nomes no trilho de navegação
Amandels is die steenvrugte en sade van die amandelboom (Prunus dulcis) en is 'n gewilde neut wat gebruik word in die voorbereiding van voedsel of as versnappering. Amandels word ook as 'n bestanddeel in kosmetiese produkte gebruik.
'n Beraamde 80% van alle amandels is afkomstig van Kalifornië. Spanje het ook 'n groot amandelproduksie wat konsentreer op die soet Jordan- en Valencia-amandels.
Amandels is 'n goeie bron van vitamien E en bevat ongeveer 70% mono-onversadigde vetsuur en 30% versadigde vetsuur. Amandels bevat ook blousuur (waterstofsianied). Die bitterheid van 'n amandel is 'n teken van die hoeveelheid blousuur wat dit bevat: hoe bitterder die smaak, hoe giftiger is die amandel. Newe-effekte as gevolg van 'n oormatige inname van amandels (tussen 40 en 70 bitter amandels per persoon) sluit in: opwinding, hoofpyn, duiseligheid, spiersametrekkings, asemhalingsprobleme en selfs 'n skielike dood.
Daar bestaan beide soet en bitter amandels. Soet amandels kan net so geëet word en word gereeld tydens die voorbereiding van voedsel gebruik, hetsy as bestanddeel of garneersel. Amandelmeel en -pasta, nougat en marsipein is gewilde amandelprodukte. Amandelolie en amandelmelk is ook verkrygbaar in sommige kulture. Amandelmelk is maklik om te verteer en word soms as 'n plaasvervanger vir koeimelk gebruik.
Bitter amandels word hoofsaaklik gebruik vir die produsering van bitter amandelolie.
Amandels is die steenvrugte en sade van die amandelboom (Prunus dulcis) en is 'n gewilde neut wat gebruik word in die voorbereiding van voedsel of as versnappering. Amandels word ook as 'n bestanddeel in kosmetiese produkte gebruik.
'n Beraamde 80% van alle amandels is afkomstig van Kalifornië. Spanje het ook 'n groot amandelproduksie wat konsentreer op die soet Jordan- en Valencia-amandels.
Amandels is 'n goeie bron van vitamien E en bevat ongeveer 70% mono-onversadigde vetsuur en 30% versadigde vetsuur. Amandels bevat ook blousuur (waterstofsianied). Die bitterheid van 'n amandel is 'n teken van die hoeveelheid blousuur wat dit bevat: hoe bitterder die smaak, hoe giftiger is die amandel. Newe-effekte as gevolg van 'n oormatige inname van amandels (tussen 40 en 70 bitter amandels per persoon) sluit in: opwinding, hoofpyn, duiseligheid, spiersametrekkings, asemhalingsprobleme en selfs 'n skielike dood.
Tamañu de porción Enerxía 576 kcal 2408 kJCarbohidratos 21.55 g • Zucres 4.20 g • Fibra alimentaria 12.5 gGrases 49.93 gProteínes 21.15 gRetinol (vit. A) 0 μg (0%)Tiamina (vit. B1) 0.205 mg (16%)Riboflavina (vit. B2) 1.138 mg (76%)Niacina (vit. B3) 3.618 mg (24%)Vitamina B6 0.137 mg (11%)Vitamina C 0 mg (0%)Vitamina E 25.63 mg (171%)Vitamina K 0 μg (0%)Calciu 269 mg (27%)Cobre 0.99 mg (0%)Fierro 3.71 mg (30%)Magnesiu 270 mg (73%)Fósforu 481 mg (69%)Potasiu 733 mg (16%)Sodiu 1 mg (0%)Cinc 3.12 mg (31%) % de la cantidá diaria encamentada p'adultos. Fonte: Almendres na base de datos de nutrientes del USDA.[editar datos en Wikidata] Prunus dulcis, l'almendral, ye un árbol caducifoliu de la familia de les arrosaes. Esta especie pertenez al subxéneru Amygdalus del xéneru Prunus.
Puede algamar de 3 a 5 m d'altor. De tarmu llisu, verde y dacuando mariellu cuando ye nuevu, pasa a ser sedáu, escamosu, cremosu y abuxáu cuando ye adultu. Son de fueya caduca, les fueyes son simples, llanceolaes, llargues, estreches y apuntiaes, de 7,5 a 12,5 cm de llargor y color verde intensu, con cantos dentaos o festoneaos. La flor solitaria o en grupos de 2 o 4, ye pentámera con cinco sépalu los, cinco pétalos con colores variables ente blancu y rosáu dependiendo de les especies d'unos 3 a 5 cm de diámetru. Los frutos d'unos 3 a 6 cm de llargor en drupa con exocarpio y mesocarpiu correosos y endocarpiu duru, oblongos, elipsoidales, con carne seco, tomentosos, de color verde, dehiscentes. Tarda de 5 a 6 meses en maurecer desque cuaya.
El frutu del almendro ye l'almendra. L'aceite d'esti frutu ye utilizáu como emoliente, y l'esencia d'almendres amargoses en perfumería, pol so arume. Almendruco o alloza ye'l frutu tienru y neñón. Tamién se denomina —por estensión— almendra a la grana de cualquier frutu drupáceo: por casu l'almendra» del piescu, el albaricoque o la ciruela. L'aceite d'almendres ye usáu en caltenimientu de preseos musicales como la dulzaina.
Cada 100 g d'almendra común apurren 2383 kJ o 570 kcal, apurriendo dosis de vitamines B, vitamina B6; otres vitamines na cual ye rica l'almendra ye la B9 o folato, tiamina, riboflavina, niacina y Y, vitamina B5; tamién ye pervalible l'apurra de minerales esenciales.
Na repostería española ye bien usada como ingrediente na ellaboración de postres tradicionales como los (turrones), mazapanes, tartes (tarta de Santiago), xelaos, dulces, aperitivos, etc. La horchata d'almendra tamién ye bien consumida.
Dende antiguu utilizáronse distintos partes de la planta como antitusígeno, hipotensor y hepatoprotector, ente otros. Les sos propiedaes principales son les d'emoliente dermatolóxicu, laxante, antiinflamatoriu, cicatrizante y antiespasmódico. La lleche y l'aceite d'almendres tamién s'usó, como aplicación esterna, pal cuidu de la piel.
En medicina l'aceite d'almendres usar pal tratamientu de la dermatitis, psoriasis, pieles seques, quemadures superficiales y pol estriñimientu.[1] L'aceite de la variante amargosu ye antiespasmódico en pequeñes dosis, pero siempres tendrá de ser llográu so prescripción médica por cuenta de la tosicidá de la planta.[2] Amás la lleche d'almendres tien una aplicación dietética pol so altu conteníu en nutrientes .
El almendro floria bien llueu, en cuanto la temperatura devasa los seis graos en febreru. Primero que apaezan les fueyes, la copa esplota nuna esuberancia de flores blanques.[3]
Cola so cúpula de flores blanques, el almendro, árbol de la mocedá, de l'allegría, tresmite una idea de pureza, de nobles sentimientos; por eso acomúñase al amor xuvenil, al amor puro, al primer amor.
La mitoloxía griega esplica esta simboloxía al traviés del mitu de los amantes Fílide y Acamante. Toles civilizaciones que conocieron el almendro hanse regocijáu ante la vista de los primeres almendros encendíos símbolos del amor xuvenil.[3]
mocedá ensin amor.
te volviera suañar!
Ye una especie frutal de zones templaes. A diferencia d'otres especies de Prunus, presenta requerimientos de fríu relativamente baxos pa una fayadiza rotura de la dormición y entamu de la nueva estación de crecedera. Estos requerimientos varien ente 200 y 500 hores de fríu, según les variedaes cultivaes.[4] El almendro ye bien susceptible a les xelaes primaverales, polo que se beneficia con iviernos bien definíos. La mayoría de los almendros cultivar en secanu, sobre suelos sueltos y arenosos.
Multiplícase de normal por inxertu sobre patrones de delles variedaes de almendro (Garrigues) o sobre híbridos de pescal × almendro (GF677 y otros), l'usu como patrón del almendro amargosu cayó en desusu, anque foi utilizáu mientres munchos años por ser más resistente a la seca y a los suelos caliares.
Los híbridos de almendro x piescu amuesen carauterístiques destacaes como portainjertos para almendro.[5][6] Esisten amás trabayos disponibles que valoren l'apaición de nuevos portainjertos y variedaes.[7]
La gran mayoría de les variedaes cultivaes anguaño son autofértiles, el polen d'una variedá puede polinizarse a sigo mesma. Por ello, yá nun se fai necesaria la presencia de dos variedaes distintes nes esplotaciones.
El almendro tien el so orixe nes rexones montascoses d'Asia central (Persia, Mesopotamia), onde ye cultiváu dende dómines remotes (5000 a 4000 e.C.); y, al traviés de rutes comerciales, por toles civilizaciones primitives. Foi probablemente introducíu polos fenicios n'España, país que se convirtió na actualidá nel segundu productor mundial (60.000 Tm. en granu, añu 2009) tres Estaos Xuníos d'América (650.000 Tm. en granu, añu 2009).[ensin referencies]
Antoñeta (R): variedá llograda pol CEBES-CSIC en Murcia (España). De floriamientu tardíu y autofertil
Prunus dulcis describióse por Philip Miller como Amygdalus dulcis en 1768, y depués atribuyíu al xéneru Prunus por David Allardyce Webb y espublizóse en Feddes Repertorium, 74(1–2): 24, nel añu 1967.[8]
El basiónimo Prunus amygdalus Batsch, 1801 non Stokes, 1812 tien preferencia y reemplaza el sinónimu Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webbb, 1967.
Duhamel * Amygdalus sativa Mill.
Zander * Prunus dulcis var. amara (L. ex C.F.Ludw.) H.Y.Moore
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Prunus dulcis, l'almendral, ye un árbol caducifoliu de la familia de les arrosaes. Esta especie pertenez al subxéneru Amygdalus del xéneru Prunus.
Adi badam – gülçiçəklilər fəsiləsindəndir. Badam cinsinin 40 növə qədər ağac və kolu məlumdur. Azərbaycanda 4 növü yayılmışdır. Badam yabanı halda Orta Asiyada, Dağıstanda, Azərbaycanda bitir. Naxçıvanın dağlıq hissələrində yabanı badamlıqlar vaxtilə böyük sahələr tutmuşdur. "Badamlı" adını daşıyan suyu ilə məşhur olan kənd keçmişdə yabanı badamlıqla əhatə olunduğu halda, indi əl çatmayan yerlərdə azacıq badam ağacları qalmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, mədəni badam sortları yabanı badama çox yaxındır və ancaq meyvələrinin böyüklüyü, qabıqlarının nazikliyi ilə fərqlənirlər. Badam yarpaqlar əmələ gəlməmiş mart-apreldə (bəzən fevralda) çiçəkləyir. Çiçəkləri tək-tək və ya 2-4 ədəd bir yerdə toplanmış olur. Çiçəkləri iri beşləçəkli, rəngi ağ və ya ağımtıl-çəhrayıdır.
Badamın meyvələri iyul-avqustda yetişir. 4-5 yaşından məhsul verir, 130 il və daha çox yaşayır. Meyvəsinin uzunluğu 2,5-3 sm-dir. Mədəni sortlar nisbətən iri olur. Meyvəsi yumurtavari, yanlarından basılmış, təpəsi küt və ya şişmər, çox vaxt əyri olur. Meyvənin üzəri çəyirdək ətrafı ətli hissə ilə örtülmüşdür. Bu, yaşılımtıl, üzəri tüklü olub, yetişəndə yarılır və içindən çəyirdəyi çıxır. Qabığı qalın, bərk və ya nazik olur. Rəngi boz-sarıdan tünd qəhvəyiyədək dəyişir. Badamın bir və ya iki ləpəsi olur. Ləpəsi ağımtıldır, sarı-qəhvəyi pərdə ilə örtülmüşdür. Islandıqda bu qabıq asanlıqla ayrılır. Dadı xoş, yağlı və şirindir.
Badamın tərkibində 40-60% yağ (qurumayan), 20-30% zülali maddə, 13% karbohidrat, 3,6% sellüloza, 2,3% minerallı maddə, 15 mq% B1 vitamini vardır. Yabanı halda bitən badamın əksəriyyəti acı olur. Onların tərkibində 2,5-3,5% amiqdalin qlükozidi vardır. Bu qlükozid orqanizmdə qlükozaya və sinil turşusuna parçalanır. Sinil turşusu isə qüvvətli zəhərdir. Ona görə də acı badam qida üçün sərf edilməməlidir.
Şirin badam təzə halda yeyilir və geniş miqyasda qənnadı sənayesində istifadə edilir. Acı badamdan badam yağı və 0,5-0,8% miqdarında efir yağı alırlar. Bu məhsullar ətriyyat, əczaçılıq sənayesində kamfora, məlhəm, emulsiya istehsalı üçün istifadə olunur. Badam efir yağından bəzi ətriyyat məmulatlarının ətirləndirilməsi üçün istifadə edilir. Badamın qabığı konyak, likör və bəzi şərabların ətirləndirilməsi və rənginin yaxşılaşdırılması üçün işlədilir. Ondan, həmçinin aktivləşdirilmiş kömür də alırlar.[1]
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Badam
Adi badam – gülçiçəklilər fəsiləsindəndir. Badam cinsinin 40 növə qədər ağac və kolu məlumdur. Azərbaycanda 4 növü yayılmışdır. Badam yabanı halda Orta Asiyada, Dağıstanda, Azərbaycanda bitir. Naxçıvanın dağlıq hissələrində yabanı badamlıqlar vaxtilə böyük sahələr tutmuşdur. "Badamlı" adını daşıyan suyu ilə məşhur olan kənd keçmişdə yabanı badamlıqla əhatə olunduğu halda, indi əl çatmayan yerlərdə azacıq badam ağacları qalmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, mədəni badam sortları yabanı badama çox yaxındır və ancaq meyvələrinin böyüklüyü, qabıqlarının nazikliyi ilə fərqlənirlər. Badam yarpaqlar əmələ gəlməmiş mart-apreldə (bəzən fevralda) çiçəkləyir. Çiçəkləri tək-tək və ya 2-4 ədəd bir yerdə toplanmış olur. Çiçəkləri iri beşləçəkli, rəngi ağ və ya ağımtıl-çəhrayıdır.
Badamın meyvələri iyul-avqustda yetişir. 4-5 yaşından məhsul verir, 130 il və daha çox yaşayır. Meyvəsinin uzunluğu 2,5-3 sm-dir. Mədəni sortlar nisbətən iri olur. Meyvəsi yumurtavari, yanlarından basılmış, təpəsi küt və ya şişmər, çox vaxt əyri olur. Meyvənin üzəri çəyirdək ətrafı ətli hissə ilə örtülmüşdür. Bu, yaşılımtıl, üzəri tüklü olub, yetişəndə yarılır və içindən çəyirdəyi çıxır. Qabığı qalın, bərk və ya nazik olur. Rəngi boz-sarıdan tünd qəhvəyiyədək dəyişir. Badamın bir və ya iki ləpəsi olur. Ləpəsi ağımtıldır, sarı-qəhvəyi pərdə ilə örtülmüşdür. Islandıqda bu qabıq asanlıqla ayrılır. Dadı xoş, yağlı və şirindir.
Badamın tərkibində 40-60% yağ (qurumayan), 20-30% zülali maddə, 13% karbohidrat, 3,6% sellüloza, 2,3% minerallı maddə, 15 mq% B1 vitamini vardır. Yabanı halda bitən badamın əksəriyyəti acı olur. Onların tərkibində 2,5-3,5% amiqdalin qlükozidi vardır. Bu qlükozid orqanizmdə qlükozaya və sinil turşusuna parçalanır. Sinil turşusu isə qüvvətli zəhərdir. Ona görə də acı badam qida üçün sərf edilməməlidir.
Şirin badam təzə halda yeyilir və geniş miqyasda qənnadı sənayesində istifadə edilir. Acı badamdan badam yağı və 0,5-0,8% miqdarında efir yağı alırlar. Bu məhsullar ətriyyat, əczaçılıq sənayesində kamfora, məlhəm, emulsiya istehsalı üçün istifadə olunur. Badam efir yağından bəzi ətriyyat məmulatlarının ətirləndirilməsi üçün istifadə edilir. Badamın qabığı konyak, likör və bəzi şərabların ətirləndirilməsi və rənginin yaxşılaşdırılması üçün işlədilir. Ondan, həmçinin aktivləşdirilmiş kömür də alırlar.
Prunus dulcis (lat. Prunus dulcis) – gülçiçəyikimilər fəsiləsinin gavalı cinsinə aid bitki növü.
Müxtəlifliyinə görə iki yerə ayrılır:
Şirin badam təzə halda yeyilir və geniş miqyasda qənnadı sənayesində istifadə edilir. Acı badamdan badam yağı və 0,5-0,8% miqdarında efir yağı alırlar. Bu məhsullar ətriyyat, əczaçılıq sənayesində kamfora, məlhəm, emulsiya istehsalı üçün istifadə olunur. Badam efir yağından bəzi ətriyyat məmulatlarının ətirləndirilməsi üçün istifadə edilir. Ondan, həmçinin aktivləşdirilmiş kömür də alırlar.
Sinəyə xeyirlidir. İnsanı kökəldir və beyin üçün faydalıdır. Bağırsaq yarası, mədə pozğunluğu və təngnəfəsliyi müalicə edir. Yetişməmiş badam diş kökünü möhkəmləndirir. Badam yağı həm də quduz it dişləməsinə qarşı, mədə ağrısı və quru öskürək üçün xeyirlidir. Badam yağı ilə onurğa sütununu yağlamaq qocalıqda tez əyilmənin qarşısını alır. Acı badam isə ağciyərə xeyirlidir. Onu bal ilə yemək qaraciyərə və dalağa dərmandır. Yağı üzdəki ləkələri aparır, qırış və çatlaq üçün məlhəmdir. Yağını qulağa damcılatmaq qulaq ağrısını kəsər.
Amerikalı tədqiqatçıların araşdırmasına əsasən məlum olub ki, badam qanda xolesterinin miqdarını aşağı salma xüsusiyyətinə malikdir. Tədqiqatda iştirak edən 25 iştirakçı 4 həftə ərzində 3 müxtəlif pəhriz tutublar. Kalorinin miqdarından asılı olmayaraq gündəlik rasionda badam yağının miqdarı artmağa başlayıb. Birinci pəhrizdə badam özünü büruzə verməyib. İkincidə artıq 10 % , axırıncıda isə 20% artım hiss olunub. Nəticələr belə idi: menyuda nə qədər çox badam olarsa, qanda xolestrinin miqdarı bir o qədər aşağı düşür. Sonuncu mərhələdə iştirakçılar gün ərzində təxminən 70 qr badam yeyirdilər.
Badam omeqa 3 qaynağıdır, tərkibindəki E vitamini şəkər xəstəliyi riskini azaldır, sümükləri möhkəmləndirir. Tərkibindəki kalsium sümük əriməsinin qarşısını alır, maqnezium isə baş ağrısı, yuxusuzluq, yorğunluq, baş gicəllənməsinin qarşısını alır. Həftədə ən azı 5 ədəd badam yeyənlərdə ürəklə bağlı narahatlıqlara daha az rast gəlinir. Badamdakı yağlar xolestrolu azaldır, immuniteti gücləndirir. Böyümə, inkişaf, həmçinin hamiləlik vaxtı lazım olan vitaminlərlə zəngin olan badam dad və iybilmə qabiliyyətini artırır.[1]
Prunus dulcis (lat. Prunus dulcis) – gülçiçəyikimilər fəsiləsinin gavalı cinsinə aid bitki növü.
Müxtəlifliyinə görə iki yerə ayrılır:
Şirin badam – Prunus dulcis var. dulcis; Acı badam – Prunus dulcis var. amara.Şirin badam təzə halda yeyilir və geniş miqyasda qənnadı sənayesində istifadə edilir. Acı badamdan badam yağı və 0,5-0,8% miqdarında efir yağı alırlar. Bu məhsullar ətriyyat, əczaçılıq sənayesində kamfora, məlhəm, emulsiya istehsalı üçün istifadə olunur. Badam efir yağından bəzi ətriyyat məmulatlarının ətirləndirilməsi üçün istifadə edilir. Ondan, həmçinin aktivləşdirilmiş kömür də alırlar.
Vətəni Zaqafqaziya, Kiçik Asiya, Şimali Afrikadır. Əsasən Aralıq dənizyanı ölkələrində bеcərilir.
Hündürlüyü 3 m-ə qədər olan ağacdır. Yarpaqları nеştərşəkillidir, ucu sivriləşmişdir. Çiçəkləri qısa ayaqcıqlarda yеrləşir,çiçək yatağı zəngşəkillidir, kasa yarpaqları uzanmış yumurtaşəkilli olub, ucu kütdür, хaricdən qonur-qırmızımtıldır, kənarları tüklüdür. Еrkən yazda çiçəkləyir. Ləçəkləri tərs yumurtaşəkilli olub, kənarları azca qatlanmışdır, еrkəkçikdən 2 dəfə uzundur. Mеyvəsi çəyirdəkmеyvədir, uzunluğu 4-6 sm, еni 2,5 sm-ə qədərdir. Mеyvəyanlığının хarici lətli hissədən, daхili isə bərk, dərin şırımlarla örtülmüş çəyirdəkdən ibarətdir. Çəyirdəyin içərisində qalın, dərişəkilli, qəhvəyi qabıqla örtülmüş, yumurtaşəkilli, ucu sivriləşmiş 1, nadir hallarda 2 ədəd toхum olur. Toхumla çoхaldılır.
Torpağa tələbkardır. İstiyə quraqlığa davamlıdır.
Respublikamızın bir çox rayonlarında, həyətyanı sahələrdə mədəni şəraitdə becərilir.
Dеkorativ bitkidir. Еyni zamanda tərkibində olan yağlardan tibb sahəsində istifadə еdilir. Toхumda 50%-ə qədər şirin, 44%-ə qədər acı yağlar var.
Prunus korshinskyi (lat. Prunus korshinskyi) - gülçiçəyikimilər fəsiləsinin gavalı cinsinə aid bitki növü.
Prunus korshinskyi (lat. Prunus korshinskyi) - gülçiçəyikimilər fəsiləsinin gavalı cinsinə aid bitki növü.
L'ametller[2] o ametler (Prunus dulcis o Amygdalus communis) és un arbre de fulla caducifòlia. Pertany a la família de les rosàcies, que és una de les més evolucionades i nombrosa en espècies. És principalment cultivat per les ametlles, encara que cal tenir cura a diferenciar-ne l'ametlla dolça de l'amarga que és tòxica d'ús famacològic.[3]
L'ametller va començar a ser cultivat a Pèrsia, Síria i Palestina. En les llegendes de la bíblia, el patriarca Abraham utilitzava vares d'ametller per construir corrals on tancava els seus nombrosos ramats i el cèlebre bastó d'Aaró era una branca del referit arbre.[4] A la Bíblia l'ametller simbolitza la vigilància i el bon fruit, per això apareix entre els que selecciona Aaró i està present a Paradís terrenal. Per aquest motiu sovint envolta les pintures de Jesús infant (el fruit de la Verge) o a la seva mare.
Els grecs varen ser els difusors d'aquesta espècie vegetal arreu de la Mediterrània. A finals del segle XVIII uns missioners franciscans, amb fray Juníper Serra (natural de Petra) al capdavant, van plantar ametllers de les nostres terres en la regió californiana de San Diego.[5]
Ametller deriva d'ametlla, la qual prové del llatí amygdăla, a través d'una forma llatina vulgar amyndŭla. Segons P. Aebischer, el procés d'aquest mot hauria estat: amyndŭla> amenla> amel·la o ametla> ametlla. El seu nom científic prové del llatí prunus que significa cirerer silvestre i amygdala. Els epítets de les principals varietats dulcis dolç, pel seu fruit comestible o amarus pel gust amarg..
El Prunus dulcis —(Miller) D. A. Webb—[6][7] o ametller pertany a la família Rosaceae. Alguns dels sinònims del seu nom científic són Amygdalus dulcis Miller, Prunus amygdalus Bartsch o Amygdalus communis L. I en català és conegut com a ametller, almetler, ameler, armeler o ametler a les Illes Balears.
El Prunus amygdalus[8] és un arbre caducifoli que pot arribar a mesurar fins a 10 m d'alçada i que floreix entre els mesos de gener a l'abril i dóna el seu fruit entre els mesos d'agost a octubre.
Arrel: L'ametller té una rel axonomorfa amb un eix principal més desenvolupat que els laterals, en sistema radial, poc ramificada, ben aferrada al sòl i de color groc grisenc quan és jove.
Tronc: La tija és llenyosa i de ramificació simpòdica, és a dir, que del tronc principal en surten diferents branques divergents; és llisa, verda i marró quan és jove i escamosa i gris en l'arbre adult.
Fulla: Les seves fulles són simples, lanceolades, amb una base atenuada, un àpex acuminat i per tant, marcadament punxegut i els seus marges són lleugerament serrats; tenen una textura coriàcia, una nervadura pennada i són de color verd intens.
Les flors del Prunus dulcis són hermafrodites i monoiques, ja que tenen androceu i gineceu en la mateixa flor i els dos sexes coincideixen en el mateix individu. La seva inflorescència és racemosa i en forma de raïm, és a dir, les flors pedicel·lades es disposen al llarg d'un eix. Són flors que presenten les peces homòlogues, al mateix nivell de l'eix floral, amb dos plans de simetria i amb el calze i la corol·la ben diferenciats, per tant, són flors cícliques actinomorfes i heteroclamídies. Tenen un periant força desenvolupat que consta del calze i la corol·la. El calze, sinsèpal, està format per cinc sèpals vermellosos soldats entre si; la corol·la, dialipètala, té els cinc pètals lliures iguals entre si, disposats simètricament de manera molt regular, de color blanc o d'un rosa pàl·lid i estan soldats només per la base, és a dir, és de tipus rotàcia. Tota la flor es troba al voltant d'un receptacle còncau i obert anomenat hipant.
L'androceu està format pel conjunt d'òrgans masculins de la flor anomenats estams. Aquests estan formats per un filament i una antera que està constituïda per dues teques. En cada teca podem trobar dos sacs pol·línics on estan els grans de pol·len. En les flors de l'ametller el nombre d'estams és elevat, entre 15 i 30, disposats en diversos grups i sense estar soldats entre ells: són estams poliadelfs i lliures. Aquests se situen de manera irregular enfront dels pètals i els sèpals, i no sobresurten respecte de la corol·la, són estams inclusos. El procés d'obertura de les anteres es fa per una fenedura al llarg de cada teca, procés anomenat dehiscència longitudinal.
El gineceu és l'aparell sexual femení de la flor i està format, en aquest cas, per un únic carpel lliure situat dins l'hipant i recobert d'una vellositat blanquejada. A l'interior d'aquest trobem una cavitat tancada anomenada ovari situada per sobre de la resta de les peces florals. Per tant, direm que la flor de l'ametller és monocarpel·lar i amb l'ovari en posició súper. A més, també és perígina perquè té els sèpals, els pètals i els estams distribuïts al voltant del gineceu. La seva placentació és marginal, és a dir, els primordis seminals s'insereixen als marges.
Un cop produïda la fecundació es va formant el fruit a l'ovari que conté les llavors i contribueix en dispersar-les quan són madures. Són fruits simples, ja que provenen d'un gineceu monocarpel·lar. Si comparem el fruit de l'ametller, que és una drupa ovada i tomentosa (coberta de pèls), amb el d'altres arbres fruiters que són classificats al mateix gènere Prunus (com la prunera, el cirerer, l'albercoquer i el presseguer) podem veure la semblança entre l'ametlla i els pinyols de la pruna, la cirera, l'albercoc i el préssec. La diferència és que el mesocarpi, que en aquestes fruites constitueix la part carnosa, que és la que es menja, en l'ametller és una mena de pell que es va ressecant durant la maduració i s'obre alliberant el pinyol amb la llavor dins, l'ametlla, que serà la part comestible en aquest cas. L'ametlla té l'endocarpi petri que és de color marró vermellós quan la llavor està ben madura i l'obertura del fruit no és d'una forma determinada, és indehiscent. Els pinyols del Prunus dulcis també són molt més petits, proporcionalment, però això en bona part és degut a la selecció artificial per augmentar el volum de la part aprofitable, que ha buscat d'augmentar la mida de les ametlles i reduir la dels pinyols dels altres fruiters. D'aquests fruits, el que més s'assembla al de l'ametller és l'albercoc, que no s'obre sol però que es pot obrir amb molta facilitat per una sutura molt visible i separar-ne el pinyol.
El fruit de l'ametller és l'ametlla, és a dir, la llavor. Conté un 2,3% d'hidrats de carboni, un 5,7% d'aigua, un 15,2% de cel·lulosa, un 18,7% de proteïnes i un 58,1% de greixos. També és rica en vitamina B, D i minerals com el ferro, el magnesi, el calci, el fòsfor, el potassi i el zinc. Les dues varietats d'ametlles, tant l'amargant com la dolça, contenen el glucòsid amigdalina, que fa molt mal gust. Ambdues contenen ferments anomenats emulsina, que poden descompondre l'amigdalina i sintetitzar àcid cianhídric.
S'ha de tenir en compte que l'ametlla dolça conté sucres, i per tant els diabètics i aquelles persones que prenen drogues o segons quins medicaments que modifiquen la quantitat de sucre han de vigilar la quantitat d'ametlla que prenen. Pel mateix fet, s'ha de tenir en compte que tenen un alt valor energètic, i poden produir un augment de pes (cada 100g d'ametlla conté uns 2160J).[9]
Amb l'ametlla picada es fan salses: romesco, salvitxada o salsa pels calçots, xató, salsa mossona, salsa balandra, salsa de nadal, etc. i s'usa com ingredient de les picades en molts plats i estofats. Les ametlles crues també es poden afegir senceres en alguns plats de carns a la cassola.
S'utilitzen per a les postres de músic. Les ametlles crues dolces pastades amb sucre formen el massapà i el torró, típiques postres de Nadal.[10] Si trossejam les ametlles amb sucre formant una massa homogènia a la qual se li va afegint aigua i posteriorment colant el liquid, es crea l'orxata d'ametlles. Són bàsiques a les tortades, amargos, carquinyolis, panellets, menjar blanc i altres dolços.
Se'n poden fer licors, per exemple l'amaretto, sintetitzat a partir d'ametlles amargues, o orxata d'amelles. La llet d'ametlles es pot usar per substituir la llet de vaca, ja que també és molt rica en calci.
Segons algunes cultures populars, es pot utilitzar com a aliment afrodisíac.
Des d'antic s'han utilitzat diferents parts de la planta com a antitussigen, hipotensor i hepatoprotector, entre d'altres. Les seves propietats principals són les d'emol·lient dermatològic, laxant, antiinflamatori, cicatritzant i antiespasmòdic (oli de la variant amara). La llet i l'oli d'atmetlles també s'ha usat, com a aplicació externa, per a la cura de la pell.
En medicina l'oli d'ametlles s'usa per al tractament de dermatitis, psoriasis, pells seques, cremades superficials i per l'estrenyiment.[11] L'oli de la variant amargant és antiespasmòdic a petites dosis, però sempre haurà de ser obtingut sota prescripció mèdica degut a la toxicitat de la planta.[12] A més la llet d'ametlles (del Prunus amygdalus) té una aplicació dietètica pel seu alt contingut en nutrients.
Hi ha una variant d'aquesta espècie anomenada amara, les ametlles de la qual són amargues i tòxiques pel seu elevat contingut en heteròsids cianogenètics, és a dir, àcid cianhídric (un mil·ligram per ametlla). El fruit de l'espècie de l'ametller, Prunus dulcis var. dulcis, és predominantment dolç, però unes poques ametlles amargants es poden trobar en cada arbre.[13][14]
Els fruits de la varietat amara de l'espècie Prunus dulcis són sempre amargants. L'ametlla amargant és lleugerament més ampla i curta que la de l'ametlla dolça i conté la meitat de l'oli fixat de les ametlles dolces. També conté l'enzim emulsina, el qual en presència d'aigua, actua com un glucòsid soluble anomenat amigdalina que dóna glucosa, cianur i oli essencial d'ametlles amargants el qual és benzaldehid pràcticament pur. Les ametlles amargants proporcionen de 4–9 mg de cianur d'hidrogen per cada ametlla.[15][16] L'extracte de les ametlles amargants s'havia usat com a medicinal però fins i tot en dosis baixes els efectes són severs i en grans dosis poden ser mortals.[17] La intoxicació es dóna per la ingesta de 25-30 ametlles amargues i produeix nàusees, vòmits, hipotèrmia, asfíxia, etc. En els casos més greus pot arribar a produir la mort, sobretot en la població infantil. Altres ametlles amargues, però, no són tòxiques i s'usen sovint a la gastronomia, en especial per a postres i licors.
Les al·lèrgies a l'ametlla són bastant freqüents, i causen inflamació del llavi, rostre i fins i tot pot arribar a tancar la gargamella.
L'ametller és originari de l'Oest d'Àsia i nord-est d'Àfrica,on es cultiva de forma silvestre. Tot i que avui en dia es troba a tota l'àrea mediterrània, prolongada fins a l'Iran, a Amèrica del nord i a l'extrem Orient. Al principat es cultiva a la província de Tarragona, part del País Valencià i a les Illes Balears. És un arbre que s'adapta bé a terrenys lleugers, secs i pedregosos, preferint el calcari, i viu en zones de clima tebi, amb estius càlids i secs i hiverns suaus amb escasses gelades. Per contra, li costa sobreviure en terres humides i impermeables i en ambients freds. Les glaçades, la gomosi, l'arrugat, la podridura de les arrels en zones humides i l'erugueta de l'ametller dificulten el seu creixement i poden causar-li la mort.
És una planta que es multiplica per empelt sobre d'un patró d'ametller amarg, ja que aquest és més resistent. Les varietats més cultivades són : Desmai llargueta, Marcona Garrigues, Vivot i Pou de Felanitx. De florida tardana destaquen, entre d'altres: Cristo morto, Texas, Ferragnes, Ferraduel, Pou, Masbovera, Glorieta i Francolí. I d'entre les de floració tardana i de pol·len autocompatible, la Guara.
Entre les plagues per insectes es troben:
Entre els fongs els més importants són l'Armillaria, el corineu, el xancre de les drupàcies i la moniliosi.
