oksigèn menyang kabèh pérangan awak.[3]
Myriapoda kapérang dadi rong ordho, ya iku Chilopoda lan Diplopoda
Ordo Chilopoda padatan urip ing panggonan kang lembab, ing ngisor tumpukan sampah utawa godhong-godhongan kang wis bosok.[1] Reprodhuksi Chilopoda kanthi cara kawin lan pembuahan internal.[1] Piranti rèspirasiné ya iku trakea kang nyabang menyang kabèh pérangan awaké.[1]
Kéwan kang kalebu ing ordho Chilopoda ya iku klabang. Klabang ya iku kéwan predator kang mangan kéwan-kéwan cilik. Mangsané dipatèni nganggo racun. Klanjer racun iku ana ing piranti lambéné. Awak klabang gèpèng. Kéwan iki nggolèk pangan ing wayah bengi.[5]
Awak Chilopoda dhapuré bunder ndawa lan duwé ros (sègmèn) kang akèh.[1] Awaké ditutupi lapisan kang ngandhut garam kalsium lan wernané mengkilap.[1] Endhasé nduwé sepasang mripat tunggal, sepasang antena cendhèk, lan sepasang mandibula.[1] Toraks Chilopoda kawangun saka patang ros kang saben ros nduwé sepasang sikil, kajaba ing ros kang sapisan.[1] Kéwan iki nduwé abdomen kang dawa kang kawangun saka 25 nganti 100 ros, gumantung jinis spèsièsé.[1] Saben ros ana rong pasang spirakel, ostia (luwangan), ganglion saraf, lan rong pasang sikil.[1] Piranti réprodhuksi Diplopoda diarani gonopod, kang ana ing ros kaping pitu.[1] Fertilisasiné kanthi cara internal. Kéwan kang wadon nggawé susuh kanggo nyimpen endhogé. Kéwan Diplopoda padatan urip ing panggonan kang peteng lan lembab, kaya ing ngisor watu utawa kayu kang ora kena sinar srengéngé.[1]
Kéwan kang éwoning Diplopoda ya iku luwing. Awaké dawa silindris. Ing endhasé ana sepasang antena lan ing aben ros awaké dijangkepi sepasang sikil. Luwing mangan tetuwuhan kang wis mati lan seneng panggonan kang lembab lan peteng. Ing kaanan kang mbebayani, luwing ngruntelaké awaké. Luwing kalebu kéwan ovipar (ngendhog).[5]
Myriapoda maoy ilalum punoan Arthropoda sa tiladtilad mga aluhipan.
Myriapoda is a subphylum o arthropods containin millipedes, centipedes, an ithers.
Myriapoda ya iku salah sawijiné kelas saka filum Arthropoda. Tuladha kéwan kang kalebu Myriapoda ya iku klabang (Lithobius forficatus) lan luwing (Spirobolus sp.). Tembung Myriapoda asalé saka basa Yunani, ya iku myriad kang tegesé akèh lan podos kang tegesé sikil. Dadi Myriapoda ya iku kéwan kang sikilé akèh. Myriapoda kapérang dadi rong ordho, ya iku Diplopoda lan Chilopoda.
chés myriapodes ou millipèdes (Myriapoda, du grec μύριος murios, dis mile, et ποῦς pous, podos, pié) ch’est eune clache d'biètes articulés, des arthropodes.
Ch’nom conmun ch’est « mile-pattes » o bin « iules ».
Pèr ampe in Franche in treuve chés scolopendres, scutigères o bin lithobies.
De Väölpoetege (wetensjappelek Latien: Myriapoda) zien 'nen oonderstam vaan gelidpoetege. Ze versjèlle vaan aander gelidpoetege doortot ze op e paar soorte nao mie es vijf paar pu höbbe, dèks zelfs väöl mie. Hunne wetensjappeleke, aon 't Aajdgrieks oontliende naom, beteikent lètterlek '(mèt) tiendoezend pu'.
Väölpoetege bestoon oet twie deile. De kop is rillatief sumpel. Heer bevat ei paar veulspriete en e paar ouge, die miestens hendeg sumpel zien. De moond zit aon d'n oonderkant vaan de kop; binnenin zit ei paor kaoke. De res vaan 't lief besteit oet e variabel aontal segminte. Aon de mieste segminte zit e paar pu. Bij de mieljoenpu, en in zekere zin bij de pauropode, zien ummer twie segminte samegekloonke, wat d'n indruk gief tot 't bies twie paor pu per segmint heet.
't Aontal segminte varieert neet allein per soort, meh ouch per individu. Dat kump umtot väölpoetege in hun leve diverse segminte debij kriege. Ze verpóppe ziech neet meh koume es nymf (larf die liekent op 'n klein versie vaan 't volwasse bies) oet 't ei. Edere kier es ze vervelle, kriege ze segminte en daomèt ouch pu debij. Ein exemplaar vaan de mieljoenpoet Illacme plenipes had wel 750 pu, dewijl 't gemiddelde veur zien soort neet hoeger es 600 ligk. In 't stök mèt de pu zitte ouch stigmata, loker boe de bieste door aoseme.
De leefstijl vaan väölpoetege löp oeterein. Doezendpu zien giftege en snel jagende vleiseters, mieljoenpu zien plante-eters en loupe neet zoe hel. Ouch hun gruutde versjèlt: 't gief soorte vaan mie es 30 cm, meh sommege zien kleinder es 1 cm. Zeker de worteldoezendpu en de Pauropoda weure neet zoe groet.
Wienie de väölpoetege zien aofgesplits vaan de aander gelidpoetege is neet bekind. De ierste mieljoenpu zien bekind vaan 't laat-Siluur, de ierste doezendpu vaan 't vreug-Devoon. Moleculair analyse suggereert evels tot ze ziech al ieder aofsplitsde, in 't Cambrium. De ierste väölpoetege kinne daan in 't water höbbe geleef. Inderdaod zien oet 't Cambrium gelidpoetege fossiele bekind die rappelere aon väölpoetege.
In 't Carboon bleujde de gelidpoetege, ouch de väölpoetege. Door 't hoeg zuurstofgehalt vaan d'n atmosfeer kóste ze väöl laanger weure es noe. Zoe gaof 't Arthropleura e geslach vaan mieljoenpu wat gemekelek 2 meter of nog mie haolde. (In de condities vaan noe zouw dat bies stikke.) 't Verdwijne vaan 't regewoud roond de Carboon-Permgrens maakde ouch aon de groete mieljoenpu 'n ind.
Zoe'n 16.000 soorte zien bekind. De mieste zien mieljoenpu, vaan de res besteit 't groetste deil oet doezendpu. Wie bij mie kleinder bieskes dink me tot nog doezende soorte op besjrieving zitte te wachte.
De Väölpoetege (wetensjappelek Latien: Myriapoda) zien 'nen oonderstam vaan gelidpoetege. Ze versjèlle vaan aander gelidpoetege doortot ze op e paar soorte nao mie es vijf paar pu höbbe, dèks zelfs väöl mie. Hunne wetensjappeleke, aon 't Aajdgrieks oontliende naom, beteikent lètterlek '(mèt) tiendoezend pu'.
Waranqachaki (Myriapoda) nisqakunaqa suni, suyt'u, sillwichakim. Ancha achka chakiyuqmi, samana tunquchawam samaqmi.
Šimtkuojis aba šimtakuojis (luotīnėškā: Myriapoda) īr gīvis, katros prėgol prī narioutakuoju (Arthropoda).
Kūns īr ilgs, nariouts, so gausomu kuoju. Anėi gīven tenās, kor īr driegna, tomsu, tonkē laikas pu kūlēs, sklepūs.
Τα μυριάποδα είναι υποσυνομοταξία των αρθρόποδων η οποία περιλαμβάνει τα χιλιόποδα και τις σαρανταποδαρούσες και άλλα. Η ομάδα περιλαμβάνει πάνω από 13.000 είδη, τα οποία είναι όλα χερσαία.[2] Αν και το όνομά τους υποδεικνύει ότι έχουν μύρια (10.000) πόδια, ο αριθμός των ποδιών ποικίλει από 750[3] μέχρι λιγότερα από 10.
Το αρχείο απολιθωμάτων των μυριάποδων φτάνει μέχρι την ύστερη Σιλούρια, αν και γενετικές μελέτες υποδεικνύουν ότι διαφοροποιήθηκαν στο Κάμβριο,[4] και υπάρχουν απολιθώματα της Κάμβριας εποχής τα οποία μοιάζουν με μυριάποδα.[2] Το παλαιότερο απολίθωμα που αποδίδεται σε μυριάποδο είναι το χιλιόποδο Pneumodesmus newmani, από την ύστερη σιλούρια (428 εκατομμύρια χρόνια πριν). Το P. newmani είναι επίσης το παλαιότερο γνωστό χερσαίο ζώο.[5][6]
Τα μυριάποδα έχουν ένα ζεύγος κεραιών και, στις περισσότερες περιπτώσεις, απλούς οφθαλμούς. Το στόμα βρίσκεται στην κάτω πλευρά του κεφαλιού. Ένα ζεύγος γνάθων βρίσκεται μέσα στο στόμα. Τα μυριάποδα αναπνέουν μέσω σπειραμάτων τα οποία συνδέονται με τραχειακό σύστημα παρόμοιο με αυτό των εντόμων. Έχουν επιμήκη σωληνόμορφη καρδιά η οποία εκτείνεται κατά μήκος του σώματος, αλλά λίγα, έως καθόλου, αιμοφόρα αγγεία. Τα χιλιόποδα διαφέρουν από τις άλλες ομάδες, καθώς τμήματα του σώματός τους έχουν συγχωνευθεί, με αποτέλεσμα να φαίνεται ότι κάθε τμήμα έχει δύο ζεύγη ποδιών. Τα μαλπιγιανά σωληνάρια εκκρίνουν αζωτούχες ουσίες στο πεπτικό σύστημα το οποία αποτελεί ένα μακρύ σωλήνα. Αν και η κοιλιακή νευρική χορδή έχει ένα γάγγλιο σε κάθε τμήμα, ο εγκέφαλος είναι σχετικά φτωχά ανεπτυγμένος.[7]
Κατά τη διάρκεια του ζευγαρώματος, τα αρσενικά μυριάποδα παράγουν ένα πακέτο σπέρματος, το σπερματοφόρο, το οποίο πρέπει να μεταφέρουν στο θηλυκό εξωτερικά. Αυτή η διαδικασία είναι περίπλοκη και ιδιαίτερα ανεπτυγμένη. Τα θηλυκά γεννούν αυγά τα οποία εκκολάπτονται ως μικρές εκδοχές των ενηλίκων, με λίγα τμήματα και σταδιακά προσθέτουν επιπλέον τμήματα και άκρα καθώς αναπτύσσονται, μέχρι να φτάσουν στην ενήλικη μορφή.[7]
Τα μυριάποδα είναι περισσότερο άφθονα σε υγρά δάση, όπου έχουν αναλάβει το ρόλο να διασπούν τη αποσυντιθέμενη φυτική ύλη, αν και μερικά ζουν σε λιβάδια, ημιερημικά περιβάλλοντα ή ακόμη και ερήμους.[8] Ένα πολύ μικρό ποσοστό είναι παραλιακό.[9][10] Τα περισσότερα είναι σαπροφάγα, με την εξαίρεση των σαραντοποδαρουσών, οι οποίες είναι κυρίως νυκτόβιοι θηρευτές. Τα παυρόποδα και τα σύμφυλα είναι μικρά ζώα τα οποία ζουν στο έδαφος.
Αν και γενικά δεν θεωρούνται επικίνδυνα για τους ανθρώπους, πολλά χιλιόποδα παράγουν επιβλαβείς εκκρίσεις (οι οποίες συχνά περιλαμβάνουν βενζοκινόνες) οι οποίες σε σπάνιες περιπτώσεις μπορούν να προκαλέσουν φουσκάλες και αποχρωματισμό του δέρματος.[11] Οι μεγάλες σαρανταποδαρούσες, αν και μπορούν να προκαλέσουν επίπονο δήγμα, οι θάνατοι είναι εξαιρετικά σπάνιοι.[12]
Υπάρχει διχογνωμία σχετικά με ποια ομάδα αρθρόποδων συγγενεύει εγγύτερα με τα μυριάποδα.[13] Σύμφωνα με μία υπόθεση, τα μυριάποδα είναι θυγατρικός κλάδος των πανκαρκινοειδών, μια ομάδα που περιλαμβάνει τα καρκινοειδή και τα εξάποδα. Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, η οποία υποστηρίζεται από γενετικές μελέτες, η συγγενέστερη ομάδα είναι τα χηλικέρατα.[14]
Υπάρχουν τέσσερις ομοταξίες μυριάποδων, οι οποίες περιλαμβάνουν πάνω από 12.000 είδη[15]:
Αν και κάθε ομοταξία μυριάποδων θεωρείται μονοφυλετική, οι σχέσεις μεταξύ τους είναι αβέβαιες.[16]
Τα μυριάποδα είναι υποσυνομοταξία των αρθρόποδων η οποία περιλαμβάνει τα χιλιόποδα και τις σαρανταποδαρούσες και άλλα. Η ομάδα περιλαμβάνει πάνω από 13.000 είδη, τα οποία είναι όλα χερσαία. Αν και το όνομά τους υποδεικνύει ότι έχουν μύρια (10.000) πόδια, ο αριθμός των ποδιών ποικίλει από 750 μέχρι λιγότερα από 10.
Το αρχείο απολιθωμάτων των μυριάποδων φτάνει μέχρι την ύστερη Σιλούρια, αν και γενετικές μελέτες υποδεικνύουν ότι διαφοροποιήθηκαν στο Κάμβριο, και υπάρχουν απολιθώματα της Κάμβριας εποχής τα οποία μοιάζουν με μυριάποδα. Το παλαιότερο απολίθωμα που αποδίδεται σε μυριάποδο είναι το χιλιόποδο Pneumodesmus newmani, από την ύστερη σιλούρια (428 εκατομμύρια χρόνια πριν). Το P. newmani είναι επίσης το παλαιότερο γνωστό χερσαίο ζώο.
Күбаяҡ (рус. Многоножки, лат. Myriapoda)— бал ҡорто ҡарышлауыҡтары менән туҡланған быуынтыҡ аяҡлы төнгө бөжәк.
Күбаяҡ (рус. Многоножки, лат. Myriapoda)— бал ҡорто ҡарышлауыҡтары менән туҡланған быуынтыҡ аяҡлы төнгө бөжәк.
Көп аяктар (лат. Myriapoda) — муунак буттуулардын бир классы, буларга бир нече түркүмдор кирет, алардын ичинде: чопкуттуу көп аяктар түркүмү (лат. Oniscomorpha) да бар.
Многуногите (Myriapoda) образуваат поттип на членконоги кој ги вклучува Chilopoda (стоногалките), Diplopoda (двојноногите), како и две помалку познати класи – Symphyla и Pauropoda. Сите овие животни живеат во влажни средини, близу површината на почвата (односно под камења, под лисја, во трули дрвја и слично). Стоногалките се главно предатори, додека останатите се чистачи (детритивори) и хербивори.
Иако името на овој поттип укажува на тоа дека овие животни имаат миријаден број на екстремитети (10000), сепак тие се движат од преку 750 (Illacme plenipes) [2] до помалку од десет екстремитети.
Многуногите имаат само два функционални телесни региони: глава и труп. Главата е специјализирана за тактилни и фоторецепторни осети и ингестија на храната. Трупот е адаптиран за движење и ги содржи повеќето телесни органи. Пауроподите и симфиланите се обично мали (под 5 mm во должина), со малку или без телесна пигментација – најчесто се кремасто бели. Симфиланите имаат антени во форма на бројаница и 10 до 12 пара на екстремитети. Пауроподите имаат разгранети антени, девет пара на екстремитети и плочки од егзоскелет на дорзалната површина, кои обично се протегаат долж повеќе од еден телесен сегмент. Илјаданогалките и стоногалките се обично поголеми (повеќе од 5 mm во должина) и обоени темнокафеаво до црно (иако одредени видови може да се многу живописни). Стоногалките поседуваат минимум 15 пара на екстремитети, од кои првиот пар, веднаш зад главата, содржи отровни жлезди и е модифициран во канџести екстремитети со кои се убива пленот. Илјаданогалките имаат минимум 30 пара на екстремитети, и тоа два пара на секој сегмент. Тие не се брзи како стоногалките и често се свиваат во форма на топка или испуштаат одбранбен спреј како заштита од предатори.
Сите многуноги подлежат на аметаболен развиток (не постои значајна промена во формата и изгледот на телото при созревањето). Јајцата се изведуваат во младенчиња кои се слични со возрасните единки (адулти) во повеќе аспекти, освен во големината и половата зрелост. Како и останатите членконоги, тие растат со преслекување на егзоскелетот, но тие исто така можат да растат во должина со додавање на телесни сегменти при секое преслекување. Овој тип на растење (познат како анаморфоза) е чест кај многуногите, но поретко се среќава и кај понапредните членконоги и обично се смета за примитивна карактеристика (плеизиоморфија).