N'hi ha més de cinquanta. Entre les de floració primerenca, les més conegudes són: Desmai llargueta, Marcona Garrigues, Vivot i Pou de Felanitx. De florida tardana destaquen, entre d'altres: Cristo morto, Texas, Ferragnes, Ferraduel, Pou, Masbovera, Glorieta i Francolí. I d'entre les de floració tardana i de pol·len autocompatible, la Guara.
Les ametlles ja han estat collides
Ametlles sense l'epicarpi, ni mesocarpi
Endocarpi de l'ametlla
Bessó de l'ametlla
Flor d'ametller, febrer 2006.
Flor d'ametler nova, febrer 2007
Ametlles a l'arbre, juliol 2005
'Fitas' d' Eivissa
L'ametller o ametler (Prunus dulcis o Amygdalus communis) és un arbre de fulla caducifòlia. Pertany a la família de les rosàcies, que és una de les més evolucionades i nombrosa en espècies. És principalment cultivat per les ametlles, encara que cal tenir cura a diferenciar-ne l'ametlla dolça de l'amarga que és tòxica d'ús famacològic.
Mandloň obecná (Prunus dulcis) je strom z rozsáhlého rodu Prunus, kam patří také broskvoň, třešeň nebo švestka.
Pochází ze severní Afriky a západní Asie. Pěstuje se v teplých oblastech Evropy, v okolí Středozemního moře zplaňuje. Po druhé světové válce byly na území Jihomoravského kraje vysázeny poměrně rozsáhlé mandloňové sady, z nichž na konci 20. století zůstaly jen dva malé sady s necelou tisícovkou mandloní a společnou rozlohou asi 4,5 ha, které jsou městem Hustopeče udržovány jako turistická atrakce.
Mandloň je keřovitá nebo stromovitá rostlina dosahující výšky 5 metrů. Vytváří široké, mírně převislé, zahuštěné koruny ve tvaru kruhové výseče. Stromy rostou velmi bujně ve školce i na trvalém stanovišti.
Kosterní větve rostou mírně šikmo nahoru, v pozdějším věku jsou jejich konce mírně převislé. Letorosty jsou středně dlouhé, v plné plodnosti krátké a tenké, zprvu zelené, pak do hněda zbarvené. Lenticely jsou světlé, ve větším množství, mírně patrné. Kosterní větve vyrůstají pod úhlem 60 °. Jsou rovné, horní převislé, dosti dobře se rozvětvují. Letorosty jsou dlouhé, světle šedozelené, na sluneční straně načervenalé.
Květy jsou velké (průměr 3,5 cm). Korunní plátky jsou opakvejčité. Barvu mají bílou až narůžovělou, nepřekrývají se nebo se jen mírně překrývají. Čnělka je středně silná, delší než tyčinky. Semeník je protáhlý, mírně plstnatý. Vnitřní strana kalichu je žlutá až oranžová, vnější strana je tmavě zelená až nafialovělá. Květy jsou velké (průměr 3,2 cm), téměř bílé. Čnělka dosahuje dvou třetin délky tyčinek.
Plodem mandloně je peckovice se zeleným chlupatým povrchem. Uvnitř se skrývá zploštělé semeno s dírkovaným povrchem.
Je silná, s drobnými tečkami. V době zralosti se zbarvuje do hnědofialova a otevírá se. Pecky se dobře vylupují. Rubina je tmavě zelená.
Skořápka jednoho druhu je polopapírová, zvrásnělá, korkovitá, světle hnědé až šedohnědé barvy. Luštitelnost jádra je dobrá. Skořápka jiného druhu je pevná, okraj jejích polovin je středně výrazný. Povrch je drsný s malými prohlubněmi. Barvu má světle hnědou.
Mandloni se nejlépe daří v otevřené poloze v teplých propustných půdách, které jsou dobře zásobeny živinami a přiměřeně vláhou. Nesnášejí půdy s kyselou reakcí a vysokou hladinou podzemní vody.
Dobrá a brzká plodnost, kvalitní plody s velkým jádrem a dobrou skladovatelností. Zdravý růst stromů, otužilost v době květu, vhodnost pro mechanizovanou sklizeň, vhodnost pecek pro mechanické vylušťování, v době zrání není poškozována ptactvem.
Pozdní zralost, střídavá plodnost, cizosprašnost, menší podíl jádra na celkové hmotnosti pecky.
Obrázky, zvuky či videa k tématu mandloň obecná ve Wikimedia Commons
Tento článek potřebuje úpravy. Můžete Wikipedii pomoci tím, že ho vylepšíte. Jak by měly články vypadat, popisují stránky Vzhled a styl, Encyklopedický styl a Odkazy. Mandloň obecná (Prunus dulcis) je strom z rozsáhlého rodu Prunus, kam patří také broskvoň, třešeň nebo švestka.
For alternative betydninger, se Mandel (organ).
Mandel er både navnet på et spiseligt frø og på det træ (Prunus dulcis), hvorfra det stammer. Mandeltræet kendes helt tilbage fra oldtidens sydvestlige Asien.[1]
Ordet er kommet via middelnedertysk "mandel" fra latin amandula, omdannet efter amanda (= som bør elskes), af græsk amygdala (= mandeltræ). [2]
Ligesom ferskentræet er mandeltræet et træ i kirsebærslægten i rosenfamilien. Mandlen er ikke en nød, men en stenfrugt, hvor mandlen er frøet i frugten. [3] Selv om mandelfrugten er beslægtet med fersken, er der ingen, der spiser det læderagtige, grågrønne frugtkød. Derimod blev frøet – mandlen – tidligt genstand for lovprisning. Den er blandt verdens ældste dyrkede afgrøder og nævnes i 1. Mosebog 43:11 som en delikatesse: "Endelig gav Jakob sig. "Hvis der ikke er nogen anden udvej, så lov mig i hvert fald at fylde jeres sække op med de bedste varer, vores land kan tilbyde, og aflever dem som gave til denne mand. Tag balsam, honning, krydderier, myrra, pistacienødder og mandler."" [4]
Man mener, at mandlen stammer fra Kina eller har groet på stepperne i det område, der senere blev kendt som Sovjetunionen og i det nordvestlige Iran. Der var tale om en værdifuld handelsvare på Silkevejens handelsruter gennem Asien og Mellemøsten. [5] Mandeltræer blev dyrket i vore dages Jordan for omkring 5.000 år siden, hvorefter grækere og fønikere spredte træet videre til landene omkring Middelhavet. [6]
Senere blev den bragt til Amerika: spanske munke af franciskanerordenen plantede træerne langs El Camino Real (= Kongevejen), der går fra San Diego til Sonoma i Californien. Her skulle det vise sig, at de varme, tørre somre og våde vintre i Sacramento-dalen og San Joaquin-dalen gav ideelle vækstbetingelser for træerne.[5]
Det mislykkedes i Middelalderen at få træerne til at trives i det tempererede Europa. I dag forsynes det europæiske marked primært fra Spanien og Italien, samtidig med at californiske mandler vinder markedsandele.[7]
Ifølge tal fra FAO er den globale produktion på omkring 1,7 millioner tons, varierende fra 1 million ton i 1995 til 1.9 millioner tons i 2002.[8] I årene 1992 til 1996 var de største producenter USA (68 %), Spanien (16 %), Italien (4 %), Grækenland (3,7 %), Iran (1,8 %), Tunesien (1,8 %), Marokko (1,7 %), Portugal (1,1 %) efterfulgt af Tyrkiet og en række andre, mindre producentlande.[9]
Mandeltræeet er et lille løvfældende træ, der opnår en højde på cirka 4-10 meter. Stammen kan opnå en diameter på cirka 30 centimeter. Træets kviste er fra starten grønne. De farves kort efter lilla som følge af sollyset, inden de i deres andet år bliver grålige. Bladene er 7-13 centimeter lange[10] og har en takket margen. Mandeltræerne blomstrer i det tidlige forår, hvor de 5-tallige (det vil sige med fem kronblade), 3-5 centimeter store, hvide eller let lyserøde blomster sidder enkeltvis eller parvis.[11][12]
Træerne bliver produktive, altså begynder at bære frugt, efter fem år. Frugten modnes i efteråret 7-8 måneder efter dens blomstring.[11][12]
Mandeltræerne blomstrer typisk fra marts måned[13]. Bier sørger hen over sommermånederne for at bestøve træere. Mandlerne bliver formet som små kerner inden i en hård skal. Skallerne åbner sig langsomt som følge af varmen og modningen. I slutningen af sommeren og starten af efteråret er det høsttid. Maskiner ryster skallerne og mandlerne ned fra træerne. Mandlerne ligger på jorden og tørrer, inden de bliver samlet op, renset, pakket og kvalitetstjekket.[14]
Botanisk set er træets frugt ikke en nød, men derimod en stenfrugt, som bliver 3-6 centimeter lang med en oval skal i en grøn farve. Stenen under den yderste skal er brun og furet, men alligevel glat at røre ved. Selve nødden er 2-3 centimeter lang, oval og dækket af en sej, brun hinde. Derunder er et hvidt, fast kød, der dufter sødligt og aromatisk.
Fra mandeltræet fås både søde og bitre mandler. I den almindelige handel er det søde mandler, der sælges. Mandler kan spises, som de er. Til bagning hakkes de eller males til mel, ligesom mandler bruges til at dekorere kager eller som drys på wienerbrød. En anden vigtig anvendelse er ved produktion af fin marcipan.[15][16]
Bitre mandler indeholder små mængder af giftstoffet amygdalin, der kemisk er et forstadium til blåsyre. I de mængder, som man almindeligvis spiser mandler i, betragtes det dog ikke som sundhedsskadeligt. Ved tilsætning af vand, i form af spyt, sker der en spaltning, hvorved der dannes blåsyre, hvilket i større mængder kan udgøre en betragtelig sundhedsrisiko.[17]
Generelt har mandler et højt indhold af sunde umættede fedtsyrer og indeholder store mængder Vitamin B og E samt jern, kalk og magnesium. Som følge heraf betragtes mandler for at være en sund snack.[17]
Fra mandlerne kan man udvinde mandelolie, der finder bred anvendelse som madolie, afføringsmiddel, tilsætning til kosmetik, massage og aromaterapi samt som et smøremiddel.[18]
For alternative betydninger, se Mandel (organ). Mandel er både navnet på et spiseligt frø og på det træ (Prunus dulcis), hvorfra det stammer. Mandeltræet kendes helt tilbage fra oldtidens sydvestlige Asien.
Der Mandelbaum (Prunus dulcis, älteres Synonym: Amygdalus communis L.) ist eine Pflanzenart der Gattung Prunus in der Familie der Rosengewächse (Rosaceae). Seine Samen, die Mandeln, auch Mandelkerne genannt, werden als Nahrungsmittel und Kosmetikum genutzt.
Der botanische Name Prunus entstammt dem lateinischen Namen für „Pflaume“, prunum, welches sich aus dem altgriechischen Wort προῦμνον proumnon herleitet. Der Artname dulcis „süß“ bezieht sich auf den süßen Kern – bei den bitteren Mandeln var. amara, von lateinisch amarus „bitter“.
Das deutsche Wort Mandel ist ein Lehnwort, das über das Italienische mándorla auf lateinisch amygdala (auch amigdala[1][2]) zurückgeht, dessen griechischer Ursprung ἀμυγδάλη amygdálē den Mandelbaum wie auch dessen Frucht bezeichnet. Die weitere Wortherkunft ist ungeklärt. Sprachliche Verwandtschaft besteht zu englisch almond, Französisch amande, Spanisch almendra und den entsprechenden Wörtern in weiteren Sprachen.
Prunus dulcis wächst als sommergrüner, aufrechter, locker belaubter Baum oder Strauch und erreicht Wuchshöhen von (2 bis) 3 bis 8 (bis 11) Meter. Die Borke ist grau-braun, der Stammdurchmesser kann bis zu 100 Zentimeter betragen, die durchschnittliche Lebenserwartung beträgt ca. 70–80 Jahre, kann aber bis zu 150 Jahre betragen.[3] Der Stamm junger Bäume weist eine ausgeprägte Ringelborke auf, im Alter wird sie unregelmäßig längsrissig.[4] Die Rinde junger Zweige ist kahl, erst grün, dann rötlich, die der Vorjahreszweige ist bräunlich, später gräulich-braun bis gräulich-schwarz. Die Äste sind aufrecht oder horizontal ausgebreitet mit vielen kurzen Zweigen. Die bräunlichen, eiförmigen Winterknospen sind 3 bis 5 Millimeter lang und unbehaart.
Die dunkelgrünen, glänzenden Laubblätter sind verschieden angeordnet; an den vorjährigen Zweigen sind sie meist wechselständig, an den Kurztrieben sind sie einander genähert und oft in Büscheln konzentriert. Alle Blätter sind in Blattstiel und Blattspreite gegliedert. Der meist 1 bis 2, selten bis zu 3 Zentimeter lange, unbehaarte, rippige Blattstiel besitzt an seinem oberen Ende zwei bis vier gerundete Nektardrüsen. Die Blattspreite ist einfach, teils ungleich und 3 bis 8, selten bis 12 Zentimeter lang und 1 bis 3 Zentimeter breit, eilanzettlich bis lanzettlich und am oberen Ende spitz bis kurz zugespitzt, auch rundspitzig. Die Basis der Blattspreite ist keilförmig bis gerundet, der Blattrand ist feingekerbt bis -gesägt. Die Blattoberfläche hat anfangs eine leichte, weiche Behaarung, später verkahlt sie. Die Aderung ist gefiedert, der Hauptnerv ist ausgeprägt. Die jungen Blätter sind eingefaltet (conduplicat).
Die vor der Laubentfaltung sich öffnenden Blüten stehen einzeln oder zu zweit. Die Blütezeit beginnt oft schon im Januar und reicht bis in den April. Der kahle, sehr kurze Blütenstiel ist anfangs 3 bis 4 Millimeter lang und vergrößert sich bis zur Fruchtreife auf 4 bis 10 Millimeter.
Die zwittrigen, radiärsymmetrischen, fünfzähligen Blüten besitzen ein doppeltes Perianth und sitzen auf einem becherförmigen Blütenbecher (Hypanthium). Dieser ist außen kahl, (selten 5 bis) 6 bis 8 Millimeter lang und 3 bis 5 Millimeter dick. Die fünf ganzrandigen, grün-rötlichen Kelchblätter sind 5 bis 6 Millimeter lang, eilanzettlich, spitzig bis stumpf, außen kahl und im Randbereich flaumig behaart. Die fünf freien, weißen bis rosafarbenen Kronblätter sind in eine stumpfe bis ausgerandete, verkehrteiförmige, elliptische bis rundliche Platte mit einer Länge von 1,2 bis 2 Zentimetern und einer Breite bis 1,7 Zentimeter und einen kurzen Nagel gegliedert. Die Blüten haben etwa einen Durchmesser von 3 bis 5 Zentimetern. Die vielen am Rand des Blütenbechers sitzenden Staubblätter sind ungleich lang, die Staubfäden sind rötlich bis weiß, mit gelben, dorsifixen Staubbeuteln. Der mittelständige,[5] einkammerige Fruchtknoten mit zwei Samenanlagen ist dicht wollig behaart. Der Griffel ist länger als die Staubblätter, die Narbe liegt aber tiefer als die Staubbeutel.
Die fein graufilzig, samtig behaarten, anfangs hellgrünen, später dunkelbraunen, lederigen, festen Steinfrüchte sind seitlich abgeflacht, ungleich eiförmig bis schmaleiförmig und weisen eine Länge von 3 bis 5 cm und einen Durchmesser von 2 bis 3,5 cm auf. Das dünne, bräunliche, trockene und faserige sowie ungenießbare Mesokarp springt bei der Reife an der Bauchnaht mittig auf. Der beige, hellbraune Steinkern (Putamen) mit holzigem, dickem Endokarp ist seitlich abgeflacht und ungleich eiförmig, 2,5 bis 4 cm lang und ca. 2–3 cm breit und 3 bis 5 Gramm schwer, sprödhart, sehr hart bis weich.[6] Die Bauchnaht ist bootförmig gebogen und mehr oder weniger bespitzt; die Rückennaht ist nur leicht gebogen; die Oberfläche ist glatt, gelöchert und wenig gefurcht. Die runzligen Samen (die Mandeln) besitzen eine dünne, orange-bräunliche Samenschale (Testa) und einen cremefarbenen Kern (Endosperm); sie sind seitlich abgeflacht, eiförmig, teils bespitzt, etwa 1,8–2,5 cm lang und 1,1–1,3 cm breit sowie 7–10 mm dick und 0,8–1,4 Gramm schwer;[7] sie schmecken süß oder bitter. Die Früchte reifen von Juli bis August.
Der Mandelbaum ist diploid mit einer Chromosomenzahl von 2n = 16.[8]
Der Mandelbaum gedeiht am besten in mediterranem Klima mit warmen, langen und trockenen Sommern und milden, kurzen, sowie feuchten Wintern mit kurzem Frost. Die optimale Temperatur liegt zwischen 15 und 30 °C. Er verträgt kurze, leichte Frühlingsfröste, aber keine Staunässe. Er bevorzugt durchlässige, humus- und nährstoffreiche, lehmige, sandige, leicht kalkhaltige Böden, welche die Feuchtigkeit gut halten. Der pH-Wert sollte in neutralem bis leicht saurem Bereich liegen. Er wächst bis in Höhen von 1800 Metern.
Der Mandelbaum gehört innerhalb der Gattung Prunus zur Untergattung Amygdalus, die von einigen Autoren auch als eigene Gattung Amygdalus behandelt wird. Der gültige wissenschaftliche Name der Mandel in der Gattung Amygdalus (Amygdalus communis L.) wurde 1753 durch Carl von Linné in Species Plantarum erstveröffentlicht.[9] Unter Prunus steht die 1882 publizierte Kombination Prunus communis (L.) Arcang. jedoch nicht zur Verfügung, weil dieser Name das jüngere Homonym des 1778 entstandenen Namens Prunus communis Huds. ist, das als Synonym der Pflaume (Prunus domestica) zuzurechnen ist.
Das nächste verfügbare Epithet wurde 1768 von Philip Miller als Amygdalus dulcis Miller eingeführt, die Kombination Prunus dulcis wurde erst 1967 durch David Allardice Webb veröffentlicht. Der in älterer Literatur oft verwendete Name Prunus amygdalus Batsch hat geringere Priorität, weil er erst 1801 publiziert wurde.[10][11][12]
Weitere Synonyme für Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb sind: Amygdalus amara Duhamel, Amygdalus sativa Mill.
Die Art Prunus dulcis (= Kulturmandel) unterteilt sich in mindestens drei Varietäten:
Der Mandelbaum stammt mit hoher Wahrscheinlichkeit aus Südwestasien; seine natürlichen Standorte sind Gebüsche an sonnigen Hängen auf steinigen Böden in einer Höhenlage von 700 bis 1700 m.[8] Die Wildvorkommen reichen von der Levante über Nord- und Ost-Anatolien, Süd-Kaukasien, Nord-Irak, Iran bis Süd-Turkmenistan, Kirgisistan und Usbekistan. Allerdings ist die Unterscheidung von Wild- und verwilderten Vorkommen schwierig.[13]
In Deutschland wurden Mandelbäume traditionell in der Vorderpfalz angebaut und die Mandelernte erwerbsmäßig bis etwa 1940 betrieben. Dabei wurden die Sorten in Krachmandeln mit poröser, leicht zu knackender Schale und hartschalige Steinmandeln unterschieden[14].
Darüber hinaus reift die Mandel in Mitteleuropa in Weinanbaugebieten: Dort wurde sie wahrscheinlich zusammen mit dem Wein von den Römern eingeführt. Eine deutsche Sorte ist die Dürkheimer Krachmandel.
Im Jahr 2020 wurden weltweit 4.140.043 Tonnen Mandeln (mit Schale) geerntet. Die zehn größten Produzenten ernteten gemeinsam 91,6 % der Welterntemenge. Die Vereinigten Staaten von Amerika ernteten allein 57,2 %.[15]
Die Erntemengen 2020 laut Faostat, der Statistikabteilung der Welternährungsorganisation FAO:[15]
Man unterscheidet zwischen der süßen Mandel, der Krachmandel und der bitteren Mandel. Süße Mandeln haben eine zimtbraune, raue Haut. Das Abziehen dieser Haut wird durch Überbrühen der Mandeln mit kochendem Wasser (Blanchieren) erleichtert. Mandeln werden zum Rohgenuss, für Mehlspeisen, zum Dekorieren (Splitter, Blätter), zum Füllen von Oliven und zur Herstellung von gebrannten Mandeln, Likören und Marzipan verwendet. Bittere Mandeln sind zum Rohgenuss nicht geeignet, da sie Amygdalin, ein blausäureerzeugendes Glykosid, enthalten. Krachmandeln wiederum sind aufgrund ihrer leicht zu knackenden Schale zum Rohverzehr vor allem in der Weihnachtszeit beliebt.
Der Mandelbaum wird seit rund 4.000 Jahren kultiviert. Angepflanzt wird er heute hauptsächlich in den Vereinigten Staaten (Kalifornien) sowie im Mittelmeerraum, außerdem in Pakistan und im Iran.[16] Die US-Produktion stammt zu 100 % aus Kalifornien, wo der Erhalt der Mandelplantagen aufgrund der zunehmenden Wasserknappheit immer schwieriger wird, da für den Anbau von einem Kilogramm Mandeln bis zu 15000 Liter Wasser benötigt werden.[17]
Der französische Anbau setzt sich zusammen aus den Sorten Ferragnès (ungefähr 60 %) und Ferraduel (ungefähr 30 % der Produktion). Letztere wird in Anbetracht ihrer flachen Form hauptsächlich für die Herstellung von Dragées benutzt. Diese Früchte sind gegen Mitte September reif. Unter außereuropäischen Sorten ist die am meisten vermarktete Mandel die Nonpareil-Mandel mit kalifornischem Ursprung. An Mandeln aus Spanien ist vor allem die Marcona berühmt; alle anderen Kategorien werden unter dem Namen Valencia vermarktet. In Italien findet man besonders die Avola.
Unter den französischen Mandeln symbolisiert die Mandel Aï die Krönung; sie wächst in der Provence. Diese alte, seit mehr als 100 Jahren kultivierte Sorte wird von den Konditoren sehr geschätzt, da sie sehr süß ist. Momentan reserviert sich ein einziger Konditor die ganze Produktion. Das Gleiche gilt für die Ferrastar, die von nur einem einzigen Schokoladenfabrikanten aufgekauft wird. Leichter auf dem Markt zu finden ist die ebenfalls sehr geschätzte Ferragnès-Mandel mit einem guten, süßen Geschmack. Sie eignet sich für zahlreiche Verarbeitungen. Die Avola-Mandel ist sehr beliebt und findet für ihr parfümiertes Aroma Beachtung. Sie wird hauptsächlich in Dragées verarbeitet. Man kann sie mit der Marcona vergleichen, einer kleinen spanischen Mandel mit typischem Geschmack, die man unter anderem für Nougats und Turróns verwendet.
Blütenknospe des Mandelbaumes
Mandelblüte in Rheinhessen Anfang März
Mandelblüte Anfang April 2009
Unreife, grüne, graufilzige Mandelfrucht
Reife aufgesprungene Mandelfrüchte
Mandelmilch wird aus gemahlenen oder zerstoßenen süßen Mandeln durch Mischen mit Wasser und Zucker hergestellt. Mandelcreme wird nur aus Mandeln, Zucker und Wasser hergestellt und kann verdünnt als kaltes oder warmes Getränk zubereitet werden. Es wird auch für die Zubereitung von Nachtischen, Flan oder Eiscreme verwendet. Die spanische Mandelcreme, siehe Abbildung, besteht aus Mandeln, Glucose, anderen Zuckersorten und Wasser. Eine gleiche Herstellung führt unter Einsatz von Aromen (häufig Rosenwasser) zu Marzipan.
Unter dem Namen Mandelöl versteht man stets das sowohl in den süßen als auch das in den bitteren Mandeln enthaltene geruchlose feine fette Pflanzenöl. Das ätherische Mandelöl, das nur aus bitteren Mandeln gewonnen werden kann, heißt im Handel stets Bittermandelöl.
Mandelmehl ist ein glutenfreies und kohlenhydratarmes Mehl. Bei der Herstellung von Mandelöl fällt ein Nebenprodukt ab, der sogenannte Presskuchen, aus dem wiederum das (teil-)entölte Mandelmehl hergestellt wird. Neben diesem entölten Mandelmehl gibt es auch nicht entöltes Mandelmehl, bei dessen Herstellung die Mandelkerne direkt verarbeitet werden. Entöltes Mandelmehl wird oft als Ersatz für Weizenmehl und für viele Low-Carb-Rezepte verwendet.
Mandelmus besteht ausschließlich aus gepressten Mandeln und enthält das gesamte Mandelöl sowie alle Ballaststoffe und Eiweiße der Mandel. Zur Kaltpressung wird ein Fleischwolf verwendet und das Ergebnis anschließend gemixt, um ein cremigeres Endprodukt zu erzielen. Dabei unterscheidet man das Mandelmus in zwei Sorten. Braunes Mandelmus besteht aus gerösteten Mandeln mit Haut, das Weiße ausschließlich aus blanchierten Mandelkernen. Der Anteil an Bittermandeln beträgt dabei nur 1–3 %, so bleibt der Geschmack eher mild und unterscheidet sich von dem deutlich intensiveren Marzipangeruch. In der veganen Ernährung findet Mandelmus immer häufiger Verwendung, um Milchprodukte zu ersetzen.
Im Mittelmeerraum werden die unreifen, grünen Mandeln gegessen. Sie werden mit Schale, roh oder gekocht wie Gemüse verwendet.[18]
Mandel, mit und ohne Schale
Geöffnete Schale einer Mandel
In Zucker gebrannte Mandeln
Reife Mandeln einer Sorte mit Schale (z. T. noch in Außenschale). Diese Mandelsorte lässt sich mit der Hand öffnen, da die Schale dünn und weich ist.
Mandelstäbchen, z. B. zur Produktion von Weihnachtsgebäck wie Printen
Mandeln enthalten Mandelöl, Zucker sowie verschiedene Vitamine, Mineralstoffe und Fette. Der Gehalt an Calcium, Magnesium und Kalium ist höher als bei Nüssen.
Epidemiologische Studien weisen darauf hin, dass ein regelmäßiger Nusskonsum (einschließlich Mandeln) im Rahmen einer gesunden und ausgewogenen Ernährung empfohlen werden kann, die Mortalität aufgrund von Herz-Kreislauf-Erkrankungen zu senken.[20] Eine mit Mandeln angereicherte Ernährung erhöht das α-Tocopherol im Plasma und verbessert die Gefäßfunktion, beeinflusst aber nicht die Marker für oxidativen Stress oder die Lipidspiegel.[21] Auch enthalten Mandeln einen erhöhten Anteil an Folsäure, die vor allem in der Schwangerschaft sehr wichtig ist; 100 g Mandeln decken 6,25 % des Tagesbedarfs an Folsäure einer Schwangeren.[22]
Ebenso wie Feigen- und Olivenbäume sind auch Mandelbäume durch das aus Kalifornien stammende[23] Feuerbakterium Xylella fastidiosa bedroht[24] (siehe dazu auch Olivenbaumsterben).
Der Mandelbaum (Prunus dulcis, älteres Synonym: Amygdalus communis L.) ist eine Pflanzenart der Gattung Prunus in der Familie der Rosengewächse (Rosaceae). Seine Samen, die Mandeln, auch Mandelkerne genannt, werden als Nahrungsmittel und Kosmetikum genutzt.
Ang almendra maoy liso sa kahoy nga ginatawag nga almendro (Prunus dulcis) nga lumad sa Iran.
Ang almendras[1] o almendro[2] (Ingles: almond tree, almond nut, almond, o cork nut; Kastila: almendra) ay isang uri ng bungang mani at puno nito. Bagaman tinatawag din itong pili, ang tunay na punong pili ay ang punong Canarium ovatum[1] Prunus dulcis ang pangalang pang-agham nito, ngunit may iba itong mga pangalang siyentipiko o kasingkahulugan: Prunus amygdalus Batsch., Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill.). Isang uri ng Prunus ang almendras at kabilang sa subpamilyang Prunoideae ng pamilyang Rosaceae; sa loob ng Prunus, ibinibilang ito sa mga walnut sa subsaring Amygdalus, na maipagkakaiba mula sa iba pang mga subsari (subhenero) sa pamamagitan ng mga kulubot sa balat ng mga buto nito. Almendro (almond) din ang tawag sa buto ng punong ito. Sa larangan ng botaniya, hindi ito itinuturing na isang tunay na mani, bagaman laging natatawag na mani sa karaniwang usapan.
Isa itong halamang nabanggit sa Tanakh at sa Bibliya.[2]
Ang lathalaing ito na tungkol sa Prutas ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Ang almendras o almendro (Ingles: almond tree, almond nut, almond, o cork nut; Kastila: almendra) ay isang uri ng bungang mani at puno nito. Bagaman tinatawag din itong pili, ang tunay na punong pili ay ang punong Canarium ovatum Prunus dulcis ang pangalang pang-agham nito, ngunit may iba itong mga pangalang siyentipiko o kasingkahulugan: Prunus amygdalus Batsch., Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill.). Isang uri ng Prunus ang almendras at kabilang sa subpamilyang Prunoideae ng pamilyang Rosaceae; sa loob ng Prunus, ibinibilang ito sa mga walnut sa subsaring Amygdalus, na maipagkakaiba mula sa iba pang mga subsari (subhenero) sa pamamagitan ng mga kulubot sa balat ng mga buto nito. Almendro (almond) din ang tawag sa buto ng punong ito. Sa larangan ng botaniya, hindi ito itinuturing na isang tunay na mani, bagaman laging natatawag na mani sa karaniwang usapan.
Almindru (Prunus dulcis) nisqaqa huk sach'am, Iwrupapi, Asyapi, Afrikapipas wiñaq.
Rurunpa ukhunpi kaq almindra nisqa murunkunatam mikhunchik.
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Almindru
Almindru (Prunus dulcis) nisqaqa huk sach'am, Iwrupapi, Asyapi, Afrikapipas wiñaq.
Rurunpa ukhunpi kaq almindra nisqa murunkunatam mikhunchik.
She billey dooghyssagh da'n Çhiar Veanagh ee Almon (Prunus dulcis) ny almond ny keayrtyn. Sthie y ghenus Prunus, t'ad cur ee myrane lesh peitshag 'syn 'o-ghenus Amygdalus, ry-eddyrscarrey veih fo-ghenera elley er coontey y bleayst crampit (endocarp) mygeayrt y rass.
Ta mess yn-ee eck. Cha nee feer chro t'ayn, agh droop: ta bleayst vooie echey, as bleayst chreoi sthie as y rass ("cro") aynjee. Ta "bleaystaghey" almon çheet er goaill y vleayst jeh'n rass. T'ad creckey almonyn er nyn mleaystaghey (gyn bleayst) ny gyn (as bleayst orroo foast).
Almonyn geayney
Almonyn neuskillt (toshtal) as skillt (jesh).
Almonyn giallit
She billey beg yn-lhoamey ee almond, eddyr 4-10m er yrjid, as wheesh as 30 kentimeadar er crontessen. Ta slattagyn aegey geayney ec y toshiaght; t'ad gorrym-jiargaghey fo soilshey ny greiney, as t'ad çheet dy ve lheeah 'sy nah vlein. Ta duillagyn 3-5" er lhiurid eck.[1] Ta oirr feeacklagh oc, as cass duillag. Ta blaaghyn baney ny baney-jiargey ec almondyn, 3-5 kentimeadar er lhiurid, as 5 petalyn oc. T'ad cur magh blaaghyn anmagh 'syn arrey, nyn lomarcan ny ayns jeesyn.[2][3]
T'ad gymmyrkey mess erreish da queig bleeantyn. Ta'n mess appee 'sy tourey, mysh 7-8 meeghyn erreish da ny blaaghyn çheet magh.[2][3]
Rere lus-oaylleeaght, cha nee cro t'ayn agh droop mysh 3-6 kentimeadar er lhiurid. Ta coadagh mooie (exocarp) ec Prunus, as shen feillagh ec plumbissyn as shillishyn; ta coadagh mooie almonyn lhiareagh. Ta bleayst 'uyghoil voggylagh ny sthie, as shen yn endocarp. Ta'n rass hene sthie y vleayst, as shen ny t'ad cur "cro" er.
Is e seòrsa craobh cnòtha a tha ann an almon no àmon no craobh-almoin (ainm saidheansail: Prunus dulcis).[1] Tha a' chnò, a' chnò-almoin no a' chnò Ghreugach, donn neo buidhe, agus air an cleachdadh ann am marzipan.
She billey dooghyssagh da'n Çhiar Veanagh ee Almon (Prunus dulcis) ny almond ny keayrtyn. Sthie y ghenus Prunus, t'ad cur ee myrane lesh peitshag 'syn 'o-ghenus Amygdalus, ry-eddyrscarrey veih fo-ghenera elley er coontey y bleayst crampit (endocarp) mygeayrt y rass.
Ta mess yn-ee eck. Cha nee feer chro t'ayn, agh droop: ta bleayst vooie echey, as bleayst chreoi sthie as y rass ("cro") aynjee. Ta "bleaystaghey" almon çheet er goaill y vleayst jeh'n rass. T'ad creckey almonyn er nyn mleaystaghey (gyn bleayst) ny gyn (as bleayst orroo foast).
Almonyn geayney
Almonyn neuskillt (toshtal) as skillt (jesh).
Almonyn giallit
Is e seòrsa craobh cnòtha a tha ann an almon no àmon no craobh-almoin (ainm saidheansail: Prunus dulcis). Tha a' chnò, a' chnò-almoin no a' chnò Ghreugach, donn neo buidhe, agus air an cleachdadh ann am marzipan.
Le amandoliero (Prunus dulcis), specie de Prunus, es un planta del familia rosaceae. Su fructo es le amandola, le endosperma del grana. Illo es usate como un alimento e pro cosmetica.