Повеќето биолози и палеонтолози сметаат дека постојат доволно морфолошки, ембриолошки и фосилни докази за тврдењето дека основниот структурен план на главата на инсектите се развил (еволуирал) многу рано во еволутивната линија на многуногите. Бидејќи главата добила поважно значење за опстанокот на организмот, таа ги зголемила своите пропорции и значајност по пат на спојување со соседните трупни сегменти кои претходно биле адаптирани за движење. Во овој процес на цефализација, екстремитетите еволуирале во усни делови кои станале адаптирани за фаќање, обработување или манипулирање со храната. За овие усни делови се вели дека се сегментно хомологни со екстремитетите за движење. Навистина, доколку е така, ние би очекувале да најдеме ,,примитвни‘‘ организми кои имаат само мандибули (моногнатни), или ,,помалку примитивни‘‘ организми кои имаат мандибули и магзили (дигнатни), како и ,,напредни‘‘ организми со мандибули, прв пар на магзили и втор пар на магзили (тригнатни). Всушност, моногнатни форми никогаш не се пронајдени (живи или фосилизирани), но дигнатни форми се Pauropoda и Diplopoda, додека тригнатни усни делови можат да се најдат кај стоногалките, симфиланите и сите шестоноги (инсектите и нивните блиски сродници).
Симфиланите и шестоногите (но не и стоногалките) подлегле на анатомска фузија на вториот пар магзили. Оваа медијална фузија на телесните додатоци од левата и десната страна довела до појава на усниот дел наречен лабиум. Многу е предизвикувачки да се интерпретира оваа структурна сличност како доказ за блискиот еволутивен афинитет помеѓу Symphyla и Insecta. Всушност, ова било основа за ,,симфиланската теорија‘‘ за еволуцијата на инсектите која била предложена од страна на Калман и Имс во 1936. И покрај интуитивниот изглед, оваа теорија не е широко прифатена денес поради други, поекстензивни разлики во структурата на екстремитетите и абдоменот помеѓу овие две групи.
Многуногите (Myriapoda) образуваат поттип на членконоги кој ги вклучува Chilopoda (стоногалките), Diplopoda (двојноногите), како и две помалку познати класи – Symphyla и Pauropoda. Сите овие животни живеат во влажни средини, близу површината на почвата (односно под камења, под лисја, во трули дрвја и слично). Стоногалките се главно предатори, додека останатите се чистачи (детритивори) и хербивори.
Иако името на овој поттип укажува на тоа дека овие животни имаат миријаден број на екстремитети (10000), сепак тие се движат од преку 750 (Illacme plenipes) до помалку од десет екстремитети.
मिरियापोडा (Myriapoda) एक प्राणी उपसंघ है जो आर्थ्रोपोडा संघ का एक मुख्य उपविभाग है। इसमें सहस्त्रपाद व गोजर सहित लगभग १३,००० जातियाँ सम्मिलित हैं। लातीनी भाषा में "मिरियापोडा" का अर्थ "बहुत पैर" है और इसकी सदस्य जातियों के ७५० से लेकर दस से कम टांगें होती है।[1][2]
मिरियापोडा (Myriapoda) एक प्राणी उपसंघ है जो आर्थ्रोपोडा संघ का एक मुख्य उपविभाग है। इसमें सहस्त्रपाद व गोजर सहित लगभग १३,००० जातियाँ सम्मिलित हैं। लातीनी भाषा में "मिरियापोडा" का अर्थ "बहुत पैर" है और इसकी सदस्य जातियों के ७५० से लेकर दस से कम टांगें होती है।
பலகாலிகள் என்பன கணுக்காலிகள் என்னும் தொகுதியின் ஒரு துணைத்தொகுதி. இதில் ஆயிரங்காலிகள் எனப்படும் மரவட்டைகளும், நூறுகாலிகள் எனப்படும் பூரான் வகைகளும் அடங்கும். இத்துணைத் தொகுப்பில் 13,000 வகையான இனங்கள் உள்ளன. இவை யாவும் நிலத்தில் வாழ்வன;[2]. ஆங்கிலத்தில் இத்துணைதொகுதியின் பெயர் மிரியாப்பாடு(Myriapoda). மிரியாடு (myriad) என்றால் பத்தாயிரம் (10,000) என்று பொருள். பாடு (pod) என்றால் கால், ஆனால் எந்த பலகாலிகள் (மிரியாபாடுகளின்) கால்களின் எண்ணிக்கையும் ஆயிரங்கால்களைத் தாண்டுவதில்லை. பொதுவாக இவற்றிற்கு ஏறத்தாழ 750 ஐத் தாண்டுவதில் இருந்து ஏறத்தாழ 10 கால்களுக்கும் குறைவாகக் கூட இருக்கும். அமெரிக்காவில் உள்ள கலிபோர்னியாவில் இருக்கும் இல்லாக்மெ பிளெனைப்ஸ் என்னும் மரவட்டையினத்துக்கு பொதுவாக 600 கால்களுக்கும் குறைவாகவே இருக்கும், ஆனால் 750 கால்களை உடைய ஒன்றைப் பற்றி குறிப்புகள் உள்ளன [3] பலகாலிகளுக்கு எளிய அமைப்புக் கண்களும் இரட்டை உணர்விழைகளும் உண்டு.
பலகாலிகள் பெரும்பாலும் ஈரப்பதம் உள்ள காடுகளில் பெரிதும் காணப்படுகின்றன. இவை காடுகளில் விழுந்து அழுகும் தாவரங்களை பயனுடையவாறு உயிர்வேதியியல் முறையில் பிரிக்க உதவுகின்றன. [2], ஆனால் சில வகைகள் புல்வெளிகளிலும், வறண்ட நிலங்களிலும், இன்னும் சில பாலைவனங்களிலும் காணப்படுகின்றன [4]. பெரும்பாலன பலகாலிகள் இலைதழை உண்ணிகள், ஆனால் பூரான்கள் மட்டும் இரவில் இரைதேடுவன.
பலகாலிகள் என்பன கணுக்காலிகள் என்னும் தொகுதியின் ஒரு துணைத்தொகுதி. இதில் ஆயிரங்காலிகள் எனப்படும் மரவட்டைகளும், நூறுகாலிகள் எனப்படும் பூரான் வகைகளும் அடங்கும். இத்துணைத் தொகுப்பில் 13,000 வகையான இனங்கள் உள்ளன. இவை யாவும் நிலத்தில் வாழ்வன;. ஆங்கிலத்தில் இத்துணைதொகுதியின் பெயர் மிரியாப்பாடு(Myriapoda). மிரியாடு (myriad) என்றால் பத்தாயிரம் (10,000) என்று பொருள். பாடு (pod) என்றால் கால், ஆனால் எந்த பலகாலிகள் (மிரியாபாடுகளின்) கால்களின் எண்ணிக்கையும் ஆயிரங்கால்களைத் தாண்டுவதில்லை. பொதுவாக இவற்றிற்கு ஏறத்தாழ 750 ஐத் தாண்டுவதில் இருந்து ஏறத்தாழ 10 கால்களுக்கும் குறைவாகக் கூட இருக்கும். அமெரிக்காவில் உள்ள கலிபோர்னியாவில் இருக்கும் இல்லாக்மெ பிளெனைப்ஸ் என்னும் மரவட்டையினத்துக்கு பொதுவாக 600 கால்களுக்கும் குறைவாகவே இருக்கும், ஆனால் 750 கால்களை உடைய ஒன்றைப் பற்றி குறிப்புகள் உள்ளன பலகாலிகளுக்கு எளிய அமைப்புக் கண்களும் இரட்டை உணர்விழைகளும் உண்டு.
பலகாலிகள் பெரும்பாலும் ஈரப்பதம் உள்ள காடுகளில் பெரிதும் காணப்படுகின்றன. இவை காடுகளில் விழுந்து அழுகும் தாவரங்களை பயனுடையவாறு உயிர்வேதியியல் முறையில் பிரிக்க உதவுகின்றன. , ஆனால் சில வகைகள் புல்வெளிகளிலும், வறண்ட நிலங்களிலும், இன்னும் சில பாலைவனங்களிலும் காணப்படுகின்றன . பெரும்பாலன பலகாலிகள் இலைதழை உண்ணிகள், ஆனால் பூரான்கள் மட்டும் இரவில் இரைதேடுவன.
Myriapods (from Ancient Greek μυρίος (muríos) 'ten thousand', and πούς (poús) 'foot') are the members of subphylum Myriapoda, containing arthropods such as millipedes and centipedes. The group contains about 13,000 species, all of them terrestrial.[2]
The fossil record of myriapods reaches back into the late Silurian, although molecular evidence suggests a diversification in the Cambrian Period,[3] and Cambrian fossils exist which resemble myriapods.[2] The oldest unequivocal myriapod fossil is of the millipede Pneumodesmus newmani, from the late Silurian (428 million years ago). P. newmani is also important as the earliest known terrestrial animal.[4][5] The phylogenetic classification of myriapods is still debated.
The scientific study of myriapods is myriapodology, and those who study myriapods are myriapodologists.[6]
Myriapods have a single pair of antennae and, in most cases, simple eyes. Exceptions are the two classes symphylans and pauropods, and the millipede order Polydesmida and the centipede order Geophilomorpha, which are all eyeless.[7] The house centipedes (Scutigera) on the other hand, have large and well-developed compound eyes.[8] The mouthparts lie on the underside of the head, with an "epistome" and labrum forming the upper lip, and a pair of maxillae forming the lower lip. A pair of mandibles lie inside the mouth. Myriapods breathe through spiracles that connect to a tracheal system similar to that of insects. There is a long tubular heart that extends through much of the body, but usually few, if any, blood vessels.[9]
Malpighian tubules excrete nitrogenous waste into the digestive system, which typically consists of a simple tube. Although the ventral nerve cord has a ganglion in each segment, the brain is relatively poorly developed.[9]
During mating, male myriapods produce a packet of sperm, or spermatophore, which they must transfer to the female externally; this process is often complex and highly developed. The female lays eggs which hatch as much-shortened versions of the adults, with only a few segments and as few as three pairs of legs. With the exception of the two centipede orders Scolopendromorpha and Geophilomorpha, which have epimorphic development (all body segments are formed segments embryonically), the young add additional segments and limbs as they repeatedly moult to reach the adult form.[9]
The process of adding new segments during postembryonic growth is known as anamorphosis, of which there are three types: euanamorphosis, emianamorphosis, and teloanamorphosis. In euanamorphosis, every moult is followed by addition of new segments, even after reaching sexual maturity; in emianamorphosis, new segments are added until a certain stage, and further moults happen without addition of segments; and in teloanamorphosis, where the addition of new segments stops after the adult form is reached, after no further moults occur.[10]
Myriapods are most abundant in moist forests, where they fulfill an important role in breaking down decaying plant material,[2] although a few live in grasslands, semi-arid habitats or even deserts.[11] A very small percentage of species are littoral (found along the sea shore).[12][13] The majority are detritivorous, with the exception of centipedes, which are chiefly nocturnal predators. A few species of centipedes and millipedes are able to produce light and are therefore bioluminescent.[14] Pauropodans and symphylans are small, sometimes microscopic animals that resemble centipedes superficially and live in soils. Millipedes differ from the other groups in having their body segments fused into pairs, giving the appearance that each segment bears two pairs of legs, while the other three groups have a single pair of legs on each body segment.
Although not generally considered dangerous to humans, many millipedes produce noxious secretions (often containing benzoquinones) which in rare cases can cause temporary blistering and discolouration of the skin.[15] Large centipedes, however, can bite humans, and although the bite may cause intense pain and discomfort, fatalities are extremely rare.[16]
There has been much debate as to which arthropod group is most closely related to the Myriapoda.[17] Under the Mandibulata hypothesis, Myriapoda is the sister taxon to Pancrustacea, a group comprising the Crustacea and Hexapoda (insects and their close relatives). Under the Atelocerata hypothesis, Hexapoda is the closest, whereas under the Paradoxopoda hypothesis, Chelicerata is the closest. This last hypothesis, although supported by few, if any, morphological characters, is supported by a number of molecular studies.[18]
A 2020 study found numerous characters of the eye and preoral region suggesting that the closest relatives to crown myriapods are the extinct Euthycarcinoids.[19] There are four classes of extant myriapods, Chilopoda (centipedes), Diplopoda, Pauropoda and Symphyla, containing a total of around 12,000 species.[20] While each of these groups of myriapods is believed to be monophyletic, relationships among them are less certain.[21]
Centipedes make up the class Chilopoda. They are fast, predatory and venomous, hunting mostly at night. There are around 3,300 species,[20] ranging from the diminutive Nannarrup hoffmani (less than 12 mm or 1⁄2 in in length)[22] to the giant Scolopendra gigantea, which may exceed 30 centimetres (12 in).
Millipedes form the class Diplopoda. Most millipedes are slower than centipedes, and feed on leaf litter and detritus. Except for the first segment called collum, which don't have any appendages, and the next three segments with a single pair of legs each, they are distinguished by the fusion of each pair of body segments into a single unit, giving the appearance of having two pairs of legs per segment. It is also common for the sternites, pleurites and tergites to fuse into rigid armour rings.[23] The males produce aflagellate sperm cells, unlike the rest of the myriapods which produce flagellated sperm.[24] Around 12,000 species have been described, which may represent less than a tenth of the true global millipede diversity.[20] Although the name "millipede" is a compound word formed from the Latin roots millia ("thousand") and pes (gen. pedis) ("foot"), millipedes typically have between 36 and 400 legs. In 2021, however, was described Eumillipes persephone, the first species known to have 1,000 or more legs, possessing 1,306 of them.[25] Pill millipedes are much shorter, and are capable of rolling up into a ball, like pillbugs.
Symphylans, or garden centipedes, are closely related to centipedes and millipedes.[26][27] They are 3 to 6 cm long, and have 6 to 12 pairs of legs, depending on their life stage.[26][27][28] Their eggs, which are white and spherical and covered with small hexagonal ridges, are laid in batches of 4 to 25 at a time, and usually take up to 40 days to hatch.[26][27][28] There are about 200 species worldwide.[29]
Pauropoda is another small group of small myriapods. They are typically 0.5–2.0 mm long and live in the soil on all continents except Antarctica. Over 700 species have been described.[20] They are believed to be the sister group to millipedes, and have the dorsal tergites fused across pairs of segments, similar to the more complete fusion of segments seen in millipedes.[30]
Arthropleurideans were ancient myriapods that are now extinct, known from the late Silurian to the Permian. The most famous members are from the genus Arthropleura, which was a giant, probably herbivorous, animal that could be up to 2.63 metres (8 ft 8 in) long,[31] but the group also includes species less than 1 cm (0.39 in). Arthropleuridea was historically considered a distinct class of myriapods, but since 2000 scientific consensus has viewed the group as a subset of millipedes, although the relationship of arthropleurideans to other millipedes and to each other is debated.[32][33]
A variety of groupings (clades) of the myriapod classes have been proposed, some of which are mutually exclusive, and all of which represent hypotheses of evolutionary relationships. Traditional relationships supported by morphological similarities (anatomical or developmental similarities) are challenged by newer relationships supported by molecular evidence (including DNA sequence and amino acid similarities).[34][35]
Myriapods (from Ancient Greek μυρίος (muríos) 'ten thousand', and πούς (poús) 'foot') are the members of subphylum Myriapoda, containing arthropods such as millipedes and centipedes. The group contains about 13,000 species, all of them terrestrial.
The fossil record of myriapods reaches back into the late Silurian, although molecular evidence suggests a diversification in the Cambrian Period, and Cambrian fossils exist which resemble myriapods. The oldest unequivocal myriapod fossil is of the millipede Pneumodesmus newmani, from the late Silurian (428 million years ago). P. newmani is also important as the earliest known terrestrial animal. The phylogenetic classification of myriapods is still debated.
The scientific study of myriapods is myriapodology, and those who study myriapods are myriapodologists.
La miriapodoj estas subfilumo de la artropodoj, kaj ili inkluzivas centpiedulojn, milpiedulojn, kaj aliajn bestojn. La subfilumo inkluzivas 13 000 speciojn, kiuj ĉiuj estas teraj kaj ne maraj. Ili kutime havas multe da kruroj, ofte centojn. Ili havas paron da antenoj kaj simplajn okulojn.
Miriapodoj ofte troviĝas en humidaj arbaroj, kie ili havas gravan rolon ĉar ili helpas disigi dekadanta planta materialo. La plej multo da ili estas herbomanĝuloj, krom la centpieduloj kiuj kaptas aliajn bestojn nokte.
Miriapodoj dividiĝas en kvar klasoj: Milpieduloj, Centpieduloj, Pauropodoj kaj Simfiloj. La lastaj du klasoj inkluzivas bestojn kiuj estas tre etaj, maksimume kelkajn milimetrojn longajn, kaj vivas en la grundo.
Los miriápodos o miriópodos[1] (Myriapoda, del griego μυρια myria, "innumerable" y ποδος podos, "pie") son un subfilo de artrópodos mandibulados, similares a los insectos en algunos aspectos, pero con muchos caracteres que los diferencian de estos. Comprenden cuatro grupos bien definidos: los ciempiés, milpiés, paurópodos, y sínfilos, todos terrestres; se han descrito más de 16 000 especies.[2] Todos tienen en común un cuerpo compuesto por dos regiones: cabeza y tronco, este último es largo y está formado por muchos segmentos y multitud de pares de patas (Illacme plenipes, un diplópodo de California ostenta el récord, con 375 pares de patas).[3]
En la clase Chilopoda, el par de patas más cercano a la cabeza está modificado y hace las funciones de aguijones inoculadores de veneno. Los cuatro grupos también exhiben diferencias marcadas en aspectos tales como la alimentación, por ejemplo, dándose el caso de especies predadoras (clase Chilopoda) y otras de hábitos detritívoros (clase Diplopoda).
Durante el Carbonífero Superior y el Pérmico existieron miriápodos de más de 1 m de longitud.[4]
La cutícula presenta diferentes grados de esclerotización y calcificación, y es más o menos impermeable, pero carece de la capa cérea típica de los insectos, por lo que quedan más o menos expuestos a la desecación, cosa que evitan refugiándose en lugares húmedos y frescos.
La cabeza lleva las antenas, en la base de las cuales se abren los poros de los órganos de Tömösvary, órganos sensoriales de función desconocida. Los ojos son simples, sin verdaderos omatidios, aunque en algunos grupos (como los escutigeromorfos) se reúnen cientos de ellos y forman un falso ojo compuesto. Las piezas bucales tienen una estructura básica similar a la de los insectos (mandíbulas, primer par de maxilas y segundo par de maxilas o labio). Las mandíbulas están presentes en todos los grupos de miriápodos; el primer y segundo par de maxilas sufren diversas modificaciones en los diferentes grupos:
El sistema circulatorio está formado por un corazón tubular dorsal que bombea hacia la cabeza la hemolinfa a través de la aorta. El intercambio de gases se realiza gracias a un sistema de tráqueas y espiráculos análogo al de los hexápodos. Poseen uno o dos pares de tubos de Malpighi derivados del proctodeo (ectodérmicos), con función excretora.
Los miriápodos son dioicos (sexos separados) y ovíparos, aunque hay casos de partenogénesis entre los diplópodos, quilópodos y sínfilos. La inseminación es en muchos casos indirecta; los machos depositan los espermatóforos en las inmediaciones de la hembra, que los recoge y almacena en el cuerpo.
La mayoría de los miriápodos son lucífugos (huyen de la luz) e higrófilos (buscan la humedad). Por ello, muchos son nocturnos, y se refugian durante el día bajo piedras, entre la hojarasca, en troncos en descomposición, entre el musgo, etc. Los quilópodos son depredadores agresivos y activos; el resto son principalmente herbívoros y muchos son detritívoros.
Se ha sabido que algunos myriápodos se mueven por rodar.[5]
Tradicionalmente los miriápodos han sido considerados parientes cercanos de los insectos (hexápodos), y juntos forman el subfilo Uniramia, dentro del cual los miriápodos son tratados como una superclase. Su condición fue cuestionada por algunos zoólogos (p. ej. Barnes, 1968[6]), y en particular fue considerado probable que fueran un grupo parafilético. Sin embargo, estudios genéticos apoyan su condición monofilética, y sugieren que pueden no ser parientes tan cercanos de los hexápodos, pudiendo estar más cerca de los quelicerados.[7]
Varios análisis moleculares recientes y también fósiles han demostrado que los parientes cercanos de los hexápodos son los crustáceos con quienes forman el clado Pancrustacea, este último es hermano de los miriápodos, la hipótesis de que los miriápodos y hexápodos comprenden grupos hermanos ha sido descartada en gran medida, por tanto las relaciones filogenéticas entre grupos de artrópodos serían las siguientes:[8][9][10][11][12][13]
Arthropoda Mandibulata Myriapoda Progoneata Edafopoda Pancrustacea Oligostraca Ichthyostraca Altocrustacea Multicrustacea Hexanauplia Thecostraca Allotriocarida Athalassocarida Labiocarida Hexapoda Ellipura EuentomataEn cuanto a su filogenia interna, los datos morfológicos apoyaban la parafilia o la polifilia de los miriápodos respecto a los hexápodos (Wheeler, 1998[14] Los datos moleculares por su parte sugieren, la monofilia de los miriápodos al no estar estrechamente emparentados con los hexápodos: (Zrzavý et al.,[15]
Las relaciones filogenéticas dentro los miriápodos no están todavía resueltas, se han propuesto las siguientes relaciones para los grupos de miriápodos:[16]
|url=
(ayuda) |url=
(ayuda) Los miriápodos o miriópodos (Myriapoda, del griego μυρια myria, "innumerable" y ποδος podos, "pie") son un subfilo de artrópodos mandibulados, similares a los insectos en algunos aspectos, pero con muchos caracteres que los diferencian de estos. Comprenden cuatro grupos bien definidos: los ciempiés, milpiés, paurópodos, y sínfilos, todos terrestres; se han descrito más de 16 000 especies. Todos tienen en común un cuerpo compuesto por dos regiones: cabeza y tronco, este último es largo y está formado por muchos segmentos y multitud de pares de patas (Illacme plenipes, un diplópodo de California ostenta el récord, con 375 pares de patas).
En la clase Chilopoda, el par de patas más cercano a la cabeza está modificado y hace las funciones de aguijones inoculadores de veneno. Los cuatro grupos también exhiben diferencias marcadas en aspectos tales como la alimentación, por ejemplo, dándose el caso de especies predadoras (clase Chilopoda) y otras de hábitos detritívoros (clase Diplopoda).
Durante el Carbonífero Superior y el Pérmico existieron miriápodos de más de 1 m de longitud.
Hulkjalgsed ehk müriapoodid (Myriapoda) on lülijalgsete alamhõimkond, kuhu kuuluvad teiste seas sada- ja tuhatjalgsed. Hulkjalgseid on umbes 13 700 liiki ja nad kõik on maismaalise eluviisiga.
Hulkjalgsetel nagu nimigi ütleb on palju kerelülisid ja jalapaare. Igas kerelülis asub närvitänk. Hulkjalgsetel on paar antenne ja liht- ehk täppsilmad.
Hulkjalgsetel puudub vastsejärk.
Hulkjalgsed ehk müriapoodid (Myriapoda) on lülijalgsete alamhõimkond, kuhu kuuluvad teiste seas sada- ja tuhatjalgsed. Hulkjalgseid on umbes 13 700 liiki ja nad kõik on maismaalise eluviisiga.
Hulkjalgsetel nagu nimigi ütleb on palju kerelülisid ja jalapaare. Igas kerelülis asub närvitänk. Hulkjalgsetel on paar antenne ja liht- ehk täppsilmad.
Hulkjalgsetel puudub vastsejärk.
Myriapoda artropodoen barneko azpifilum bat da, ehunzango, milazangok eta bestelakoak barnebiltzen dituena. 13.000 espezie identifikatu dira, guztiak lur-lehortarrak. Euren izenaren arabera 10.000 hanka dituztela aditzera ematen den arren hanka gehien dituen miriapodoak 750 ditu (Illacme plenipes) eta batzuek hamar baino gutxiago ere badituzte. Fosilik zaharrenak Siluriarrean aurkitu dira, nahiz eta badirudien Kanbriarrean sortu zirela.
Myriapodoek antena pare sinple bat dute eta kasu gehienetan begi bakunak. Ahoaren parteak buruaren azpialdean daude, labrum eta epistoma batekin goiko ezpainean eta maxila pare bat beheko ezpainean. Ahoaren barruan barail pare bat dute. Myriapodoek espirakuloetatik hartzen dute arnas, intsektuek duten sistemaren antzera. Bihotz tubular handia dute gorputzan zehar, baina odol tutu gutxi.
Miriapodoen barnean lau klase daude egun: diplopodoak (Diplopoda), pauropodoak (Pauropoda), sinfiloak (Symphyla) eta kilopodoak (Chilopoda):
Myriapoda artropodoen barneko azpifilum bat da, ehunzango, milazangok eta bestelakoak barnebiltzen dituena. 13.000 espezie identifikatu dira, guztiak lur-lehortarrak. Euren izenaren arabera 10.000 hanka dituztela aditzera ematen den arren hanka gehien dituen miriapodoak 750 ditu (Illacme plenipes) eta batzuek hamar baino gutxiago ere badituzte. Fosilik zaharrenak Siluriarrean aurkitu dira, nahiz eta badirudien Kanbriarrean sortu zirela.
Myriapodoek antena pare sinple bat dute eta kasu gehienetan begi bakunak. Ahoaren parteak buruaren azpialdean daude, labrum eta epistoma batekin goiko ezpainean eta maxila pare bat beheko ezpainean. Ahoaren barruan barail pare bat dute. Myriapodoek espirakuloetatik hartzen dute arnas, intsektuek duten sistemaren antzera. Bihotz tubular handia dute gorputzan zehar, baina odol tutu gutxi.
Miriapodoen barnean lau klase daude egun: diplopodoak (Diplopoda), pauropodoak (Pauropoda), sinfiloak (Symphyla) eta kilopodoak (Chilopoda):
Diplopodoek bi hanka-pare dituzte segmentu bakoitzean, leku hezeetan bizi dira, belarra jaten dute eta gorputza beregain biribiltzeko gaitasuna dute. Pauropodoek hanka-pare gutxi dituzte, 11 gehienera; itsuak dira, eta harrien azpian bizi dira. Sinfiloak kolorgeak dira, belarra jaten dute eta harrien azpian bizi dira. Xilopodoek gorputz luze zapala dute, segmentu bakoitzean hanka-pare bakarra duena, haragijaleak dira eta kako pozoitsuak dituzte.Tuhatjalkaiset (Myriapoda) on niveljalkaisten alajakso, johon kuuluu pitkiä, kapeita ja monijalkaisia maaniveljalkaisia. Alajaksoon kuuluvia lajeja tunnetaan maapallolta noin 13 000. Niitä tavataan yleisimmin kosteassa maaperässä, karikkeen joukossa mutta myös mm. lahopuussa ja luolissa. Tuhatjalkaiset syövät kuollutta kasviainesta, sienirihmastoa tai muita eläimiä. Useimpien lajien piilottelevien elintapojen vuoksi näiden eläinten diversiteettiä tunnetaan verraten huonosti.
Tuhatjalkaiset ovat varsin vanha eläinryhmä. Varhaisimmat tunnetut fossiilit sijoittuvat myöhäiselle siluurikaudelle ja lajirunsaus alkoi kasvaa devonikaudella. Fossiiliaineisto on kuitenkin niukkaa, sillä ohuen kuorensa takia tuhatjalkaiset eivät fossiloidu hyvin.[1].
Eräitä kaksois- ja juoksujalkaisia (kuten Archispirostreptus- ja Scolopendra-lajeja) pidetään terraarioeläiminä.
Tuhatjalkaisten alajakso jaetaan viiteen luokkaan, joista yksi on kuollut sukupuuttoon.
Kivihiilikaudella eli lisäksi sittemmin hävinnyt luokka Arthropleuridea.
Tuhatjalkaisten anatomia on ryhmälle hyvin tyypillinen (katso esimerkiksi [2][3][4]). Vartalo muodostuu vaihtelevasta määrästä jaokkeita, joihin kuhunkin liittyy yhdestä kahteen raajaparia. Pää ja sitä seuraava jaoke ovat yleensä poikkeuksia tähän yleiskuvaan. Täysikasvuisen yksilön pituus vaihtelee lajista riippuen vajaasta millimetristä (eräät harvajalkaiset) yli 30 senttimetriin (Scolopendra gigantea). Nimestään huolimatta millään tuhatjalkaisella ei ole tuhatta jalkaa vaan raajojen määrä vaihtelee reilusta kymmenestä parista Illacme plenipes -lajin yli kuuteensataan jalkaan[5], mikä on eläinkunnan ennätys. Muutamat lajit (suvuissa Motyxia ja Luminodesmus) kykenevät tuottamaan valoa. Osa juoksujalkaisista on ihmisellekin myrkyllisiä.
Tuhatjalkaisilla on yksi pari tuntosarvia ja useimmilla lajeilla jonkinlaiset verkkosilmät. Hermosto haarautuu eläimen vatsapuolella kulkevasta päähermoradasta ja on varsin yksinkertainen; ruumiin kussakin jaokkeessa on hermosolmuke. Aivot ovat verraten kehittymättömät.
Tuhatjalkaisten sydän on monien muiden selkärangattomien tapaan lähes koko vartalon pituinen, eläimen selkäpuolella sijaitseva putkimainen lihas. Verenkierto on enimmäkseen avoin, eli varsinaisia verisuonia ei ole ja sydämen tehtävänä onkin pitää kudoksissa vapaana liikkuva ruumiinneste liikkeessä, jolloin ravintoaineet ja happi pääsevät kudoksiin samalla kun kuona-aineet pääsevät poistumaan. Hengitys tapahtuu passiivisesti eli erityisiä hengitysliikkeitä ei tarvita. Kaasujenvaihto tapahtuu hengitysaukoista eli spiraakkeleista eläimen vartalon sisään haarautuvien ilmaputkien kautta.
Suomessa tuhatjalkaisia esiintyy noin 50 lajia. Näistä juoksujalkaisia on 19 lajia ja kaksoisjalkaisia 24 lajia. Tunnettuja lajeja ovat mm. 15–30 mm pitkä kivijuoksiainen (Lithobius forficatus), joka elää tavallisten kivien alla, lahopuussa ja lehtikarikkeessa sekä hietatuhatjalkainen (Ommatioiulus sabulosus), joka voi saavuttaa lähes 4 cm pituuden. Suomessa esiintyvistä lajeista kalkkituhatjalkainen (Iulus scanicus), puistotuhatjalkainen (Cylindroiulus caeruleocinctus), isojuoksiainen (Geophilus electricus) ja tammijuoksiainen (Brachygeophilus truncorum) on luokiteltu uhanalaisiksi[6].
Tuhatjalkaiset (Myriapoda) on niveljalkaisten alajakso, johon kuuluu pitkiä, kapeita ja monijalkaisia maaniveljalkaisia. Alajaksoon kuuluvia lajeja tunnetaan maapallolta noin 13 000. Niitä tavataan yleisimmin kosteassa maaperässä, karikkeen joukossa mutta myös mm. lahopuussa ja luolissa. Tuhatjalkaiset syövät kuollutta kasviainesta, sienirihmastoa tai muita eläimiä. Useimpien lajien piilottelevien elintapojen vuoksi näiden eläinten diversiteettiä tunnetaan verraten huonosti.
Tuhatjalkaiset ovat varsin vanha eläinryhmä. Varhaisimmat tunnetut fossiilit sijoittuvat myöhäiselle siluurikaudelle ja lajirunsaus alkoi kasvaa devonikaudella. Fossiiliaineisto on kuitenkin niukkaa, sillä ohuen kuorensa takia tuhatjalkaiset eivät fossiloidu hyvin..
Eräitä kaksois- ja juoksujalkaisia (kuten Archispirostreptus- ja Scolopendra-lajeja) pidetään terraarioeläiminä.
Myriapodes, mille-pattes
Les Myriapodes (Myriapoda, du grec μύριος murios, dix mille, et ποῦς pous, podos, pied), communément appelés « mille-pattes » ou « millepattes », sont des animaux au corps allongé et segmenté, pourvus de nombreuses pattes, formant un sous-embranchement des arthropodes.
Les myriapodes sont composés d'une tête suivie de nombreux anneaux semblables, portant chacun une ou deux paires de pattes. En France, ils sont représentés notamment par les scolopendres, les scutigères, les lithobies, les iules.
Les myriapodes sont des mandibulates qui peuvent posséder un grand nombre de segments postcéphaliques portant chacun une paire de pattes. Chez les diplopodes, les segments sont regroupés deux à deux, formant des anneaux portant deux paires de pattes.
La tête comporte une paire d'antennes, des lèvres supérieures, quatre paires de mandibules, et deux paires de mâchoires.
Les anneaux qui suivent la tête portent chacun soit une, soit deux paires de pattes, sans que le total dépasse ordinairement une centaine.
Dans le corps des myriapodes, tout est allongé et suit la périodicité des anneaux : le tube digestif est rectiligne, le cœur est formé de nombreuses chambres en série linéaire, le système nerveux est en corde à nœuds, etc.
L'appareil respiratoire se compose de trachées analogues à celles des insectes, et parfaitement métamérisées.
Les seuls organes sensoriels sont des poils tactiles, et des yeux simples ou ocelles.
Ils subissent de légères métamorphoses de la sortie de l'œuf à l'âge adulte.
Jusqu'en 2021, Illacme plenipes était connu comme le mille-pattes ayant le plus de pattes (750)[1]. Eumillipes persephone, découvert ensuite en Australie, possède 1 306 pattes et est le premier connu à posséder au moins mille pattes[2],[3],[4]
Les myriapodes sont tous des animaux terrestres. On peut cependant les trouver grimpant aux arbres soit pour se chauffer au soleil, élevant ainsi leur température, soit pour se nourrir du feuillage. Les myriapodes sont répartis sur toute la terre. Les pays tropicaux abritent les plus grandes formes.
Toutes ces espèces vivent cachées pendant le jour, et sortent la nuit.
Selon ITIS (9 mars 2016)[5], il existe actuellement quatre classes de myriapodes :
Les myriapodes forment un clade dont la monophylie est encore discutée. Les 4 classes qui le composent pourraient ne pas être apparentées, et souvent plus proches d'autres groupes comme les insectes qu'entre eux[6].
On les divise classiquement en deux suivant qu'ils possèdent deux paires de pattes par anneaux (chilognathes ou diplopodes) ou une seule (chilopodes). C'est à ces derniers que se rapportent les espèces venimeuses, dont le régime est carnassier.
Les myriapodes ont longtemps été considérés proches des insectes partageant avec eux la présence d'appendices uniramés et de tubes de Malpighi. Les analyses de l'ARN ribosomique 18S ne confirment pas cette proximité.
La myriapodologie est la science qui étudie les myriapodes.