Hè un arburu di a famidda di i Rosaceae (chi cumprendi i rusulaghji, i parsichi, i chjarasgi). Natu in u nordu di l'Africa è di l'Asia uccidentali ghjunghji in Auropa à u midievu. Hè un arburu chjucu, misura circa 9 metri. Vivi da 50 à 80 anni. I so ràdichi sò putenti è t'hani pochi ramificazioni. L'amandulu bastardu si vedi in piaghja : i so amanduli sò sempri àmari. L'amandulu insitutu hè listessu mà i so frutti sò più dolci. Temi u fritu è hà bisognu di lumu, di soli è d'aria sicca. Par quissa a Corsica è a costa meditarrania sò siti parfetti par a so cultura. Li cunveni bè una tarra povara, pitrosa, sicca o ancù salita è calcària.
I so fogli sò ovali, lunghi.
I fiori sò parechji ma solamenti una sopra trè darà un fruttu. Sò bianchi o rosulini è sbucciani da marzu à aprili. L'amandulu hè u prima arburu fruttevulu à fiurisci à a fini di l'inguernu. U muscu di i so fiori svighja l'abbi adurmintati. I frutti da 4 à 6 centimetri di longu sò d'aspettu viddutosi, di culori verdi è cuntenini una naciola o dui.
A medda epica par piantà l'amandulu hè da a fini di nuvembri à i primi ghjorna di dicembri. Un amandulu cumincia à dà i frutti versu a so terza annata.
Un locu piantatu à amanduli hè un amanduletu. U legnu di l'amandulu piaci monda à i bancalari. L'amandulu hè u simbulu di a virghjinità cun i so fiori bianchi chi vestini l'arburu com'è una spusata.
In Corsica, l'amandulu t'hà a so fiera d'aostu in Aregnu: a "fiera di l'amandulu".
Hè un arburu di a famidda di i Rosaceae (chi cumprendi i rusulaghji, i parsichi, i chjarasgi). Natu in u nordu di l'Africa è di l'Asia uccidentali ghjunghji in Auropa à u midievu. Hè un arburu chjucu, misura circa 9 metri. Vivi da 50 à 80 anni. I so ràdichi sò putenti è t'hani pochi ramificazioni. L'amandulu bastardu si vedi in piaghja : i so amanduli sò sempri àmari. L'amandulu insitutu hè listessu mà i so frutti sò più dolci. Temi u fritu è hà bisognu di lumu, di soli è d'aria sicca. Par quissa a Corsica è a costa meditarrania sò siti parfetti par a so cultura. Li cunveni bè una tarra povara, pitrosa, sicca o ancù salita è calcària.
I so fogli sò ovali, lunghi.
I fiori sò parechji ma solamenti una sopra trè darà un fruttu. Sò bianchi o rosulini è sbucciani da marzu à aprili. L'amandulu hè u prima arburu fruttevulu à fiurisci à a fini di l'inguernu. U muscu di i so fiori svighja l'abbi adurmintati. I frutti da 4 à 6 centimetri di longu sò d'aspettu viddutosi, di culori verdi è cuntenini una naciola o dui.
A medda epica par piantà l'amandulu hè da a fini di nuvembri à i primi ghjorna di dicembri. Un amandulu cumincia à dà i frutti versu a so terza annata.
Un locu piantatu à amanduli hè un amanduletu. U legnu di l'amandulu piaci monda à i bancalari. L'amandulu hè u simbulu di a virghjinità cun i so fiori bianchi chi vestini l'arburu com'è una spusata.
L'ametlièr (var. -ier, -èir, -èr) o l'amendier o l'amendolier (Prunus dulcis o Amygdalus communis) es un arbre de la familha de las rosacèas. Es caducifòli. De flors blancas o ròses, amb un fruch en forma de drupa e una semença comestibla: l'amètla (var. ametla) o l'amenda o l'amèndola (nojalh en lemosin). Es lo primièr arbre de florir, al mes de genièr mas las geladas pòdon comprometre la culhida. Es fòrça resistent a la secada. Abitualament a besonh de la pollinizacion crosada amb una autra varietat compatibla. L'amètla pòt èsser doça o amara, segon la varietat, e se n'extrai un òli que s'emplega en perfumariá e medecina.
Se comparam lo fruch de l'ametlièr amb los d'autres arbres fruitièrs que son (o èran) classificats dins lo meteis genre Prunus (coma lo prunièr, lo cerièr, l'albricotièr e lo perseguièr) podèm veire l'entretòc entre l'amètla e lo clòsc de la pruna, la cerièra, l'albricòt e lo persec. La diferéncia es que lo mesocarp, que dins aquestes fruches constituís la part carnosa, qu'es la que se manja, dins l'amètla es una mena de pèl que se seca e se dobrís espontanèament, mentre que lo clòsc (constituit per la semença, qu'es çò que manjam de l'amètla, e l'endocarp, qu'es lo casquelh) es comestible, dins lo cas de l'amètla e ten marrit gost dins los autres cases. Aqueste clòsc es tanben fòrça pus pichon, proporcionalament, mas açò en bona part es degut a la seleccion artificiala per tal d'aumentar lo volum de la part profiechabla, qu'a cercat d'aumentar la talha de l'amètla e de redusir la del clòsc dels autres fruchs. D'aquestes arbres, lo que sembla mai l'ametlièr es l'albricotièr, que son fruch se dobrís pas solet mas que se pòt dobrir amb fòrça per una sutura fòrça visibla e ne'n desseparar lo clòsc.
L'ametlièr es un arbre amb una magra exigéncia en aiga e de raices que s'adaptan perfèctament als sòls pauc prigonds de las montanhas mediterranèas. La consomacion d'amètlas pòrta al nòstre organisme divèrses minerals: mai de calci que lo lach, mai de fèrre que la carn, e mai de fosfòr que los uòus. Tanben contenon de vitaminas del grop B (B1 e B2). E son ricas en òli qu'a de proprietats balsamicas per la pèl, e que s'emplega dins la preparacion d'enguent contra las cremadas. L'amètla es un element present dins las cosinas tradicionalas tan occitana coma catalana (torroms, massapan, cristinas, tortadas, carquinhòls, pastissets d'amètla...)
L'ametlièr comencèt d'èsser cultivat en Pèrsia, Siria e Palestina. Lo patriarca Abraam utilizava de barras d'ametlièr per bastir de corrals ont barrava sas motonadas e lo celèbre baston d'Aaron èra una branca del meteis arbre. Los grècs espandiguèron aquesta espècia vegetala pertot en Mediterranèa. A la fin del sègle XVIII, de missionaris franciscans plantèron d'ametlièrs dins las tèrras catalanas e dins la region californiana de San Diego.
Son mai de 50. De florida primairenca las pus conegudas son: Malagana largueta, Marcona Garrigues e Pesquèr de Felanitx. De florida tardiva entre autras: Cristo morto, Tèxas, Ferragnes, Ferraduel, Pesquèr, Masbovera, Glorieta e Francolin. E de florida tardiva e de pollèn autocompatible: Guara.
L'ametlièr (var. -ier, -èir, -èr) o l'amendier o l'amendolier (Prunus dulcis o Amygdalus communis) es un arbre de la familha de las rosacèas. Es caducifòli. De flors blancas o ròses, amb un fruch en forma de drupa e una semença comestibla: l'amètla (var. ametla) o l'amenda o l'amèndola (nojalh en lemosin). Es lo primièr arbre de florir, al mes de genièr mas las geladas pòdon comprometre la culhida. Es fòrça resistent a la secada. Abitualament a besonh de la pollinizacion crosada amb una autra varietat compatibla. L'amètla pòt èsser doça o amara, segon la varietat, e se n'extrai un òli que s'emplega en perfumariá e medecina.
Badem (Prunus dulcis, syn. Prunus amygdalus) je biljka iz porodice ruža (Rosaceae). Biljka je drvenasta (dosegne visinu 4-9 m) s bijelo-ružičastim cvjetovima i koštuničavim plodovima. Potječe s Bliskog Istoka, gdje je kultiviran još u starom vijeku (3000-2000. p. n. e.) i raširen po cijelom Sredozemlju. Postoje dvije osnovne podvrste: gorki badem (koristi se u alternativnoj medicini) i slatki badem (koristi se za prehranu, posebno kod izrade kolača).
Svjetska proizvodnja badema se kreće oko 1,7 miliona tona, a rekordna proizvodnja 2002. je iznosila 1,85 miliona tona (procjena FAO).[1] Najveći proizvođači su Sjedinjene Američke Države, Grčka, Iran, Italija i Maroko. Proizvodnja u SAD je koncentrisana u Kaliforniji.
Drvo badema
Cvijeće badema
Plodovi badema
Nedovršeni članak Badem koji govori o biologiji treba dopuniti. prema pravilima Wikipedije.
Bajamja (Prunus dulci) është një pemë të vogël gjetherënëse, 4 deri 10 metra e lartë, me trung deri në 30 centimetra në diametër. Degët e reja janë të gjelbërta në fillim dhe bëhen kuqërremta kur ekspozohen në diell, pastaj bëhen gri në vitin e tyre të dytë. Gjethet janë 3-5cm të gjata, me konture të dhëmbëzuara dhe 2,5 cm bisht. Lulet janë të bardha ose rozë e hapur, me diametër 3-5 cm dhe me pesë petale. Lulet çelin në formë individuale ose në çifte para se të dalin gjethet në fillim të pranverës.
Pema bëhet produktive dhe të fillon të prodhojë fruta pas pesë vjetësh. Fruti piqet në vjeshtë, 7-8 muaj pas lulëzimit.
Fruti i bajames është frutë me bërthamë. Ndryshe nga anëtarët e tjerë të gjinisë Prunus të tilla si kumbulla dhe qershia që e kanë bërthamën të mbuluar me tul të lëngshëm, bajamja e ka bërthamën të mbuluar me tul të thatë jeshil me lëkurë me push. Bërthama përbëhet nga guaska e fortë dhe fara. Fara është pjesa e ngrënshme e bajames. Zakonisht brenda guaskës është një farë, por ndonjëherë ndodhen dy.
Bajamja (Prunus dulci) është një pemë të vogël gjetherënëse, 4 deri 10 metra e lartë, me trung deri në 30 centimetra në diametër. Degët e reja janë të gjelbërta në fillim dhe bëhen kuqërremta kur ekspozohen në diell, pastaj bëhen gri në vitin e tyre të dytë. Gjethet janë 3-5cm të gjata, me konture të dhëmbëzuara dhe 2,5 cm bisht. Lulet janë të bardha ose rozë e hapur, me diametër 3-5 cm dhe me pesë petale. Lulet çelin në formë individuale ose në çifte para se të dalin gjethet në fillim të pranverës.
Pema bëhet produktive dhe të fillon të prodhojë fruta pas pesë vjetësh. Fruti piqet në vjeshtë, 7-8 muaj pas lulëzimit.
Fruti i bajames është frutë me bërthamë. Ndryshe nga anëtarët e tjerë të gjinisë Prunus të tilla si kumbulla dhe qershia që e kanë bërthamën të mbuluar me tul të lëngshëm, bajamja e ka bërthamën të mbuluar me tul të thatë jeshil me lëkurë me push. Bërthama përbëhet nga guaska e fortë dhe fara. Fara është pjesa e ngrënshme e bajames. Zakonisht brenda guaskës është një farë, por ndonjëherë ndodhen dy.
Behîv an behîva şîrin dareka bi fekî ye. Fêkiyên xwe yên negiştî re dibêjin behîvterk. Behîvterk keskeskî teva dendikan, bi giştî bi xayê, tên xwarin. Ku fêkiyên xwe gir dibin qalikî ser jê diweşe û qalikî hişk dertê meydanê. Qalikên wan dişkênin û hundurî ew dendiknan dixwin. Behîv, piranî li bajarê Semsûre de tê çandin.
Behîv an behîva şîrin dareka bi fekî ye. Fêkiyên xwe yên negiştî re dibêjin behîvterk. Behîvterk keskeskî teva dendikan, bi giştî bi xayê, tên xwarin. Ku fêkiyên xwe gir dibin qalikî ser jê diweşe û qalikî hişk dertê meydanê. Qalikên wan dişkênin û hundurî ew dendiknan dixwin. Behîv, piranî li bajarê Semsûre de tê çandin.
Isiɣid (isem usnan: Prunus dulci) d yiwen n ugummu yeṭṭafaren tawsit tisiɣidt.
Aẓar-is d Surya akked Turkya, Maca yettemɣay daɣenula seg Tafriqt ugafa akk d Spanya d waṭas n tmura n Turuft akk d Marikan ufella
iger n isiɣid di Kalifuṛnya
Taǧeǧǧigt n isiɣid
Taǧeǧǧigt n isiɣid
Taseklut n isiɣid anda id yettbin iǧeǧǧigen-is leddin-d send ma ad ffɣen iferran-is
Deg tmegra ad ittwamermer useklu n isiɣid Kan ad ɣlint tiqqayin (tɛeqqayin) iwwan
isiɣid send d seld n tukksa n iclem-ines
Iferran n tsiɣidt
Isiɣid (isem usnan: Prunus dulci) d yiwen n ugummu yeṭṭafaren tawsit tisiɣidt.
D'Mandel, oder de Mandelbam (Prunus dulcis) ass en Uebstbam aus der Gattung Prunus an der Famill vun de Rosaceae.[1] D'Aart gouf 1768 vum brittesche Biolog Philip Miller fir d'éischt beschriwwen.[2]
D'Mandelbeem kommen ursprénglech aus Südwestasien an Nordafrika.[3] 2007 huet den USA zirka 1.043.000 t Mandele produzéiert (déi 1. Plaz).[4]
D'Mandel enthält vill Vitamin E, Protein, Lipiden, Mineraler (Kalzium, Eisen, Zénk, Magnesium, Phosphor a Kalium). Den Nierwäert vun 100 g läit bei 579 kcal.[5]
D'Mandel, oder de Mandelbam (Prunus dulcis) ass en Uebstbam aus der Gattung Prunus an der Famill vun de Rosaceae. D'Aart gouf 1768 vum brittesche Biolog Philip Miller fir d'éischt beschriwwen.
D'Mandelbeem kommen ursprénglech aus Südwestasien an Nordafrika. 2007 huet den USA zirka 1.043.000 t Mandele produzéiert (déi 1. Plaz).
D'Mandel enthält vill Vitamin E, Protein, Lipiden, Mineraler (Kalzium, Eisen, Zénk, Magnesium, Phosphor a Kalium). Den Nierwäert vun 100 g läit bei 579 kcal.
Tekst üüb Öömrang A mandelbuum (Prunus dulcis) as en buum uun det skööl Prunus an hiart tu a ruusenplaanten (Rosaceae).
Bloos, siad an frücht; tiaknang
Mandelnöd, mä an saner skel
Bloosen
A mandelbuum (Prunus dulcis) as en buum uun det skööl Prunus an hiart tu a ruusenplaanten (Rosaceae).
Mandlowy bom[1] (Prunus dulcis) jo kerk abo bom ze swójźby rožowych rostlinow. Jogo płod jo mandel[2].
Mandlowy bom dośěgnjo wusokosć wót 3 až do 10 m. Wótergi jo jano kerk.
Krona jo kulojta až šyroko roznogata.
Łopjena su owalne až dłujkojśe-lancetojte a dośěgnu dłujkosć wót 5 až do 12 cm. Jich wogonki dośěgnu dłujkosć wokoło 2 cm a njasu na bazy někotare załzy.
Kwiśo wót měrca až do apryla. Swětłorožojte abo běłe kwiśonki se pśed łopjenjami jawje a dośěgnu pśeměr wót 3 až do 5 cm. Wóni stoje pó pěśoch až pó šesćoch w promjenjach.
Płone, jajojte, zelene, filcojśe kósmate płody wopśimjeju słabje brozdźonu packu ze śańkej škórpiznu. Wóni dośěgnu dłujkosć wót 3 až do 6 cm. Jich płodowe měso jo suche a packa jo wjelgin twarda.
Eksistěruju górke a słodke mandle, pśi tom górke mandle wopśimjeju až do 8 % amygdalina. Z amygdalina módrikowa kisalina nastanjo, tak až wjelika tšocha jo wjelgin gadojte.
Z mandlow se mandlowy wólej a zgromadnu z cukorom a aromatiskimi maśiznami marcipan gótowujotej. Mimo togo wopśimjeju mineralne maśizny.
Rosćo na njesolonych, pśepušćatych zemjach.
Mandlowy bom (Prunus dulcis) jo kerk abo bom ze swójźby rožowych rostlinow. Jogo płod jo mandel.
Mlozi ni mti mdogo wa jenasi Prunus (nusujenasi Amygdalus) katika familia Rosaceae. Matunda yake hayana jina, lakini lozi au badamu ni jina la kokwa ya tunda. Asili ya mti huu ni Mashariki ya Kati na Asia ya Kusini, lakini sikuhizi unapandwa kila mahali katika kanda za nusutropiki.
Maua
Tunda bichi
Tunda bivu
Lozi na ganda lake
Makala hii kuhusu mmea fulani bado ni mbegu. Mlozi ni mti mdogo wa jenasi Prunus (nusujenasi Amygdalus) katika familia Rosaceae. Matunda yake hayana jina, lakini lozi au badamu ni jina la kokwa ya tunda. Asili ya mti huu ni Mashariki ya Kati na Asia ya Kusini, lakini sikuhizi unapandwa kila mahali katika kanda za nusutropiki.
Lu Prunus dulcis (chiamatu "àrvulu di mènnuli" 'n Sicilia) è n'àrvulu cu ciuri janchi o rusati e fogghi lanziulati, urigginariu dâ Persia e cultivatu nta tutti li riggiuni miditirrànii pi li sò frutti.
L'almendrera (Prunus dulcis (Mill. et D.A.Webb)) ye un árbol caducifolio que puet fer enta 10 metros d'altaria, con o tronco liso, verde u marronoso quan ye choven, que se torna griso u mes fusco y sulcato quan se fa viello. As fuellas son simples, con es cantos u ripas dentatos, con flors individuals u fendo grupetz de 2 a 4, con estructura pentamera, de color blanca u rosadeta seguntes qué variedat, y 3–5 cm de diametro. A fruita que fa no ye si que l'almendra, clasicament una drupa de 3–5 cm de lonchitut, con l'exocarpo y o mesocarpo bastos y fibrosos, y l'endocarpo bien duro. A forma regular de l'almendra a l'árbol ye oblonga u elipsoidal, de color verda y tomentosa, que se torna mes fusca en ixucar-se (per l'agüerro, 9 meses dimpués de fer as flors).
L'almendrera ye un árbol cautivato tipicament en climas calidos, como en a cuenca mediterrania, per a conoixida tendencia a floreixer bien temprano que tien, a qual cosa a sobent li causa la chelata (y conseqüent perduga) d'as flors. En l'Alto Aragón se'n diz que només que uno de cada quatro anyos fan bueno istes frutals. Manimenos, per a grandiza cantidat d'almendras que produz os anyos que fa bueno, diz que compensa per totz os que no ne fa garra, pos efectivament as anyadas de buena cullita en naixen a ran d'os 10 u 15 kg d'istas simients per árbol adulto, simients que cal remarcar-ne o poder calorico que tienen, y d'ixa razón que, d'antigos, fuesen tan importants en a dieta.
As venas d'istes árbols se fan fundas y n'ixan augua d'es terrenos més xucos sines de guaire problema, razón per a qual se gosaba a plantar-los en terrenos de secán y marguins a on que altras especies heban de tener complicacions ta subsistir. A plantada de l'almendrera ye complicada, pos encara que naixen a escape d'as almendras sembratas, as variedatz bien productivas son tamién, de regular, as més sensibles y deficultosas de fer escapar en terrenos duros. Ta solventar-lo, se gosan a plantar en a tierra os pietz d'una variedat mes borde, ta que s'envenen en a tierra, y quan son medratas, se-les mete corte, y se-bi empeltran as partis aerias d'a variedat quiesta. L'empeltre de l'almendrera ye de tot emplegato con altras especies de frutiers, especialment con especies d'o mesmo chenero Prunus, pos asinas se fa proveito d'a capacidat d'os pietz d'esta ta fer vivir as partis superior d'altros arbols en suelos difícils.
Slëwa mandla (Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb) - to je ôrt roscënë z rodzëznë różowatëch (Rosaceae). Òna mòże rosc kòl Westrzódzemnégò Mòrza.
Slëwa mandla (Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb) - to je ôrt roscënë z rodzëznë różowatëch (Rosaceae). Òna mòże rosc kòl Westrzódzemnégò Mòrza.
Η Αμυγδαλιά είναι είδος φυτών της οικογένειας των Ροδιδών που πολλές φορές εντάσσεται στο γένος Προύμνη. Το κοινότερο είδος είναι η Προύμνη η γλυκεία (Prunus dulcis) που φύεται σε όλες σχεδόν τις θερμές και ξηρές περιοχές της Παραμεσογειακής ζώνης όπου καλλιεργείται από τα αρχαία χρόνια. Για αυτόν το λόγο ο καθορισμός τού τόπου προέλευσής του είναι πολύ δύσκολος. Είναι δένδρο φυλλοβόλο με ύψος από 4 ως 12 μέτρα, κορμό διαμέτρου μέχρι 30 εκατοστά και φύλλα ελλειψοειδή, λογχοειδή και οδοντωτά.
Η μη εξημερωμένη αμυγδαλιά εμφανίζεται σε ανασκαφές στην Ελλάδα από το 8.000 π.Χ. έως το 3.000 π.Χ. που γίνεται η εξημέρωση της. Η εξημερωμένη αμυγδαλιά ήταν ευρέως γνωστή στους Εβραίους από τον 16ο π.χ. αιώνα. Όταν πέθανε ο Αιγύπτιος βασιλιάς Τουταγχαμών γύρω στο 1325 π.Χ. τα αμύγδαλα ήταν μία από τις τροφές που τοποθετήθηκαν στον περίφημο τάφο του για να τον τρέφουν στη μετά θάνατο ζωή του. Στους Έλληνες και τους Πέρσες αναφέρεται σαφώς ως εδώδιμο από τον 6ο π.Χ. αιώνα. Από την Ελλάδα διαδόθηκε στην Ιταλία κατά τον 2ο π.Χ. αιώνα η δε Λατινική ονομασία του αμυγδάλου ήταν nux Graecum (= ελληνικό καρύδι).[1]
Η αμυγδαλιά διαθέτει τεράστια αντοχή στην ξηρασία, ωστόσο υπάρχουν ποικιλίες λιγότερο ή περισσότερο ανθεκτικές (όπως η ποικιλία Ρέτσου). Οι ευνοϊκοί τύποι εδαφών είναι ανάλογοι με το είδος του υποκειμένου επάνω στο οποίο εμβολιάζεται η Αμυγδαλιά. Γενικά όμως η αμυγδαλιά κάνει σχεδόν σε όλα τα είδη εδαφών , ακόμη και σε πετρώδη και με μεγάλη κλίση εδάφη.
Οι ιδανικότερες κλιματολογικές συνθήκες για την καλλιέργεια της αμυγδαλιάς είναι οι μεσογειακές με τις ακόλουθες ιδιομορφίες: σύντομο φθινόπωρο, βροχερός και ψυχρός χειμώνας χωρίς ιδιαίτερα χαμηλές θερομοκρασίες, άνοιξη που διαδέχεται άμεσα το χειμώνα, χωρίς παγετούς από την στιγμή που θα φουσκώσουν τα μάτια, ζεστό και άνυδρο καλοκαίρι και φθινόπωρο χωρίς βροχές.
Η αμυγδαλιά πολλαπλασιάζεται κυρίως με ενοφθαλμισμό με όρθιο Τ πάνω σε υποκείμενα σπορόφυτα ή κλώνους ηλικίας 1-2 ετών, αν και μερικές φορές χρησιμοποιείται ο εγκεντρισμός (σχιστός ή υπόφλοιος στεφανίτης) συνήθως σε δέντρα μεγάλης ηλικίας. Ο ενοφθαλμισμός μπορεί να γίνει νωρίς την άνοιξη μόλις αρχίσει να αποκολλάται εύκολα ο φλοιός του υποκειμένου με κοιμώμενο οφθαλμό από εμβολιοφόρους βλαστούς, που κόπηκαν έγκαιρα και διατηρήθηκαν κατάλληλα συσκευασμένοι σε θερμοκρασία 3-4oC. Σαν πιο κατάλληλη εποχή θεωρείται το καλοκαίρι (μέσα Ιουλίου) και το φθινόπωρο (αρχές Σεεπτεμβρίου) με ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες, περίοδοι που εξασφαλίζουν και κατάλληλα εμβόλια[2].
Ο καρπός της αμυγδαλιάς, πρώτα συλλέγεται από το δένδρο με το κατάλληλο τίναγμα (πλέον από εξειδικευμένα μηχανήματα) μετά αποξηραίνεται στον ήλιο συνήθως για δέκα ημέρες, στη συνέχεια αποφλοιώνεται, και οδηγείται στους σπαστήρες για αποκελύφωση. Η παραγόμενη αμυγδαλόψιχα είτε καταναλώνεται ωμή είτε ψημένη ή καραμελωμένη. Μπορεί επίσης να κοπεί σε κύβους ή και να λευκανθεί.
Τα άνθη είναι λευκά ή ροζ, εκπτύσσονται πριν από τα φύλλα και είναι μονήρη ή ανά δύο. Ο κάλυκας και η στεφάνη είναι πενταμερή. Οι στήμονες 15-30 και η ωοθήκη μεσοφυής. Η ωοθήκη περιέχει δυο σπερματικές βλάστες που αναπτύσσονται ανάλογα με την ποικιλία, πότε η μία, πότε και οι δύο, και τα αμύγδαλα λέγονται τότε μονά ή διπλά. Χάρη στην πρωιμότητα της άνθησης, την πυκνότητα των λουλουδιών επάνω στους κλάδους, που δεν κρύβονται από τα φύλλα και τη λευκότητα των πετάλων της, η αμυγδαλιά θεωρείται ως ένα αξιόλογο καλλωπιστικό δένδρο. Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες αμυγδαλιάς είναι αυτόστειρες (δεν αυτογονιμοποιούνται) και μερικές είναι μεταξύ τους ασυμβίβαστες (δεν αλληλογονιμοποιούνται), έτσι ένα σοβαρό πρόβλημα για τον καλλιεργητή είναι η επικονίαση της αμυγδαλιάς που βασίζεται στα έντομα και ιδιαίτερα στις μέλισσες.
Ο καρπός της αμυγδαλιάς κατατάσσεται στα ακρόδρυα, παρόλο που είναι μια χνουδωτή δρύπη που συγκομίζεται μετά την υπερωρίμανση. Το περικάρπιο διακόπτει τη διόγκωσή του μετά την ξυλοποίηση του ενδοκαρπίου. Στη συνέχεια χάνει την υγρασία του, ξεκολλάει από το ενδοκάρπιο και σκίζεται κατά μήκος της ραφής του καρπόφυλλου. Στο εσωτερικό υπάρχει ο πυρήνας ο οποίος αποτελείται από ένα ή δύο σπέρματα, τα οποία είναι τα αμύγδαλα ή αμυγδαλόψιχα.[1]
Λόγω της φυσικής επιλογής η συντριπτική πλειονότητα των αμυγδάλων των αγριαμυγδαλιών στο παρελθόν είχε πολύ πικρή γεύση, ώστε να αποφεύγεται το τσιμπολόγημα τους από τα πουλιά (δεν αποτελούσε συνειδητή επιλογή, απλώς τα πικρά αμύγδαλα αποκτούσαν με αυτόν τον τρόπο απογόνους). Η ανθρώπινη παρέμβαση μέσω της τεχνητής επιλογής επέλεξε τους ελάχιστους άπικρους καρπούς και τους καλλιέργησε συστηματικά, έτσι σήμερα έχουμε πολλούς άπικρους καρπούς και ελάχιστους πικρούς.[3] Τα αμύγδαλα περιέχουν υψηλό ποσοστό πρωτεΐνης (21%), σιδήρου, ασβεστίου, φωσφόρου, και βιταμινών Β. Τα αμύγδαλα περιέχουν υψηλό ποσοστό λίπους (κοντά στο 50%), με πολλά μονοακόρεστα (39%) και λίγα κορεσμένα (3,7%).[4]
Το ξύλο της αμυγδαλιάς χρησιμοποιείται κυρίως για ξυλολεπτουργικές εργασίες και για την παραγωγή στομίων του μουσικού οργάνου Γκάιντα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές ποικιλίες, όπως Φερανιά, Τέξας, Ρέτσου, Καλογεράτα Χίου, Βολάτα Χίου, Νίκηκα Χίου, Ποταμίτικα Λασιθίου, Καλαροτικά Λασιθίου, Κρυστάλια Φουρνής Λασίθιου, Ξηρολίμνης, Διστόμου Βοιωτίας, Φυλλίς και 11/21/67.[1] Η Παγκόσμια παραγωγή αμυγδάλων είναι 2,51 εκατομμύρια τόνοι τον χρόνο[5]. Οι μεγαλύτερες χώρες παραγωγής είναι οι ΗΠΑ η Ισπανία, η Ιταλία και το Ιράν.[5] Η ελληνική παραγωγή ως επί το πλείστον καταναλώνεται στο εσωτερικό, ενώ οι εξαγωγές αφορούν κυρίως πικραμύγδαλα που χρησιμοποιούνται στην αρωματοποιία και τη ζαχαροπλαστική[1].
Στην Ελλάδα η αμυγδαλιά είναι προάγγελος της άνοιξης και επακόλουθα του έρωτα, ως εκ τούτου ενέπνευσε τον ποιητή Γεώργιο Δροσίνη να γράψει την "Ανθισμένη αμυγδαλιά" τον θεατρικό συγγραφέα Δημήτρη Γιαννουκάκη να γράψει θεατρικό και κινηματογραφικό έργο με τον ίδιο τίτλο, όπου αναφέρεται στην παλιά Αθήνα και τον έρωτα που αναπτύσσεται μεταξύ δύο νέων. Το ποίημα του Γ. Δροσίνη μελοποίησε ο Γιώργος Κωστής και έγινε παγκόσμια επιτυχία με τίτλο "Ετίναξε την ανθισμένη αμυγδαλιά".
Η Αμυγδαλιά είναι είδος φυτών της οικογένειας των Ροδιδών που πολλές φορές εντάσσεται στο γένος Προύμνη. Το κοινότερο είδος είναι η Προύμνη η γλυκεία (Prunus dulcis) που φύεται σε όλες σχεδόν τις θερμές και ξηρές περιοχές της Παραμεσογειακής ζώνης όπου καλλιεργείται από τα αρχαία χρόνια. Για αυτόν το λόγο ο καθορισμός τού τόπου προέλευσής του είναι πολύ δύσκολος. Είναι δένδρο φυλλοβόλο με ύψος από 4 ως 12 μέτρα, κορμό διαμέτρου μέχρι 30 εκατοστά και φύλλα ελλειψοειδή, λογχοειδή και οδοντωτά.
Бадам (Amugdalus ?) – роза гүлдүүлөр тукумундагы өсүмдүк уруусу. Бийиктиги 8-10 м дарак же бадал. Жалбырагы кезектешип жайгашкан, ар түрдүү. Гүлү ак же кызгылт, жалгыздан. Мөмөсү – данек, ширин, айрымдары ачуу. Анда орточо 54 % май, 21 % азоттуу жана 13 % азотсуз заттар, 4 % клетчатка, 6 % суу, 2 % күл болот. Түндүк жарым шардын мээлүүн жана субтропик алкагында 40 түрү бар. КМШда 17 түрү (анын ичинен 5 гибрид) Европа бөлүгүнүн түштүгүндө, Крым, Закавказье, Сибирь, Орто Азияда ; Кыргызстандын Чаткал, Алай тоолорунда өсөт. Анын ичинен жапыз же талаа Б-ы кеңири таралган. Кадимки Б. Батыш Копетдаг, Батыш Тянь-Шань тоолорунда 800-1600 м бийиктикте өсөт. Ал биздин заманга чейин 2-кылымда Азияда өстүрүлгөн. Кургакчылыкка чыдамдуу келгендиктен адыр бөксө тоолорду жашылдандыруу үчүн өстүрүлөт. Ар гектар жерден 400 кгга чейин түшүм алынат. Данеги желет, кондитер ишинде, медицинада жана башка майын ачуу данектүүлөрү эфир майын алууда пайдаланылат. Вавилов бадамы менен, Сузак бадамы мурдагы СССРдин Кызыл китебине катталган. Бадамдын айрым түрү кооздук үчүн өстүрүлөт.
Бадам (Amugdalus ?) – роза гүлдүүлөр тукумундагы өсүмдүк уруусу. Бийиктиги 8-10 м дарак же бадал. Жалбырагы кезектешип жайгашкан, ар түрдүү. Гүлү ак же кызгылт, жалгыздан. Мөмөсү – данек, ширин, айрымдары ачуу. Анда орточо 54 % май, 21 % азоттуу жана 13 % азотсуз заттар, 4 % клетчатка, 6 % суу, 2 % күл болот. Түндүк жарым шардын мээлүүн жана субтропик алкагында 40 түрү бар. КМШда 17 түрү (анын ичинен 5 гибрид) Европа бөлүгүнүн түштүгүндө, Крым, Закавказье, Сибирь, Орто Азияда ; Кыргызстандын Чаткал, Алай тоолорунда өсөт. Анын ичинен жапыз же талаа Б-ы кеңири таралган. Кадимки Б. Батыш Копетдаг, Батыш Тянь-Шань тоолорунда 800-1600 м бийиктикте өсөт. Ал биздин заманга чейин 2-кылымда Азияда өстүрүлгөн. Кургакчылыкка чыдамдуу келгендиктен адыр бөксө тоолорду жашылдандыруу үчүн өстүрүлөт. Ар гектар жерден 400 кгга чейин түшүм алынат. Данеги желет, кондитер ишинде, медицинада жана башка майын ачуу данектүүлөрү эфир майын алууда пайдаланылат. Вавилов бадамы менен, Сузак бадамы мурдагы СССРдин Кызыл китебине катталган. Бадамдын айрым түрү кооздук үчүн өстүрүлөт.
Бадемот (науч. Prunus dulcis, син. Prunus amygdalus или Amygdalus communis) е малечко дрво кое припаѓа на подфамилијата Prunoideae од фамилијата Рози; бадем се нарекува исто така и плодот на ова дрво. Растението е класифицирано како праска во поткласата Amygdalus од Prunus, кое се разликува од останатите подвидови по својот плод.
Слатката надворешна маса која е карактеристична кај другите членови од Prunus фамилијата, како што е сливата и вишната, кај бадемот е заменета со обвивка, во која се наоѓа тврда маса во која е сместена семката.
Бадемот потекнува од југозападна Азија.