Les muséums de Londres, Chicago, Berlin, Vienne, et Saint-Pétersbourg ainsi que celui de France, réparti sur 14 sites, sont très impliqués dans la connaissance de ces espèces. Ils ont recueilli des millions de spécimens de différents groupes (Pauropoda, Symphyla, Chilopoda (5 ordres) et Diplopoda (15-17 ordres)), représentatifs de tous les types d'écosystèmes terrestres. Conservés dans de l'alcool à 75° ou en préparations microscopiques sur lames, ces spécimens contribuent à améliorer le classement de ces organismes (aujourd'hui groupés en 5 000 espèces de myriapodes rien qu'au Muséum national d'histoire naturelle à Paris, réunis en 100 000 lots-échantillons comportant 1 million de spécimens au début du XXe siècle)[7].
Certaines espèces se ressemblent très fortement (les 8 espèces classées dans le genre Pseudopolydesmus par exemple[8]). On a récemment montré (2019) qu'éclairer leur génitalia à la lumière ultraviolette fait apparaitre des motifs et couleurs variant selon l'espèce, permettant une identification moins coûteuse et plus rapide que celle passant par l'analyse génétique[9].
Myriapodes, mille-pattes
Les Myriapodes (Myriapoda, du grec μύριος murios, dix mille, et ποῦς pous, podos, pied), communément appelés « mille-pattes » ou « millepattes », sont des animaux au corps allongé et segmenté, pourvus de nombreuses pattes, formant un sous-embranchement des arthropodes.
Grúpa ilghnéitheach artrapód domhanda a chuimsíonn na mílechosaigh, na céadchosaigh is dhá rang bheaga eile, Symphyla is Pauropoda. An stoc roinnte i dteascáin, agus níl idirdhealú idir tóracs is bolg.
A dos miriápodos (Myriapoda) é un subfilo de artrópodos mandibulados, similares aos insectos nalgúns aspectos, pero con moitos caracteres que os diferencian destes.
Comprende catro grupos ben diferenciados (clases), os cempés, os milpés, os paurópodos e os sínfilos, todos terrestres, dos que se describiron máis de 16 000 especies.[1]
Todos teñen en común un corpo composto por dous tagmas ou rexións, o céfalon (cabeza) e o tronco. Este último é moi longo e está formado por numrerosos metámeros ou segmentos, con multitude de pares de patas (Illacme plenipes, un diplópodo de California ostenta o récord, con 375 pares de patas).[2]
Na clase dos quilópodos (Chilopoda), as patas do par máis próximo á cabeza están modificadas e fan as funcións de aguillóns ou ferretes inoculadores de veleno.
Os catro grupos tamén exhiben diferenzas marcadas en aspectos tales como a alimentación, dándose o caso de especies depredaroras (clase Chilopoda) e outras de hábitos detritívoros (clases Diplopoda e Pauropoda).
Durante o Carbonífero superior e o Permiano existiron miriápodos de máis de 1 m de lonxitude.[3]
A cutícula presenta diferentes graos de esclerotización (engrosamento da capa quitinosa) e calcificación, e é máis ou menos impermeábel, pero carece da capa cérea típica dos insectos, polo que quedan máis ou menos expostos ó desecamento, cousa que evitan refuxiándose en lugares frescos e húmidos.
A cabeza leva as antenas, na base das cales ábrense os poros dos órganos de Tömösvary, órganos sensoriais de función descoñecida. Os ollos son simples, sen verdadeiros omatidios, aínda que nalgúns grupos (como os escutixeromorfos) reúnense centos deles formando un falso ollo composto. As pezas bucais teñen unha estrutura básica similar á dos insectos (mandíbulas, primeiro par de maxilas e segundo par de maxilas ou labio). As mandíbulas están presentes en todos os grupos de miriápodos; o primeiro e o segundo par de maxilas sofren diversas modificacións segundo os diversos grupos:
O sistema circulatorio está formado por un corazón tubular dorsal que bombea cara á cabeza a hemolinfa a través da aorta. O intercambio de gases realízase grazas a un sistema de traqueas e espiráculos, análogo ao dos hexápodos. Posúen un ou dous pares de tubos de Malpighi derivados do proctodeo (ectodérmicos), con función excretora.
Os miriápodos son dioicos (teñen os sexos separados) e ovíparos, aínda que hai casos de partenoxénese entre os diplópodos, quilópodos e sínfilos. A fecundación é en moitos casos indirecta; os machos depositan os espermatóforos nas inmediacións da femia, que os recolle e almacena.
A maioría dos miriápodos son lucífugos (foxen da luz) e higrófilos (buscan a humidade). Por iso moitos son de hábitos nocturnos, refuxiándose durante o día baixo pedras, entre as follas caídas, en troncos en descomposición, entre o musgo etc. Os quilópodos son depredadores agresivos e activos; o resto son principalmente herbívoros, e moitos son detritívoros.
O subfilo foi descrito en 1802 polo entomólogo francés Pierre André Latreille.[4][5]
Latreille cuñou o termo do latín científico Myriapoda unimndo os elementos myrya-, tirado do grego antigo μυριάς myriás, "dez mil", "miríada", "innumerábel", e -pod, derivado do grego antigo πούς, ποδός poús, podós, "pé", engadíndolle a desinencia latina -a, indicando substantivo neutro plural.[6][7]
Seguno o ITIS e máis o WoRMS, o subfilo subdivídese en catro clases:[4][5]
Subfilo Myriapoda Latreille, 1802
Tradicionalmente os miriápodos foran considerados parentes achegados dos insectos (hexápodos), e xuntos formaban o antigo subfilo dos Uniramia, dentro do cal os miriápodos eran tratados como unha superclase. Esta condición foi cuestionada por algúns zoólogos, por exemplo, Barnes (1968),[8]) e en particular foi considerado probábel que foran un grupo parafilético.
Porén, estudos xenéticos apoian a súa condición monofilética, e suxieren que poida que non sexan parentes tan próximos dos hexápodos como se pensaba, podendo estar máis cerca dos quelicerados.
A práctica totalidade das análises morfolóxicas coinciden en apoiar a monofilia dos Atelocerata, co que os miriápodos serían o grupo irmán dos insectos (ver cladograma A).
Outros autores supoñen aos miriápodos máis afastados dos insectos, e a estes emparentados directamente cos crustáceos, co que formarían o clado Pancrustacea (ver artrópodos para máis detalles e referencias) (ver cladograma B):
Myriapoda
PancrustaceaEn canto á súa filoxenia interna, os datos morfolóxicos apoian a parafilia ou a polifilia dos miriápodos respecto aos hexápodos (Wheeler, 1998),[9] entre outros) (cladograma A). Os datos moleculares suxiren, porén, a monofilia dos miriápodos (Zrzavý et al.,[10] entre outros) (cladograma B):
No cladograma B (monofilia dos miriápodos) as relacións entre os diferentes grupos de miriápodos non están claras, sobre todo a posición dos sínfilos. Describítonse varias sinapomorfías que sosterían o clado Myriapoda, sendo a máis aceptada a arquitectura do endoesqueleto cefálico.
A dos miriápodos (Myriapoda) é un subfilo de artrópodos mandibulados, similares aos insectos nalgúns aspectos, pero con moitos caracteres que os diferencian destes.
Comprende catro grupos ben diferenciados (clases), os cempés, os milpés, os paurópodos e os sínfilos, todos terrestres, dos que se describiron máis de 16 000 especies.
Todos teñen en común un corpo composto por dous tagmas ou rexións, o céfalon (cabeza) e o tronco. Este último é moi longo e está formado por numrerosos metámeros ou segmentos, con multitude de pares de patas (Illacme plenipes, un diplópodo de California ostenta o récord, con 375 pares de patas).
Na clase dos quilópodos (Chilopoda), as patas do par máis próximo á cabeza están modificadas e fan as funcións de aguillóns ou ferretes inoculadores de veleno.
Os catro grupos tamén exhiben diferenzas marcadas en aspectos tales como a alimentación, dándose o caso de especies depredaroras (clase Chilopoda) e outras de hábitos detritívoros (clases Diplopoda e Pauropoda).
Durante o Carbonífero superior e o Permiano existiron miriápodos de máis de 1 m de lonxitude.
Stonoge (Myriapoda) su potkoljeno razmjerno jednostavno građenih kopnenih člankonožaca, uzdušnjaka, kojima kolutići nisu sjedinjeni i svaki kolutić (osim nekoliko zadnjih) ima po jedan ili dva para nogu.
Prave stonoge imaju od 13 do više od 100 dvojnih kolutića (diplosomiti) s po 2 para nogu na svakom kolutiću. Na glavi se nalaze tri para čeljusti i jedan par ticala za opip i njuh koja za razliku od ticala kukaca imaju mišiće. Otvori za disanje, odušci, (traheje) nalaze se uzduž cijelog tijela, a dugo, cjevasto srce ima ostije (dvostruke otvore) gotovo u svakom kolutiću. Probavilo je većinom u obliku dugačke cijevi. Izlučivanje se obavlja Malpigijevim cjevčicama. Kod jednog dijela stonoga spolni se otvori nalaze na prednjem dijelu tijela pa se nazivaju prednjospolci (Progoneata), a kod drugog dijela su na kraju zatka pa se nazivaju stražnjospolci (Opisthogoneata).
Stonoge su kopnene životinje koje nastanjuju vlažna staništa jer kroz površinu tijela i otvore za disanje gube znatne količine vode. Uglavnom su aktivne noću a po danu se skrivaju. Najčešće se hrane trulim lišćem.
Za vrijeme parenja mužjaci stonoga stvaraju nakupine spermija koje složenim procesom prebacuju na ženke. Ženke nose jaja iz kojih se legu male kratke stonoge sa samo nekoliko parova nogu. Presvlače se veliki broj puta.
Podkoljeno stonoga sadrži 13 000 vrsta koje su uglavnom kopnene. Mogu se podijeliti na 4 razreda: strige (Chilopoda), kojima svi kolutići osim tri posljednja imaju samo jedan par nogu, dvojenoge (Diplopoda) koje imaju dvojne kolutiće i na svakom kolutiću dva para nogu i dva para odušaka osim prva tri kolutića koji imaju po jedan par nogu, malonošce (Pauropoda) koji su duljine od 0,5-1,5 mm a imaju 9-11 pari nogu, kratkonošce (Symphyla) koji su duljine do 8 mm a imaju 12 pari kratkih nogu i par predljivih nastavaka na kraju tijela.
Najdulja vrsta Scolopendra gigantea duga je do 26 cm. U Hrvatskoj je česta i najpoznatija kućna ili štitonosna striga (Scutigera coleoptrata). [1]
Stonoge (Myriapoda) su potkoljeno razmjerno jednostavno građenih kopnenih člankonožaca, uzdušnjaka, kojima kolutići nisu sjedinjeni i svaki kolutić (osim nekoliko zadnjih) ima po jedan ili dva para nogu.
Myriapoda adalah kelas dari anggota hewan tak bertulang belakang yang termasuk dalam filum Arthropoda.[1] Contohnya keluwing dan kelabang merupakan binatang yang sangat menakutkan karena bila menggigit dapat menyebabkan kematian.[2]
Tubuh lipan atau kelabang hanya terdiri atas kepala dan badan. Tidak ada bagian dada. Pada kepala terdapat sepasang mata tunggal, sepasang alat peraba besar, dan sepasang alat peraba kecil yang beruas-ruas. Setiap ruas badan belakang terdapat kaki berpasangan. Pada keluwing, setiap ruas badan terdapat dua pasang kaki yang dikenal dengan “kaki seribu”. Sedangkan pada kelabang terdapat sepasang kaki. Myriapoda melakukan respirasinya menggunakan saluran trakea yang bermuara pada lubang-lubang kecil (stigma), letaknya pada dinding ruasruas tubuh. Lubang tersebut disebut spirakel. Sistem peredaran darahnya terbuka dan letak jantung pada bagian punggung.[2]
Saluran pencernaannya lengkap dan mempunyai kelenjar ludah. Chilopoda bersifat karnivor dengan gigi beracun pada segmen 1, sedangkan Diplopoda bersifat herbivor pemakan sampah atau daun-daunan.[3]
Organ pernapasan berupa satu pasang trakea berspirakel yang terletak di kanan kiri setiap ruas, kecuali pada Diplopoda terdapat dua pasang di setiap ruasnya.[3]
Sistem peredaran darahnya bersifat terbuka. Organ transportasi berupa jantung yang panjang dan terletak memanjang di bagian punggung tubuh. Pada Chilopoda terdapat sepasang ostium disetiap segmen, sedangkan pada Diplopoda terdapat dua pasang ostium di tiap segmen. Darah tidak berwarna merah karena tidak mengandung hemoglobin, melainkan hemosianin yang larut dalam plasma. Dari jantung, darah dipompa ke dalam arteri ke tiap segmen, dan kembali ke jantung hemosoel (rongga tubuh yang brperan dalam peredaran darah).[3]
Organ ekskresi berupa dua pasang pembuluh Malphigi yang bertugas mengeluarkan cairan yang mengandung unsur nitrogen.[3]
Sistem sarafnya disebut sistem saraf tangga tali [2] dengan alat penerima rangsang berupa satu pasang mata tunggal dan satu pasang antena sebagai alat peraba.[3]
Reproduksi secara seksual, yaitu dengan pertemuan ovum dan sperma (fertilisasi internal). Myriapoda ada yang ovipar dan ovovivipar.
|author-link1=
(bantuan) |author-link1=
(bantuan) |author-link1=
(bantuan)Pemeliharaan CS1: Banyak nama: authors list (link) Myriapoda adalah kelas dari anggota hewan tak bertulang belakang yang termasuk dalam filum Arthropoda. Contohnya keluwing dan kelabang merupakan binatang yang sangat menakutkan karena bila menggigit dapat menyebabkan kematian.
Fjölfætlur eru undirfylking liðdýra sem inniheldur m.a. margfætlur og þúsundfætlur.
I miriapodi (Myriapoda Latreille, 1802) sono una superclasse di artropodi dall'elevato numero di zampe, comprendente i comuni millepiedi e centopiedi.
I Miriapodi sono accomunati da una struttura del corpo caratterizzata dalla presenza di una capsula cefalica (del tutto simile a quella degli esapodi quanto a numero e disposizione dei segmenti, e quanto a tipo di appendici) e di un tronco allungato con numerosi segmenti ciascuno recante un paio di zampe (nel caso dei centopiedi e due paia per quanto riguarda i millepiedi). Le diverse classi che compongono questo subphylum presentano notevoli differenze, difatti alcuni autori non lo considerano un raggruppamento sistematico valido.
In passato i Myriapoda erano considerati parte, assieme agli Hexapoda, del subphylum Uniramia, adesso non più riconosciuto. Studi genetici recenti suggeriscono in realtà una maggiore vicinanza al subphylum Chelicerata. La tendenza prevalente oggi è comunque di considerarli un subphylum monofiletico a sé stante.
Comprende quattro classi:
I resti fossili di miriapodi risalgono al Siluriano (circa 400 milioni di anni fa), ma alcune analisi molecolari suggeriscono che questo gruppo di artropodi possa essersi differenziato già nel Cambriano (circa 500 milioni di anni fa). È di questo periodo, inoltre, un animale multisegmentato simile a un millepiedi, denominato Xanthomyria spinosa, che potrebbe rappresentare il più antico resto fossile di miriapode. Altri organismi simili a miriapodi (Pseudoiulia cambriensis) sono stati ritrovati in strati ancora più antichi (Cambriano inferiore, 520 milioni di anni fa). Nel corso del Carbonifero (circa 300 milioni di anni fa) i miriapodi si svilupparono enormemente (Acantherpestes, Euphoberia) e diedero origine anche a forme gigantesche lunghe oltre due metri (Arthropleura), a causa della notevole densità di ossigeno nell'atmosfera.
Il millepiedi Illacme plenipes è considerato il miriapode con più paia di zampe, infatti ne possiede 750, le femmine più lunghe dei maschi raggiungono i 300 mm di lunghezza. Questi esemplari vivono in California e furono trovati per la prima volta nel 1926.
Nell’agosto 2020 fu scoperto in Australia a sessanta metri di profondità, il primo millepiedi ad avere 1306 zampe cioè 653 coppie di arti, 330 segmenti, un diametro di 0,95 millimetri e una lunghezza di 95,7 millimetri, questo miriapode è stato nominato Eumillipes Persephone.
Il nome Myriapoda appare sul "Histoire naturelle générale et particulière des crustacés et insectes" di Latreille nel 1802; il termine è un neologismo "colto", tratto dalle parole greche myrias, myriada ("diecimila") e pus, podos ("piede").
I miriapodi (Myriapoda Latreille, 1802) sono una superclasse di artropodi dall'elevato numero di zampe, comprendente i comuni millepiedi e centopiedi.
Myriapoda sunt subphylum arthropodorum cui sunt classes Diplopoda, Chilopoda, Pauropoda, Symphyla, Arthropleuridea (exstincta).
Myriapoda sunt subphylum arthropodorum cui sunt classes Diplopoda, Chilopoda, Pauropoda, Symphyla, Arthropleuridea (exstincta).
Šimtakojai (lot. Myriapoda) – nariuotakojų (Arthropoda) gyvūnų antklasis, kuriam priklauso apie 10 tūkst. sausumos rūšių, priskiriamų 4 klasėms. Kūnas ilgas, nariuotas. Beveik ant visų segmentų yra kojos. Kūno priekinėje dalyje yra galva.
Šimtakojams priskiriamos šios klasės:
Daudzkāji (latīņu: Myriapoda) ir posmkāju tipa apakštips. Visi daudzkāji ir tārpveidīgi sauszemes dzīvnieki. Pāra skaita priekšmutes piedēkļi ir daudzveidīgas formas taustekļi (antennae) — tie parasti ir vienzaraini, pavedienveida vai vālesveida. Žokļu ir trīs vai reizēm divi pāri; pēdējā gadījumā viens žokļu pāris izzudis. Nav skaidri izteikta iedalījuma krūtīs un vēderā. Vidukļa segmentācija parasti nav homonoma: lielie un mazie metamēri mijas viens ar otru, turklāt katrs priekšējais metamērs nomāc aiz tā esošā metamēra attīstību. Izvadorgāni ir zarnu kanāla izaugumi - Malpigija vadi un nefridiālas izcelsmes dziedzeri - apakšlūpas dziedzeri. Nepāra vai pāra dzimumatveres atrodas uz 3. vai 4. segmenta vai arī uz vidukļa priekšpēdējā segmenta. Postembrionālā attīstība var būt tieša (epimorfoze), taču parasti attīstība noris ar kāpuru fāzēm (metamorfoze).
Pasaulē zināmas virs 13000 daudzkāju sugām, Latvijā konstatētas 39 sugas. Daudzkāji iedalās 4 klasēs (reizēm apakšklasēs).
Apakštips Daudzkāji (Myriapoda)
Daudzkāji (latīņu: Myriapoda) ir posmkāju tipa apakštips. Visi daudzkāji ir tārpveidīgi sauszemes dzīvnieki. Pāra skaita priekšmutes piedēkļi ir daudzveidīgas formas taustekļi (antennae) — tie parasti ir vienzaraini, pavedienveida vai vālesveida. Žokļu ir trīs vai reizēm divi pāri; pēdējā gadījumā viens žokļu pāris izzudis. Nav skaidri izteikta iedalījuma krūtīs un vēderā. Vidukļa segmentācija parasti nav homonoma: lielie un mazie metamēri mijas viens ar otru, turklāt katrs priekšējais metamērs nomāc aiz tā esošā metamēra attīstību. Izvadorgāni ir zarnu kanāla izaugumi - Malpigija vadi un nefridiālas izcelsmes dziedzeri - apakšlūpas dziedzeri. Nepāra vai pāra dzimumatveres atrodas uz 3. vai 4. segmenta vai arī uz vidukļa priekšpēdējā segmenta. Postembrionālā attīstība var būt tieša (epimorfoze), taču parasti attīstība noris ar kāpuru fāzēm (metamorfoze).
De duizendpotigen, ook wel veelpotigen (Myriapoda) behoren tot de stam geleedpotigen en bestaan uit vier groepen met als bekendste de duizendpoten en de miljoenpoten. De namen duizendpoten en miljoenpoten zeggen niets over het potenaantal; in feite hebben bepaalde soorten duizendpoten zelfs meer poten dan sommige miljoenpoten. In andere talen zoals in het Engels en het Duits worden miljoenpoten duizendpoten (millipedes) genoemd en duizendpoten worden met honderdpoten (centipedes) aangeduid wat voor verwarring zorgt maar in feite al wat dichter bij het werkelijke aantal poten komt. Duizendpoten hebben altijd één paar poten aan ieder segment, miljoenpoten hebben twee paar poten per segment. Dit komt doordat de segmenten van de miljoenpoten zich paarsgewijs hebben samengevoegd.
De duizendpotigen zijn zonder uitzondering landbewonende dieren die in lengte variëren van 0,2 tot 30 cm. Ze gaan meestal 's nachts op zoek naar voedsel en verstoppen zich overdag onder stenen, boomstammen of bladeren. Duizendpoten hebben gifkaken aan de voorzijde van de kop, die zijn ontstaan uit het eerste potenpaar. Ook miljoenpoten hebben dergelijke omgebouwde voorpoten, maar deze kunnen er niet mee bijten en gebruiken de klieren alleen voor de verdediging.
Onder de duizendpotigen vinden we vier onderverdelingen, de bekende duizendpoten, de miljoenpoten, de Pauropoda en de Symphila, deze laatste twee zijn relatief onbekend en hebben geen Nederlandse naam. De vier groepen zijn zodanig verschillend dat het samenvoegen tot één groep iets kunstmatigs heeft, maar uit het oogpunt van overzichtelijkheid wordt dit gewoonlijk toch gedaan. De verschillen tussen de vier in bouw, levenswijze en ecologie tussen de groepen zijn groot; zo zijn alle duizendpoten snelle jagers, miljoenpoten zijn juist afvaleters. De belangrijkste groepen zijn;
De weinigpotigen (Pauropoda) en de wortelduizendpoten (Symphyla) zijn twee weinig bekende klassen van de duizendpotigen. De weinigpotigen worden zo genoemd omdat ze 10 of 12 paar poten hebben. Ze worden soms ook wel tienpotigen genoemd maar dit zorgt voor verwarring met de Decapoda, de tienpotigen die tot de kreeftachtigen behoren. De ongeveer 500 soorten leven allemaal in rottend plantaardig materiaal op de bodem, en worden 0,5 tot 2 millimeter lang, uitzonderingen tot 5 mm. Ze lijken uiterlijk op duizendpoten, maar zijn waarschijnlijk een zustergroep van de miljoenpoten.
Wortelduizendpoten tellen ongeveer 150 soorten, die tot een centimeter lang worden en eveneens leven van organisch materiaal. Ze graven relatief diepe gangen van 40 centimeter en kunnen in grote aantallen voorkomen. Het aantal poten bedraagt bij jonge dieren 6 tot 7 paar poten, volwassen exemplaren hebben 12 paar poten.
Duizendpoten staan bekend om de grote gifkaken, vooral Scolopendra- soorten zijn berucht en bovendien razendsnel. Een aantal soorten kan bij een beet zwellingen veroorzaken, de meest soorten hebben een beet die aanvoelt als een wespensteek. Alleen als men allergisch is voor het gif kan een beet echter dodelijk zijn.
Miljoenpoten hebben ook uitscheidingsorganen aan de zijkanten van het lichaam die een gelige vloeistof produceren die sterk slijmprikkelend is. Polydesmida-soorten scheiden blauwzuur af, en zijn daar zelf overigens niet immuun voor, ze kunnen zichzelf onbedoeld vergiftigen. Miljoenpoten leven van afval, zoals afgevallen fruit en rottende bladeren.
Het lichaam bestaat uit een kop en een romp, een borststuk of kopborststuk (cephalothorax) ontbreekt altijd in tegenstelling tot vrijwel alle andere geleedpotigen als insecten, schorpioenen en spinnen. De kop draagt één paar antennes, één paar bovenkaken (mandibels) en één, soms twee paar onderkaken (maxillen). De romp bestaat uit vele segmenten, die min of meer gelijk van vorm zijn en gewoonlijk één paar poten dragen, bij de miljoenpoten twee paar. Alleen de eerste drie segmenten achter de kop en het laatste segment dragen geen poten, het laatste segment heeft weleens tastsprieten. Alle soorten worden gekenmerkt door het hoge aantal segmenten, soms meer dan 200 maar meestal rond de 15 of 50. Omdat aan ieder segment 1 of 2 paar poten zit, kan het totale aantal poten ver in de honderden lopen.
Alle duizendpootachtigen zijn landbewoners en de ademhaling vindt plaats door middel van een tracheeënstelsel. Het aan de rugzijde gelegen hart (dat bij sommige soorten ontbreekt, evenals een tracheeënstelsel) is langgerekt van vorm. Het bloed verlaat het hart via slagaders en komt terug via de in de hartwand gelegen ostia (spleetvormige openingen). Het zenuwstelsel ligt aan de buikzijde en heeft de vorm van een touwladder, met in elk segment een paar zenuwknopen.
Pissebedden zijn overigens géén duizendpotigen, hoewel ze er enkele kenmerken mee delen. Sommige oprollers (Glomerida) echter lijken uiterlijk als twee druppels water op rolpissebedden, en oprollers behoren wel tot de duizendpotigen. Ze behoren tot de miljoenpoten maar lijken qua vorm meer op kevers en kunnen zich net als een rolpissebed helemaal in hun rugpantser oprollen zodat de pootjes en buik volledig beschermd zijn. De meeste miljoenpoten rollen hun lange lichaam bij verstoring op in een spiraalvorm.
De duizendpotigen zetten de eitjes af in de grond, onder stenen of in rottend hout, vooral duizendpoten staan erom bekend dat de vrouwtjes de eitjes en soms zelfs de jongen een tijdje bewaken en schoon houden. De jongen hebben als ze uit het ei kruipen maar 3 tot 7 paar poten en krijgen pas tijdens hun ontwikkeling het volledige aantal poten; per vervelling krijgt het dier er een segment met een paar poten bij. Veel soorten leven relatief aanzienlijk langer dan andere geleedpotigen zoals insecten, zelfs de gewone kleine soorten kunnen er al jaren over doen om volwassen te worden.
Het is wonderlijk dat dieren met vele tientallen tot honderden poten zich toch uit de voeten kunnen maken, en hoe al die poten van een duizend- of miljoenpoot het dier voortbeweegt en waarom zo`n dier nooit struikelt. Bij de meeste duizendpotigen bewegen de poten zich ritmisch in golven die elkaar afwisselen aan beide zijden van het lichaam.
De lange, wormachtige Geohilomorpha bewegen zich echter op een andere wijze. Elke poot beweegt zich onafhankelijk van de andere, de beweging van deze duizendpoten is meer gravend dan lopend en de verplaatsing van de poten dient om het lichaam als het ware voort te duwen.
De compostduizendpoot (Haplophilus subterraneus) lijkt als hij over de bodem kruipt op een slang; deze soort maakt zigzaggende bewegingen met het lichaam bij de voortbeweging.
Fylogenie van de Myriapoda wordt getoond in onderstaand cladogram:
MyriapodaOver het ontstaan en met name de onderlinge verwantschappen van vele geleedpotigen is nog veel onduidelijkheid, en de duizendpotigen zijn hierop geen uitzondering. Er wordt bijvoorbeeld geopperd dat de Hexapoda, waar alle insecten onder vallen, zijn ontstaan uit de miljoenpoten. Aanwijzingen hiervoor zijn het eerste nimfstadium van veel miljoenpoten dat bestaat uit een in drieën verdeeld lichaam en zes poten, maar bewezen is dit niet. Algemeen wordt aangenomen dat de opsplitsing van de duizendpotigen in de vier groepen die we vandaag de dag kennen is verlopen zoals links is weergegeven. Hierin hebben de duizendpotigen (Myriapoda) zich al vroeg opgesplitst van de duizendpoten (Chilopoda). De rest (Progoneata) heeft zich verder opgesplitst in twee groepen: de wortelduizendpoten (Symphyla) en de miljoenpoten (Diplopoda) en weinigpotigen of tienpotigen (Pauropoda). Deze laatste twee zijn dus nauwer aan elkaar verwant en vormen de groep Collifera.
Over de indeling binnen de klassieke taxonomie bestaat geen consensus. Volgens moleculair genetisch onderzoek zijn de Myriapoda verdeeld in verschillende clades. De miljoenpoten (Diplopoda) en de weinigpotigen (Pauropoda) zijn zustergroepen. Zij vormen samen een clade die weer de zustergroep is van de wortelduizendpoten (Symphyla). Deze drie vormen samen weer een zustergroep van de duizendpoten (Chilopoda) (zie afbeelding).
De duizendpotigen, ook wel veelpotigen (Myriapoda) behoren tot de stam geleedpotigen en bestaan uit vier groepen met als bekendste de duizendpoten en de miljoenpoten. De namen duizendpoten en miljoenpoten zeggen niets over het potenaantal; in feite hebben bepaalde soorten duizendpoten zelfs meer poten dan sommige miljoenpoten. In andere talen zoals in het Engels en het Duits worden miljoenpoten duizendpoten (millipedes) genoemd en duizendpoten worden met honderdpoten (centipedes) aangeduid wat voor verwarring zorgt maar in feite al wat dichter bij het werkelijke aantal poten komt. Duizendpoten hebben altijd één paar poten aan ieder segment, miljoenpoten hebben twee paar poten per segment. Dit komt doordat de segmenten van de miljoenpoten zich paarsgewijs hebben samengevoegd.
Mangefotingar (Myriapoda) er ei stor gruppe landlevande leddyr som vert kjenneteikna av mange einsarta kroppssegment med kvar sine beinpar. Ein reknar med fire grupper (klassar); tusenbein, skolopenderar, dvergfotingar og fåfotingar, og dei er utbreidd over heile verda bortsett frå Antarktis. Ein reknar med i underkant av 13 000 registrerte nolevande artar[1], kor 76 av desse er funne i Noreg[2]. I Norden totalt førekjem det 111 artar.
Dei eldste fossile mangefotingane er frå sein ordovicium/tidleg silurtid, og omfattar mest sannsynleg òg marine artar. Dei første sikre funna av landlevande mangefotingar er frå midten av silur, og liknar på tusenbein.
Mangefotingane er sterkt metameriske, det vil seie at dei er sett saman av mange einsarta kroppssegment. Først sit det eit hovud med fire par ekstremitetar - antenner, mandiblar og to par maxillar. Vidare følgjer ein lang kropp som består av mange segment med den same kroppsoppbygnaden. Denne varierer mellom dei ulike gruppene. Tusenbeina (Diplopoda) har to par bein for kvart kroppssegment, medan skolopenderar berre har eitt.
Alle mangefotingar unnateke fåfotingar pustar med trakèar, det vil seie eit system av hole røyr som syt for oksygentilførnad i kroppen. Fåfotingane stammar derimot etter alt sannsyn frå forfedrar med trakesystem.
Mangefotingane er den einaste gruppa leddyr som utelukkande lever på land. Som regel finn ein dei i jord- og strølaget, men dei kan òg finst under bork eller i grotter. Mange artar har dårleg forsvar mot uttørking og heldt seg helst til litt fuktige miljø; berre særs få mangefotingar klarar seg bra i tørre strok. Dei fleste tusenbein og skolopendrar er nattaktive.
Dyra i gruppa er særkjønna, med unnatak av somme som kan vera partenogenetiske. Nokre artar parar seg med indre befruktning, medan andre formeirar seg utan at det førekjem fysisk kontakt mellom kjønna i det heile teke: Hannen legg frå seg spermiar utanfor kroppen til hoa så ho kan ta dei opp sjølv. Alle artane legg egg, og somme vaktar dei mot predatorar den første tida.
Som regel har nyklekte mangefotingar færre kroppssegment enn vaksne artsfrendar. Etter kvart som dei skiftar hud veks dei til og når full storleik samstundes som dei vert kjønnsmogne. Nokre tusenbein veks òg etter å ha vorte vaksne. Dei nyttar relativt lang tid på utviklinga si, hjå mange artar meir enn eit år.
Mangefotingane vart lenge rekna som søstergruppa til seksfotingane, mellom anna sidan begge gruppene har dei same grunnleggjande ekstremitetane på hovudet og er utstyrt med udelte (unirame) bein. Nyare forsking viser derimot at dei to gruppene mest sannsynleg stammar frå krepsdyra, kanskje tilmed frå ulike greiner, og at likskapstrekka kan stamma frå konvergent evolusjon - like tilpassingar til eit likt miljø.
Det vert òg hevda at mangefotingane sjølv kan vera poly- eller parafyletiske. Det er rekna som rimeleg sikkert at tusenbeina og fåfotingane er søstergrupper, men for skolopenderar og dvergfotingar er stoda framleis uviss.
Dei eldste fossile mangefotingane er frå sandstein frå perioden silur for om lag 420 millionar år sidan. I den påfølgjande tidsepoka devon auka mangfaldet, og stordomstida si hadde dei i karbon. Dei største kjende formene fanst på denne tida; slekta Arthropleura kunne bli så mykje som 1,8 m lang og 45 cm brei. Etter karbon liknar fossila i større grad på moderne grupper.
Mangefotingar (Myriapoda) er ei stor gruppe landlevande leddyr som vert kjenneteikna av mange einsarta kroppssegment med kvar sine beinpar. Ein reknar med fire grupper (klassar); tusenbein, skolopenderar, dvergfotingar og fåfotingar, og dei er utbreidd over heile verda bortsett frå Antarktis. Ein reknar med i underkant av 13 000 registrerte nolevande artar, kor 76 av desse er funne i Noreg. I Norden totalt førekjem det 111 artar.
Dei eldste fossile mangefotingane er frå sein ordovicium/tidleg silurtid, og omfattar mest sannsynleg òg marine artar. Dei første sikre funna av landlevande mangefotingar er frå midten av silur, og liknar på tusenbein.
Mangefotinger eller mangeføttinger er en delgruppe av leddyrene. Det vitenskapelige navnet Myriapoda er satt sammen av de greske ordene myrios («mange» eller «masser») og pous («fot»). Mangefotinger blir ofte omtalt som «tusenbein» (i vid forstand), og den mest kjente delgruppen er nok (de ekte) tusenbeinene.
Den lange bøyelige kroppen gjør at disse dyrene kan komme seg fram på mange trange steder, og med det store antall bein har de stor skyvekraft. Mangefotinger lever på bakken (ikke i vann), i strøsjiktet, litt ned i jorden, under bark på råtnende trær, i kompost og lignende plasser. Men noen arter er tilknyttet strandsonen (havstrender).
Det er ikke uvanlig å se mangefotinger om en løfter på en stein eller graver litt i jorden. De fleste er nattaktive og vanligvis piler de da straks avgårde for å finne et gjemmested. Dessuten er mangefotinger ømfintlige for å tørke ut og søker til fuktige steder.