Бодом (лот. Prunus dulcis, дар гузашта — Prunus amygdalus ё Amygdalus communis) — бутта ва ё дарахти на он қадар бузург. Қариб 50 намудаш маълум аст.
Дарахташ сершохи аҳромшакл, то 6-10 м қад мекашад. Шохаҳояш бехор, пӯстлохаш дорчинии сурхтоб ё бӯри хокистарранг. Решааш дароз (5-6 м) ва мустаҳкам. Баргаш дарозрӯяи нештаршакл, ғафс, бедандона ё дандонадор; гулаш дуҷинсаи калон, сафеди гулобӣ. Мевааш (дарозиаш 10-60 мм) донакдори гирда, устувонашакл, каҷак; пӯсташ хокистарранг, дорчинии сиёҳтоб, баъди пухтан сахт ва дукафон мешавад. Пӯчоқаш вобаста ба навъ сахт (мас., Сангбодом), мулоим (Қоғотак, Боғӣ), суфта ё чуқурчадор аст. Мағзаш дорчинии зардтоб, таъмаш ширин ё талх; дар таркибаш 50,3-58,3 % равған, 6 % қанд, 20-25 % сафеда, 3 % шилм ва 8 % об дорад. Дар мағзи бодоми талх то 2,05-2,5 % алкалоиди заҳрнок — амигдалин низ мавҷуд аст, ки метавонад боиси заҳролудии одам шавад.
Бодом дарахти рӯшноипарвар ва хушкитобовар буда, дар Кабуддоғ, Тиёншони Ғарбӣ, қисми ғарбии қаторкӯҳи Ҳисор, ҳавзаи дарёи Варзоб, шохаҳои қаторкӯҳи Дарвоз, ҳавзаи д-ҳои Сурхобу Яхсу (дар баландии 800—1600 м аз с. б.) мерӯяд. Ҳамчунин дар Афғонистон, Эрон, давлатҳои Осиёи Хурд паҳн шудааст. Дар Тоҷикистон 3 намуди худрӯйи он — бодомча (A. spinosissima), бодоми бухорӣ (A. bucharica) ва бодоми шириндона (A. Vavilovii) мерӯяд.
Навъҳои маҳаллии бодом — Пистабодом, Каҷакбодом, Азимбойбодом, Қоғотакбодом, Арақбодом, Сангбодом, Шафтолубодом ва ғ., ки дар Тоҷикистон парвариш мешаванд, ба бодоми муқаррарӣ (A. commynis) тааллуқ доранд. Бисёр навъҳои бодом — «Десертный», «Лангедок», «Ялтинский», «Дрейк», «Нонпарел», «Дершукуфаки никитӣ» ба шароити иқлими Тоҷикистон мутобиқ карда шудаанд.
Бодомро аз донак афзоиш додан мумкин аст. Ниҳоли аз донак сабзидаи бодом хасак буда, ба он навъҳои бодоми шириндонаро пайванд мекунанд. Ба сифати пайвандтак ниҳолҳои хасаки зардолу, шафтолу, олуча, олу истифода бурда мешавад. Барои бунёди бодомзор заминҳои серхоку санглох ва нишебиҳои офтобрӯяи доманакӯҳҳо (ба ғайр аз хокҳои турш) мувофиқ аст. Ниҳоли бодомро аз рӯйи тартиби 6 х 6, 6 х 5 мешинонанд. Замини байни ниҳолҳоро тирамоҳу баҳор ба умқи 25 см шудгор мекунанд, нурӣ андохта, 2-3 маротиба об мемонанд. Ниҳоли бодом баъди 2-3 сол самар медиҳад (он 60-100 сол умр мебинад). Ба сабаби барвақт (февр-март) гул кардан, гулашро аксар вақт сармо мезанад. Мевааш июл-авг. мепазад. Дар Тоҷикистон аз ҳар га бодомзор 7,8-25,0 сентнер ҳосил мегиранд.
Дарахти бодом аз ширинчаи бодому шафтолу, касалиҳои ҷинҷаки барг, занга, сиёҳтосак ва ғ. зарар мебинад.
Мағзи бодомро дар саноати хӯрокворӣ, тиб, атриёт ва саноати бофандагӣ фаровон истифода мебаранд, конфет, торту кулчақанд, равған ва оби бодом тайёр мекунанд. Ғӯраи бодомро то шах шудани донакаш намак ё шакар пошида мехӯранд.
Мағзи бодом давобахш аст. Дар ин бобат дар бисёр китобҳои табибони гузашта, аз ҷумла дар «Қонуни тиб»-и Абуалии Сино, «Махзан-ул-адвия»-и Муҳаммад Ҳусейн ибини Муҳаммади Оқилӣ, «Захираи Хоразмшоҳӣ»-и Исмоили Ҷурҷонӣ ва ғ. маъулмот дода шудааст. Табибони мардумӣ мағз, равған, барг ва гули бодоми ширинро даво меҳисобанд. Истеъмоли 0,5-2,0 қошуқ равғани бодом барои табобати қабзият, газак, халаи музмин ва бемориҳои роҳи нафас (бронхит) муфид мебошад. Табибон бо мағзи бодоми ширин зардпарвинро муолиҷа менамоянд. Бо ин мақсад рӯзи якум истеъмоли 5 дона (2-3 маротиба) бодом тавсия мешавад; рӯзҳои баъдӣ миқдори онро 5-донагӣ афзуда, баъди 4-5 рӯз тақр. ба 70 дона мерасонанд. Сипас, миқдори истеъмоли мағзро ба ҳамин тартиб кам карда, ба 15 адад меоранд ва ба табобат хотима мебахшанд. Барои муолиҷаи гӯшдард рӯзе 2 маротиба ба гӯш равғани бодом чакондан муфид аст. Молидани равғани бодом пӯстро нарм месозад. Аз мағзи кӯфтаи бодом «шири бодом» таҳия мекунанд, ки дар пардозгарӣ истифода мешавад. Марҳами барги тари бодом барои доғи кунҷидак, думбал ва ҷароҳати фасоддори пӯст нофеъ аст. Агар бодомро то бӯяш баромадан тафсонда, баъд мағзи онро ҷудо карда бихӯранд, меъдаро қавӣ мегардонад, исҳолро мебандад, сустии меъдаро дафъ мекунад, маниро зиёда менамояд. Агар 17,5 г мағзи бодомро кӯфта, бо асал хамир карда, лесида бихӯранд, дарди ҷигар ва сурфаро шифо мебахшад. Ғӯраи бодомро бо пӯсташ бихӯранд, буни дандонро мустаҳкам мекунад; гули онро истеъмол кунанд, боҳи мардонро ба ҳаракат меоварад. Барги тару тозаи бодоми ширинро кӯфта бихӯранд, дарунро меронад, кирмҳои меъдаро мерезонад. Агар решаи бодоми талхро дар об ҷӯшонда, он обро бинӯшанд, сипурз ва гурдаро аз моддаҳои зарарнок пок мегардонад. Мағзи онро кӯфта, бо сирко ё шароб сиришта гузошта банданд, решҳои кӯҳна ва даванда, обилаҳои тар, шукуфаи пӯст, қӯтур, хориш ва аллергияи пӯстро шифо мебахшад.
Дар тибби муосир равғани бодом ба сифати давои рафъи қабзият тавсия дода мешавад. Онро ба таркиби линиментҳо, марҳамҳо, кремҳои гуногун илова мекунанд. Ҷавҳари обии мағзи бодом тарашшӯҳи шираи меъдаро кам мекунад, барои муолиҷаи газаку захми меъда ва рӯдаи дувоздаҳангушта муфид аст.
Дар таркиби бодоми талх эмулсин ном ферменти заҳрнок мавҷуд аст. Бинобар ин дар мавриди истифодаи он бояд эҳтиёт шуд. Зери таъсири вояи зиёди кислотаи сианид, ки ферменти мазкур ҳосил мекунад, фаъолияти маркази нафасгирӣ қатъ мегардад. Ба таъсири ин кислота хусусан кӯдакон ҳассос мебошанд. Мавриди заҳролудӣ то омадани духтур меъдаро бо маҳлули перманганати калий (1:1000) шустан лозим (ба бемор 0,5-1,0 л маҳлулро нӯшонда, сипас қай мекунонанд).
Бодом (лот. Prunus dulcis, дар гузашта — Prunus amygdalus ё Amygdalus communis) — бутта ва ё дарахти на он қадар бузург. Қариб 50 намудаш маълум аст.
Бәдәм — гөлчәчәклеләр гаиләлегенә кергән тал яфраклы, ак, алсу чәчкәле, чикләвексыман җимеш биргән көньяк агачы.
Бәдәм — гөлчәчәклеләр гаиләлегенә кергән тал яфраклы, ак, алсу чәчкәле, чикләвексыман җимеш биргән көньяк агачы.
Мігдалы — плады аднайменнага дрэва (па-лацінску: Prunus dulcis, раней клясыфікавалася як Prunus amygdalus ці Amygdalus communis) вышынёй да 8 м з бліскучым дробназубчастым лісьцем і сьветла-ружовымі або белымі кветкамі, якое расьце ў Міжземнамор’і і іншых субтрапічных рэгіёнах. Галоўныя камэрцыйныя вытворцы — Каліфорнія, Гішпанія, Італія. Мігдалы — блізкі сваяк сьлівы, пэрсіка, але ў ежу спажываецца ня мякаць плада, а г. зв. «арэхі» — ядро касьцянкі.
Шкарлупіньне «арэхаў» вельмі цьвёрдае. Ядро мігдалы белае, саладкавае, са слабым водарам, пакрытае тонкай карычневай абалонкай. Каб выдаліць яе, трэба апусціць ядро, ачышчанае ад шкарлупіньня, на 1 хвіліну ў кіпень. Ачышчанае ядро рэкамендуюць прамыць праточнай вадой і высушыць у духоўцы пры 50—70 °C. Мігдалы зьмяшчаюць значную колькасьць тлушчу, этэрныя алеі, каля 20% бялку, зь вітамінаў — невялікая колькасьць C і PP. Высокакалярыйныя (100 г = 650 ккал).
Адрозьніваюць 2 разнастайнасьці мігдалы: салодкія і горкія. Апошнія зьмяшчаюць гліказід амігдалін, які лёгка распадаецца, выдзяляючы атрутную сінільную кіслату, таму спажываць горкія мігдалы ў ежу можна толькі ў мінімальных колькасьцях. Салодкія мігдалы ужываюць сьвежымі як дэсэрт, а таксама пры вырабе соўсаў, печыва, тартоў і г. д.
У шляхецкай кулінарыі Рэчы Паспалітай вядомыя з XVI стагодзьдзя. Зь іх выраблялі ахаладжальны напой аршад, марцыпаны, мігдаловую поліўку (на Вігілію), мігдаловы торт (на Трох Каралёў), мігдаловае «малако» для сьціслага посту і г. д. У сялянскім асяродзьдзі мігдалы заставаліся недаступнымі, адсюль прыказка «Думаць пра нябесныя мігдалы».
Ачышчаныя і высушаныя молатыя мігдалы варыць 10-15 хвілін у малацэ (1,5 л малака — 120 г мігдалаў), працадзіць і злёгку пасаладзіць; падаваць цёплай з рысам, звараным у малацэ. Можна падаваць халоднай — звараныя ў малацэ мігдалы загушчаюць яечнымі жаўткамі.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Мігдалы — плады аднайменнага дрэва (па-лацінску: Prunus dulcis, раней клясыфікавалася як Prunus amygdalus ці Amygdalus communis) вышынёй да 8 м з бліскучым дробназубчастым лісьцем і сьветла-ружовымі або белымі кветкамі, якое расьце ў Міжземнамор’і і іншых субтрапічных рэгіёнах. Галоўныя камэрцыйныя вытворцы — Каліфорнія, Гішпанія, Італія. Мігдалы — блізкі сваяк сьлівы, пэрсіка, але ў ежу спажываецца ня мякаць плада, а г. зв. «арэхі» — ядро касьцянкі.
बादाम (अंग्रेज़ी:ऑल्मंड, वैज्ञानिक नाम: प्रूनुस डल्शिस, प्रूनुस अमाइग्डैलस) मध्य पूर्व का एक पेड़ होता है। यही नाम इस पेड़ के बीज या उसकी गिरि को भी दिया गया है। इसकी बड़े तौर पर खेती होती है। बादाम एक तरह का मेवा होता है। संस्कृत भाषा में इसे वाताद, वातवैरी आदि, हिन्दी, मराठी, गुजराती व बांग्ला में बादाम, फारसी में बदाम शोरी, बदाम तल्ख, अंग्रेजी में आलमंड और लैटिन में एमिग्ड्रेलस कम्युनीज कहते हैं।[1] आयुर्वेद में इसको बुद्धि और नसों के लिये गुणकारी बताया गया है। भारत में यह कश्मीर का राज्य पेड़ माना जाता है। एक आउंस (२८ ग्राम) बादाम में १६० कैलोरी होती हैं, इसीलिये यह शरीर को उर्जा प्रदान करता है।[2] लेकिन बहुत अधिक खाने पर मोटापा भी दे सकता है। इसमें निहित कुल कैलोरी का ¾ भाग वसा से मिलता है, शेष कार्बोहाईड्रेट और प्रोटीन से मिलता है। इसका ग्लाईसेमिक लोड शून्य होता है। इसमें कार्बोहाईड्रेट बहुत कम होता है। इस कारण से बादाम से बना केक या बिस्कुट, आदि मधुमेह के रोगी भी ले सकते हैं। बादाम में वसा तीन प्रकार की होती है: एकल असंतृप्त वसीय अम्ल और बहु असंतृप्त वसीय अम्ल। यह लाभदायक वसा होती है, जो शरीर में कोलेस्टेरोल को कम करता है और हृदय रोगों की आशंका भी कम करता है। इसके अलावा दूसरा प्रकार है ओमेगा – ३ वसीय अम्ल। ये भी स्वास्थवर्धक होता है। इसमें संतृप्त वसीय अम्ल बहुत कम और कोलेस्टेरोल नहीं होता है। फाईबर या आहारीय रेशा, यह पाचन में सहायक होता है और हृदय रोगों से बचने में भी सहायक रहता है, तथा पेट को अधिक देर तक भर कर रखता है। इस कारण कब्ज के रोगियों के लिये लाभदायक रहता है। बादाम में सोडियम नहीं होने से उच्च रक्तचाप रोगियों के लिये भी लाभदायक रहता है। इनके अलावा पोटैशियम, विटामिन ई, लौह, मैग्नीशियम, कैल्शियम, फास्फोरस भी होते हैं।[3]
बादाम हालांकि एक मेवा होता है, किन्तु तकनीकी दृष्टि से यह बादाम के पेड़ के फल का बीज होता है। बादाम का पेड़ एक मध्यम आकार का पेड़ होता है और जिसमें गुलाबी और सफेद रंग के सुगंधित फूल लगते हैं। ये पेड़ पर्वतीय क्षेत्रों में अधिक मात्रा में पाये जाते हैं। इसके तने मोटे होते हैं। इसके पत्ते लम्बे, चौड़े और मुलायम होते हैं। इसके फल के अन्दर की मिंगी को बादाम कहते हैं। बादाम के पेड़ एशिया में ईरान, ईराक, मक्का, मदीना, मस्कट, शीराज आदि स्थानों में अधिक मात्रा में पाये जाते हैं।[1] इसके फल वानस्पतिक रूप से अष्ठिफल के रूप में जाने जाते हैं और उनमें एक बाह्य छिलका होता है तथा एक कठोर छाल के साथ अंदर एक बीज होता है। आमतौर पर बादाम बिना छिलके के ही मिलता है। इसका बीज निकालने के लिए छिलके को अलग करना होता है।[4] छिले हुए बादाम गेरुए या गहरे पीले रंग के होते हैं। बादाम दो प्रकार के होते हैं- मीठे और कड़वे। मीठा बादाम वह किस्म है जिसे लोग एक खाद्य उत्पाद के रूप में सीधे प्रत्यक्ष या अप्रत्यक्ष रूप से खाते हैं। कड़वा बादाम मीठे बादाम से थोडा़ छोटा व चौडा़ होता है और मुख्य रूप से बादाम तेल निकालने के काम आता है तथा इसे खाद्य के रूप में उपयोग नहीं किया जाता है क्योंकि यह कुछ विषैला होता है।[1] बादाम के उपयोग की तीन मुख्य वैश्विक श्रेणियां हैं, चॉकलेट कॉन्फेक्शनरी, बेकरी और अल्पाहार।
संसार भर में हाल के वर्षों में छिलके के आधार पर बादाम का उत्पादन ७-८.५ लाख टन हुआ है। इसमें फसल और उत्पादन में २००५- ०९ के बीच निरंतर बढ़ोत्तरी देखी गई। प्रतिकूल मौसमी स्थितियों के कारण विशेषज्ञों द्वारा २००९-१० में उत्पादन में कमी आने का पूर्वानुमान है। वैश्विक बादाम उत्पादन में ८०% भाग के साथ अमेरिका मीठे बादामों का इकलौता सबसे बडा़ उत्पादक, ग्राहक और निर्यातक देश है। अमेरिकी उत्पादन का ९९% भाग अमेरिकी कैलिफोर्निया राज्य का है, जो मीठे बादामों का सबसे महत्वपूर्ण उत्पादक रहा है। यहां लगाया जाने वाली नॉनपरेल इकलौती सबसे बडी़ किस्म है। इसका उत्पादन कुल उपज का ३८% है।[4] इसके बाद कैमल (१२%), मोंटेरी (१०%), बट/पडरे (९%) और बट (८%) है। विश्व का सबसे बड़ा बादाम व्यापार करने वाला ब्ल्यु डॉयमंड ग्रोवर्स को-ऑपरेटिव है, जो कैलिफोर्निया में सैक्रामेंटो में स्थित है। ब्ल्यु डॉयमंड कैलिफोर्निया के दो तिहाई उत्पादकों के स्वामित्व वाला संगठन है और कैलिफोर्निया की एक तिहाई फसलों का विपणन करता है। छिलके के आधार पर वर्ष २००८-०९ में २६०००, १६०००, ९५००, ७९८००, १५०० और १२०० टन उत्पादन के साथ क्रमश: अन्य उत्पादक देश हैं – आस्ट्रेलिया, तुर्की, चिली, यूरोपीय संघ, चीन और भारत। यूरोपीय संघ में स्पेन इकलौता सबसे बडा़ उत्पादक है। पिछले कुछ वर्षों में (शेल्ड आधार पर) बादाम का वार्षिक व्यापार लगभग ४.६ लाख टन रहा है। वर्ष २००८-०९ में ४४०,०००, १२३०० और ६७०० टनों के निर्यात के साथ क्रमश: अमेरिका, आस्ट्रेलिया और चिली (शेल्ड आधार पर) मुख्य निर्यातक रहे हैं। वर्ष २००८-०९ में २००,००० टन, ४५,००० टन, २१,००० टन, १९,००० टन और १४,००० टन के क्रमश: आयात के साथ यूरोपीय संघ, भारत, जापान, कनाडा और टर्की साल २००८-०९ में प्रमुख आयातक रहे हैं।[4] कैलिफोर्नियाई फसल की सर्वोच्च कटाई की अवधि मध्य अगस्त से सितंबर तक रहती है, आस्ट्रेलियाई फसल की कटाई का समय फरवरी और अप्रैल के बीच होता है।
बादाम का पेड़ भी आड़ू की तरह ही दिखता है और उसे भी आडू की समकूल परस्थिति में उगाया जाता है। बादाम आड़ू परिवार का ही फल है। बादाम का उल्लेख प्राचीन बाईबिल और प्राचीन यूनान के इतिहास में भी मिलता है। यूनानी इतिहास के अनुसार ३००० ईसा पूर्व भी वहां इसकी पैदावार होती थी। उसके १०० वर्ष बाद प्राचीन रोमवासी इसे अपने साथ इटली ले गए। इसे उन्होंने अपने राजा को उपहार स्वरूप दिया।[3] उसके बाद यह मिस्र से होता हुआ इंग्लैंड पहुंचा। स्पेन और इटली पहले ऐसे देशों में शामिल हैं जहां इसके लिये विपरीत जलवायु होने पर भी सबसे पहले बादाम निर्यातक देशों में गिने गये। इससे पहले बादाम के बारे में विश्व के लोग नहीं जानते थे। १७०० मध्यपूर्व से आज तक इसके उत्पादन में खूब बढोत्तरी हुई है और अनेक प्रतिकूल स्थानों पर भी यह आसानी से उगाया जा रहा है। सन १८०० के बाद बादाम की विभिन्न किस्मे भी खोजी गई हैं और उनमे कैलिफोर्निया से निर्यात होने वाली बादाम की किस्में सर्वश्रेष्ठ मानी जाती हैं।
एशिया के भारत और जापान जैसे देशों में बादाम खूब उगाया जाता रहा है। भारत में इसकी उपयोगिता केवल भोजन के साथ ही बेहतर मानी जाती है लेकिन जापान में इसे चॉकलेट और दूध से बनने वाले विभिन्न उत्पतादों में कैल्शियम के सबसे मजबूत विकल्प के रूप में प्रयोग किया जाता है। चीन में इसे सर्दियों में भूनकर खाया जाता है और नव वर्ष के अवसर पर यह उनका विशेष उपहार माना जाता है। यूरोप में इसे विवाह के अवसर पर ऐतिहासिक काल से प्रयोग किया जा रहा है और बच्चों के लिए इसे ख़ुशी और स्वास्थ्य का प्रतीक माना जाता है।[3] जर्मनी में बादाम का पेस्ट नाश्ते में प्रयोग किया जाता रहा है और इसे आइसक्रीम के बेकरी उत्पादों में प्रयोग किया जाता है। २०१० जनवरी में फ्रांस में बनने वाला पारम्परिक राजा का केक बादाम की विशेष क्रीम से बनाया गया था। इसे सोने के मुकुट के साथ बाजार में बेचा गया।
बादाम को रोजाना सेवन किया जा सकता है। प्रतिदिन चौथाई कप या २२-२४ बादाम सेवन कर सकते हैं। अनेक शोधों से यह ज्ञात हुआ है, कि रोजाना उपरोक्त मात्रा में बादाम खाने से मोटापा नहीं होता है।[5] किन्तु कच्चे बादाम खाने से टायफाइड हो सकता है।[2] इस लिये हमेशा भुना हुआ, नमक के साथ या नमक के बिना, खाना चाहिये। बादाम का तेल, मालिश के लिये प्रयोग किया जाता है
हरे बादाम
साबुत बादाम और गिरि
भुने बादाम
बादाम के फूल
बादाम (अंग्रेज़ी:ऑल्मंड, वैज्ञानिक नाम: प्रूनुस डल्शिस, प्रूनुस अमाइग्डैलस) मध्य पूर्व का एक पेड़ होता है। यही नाम इस पेड़ के बीज या उसकी गिरि को भी दिया गया है। इसकी बड़े तौर पर खेती होती है। बादाम एक तरह का मेवा होता है। संस्कृत भाषा में इसे वाताद, वातवैरी आदि, हिन्दी, मराठी, गुजराती व बांग्ला में बादाम, फारसी में बदाम शोरी, बदाम तल्ख, अंग्रेजी में आलमंड और लैटिन में एमिग्ड्रेलस कम्युनीज कहते हैं। आयुर्वेद में इसको बुद्धि और नसों के लिये गुणकारी बताया गया है। भारत में यह कश्मीर का राज्य पेड़ माना जाता है। एक आउंस (२८ ग्राम) बादाम में १६० कैलोरी होती हैं, इसीलिये यह शरीर को उर्जा प्रदान करता है। लेकिन बहुत अधिक खाने पर मोटापा भी दे सकता है। इसमें निहित कुल कैलोरी का ¾ भाग वसा से मिलता है, शेष कार्बोहाईड्रेट और प्रोटीन से मिलता है। इसका ग्लाईसेमिक लोड शून्य होता है। इसमें कार्बोहाईड्रेट बहुत कम होता है। इस कारण से बादाम से बना केक या बिस्कुट, आदि मधुमेह के रोगी भी ले सकते हैं। बादाम में वसा तीन प्रकार की होती है: एकल असंतृप्त वसीय अम्ल और बहु असंतृप्त वसीय अम्ल। यह लाभदायक वसा होती है, जो शरीर में कोलेस्टेरोल को कम करता है और हृदय रोगों की आशंका भी कम करता है। इसके अलावा दूसरा प्रकार है ओमेगा – ३ वसीय अम्ल। ये भी स्वास्थवर्धक होता है। इसमें संतृप्त वसीय अम्ल बहुत कम और कोलेस्टेरोल नहीं होता है। फाईबर या आहारीय रेशा, यह पाचन में सहायक होता है और हृदय रोगों से बचने में भी सहायक रहता है, तथा पेट को अधिक देर तक भर कर रखता है। इस कारण कब्ज के रोगियों के लिये लाभदायक रहता है। बादाम में सोडियम नहीं होने से उच्च रक्तचाप रोगियों के लिये भी लाभदायक रहता है। इनके अलावा पोटैशियम, विटामिन ई, लौह, मैग्नीशियम, कैल्शियम, फास्फोरस भी होते हैं।
मधेशी बदाम मध्य पूर्वी तथा दक्षिण एसियामा खेती गरिने एक मसला हो ।
Green almonds
Unshelled (left) and shelled (right) almonds
Blanched almonds
मधेशी बदाम मध्य पूर्वी तथा दक्षिण एसियामा खेती गरिने एक मसला हो ।
ਬਦਾਮ ਜਾਂ ਬਾਦਾਮ (ਫ਼ਾਰਸੀ: بادام ਤੋਂ) (ਇੰਗਲਿਸ਼: Almond (Prunus dulcis, syn. Prunus amygdalus) ਮੱਧ ਪੂਰਬ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਵੀ "ਬਦਾਮ" ਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਦਾਮ ਦਾ ਕੱਦ 4 ਤੋਂ 10 ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਤਣਾ 12 ਇੰਚ ਦੇ ਵਿਆਸ ਤੱਕ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪੱਤੇ 3-5 ਇੰਚ ਤੱਕ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[3] ਇਸ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਚਿੱਟੇ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਹਲਕਾ ਗੁਲਾਬੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਤਾਪਮਾਨ 15 ਤੋਂ 30 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ (59 ਅਤੇ 86 ਡਿਗਰੀ ਫਾਰਨਹਾਈਟ) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਡੋਰਮੈਂਸੀ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ 600 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ 7.2 °C (45.0 °F) ਤੋਂ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਹਰੀ ਬਦਾਮ
ਬਦਾਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ੈੱਲ ਅਤੇ ਭਾਰੀ
Blanched ਬਦਾਮ
ਭਾਰੀ ਬਦਾਮ
ਬਦਾਮ confections
ਬਦਾਮ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਮੈਡੀਟੇਰੀਅਨ ਜਲਵਾਯੂ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਯਮੁਨਾ ਦਰਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ।ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੈਡੀਟੇਰੀਅਨ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਉੱਤਰੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਕੈਲੇਫੋਰਨੀਆ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤਕ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਦੇ ਬਦਾਮ ਦੀ ਪੋਲਿੰਗ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੋਲਿਨੇਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿਲੀਅਨ ਛਪਾਕੀ (ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਅੱਧੇ ਕੁੱਝ ਬੀ-ਹਾਇਵ) ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਬਦਾਮ ਦੇ ਅਨਾਜ ਲਈ ਟਰੱਕ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੋਲਿੰਗ ਪੋਲਿੰਗ ਪੋਲਿਸਟਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 49 ਪਰਵਾਸੀ ਮਧੂਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਸੂਬਿਆਂ ਨਾਲ ਕੰਟਰੈਕਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਾਲੋਨੀ ਢਹਿਣ ਦਾ ਵਿਗਾੜ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸ਼ਹਿਦ ਮਧੂਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀੜੇ ਦੇ ਪਰਾਗਿਤਣ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਦਾਮ ਦੇ ਉਤਪਾਦਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀੜੇ ਦੇ ਪਰਾਗਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਲਾਗਤ ਤੋਂ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੱਚਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਰਿਸਰਚ ਸਰਵਿਸ (ਏਆਰਐਸ) ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਬਦਾਮ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਵੈ-ਪਰਾਗਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਲਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ।
A grove of almond trees in central California
Almond blossoms in Iran
An almond shaker before and during a harvest of a tree
ਬਦਾਮ ਦੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ, ਫੰਗਲ ਰੋਗਾਣੂ, ਪੌਦਾ ਵਾਇਰਸ, ਅਤੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਸਾਲ 2014 ਵਿੱਚ, ਬਦਾਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਉਤਪਾਦ 2.7 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਕੁਲ 57% ਮੁਹੱਈਆ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਤਪਾਦਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਸਪੇਨ ਅਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਨੇ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਲ 13% ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ (ਟੇਬਲ)।
ਬਦਾਮ ਦੇ ਬੀਜ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਿੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕੁਝ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰਜੋ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਕੁੜੱਤਣ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੱਤਣ ਲਈ ਜੈਨੇਟਿਕ ਅਧਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਜੀਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕੌੜੇ ਸੁਆਦ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਛੜੇ ਹੋਣ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੁਣ ਨੂੰ ਰੁੱਖਾ ਬਣਾਉਣਾ ਸੌਖਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੂੂਨ ਡੁਲਸੀਸ ਵਾਰ ਤੋਂ ਫਲ ਅਮਾਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕੁੜੱਤਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਪਰੂੂਨ ਦੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆੜੂ ਅਤੇ ਚੈਰੀ (ਹਾਲਾਂਕਿ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ) ਤੋਂ ਕਰਨਲ।
ਕੌੜਾ ਬਦਾਮ ਮਿੱਠੇ ਬਦਾਮ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਿੱਠੇ ਬਦਾਮ ਵਿੱਚ ਲੱਗਭਗ 50% ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੇਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਗੁਲੂਕੋਸਾਈਡ, ਐਮੀਗਡਾਲਿਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੂਨਾਸਿਨ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਗਲੂਕੋਜ਼, ਸਾਇਨਾਈਡ ਅਤੇ ਕੜਵਾਹਟ ਦੇ ਬਦਾਮ ਦੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੇਲ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਲਗਭਗ ਸ਼ੁੱਧ ਬੇਨਾਜਾਲਡੀਹਾਈਡ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੌੜਾ ਸਵਾਦ ਹੈ। ਕਠਨਾਈ ਬਦਾਮ 4- 9 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਸਾਈਨਾਈਡ ਪ੍ਰਤੀ ਬਦਾਮ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਿਠਾਈ ਬਦਾਮ ਵਿੱਚ ਲੱਭੇ ਗਏ ਟਰੇਸ ਪੱਧਰਾਂ ਨਾਲੋਂ 42 ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਈਨਾਈਡ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਦਾਮ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਆਪ, ਕੱਚੇ ਜਾਂ ਟੋਸਟ ਤੇ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਵੱਖ ਵੱਖ ਭਾਂਡੇ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਦਾਮ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਰਾ, ਕੱਟਿਆ ਹੋਇਆ (ਟੇਢੇ ਹੋਏ), ਅਤੇ ਆਟਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ. ਬਦਾਮ ਬਦਾਮ ਦੇ ਤੇਲ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਾਮ ਦੇ ਮੱਖਣ ਜਾਂ ਬਦਾਮ ਦੇ ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਤਪਾਦ ਮਿੱਠੇ ਅਤੇ ਮਿਠੇ ਪਕਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਬਦਾਮ ਐਲਰਜੀ ਜਾਂ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਰੀਕ-ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰੀਆ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆੜੂ ਅਲਰਜੀਨ (ਲਿਪਿਡ ਟਰਾਂਸਫਰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ) ਅਤੇ ਟਰੀਟ ਅਲਟੇਂਗਨ ਦੇ ਨਾਲ ਆਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੱਛਣ ਐਨਾਫਾਈਲੈਕਸਿਸ (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਛਪਾਕੀ, ਐਂਜੀਓਐਡੀਮਾ, ਗੈਸਟਰੋਇਨੇਸਟੈਸਟਾਈਨਲ ਅਤੇ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ) ਸਮੇਤ ਸਿਸਟਮਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਲੱਛਣਾਂ (ਜਿਵੇਂ, ਮੌਲ ਅਲਰਜੀ ਸਿੰਡਰੋਮ, ਸੰਪਰਕ ਛਪਾਕੀਆ) ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਬਦਾਮ ਐਫਲੈਟੋਕਸਿਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਧਨਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਐਫ਼ਲੈਟੌਕਸਿਨ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕਾਰਸੀਨੋਜਨਿਕ ਕੈਮੀਕਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਆਕਸਰਗਿਲਸ ਫਲੇਵੇਸ ਅਤੇ ਅਸਪਰਗਿਲਸ ਪੈਰਾਸੀਟਿਕਸ ਵਰਗੀਆਂ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਗੰਦਗੀ ਮਿੱਟੀ, ਪਹਿਲਾਂ ਬੀਮਾਰ ਬਦਾਮ ਅਤੇ ਬਦਾਮ ਦੇ ਕੀੜੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਭੀ-ਸੰਤਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ ਆਮ ਕਰਕੇ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਵਰਗੇ ਬਲੈਕ ਫਿਲਡੇਅ ਤੋਂ ਸੁੱਟੇ ਹੋਏ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਢੱਕਣ ਵਾਲੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਗਿਰੀਦਾਰ ਖਾਣ ਲਈ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ।
ਬਦਾਮ ਜਾਂ ਬਾਦਾਮ (ਫ਼ਾਰਸੀ: بادام ਤੋਂ) (ਇੰਗਲਿਸ਼: Almond (Prunus dulcis, syn. Prunus amygdalus) ਮੱਧ ਪੂਰਬ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਵੀ "ਬਦਾਮ" ਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
બદામ (Prunus dulcis, syn. Prunus amygdalus Batsch., Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill.), એ મધ્ય પૂર્વ અને દક્ષિણ એશિયાનું વતની છે. "બદામ"ના બી ખાદ્ય પદાર્થ તરીકે વપરાય છે અને તે માટે જ તેનું વાવેતર કરવામાં આવે છે. વનસ્પતિશાસ્ત્રમાં તે પ્રુનસ (Prunus) પ્રજાતિનું વૃક્ષ ગણાય છે. તેની નીચે તેને પીચ, એમીગૅડલસ વિભાગમાં વર્ગીકૃત કરાય છે. આ વૃક્ષના બીજની આજુબાજુ એક કઠણ આવરણ હોય છે. તેના બીજ પરનું આવરણ કાઢીને તેની બીજને વેચવામાં આવે છે. આવરણ વાળી બદામને શેલ્ડ આલ્મન્ડ કે આખી બદામ અને આવરણ રહિત બદામને અનશેલ્ડ આલ્મન્ડ કહે છે. બદામને બ્લાન્ચ કરીને તેની છાલ ઉતારીને સફેદ બદામ પણ વેચાય છે તેને બ્લાન્ચ્ડ આલ્મન્ડ કહેવાય છે. [૧]
બદામનું વૃક્ષ પાનખર વૃક્ષ છે. તે ૪ થી ૧૦ મી જેટલું ઊંચુ વધે છે. તેના થડનો વ્યાસ ૩૦ સેમી જેટલો હોય છે. આ વ્રક્ષની કુંપણ લીલી હોય છે, પછી જાંબુડી પડતી જાય છે અને બીજા વર્ષે તે રાખોડી બની જાય છે. આના પાંદડા ૩ થી ૫ સેમી લાંબા હોય છે,[૨] પ્ર્ણની કિનારી આરાવાળી હોય છે અને તેનો પર્ણદંડ ૨.૫ સે.મી. જેટલો લાંબો હોય છે. આના ફુલો સફેદ થી આછા ગુલાબી રંગના હોય છે. તે ૩થી ૫ સેમી લાંબા હોય છે તેને પાંચ પાંખડીઓ હોય છે. આ વૃક્ષો એકલ કે જોડીમાં ઊગે છે. વસંતની શરૂઆતમાં તે પાંદડાની અગ્રમાં ઊગે છે.[૩][૪]
બદામના વૃક્ષ પર ત્રીજા વર્ષે વ્યાવસાયિક રીતે ફળો આવવાની શરૂઆત થાય છે. વાવેતરના પાંચમાં અને છઠ્ઠા વર્ષે પૂર્ણ ક્ષમતામાં ફળો આવે છે. આના ફળો ફૂલો આવ્યા પછી ૭-૮ મહીને પાનખરમાં પાકે છે, [૪][૫]
લીલી બદામો
આવરણવાળી (જમણે) અને આવરણ વગરની (ડાબે) બદામો
છાલ વગરની બદામો
બદામનું ફળ ૩.૫ થી ૬ સેમી જેટલું લાંબુ હોય છે. વનસ્પતિશાસ્ત્રના સંદર્ભે તેને શિંગ કે ફળી ન કહી શકાય. તે એક ઠળિયાવાળું ફળ છે. પ્રૂનસ પ્રજાતિના અન્ય ફળોનું બાહ્ય આવરણ અને ગર નરમ હોય છે જ્યારે બદામમાં તે ચામડા સમાન અને કઠણ હોય છે તેને વજ્ર કહે છે. તેની અંદર લાકડા જેવો કઠણ ગર હોય છે તેની નીચે ઠળિયો હોય છે જેમાં એક બદામ હોય છે. ક્વચિત બે બદામ પણ હોય છે.