Bein
Mangefotinger har som navnet sier mange bein, men ingen har tusen bein. Antallet er fra 16 bein (8 par) til 750 bein (375 par), som hos den californiske arten Illacme plenipes. I Norden er det arten Ormekeisertusenbein (Ophyiulus pilosus) som har flest bein med opp til 234 (117 par). Yngre dyr som ikke er fullt utviklet (kjønnsmodne), kan ha færre kroppsledd og derfor også færre bein. Tusenbein er «dobbelfotinger», med to par bein på hvert kroppsledd, men de andre gruppene med mangefotinger har bare ett par bein på hvert kroppsledd, og er «enkeltfotinger».
Hodet
Antennene kan være korte (noen få ledd) til lange trådformede (mange ledd), uten «klubbe» ytterst. Noen arter er blinde, mens andre har punktøyne samlet i grupper. Disse øyegruppene kan bestå av få øyne på siden av hodet, til større grupper som kan ligne på fasettøyne. Gruppen «Langbeinskolopendere» (Scutigeromorpha, skolopendere) har fasettøyne og lengre bein enn andre mangefotinger, én art finnes i Norden (ikke Norge) og lever innendørs.
Kroppen
Mangefotinger er til forskjell fra mange andre leddyrgrupper bare delt i to kroppsavsnitt (tagmata), hodet og resten av kroppen.
Noen arter har jomfrufødsel (partenogenese). De fleste arter har to kjønn og parring skjer ved at hannen fører sine kjønnsorganer inn i hunnen, som hos tusenbein. Hannens kjønnsorgan sitter på undersiden av det sjuende kroppsleddet. Hunnen har sin kjønnsåpning på tredje kroppsring. Ofte holder hannen seg fast til hunnen (i hennes antenner), med sitt første beinpar, som kan være omdannet (redusert) til noen kroker. Andre arter, som hos dverg- og fåfotinger og noen skolopendere, avgir hannen en «spermiepakke», som hunnen senere plukker opp.
Mangefotinger legger egg. Skolopendere og jordkrypere har fullt antall bein og kroppsringer som nyklekte. Andre nyklekte mangefotinger har et betydelig færre antall av kroppsringer (og bein) enn de voksne. Utvikling fra egg til voksen kan ta mer enn ett år for noen arter.
Skolopendere har primitivt yngelpleie, og hunnen beskytter sitt avkom i opp mot tre måneder. Noen arter bygger små «bol» hvor de legger sine egg.
Enkelte skolopendere kan bli opptil 24 cm og er rovdyr som lever av alt fra små leddyr og -ormer til små krypdyr. De andre gruppene er hovedsakelig planteetere eller lever av dødt organisk materiale. Fåfotinger er fra 0,4 til 1 mm lange. Dverfotinger er også små, vanligvis fra 2 til 9 mm. De nordiske artene av tusenbein er fra litt under 3 mm til 47 mm, men en afrikanske tusenbeinart i slekten Archispirostreptus kan bli hele 38,7 cm.
Mangefotinger deler mange egenskaper med insektene, bl.a. at de har «enkelt-bein» og ikke spalteføtter, slik som flere andre leddyrs grupper med mange bein har. Mangefotinger har også, i likhet med insektene, såkalte malpighiske rør i tarmen som ekskresjonsorgan, samt trakeer til åndedrett. Derfor antok man tidligere at insektene var mangefotingenes nærmeste slektninger. Det har imidlertid vist seg at krepsdyrene er insektenes søstergruppe. De nevnte likhetene mellom insekter og mangefotinger kan derfor ikke lenger tolkes som homologier. Istedenfor må de være konvergenser som oppstod fordi både insektenes og mangefotingenes stamarter uavhengig av hverandre gikk over til et liv på land.
Mangefotingenes delgrupper – og deres innbyrdes slektskapsforhold (i hierarkisk skrivemåte) – er:
Mangefotinger eller mangeføttinger er en delgruppe av leddyrene. Det vitenskapelige navnet Myriapoda er satt sammen av de greske ordene myrios («mange» eller «masser») og pous («fot»). Mangefotinger blir ofte omtalt som «tusenbein» (i vid forstand), og den mest kjente delgruppen er nok (de ekte) tusenbeinene.
Wije (Myriapoda) – takson stawonogów, klasyfikowany w randze podtypu lub nadgromady. Obejmuje około 16 tysięcy opisanych gatunków, zaliczanych do gromad: pareczników, drobnonogów, skąponogów i dwuparców. Ich ciało składa się z głowy i segmentowanego tułowia oraz wyposażone jest w jedną parę czułków, 2–3 pary przydatków gębowych i przynajmniej 4 pary odnóży tułowiowych. Zamieszkują głównie środowiska wilgotne. Prawdopodobnie różnicowały się w kambrze, natomiast najstarsze skamieniałości ich ciał pochodzą z późnego syluru.
Współczesne wije osiągają rozmiary od mikroskopowych[1] do około 30 cm długości[2], ale wśród wymarłych Arthropleuridea znajdują się największe bezkręgowce lądowe o długości ponad 2 m[3]. Ciało wijów składa się z dobrze wyodrębnionej głowy i zakończonego telsonem tułowia[2][1].
Głowa jest jednolita, wyposażona w jedną parę czułków, narządy gębowe i zwykle oczy. Narządy gębowe są pierwotnie złożone z 3 par odnóży (przydatków) gębowych: żuwaczek i 2 par szczęk, jednak u dwuparców i skąponogów druga para szczęk zanika jeszcze w rozwoju zarodkowym i potem nie występuje. Żuwaczki pareczników i drobnonogów są jedno-, a skąponogów i dwuparców dwuczłonowe. Szczęki są członowane, u większości gatunków złożone z części nasadowej i dwóch płatów: żuwki wewnętrznej i zewnętrznej – ta ostatnia wyposażona może być w głaszczek. Na spodzie głowy leży otwór gębowy, który z przodu ogranicza warga górna, a z tyłu warga dolna lub inne struktury. Oczy mają zwykle formę oczu prostych, czasem zgrupowanych w skupienia, ale u przetarcznikokształtych występują oczy złożone. Niektóre wije są ślepe[2].
Tułów składa się z różnej liczby podobnie zbudowanych segmentów. Każdy z nich, z wyjątkiem telsonu, wyposażony jest w 1 lub 2 pary odnóży[1]. Odnóża początkowych segmentów mogą być zmodyfikowane (np. szczękonóża, nóżki kopulacyjne)[2]. Liczba odnóży jest zawsze większa niż 6[1][2], a dochodzić może nawet do ponad 750 (u Illacme plenipes)[4]. Otwory płciowe mogą być parzyste i znajdować się z przodu tułowia lub być nieparzyste i znajdować się z tyłu tułowia[2].
W szkielecie wewnętrznym głowy charakterystyczna jest dla wszystkich wijów budowa tentorium. Tylne wyrostki tentorium łączą się ze sklerytami tworzącymi beleczkę podgębową, a także zlewają się ze sobą, tworząc beleczkę poprzeczną, która sięgać może bocznych ścian puszki głowowej. Beleczka poprzeczna stanowi podporę dla apodem z których wychodzą mięśnie przywodziciele żuwaczek. W takim układzie ruchy tentorium w górę i w dół dostarczają lub zwiększają siłę rozwierającą żuwaczki[5].
Układ nerwowy jest u nich zbudowany prymitywnie. Mózg składa się z przedmóżdża, śródmóżdża i zamóżdża oraz łączy się obrączką okołoprzełykową ze zwojem podprzełykowym, powstałym ze zlanych trzech pierwszych par zwojów brzusznych. W dalszej części zwoje brzuszne łączone są parami segmentalnie, tworząc drabinkę nerwową[1].
Układ krwionośny cechuje długie, poprzewężane segmentalnie serce. Z serca odchodzi aorta, która rozgałęzia się, a jej odnogi biegną do głowy i okolicy brzusznej. Układ oddechowy złożony jest z tchawek. Najmniejsze z wijów nie mają układu krwionośnego i oddechowego, a wymiana gazowa zachodzi u nich przez ściany ciała[2][1].
Narządami wydalniczymi są cewki Malpighiego[2][1], a u niektórych występują też gruczoły szczękowe[2].
Stawonogi te są rozdzielnopłciowe (rzadko partenogenetyczne) i jajorodne. U większości gatunków osobniki wylęgnięte z jaj mają niepełną liczbę segmentów i rozwijają się anamorficznie, zyskując kolejne segmenty z wylinkami. U części pareczników występuje jednak epimorfoza – wzrost bez zwiększania liczby segmentów[2].
Wije są zwierzętami lądowymi[2], w większości są wrażliwe na wysychanie i preferują środowiska wilgotne[1]. Prowadzą skryty tryb życia. Spotykane są w glebie, ściółce leśnej, pod kamieniami i korą drzew[2]. Niektóre gatunki zasiedlają jednak środowiska półpustynne i pustynne[6]. Większość gatunków jest saprofagami, reszta drapieżnikami[1][6].
Rozprzestrzenione są na całym świecie, ale najliczniejsze gatunkowo w od strefy tropikalnej do ciepłej umiarkowanej. W Polsce stwierdzono około 150 gatunków[1].
Do wijów zalicza się około 16 tysięcy opisanych gatunków[1]. Dzieli się je na 4 gromady: drobnonogi, dwuparce, skąponogi i pareczniki. Relacje pomiędzy nimi, jak i pomiędzy wijami a resztą stawonogów pozostają przedmiotem debat[5][1].
Część analiz molekularnych i morfologicznych sugeruje polifiletyzm lub parafiletyzm wijów, jednak większość przemawia za ich monofiletyzmem[5][1]. Cechy budowy świadczące na korzyść tego ostatniego dotyczą budowy tentorium (patrz: sekcja o budowie wewnętrznej), oczu (z wyjątkiem przetarcznikokształtnych i strzępnic brak w omatidiach stożków krystalicznych) i układu nerwowego (sposób zgrupowania neuronów reagujących na serotoninę)[5].
W różnych analizach uzyskiwano prawie wszystkie możliwe kombinacje relacji pomiędzy 4 gromadami wijów[5]. Jeden z popularniejszych poglądów każe dzielić wije na tyłopłciowe (Opisthogoneata, obejmujące tylko pareczniki) i przodopłciowe (Progoneata), a te na trójprzysadkowe (Trignatha, obejmujące tylko skąponogi) i dwuprzysadkowe (Dignatha, obejmujące dwuparce i drobnonogi)[5][2][1].
Przez większość XX wieku dominował pogląd o najbliższym pokrewieństwie między wijami a sześcionogami – łączono je w podtyp tchawkodysznych. Współczesne badania molekularne wskazują jednak, że sześcionogi stanowią odgałęzienie skorupiaków i łączy się je z nimi w klad Tetraconata (Pancrustacea)[1][5]. W takim przypadku wije łączy się albo z Pancrustacea w klad żuwaczkowców albo ze szczękoczułkowcami w klad Paradoxopoda. Hipoteza żuwaczkowców ma o wiele większe wsparcie ze względu na wspólne cechy budowy i dowody paleontologiczne[5]. Na korzyść Paradoxopoda świadczy wiele wyników badań molekularnych[1], ale jedyną ich potencjalną autapomorfią jest sposób neurogenezy[5].
Datowania metodami molekularnymi wskazują, że wije różnicowały się w kambrze[7]. Najstarsze ślady, prawdopodobnie należące do wczesnych dwuparców, pochodzą z późnego późnego ordowiku. Najstarszą skamieniałością ciała, należącą niewątpliwie do wija jest dwuparzec Cowiedesmus eroticopodus z przełomu wenloku i ludlowu[1][8]. Natomiast pochodzący z późnego syluru Pneumodesmus newmani jest najstarszych zwierzęciem, o którym wiadomo, że oddychało powietrzem atmosferycznym – świadczy o tym obecność przetchlinek[9].
Wije (Myriapoda) – takson stawonogów, klasyfikowany w randze podtypu lub nadgromady. Obejmuje około 16 tysięcy opisanych gatunków, zaliczanych do gromad: pareczników, drobnonogów, skąponogów i dwuparców. Ich ciało składa się z głowy i segmentowanego tułowia oraz wyposażone jest w jedną parę czułków, 2–3 pary przydatków gębowych i przynajmniej 4 pary odnóży tułowiowych. Zamieszkują głównie środowiska wilgotne. Prawdopodobnie różnicowały się w kambrze, natomiast najstarsze skamieniałości ich ciał pochodzą z późnego syluru.
Myriapoda é uma superclasse dos artrópodes que agrupa os animais segmentados com um elevado número de pernas, como as lacraias e os piolhos-de-cobra. [1]
Os miriápodes são agregados com os Hexapoda (insetos e classes próximas) num grupo denominado Mandibulata, que inclui também os crustáceos.[1]
São tradicionalmente divididos em quatro classes: quilópodes (lacraias), diplópodes (piolho-de-cobra), Pauropoda (paurópodes) e Symphyla (sínfilos) e agregam aproximadamente 11.460 espécies.[1]
Os miriápodes se diversificaram após a transição para o ambiente terrestre e sua origem parece se encontrar entre o Ordoviciano e o Siluriano[2] com os primeiros registros fósseis datados do Ordoviciano Médio e Superior.[3] A monofilia dos miriápodes é bastante aceita,[4] principalmente após estudos darem suporte ao grupo dos Pancrustacea (Tetraconata) como monofiético.[5]
Embora os miriápodes como grupo monofilético seja amplamente aceito, suas relações no filo Arthropoda ainda são muito debatidas. É debatido se o subfilo Myriapoda seria parafilético ao grupo dos Tetraconata, fazendo parte do grupo Mandibulata, ou ao grupo dos Chelicerta, englobando-os ao grupo Paradoxopoda.[3]
Possuem corpo com dois tagmas constituído por uma cabeça e um tronco alongado com apêndices multiarticulados e unirremes (pernas e antenas), mas o tronco não está dividido em tórax e abdome. Nas espécies da classe Diplopoda os segmentos do tórax são na verdade dois segmentos fusionados e por consequência apresentam dois pares de pernas em cada um desses segmentos. Os miriápodes possuem um par de antenas no primeiro segmento da cabeça. A maioria apresentam ocelos simples (em alguma etapa do ciclo de vida) e olhos laterais simples, talvez derivados dos olhos compostos presentes nos quilópodes e nos diplópodes, mas discute-se ainda se olhos compostos verdadeiros fazem parte desse grupo. Esses estão constituídos por alguns omatídeos frouxamente agrupados, (omatídeos verdadeiros ausentes).[1]
Na porção anterior da cabeça está o labro (lábio superior), que forma o teto da cavidade pré-oral. As peças bucais ficam na face ventral da cabeça. O lábio que fecha a cavidade pré-oral na porção posterior é formado pelas segundas maxilas, o primeiro par de maxilas dá origem as maxílulas. Nos diplópodes e paurópodes as primeiras maxilas formam um gnatoquilário. Possuem também um clípeo-labro e uma hipofaringe. O clípeo tem a função de delimitar a margem anterior da cavidade oral e a hipofaringe delimita a parte posterior da cavidade oral.[1]
A maioria dos miriápodes necessitam de um ambiente úmido porque sua epicutícula é relativamente permeável, e normalmente não apresentam os lipídios e ceras característicos de aranhas e insetos. Os miriápodes, amplamente distribuídos, vivem sob pedras e troncos apodrecidos.[1]
Os órgãos de Tömösváry, localizados especificamente na base das antenas possui função ainda indefinida. Mas acredita-se que seja um conjunto de poros onde convergem terminações de neurônios sensoriais, servindo como quimiorreceptores, detector de vibrações sonoras dentre outras coisas. Os miriápodes apresentam grande diversidade de estruturas fotoreceptoras, sejam olhos simples, ocelos, ou células fotoreceptoras. Nos diplópodes, os olhos simples estão localizados lateralmente e são muito semelhantes aos olhos dos grupos Xiphosura e Trilobitomorpha, sendo assim considerado uma plesiomorfia dos Euarthropoda.[6] Em centopéias estão presentes ocelos simples, embora esteja em discussão se olhos compostos estão presentes nesse grupo. Em muitas espécies de miriápodes habitantes de cavernas e parasitas, os olhos estão completamente ausentes (como nas ordens Geophilomorpha, Siphoniulida, Siphonophorida e Polydesmida). Também são ausentes em sínfilos e paurópodes. [1]
A excreção ocorre pelos túbulos de Malpighi que removem os resíduos metabólicos, esses tubos são derivados da ectoderme. A troca de gases é efetuada por um sistema de traquéias no qual os espiráculos geralmente não se fecham, formando, dessa forma, uma avenida eterna para a inevitável perda de água.[1]
O coração é um tubo dorsal que se estende por todo o comprimento do tronco formando uma aorta em forma de vaso, fluindo sangue a partir da direção posterior por meio das câmaras da hemocele. Diplópodes apresentam um par de óstios por diplossegmento e em quilópodes um par de óstios ocorre em cada segmento, com um sistema circulatório aberto podendo realizar transportes de oxigênio por pigmentos respiratórios (hemocianina).[1]
O sistema nervoso típico de artrópodes não está fortemente cefalizado. Ele inclui um cérebro tripartido (protocérebro, deutocérebro e o tritocérebro), conectivos circum-entéricos e um pequeno gânglio subesofágico. Na região da cabeça, o protocérebro está associado com os olhos (ou ocelos), o deutocérebro está associado ao par de antenas, e o tritocérebro parece não estar associado com segmento algum. Abaixo do tritocérebro se encontra o gânglio subesofágico que é composto por gânglios fusionados do terceiro, quarto e quinto segmento e é responsável pelo controle das peças bucais, glândulas salivares e outros músculos locais. Em espécies peçonhentas, no primeiro segmento do corpo está localizado a forcípula, apêndice raptorial com função de injetar a peçonha, e neste segmento está associado um par de gânglios fusionados que é denominado gânglio forcipular. A distribuição sistema nervoso no restante do corpo é bastante simples, cada segmento apresenta um par de gânglios fusionados que se estendem pela região ventral. Nós diplópodes cada segmento possui dois pares de gânglios fusionados.[1]
São dióicos, ovíparos e em alguns casos pode ocorrer a partenogênese (em milípedes por exemplo). Muitos do miriápodes possuem cópula interna com transferência indireta de espermatozóides por meio de espermatóforos que são depositados no ambiente pelo macho e tomado pelas fêmeas. Os miriápodes apresentam um paralelo aos aracnídeos em muitos aspectos desse processo.[1]
Myriapoda é uma superclasse dos artrópodes que agrupa os animais segmentados com um elevado número de pernas, como as lacraias e os piolhos-de-cobra.
Os miriápodes são agregados com os Hexapoda (insetos e classes próximas) num grupo denominado Mandibulata, que inclui também os crustáceos.
São tradicionalmente divididos em quatro classes: quilópodes (lacraias), diplópodes (piolho-de-cobra), Pauropoda (paurópodes) e Symphyla (sínfilos) e agregam aproximadamente 11.460 espécies.
Miriapodele (Myriapoda) reprezintă un taxon de artropode, care include milipede, centipede și altele. Grupul care cuprinde 13 mii de specii, în totalitate terestre[2]. Deși numele lor sugerează că aceștia au peste mii de picioare, numărul membrelor variază de la 10 până la cca 750 (Illacme plenipes),[3] dar se întâlnesc specii care au și mai puțin de 10 picioare. Corpul este alungit, lungimea lui variind între câțiva milimetri și 30 cm (Scolopendra gigantea).
Fosile ale miriapodelor au fost găsite în Silurian[4], având o perioade de înflorire în Cambrian.
Știința care se ocupă cu studierea miriapodelor se numește - Miriapodologia.
Corpul miriapodelor este divizat în două regiuni: cap și trunchiul (numit și torace) segmentat, clar delimitate.
Capul reprezintă regiunea anterioară, în formă de capsulă, alcătuită din acron și 3 - 4 segmente contopite. Pe partea dorsală a capului se află ochii simpli, anterior antenele, iar ventral orificiul și piesele bucale. Piesele aparatului bucal sunt mandibulele (superior) și maxilele (inferior), numărul lor este diferit. La unii reprezentanți orificiul bucal este precedat de o formațiune chitinizată, numită buza superioară. Mandibulele și membrele celui de al doilea segment al capului prezintă structuri zimțate implicate în fărămițarea hranei. La membrii claselor Pauropoda și Diplopoda se observă gnatochilariul, situat posterior față de buza superioară.
Trunchiul este alcătuit dintr-un număr variat de segmente, fiecare purtând câte o pereche de membre. La unele miriapode segmentele sunt duble contopite, creâd impresia că fiecare segment are un număr dublu de membre. Membrele pirmului segment este foarte scurt, la chilopode numindu-se maxilipede (folosite la prinderea și omorârea prăzii). Celelalte membrele sunt implicate în locomoție, copulare. Corpul miriapodelor este acoperit cu o cuticulă chitinizată, uneori încrustată cu săruri de calciu.
Cavitatea internă a corpului miriapodelor se numește mixocel. Sitemul nervos este alcătuit din creier slab dezvoltat, conective perifaringiene și lanțul nervos ventral[5]. Lanțul este compus din câte unul sau doi ganglioni în fiecare segment. Lichidele interne sunt pompate de o inimă tubulară dorsală. Inima este împărțiă în cameri ce corespund fiecărui segment. Fiecare cameră are câte două osteole. Anterior de la inimă pleacă spre creier o aortă cefalică, iar lateral câte 1 - 2 arterii laterale. Vasele sangvine se deschid în mixocel, de unde prin osteole hemolimfa ajunge înapoi în inimă[5]. Respirația are loc prin trahei - tuburi interne. Traheile se deschid în exterior prin stigme, situate ventral în fiecare segment. Tubul digestiv este constituit din mai multe regiuni. Anterior, după gură se află esofagul (intestin anterior) continuat de intestin mediu puternic dilatat, intestin posterior și se termină cu anus. În cavitatea bucală se deschid glandele salivare pare. Excreția e realizată de tuburile lui Malpighi - tuburi ce plutesc în cavitatea corpului și se deschid la limita dintre intestinul posterior și mediu[5]. Funcțiile excretoare mai sunte efectuate și de alte structuri: corp adipos, celule limfatice etc.
Miriapodele sunt animale unisexuate, cu fecundație externă. Gonadele (ovarele și testiculele) sunt pare sau contopite, în dependență de clasă. Gonoductele sunt impare, însă spre ieșire ele se ramifică în două. Se deschid gonoductele în al treilea segment. La chilopode este invers, anterior gonoductele sunt duble, apoi se unesc. Împerecherea are loc prin transferul spermatoforului de către mascul femelei. Ouăle depuse de femelă sunt bogate în vitelus nutritiv. Pentru aceasta masculii folosesc membre specializate, numite gopode. Dezvoltarea postembrionară decurge pe două căi. Prima, din ouă se dezvoltă un miriapod cu toate segmentele dezvolate, semănând cu adulții. Acest tip de dezvoltare e întâlnit la genurile chilopode Geophilus și Scolopendra. A două cale se realizează prin anamorfoză. Adică, juvenili eclozează cu un număr redus de segmente și membre. Numărul lor se completează pe parcursul năpârlirilor[5].
Miriapode se întâlnesc frecvent în pădurile umede, ele îndeplinind un rol important în descompunerea resturilor vegetale.[2] Totuși se întâlnesc și specii care locuiesc în pășuni, în habitate semi-aride sau chiar în deșerturi.[6] Un procentaj foarte mic din specii locuiesc pe litoraluri (găsite pe malurile mării).[7][8] Majoritatea miriapodelor sunt detritivore, cu excepția chilopodelor, care sunt prădători nocturni. Pauropodele și simfilele sunt mici, uneori chiar de mărimi microscopice care seamănă superficial cu chilopodele și trăiesc în sol. În general, miriapodele sunt animale lucifuge, ziua ascunzându-se sub pietre, bușteni și scoarța copacilor.
Deși nu sunt considerate periculoase pentru om, multe milipede produc secreții toxice (adesea conțin benzochinone), care pot genera vezicule și modificarea culorii pielii.[9] Chilopodele mari, totuși, pot mușca omul, și, deși mușcătura poate provoca dureri intense și disconfort, decesele sunt extrem de rare.[10]
În prezent, sunt patru clase de miriapode existente: Chilopoda, Diplopoda, Pauropoda și Symphyla, care conține un total de aproximativ 12 000 de specii[11] și o clasă fosilă.
Chilopodele sunt rapide, prădători, veninoase, vânători nocturni. Există aproximativ 3 300 de specii[11]. Lungimea chilopodelor variază de la 12 mm (Nannarup hoffmani)[12] până la 30 de cm (Scolopendra gigantea - unul dintre cele mai mare miriapode).
Cele mai multe diplopode sunt mai lente decât chilopodele, și se hrănesc cu frunze în descompunere. Ele se disting prin fuziunea segmetelor perechi într-o singură unitate, astfel că la prima vedere se pare că fiecare segment are câte două membre. Clasa cuprinde circa 8000 de specii descrise[11], ceea ce reprezintă o zecime din numărul total de miriapode. Specia Illacme plenipes are cel mai mare număr de picioare - 750[3]. Majoritatea diplopodelor au în jur de 36 și 400 de picioare.
În prezent sun descrise aproximativ 200 de specii la nivel mondial. Ele se aseamănă cu chilopodele, dar sunt mai mici și mai translucide. Mulți își petrec viața în solului, dar sunt și specii arboricole. Juvenilii la eclozare au doar șase perechi de picioare, dar pe parcursul vieți se adăugă câte un segment și pereche de membre la fiecare năpârlire[13].
Pauropoda este un alt mic grup de miriapode extrem de mici. Acestea sunt de obicei 0,5-2,0 mm lungime și habitează în sol[14]. Au fost descrise peste 700 de specii[11].
Artropleuridele au fost miriapode antice, care acum nu mai există. Membru al acestui grup a fost miriapodele supergigantice din genul Arthropleura. Aceștia au fost, probabil, erbivore și ajungeau până la 3 metri lungime. După unii autori artropleuridele reprezintă o subdiviziunea a chilopodelor.
|quotes=
ignorat (ajutor) |quotes=
ignorat (ajutor)
Miriapodele (Myriapoda) reprezintă un taxon de artropode, care include milipede, centipede și altele. Grupul care cuprinde 13 mii de specii, în totalitate terestre. Deși numele lor sugerează că aceștia au peste mii de picioare, numărul membrelor variază de la 10 până la cca 750 (Illacme plenipes), dar se întâlnesc specii care au și mai puțin de 10 picioare. Corpul este alungit, lungimea lui variind între câțiva milimetri și 30 cm (Scolopendra gigantea).
Fosile ale miriapodelor au fost găsite în Silurian, având o perioade de înflorire în Cambrian.
Știința care se ocupă cu studierea miriapodelor se numește - Miriapodologia.
Chilopoda (strige)
Diplopoda (dvojnonoge)
Pauropoda (malonoge)
Symphyla (drobnonožke)
Stonoge (znanstveno ime Myriapoda) od vseh členonožcev po členjenosti telesa najbolj spominjajo na kolobarnike.
Glavi sledi dolg in enakomerno členjen trup s členkastimi nogami. Na vseh segmentih, razen zadnjega, je po en par členjenih nog. Število segmentov in nog je pri različnih vrstah različno, vendar je število parov nog vedno neparno. Na glavi imajo par dolgih, členkastih tipalnic in dva ali tri pare čeljusti. Majhne oči so gručasto nameščene in so po vsej verjetnosti nastale z razpadom sestavljenih oči.[2]
Dihajo s cevastimi vzdušnicami (trahejami), ki so z zunanjostjo povezane s stigmami, nameščenimi vzdolž telesa. Srce je dolgo, cevasto, s srčnimi režami skoraj v vsakem členu. Živčevje je lestvičasta trebušnjača, po en par ganglijev je skoraj v vsakem členu.
Izločala so sestavljena iz enega ali dveh parov Malpighijevih cevk. Spolne odprtine imajo nekatere stonoge na sprednjem delu telesa, druge pa zadaj. Spola sta ločena. Obstaja tudi spolni dimorfizem.
Stonoge so kopenske živali in so zelo pogoste v prsti.
Strige so hrbtno-trebušno sploščene stonoge. Na telesnih členih je po en par nog, vendar ne prav na vseh. So hitri plenilci. Svojo žrtev zastrupijo tako, da vanjo zasadijo par srpastih čeljustnih nožic. To je preoblikovan prvi par nog, v katerih se končujejo izvodila strupenih žlez. Lovijo žuželke, deževnike, polže in druge manjše živali. Imajo številne pikčaste oči, ki so razporejene v dveh skupinah obstransko na glavi.
Dvojnonoge ali kačice so v prerezu okrogle ali nekoliko sploščene. Te počasne živali se v prsti hranijo z odmrlimi rastlinskimi delci, podgobjem itd. ter pomembno sodelujejo pri tvorbi prsti. Telo sestavljajo dvojni členi, ki so nastali pri predniki dvojnonog z zlivanjem po dveh in dveh členov. Zato sta na vsakem dvojnem členu dva para nog in dihalnic, v notranjosti pa dva para cevastih zračnic in živčnih vozlov.
Malonoge so drobne belkaste stonoge brez oči, dolge do 2 mm. Namesto oči imajo psevdocele, ki so zelo občutljivi za svetlobo.
Drobnonožke so brez oči, bele in do 10 mm dolge živali. Imajo 12 parov nog in na koncu telesa cerka s predilnimi žlezami.
Stonoge (znanstveno ime Myriapoda) od vseh členonožcev po členjenosti telesa najbolj spominjajo na kolobarnike.
Mångfotingar (Myriapoda) är marklevande leddjur med långsträckt kropp och många ben. Antalet benpar varierar från åtta upp till 375 beroende på art. Mycket unga individer kan dock ha färre ben. De hittas främst under stenar och förna på marken. Antalet kända arter uppgår till 15 500, varav 90 lever i Sverige.[1] Den största gruppen bland mångfotingarna är dubbelfotingarna med cirka 11 000 arter.
Mångfotingar kallades tidigare allmänt för tusenfotingar, men detta senare begrepp tappar alltmer terräng.[källa behövs] Det latinska namnet Myriapoda härrör från ordet myriad (10 000), och syftar på de många benen. Den ordstammen är dock missvisande eftersom högsta antal ben uppgår till 750, hos arten Illacme plenipes.
Mångfotingar är uppdelade i olika "segment" som tillhandahåller två eller fyra ben, beroende på om det är en enkelfoting eller en dubbelfoting
Mångfotingar har två antenner och enkla ögon.
Gruppen indelas i fyra klasser.
Namn Vetenskapligt namn Beskrivning Dubbelfotingar Diplopoda Är vanligen mycket hårdhudade arter, som rullar ihop sig i spiralform när de oroas. De lever av multnande växtdelar. Enkelfotingar Chilopoda Är kvicka predatorer med mjukare hudbeklädnad. De rullar inte ihop sig till spiraler. Mest känd är den bruna stenkryparen (Lithobius forficatus). Dvärgfotingar Symphyla Är små, vita djur, sällan mer än ett par millimeter långa. De lever bland annat av växtrötter och kan orsaka skador på odlingar. Fåfotingar Pauropoda Är mycket små, vita eller genomskinliga arter, som inte är fullt så långsträckta som andra mångfotingar. Gruppen är inte speciellt känd, även om ett 100-tal arter är beskrivna.Mångfotingar (Myriapoda) är marklevande leddjur med långsträckt kropp och många ben. Antalet benpar varierar från åtta upp till 375 beroende på art. Mycket unga individer kan dock ha färre ben. De hittas främst under stenar och förna på marken. Antalet kända arter uppgår till 15 500, varav 90 lever i Sverige. Den största gruppen bland mångfotingarna är dubbelfotingarna med cirka 11 000 arter.
Mångfotingar kallades tidigare allmänt för tusenfotingar, men detta senare begrepp tappar alltmer terräng.[källa behövs] Det latinska namnet Myriapoda härrör från ordet myriad (10 000), och syftar på de många benen. Den ordstammen är dock missvisande eftersom högsta antal ben uppgår till 750, hos arten Illacme plenipes.
Mångfotingar är uppdelade i olika "segment" som tillhandahåller två eller fyra ben, beroende på om det är en enkelfoting eller en dubbelfoting
Mångfotingar har två antenner och enkla ögon.
Çok bacaklılar (Myriapoda), eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin bir alt şubesidir. Yaklaşık 13.000 türü vardır ve tamamı karada yaşarlar. Myriad sözcüğü Yunanca 10.000 anlamına gelir. Myriapoda adı ayak adetlerinin çokluğuna binaen verilmiştir. Türün ayak adedi genellikle 10 - 750 arasında değişir. Ondan az ayaklı olanlarına da rastlanılır. Bir çift antenleri ve basit yapılı gözleri vardır.
Çok bacaklılar. Çıyan ile kırkayak en bilinenleridir. Kırkayakta her boğumda iki çift bacak varken, çıyan'da bir bacak bulunması ve kırkayağın çok yavaş hareket edebilmesi bu ikisini ayırt eder. Zararlılarla beslenen ve daha hızlı olan çıyan ise zehirli olsa da çoğu insan derisini delemez, oldukça utangaçtır iri boyları ezildiğinde ya da tutulduğunda ısırabilir.[1] Kırkayak ise çürükçül ve zehirsizdir[2], sokmaz ya da ısırmaz. Kırkayaklar normal ortamlarından soğuk ve yağışlı havada ya da baharda yumurtadan yeni çıktıklarında çıyanlar ise genellikle aşırı kuru ılıman havalarda evlerin çatlakları ve kuytu köşelerine gizlenebilir. Genellikle boş zemin konutlarda görülür rahatsız olunca terkederler. Yiyecek ve eşyalara zararlı değillerdir fakat varlıkları nahoştur. Tehlike anında kıvrılarak ölü taklidi yapan kırkayakın iri cinsleri bu durumda iken cilt porelerinden hafif bir allerjen salgılayabilir. Göze ve ağza değerse suyla yıkanmalıdır.
Çok bacaklılar (Myriapoda), eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin bir alt şubesidir. Yaklaşık 13.000 türü vardır ve tamamı karada yaşarlar. Myriad sözcüğü Yunanca 10.000 anlamına gelir. Myriapoda adı ayak adetlerinin çokluğuna binaen verilmiştir. Türün ayak adedi genellikle 10 - 750 arasında değişir. Ondan az ayaklı olanlarına da rastlanılır. Bir çift antenleri ve basit yapılı gözleri vardır.