બદામ એ ભૂ-મધ્ય આબોહવા અને મધ્ય પૂર્વ એશિયાના અને પૂર્વમાં સિંધુ સુધીના ક્ષેત્રનું વતની છે. [૬] પ્રાચીન કાળમાં માનવ દ્વારા આને ભૂમધ્યના કોનારા પ્રદેશો અને ઉત્ત્ર આફ્રિકા સુધી લઈ જવાઈ અને હાલના સમયમાં તેને વિશ્વના અન્ય ભાગોમાં ખાસ કરીને કૅલિફોર્નિયામાં (યુ એસ. એ.) વાવવામાં આવી.[૬]
બદામની એક જંગલી પ્રજાતિ લેવેન્ટમાં ઉગે છે. સૌ પ્રથમ બદામ આ ક્ષેત્રમાં ઉગાડાઈ હોવી જોઈએ. આ પ્રકારની બદામ ગ્લાયકોસાઈડ એમીગેડેલીન ધરાવે છે. તેનો ભૂકો કરતા કે ચાવતા તે પ્રાણ ઘાતક પ્રૂસિક એસિડ (હાયડ્રોજન સાયનાઈડ) માં ફેરવાઈ જાય છે.[૭]
બદામ એ સૌથી પ્રાચીનત્તમ વાવેતર કરાયેલ મેવો છે. જંગલી બદામો કડમી હોય છે અને તેના બીજ તૂટતા ઝેરી રસાયણ ઉત્પન્ન કરે છે, વધુ પ્રમાણમાં તે ખાતાં તે જીવલેણ સાબિત થઈ શકે છે. જંગલના ઘણા કડવી બદામ માંથી મીઠી બદામ શોધવાની મહેનતને પરિણામે બદામનું વાવેતર શરૂ થયું. માણસે મીઠી બદામ કેમ પસંદ કરી હશે તે પ્રશ્ન યથાવત છે. [૮] એ વસ્તુ અજ્ઞાત છે કે કઈ જંગલી પ્રજાતિએ આજની મીઠી બદામોને જન્મ આપ્યો. આર્મેનિયા અને અઝેરબીજાનમાં બદામ નું પ્રથમ વાવેતર થયું હોવાનું મનાય છે.
જંગલી બદામો ઝેરી હોય છે જ્યારે ખાદ્ય બદામ ઝેરી હોતી નથી. જેરેડ ડાયમન્ડ નામના વૈજાનિક માને છે કે અમુક અનુવાંશિક કારનોને લીધે ગ્લાયકોસાઈડ વગરની બદામની એક પ્રજાતિ બની. ત્યાર બાદ ખેડૂતો શરૂઆતમાં તેને બિન ઈરાદા પૂર્વક કચરાના ઢગ પર ઉગવા દેતા અને ત્યાર બાદ તેની વાડીઓ બનાવી ખેતી કરવા લાગ્યા. [૯] બદામનો ઉલ્લેખ તામ્ર યુગની શરૂઆતના કાળ (3000–2000 BC)માં કે તેથી પણ પહેલાં ના કાળમાં જોર્ડનના ન્યુમેરિયામાં થયેલો જોવા મળે છે[૮]. એક અન્ય પુરાવામાં ઈજીપ્તના ટુટનખામુનના મકબરામાં(c. 1325 BC) બદામ મળી છે કે જેને કદાચ લેવાન્ટમાંથી આયાત કરાઈ હોવી જોઈએ.[૭] રોયલ બોટેનીક ગાર્ડન એડીનબર્ગ અનુસાર યુરોપ ક્ષેત્રમાં સૌથી ઉત્તરી છેડી બદામ જર્મની માં ઊગે છે, જોકે તેની ખેતી છેક આઈસલેંડ સુધી થાય છે. [૧૦] [૧૧]
અંગેજીનો આલ્મંડ શબ્દ પ્રાચીન ફ્રેમ્ચ નો શબ્દ આમ્લેંડી કે ઍલ્મેન્ડી, લેટીન શબ્દ એમન્ડ્યુલા અને ગ્રીક શબ્દ એમીગડેલ પરથી ઉઅરી આવ્યો હોવાનું મનાય છે. [૧૨] T
બદામી વિષેશણ ગુજરાતી ભાષામાં આછા કથ્થૈ રંગ દર્શાવવા માટે થાય છે.
ફૂડ એન્ડ એગ્રીકલ્ચરલ ઓર્ગેનાઈઝેશન અનુસાર ૨૦૧૦માં વિશ્વમાં ૨૫ લાખ ટન બદામનું ઉત્પાદન થયું. જેમાં અમેરિકા બદામના ઉત્પાદનમાં મોખરે હતું.[૧૩] નીચેનો કોઠો બદામના પ્રમુખ ઉત્પાદકો અને તેમનું ઉત્પાદ્ન બતાવે છે.
સ્પેન વિશ્વનુંસૌથી વધુ વિવિધતા ધરાવતું બદામનું વાવેતર ધરાવે છે. [૧૫] સ્પેનમાં કૅટાલોનિયા, વેલેન્શીયા, મ્યુરિકા, બૅલીરિક ટાપુઓ, ઍન્ડાલ્યુશિયા, અને ઍરાગોન ક્ષેત્રોમાં બદામની ખેતી કરાય છે. [૧૬] ગ્રીસમાં મોટાભાગનું બદામ ઉત્પાદન તેના મૅગ્નેસીયા ક્ષેત્રમાં થાય છે ગ્રીસમાં મોટે ભાગે ફેરેગ્નીસ અને ટેક્સાસ (મિશન) જાતિઓ ઉગાડવામાં આવે છે જે તેના મીઠા સ્વાદ અને ઉચ્ચ ગુણવત્તા માટે જાણીતી છે તેની ગુણવત્તા માટે તેને અમીર મેવા તરીકે વપરાય છે ટર્કીમાં મોટાભાગનું ઉત્પાદન એઈગન, મરામા અને મધ્ય પૂર્વી ક્ષેતમાં થાય છે.[૧૭]
અમેરિકામાં બદામનું ઉત્પાદન કેલિફોર્નિયામાં કેન્દ્રીત છે. ૨૦૦૮માં બદામ કેલિફોર્નિયામાં ત્રીજો સૌથી ઉગાડાતો પાક હતો અને સૌથી મોટો નિકાસ ઉત્પાદ છે. [૧૮] તે અમેરિકાની ૧૦૦% જરૂરિયાત પૂરી પાડે છે. વિશ્વમાં અમિરિકા બદામનો પ્રમુખ નિકાસકાર છે. તેમાં ૭૦% આવર કાઢેલી અને બાકીની આવરણ વાળી કે પ્રક્રિયા કરાયેલી બદામ હતી. [૧૯]
કેલીફોર્નિયામાં કરાતું બદામના વૃક્ષોનું પરાગનયનએ વિશ્વનું સૌથી મોટું કૃત્રિમ કીટક પરાગનયન છે. આ માટે ફેબ્રુઆરી માસમાં સમગ્ર અમેરિકામાંથી લગભગ ૧૦ લાખ મધપૂડાને કેલિફોર્નિયાના બદામની વાડીઓમાં લાવવામાં આવે છે. આ સંખ્યા અમેરિકાના કુલ મધપૂડાઓની અડધી છે. આ પરાગનયનું વ્યવસ્થાપન પરાગનયના દલાલો મારફતે કરાવાઅ છે જેઓ અમેરિકાના ૪૯ રાજ્યોમાંથી મધપૂડા ઉછેરનારને અહીં સ્થળાંતરીત કરે છે. આને કારણે વસાહત વિનાશ સ્થિતિ નિર્માણ થાય છે જેથી મધમાખીઓની સંખ્યા ઘટી જાય છે અને કીટક પરાગ નયનનો ભાવ પન વધી જાય છે. બદમ ઉત્પાદકની કીટક પરાગનયના વધતા ભાવની તકલીફને દૂરકરવા અમેરિકાની એગ્રીકલ્ચર રીસર્ચ સર્વિસ નામની સંસ્થાએ સ્વયં પરાગનયન કરતાં બદામ વૃક્ષોની પ્રજાતિ વિકસાવી છે. [૨૦] ટ્યુઓનો પ્રજાતિ આવી પ્રજાતિ છે. જે ઘણાં સમયથી વાવવામાં આવે છે, જોકે તેની ઉત્પાદકતા કીટક પરાગનય વાળા કેલિફોર્નિયા નોનોપેરલી બદામના વૃક્ષોની અપેક્ષાએ ઓછી હોય છે. નોન પેરોલી પ્રજાતિના વૃક્ષો મોટી, લીસી અને દળદાર બદામ ઉત્પન્ન કરે છે. તેના ફળોમાં ૬૦-૬૫% ખાધ્ય દ્રવ્ય હોય છે. જ્યારે ટ્યુઓનો પ્રજાતિ જાડી, રેશાદાર ફળો ધરાવે છે તેમાં માત્ર ૩૨% ખાધ્ય દ્રવ્ય હોય છે. જો કે જાડી છાલ ધરાવતા ફળોનો ફાયદો પણ હોય છે. ટ્યુઓનો પ્રજાતિની જાડી છાલ તેના બીને નેવલ ઑરેંજવોર્મ જેવા કીટકથી બચાવે છે. એ આર એસ ના સંશોધકોએ નોન પેરોલી અને ટ્યુઓનો પ્રજાતિમાંથી નવી સંકરીત પજતિ વિકસાવી છે જે સ્વયં પરાગનયન કરે છે અને સારી ગુણવત્તા પણ ધરાવે છે. [૨૧] સ્વ-પરાગનયન કરતા બદામના ફળોની સંકરીત જાતિઓ ઉચ્ચ ગુણવત્તા, છાલનો સુંદર રંગ , સ્વાદ અને સોડમ ધરાવે છે .[૨૦]
"પ્રૂનસ ડલ્સીસ" વાર્ "ડલ્સીસ" મોટે ભાગે મીઠી હોય છે,[૨૨][૨૩] જો કે અમુક વૃક્ષો થોડી કડવી બદમો પ ન પેદા કરે છે. "પ્રૂનસ ડલ્સીસ" વાર્ "આમારા" મોટૅ ભાગે કડવા હોય છે. તેઓ જરદાલુ, પીચ અને ચેરીની ના ફળોનું ઠળીયાનું બીજ હોય છે.
કડવી બદામ મીઠી બદામ કરતા ટૂંકી અમે પહોળી હોય છે, અને મીઠી બદામ કરતાં ૫૦% જેટલું તેલ ધરાવે છે. આ સાથે બદામ ઇમલ્સીન નામનું એક ઉર્વરક કે એન્ઝાઈમ ધરાવે છે જે પાણીની હાજરીમાં દ્રાવ્ય ગ્લુકોસાઇડ એમીગેડલીન પર ક્રિયા કરે છે. અને ગુકોઝ અને સાયનાઈડ બનાવે છે અને તે બદામના તેલનું શુદ્ધ બેન્ઝાલ્ડીહાઈડ હોય છે. કડાવી બદામમાંથી ૪-૯ મિ.ગ્રા. હયડ્રોજન સાયનાઈડ મળે છે.[૨૪][૨૫] એક સમયે કડવી બદામનો અર્ક દવા તરીકે વપરાતો હતો, જોકે તેની અત્યંત અલ્પ માત્રામાં કેમકે મોટી માત્રામાં આપતાં તે જાનલેવા સાબિત થઈ શકે છે. અને તેને વાપરતા પહેલાં તેમાંથી સાયનાઈડ કાઢવું પડે છે. [૨૬]
આર્થિક રીતે ઉગાડવામાં આવતી "મીઠી બદામ" હોય છે.
બદામના સીધી, શેકીને કે મીઠામાં શેકીને ખારી બદામ તરીકે ખવાય છે તે ઉપરાંત વિવ્ધ વાનગીઓની બનાવટમાં પન તેને વાપરવામાં આવે છે. બદામ વિવિધ રૂપોમાં મળે છે જેમ કે આખી, કાતરેલી, બદામ નું બટર (માખણ), બદામનું દૂધ અને બદામનું તેલ વગેરે. આ વિવિધ રૂપોને મીઠાઈ અને ફરસાણમાં વાપરવામાં આવે છે.
અન્ય નટ (શિંગ કે બી)ની જેમ બદામને પણ નાસ્તા, મીઠાઈ (ખાસ કરીને મ્યુસ્લી) કે આઈસક્રીમ આધારિત વાનગીઓ પર છાંટવામાં આવે છે. બદામને મુક્ય રીતે મર્ઝીપન, નોગૅટ, પેસ્ટ્રીઓ, કૂકી મેકેરૂન અને કેક જેવી પશ્ચિમી વાનગીઓ બનાવવા થાય છે. બદામમાંથી પીનટ બટર (શિંગનું માખણ) જેવું જ બદામ માખણ બનાવવા માટે પણ થાય છે. પીનટ બટર પ્રત્યે એલર્જી ધરાવતા લોકો આ બટર ખાય છે. આ બટરનો સ્વાદ મીઠાશ ભર્યો હોય છે આથી પણ ઘણાં લોકો આને પસંદ કરે છે. જ્યારે બદામનું ગળ કાચું હોય છે ત્યારે પાન્ તેના ફળને ફોડી અંદરની કાચી બદામને ખાઈ શકાય છે. ત્યરે બદામ થોડી ખાટી કે તૂરી હોય છે. પણ મધ્ય પૂર્વ ક્ષેત્રમાં તે પ્રખ્યાત ખાદ્ય પદાર્થ છે. તેના ખાટા તૂરા સ્વાદને સમતોલ કરવા તેને મીઠા સાથે ખવાય છે. ઉત્તર ગોળાર્ધમાં મધ્ય એપ્રિલથી મધ્ય જૂન સુધી ઉપલબ્ધ હોય છે. ચૂંટી કાઢીને ખારાશમાં આથીને ફળ લાંબા સમય સુધી સાચવી શકાય છે.[૨૭]
બદામ પર પ્રક્રિયા કરીને બદામ દૂધ પણ બનાવવામાં આવે છે. બદામનો લીસો ગર, હલકો સ્વાદ અને હલકા રંગને કારને તે દૂધ જેવા ડેરી પદાર્થના વિકલ્પ તરીકે ઉપયોગિ છે. લેક્ટોસ પ્રત્યે એલર્જી ધરાવતા સંવેદન શીલ લોકો અને વેગન લોકો માટે માટે તે સોય (સોયાબીન) મુક્ત ખાદ્ય પદાર્થ પૂરો પાડે છે. બદામમાંથી વિવિધ ઉત્પાદનો બનાવવા માટે કાચી, બ્લાન્ચ કરેલી અને હળવી શેકેલી બદામો ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે. આમંની અમુક પદ્ધતિઓ સોય મિલ્ક ઉત્પાદન જેવી હોય છે જ્યારે અમુક પદ્ધતિ ઉષ્ણતા રહિત હોય છે આવી પદ્ધતિઇથી મેળવાયેલ દૂધ કાચા દૂધ જેવું હોય છે.
માર્કોના બદામની પ્રજાતિ અન્ય પ્રજાતિથી ભિન્ન પડે છે.અને આમને તે નામે જ વેચાય અપાય છે .[૩૦] આના બી ટૂંકા, ગોળ, વધુ મીઠી અને નમણી હોય છે લાંબા સમયથી આમને સ્પેનમાં ઉગાડવામાં આવે છે. આનો ઠળિયો ઘણો સખત હોય છે.[૩૦] માર્કોના બદામને પ્રાય: હલકી તલીને ખવાય છે. આ સિવાય સ્પેનીશ રસોઈયાઓ તેમાંથી એક ટ્યુરૉન નામની એક મીઠાઈ બનાવે છે.
રસોઈ અને બેકિંગમાં ઘઉંના ગ્લુટેન મુક્ત વિકલ્પ તરીકે બદામનો લોટ વાપરવામાં આવે છે.[૩૧]
પ્રાચીનકાલથી બદમ સિરપ એ જવના પાણીમાં કે સાકરમાં કે ઓરેઞ ફ્લાવર વૉટરમાં સાચવી રખાતી કડવી કે મીઠી બદામ હોય છે. ૧૯૧૧ના ગ્રોસરસ્ એનસાયક્લોપીડિયા નામના પુસ્તકમાં જણાવ્યું છે કે બદામ સિરપમાં ૧૦ ભાગ મીઠી બદામ અને ત્રણ ભાગ કડવી બદામ લેવાય છે. જોકે કડવી બદામમાં સાયનાઈડની હાજરીને કારણે હાલમાં માત્ર મીઠી બદામ નખાય છે.
બદામ ૨૬% કાર્બોદિત પદાર્થ ધરાવે છે. (તેમાં ૧૨% પાચક રેષા, ૬.૩% સાકર, ૦.૭% કાંજી હોય છે અને બાકીના વિવિધ પ્રકરના કાર્બોદિત પદાર્થ હોય છે.) આને કારણે તેમાંથી બનતી કેક અને કુકીઝ અલ્પ કાર્બોદિત પદાર્થ ધરાવે છે. બદામ ના ૧ કપ લોટમાં ૨૦ ગ્રામ કાર્બોદિત પદાર્થ હોય છે તેમામ્ ૧૦ ગ્રામ પાચક રેષા અને ૧૦ ગ્રામ કાર્બોદિત પદાર્થ હોય છે. આને કારણે ઓછા પ્રમાણમાં કાર્બોદિત પદાર્થ લેનારા લોકો માટે બદામનો લોટ ઉઅપ્યોગિ હોય છે.
બદામ એ વિટામિન ઈનો સમૃદ્ધ સ્રોત છે. ૧૦૦ ગ્રામ બદામમાંથી ૨૬ ગ્રામ વિટામિન ઈ મળે છે. કાચી બદામનો ૨૦% ભાગ ઉચ્ચ કક્ષાનું પ્રોટીન હોય છે, તેમાંનો ત્રીજો ભાગ આવશ્યક ઍમિનો એસિડ હોય છે. બદામનો એક ઔંસ દૈનિક પૃટીન જરૂરિયાતનો ૧૨% ભાગ ધરાવે છે. આ સિવાય બદામ પાચક રેષા, વિટામિન બી, આવશ્યક ક્ષારો, મોનોસેચ્યુરેટેડ ચરબીનો ઉત્તમ સ્રોત છે, મોનોસેચ્યુરેટેડ ચરબી એ હાનિકારક એવા એલડી એલ કોલેસ્ટ્રોલના નિયંત્રનમાં મદદ કરે છે. અન્ય શિંગો અને બીજની માફક બદામ પણ ફાયટોસ્ટેરોલ ધરાવે છે જેઓ કોલેષ્ટ્રોલ ઘટાડાવાનો ગુણધર્મ ધરાવે છે.
બદામ ખાવાથે સ્વાસ્થ્ય લાભ જાણીતા છે પણ તેને વૈજ્ઞાનિક રીતે સાબિત નથી કરી શકાયા જેમ કે ત્વચા સુંદર (ગોરી) બનવી, અને કેન્સરના જોખમમાં ઘટાડો થવો. [૩૩] પ્રાથમિક સંશોધનથી જણાયું છે બદામ ખાવાથી રક્તમાં વધુ ઘન્ત્વ ધરાવતા લિપોપ્રોટીન માં વધારો થાય છે અને ઓછું ઘનત્વ ધરાવતા લીપોપ્રોટીનમાં ઘટાડો થાય છે.[૩૪][૩૫] પ્રાથમિક સંશિધનમાં એ પણ જણાયું છે બદામનો રોજ ખાવાથી હ્રાદય રોગ, કોલેષ્ટ્રોલ ને રક્તના લીપીડા સંબધી રોગનું જોખમ ઓછું થાય છે. [૩૬]
બદામ તેની છાલ નીચે પોલીફિનોલ ધરાવે છે આ દ્રવ્ય તેમાં ફ્લેવોનોલ, ફ્લેવન - ૩ હાયડ્રોક્સિબેન્ઝોઇક એસિડ અને ફ્લેવેનોન સ્વરૂપે હોય છે.[૩૭] જે અમુક ફળો અને શાકભાજી સમાન હોય છે.
બદામને કારણે એલર્જી થઈ શકે છે. બદામની અંદરના એલર્જીકારકો અને પીચની અંદરના એલર્જે કારકો વચ્ચે પ્રતિક્રિયાઓ સામાન્ય છે. બાદમને કારણે થતી એલર્જીમાં મોડામામ્ ચાંદા, કે દુખાવો, કે પૅતમાં દુખાવો કે શ્વશનમાં તકલીફ જેવા લક્ષણો હોઈ શકે છે.[૩૮]
બદામ એ તેલનો સમૃદ્ધ સ્રોત છે. સૂકી બદમમાં તેના દ્રવ્યનો ૩૬% થી ૬૦% જેટાલો ભાગ તૈલી હોય છે.[૩૯][૪૦] વેમ્કટચલા અને સાઠે દ્વારા હાથ ધરાયેલા એક અભ્યાસ પ્રમાણે બદામમાં ૪૪ % તેલ હોય છે જેનો ૬૨% ભાગ મોનોસેચ્યુરેટૅડ ઓલેઈક એસિડ (ઑમેગા ૯ ફ્ટિ ઍસિડ) હોય છે,૨૯%ભાફ લીનઓલેઈક ઍસિડ (પોલીસેચ્યુરેટૅડ ઓમેગા ૬ એસિડ (આવશ્યક ફૅટિ એસિડ)) હોય છે, અને ૯% સેચ્યુરેટૅડ ફેટી એસિડ હોય છે. .[૪૧]
ઓલિયમ એમીગ્ડેલ નામે બદામમામ્થી એક તેલ કઢાય છે તે એકે સ્થાયી તેલ છે, તે સ્વાદે શિગ જેવું અને હલકી ગંધ ધરાવે છે. તે મદ્યાર્કમાં અદ્રાવ્ય હોય છે પણ ક્લોરોફોર્મ અને ઈથરમાં દ્રાવ્ય હોય છે. સૂકી બદામના બીજમાંતી બદામનું તેલ મેળવવામાં આવે છે. [૪૨]
બદામનું તેલ ત્વચા માટે ફાયદા કારક ગણવામાં આવે છે અને સદીઓથી મસાજ કરનારા શરીરના મસાજ માટે તે વાપરે છે. [૪૩]
ઑબેડ અને ક્લેરિએન્ટ જેવા વાદ્યો ના લાકડાના ભાગોને પાલિસ કરવા માટે પણ બદામનું તેલ વારાય છે..[૪૪]
અમુક અન્ય વૃક્ષોની માફક બદામના વૃક્ષને અમુક પ્રકારની ફૂગનું સંક્રમણ થતાં તેમાં ઝેરી દ્રવ્ય -એફ્લાટોકિસ્ન નિર્માણ થાય છે. .[૪૫] એફ્લાટોક્સીન એ કેન્સર કરનારા રસાયણો હોય છે. એસ્પેરજીલીયસ ફ્લેવસ અને એસ્પેરજીલીયસ પેરેસીટીકસ નામની ફૂગ આવા એફ્લાટોક્સીન નિર્માણ કરે છે. આ ફૂગનું સંક્રમણ મૃદા, જુની સંક્રમિત બદામો કે બદામન વ્રક્ષ પરના કીડા જેમકે નેવલ ઓરેઞ વોર્મ દ્વારા લાગુ પડે છે. આવી ફુગનું વધુ પ્રમાણ રાખોડી કે કાળા રંગની કવક સ્વરૂપે જોઈ શકાય છે. આવા સંક્રમીત વ્રક્ષની બદામ ખાવું જોખમી છે.
અમુક દેશોમાં શિંગોમાં એફ્લાટોક્સીનના પ્રમાણ પર કડક નિયંત્રન રખાય છે. બજારમાં તે શિંગ વેચાવા મુકતાં પહેલાં તેમં રહેલા એફ્લાટોક્સીનના પ્રમાણનું પરીક્ષણ કરાવવું ફરજિયાત હોય છે. દા.ત. યુરોપિયન યુનિયને ઠેરવેઆ ધારા પ્રમાણે ૨૦૦૭ પછી યુરોપિયન યુનિયનમાં લવાતી દરેક બદામી એફ્લાટોક્સિન ચકાસની ફરજિયાત છે. જો તેમાં ઠેરવેલા માનાંકથી વધુ એફ્લાટોક્સીન હોય તો તેના પર ફરી પ્રક્રિયા કરવા પાછી મોકલાય છે અથવા સંપૂર્ણ જથ્થો ફેંકીદેવાય છે.[૪૬][૪૭]
બદામના ઉધ્યોજકો તેમાં એફ્લાટોક્સીન ની ચકાસની કરીને તેવી બદમને બજાર સુધી પહોંચવા દેતા નથી. તેઓ તેના મૂળ સ્રોત, પસાર કારકો અને તેના નિર્મૂલનની દિશામાં પણ કાર્ય કરે છે. આમાં વાડીએ વ્યવસ્થાપન, શિયાળુ સ્વચ્છતા, વહેલી કાપણી, યોગ્ય સંગ્રહ જેવા પગથિયા લેવામાં આવે છે.
બદામમાં સેમોનીલોસીસના અંશ મળ્યા પછી યુ. એસ. ડી. એ. એ બજારમાં વેચાતી બદામને નિર્જંતુનીકરણ કર્યા પછી વેચવાના પ્રસ્તાવને માન્યતા આપી છે. ૨૦૦૭માં આ પ્રક્રિયા કેલિફોર્નિયાની બદામ ઉત્પાદક કંપનીઓ માટે ફરજીયાત બની.[૪૮] ત્યાર બાદ યુ.એસ.માં પ્રક્રિયાવગરની બદામ મળતી નથી . "રો" (કાચી) એવું લેબલ ધરાવતી બદામને ખાધ પહેલાં વરાળમાં નિર્જંતુનીકરણ કરવી કે રાસાયણિક રીતે પ્રોપીલીન ઓક્સાઈડ સાથે પ્રક્રીયા કરીને વપરાશમાં લેવી જોઈએ. આ નિયમ આયાતી બદામને લાગુ પડતો નથી. [૪૯] or almonds sold from the grower directly to the consumer in small quantities.[૫૦] ઉત્તર અમેરિકાની બહર વેચવા જતી કાચી (વગર પ્રક્રીયા કરેલ) બદામ માટે આ નિર્જંતુનીકરણ પ્રક્રીયા જરૂરી નથી.
અમુક સંસ્કૃતિઓમાં બદામને ખૂબ માન ભર્યું સ્થાન છે. આ વૃક્ષનું ઉદ્ગમ મધ્ય પૂર્વ ક્ષેત્રમાં થયું છે,[૫૧] બાઈબલમાં તેનો ઘણી વખત ઉલ્લેખ થયેલો છે.
બાઈબલના ઓલ્ડ ટેસ્ટાઆમેંટમાં બદામ તેની વહેલાં ફૂલો આવવાને લીધે તને સતર્કતા ને વિશ્વાસનું પ્રતીક મનાતું હતું. બાઈબલમાં ૧૦ સ્થળોએ બદામના વૃક્ષનું વર્ણન છે.
ભારતમાં બદામને બુદ્ધિવર્ધક ગનાય છે, ચીનમાં તેને સહનશીલતા ને સ્ત્રી સૌંદર્યનું પ્રતીક મનાયછે.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_(cropped).jpg)
|year= (મદદ) |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Check date values in: |year= (મદદ) |accessdate= (મદદ) |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Check date values in: |year= (મદદ) |year= (મદદ) |year= (મદદ) |accessdate= (મદદ) |accessdate= (મદદ) |accessdate= (મદદ) |accessdate=, |date= (મદદ) |year= (મદદ) |year= (મદદ) |year= (મદદ) |accessdate= (મદદ) |date= (મદદ) |accessdate=, |archivedate= (મદદ) |accessdate=, |archivedate= (મદદ) |month= ignored (મદદ); Check date values in: |year= (મદદ)CS1 maint: Unrecognized language (link) |year= (મદદ)CS1 maint: Multiple names: authors list (link) |accessdate=, |archivedate= (મદદ) |accessdate= (મદદ) |year= (મદદ) |isbn= value: invalid character (મદદ). Check date values in: |year= (મદદ) |year= (મદદ) |month= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ) |month= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ)CS1 maint: Multiple names: authors list (link) |month= ignored (મદદ); Check date values in: |accessdate=, |year= (મદદ)CS1 maint: Explicit use of et al. (link) CS1 maint: Multiple names: authors list (link) |accessdate=, |date= (મદદ) |year= (મદદ) |year= (મદદ) |year= (મદદ)CS1 maint: Explicit use of et al. (link) |year= (મદદ) |year= (મદદ) |year= (મદદ) |year= (મદદ) |accessdate=, |date= (મદદ) |year= (મદદ)CS1 maint: Multiple names: authors list (link) બદામ (Prunus dulcis, syn. Prunus amygdalus Batsch., Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill.), એ મધ્ય પૂર્વ અને દક્ષિણ એશિયાનું વતની છે. "બદામ"ના બી ખાદ્ય પદાર્થ તરીકે વપરાય છે અને તે માટે જ તેનું વાવેતર કરવામાં આવે છે. વનસ્પતિશાસ્ત્રમાં તે પ્રુનસ (Prunus) પ્રજાતિનું વૃક્ષ ગણાય છે. તેની નીચે તેને પીચ, એમીગૅડલસ વિભાગમાં વર્ગીકૃત કરાય છે. આ વૃક્ષના બીજની આજુબાજુ એક કઠણ આવરણ હોય છે. તેના બીજ પરનું આવરણ કાઢીને તેની બીજને વેચવામાં આવે છે. આવરણ વાળી બદામને શેલ્ડ આલ્મન્ડ કે આખી બદામ અને આવરણ રહિત બદામને અનશેલ્ડ આલ્મન્ડ કહે છે. બદામને બ્લાન્ચ કરીને તેની છાલ ઉતારીને સફેદ બદામ પણ વેચાય છે તેને બ્લાન્ચ્ડ આલ્મન્ડ કહેવાય છે.
బాదం (ఆంగ్లం Almond) చెట్టులను విత్తనాలలోని పిక్కలకోసం పెంచుతారు.బాదం గింజలు బలవర్థకమైన ఆహారం.జలుబు,జ్వరాలకు ఔషధంగా పనిచేస్తాయి.బాదం పైపొట్టు రోగనిరోధక శక్తిని పెంపొందిస్తుంది.రోజూ బాదం గింజలు తినడం ద్వారా శరీరంలో వైరల్ ఇన్ఫెక్షన్లపై పోరాడే శక్తి పెరుగుతుంది.తెల్లరక్తకణాల సామర్థ్యం పెరుగుతుంది.