Tachypodoiulus niger, Bir KırkayakÇok bacaklılar. Çıyan ile kırkayak en bilinenleridir. Kırkayakta her boğumda iki çift bacak varken, çıyan'da bir bacak bulunması ve kırkayağın çok yavaş hareket edebilmesi bu ikisini ayırt eder. Zararlılarla beslenen ve daha hızlı olan çıyan ise zehirli olsa da çoğu insan derisini delemez, oldukça utangaçtır iri boyları ezildiğinde ya da tutulduğunda ısırabilir. Kırkayak ise çürükçül ve zehirsizdir, sokmaz ya da ısırmaz. Kırkayaklar normal ortamlarından soğuk ve yağışlı havada ya da baharda yumurtadan yeni çıktıklarında çıyanlar ise genellikle aşırı kuru ılıman havalarda evlerin çatlakları ve kuytu köşelerine gizlenebilir. Genellikle boş zemin konutlarda görülür rahatsız olunca terkederler. Yiyecek ve eşyalara zararlı değillerdir fakat varlıkları nahoştur. Tehlike anında kıvrılarak ölü taklidi yapan kırkayakın iri cinsleri bu durumda iken cilt porelerinden hafif bir allerjen salgılayabilir. Göze ve ağza değerse suyla yıkanmalıdır.
Складається з акрона, у Симфіл голова вкрита справжньою головною капсулою, яка подібна до такої ж у комах. На голові містяться також очі: у Губоногих вони прості або складні; у Двопарноногих — представлені скупченням простих вічок; у Пауропод та Симфіл — взагалі відсутні. Перша пара тулубних кінцівок у Губоногих перетворилися на ногощелепи із серпоподібним кігтем, який містить отруйну залозу, в інших утворюються мандибули, а у Пауропод — ще й одна пара мандибул. Вусики прості або розгалужені (у Пауропод).
Тулуб гомономний, складається з різної кількості члеників, причому у більшості видів немає сталого їх числа. На кожному сегменті міститься пара кінцівок, у Двопарноногих — по дві пари, а у Пауропод 1-4 членики позбавлені ніг.
Типової для членистоногих будови: вона складається з головного мозку, навкологлоткових комісур, підглоткового ганглія та черевного нервового ланцюжка. У Двопарноногих подвоєні нервові ганглії черевного нервового ланцюжка в усіх сегментах, починаючи з V, а у Симфіл черевний ланцюжок має завжди 12 гангліїв.
Кровоносна система добре розвинена у Губоногих, а у Пауропод взагалі відсутня. Серце, у вигляді довгої трубки, що лежить над кишечником уздовж тулуба. На задньому кінці воно сліпо замкнене. Серце поділене на камери, кожна з яких має два бічні отвори (остії). Спереду серце продовжується в головну аорту. По боках від аорти відходить артеріальне кільце, що огинає кишку і впадає в черевну судину (відсутня у Двопарноногих). Крім остій, що ведуть до навколосерцевої сумки, від кожної камери відходять по дві бічні артерії. У Симфіл кровоносна система дуже редукована.
Кров впадає в лакуни порожнини тіла, з яких знову повертається в навколосерцеву сумку, звідки через остії потрапляє до серця. По серцевій судині кров рухається від заднього кінця до переднього, а по черевній — у зворотному напрямку.
Для травної системи характерна наявність слинних залоз та відсутність у середній кишці печінкової, або травної залози.
Органи виділення представлені однією парою мальпігієвих судин. У деяких Губоногих та Симфіл зберігається одна-дві пари максилярних залоз, як у Ракоподібних.
Органи дихання представлені трахеями — тоненькими розгалуженими трубочками ектодермального походження, що виникають як глибокі занурення покривів. Вони відкриваються назовні парними отворами — дихальцями, або стигмами, а кінцеві гілки обплітають усі внутрішні органи, транспортуючи до них кисень.
Багатоніжки — роздільностатеві тварини. Запліднення в них сперматофорне або внутрішнє. Яйця здебільшого багаті на жовток, дробіння поверхневе. Розвиток анаморфний.
Усі багатоніжки ведуть прихований спосіб життя: вдень вони ховаються в ґрунті, під камінням, поваленими стовбурами дерев, опалим листям. Ці тварини уникають прямих сонячних променів і сухого повітря, тому покидають укриття лиш вночі або вдень після сильного дощу.[1]
У підтипі Багатоніжки виділяють 4 класи:
Động vật nhiều chân hay Phân ngành nhiều chân (danh pháp khoa học: Myriapoda, nghĩa là vạn chân) là một phân ngành động vật thuộc ngành Động vật chân khớp gồm có động vật ngàn chân, rết và các loài khác. Phân ngành này có 13.000 loài, tất cả đều là động vật sống trên cạn[1]. Dù tên gọi của chúng có nghĩa là 10.000 chân, chúng chỉ có từ hơn 750 chân (Illacme plenipes)[2] đến những loài chỉ có 10 chân.
Ghi chép hóa thạch phân ngành nhiều chân có niên đại cuối kỷ Silur, dù bằng chứng phân tử cho thấy rằng một sự đa dạng hóa trong kỷ Cambri,[3] và các hóa thạch kỷ Cambri tồn tại trông giống lớp nhiều chân[1].
Động vật nhiều chân hay Phân ngành nhiều chân (danh pháp khoa học: Myriapoda, nghĩa là vạn chân) là một phân ngành động vật thuộc ngành Động vật chân khớp gồm có động vật ngàn chân, rết và các loài khác. Phân ngành này có 13.000 loài, tất cả đều là động vật sống trên cạn. Dù tên gọi của chúng có nghĩa là 10.000 chân, chúng chỉ có từ hơn 750 chân (Illacme plenipes) đến những loài chỉ có 10 chân.
Ghi chép hóa thạch phân ngành nhiều chân có niên đại cuối kỷ Silur, dù bằng chứng phân tử cho thấy rằng một sự đa dạng hóa trong kỷ Cambri, và các hóa thạch kỷ Cambri tồn tại trông giống lớp nhiều chân.
В соответствии с гипотезой о монофилии многоножек, четыре класса группируются следующим образом. Губоногие стоят несколько обособленно от трех остальных классов, которые образуют группу Progoneata. Все Progoneata характеризуются рядом специализированных черт строения (синапоморфиями), присущими только им. Например, половые протоки открываются вблизи переднего конца тела; при развитии зародыша, желток оказывается не в кишечнике, а в полости тела (в дальнейшем богатые желтком клетки формируют жировое тело).
В пределах Progoneata чётко обособлена монофилетическая группа Collifera, включающая пауропод и двупарноногих. В пользу её монофилии говорят ряд синапоморфий: ротовых конечностей только две пары (мандибулы и гнатохилярий, представляющий собой продукт слияния первой пары максилл); сегмент второй пары максилл, в отличие от других многоножек, не несёт конечностей и не входит в состав головы, образуя шейку (лат. collum); половые отверстия парные и располагаются позади второй пары ходильных ног; личинки первого возраста имеют только три пары ног (по одной на сегмент), дальнейшее развитие идет с увеличением числа сегментов, которые развиваются из зоны роста, расположенной позади трех сегментов личинки.
В соответствии с гипотезой о монофилии многоножек, четыре класса группируются следующим образом. Губоногие стоят несколько обособленно от трех остальных классов, которые образуют группу Progoneata. Все Progoneata характеризуются рядом специализированных черт строения (синапоморфиями), присущими только им. Например, половые протоки открываются вблизи переднего конца тела; при развитии зародыша, желток оказывается не в кишечнике, а в полости тела (в дальнейшем богатые желтком клетки формируют жировое тело).
В пределах Progoneata чётко обособлена монофилетическая группа Collifera, включающая пауропод и двупарноногих. В пользу её монофилии говорят ряд синапоморфий: ротовых конечностей только две пары (мандибулы и гнатохилярий, представляющий собой продукт слияния первой пары максилл); сегмент второй пары максилл, в отличие от других многоножек, не несёт конечностей и не входит в состав головы, образуя шейку (лат. collum); половые отверстия парные и располагаются позади второй пары ходильных ног; личинки первого возраста имеют только три пары ног (по одной на сегмент), дальнейшее развитие идет с увеличением числа сегментов, которые развиваются из зоны роста, расположенной позади трех сегментов личинки.
Chilopoda Progoneata: Symphyla Collifera: Pauropoda Diplopoda多足亞門(或稱多足類、多足綱,學名Myriapoda,来自古希腊语μυριάς一万和 πούς脚、腿),是節肢動物門下的一类,包含了馬陸及蜈蚣等。多足類有超過13000個物種,都是陸地動物。[2]雖然學名Myriapoda的词源是一萬条腿,但實際上多足类最多只有約750条腿(Illacme plenipes)[3],少至10隻以下。牠們有一對觸角及單眼。
多足類大多棲息在濕潤的森林中,以腐敗的植物為主食,在分解植物的遺體上扮演重要的角色[2]。然而,仍有少部份多足類棲息在草原、半乾旱地區或甚至是沙漠之中。[4]大部份多足類生物都是草食性的,只有少數的唇足綱是夜行性的掠食者。少足綱及綜合綱都是相當微小的生物,主要生活在土壤中。倍足綱與其他多足類不同,身體分節,每一節上都有兩對腳;其他多足類生物,每一節只有一對腳。
雖然普遍認為,多足類對人類沒有危害,但許多多足類生物會分泌有毒的物質(一般包含醌),並在皮膚上造成短暫的水泡及變色。[5]
雖然多足類的外殼薄且脆弱,不利於形成化石,但仍有相當多的化石證據,顯示多足類是一種很古老的生物。出現在寒武紀的單肢動物化石,具有類似多足生物的型態;而已確認最早的多足類化石,則出土於志留紀晚期的地層。最早的蜈蚣化石出土於泥盆紀地層,顯示多足類的型態在泥盆紀之前,已經開始出現變化[2]。若以核糖體序列分歧的程度來推算,多足類生物的分歧始於泥盆紀。[6]
就節肢動物門中最接近多足類是哪一類動物這個問題,一直存在著爭議。根據有顎亞門假說,多足類是包含甲殼類及六足亞門的泛甲殼動物的姊妹分類;若根據缺角類假說,六足类与多足类最接近,两者共同组成单支类(en:Uniramia);若根據Paradoxopoda假說,螯肢動物亞門則是最接近。最後的假說雖然只有少數形態特徵支持,但卻有大量分子生物學研究結果支持。[7]
目前多足類之下分有四個綱.分別是唇足綱、倍足綱、少足綱及綜合綱,包含約12000個物種[8]儘管一般認為多足類的每一綱同屬一個單源群,但它們之間的演化關係卻還不明確。[9]
唇足綱第一體節的步足特化成唇足綱特有的顎足,主要包括蜈蚣、蚰蜒。牠們行動很快速,是有毒的夜行性掠食動物。牠們約有3300個物種[8],型態多樣,從最小的Nannarup hoffmani(只有12毫米長)[10]到巨大的加拉巴戈巨人蜈蚣(超過40厘米長)。
大部份的倍足綱(馬陸)行動都較蜈蚣慢,主要枯葉及腐植質為食物。牠們的特徵是身體由一對一對的節組成,而每一節有兩對腳。被記錄的倍足綱生物約有8000多種,但這個數字與全世界實際的多樣性相比,大約只有十分之一;也就是說至少還有63000種倍足綱生物有待發現。[8]美国的Illacme plenipes是目前已知擁有最多腳的马陆,大約有750隻。[3]球馬陸身體較短,可以像球鼠婦科般卷成球狀滾動。
少足綱是另一類數量及體型上都較小的多足類。牠們一般只有0.5-2.0厘米長,除了南極洲以外,在全世界所有大洲的土壤中都可見。[11]牠們共有超過700個物種。[8]一般認為牠們是倍足綱的姊妹分類;牠們的身體分節,在節與節之間有融合了的背板,有點類似倍足綱生物,只不過倍足綱生物節與節之間嵌合地更完整。[12]
綜合綱約有200個已知的物種。[8]牠們有點像蜈蚣,但體型較小,且呈半透明。大部份的綜合綱生物都生活在土壤中,有些則生活在樹上。綜合綱幼蟲有6對腳,但經過幾年後就會長出一對腳;有些成蟲會有12對腳。[13]
多足亞門(或稱多足類、多足綱,學名Myriapoda,来自古希腊语μυριάς一万和 πούς脚、腿),是節肢動物門下的一类,包含了馬陸及蜈蚣等。多足類有超過13000個物種,都是陸地動物。雖然學名Myriapoda的词源是一萬条腿,但實際上多足类最多只有約750条腿(Illacme plenipes),少至10隻以下。牠們有一對觸角及單眼。
多足類大多棲息在濕潤的森林中,以腐敗的植物為主食,在分解植物的遺體上扮演重要的角色。然而,仍有少部份多足類棲息在草原、半乾旱地區或甚至是沙漠之中。大部份多足類生物都是草食性的,只有少數的唇足綱是夜行性的掠食者。少足綱及綜合綱都是相當微小的生物,主要生活在土壤中。倍足綱與其他多足類不同,身體分節,每一節上都有兩對腳;其他多足類生物,每一節只有一對腳。
雖然普遍認為,多足類對人類沒有危害,但許多多足類生物會分泌有毒的物質(一般包含醌),並在皮膚上造成短暫的水泡及變色。
雖然多足類的外殼薄且脆弱,不利於形成化石,但仍有相當多的化石證據,顯示多足類是一種很古老的生物。出現在寒武紀的單肢動物化石,具有類似多足生物的型態;而已確認最早的多足類化石,則出土於志留紀晚期的地層。最早的蜈蚣化石出土於泥盆紀地層,顯示多足類的型態在泥盆紀之前,已經開始出現變化。若以核糖體序列分歧的程度來推算,多足類生物的分歧始於泥盆紀。
多足類(たそくるい)は、節足動物門多足亜門に属する動物の総称。日本では多足類は系統的に側分類群と考えられ、唇脚類(ムカデ綱)、結合類(コムカデ綱)、少脚類(エダヒゲムシ綱)、倍脚類(ヤスデ綱)を便宜的に結びつけた通称とする説が支持されていた。近年は他国と同様にこの4者に系統関係を認める説が有力となっている[1]。
体は頭部と胴部に分かれる。頭部には一対の触角があり、顎を持つ。胴体は細長く、多数の体節に分かれ、原則としてそのすべてから同型の歩脚が出ている。このような同規体節制は節足動物など体節制を持つ動物においては祖先的特徴と考えられているが、実際にそのような形を示す節足動物での代表的な群である。他のほとんどの群では胸部と腹部、あるいは前体部と後体部などを区別し、それぞれ異なった形態の付属肢を持つのが通例であり、類似の例は海底洞窟に産する甲殻類のムカデエビ類がある程度である。
それ以外の特徴については群によって異なる。生殖口は腹面の前半部に開くものや尾端にあるものなどがあり、様々である。最後尾の体節はそれぞれである。また、現生のすべてが陸上生活で、淡水産のものもほとんどなく、真の海産種はない。
特別な幼生の段階はなく、明確な変態は見られないが、成長につれて体節と歩脚が増える例が多い。ムカデ綱の整形類(オオムカデ目、ジムカデ目)では卵中にて変態が完了し、自由生活のステージにおいては増節変態はみられない。そのような変態過程に3対の歩脚をもったステージが散見し、昆虫と類縁関係があるものと考えられたこともある。
ムカデ綱とヤスデ綱には大型種が含まれるが、エダヒゲムシ綱とコムカデ綱に属する生物は小型種である。小型のものは、土壌動物として生活するものが多い。
カンブリア紀中期の海生堆積層から発見されたメリストソマ科の化石は多足類とよく似た体制を呈している。シルル紀中期後半の地層からヤスデ綱の3属がヘザー・ウィルソンにより記載された。動物として陸上生活を行った最初期の化石記録として知られている。最初の陸生肉食動物としてもゲジ類が有力候補である。
多足類(たそくるい)は、節足動物門多足亜門に属する動物の総称。日本では多足類は系統的に側分類群と考えられ、唇脚類(ムカデ綱)、結合類(コムカデ綱)、少脚類(エダヒゲムシ綱)、倍脚類(ヤスデ綱)を便宜的に結びつけた通称とする説が支持されていた。近年は他国と同様にこの4者に系統関係を認める説が有力となっている。
다지류(多肢類, Myriapoda) 또는 다족류(多足類)는 노래기와 지네 등을 포함하고 있는 다지아문(多肢亞門)에 속하는 절지동물의 총칭이다. 약 13,000여 종이 있다.[2].
절지동물 진화의 다계통설에 의하면 유조동물과 촉각류는 모두 큰턱의 부속지 전체가 변형된 단지형으로 되어 있으므로 이들을 단지류로 분류한다. 촉각류는 다지류와 육각류를 포함한다. 다지류는 배각강, 순각강, 결합강, 소각강으로 나뉘며 육각류는 곤충강이 있다.
다지류의 육상진출은 화석기록으로 볼 때 매우 중요한데, 다지류의 발자국 화석은 오르도비스기 후기의 것이 최초이며 실루리아기에는 Pneumodesmus와 같은 배각강의 육상 다지류가 출현하여 산소호흡을 하였고 육지 생태계 순환에 기여하였기 때문이다.[3] 석탄기에는 가장 거대했던 육상 절지동물이었던 아르트로플레우라가 출현하였으며, 다지류는 분화되어 결합강, 순각강 등으로 진화하였다.
다음은 범절지동물의 계통 분류이다.[4]
범절지동물 Tactopoda 진절지동물 대각류