బాదం చెట్టురోసేసి (Rosaceae) కుటుంబానికిచెందిన చెట్టు. బాదంచెట్టు వృక్షశాస్త్రనామం: పునస్ డల్సిస్ (Prunus dulcis). బాదంలో ఇంకను రెండు, మూడు తెగలు ఉన్నాయి. వ్యవహారికంగా తీపిబాదం (sweet), చేదుబాదం (bitter) అను రెండు రకాలు ఉన్నాయి. తినుబండారాల తయారిలో తీపి బాదంను వాడెదరు[2] . బాదం పుట్టుక మధ్య, దక్షిణ ఆసియా దేశాలు. ఆ తరువాత మిగతా ప్రాంతాలకు వ్యాపించినది. బాదం చెట్టు 4-10 మీటర్ల ఎత్తు పెరుగును. ప్రధానకాండం 25-30 సెం.మీ వ్యాసం కల్గివుండును. బారం ఆకురాల్చు బహువార్షికం. ఆకులు 3-5 అంగుళాలువుండును.కొమ్మలు కలిగివుండును.ఆకులు దీర్ఘాండాకారంగా వుండును. తీపిబాదంపూలు తెల్లగా వుండి, అడుగుభాగం, అంచులు కొద్దిగా పింకురంగులో వుండును. పూలు 3-5 సెం.మీ.వుండును. మందమైన 5 పుష్పదళాలుండును.5-6 సంవత్సరాల నుండి బాదం దిగుబడి మొదలగును.
143 గ్రాముల బాదం పప్పులో ఉండే పదార్థాల పోషక విలువలు [3]
బాదం పప్పులో ఐరన్(ఇనుము),కాల్షియం,మెగ్నిసియం,జింకు,ఫాస్పరసు, సోడియం ఖనిజాలు విరివిగా ఉన్నాయి.
ప్రధాన వ్యాసం బాదంపాలు
బాదంపాలును బాదంపప్పులను ఉపయోగించి తయారు చేస్తారు. ఆవు పాలు లేక ఇతర జంతువుల పాలు ఎలర్జీ అయిన వారికి ఈ పాలు ఇవ్వడం వలన సంపూర్ణ ఆహారం అందుతుంది. బలవర్ధకం కూడా.
బాదం పప్పులను నానబెట్టి, తొక్కదీసి, మెత్తగా రుబ్బి, కాచి చల్లార్చిన నీళ్ళని, పాలలా చిక్కగా కనబడే వరకు కలపాలి.
మామూలుగా ఇది తెలుపు రంగులో ఉంటుంది. రుచి కొరకు, ఆకర్షణ కొరకు ఇతర పదార్థములను కలుపుట వలన రంగు మారుతుంది.
జ్యూస్ అనగానే గుర్తుకు వచ్చేది బాదంపాలు. ఎందుకంటే వేసవి కాలం వస్తే చాలు జ్యూసు షాపుల్లో ఎక్కువగా బాదం పాలు అమ్ముడు పోతుంది. ఫ్రూట్ జ్యూస్ లో బాదంపాలు కలుపుకొని తాగుతారు.
బాదం.. పోషకాహారం. ఇది ఆరోగ్యానికి మాత్రమే కాదు చర్మసంరక్షణకు దోహదం చేస్తుంది. అందుకే ప్రతిరోజూ నాలుగు తీసుకున్నా ఎంతో మేలు జరుగుతుంది .
బాదంలో మాంసకృత్తులు, ఆరోగ్యానికి మేలు చేసే కొవ్వులు, విటమిన్లు, మినరల్స్ సమృద్ధిగా లభిస్తాయి. వీటిని మిల్క్షేక్, ఇతర రూపంలో తీసుకుంటే మంచి ఫలితం ఉంటుంది. అంతేకాదు దీనికి శరీరంలోని వ్యర్థ పదార్థాలను బయటకు పంపే గుణం ఉంది. గుండెకు : పది బాదం పప్పుల చొప్పున వారంలో ఐదుసార్లు తీసుకొంటే హృద్రోగ సమస్యలు నియంత్రణలో ఉంటాయి. ఇందులో విటమిన్ 'ఇ' ఉంటుంది. ఇది చక్కని యాంటీఆక్సిడెంట్. కొలెస్ట్రాల్ నియంత్రణ : వీటిలో మోనోశాచ్యురేటెడ్, పాలీశాచ్యురేటెడ్ ఫ్యాట్లు ఎక్కువగా ఉంటాయి. ఇవి శరీరంలో చెడుకొవ్వు నిల్వలను నాశనం చేస్తాయి. అందుకే ప్రతిరోజూ రెండుమూడు బాదంపప్పులను ఉదయాన్నే తీసుకొంటే మంచిది.
రక్తప్రసరణ : బాదంలో పొటాషియం ఎక్కువ, సోడియం శాతం చాలా తక్కువ. కాబట్టి రక్తపోటు సమస్య ఉండదు. రక్తప్రసరణ సక్రమంగా జరుగుతుంది. ఇందులో లభించే మెగ్నీషియం కండరాల నొప్పులను దూరం చేసి ఎదృఢంగా ఉండటానికి తోడ్పడుతుంది. ఎముకలు దృఢంగా : ఇందులో లభించే క్యాల్షియం ఆస్టియోపోరోసిస్ను దూరంగా ఉంచుతుంది. ఎముకలను దృఢంగా ఉంచడానికి తోడ్పడుతుంది. ఇనుము శరీరావయవాలకు, కణాలకు ఆక్సిజన్ను చేరవేస్తుంది. బరువుతగ్గడానికి : బాదంలో ఉండే పీచు పదార్థం, మాంసకృత్తులు, కొవ్వులు బరువు తగ్గేవారికి మేలు చేస్తాయి. అంతేకాదు కెలొరీల శాతం తక్కువ కాబట్టి ప్రతిరోజు తీసుకున్నా సమస్య ఉండదు.
.jpg)
.jpg)
బాదం చెట్లు
బాదం ఆకులు, కాయలు
.JPG)
బాదం చెట్టు పూత
బాదం కాయ
బాదం చెట్టు పూత
బాదం చెట్టు
బాదం లేత చిగురాకులు
బాదం లేత చిగురాకులు
ಬಾದಾಮಿ ಯು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷಿಯಾ ಪ್ರದೇಶದ ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಮರ.ಇದು ಸುಮಾರು ೩೦ ಅಡಿ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಸಮನಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಂಡು ಬೆಳೆಯುವ ಮರ. ಅಲಂಕಾರಿಕ ಮತ್ತು ನೆರಳಿನ ಗಿಡವಾಗಿಯೂ ಬೆಳೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಬಾದಾಮಿಯು ಖಾದ್ಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಈ ಮರದ ಬೀಜದ ಹೆಸರು ಕೂಡ ಆಗಿದೆ.
ರೋಸೇಸಿಯೆ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮರ.ಪ್ರುನಸ್ ಅಮಿಗ್ಡಾಲಸ್ ವೈಜ್ನಾನಿಕ ಹೆಸರು.
ಇದರ ಕಾಯಿ ತಿನ್ನಲು ಉಪಯೋಗಿಸುವ ,ಅಡಿಗೆಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸುವ ಒಂದು ಬೀಜ.ಇದು ಒಂದು ಅಲಂಕಾರಿಕ ಸಸ್ಯದ ಕಾಯಿಯಾಗಿದೆ.ಬಾದಾಮಿ ಮರಗಳು ಎರಡು ರೀತಿಯ ಕಾಯಿಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಸಿಹಿಯಾಗಿದ್ದರೆ ಇನ್ನೊಂದು ಕಹಿ ಕಾಯಿಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತವೆ.ಸಿಹಿ ಕಾಯಿಗಳನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಿಹಿತಿನಿಸುಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ.ಬಾದಾಮಿ ಕಾಯಿಗಳನ್ನು ಎಣ್ಣೆ ತೆಗೆಯಲೂ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ, ಸ್ಯಾನ್ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊ, ಮಧ್ಯ ಕಣಿವೆ, ದಕ್ಷಿಣ ಕಣಿವೆ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳ ಬಾದಾಮಿ ಬೆಳೆಗಾರರು ಎಂದಿಗೂ ಬರಕ್ಕೆ ಜಗ್ಗಿಲ್ಲ.ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ಮಳೆ ಪ್ರಮಾಣ 250 ರಿಂದ 400 ಮಿ.ಮೀ. ಅದು ಕೂಡ ಅನಿಶ್ಚಿತ. ಹಾಗಾಗಿ, ಬಾದಾಮಿ ಬೆಳೆಗಾರರು ಮಳೆಯ ನೀರಿನ ಜೊತೆಗೆ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಸೆರೆನಾ ನೆವಡಾ ಎಂಬ ಹಿಮಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕರಗುವ ಮಂಜುಗೆಡ್ಡೆಗಳ ನೀರನ್ನೇ ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮಂಜಿನ ನೀರನ್ನು ಕಿರು ಜಲಾಶಯಗಳಿಗೆ ತುಂಬಿಸಿ, ಕಾಲುವೆಗಳ ಮೂಲಕ ತೋಟಕ್ಕೆ ಹರಿಸಿ, ತುಂತುರು, ಹನಿ ನೀರಾವರಿ ಮೂಲಕ ಬಾದಾಮಿ ಗಿಡಗಳಿಗೆ ಪೂರೈಸುತ್ತಾರೆ.ಭ್ಯ ನೀರನ್ನೇ ಮಿತವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾ ಭರಪೂರ ಬಾದಾಮಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನೀರಿನ ಕೊರತೆ ನಡುವೆಯೂ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಬಾದಾಮಿ ಬೆಳೆ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಕೂಡ ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಬಾದಾಮಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ಸುಮಾರು ೪.೫ ಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರಿನಲ್ಲಿ ೧.೪೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಟನ್ ಬಾದಾಮಿ ಬೆಳೆ ತೆಗೆದು ಹಣದ ಹೊಳೆ ಹರಿಸಿದ್ದಾರೆ .(-ನೋಡಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್` ವಿಕಿ.)
ಪ್ರತಿ ಬಾದಾಮಿ ಮರಗಳ ನಡುವೆ ಹನಿ ನೀರಾವರಿ ಪೈಪ್ಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮರಗಳ ಬುಡದಲ್ಲೇ ಹನಿ ನೀರಾವರಿ ಪೈಪುಗಳು ಅಂತರ್ಗತವಾಗಿ (ಇನ್ ಲೈನ್) ಇರುತ್ತವೆ. ಮರಗಳ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿಗೆ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಸಿದ್ದಾರೆ. ‘ಈ ವಿಧಾನದಿಂದ ಗಿಡಗಳ ಬೇರಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ನೀರು ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಮುಚ್ಚಿಗೆ ಬೆಳೆಗಳು ತೇವಾಂಶ ರಕ್ಷಿಸುವ ಜೊತೆಗೆ, ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸಾರಜನಕ ಸ್ಥಿರೀಕರಿಸಿ, ಬೇರು ಗಟ್ಟಿಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ’ ಎನ್ನುವುದು ಮಣ್ಣು ತಜ್ಞರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ಈಗ(2014) ಅಮೆರಿಕದ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಬಾದಾಮಿ ಬೆಳೆಯ ವಾರ್ಷಿಕ ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ಗಳ ಗಡಿ ದಾಟಿದೆ. (ಆಧಾರ:ಗಾಣಧಾಳು ಶ್ರೀಕಂಠ-ಪ್ರಜಾವಾಣಿ 8-7-2014)
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ,ಜೀವನ ಕ್ರಮವನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತರಬಾರದೆಂದೂ ,ಸರಳ ಜೀವನ, ಗ್ರಾಮ ಆಧಾರಿತ ಜೀವನ ಮಾತ್ರಾ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗುವುದೆಂದೂ, ಅದರಿಂದ ಪ್ರತಿ ಹಳ್ಳಿಯೂ ಸ್ವಯಂ ಉದ್ಯೋಗ, ಸ್ವಪರಿಪೂರ್ಣವ ಅಗಿರಬೇಕೆಂದು ವಾದಿಸಿದವರು ಮಹಾತ್ಮಾಗಾಂಧೀಜಿ. ಆದರೆ ಭಾರತ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಯಾಂತ್ರಿಕರಣ-ಆಧುನಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಸುಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ಇದರ ಪೂರ್ಣ ಪರಿಣಾಮ ಅರಿಯಲು ಇನ್ನು ಐವತ್ತು ವರ್ಷ ಬೇಕು.
ಆದರೆ ಅದು(ಬಾದಾಮಿ-ಪುಡಿ-ಪಾನೀಯ ಪುಡಿ) ಮುಗ್ಗಲು ಬಂದರೆ ವಿಷ. ಪ್ರಾಣಕ್ಕೇ ಅಪಾಯ ಒದಗಬಹುದು.ಪೊಟ್ಯಾಸಿಯಂ ಸಯನೈಡ್ (potassium cyanide- KCN) ಕೆಟ್ಟರುವ ಬಾದಾಮಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗಬಹುದೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ
ಸುಮಾರು ೬೦,೦೦೦ ಟನ್ ಬಾದಾಮಿಯ ಶೇಕಡಾವಾರು.
[೧] || || || ಇತರೆ||0.7
ಬಾದಾಮಿ ಯು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷಿಯಾ ಪ್ರದೇಶದ ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಮರ.ಇದು ಸುಮಾರು ೩೦ ಅಡಿ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಸಮನಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಂಡು ಬೆಳೆಯುವ ಮರ. ಅಲಂಕಾರಿಕ ಮತ್ತು ನೆರಳಿನ ಗಿಡವಾಗಿಯೂ ಬೆಳೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಬಾದಾಮಿಯು ಖಾದ್ಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಈ ಮರದ ಬೀಜದ ಹೆಸರು ಕೂಡ ಆಗಿದೆ.
አልመንድ (Prunus dulcis) የለውዝ አይነት የሚሰጥ ዛፍ አይነት ነው። እንዲያውም ዛፉ በኮክ ወገን ይመደባል፤ ለውዙም (ወይም 'አልመንድ') የተክሉ ዘር ነው።
«ለውዝ» ብዙ ጊዜ ኦቾሎኒ ማለት ሲሆን፣ በመጽሐፍ ቅዱስ ብሉይ ኪዳን ውስጥ «ለውዝ» ሲጠቀስ አልመንድ ነው።
አልመንድ ደግሞ ለደምና ለጉበት ጤንነት መልካም በመሆን በትንሹ ኮሌስትሮልን ዝቅ እንደሚያደርግ ታውቋል።
ናፍቆት መጽሔት ቁ. 64, May/June 2014 እ.ኤ.አ. ገጽ 25La almendreira, Prunus dulcis (antes classeficada cumo Prunus amygdalus, ó Amygdalus communis) ye ua arble de fuolha caduca de la família Rosaceae. La semiente de l sou fruito ye giralmente cunsiderada cumo un fruito seco: la almendra. Tal cumo l pessegueiro, pertence al subgénero Amygdalus. An Pertual, ye fácele ancuntra-la na region de l Douro i ne l Algarbe.
Inda que la palabra almendra sirba pa chamar l fruito de la almendreira (Prunus dulcis), el tamien ye ousado pa chamar la sue semiente, ó mesmo a las semientes de outras bariadades de almendreiras. De las semientes son tirados ólios i eisséncias que ténen proiadades medecinales i mui outelizados na andústria de cosméticos.
Sa Mèndula (Prunus dulcis) est un arvure non tantu manna. Creschet in s'Europa meridionale ma puru in Amèrica, in terrinos siccos. Frores biancos, e fiorit chito in beranu.
Su frutu: s'iscortza est tostada e si depet ischitzare: intro bi est su chiu (chi podet èssere druche o ranchidu a segunda de s'ispètzia) e si impreat po fàghere druches e po su turrone.
Vamêre zu dara gema. Meywey cı zi vama.
The almond (Prunus amygdalus, syn. Prunus dulcis) is a species of tree native to Iran and surrounding countries,[4] including the Levant.[5] The almond is also the name of the edible and widely cultivated seed of this tree. Within the genus Prunus, it is classified with the peach in the subgenus Amygdalus, distinguished from the other subgenera by corrugations on the shell (endocarp) surrounding the seed.[6]
The fruit of the almond is a drupe, consisting of an outer hull and a hard shell with the seed, which is not a true nut. Shelling almonds refers to removing the shell to reveal the seed. Almonds are sold shelled or unshelled. Blanched almonds are shelled almonds that have been treated with hot water to soften the seedcoat, which is then removed to reveal the white embryo. Once almonds are cleaned and processed, they can be stored over time. Almonds are used in many food cuisines, often featuring prominently in desserts, such as marzipan.
The almond tree prospers in a moderate Mediterranean climate with cool winter weather. California produces over half of the world's almond supply. Due to high acreage and water demand for almond cultivation, and need for pesticides, California almond production may be unsustainable, especially during the persistent drought and heat from climate change in the 21st century.[7] Droughts in California have caused some producers to leave the industry, leading to lower supply and increased prices.[7]
The almond is a deciduous tree growing to 4–12.2 metres (13–40 feet) in height,[8] with a trunk of up to 30 centimetres (12 inches) in diameter. The young twigs are green at first, becoming purplish where exposed to sunlight, then gray in their second year. The leaves are 8–13 cm (3–5 in) long,[9] with a serrated margin and a 2.5 cm (1 in) petiole.
The flowers are white to pale pink, 3–5 cm (1–2 in) diameter with five petals, produced singly or in pairs and appearing before the leaves in early spring.[10][11] Almond grows best in Mediterranean climates with warm, dry summers and mild, wet winters. The optimal temperature for their growth is between 15 and 30 °C (59 and 86 °F) and the tree buds have a chilling requirement of 200 to 700 hours below 7.2 °C (45.0 °F) to break dormancy.[12]
Almonds begin bearing an economic crop in the third year after planting. Trees reach full bearing five to six years after planting. The fruit matures in the autumn, 7–8 months after flowering.[11][13]
The almond fruit is 3.5–6 cm (1+3⁄8–2+3⁄8 in) long. It is not a nut but a drupe. The outer covering, consisting of an outer exocarp, or skin, and mesocarp, or flesh, fleshy in other members of Prunus such as the plum and cherry, is instead a thick, leathery, gray-green coat (with a downy exterior), called the hull. Inside the hull is a woody endocarp which forms a reticulated, hard shell (like the outside of a peach pit) called the pyrena. Inside the shell is the edible seed, commonly called a nut. Generally, one seed is present, but occasionally two occur. After the fruit matures, the hull splits and separates from the shell, and an abscission layer forms between the stem and the fruit so that the fruit can fall from the tree.[14]
Almond blossoms
Young almond fruit
Green almonds
_(cropped).jpg)
Mature almond nut
Almond shell
A rare double-seeded shell
Harvested almonds
Blanched almonds
The seeds of Prunus dulcis var. dulcis are predominantly sweet[15][16] but some individual trees produce seeds that are somewhat more bitter. The genetic basis for bitterness involves a single gene, the bitter flavor furthermore being recessive,[17][18] both aspects making this trait easier to domesticate. The fruits from Prunus dulcis var. amara are always bitter, as are the kernels from other species of genus Prunus, such as apricot, peach and cherry (although to a lesser extent).
The bitter almond is slightly broader and shorter than the sweet almond and contains about 50% of the fixed oil that occurs in sweet almonds. It also contains the enzyme emulsin which, in the presence of water, acts on the two soluble glucosides amygdalin and prunasin[19] yielding glucose, cyanide and the essential oil of bitter almonds, which is nearly pure benzaldehyde, the chemical causing the bitter flavor. Bitter almonds may yield 4–9 milligrams of hydrogen cyanide per almond[20] and contain 42 times higher amounts of cyanide than the trace levels found in sweet almonds.[21] The origin of cyanide content in bitter almonds is via the enzymatic hydrolysis of amygdalin.[21] P450 monooxygenases are involved in the amygdalin biosynthetic pathway. A point mutation in a bHLH transcription factor prevents transcription of the two cytochrome P450 genes, resulting in the sweet kernel trait.[22]
The word almond comes from Old French almande or alemande,[23] Late Latin amandula, amindula, derived from amygdala from the Ancient Greek amygdálē (ἀμυγδάλη)[23][24] (cf. amygdala, an almond-shaped portion of the brain).[25] Late Old English had amygdales, "almonds".[24]
The adjective amygdaloid (literally 'like an almond') is used to describe objects which are roughly almond-shaped, particularly a shape which is part way between a triangle and an ellipse. For example, the amygdala of the brain uses a direct borrowing of the Greek term amygdalē.[26]
Almond is native to Southwestern Asia [4] and ancient remains of almonds were discovered in the Levant area.[5] It was spread by humans in ancient times along the shores of the Mediterranean into northern Africa and southern Europe, and more recently transported to other parts of the world, notably California, United States.[27] The wild form of domesticated almond grows in parts of the Levant.[28]
Selection of the sweet type from the many bitter types in the wild marked the beginning of almond domestication. It is unclear as to which wild ancestor of the almond created the domesticated species. The species Prunus fenzliana may be the most likely wild ancestor of the almond, in part because it is native to Armenia and western Azerbaijan, where it was apparently domesticated.[5] Wild almond species were grown by early farmers, "at first unintentionally in the garbage heaps, and later intentionally in their orchards".[29]
Almonds were one of the earliest domesticated fruit trees, due to "the ability of the grower to raise attractive almonds from seed.[5] Thus, in spite of the fact that this plant does not lend itself to propagation from suckers or from cuttings, it could have been domesticated even before the introduction of grafting".[28] Domesticated almonds appear in the Early Bronze Age (3000–2000 BC), such as the archaeological sites of Numeira (Jordan),[5] or possibly earlier. Another well-known archaeological example of the almond is the fruit found in Tutankhamun's tomb in Egypt (c. 1325 BC), probably imported from the Levant.[28] An article on almond tree cultivation in Spain is brought down in Ibn al-'Awwam's 12th-century agricultural work, Book on Agriculture.[31]
Of the European countries that the Royal Botanic Garden Edinburgh reported as cultivating almonds, Germany[32] is the northernmost, though the domesticated form can be found as far north as Iceland.[33]
Almond trees are small to medium sized but commercial cultivars can be grafted onto a different root-stock to produce smaller trees. Varieties include:
Breeding programmes have found the high shell-seal trait.[35]
The most widely planted varieties of almond are self-incompatible; hence these trees require pollen from a tree with different genetic characters to produce seeds. Almond orchards therefore must grow mixtures of almond varieties. In addition, the pollen is transferred from flower to flower by insects; therefore commercial growers must ensure there are enough insects to perform this task.[36] The large scale of almond production in the U.S. creates a significant problem of providing enough pollinating insects. Additional pollinating insects are therefore brought to the trees. The pollination of California's almonds is the largest annual managed pollination event in the world, with 1.4 million hives (nearly half of all beehives in the US) being brought to the almond orchards each February.[37]
Much of the supply of bees is managed by pollination brokers, who contract with migratory beekeepers from at least 49 states for the event. This business was heavily affected by colony collapse disorder at the turn of the 21st century, causing a nationwide shortage of honey bees and increasing the price of insect pollination. To partially protect almond growers from these costs, researchers at the Agricultural Research Service, part of the United States Department of Agriculture (USDA), developed self-pollinating almond trees that combine this character with quality characters such as a flavor and yield.[34] Self-pollinating almond varieties exist, but they lack some commercial characters. However, through natural hybridisation between different almond varieties, a new variety that was self-pollinating with a high yield of commercial quality nuts was produced.
Almond trees can be attacked by an array of damaging microbes, fungal pathogens, plant viruses, and bacteria.[38]
Pavement ants (Tetramorium caespitum), southern fire ants (Solenopsis xyloni), and thief ants (Solenopsis molesta) are seed predators.[38] Bryobia rubrioculus mites are most known for their damage to this crop.[39]
Almond production in California is concentrated mainly in the Central Valley,[40] where the mild climate, rich soil, abundant sunshine and water supply make for ideal growing conditions. Due to the persistent droughts in California in the early 21st century, it became more difficult to raise almonds in a sustainable manner.[41][37] The issue is complex because of the high amount of water needed to produce almonds: a single almond requires roughly 1.1 US gallons (0.92 imperial gallons; 4.2 litres) of water to grow properly.[40][41][42] Regulations related to water supplies are changing so some growers have destroyed their current almond orchards to replace with either younger trees or a different crop such as pistachio that needs less water.[43]
.jpg)
Sustainability strategies implemented by the Almond Board of California and almond farmers include:[37][44][45]
In 2020, world production of almonds was 4.1 million tonnes, led by the United States providing 57% of the world total (table). Other leading producers were Spain, Australia, and Iran.
In the United States, production is concentrated in California where 1,000,000 acres (400,000 ha) and six different almond varieties were under cultivation in 2017, with a yield of 2.25 billion pounds (1.02 billion kilograms) of shelled almonds.[47] California production is marked by a period of intense pollination during late winter by rented commercial bees transported by truck across the U.S. to almond groves, requiring more than half of the total U.S. commercial honeybee population.[48] The value of total U.S. exports of shelled almonds in 2016 was $3.2 billion.[49]
All commercially grown almonds sold as food in the U.S. are sweet cultivars. The U.S. Food and Drug Administration reported in 2010 that some fractions of imported sweet almonds were contaminated with bitter almonds, which contain cyanide.[50]
Spain has diverse commercial cultivars of almonds grown in Catalonia, Valencia, Murcia, Andalusia, and Aragón regions, and the Balearic Islands.[51] Production in 2016 declined 2% nationally compared to 2015 production data.[51]
The 'Marcona' almond cultivar is recognizably different from other almonds and is marketed by name.[52] The kernel is short, round, relatively sweet, and delicate in texture. Its origin is unknown and has been grown in Spain for a long time; the tree is very productive, and the shell of the nut is very hard.[52]
Australia is the largest almond production region in the Southern Hemisphere. Most of the almond orchards are located along the Murray River corridor in New South Wales, Victoria, and South Australia.[53][54]
Bitter almonds contain 42 times higher amounts of cyanide than the trace levels found in sweet almonds.[21] Extract of bitter almond was once used medicinally but even in small doses, effects are severe or lethal, especially in children; the cyanide must be removed before consumption.[21] The acute oral lethal dose of cyanide for adult humans is reported to be 0.5–3.5 mg/kg (0.2–1.6 mg/lb) of body weight (approximately 50 bitter almonds), so that for children consuming 5–10 bitter almonds may be fatal.[21] Symptoms of eating such almonds include vertigo and other typical cyanide poisoning effects.[50]
Almonds may cause allergy or intolerance. Cross-reactivity is common with peach allergens (lipid transfer proteins) and tree nut allergens. Symptoms range from local signs and symptoms (e.g., oral allergy syndrome, contact urticaria) to systemic signs and symptoms including anaphylaxis (e.g., urticaria, angioedema, gastrointestinal and respiratory symptoms).[55]
Almonds are susceptible to aflatoxin-producing molds.[56] Aflatoxins are potent carcinogenic chemicals produced by molds such as Aspergillus flavus and Aspergillus parasiticus.[57] The mold contamination may occur from soil, previously infested almonds, and almond pests such as navel-orange worm. High levels of mold growth typically appear as gray to black filament-like growth. It is unsafe to eat mold-infected tree nuts.
Some countries have strict limits on allowable levels of aflatoxin contamination of almonds and require adequate testing before the nuts can be marketed to their citizens. The European Union, for example, introduced a requirement since 2007 that all almond shipments to the EU be tested for aflatoxin. If aflatoxin does not meet the strict safety regulations, the entire consignment may be reprocessed to eliminate the aflatoxin or it must be destroyed.[58][59]
Breeding programs have found the high shell-seal trait.[35] High shell-seal provides resistance against these Aspergillus species and so against the development of their toxins.[35]
After tracing cases of salmonellosis to almonds, the USDA approved a proposal by the Almond Board of California to pasteurize almonds sold to the public. After publishing the rule in March 2007, the almond pasteurization program became mandatory for California companies effective 1 September 2007.[60] Raw, untreated California almonds have not been available in the U.S. since then.
California almonds labeled "raw" must be steam-pasteurized or chemically treated with propylene oxide (PPO). This does not apply to imported almonds[61] or almonds sold from the grower directly to the consumer in small quantities.[62] The treatment also is not required for raw almonds sold for export outside of North America.
The Almond Board of California states: "PPO residue dissipates after treatment". The U.S. Environmental Protection Agency has reported: "Propylene oxide has been detected in fumigated food products; consumption of contaminated food is another possible route of exposure". PPO is classified as Group 2B ("possibly carcinogenic to humans").[63]
The USDA-approved marketing order was challenged in court by organic farmers organized by the Cornucopia Institute, a Wisconsin-based farm policy research group which filed a lawsuit in September 2008. According to the institute, this almond marketing order has imposed significant financial burdens on small-scale and organic growers and damaged domestic almond markets. A federal judge dismissed the lawsuit in early 2009 on procedural grounds. In August 2010, a federal appeals court ruled that the farmers have a right to appeal the USDA regulation. In March 2013, the court vacated the suit on the basis that the objections should have been raised in 2007 when the regulation was first proposed.[64]
Almonds are 4% water, 22% carbohydrates, 21% protein, and 50% fat (table). In a 100-gram (3+1⁄2-ounce) reference amount, almonds supply 2,420 kilojoules (579 kilocalories) of food energy. The almond is a nutritionally dense food (table), providing a rich source (20% or more of the Daily Value, DV) of the B vitamins riboflavin and niacin, vitamin E, and the essential minerals calcium, copper, iron, magnesium, manganese, phosphorus, and zinc. Almonds are a moderate source (10–19% DV) of the B vitamins thiamine, vitamin B6, and folate, choline, and the essential mineral potassium. They also contain substantial dietary fiber, the monounsaturated fat, oleic acid, and the polyunsaturated fat, linoleic acid. Typical of nuts and seeds, almonds are a source of phytosterols such as beta-sitosterol, stigmasterol, campesterol, sitostanol, and campestanol.[65]
Almonds are included as a good source of protein among recommended healthy foods by the U.S. Department of Agriculture (USDA).[66] A 2016 review of clinical research indicated that regular consumption of almonds may reduce the risk of heart disease by lowering blood levels of LDL cholesterol.[67][68]
While the almond is often eaten on its own, raw or toasted, it is also a component of various dishes. Almonds are available in many forms, such as whole, slivered, and ground into flour. Almond pieces around 2–3 millimetres (1⁄16–1⁄8 in) in size, called "nibs", are used for special purposes such as decoration.[69]
Almonds are a common addition to breakfast muesli or oatmeal.
Almond cream cake covered in slivered almonds
.jpg)
Colomba di Pasqua, traditional Italian Easter bread
A wide range of classic sweets feature almonds as a central ingredient. Marzipan was developed in the Middle Ages. Since the 19th century almonds have been used to make bread, almond butter, cakes and puddings, candied confections, almond cream-filled pastries, nougat, cookies (macaroons, biscotti and qurabiya), and cakes (financiers, Esterházy torte), and other sweets and desserts.[70]
The young, developing fruit of the almond tree can be eaten whole (green almonds) when they are still green and fleshy on the outside and the inner shell has not yet hardened. The fruit is somewhat sour, but is a popular snack in parts of the Middle East, eaten dipped in salt to balance the sour taste. Also in the Middle East they are often eaten with dates. They are available only from mid-April to mid-June in the Northern Hemisphere; pickling or brining extends the fruit's shelf life.
Marzipan, a smooth, sweetened almond paste, is used in a number of elegant cakes and desserts. Princess cake is covered by marzipan (similar to fondant), as is Battenberg cake. In Sicily, sponge cake is covered with marzipan to make cassatella di sant'Agata and cassata siciliana, and marzipan is dyed and crafted into realistic fruit shaped to make frutta martorana. The Andalusian Christmas pastry pan de Cádiz is filled with marzipan and candied fruit.
Certain natural food stores sell "bitter almonds" or "apricot kernels" labeled as such, requiring significant caution by consumers for how to prepare and eat these products.[73]
Almonds can be processed into a milk substitute called almond milk; the nut's soft texture, mild flavor, and light coloring (when skinned) make for an efficient analog to dairy, and a soy-free choice for lactose intolerant people and vegans. Raw, blanched, and lightly toasted almonds work well for different production techniques, some of which are similar to that of soymilk and some of which use no heat, resulting in raw milk.
Almond milk, along with almond butter and almond oil, are a versatile products used in both sweet and savoury dishes.
In Moroccan cuisine, sharbat billooz is one of the best known beverages, served for weddings, it is made by blending blanched almonds with milk, sugar and other flavorings.[74]
Almond flour or ground almond meal combined with sugar or honey as marzipan is often used as a gluten-free alternative to wheat flour in cooking and baking.[75]
Almonds contain polyphenols in their skins consisting of flavonols, flavan-3-ols, hydroxybenzoic acids and flavanones[76] analogous to those of certain fruits and vegetables. These phenolic compounds and almond skin prebiotic dietary fiber have commercial interest as food additives or dietary supplements.[76][77]
Historically, almond syrup was an emulsion of sweet and bitter almonds, usually made with barley syrup (orgeat syrup) or in a syrup of orange flower water and sugar, often flavored with a synthetic aroma of almonds.[21] Orgeat syrup is an important ingredient in the Mai Tai and many other Tiki drinks.[78][79][80]
Due to the cyanide found in bitter almonds, modern syrups generally are produced only from sweet almonds. Such syrup products do not contain significant levels of hydrocyanic acid, so are generally considered safe for human consumption.[21]
Almonds are a rich source of oil, with 50% of kernel dry mass as fat (whole almond nutrition table). In relation to total dry mass of the kernel, almond oil contains 32% monounsaturated oleic acid (an omega-9 fatty acid), 13% linoleic acid (a polyunsaturated omega-6 essential fatty acid), and 10% saturated fatty acid (mainly as palmitic acid). Linolenic acid, a polyunsaturated omega-3 fat, is not present (table). Almond oil is a rich source of vitamin E, providing 261% of the Daily Value per 100 millilitres.
When almond oil is analyzed separately and expressed per 100 grams as a reference mass, the oil provides 3,700 kJ (884 kcal) of food energy, 8 grams of saturated fat (81% of which is palmitic acid), 70 grams of oleic acid, and 17 grams of linoleic acid (oil table).
Oleum amygdalae, the fixed oil, is prepared from either sweet or bitter almonds, and is a glyceryl oleate with a slight odour and a nutty taste. It is almost insoluble in alcohol but readily soluble in chloroform or ether. Almond oil is obtained from the dried kernel of almonds.[81] Sweet almond oil is used as a carrier oil in aromatherapy and cosmetics while bitter almond oil, containing benzaldehyde, is used as a food flavouring and in perfume.[36]
The almond is highly revered in some cultures. The tree originated in the Middle East. In the Bible the almond is mentioned ten times, beginning with Genesis 43:11, where it is described as "among the best of fruits". In Numbers 17 Levi is chosen from the other tribes of Israel by Aaron's rod, which brought forth almond flowers. The almond blossom supplied a model for the menorah which stood in the Holy Temple, "Three cups, shaped like almond blossoms, were on one branch, with a knob and a flower; and three cups, shaped like almond blossoms, were on the other...on the candlestick itself were four cups, shaped like almond blossoms, with its knobs and flowers" (Exodus 25:33–34; 37:19–20). Many Sephardic Jews give five almonds to each guest before special occasions like weddings.[82]
Similarly, Christian symbolism often uses almond branches as a symbol of the virgin birth of Jesus; paintings and icons often include almond-shaped haloes encircling the Christ Child and as a symbol of Mary. The word "Luz", which appears in Genesis 30:37, sometimes translated as "hazel", may actually be derived from the Aramaic name for almond (Luz), and is translated as such in the New International Version and other versions of the Bible.[83] The Arabic name for almond is لوز "lauz" or "lūz". In some parts of the Levant and North Africa it is pronounced "loz", which is very close to its Aramaic origin.
The Entrance of the flower (La entrada de la flor) is an event celebrated on 1 February in Torrent, Spain, in which the clavarios and members of the Confrerie of the Mother of God deliver a branch of the first-blooming almond-tree to the Virgin.[84]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
_at_Tenneti_Park_04.JPG)
_at_Tenneti_Park_03.JPG)
{{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help) The almond (Prunus amygdalus, syn. Prunus dulcis) is a species of tree native to Iran and surrounding countries, including the Levant. The almond is also the name of the edible and widely cultivated seed of this tree. Within the genus Prunus, it is classified with the peach in the subgenus Amygdalus, distinguished from the other subgenera by corrugations on the shell (endocarp) surrounding the seed.
The fruit of the almond is a drupe, consisting of an outer hull and a hard shell with the seed, which is not a true nut. Shelling almonds refers to removing the shell to reveal the seed. Almonds are sold shelled or unshelled. Blanched almonds are shelled almonds that have been treated with hot water to soften the seedcoat, which is then removed to reveal the white embryo. Once almonds are cleaned and processed, they can be stored over time. Almonds are used in many food cuisines, often featuring prominently in desserts, such as marzipan.
The almond tree prospers in a moderate Mediterranean climate with cool winter weather. California produces over half of the world's almond supply. Due to high acreage and water demand for almond cultivation, and need for pesticides, California almond production may be unsustainable, especially during the persistent drought and heat from climate change in the 21st century. Droughts in California have caused some producers to leave the industry, leading to lower supply and increased prices.
Migdalujo (latine: Prunus dulcis aŭ Amygdalus communis) estas arbo el la familio rozacoj (latine: Rosaceae), kies rozblankaj floroj aperas antaŭ la folioj. La migdalujo estas la simbolo de virgeco, kaj ĝia frukto estas la migdalo.
Arbo estas maldika sed abunda per folioj, alta inter 8 kaj 12 m. Ĝiaj branĉoj estas pikaj kaj branĉetoj nudaj, glataj ruĝetaj. Folioj estas simplaj, ovformaj kun pika fino. Supra flanko de folioj estas malhelverda kaj brila, suba flanko iom hara.
Floroj estas blankaj ĝis rozkoloraj, meze grandaj, du seksaj kaj unuopaj.
Fruktoj, migdaloj, estas eliptaj ĝis rondformaj, iom plataj kun unu sola semo en la kerno. Oni rompas lignetan ŝelon por preni semon kiun oni manĝas.
La migdalujo estas unu el la arboj kiuj plej frue floras, en Mediteraneo ekde januaro aŭ februaro kiam ankoraŭ aliaj arboj ne floris kaj kiam la arbo mem ankoraŭ ne havas foliojn, pro tio ili konsistigas belegajn vidindaĵojn kaj eĉ pejzaĝojn.
Migdalujo (latine: Prunus dulcis aŭ Amygdalus communis) estas arbo el la familio rozacoj (latine: Rosaceae), kies rozblankaj floroj aperas antaŭ la folioj. La migdalujo estas la simbolo de virgeco, kaj ĝia frukto estas la migdalo.
Arbo estas maldika sed abunda per folioj, alta inter 8 kaj 12 m. Ĝiaj branĉoj estas pikaj kaj branĉetoj nudaj, glataj ruĝetaj. Folioj estas simplaj, ovformaj kun pika fino. Supra flanko de folioj estas malhelverda kaj brila, suba flanko iom hara.
Floroj estas blankaj ĝis rozkoloraj, meze grandaj, du seksaj kaj unuopaj.
Fruktoj, migdaloj, estas eliptaj ĝis rondformaj, iom plataj kun unu sola semo en la kerno. Oni rompas lignetan ŝelon por preni semon kiun oni manĝas.
La migdalujo estas unu el la arboj kiuj plej frue floras, en Mediteraneo ekde januaro aŭ februaro kiam ankoraŭ aliaj arboj ne floris kaj kiam la arbo mem ankoraŭ ne havas foliojn, pro tio ili konsistigas belegajn vidindaĵojn kaj eĉ pejzaĝojn.
Prunus dulcis —syn. Prunus amygdalus—, el almendro,[1] es un árbol de la familia de las rosáceas. Hay dos variedades: Prunus dulcis var. dulcis se cultiva desde hace milenios para aprovechar sus semillas, las almendras, como alimento y como materia prima para obtener su aceite;[2] y Prunus dulcis var. amara, el almendro amargo, que produce semillas que no pueden ser consumidas por su contenido en amigdalina, una sustancia tóxica.
Puede alcanzar hasta 10 m. de altura, pero generalmente se le mantiene más bajo mediante poda. La corteza de sus ramitas jóvenes es verde, se vuelve violácea donde recibe la luz solar directa; a partir del segundo año se vuelve gris, y se va oscureciendo progresivamente. Las hojas son estrechamente lanceoladas, el limbo mide entre 8 y 13 cm de largo, con un pecíolo de 2,5 cm y el margen dentado. Caen en otoño. Las flores son pentámeras, con cinco pétalos, de color blanco o rosa, dependiendo de las variedades. Aparecen tempranamente, a veces aún en invierno, antes que broten las hojas.[3]
El fruto del almendro es la almendra. Cuando está aún verde se le llama almendruco o alloza. Es una drupa, con exocarpio afieltrado y mesocarpio coriáceo, de color verde, que se abre en la madurez por una sutura lateral, dejando al descubierto el endocarpio, leñoso y con la superficie perforada por pequeños agujeros. Las almendras maduran en otoño, entre 7 y 8 meses después de florecer.[4]
Es una especie frutal de zonas templadas. A diferencia de otras especies de Prunus, presenta requerimientos de frío relativamente bajos para una adecuada ruptura de la dormición e inicio de la nueva estación de crecimiento. Estos requerimientos varían entre 200 y 500 horas de frío, según las variedades cultivadas.[5] El almendro es muy susceptible a las heladas primaverales, por lo que se beneficia con inviernos bien definidos. La mayoría de los almendros se cultivan en secano, sobre suelos sueltos y arenosos.
Se multiplica normalmente por injerto sobre patrones de algunas variedades de almendro (Garrigues) o sobre híbridos de melocotonero × almendro (GF677 y otros), el uso como patrón del almendro amargo ha caído en desuso, aunque fue utilizado durante muchos años por ser más resistente a la sequía y a los suelos calizos.
Los híbridos de almendro x melocotón muestran características destacadas como portainjertos para almendro.[6][7] Existen además trabajos disponibles que valoran la aparición de nuevos portainjertos y variedades.[8]
La gran mayoría de las variedades cultivadas hoy en día son autofértiles, el polen de una variedad puede polinizarse a sí misma. Por ello, ya no se hace necesaria la presencia de dos variedades distintas en las explotaciones.
Fuente [10]
El almendro cultivado procede, posiblemente, de hibridaciones interespecíficas entre ancestros silvestres del subgénero Amygdalus originarios de las regiones montañosas de Asia Central. P. fenzliana y P. kuramica son las especies candidatas más probables.[11][12]
El almendro se cultiva en España desde hace más de 2000 años, probablemente introducido por los fenicios[13] y posteriormente propagado por los romanos, ya que ambos lo hicieron motivo de comercio, como se ha comprobado por los restos hallados en naves hundidas. Su cultivo se estableció al principio en las zonas costeras, donde sigue predominando, pero también se ha introducido hacia el interior e incluso en las zonas del norte, donde el clima no le es muy favorable.
Prunus dulcis fue descrita por Philip Miller como Amygdalus dulcis en 1768, y luego atribuido al género Prunus por David Allardyce Webb y publicado en Feddes Repertorium, 74(1–2): 24, en el año 1967.[14]
.jpg)
|número-autores= (ayuda) Prunus dulcis —syn. Prunus amygdalus—, el almendro, es un árbol de la familia de las rosáceas. Hay dos variedades: Prunus dulcis var. dulcis se cultiva desde hace milenios para aprovechar sus semillas, las almendras, como alimento y como materia prima para obtener su aceite; y Prunus dulcis var. amara, el almendro amargo, que produce semillas que no pueden ser consumidas por su contenido en amigdalina, una sustancia tóxica.
Harilik mandlipuu (Prunus dulcis) on roosõieliste sugukonda toompuu perekonda kuuluv heitlehine viljapuu.
Mandlipuu kuulub samasse perekonda hariliku aprikoosipuu (Prunus armeniaca) ja kirsipuuga (Prunus avium).
Mandlipuul eristatakse kahte vormi (viljade maitse ja biokeemilise koostise kaudu): magusat mandlipuud (forma dulcis) ja mõru mandlipuud (forma amara).
Mandlipuu kuulub toompuu (Prunus) perekonna alamperekonda mandlipuu (Amygdalus), osad autorid liigitavad ka eraldi perekonnana Amygdalus. Mandlipuu varasema liigituse ning teadusliku nimetuse perekonnas Amygdalus (Amygdalus communis L.) avaldas esmakordselt Carl von Linné teoses "Species Plantarum".[1]
Fülogeneetiline klassifikatsioon liigitab mandlipuu roosilaadsete (Rosales) seltsi roosõieliste (Rosaceae) sugukonna Amygdaloideae alamsugukonda.
Harilik mandlipuu on 4–10 meetri kõrgune, tüve läbimõõduks kuni 30 cm. Noored võrsed on rohelised, muutudes siis punakaks ja teisel aastal halliks. Lehed on 7–13 cm pikad, saagja servaga ja 2,5 cm pikkuse rootsuga. Õied on valged või heleroosad, 3–5 cm läbimõõduga, kroonlehti on õies 5, õied asuvad üksikult või paarikaupa ja puhkevad kevadel enne lehtimist.
Harilik mandlipuu hakkab vilja kandma 3 aasta vanuselt, aga parimasse viljakandmisikka jõuab ta 5-6 aasta vanuselt. Vili valmib 7–8 kuud pärast õitsemist.
Mandlipuu on erineb teistest toompuudest kuiva kestaga luuviljade poolest. Vilja valmides kest lõheneb ja paljastab viljaluu, mis on kerge, urbne ja pehmem kui teistel luuviljadel. Kui ülejäänud luuviljadele on iseloomulik lihakas viljakest (kirss, ploom, aprikoos jt), mis on saagi söödav osa, siis mandlipuud kasvatatakse luuseemne söödava tuuma, mandli pärast. Viljapuuna on ta rohkem võrreldav pähklipuuga kui näiteks kirsi- või ploomipuuga.
Kultiveeritav mandlipuu on umbes sama suur kui õunapuu ja mandliaiad sarnanevad õunaaedadega.
Mandlipuu on pärit Ees- ja Kesk-Aasiast. Looduslik levila ulatub idas Induseni. Inimesed on teda kasvatama hakanud kõikjal Vahemere maades ja viimastel sajanditel mujalgi, eriti Californias.
Hariliku mandlipuu metsik vorm kasvab Levandis ja tema tuumad on mõru maitsega (nn mõrumandel). Arvatavasti sealkandis mandlipuu kodustatigi. Kuid sellega kaasnes suur probleem: metsiku mandlipuu seemned sisaldavad glükosiidide hulka kuuluvat amügdaliini, mis muutub pärast vilja füüsilist kahjustamist, näiteks purustamist või katkihammustamist jms kehas ensüümide toimel ülimürgiseks sinihappeks.
Kuid kodustatud mandlipuu amügdaliini ei sisalda. Toimus mutatsioon, mille inimesed avastasid ja hakkasid muteerunud mandlipuud kasvatama.
Kodustatud mandlipuud on leitud Lähis-Idast varapronksiajast enam kui 4000 aastat tagasi. Laialt tuntud on see, et mandleid leiti Vana-Egiptuse valitseja Tutanhamoni hauast (umbes 1325 eKr) ja nähtavasti olid need mandlid sisse veetud Levandist.
Hiinas tunti mandlipuud 3000 aastat tagasi, 2500 aastat tagasi Kreekas (kreeklased nimetasid mandlit amygdalon) ja 2100 aastat tagasi hakati teda kasvatama Itaalias. Roomlased nimetasid mandlit 'kreeka pähkliks' (nux Graeca).
Mandlipuude kasvatamist mainitakse juba Piiblis jutustuses.[2]
Saksamaa on kõige põhjapoolsem riik, kus majanduslikult arvestataval tasemel mandlipuid kasvatatakse, kuigi üksikuid puid leidub Islandilgi.
California mandlipuude tolmeldamine oli maailma suurim iga-aastane tolmeldamisüritus. Ligi miljon mesipuud, peaaegu pool kõigist USA mesipuudest vähemalt 49 osariigist sõidutati Californiasse mandlipuid tolmeldama. Mandlipuude kasvatajad sõlmisid mesilaste kasvatajatega, kelle hulgas oli rändavaid mesilastepidajaid, vastavaid lepinguid. Seda tegevusala kahjustas rängalt pere kokkukukkumise sündroom, mistõttu mesilasperede arv vähenes USA-s üle kahe korra. Seetõttu on mandlipuude kasvatajatele läinud tolmeldamine palju kulukamaks.
Mandlikasvatajate aitamiseks aretati vana sordi 'Nonparell' kõrvale uus mandlipuude sort 'Tuono', mis võimaldab isetolmlemist. Nendel sortidel on teisigi erinevusi. Nonparellil on suured siledad seemned, millest 60–65% moodustab söödav seeme. 'Tuonol' seevastu on paks karvane seemnekest ja seeme moodustab viljast üksnes 32%. Teisalt pakub paks seemnekest kaitset kahjurputukate vastu.
2002. aastal toodeti maailmas 1,76 miljonit tonni mandleid, nendest 41% USA-s, 13% Hispaanias, 7% Süürias, 6% Iraanis ja Itaalias, 5% Marokos, 3% Alžeerias, Tuneesias ja Kreekas ning 2% Türgis, Pakistanis, Liibanonis ja Hiinas.
2009. aastal olid maailma kümme suurimat mandlitootjat USA (1 162 200 t), Hispaania (282 100 t), Iraan (128 464 t), Itaalia (113 700 t), Maroko (104 115 t), Süüria (97 002 t), Tuneesia (60 000 t), Türgi (54 844 t), Alžeeria (47 393 t) ja Kreeka (44 273 t).
Pikemalt artiklis Mandel
Luuseemnete tuumad (mandlid) on meditsiiniliselt tähtis ja söödav droog ning mandlid leiavad kasutamist ka homöopaatias. Lisaks mandlite tarvitamisele koduses majapidamises toiduainena on mandlid ka hinnaline tooraine toiduainetetööstusele ja kosmeetikastööstusele.
Harilik mandlipuu (Prunus dulcis) on roosõieliste sugukonda toompuu perekonda kuuluv heitlehine viljapuu.
Mandlipuu kuulub samasse perekonda hariliku aprikoosipuu (Prunus armeniaca) ja kirsipuuga (Prunus avium).
Mandlipuul eristatakse kahte vormi (viljade maitse ja biokeemilise koostise kaudu): magusat mandlipuud (forma dulcis) ja mõru mandlipuud (forma amara).
Arbendolondoa (baita ere arbendol, arbendolatze) da zuhaitz hosto erorkorra, (Prunus (Amygdalus) dulcis) Rosaceae familiakoa. Haren hazia arbendola da, fruitu lehor oso estimatua.
Hego Euskal Herrian almendrondo esan ohi zaio (baita ere almendra, almendroi; fruituari, almendra). Ipar Euskal Herrian, berriz, amandaondo (baita ere amanda eta amandatze; fruituari, amanda).
10 metroko altuera edukitzera irits daiteke. Zurtoin lisoa dauka, berdea eta marroia gaztea denean eta zartatua, ezkatatsua eta grisaxka zahartzen denean. Hosto sinpleak dauzka, lantza-formakoak, luzeak, estuak eta mutur zorrotzekoak, 7-12 cm-ko luzerakoak eta berde biziak, ertz oxkarratu edo horzdunak. Loreak bakarka edo 2-4 aleko taldeetan ekoizten ditu; pentameroak dira, bost sepalodunak eta bost petalodunak, zuritik arrosara joan daitezkeen koloretakoak, 3-5 cm-ko diametrokoak. Haziak 3-6 cm luze dira, drupa motakoak, exokarpo eta mesokarpo zaildunak eta endokarpo gogordunak, oblongoak, elipsoidalak, haragi lehorrekoak, ilupadunak, berdeak, dehiszenteak. 9 hilabete behar dute heldutasunera iristeko.
Fruta-arbola hau eskualde beroetan hazten da, ez baitu hotza ongi jasaten. Arbendolondo gehienak lehorreko lurretan landatzen dira, lurzoru aske eta hareatsuetan.
Artikulu hau landareei buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. Arbendolondoa (baita ere arbendol, arbendolatze) da zuhaitz hosto erorkorra, (Prunus (Amygdalus) dulcis) Rosaceae familiakoa. Haren hazia arbendola da, fruitu lehor oso estimatua.
Hego Euskal Herrian almendrondo esan ohi zaio (baita ere almendra, almendroi; fruituari, almendra). Ipar Euskal Herrian, berriz, amandaondo (baita ere amanda eta amandatze; fruituari, amanda).
10 metroko altuera edukitzera irits daiteke. Zurtoin lisoa dauka, berdea eta marroia gaztea denean eta zartatua, ezkatatsua eta grisaxka zahartzen denean. Hosto sinpleak dauzka, lantza-formakoak, luzeak, estuak eta mutur zorrotzekoak, 7-12 cm-ko luzerakoak eta berde biziak, ertz oxkarratu edo horzdunak. Loreak bakarka edo 2-4 aleko taldeetan ekoizten ditu; pentameroak dira, bost sepalodunak eta bost petalodunak, zuritik arrosara joan daitezkeen koloretakoak, 3-5 cm-ko diametrokoak. Haziak 3-6 cm luze dira, drupa motakoak, exokarpo eta mesokarpo zaildunak eta endokarpo gogordunak, oblongoak, elipsoidalak, haragi lehorrekoak, ilupadunak, berdeak, dehiszenteak. 9 hilabete behar dute heldutasunera iristeko.
Fruta-arbola hau eskualde beroetan hazten da, ez baitu hotza ongi jasaten. Arbendolondo gehienak lehorreko lurretan landatzen dira, lurzoru aske eta hareatsuetan.
Manteli eli tarhamanteli eli mantelipuu (Prunus dulcis, aiempi luokittelu Prunus amygdalus tai Amygdalus communis) on pienikokoinen puu. Sen hedelmä on luumarja, jonka sisässä oleva siemen muistuttaa pähkinää. Mantelilla tarkoitetaan myös tätä siementä.
Lajin useimpien villimuotojen siemenet ovat karvasmanteleita ja sisältävät myrkyllistä amygdaliinia, joka tuottaa hydrolyysissa sinihappoa.[3] Viljelyyn on otettu lajikkeita, joiden siemenissä ei amygdaliinia ole, jolloin ne ovat syötäviä.
Manteli on pienehkö kesävihanta puu. Se kasvaa tavallisesti kolmesta kahdeksaan metriä korkeaksi. Latvus on avoin ja leveähkö. Runko on usein monihaarainen ja oksat siirottavia. Rungon kuori on yleensä harmahtavan ruskea.[4][2] Manteli ei muodosta vesoja eikä piikkejä.[2]
Lehdet ovat ruodillisia, ja lehtiasento on vuorottainen. Lehdet voivat olla muodoltaan suikeita tai soikean suikeita, tyveltään kiilamaisia tai pyöristyneitä ja kärjeltään teräviä tai lyhyen otapäisiä. Lehtilapa on tavallisesti kolmesta yhdeksään senttimetriä pitkä ja 1–2,5 senttimetriä leveä. Ruoti on yleensä 10–25 millimetriä pitkä.[4]
Kukat kehittyvät yksittäin oksien sivuttaisiin lyhytversoihin tai kärkiversojen sivuttaisiin hankasilmuihin. Säteittäisesti symmetriset kukat ovat viisilukuisia ja rakenteeltaan maljakehäisiä, mikä tarkoittaa kukan kehälehtien ja heteiden tyvien sekä kukkaperän pään muodostavan maljamaisen kukkapohjuksen. Kukat ovat kahdesta viiteen senttimetriä leveitä. Varsinainen kukkaperä on vain kolmesta neljään millimetriä pitkä. Maljamainen kukkapohjus eli hypantio on lieriömäinen ja ulkopinnaltaan karvaton. Verholehdet ovat pitkänpyöreitä tai suikeita, tylppäkärkisiä ja laidoiltaan karvaisia. Terälehdet ovat valkoisia tai hieman vaaleanpunaisia. Niiden muoto muuntelee pitkänpyöreästä vastapuikeaan. Terälehden tyvi on kapea ja kärki tylppä- tai lanttopäinen. Kukassa on useita keskenään eripituisia heteitä. Heteiden keskellä olevan emin vartalo on heteitä pidempi. Emin sikiäin on karvainen. Kukat kehittyvät keväällä ennen lehtien puhkeamista, ja puu kukkii lehdettömänä.[4][2]
Hedelmä on luumarja. Se on yleensä munan- tai luumunmuotoinen, kolmesta kuuteen senttimetriä pitkä ja kahdesta neljään leveä. Usein itsessään manteliksi kutsuttua siementä ympäröi kova endokarppi eli hedelmän ”kivi”. Endokarppia ympäröi sitkeä mesokarppi, jota peittää karvainen kuori. Mesokarppi halkeaa hedelmän kypsyttyä paljastaen endokarpin. Endokarppi on tavallisesti litistyneen soikeahko, usein epäsymmetrinen ja 2,5–4 senttimetriä pitkä. Sen muutoin sileässä pinnassa on pieniä kuoppia. Endokarpin sisältämä siemen eli ”manteli” on litistyneen munanmuotoinen. Siemenen kuori on ruskea ja sisempi endospermi vaalea.[4][2]
Nuoren puun ohutta kuorta.
Vanhan puun uurteista kuorta.
Lehden alapinta on yläpintaa vaaleampi.
Kukassa on viisi terälehteä, useita heteitä ja yksi emin vartalo.
Hedelmät ovat pinnaltaan karvaisia.
Manteli kasvaa parhaiten välimerenilmastossa, jossa on lämpimät ja kuivat kesät sekä lauhkeat ja sateiset talvet. Mantelin ihannelämpötila on kasvuaikana 15 ja 30 asteen välillä. Puu vaatii vuodessa 300–600 tunnin ajan alle 7,2 asteen lämpötilan. Mantelipuu on paras istuttaa syvään ja vettä läpäisevään savimaahan, mutta se kestää myös kuivuutta ja köyhää maata. Aikaisin keväällä kukkivana manteli on hallanarka.[5]
Ravintoarvoiltaan manteli on erittäin monipuolinen. Se sopii syötäväksi sellaisenaan, mutta mantelia käytetään myös yleisesti ruoanlaitossa ja leivonnassa. Mantelilastuja käytetään muun muassa tehtäessä mantelikalaa, mantelirouhetta laitetaan leivonnaisiin, kokonaisia kuorittuja manteleita käytetään muun muassa glögissä ja joulupuurossa. Jauhetusta mantelista voidaan tehdä marsipaania.
Manteli sopii usein erityisruokavalioihin, sillä se on gluteeniton, kolesteroliton, laktoositon ja runsaskuituinen.
Manteliöljyä voidaan valmistaa sekä syötävistä manteleista että karvasmanteleista. Se on glyseryylioleaatti ja tuoksuu miedosti ja maistuu pähkinältä. Se ei juuri liukene alkoholiin mutta liukenee helposti kloroformiin ja eetteriin. Sitä voidaan käyttää ruokaöljynä.
Makeaa manteliöljyä saadaan kasvin kuivatuista siemenistä. Öljyä on perinteisesti käytetty hierontaöljynä, sillä sen katsotaan pehmentävän ihoa tehokkaasti.[7]
Manteli eli tarhamanteli eli mantelipuu (Prunus dulcis, aiempi luokittelu Prunus amygdalus tai Amygdalus communis) on pienikokoinen puu. Sen hedelmä on luumarja, jonka sisässä oleva siemen muistuttaa pähkinää. Mantelilla tarkoitetaan myös tätä siementä.
Lajin useimpien villimuotojen siemenet ovat karvasmanteleita ja sisältävät myrkyllistä amygdaliinia, joka tuottaa hydrolyysissa sinihappoa. Viljelyyn on otettu lajikkeita, joiden siemenissä ei amygdaliinia ole, jolloin ne ovat syötäviä.
Prunus amygdalus
L'amandier (Prunus dulcis) est une espèce d'arbres de la famille des Rosaceae, dont les fleurs d'un blanc rosé, apparaissent avant les feuilles. C'est le premier arbre fruitier à fleurir à la fin de l'hiver, une période où il peut geler encore le matin. Il produit un fruit charnu à noyau (ou drupe) dont la chair devient sèche à maturité et s’ouvre en deux valves, libérant un noyau contenant une amande comestible.
Dès l’antiquité, l’arbre, d’abord domestiqué au Proche-Orient pour produire des amandes douces, a été cultivé dans tout le pourtour méditerranéen avant de l’être, à l’époque moderne, dans de nombreuses régions arides du monde où il s’adapte bien. La Californie est devenue le premier producteur mondial.
L'amandier est un des symboles de l'amour et de la virginité[1]: les fleurs paraissant bien avant les feuilles, chaque rameau se voile alors complètement de blanc, évoquant ainsi une robe de mariée.
Le genre Amygdalus de Linné (ou bien le sous-genre Amygdalus du genre Prunus, de Rehder 1940) contient 26 espèces d’« amandiers » et une longue liste d’hybrides interspécifiques spontanés[2]. Les espèces d’amandiers du (sous-)genre Amygdalus L. fleurissent avant l’apparition des feuilles et donnent des fruits dont le péricarpe (l’écale[n 1]) sèche à maturité et s’ouvre en deux valves qui se séparent du noyau dur. Les amandiers sauvages testés ont été trouvés auto-incompatibles. Pour distinguer en français ces amandiers sauvages de l’amandier cultivé, on nommera aussi ce dernier amandier commun (conformément au basionyme Amygdalus communis de Linné).
L’amandier est un arbre de 4 à 12 mètres de haut[n 2], dont les jeunes rameaux d’abord vert clair[3], rougissent ensuite au soleil. Il peut vivre plus de 100 ans.
La feuille est simple, décidue, à pétiole de 10-25 mm glanduleux, au limbe elliptique-lancéolé (jusqu’à 10 x 3 cm), à apex acuminé, à marge crénelée-dentée[4], glabre, luisant en dessus.
La fleur blanche ou rosée, apparaît avant les feuilles ; elle est solitaire ou géminée, de 2-5 cm de diamètre, subsessile (portée par un court pédoncule). Le calice en cloche a 5 lobes caducs[3]. La corolle est formée de 5 pétales obovés-elliptiques, blancs à rosés, entourant 20, 25 ou 30 étamines et un ovaire libre, à 1 loge contenant 2 ovules[5]. La fusion du réceptacle et de la base des sépales, pétales et étamines forme une coupe (nommée l’hypanthium) enfermant l’ovaire (voir le schéma en haut à gauche de l’illustration ci-contre). On dit que la fleur est épigyne et l’ovaire infère. Ces caractères morphologiques ont entre autres servi dans la longue histoire de la taxonomie des Prunus qui a cependant été remise en cause à partir des années 2004-2006, par les études phylogénétiques employant des séquences d’ADN[6].
La floraison des amandiers cultivés s’établit de janvier à mars, suivant les régions et les cultivars[5]. Elle précède les feuilles. Presque tous les cultivars sont auto-incompatibles, ce qui empêche l’autofécondation et favorise la pollinisation croisée et l’allogamie. Quelques cultivars d’obtention récente, comme ‘Lauranne’, sont auto-compatibles, ce qui permet de créer des vergers monovariétaux.
Les fleurs produisent un nectar d’excellente qualité, très recherché par les abeilles au printemps. La pollinisation est assurée par le vent (anémophilie) et par les insectes (entomophilie).
Le fruit est une drupe oblongue-comprimée, de 25-40 mm[4], à épiderme pubescent-velouté, coriace qui reste vert à maturité. Cette partie externe (le mésocarpe) d’abord un peu charnue, s’assèche à maturité et s’ouvre en deux valves, libérant un noyau aplati. Ce dernier, sillonné de fissures étroites, contient une et parfois deux graines oléagineuses (ou amandes), croquantes. L’amande de type « sauvage » est amère, car elle a une forte teneur en amygdaline, substance qui se transforme en cyanure d’hydrogène toxique après ingestion. L’amande douce est issue d’une sélection horticole qui a réduit considérablement la teneur en amygdaline. L’unique gène qui commande l’amertume est récessif, ce qui implique que les amandiers hétérozygotes ont des amandes douces[n 3]. Les variétés douces (dulcis) et amères (amara) sont morphologiquement semblables.
La récolte des amandiers cultivés se fait en juin-juillet pour les amandes fraîches et septembre pour les amandes sèches.
données d'après : Julve, Ph., 1998 ff. - Baseflor. Index botanique, écologique et chorologique de la flore de France. Version : 23 avril 2004.
L’amandier cultivé semble issu de l’amandier du Caucase, Prunus fenzliana, arbuste indigène en Arménie, Azerbaïdjan, Turquie du Nord-Est et Iran[7]. Après sa domestication au Proche-Orient au Chalcolithique, sa culture s’est diffusée dans le pourtour méditerranéen avant de gagner de nombreuses régions arides du monde qui ne connaissent pas de situation gélive en période de floraison (Chine, Amérique du Nord et du Sud, Afrique du Sud, Australie). Actuellement la Californie est le plus gros producteur mondial.
La domestication des amandiers a été un long processus de sélection d’amandes douces produites dans des populations d’amandiers sauvages produisant des fruits amers, mais ayant parfois des arbres produisant des fruits doux. Le caractère doux de l’amande apparaît à la suite d’une mutation et l’amertume étant un trait récessif peut par la sélection être éliminé d’une population.
Les amandiers cultivés donnent des amandes douces quoique occasionnellement on trouve dans les vergers traditionnels des arbres à amandes amères. Au Maroc, chez les Bni Boufrah du Rif, les amandes amères sont maintenues volontairement ici et là dans les vergers[8]. La raison invoquée est qu’elles protégeraient contre le vol, car le voleur d’amande n’a pas le temps de vérifier si les amandes sont douces ou amères. Autrefois dans cette région du Rif, le mode de multiplication des amandiers le plus courant était le semis dirigé. Les amandes douces étaient semées au milieu des champs de céréales.
En Italie, les amandes amères produites par les amandiers cultivés, sont utilisées pour fabriquer des liqueurs légèrement amères (comme l’amaretto) ou des macarons (l’amaretti).
L’amandier donnant des amandes douces, a été nommé Prunus dulcis (Miller) D.A. Webb[n 4]. Il a probablement commencé à être cultivé au Chalcolithique[9], en Méditerranée orientale. La variété produisant des amandes amères a été nommée Prunus dulcis (Mill.) D.A. Webb var. 'amara' (D.C.) Buchheim.
En se basant sur la morphologie et l’habitat, Ladizinsky[10] (1999) proposa de considérer Prunus fenzliana Fritsch., un petit amandier sauvage du Caucase, comme l’ancêtre le plus probable de l’amandier cultivé. Une étude de terrain en Asie centrale (Rivière Tchirtchik et Ferghana), l’amena à reconnaître les formes dites « sauvages » de l’amandier comme des arbres échappés des cultures et naturalisés, semblables en cela aux formes férales des amandiers en zone méditerranéenne. La comparaison de l’amandier avec les Prunus sauvages les plus proches, lui fit retenir P. fenzliana qui est capable de former de grands fourrés de jeunes arbres. Cet arbre est indigène en Arménie, Azerbaïdjan, Turquie du Nord-Est et Iran et peut s’hybrider avec l’amandier. C’est de tous les taxons sauvages celui qui est morphologiquement le plus proche de l’amandier cultivé. En Arménie, il ne rencontra aucun type à amandes douces de P. fenzliana, pays qui à l’époque ne cultivait pas l’amandier. Toutefois, il a été rapporté que des individus particuliers dans ces populations sauvages pouvaient être doux[10]. La mutation responsable de la douceur s’exprime de manière dominante chez l’amandier, contrairement aux autres cas de Prunus comme l’abricotier ou le pêcher pour lesquels l’amertume apparaît dominante[11].
Une étude génétique est venue en 2010 conforter cette hypothèse. Basée sur 26 marqueurs SSR[7] de nombreux cultivars d’amandier et d’espèce sauvages et cultivées de Prunus[n 5], l’étude de Zeinalabedini et al. (2010) apporte des arguments solides pour considérer que Prunus fenzliana, une espèce indigène du nord de l’Iran, est l’ancêtre des amandiers cultivés. Le partitionnement de données regroupe dans le cluster A les cultivars d’amandier et l’accession de P. fenzliana, et dans le cluster B les autres accessions de Prunus. L’étude par la même occasion, facilite l’analyse des flux de gènes entre espèces. L’introgression de gènes exotiques dans les amandiers cultivés a été suggérée dans les années 1990 et récemment il a été établi que la source de l’auto-compatibilité du cultivar italien ‘Tuono’ vient de la population sauvage de Prunus webbii de l’Italie du Sud[12].
En plus de ces sources botaniques et génétiques, on peut trouver d’autres arguments soutenant l’hypothèse que l’origine de l’amandier commun se trouve dans les populations sauvages d’amandiers du Caucase, Prunus fenzliana. Pour les sources archéologiques, et textuelles voir l’entrée Domestication de l’amandier.
L’amandier a besoin de lumière, de soleil et d'air sec. Ses fleurs étant très sensibles au froid, il doit être installé dans une situation non gélive à la floraison (en février-mars en France) sinon les températures négatives peuvent causer des dégâts sur les boutons floraux. Il valorise les terres pauvres, car il peut pousser sur des sols dolomitiques, caillouteux, secs, pauvres en matière organique. Il s'accommode même de sols légèrement salés et se plaît sur les sols calcaires. Il a très peu d'exigences sauf un sol profond et perméable. Particulièrement sensible à l’asphyxie, il redoute les sols lourds argileux, favorables à l’accumulation d’eau[13].
La multiplication de l’amandier se fait par semis au printemps d’amandes amères, préalablement stratifiées, pendant l’hiver[14]. Après trois ans, les jeunes plants sont mis en place, pour servir de porte-greffes, car ils sont plus vigoureux que les amandiers doux. On greffe en fente en février ou en écusson en juin ; pour les terrains plus compacts et froids, on utilise le prunier comme porte-greffe (GF 8-1 Mariana, INRA). Le porte-greffe hybride GF 677 Amandier x Pêcher, INRA, est le plus vigoureux.
Pour faciliter la pollinisation croisée, en monoculture intensive, il faut alterner les rangs en mettant deux rangs de la variété principale pour un rang de la variété pollinisatrice. En France par exemple, il est conseillé de planter 'Ferragnès' avec 'Ferraduel' ou 'Lauranne'. 'Ferraduel' est un très bon pollinisateur, mais 'Lauranne' est autofertile et permet donc de diluer le risque en cas de conditions météorologiques défavorables au vol des abeilles[13].
Pour les variétés auto-incompatibles, les abeilles sont indispensables. Les ruches sont introduites dans les vergers dès l’apparition des premières fleurs.
L’irrigation permet de quasiment doubler le rendement de l’amandier. De plus, elle garantit la régularité d’un bon rendement. L’eau a une action bénéfique sur la croissance de l’amandier, sur la fructification et la qualité du fruit. L’arrosage régulier et localisé (goutte-à-goutte ou micro-asperseur) se fait de la nouaison jusqu’à septembre[13].
La protection phytosanitaire, en agriculture conventionnelle, suppose 7 à 9 traitements par an dont au moins trois pour le chancre à Fusicoccum amygdali (un champignon parasite) et deux pour la guêpe de l’amande Eurytoma amygdali[15], si elle est présente.
En France, la récolte d'amandes fraîches (en vert) se fait manuellement en juin et juillet.
La récolte d'amandes sèches a lieu en septembre, octobre, lorsque l'écale (la partie verte qui entoure la coque) est bien ouverte et sèche. Les procédés de culture intensifs se passent de beaucoup de main d'œuvre et prévoient l'emploi de conducteurs de tracteurs secoueurs d'arbres et de véhicules souffleurs-andaineurs. Au sol, les andains d'amandons positionnés au centre des allées d'arbres sont récoltés avec des balayeuses-chargeuses tractées et sont déversés dans les bennes agricoles employées pour le regroupement en monticules en bord de route. Après un nouveau chargement, un tri et nettoyage mécanisé ultérieur sera appliqué.
En Californie, la Central Valley a doublé sa surface en amandiculture depuis vingt ans. Les amandiers ont remplacé le coton, la vigne ou la luzerne. Les amandes sont le produit agricole exporté le plus lucratif de l’État, car ses méthodes de culture intensives lui permettent d’écraser la concurrence.
Son modèle agricole recourt massivement aux pesticides, à l’irrigation et à la gestion de la pollinisation des abeilles[n 6]. La pollinisation des amandiers californiens demande que près d’un million de ruches venant de 49 États soient transportées en février par camion dans les vergers californiens. Ce qui représente environ la moitié de toutes les ruches des États-Unis. Une grande partie de la pollinisation est gérée par des courtiers en pollinisation qui passent des contrats avec des apiculteurs itinérants[16]. Six à dix ruches sont nécessaires pour polliniser un hectare d’amandiers. Mais cette organisation remarquable a été fortement affectée par le syndrome d'effondrement des colonies d'abeilles, responsable d’une perte de 44 % des colonies en 2015-2016 et d’une hausse des prix de la pollinisation. En réponse à ce problème, les Services de recherche agricole ont développé des variétés d’amandiers auto-compatibles comme 'Tuono'. Cette variété est cependant moins productive que la variété 'Nonpareil' demandant une pollinisation par les abeilles.
Avec la sécheresse qui sévit depuis 2011 en Californie, la gestion de l’eau est aussi devenue un enjeu crucial mettant en concurrence les agriculteurs et les habitants des villes. La culture des amandiers utilise 10 % de l’approvisionnement en eau de la Californie[17]. Des décennies de pompage d’eau souterraine non contrôlée ont entraîné un déficit chronique en eaux souterraines.
Le succès de la filière californienne de l’amande repose sur des rendements très élevés. Le rendement en 2017 de l’amandiculture a été de 2 544 kg/ha aux États-Unis, de 1 983 kg/ha en Australie de 1 361 kg/ha en Italie et de 403 kg/ha en Espagne[18].
Les principaux pays producteurs d’amandes en coque sont d’après FAOSTAT[18] :
En 2017, la production mondiale d’amandes en coque a atteint 2 240 000 tonnes, ce qui correspond à une croissance de 10 % par rapport à 2015. La demande mondiale est en hausse continue depuis 20 ans. Le développement du « grignotage sain » qui touche l’Europe comme la Chine et l’Inde, tire la demande. Le premier consommateur est l’Union européenne (32 %), suivie par les États-Unis (27 %) puis viennent les pays en forte croissante, la Chine (10 %) et l’Inde (7 %)[19].
Les États-Unis sont le premier producteur mondial avec 1 030 000 tonnes représentant 45 % de la production mondiale, puis viennent l'Espagne avec 255 000 tonnes soit 11 % de la production mondiale, l’Iran et le Maroc sont à peu-près au même niveau selon les années, la Turquie a dépassé l’Italie qui fut un temps en troisième position. L’Australie monte en puissance en utilisant le modèle de production intensive. Parmi les autres producteurs, on trouve la Tunisie, l’Algérie, la Chine, le Chili.
En France, 1 700 hectares étaient consacrés à la culture des amandiers en 1990, en 2017 il n’en reste plus que 1 142 ha . Les Bouches-du-Rhône, les Alpes-de-Haute-Provence, les Pyrénées-Orientales et la Corse réalisent l’essentiel de la production nationale. La production qui était de 4 200 tonnes en 1990, n’a cessé de diminuer depuis et s’est même effondrée, pour atteindre 799 t en 2017.
La France a importé 38 000 tonnes d’amandes en 2016 pour sa consommation.
Jusqu'en 1983, l'Europe a dominé la production mondiale, avant de se faire rattraper par la production d'Amérique du Nord (entre 1983 et 1998). À partir de 1999, la production américaine a décollé et largement dépassé celle de l'Europe[18]. En 2003, la production asiatique a dépassé celle de l'Europe.
L'amande est très riche en acides gras insaturés, protéines, glucides et vitamines.
Elle est un constituant important des pâtisseries provençale et orientale. Les nouvelles tendances sont de la consommer sous forme de grignotage (barre de céréales) ou de boisson à base d’amande (lait d'amande).
Dans le langage des fleurs, l'amandier symbolise la douceur ou l'étourderie[20].
Des amandiers au Maroc.
Des fleurs d'amandier.
Un vieil amandier.
Prunus amygdalus
L'amandier (Prunus dulcis) est une espèce d'arbres de la famille des Rosaceae, dont les fleurs d'un blanc rosé, apparaissent avant les feuilles. C'est le premier arbre fruitier à fleurir à la fin de l'hiver, une période où il peut geler encore le matin. Il produit un fruit charnu à noyau (ou drupe) dont la chair devient sèche à maturité et s’ouvre en deux valves, libérant un noyau contenant une amande comestible.
Dès l’antiquité, l’arbre, d’abord domestiqué au Proche-Orient pour produire des amandes douces, a été cultivé dans tout le pourtour méditerranéen avant de l’être, à l’époque moderne, dans de nombreuses régions arides du monde où il s’adapte bien. La Californie est devenue le premier producteur mondial.
L'amandier est un des symboles de l'amour et de la virginité: les fleurs paraissant bien avant les feuilles, chaque rameau se voile alors complètement de blanc, évoquant ainsi une robe de mariée.
Le genre Amygdalus de Linné (ou bien le sous-genre Amygdalus du genre Prunus, de Rehder 1940) contient 26 espèces d’« amandiers » et une longue liste d’hybrides interspécifiques spontanés. Les espèces d’amandiers du (sous-)genre Amygdalus L. fleurissent avant l’apparition des feuilles et donnent des fruits dont le péricarpe (l’écale) sèche à maturité et s’ouvre en deux valves qui se séparent du noyau dur. Les amandiers sauvages testés ont été trouvés auto-incompatibles. Pour distinguer en français ces amandiers sauvages de l’amandier cultivé, on nommera aussi ce dernier amandier commun (conformément au basionyme Amygdalus communis de Linné).
Crann beag duillsilteach a bhíonn spíneach uaireanta, dúchasach don Áise. Fásann sí go hairde 8 m. Na duilleoga ubhchruthach caol fiaclach. Na bláthanna bándearg, ag teilgean go bán is ag teacht amach roimh na duilleoga. Na torthaí liath maoth ubhchruthach. An bia leathrúil tanaí timpeall ar chloch phollta. Is foinse cnónna inite an almóinn mhilis. Níl almóinn shearbh inite, ach soláthraíonn sí ola a úsáidtear sa tionsclaíocht. Gné eile arís is ea an almóinn bhláfar mhaisithe.
A amendoeira (Prunus dulcis) é unha árbore da familia das rosáceas. O seu froito é a améndoa.
A amendoeira é unha árbore de entre 6 e 12 metros de altura, de talo liso verde e castaño de novo, pasa a grisallo e lañado de adulto. As follas son simples, lanceoladas, estreitas e remate en punta, de cor verde luminosa e beiras dentadas. A flor, pentámera, preséntase solitaria ou en grupos de 2 a 4, é de cor branca ou rosada. Os froitos en forma de drupa oblonga. A árbore pode vivir de 50 a 80 anos. A súa madeira é de boa calidade, emprégase en ebastinaría, típica de climas cálidos, tolera mal o frío
A árbore menciónase na Biblia como orixinaria de Palestina, aínda que semella ser Persia o primeiro lugar onde se cultivou, os xudeus levárona a Exipto e os gregos introducírona en Europa, os árabes espallárona por todo o Mediterráneo. A mediados do século XIX chegou aos Estados Unidos, hoxe o primeiro produtor mundial de améndoas.
Ver folla engurrada do pexegueiro.
Amendoeira en flor
A amendoeira (Prunus dulcis) é unha árbore da familia das rosáceas. O seu froito é a améndoa.
A amendoeira é unha árbore de entre 6 e 12 metros de altura, de talo liso verde e castaño de novo, pasa a grisallo e lañado de adulto. As follas son simples, lanceoladas, estreitas e remate en punta, de cor verde luminosa e beiras dentadas. A flor, pentámera, preséntase solitaria ou en grupos de 2 a 4, é de cor branca ou rosada. Os froitos en forma de drupa oblonga. A árbore pode vivir de 50 a 80 anos. A súa madeira é de boa calidade, emprégase en ebastinaría, típica de climas cálidos, tolera mal o frío
A árbore menciónase na Biblia como orixinaria de Palestina, aínda que semella ser Persia o primeiro lugar onde se cultivou, os xudeus levárona a Exipto e os gregos introducírona en Europa, os árabes espallárona por todo o Mediterráneo. A mediados do século XIX chegou aos Estados Unidos, hoxe o primeiro produtor mundial de améndoas.
Badem (bajam, mindul, mjendul, mendula, mendul, omiendul, lat. Prunus dulcis; sinonim: Amygdalis communis) je drvenasta biljka iz porodice ružovki (Rosaceae), jestive jezgre ploda.
Biljka dosegne visinu od 4-9 m, s bijelo-ružičastim cvjetovima i koštuničavim plodovima. Potječe s Bliskog Istoka, gdje je kultiviran još u starom vijeku (3000. - 2000. g. pr. Kr.), a proširena je po cijelom Sredozemlju s velikim brojem sorata različite dobi dozrijevanja i tvrdoće ljuske. Poznat je i badem s mekom korom (mekoč).
U nas se uzgaja u primorskoj Hrvatskoj, a kasno cvjetajuće sorte i u nekim kontinentalnim predjelima.
Postoje dvije osnovne podvrste:
Razlikuje se od slatkog samo po tome što u njegovu sjemenu ima heterozida amigdalozida, a u sjemenu ga slatkog badema nema. U slatkom bademu, osim toga, ima više šećera i ulja.
Njegovo je sjeme gorko i otrovan je, a žvakanjem se osjeća miris po cijanovodičnoj kiselini i benzaldehidu.
U liječenju s gorkim bademom se mora zbog otrovnosti upotrebljavati vrlo oprezno i najčešće pomiješan sa slatkim bademom. Oba umiruju bolove živaca.
Sjeme gorkog badema sadrži i do 55% masnog ulja, nešto šećera, oko 25% bjelančevine, zatim amygdalina, sluzi, gume i cijanogenetskog heterozida koji daje gorčinu, a najveća ljekovitost je baš u njemu.
S vodom i encimom emulzinom hidrolizira se u cijanovodoničnu kiselinu, benzaldehid i eterično ulje (Oleum amygdalae amarae aethereum).
Voda gorkih badema (Aqua amygdalarum amarum) je sedativ, a najveća dozvoljena doza za odraslog je 6 grama. Bademovo ulje sadrži oko 80% trioleina.
Od slatkog badema dobiva se emulsio amygdalarum dulcium, a od bademova ulja emulsio amygdalina oleosa.
Sirup amygdalinus i emulsio amygdalina oleosa uzimaju se protiv kašlja.
„Mlijeko“ gorkog badema uzima se protiv groznice, bolesti želuca i crijeva, umiruje srčane bolove.
Poznati slatkiši od badema su marcipan i nugat.
Važniji sastojci u plodu: bjelančevine (16 g), fruktoza, nezasićene masnoće (51 g, od toga 41 g oleinske, tj. omega – 9, a 10 g linolne masne kiseline, tj. omega – 6), kalij, kalcij, fosfor, cink, željezo, vitamini E, B1, B2[1]
Svjetska proizvodnja 2002. iznosi 1,85 milijuna tona (procjena FAO). Najveći proizvođači su Sjedinjene Američke Države, Grčka, Iran, Italija i Maroko. Proizvodnja u SAD je koncentrirana u Kaliforniji.
Badem (bajam, mindul, mjendul, mendula, mendul, omiendul, lat. Prunus dulcis; sinonim: Amygdalis communis) je drvenasta biljka iz porodice ružovki (Rosaceae), jestive jezgre ploda.
Mandlowc[1] (Prunus dulcis) je kerk a štom ze swójby róžowych rostlinow (Rosaceae). Jeho płód je mandla[2][3].
Mandlowc je w lěću zeleny štom abo kerk, kotryž docpěwa wysokosć wot 3 hač do 10 m. Zdónk je krótki a často křiwy.
Króna je kulojta hač šěroko wustupowaca.
Měnjate łopjena su owalne hač dołhojće-lancetojte a docpěwaja dołhosć wot 5 hač do 12 cm. Jich stołpiki docpěwaja dołhosć wokoło 2 cm a njesu na bazy někotre žałzy.
Kćěje wot měrca hač do apryla. Swětłoróžojte abo běłe kćenja so před łopjenami jewja a docpěwaja přeměr wot 3 hač do 5 cm. Wone steja po pjećoch hač po šesćoch w promjenjach.
Płone, jejkojte, zelene, pjelsćojće kosmate płody wobsahuja słabje brózdźenu póčku ze ćeńkej skorpiznu. Wone docpěwaja dołhosć wot 3 hač do 6 cm. Jich płodowe mjaso je suche a póčka je jara twjerda.
Eksistuja hórke a słódke mandle, při tym hórke mandle wobsahuja hač do 8 % amygdalina. Z amygdalina cyanowodźik nastanje, tak zo wulke mnóstwo je jara jědojte.
Z mandlow so mandlowy wolij a zhromadnu z cokorom a aromatiskimi maćiznami marcipan zhotowujetej. Nimo toho wobsahuja mineralne maćizny.
Rosće na njeselenych, přesakliwych pódach.
Pochadźa z wuchodneho regiona srjedźneho morja.
Ze słódkich mandlow kulturneje formy so marcipan zhotuje.
« Mandlowc » w druhich wikimediskich projektach :
Jeli eksistuje w druhej rěči hižo bóle wuwity nastawk ze samsnej temu, potom přełožuj a dodawaj z njeho.
Jeli nastawk ma wjace hač jedyn njedostatk, wužiwaj prošu předłohu {{Předźěłuj}}. Nimo toho so awtomatisce kategorija Kategorija:Zarodk wo botanice doda.
Mandlowc (Prunus dulcis) je kerk a štom ze swójby róžowych rostlinow (Rosaceae). Jeho płód je mandla.
Badam,[1] almon[2] atau amandel[3] (Prunus dulcis) adalah bagian dari subkeluarga Prunoidae dari keluarga Rosaceae. Tumbuhan ini berada di klasifikasi yang sama dengan persik dalam subgenus Amygdalus di dalam Prunus. Buah badam merupakan buah yang dihasilkan oleh pohon Prunus dulcis (nama sinonimnya: Amygdalus communis).[4]
Jika biasanya buah Prunus dilapisi oleh daging buah yang manis seperti yang ada pada prem dan ceri, pada buah badam digantikan oleh pelapis dengan tekstur seperti bahan kulit, yang di dalam cangkang kerasnya mengandung biji yang dapat dimakan, biasanya disebut sebagai kacang.
Kata "badam" dalam bahasa Indonesia dapat pula merujuk kepada pohon yang biji buahnya dapat dibuat minyak; "ketapang"; Terminalia catappa.[4]
_(cropped).jpg)
|accessdate= (bantuan) |accessdate= (bantuan) |accessdate= (bantuan) Badam, almon atau amandel (Prunus dulcis) adalah bagian dari subkeluarga Prunoidae dari keluarga Rosaceae. Tumbuhan ini berada di klasifikasi yang sama dengan persik dalam subgenus Amygdalus di dalam Prunus. Buah badam merupakan buah yang dihasilkan oleh pohon Prunus dulcis (nama sinonimnya: Amygdalus communis).
Jika biasanya buah Prunus dilapisi oleh daging buah yang manis seperti yang ada pada prem dan ceri, pada buah badam digantikan oleh pelapis dengan tekstur seperti bahan kulit, yang di dalam cangkang kerasnya mengandung biji yang dapat dimakan, biasanya disebut sebagai kacang.
Il mandorlo (Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb, 1967) è un albero da frutto appartenente alla famiglia delle Rosaceae[1] e al genere Prunus. La mandorla è invece il seme di questo albero.
Il mandorlo è un albero piccolo, caducifoglie e latifoglie, alto fino a 5-7 metri. Il mandorlo ha crescita lenta ed è molto longevo, può diventare plurisecolare. Presenta le radici a fittone e fusto dapprima diritto e liscio e di colore grigio, successivamente contorto, screpolato e scuro, le foglie, lunghe fino a 12 cm, sono lanceolate e picciolate; i fiori bianchi o leggermente rosati, con un diametro fino a 5 cm, hanno 5 sepali, 5 petali, 40 stami (disposti su tre verticilli) e un pistillo con ovario semi-infero. I fiori sbocciano all'inizio della primavera: è tra le fioriture più precoci e dove il clima sia mite, anche tra gennaio e febbraio. Il frutto è una drupa contenente la mandorla, cioè il seme con guscio legnoso ricoperto da un mallo verde. Le mandorle si raccolgono in settembre-agosto a seconda delle cultivar.
Il mandorlo è nativo dell'Asia sud-occidentale. La forma domestica può maturare i frutti anche al nord delle Isole Britanniche.
L'albero viene coltivato per il suo seme, la mandorla. Di alcune varietà di mandorlo si utilizzano anche il legno e gli endocarpi che, ridotti in cenere, vengono sfruttati nell'industria dei saponi e delle liscivie. Dopo la raccolta, la mandorla viene pulita dal mallo che ricopre il guscio legnoso e fatta asciugare al sole; l'essiccazione consente la conservazione, anche per lunghi periodi, e la commercializzazione.
Alcune delle varietà sono autosterili, quindi per avere la fruttificazione occorre impiantare, o avere presenti, almeno due varietà diverse per l'impollinazione. Precisazione: due piante innestate con la stessa varietà sono lo stesso clone e quindi non sono varietà diverse. Alcune varietà sono parzialmente autofertili e con una sola varietà la produzione sarebbe limitata, quindi si avvantaggiano comunque dell'impollinazione incrociata (entro qualche decina di metri tra altre varietà).
A seconda delle caratteristiche della mandorla, si distinguono le seguenti varietà:
Elenco di alcune cultivar più comuni (quelle tardive fioriscono a marzo):
Il mandorlo cresce nel Mediterraneo orientale e nel Levante; i mandorli sono stati coltivati inizialmente proprio in questa regione. Venne introdotto in Sicilia dai Fenici dalla Grecia (i romani lo chiamavano "noce greca"), dopodiché si diffuse in Francia, Spagna e quasi tutti i paesi del Mediterraneo. Il frutto del mandorlo selvatico contiene glucoside amigdalina, che si trasforma nel mortale acido cianidrico in seguito a danni al seme. Dopo la coltivazione e l'addomesticamento, le mandorle divennero commestibili: senza dubbio venivano arrostite per eliminarne la tossicità.
Invece le mandorle domestiche non sono tossiche; Jared Diamond ritiene che una mutazione genetica abbia determinato la scomparsa del glucoside amigdalina; questi esemplari mutanti sono stati coltivati da antichi agricoltori. Secondo alcuni studiosi, le mandorle furono uno dei primi alberi da frutto a essere coltivati grazie "all'abilità dei frutticoltori a selezionare i frutti. Così a dispetto del fatto che questa pianta non si presta alla propagazione tramite pollone o tramite talea, esso doveva essere stato addomesticato perfino prima dell'invenzione dell'innesto."[2] I mandorli domestici appaiono nella prima parte dell'Età del bronzo (3000-2000 a.C.). Un esempio archeologico di mandorlo sono i frutti trovati nella tomba di Tutankamon in Egitto (circa 1325 a.C.), probabilmente importati dal Levante.
Dai frutti si ottiene una sostanza farinosa utile come detergente cutaneo e come ammorbidente delle mani, contiene molta vitamina E. È possibile ricavare anche un olio protettivo cutaneo.[3]
Il mandorlo è una pianta mellifera, ma si produce il miele solo in alcune aree del meridione dove è più presente la pianta; inoltre la fioritura precoce (gennaio-marzo) delle piante consente di raccogliere il miele solo in aree non troppo fredde, quindi dove le api possono bottinare anche durante la fioritura.
Il mandorlo è riverito in molte culture ed è citato molte volte nella Bibbia: tra l'altro il mandorlo è presente in Siria e Israele. Il nome ebreo, "agitato", "scosso", ne ricorda la forma di raccolta e significa anche laborioso o vigilante, dato che il mandorlo è uno dei primi alberi a fiorire in Israele, di solito all'inizio di febbraio, in coincidenza con il Tu BiShvat (ט״ו בשבט ṭū bišḇāṭ), una festività ebraica anche chiamata "Capodanno degli alberi".
Fin dall'antichità, il mandorlo è stato un simbolo di promessa per la sua precoce fioritura, che simboleggia l'improvvisa e rapida redenzione di Dio per il Suo popolo dopo un periodo in cui sembrava lo avesse abbandonato; si veda ad esempio Geremia 1,11-12[4]. Nella Bibbia il mandorlo è citato dieci volte, a cominciare da Genesi 43,11[5], dove le mandorle sono menzionate come uno dei "prodotti più scelti del paese".
Le principali avversità che colpiscono il mandorlo sono costituite da insetti e funghi. Gli insetti più importanti sono la cimicetta (Monosteira unicostata), la campa (Malacosoma neustria) e il coleottero Anthonomus amygdali; le patologie da funghi più importanti sono l'Armillaria, il Corineo delle drupacee, il Cancro delle drupacee e la Moniliosi.
Il mandorlo (Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb, 1967) è un albero da frutto appartenente alla famiglia delle Rosaceae e al genere Prunus. La mandorla è invece il seme di questo albero.
Prunus dulcis (syn. Prunus amygdalus Batsch., Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill.) est species plantarum generis Pruni subfamiliae Prunoidearum familiae Rosacearum. Propter fructus colitur qui nuces edules continent. Arbor et fructus Latinitate classica amygdalus et amygdalum appellantur.
Prunus dulcis (syn. Prunus amygdalus Batsch., Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill.) est species plantarum generis Pruni subfamiliae Prunoidearum familiae Rosacearum. Propter fructus colitur qui nuces edules continent. Arbor et fructus Latinitate classica amygdalus et amygdalum appellantur.
Migdolas (lot. Prunus dulcis, sin. Prunus amygdalus, angl. Almond, vok. Mandel) – erškėtinių (Rosaceae) šeimos, slyvų (Prunus) genties medis. Natūraliai paplitęs Artimuosiuose Rytuose (Irane, Saudo Arabijoje, Levanto regione, pietų Turkijoje), o auginamas Viduržemio jūros regione, Pakistane, Kinijoje, JAV, Australijoje.
Migdolas – 4-10 m aukščio lapus metantis medis. Kamieno skersmuo ~30 cm. Lapai lacentiški, 1,2-4 cm pločio. Žiedai rausvi, 3-5 cm skersmens, su 5 vainiklapiais. Ant šakos susiformuoja po du žiedus ir žydi anksti pavasarį. Vaisius – 3,5-6 cm ilgio kaulavaisis. Migdolo vaisiaus branduolys (vadinamas migdolo riešutu) naudojamas kulinarijoje.
Migdolo žiedai
Migdolo vaisiai
Migdolo riešutai
JAV 1410 
Ispanija 173 
Iranas 126 
Italija 118 
Marokas 87 
Sirija 82 
Turkija 52 
Tunisas 51 
Afganistanas 42 
Alžyras 39
Šis straipsnis apie botaniką yra nebaigtas. Jūs galite prisidėti prie Vikipedijos papildydami šį straipsnį. Migdolas (lot. Prunus dulcis, sin. Prunus amygdalus, angl. Almond, vok. Mandel) – erškėtinių (Rosaceae) šeimos, slyvų (Prunus) genties medis. Natūraliai paplitęs Artimuosiuose Rytuose (Irane, Saudo Arabijoje, Levanto regione, pietų Turkijoje), o auginamas Viduržemio jūros regione, Pakistane, Kinijoje, JAV, Australijoje.
Migdolas – 4-10 m aukščio lapus metantis medis. Kamieno skersmuo ~30 cm. Lapai lacentiški, 1,2-4 cm pločio. Žiedai rausvi, 3-5 cm skersmens, su 5 vainiklapiais. Ant šakos susiformuoja po du žiedus ir žydi anksti pavasarį. Vaisius – 3,5-6 cm ilgio kaulavaisis. Migdolo vaisiaus branduolys (vadinamas migdolo riešutu) naudojamas kulinarijoje.
Migdolo žiedai
Migdolo vaisiai
Migdolo riešutai
Parastā mandele (Prunus dulcis) ir neliels kauleņkoku ģints koks vai krūms. Mandeļu izcelsmes vieta ir Dienvidaustrumāzija, bet mūsdienās tos plaši kultivē arī Ziemeļāfrikā, Dienvideiropā un pat Amerikas Savienoto Valstu rietumos. Tieši Amerikas Savienotās Valstis ir līderi izaudzētās produkcijas daudzuma ziņā. Tai seko Spānija, Sīrija, Itālija, Irāna un Maroka. No mandeļkokiem iegūst divu veidu augļus: saldās un rūgtās mandeles. Saldās mandeles, kas izskatās kā rieksti, tiek plaši izmantotas kulinārijā, kā arī mandeļu eļļas un mandeļu miltu pagatavošanā. Rūgtās mandeles pārtikā netiek izmantotas. No tām galvenokārt izgatavo eļļu.
Badam (Prunus dulcis, sinonim Prunus amygdalus, atau Amygdalus communis) adalah pokok deciduous kecil yang tergolong kepada subkeluarga Prunoideae dari keluarga Rosaceae; badam juga buah-buahan dari pokok ini. Tumbuhan ini dikelaskan dengan peach dalam subgenus Amygdalus didalam Prunus, dibezakan dari subgenera lain oleh biji kulit beralun.
Isi manis luar yang meliputi dari ahli lain Prunus, seperti plum dan ceri, digantikan oleh yang lazimnya dipanggil kacang dalam istilah masakan. Bagaimanapun, dalam istilah botanikal, badam bukan kacang. Dalam parlans botanikal, kulit berbatu keras yang menyelirat dipanggil endokarp, dan buah ini, atau eksokarp, ialah pepauh, mempunyai lapisan luar yang gebu. Pokok ini datangnyai dari Asia barat daya. Bentuk yang dijinakkan boleh memasakkan buah sejauh kepulauan British. Ia adalah pokok kecil, bertumbuh hingga 4–9 m tinggi. Daunnya meruncing dengan panjangnya sehingga 6–12 sm, dan tidak rata pada sisi. Bunganya berwarna putih atau merah jambu pucat, berdiameter 3–5 sm dengan lima kelopak yang dihasilkan sebelum daun ini pada musim bunga.
Jika anda melihat rencana yang menggunakan templat {{tunas}} ini, gantikanlah ia dengan templat tunas yang lebih spesifik.
Badam (Prunus dulcis, sinonim Prunus amygdalus, atau Amygdalus communis) adalah pokok deciduous kecil yang tergolong kepada subkeluarga Prunoideae dari keluarga Rosaceae; badam juga buah-buahan dari pokok ini. Tumbuhan ini dikelaskan dengan peach dalam subgenus Amygdalus didalam Prunus, dibezakan dari subgenera lain oleh biji kulit beralun.
Isi manis luar yang meliputi dari ahli lain Prunus, seperti plum dan ceri, digantikan oleh yang lazimnya dipanggil kacang dalam istilah masakan. Bagaimanapun, dalam istilah botanikal, badam bukan kacang. Dalam parlans botanikal, kulit berbatu keras yang menyelirat dipanggil endokarp, dan buah ini, atau eksokarp, ialah pepauh, mempunyai lapisan luar yang gebu. Pokok ini datangnyai dari Asia barat daya. Bentuk yang dijinakkan boleh memasakkan buah sejauh kepulauan British. Ia adalah pokok kecil, bertumbuh hingga 4–9 m tinggi. Daunnya meruncing dengan panjangnya sehingga 6–12 sm, dan tidak rata pada sisi. Bunganya berwarna putih atau merah jambu pucat, berdiameter 3–5 sm dengan lima kelopak yang dihasilkan sebelum daun ini pada musim bunga.
Jika anda melihat rencana yang menggunakan templat {{tunas}} ini, gantikanlah ia dengan templat tunas yang lebih spesifik.
De amandelboom (Prunus dulcis, voorheen ook Prunus amygdalus) komt van de rozenfamilie en is een kleine loofboom met als vrucht de amandel.
De amandelboom is een kleine maar sierlijke bladverliezende loofboom die in bergachtige gebieden groeit, meestal tussen 700 en 1700 meter hoogte. De boom gedijt het best op zonnige hellingen op rotsachtige bodem in een mediterraan klimaat met warme droge zomers en milde, natte winters. De optimale temperatuur voor hun groei is tussen 15 en 30 °C.
De boom wordt gemiddeld 4 tot 10 meter hoog, in uitzonderlijke gevallen 12 meter. De stam wordt maximaal 30 cm in diameter. De jonge twijgen zijn eerst groen, maar worden paars- tot bruinachtig wanneer ze worden blootgesteld aan zonlicht. In hun tweede levensjaar worden de takken grijsachtig.
De bladeren zijn 7,5 tot 12,5 cm lang en hebben een getande rand en een bladsteel van circa 2,5 cm. Er zijn twee mogelijkheden waarop de bladeren gerangschikt kunnen zijn. Aan takken ouder dan een jaar staan de bladeren meestal afwisselend aan de stengel, op jonge scheuten staan ze dichter bij elkaar en vaak geconcentreerd in clusters. De bladeren zijn onderverdeeld in bladsteel en bladschijf. De gemiddeld 1 à 2 centimeter lange, kale bladsteel heeft 2 à 4 afgeronde nectarklieren aan zijn boveneinde. De bladschijf is 3 tot 6 cm lang en 1 à 2,5 cm breed met een lancetvormige tot elliptisch-lancetvormige vorm die aan de bovenkant is toegespitst. De basis van de bladschijf is wigvormig tot rond. De rand van het blad is gezaagd. Het bladoppervlak van jonge bladeren heeft aanvankelijk lichte, zachte beharing die later verdwijnt.
De boom bloeit uitbundig in het vroege voorjaar, wanneer de boom nog geen bladeren heeft gevormd. De bloem is wit tot lichtroze en heeft een diameter van 3-5 cm en vijf kroonbladeren. De bloem bevat een grote hoeveelheid nectar. Veel insecten, met name bijen, worden hierdoor aangetrokken en zorgen voor de bestuiving. De kale bloemstengel is aanvankelijk 3 tot 4 millimeter lang en wanneer de vruchten rijpen neemt deze toe tot 4 à 10 millimeter.
De amandelboom vormt steenvruchten, waarin een amandel zich ontwikkelt. Gemiddeld geeft ongeveer 20% van de bloemen een noot. Dit percentage is onder meer afhankelijk van weersomstandigheden, beschikbaarheid van bijen, ziekten en de gezondheid van de boom. De weersomstandigheden zijn daarbij de belangrijkste factor. 7–8 maanden na de bloei, zijn de amandelen rijp. Zodra de amandel rijp is, barst de steenvrucht open. Het oogsten gebeurt door, al dan niet machinaal, de bomen te schudden.
De tweeslachtige, vijfvoudige bloem heeft een dubbel bloembekleedsel (periant). De cilindrische, tweeslachtige bloembeker (hypanthium) is van buiten kaal, 6 tot 8 mm lang en 3 tot 5 millimeter dik.
De amandelboom is diploïde met een chromosoomaantal van 2n = 16.
Het natuurlijke verspreidingsgebied loopt van de Levant over Noord en Oost-Anatolië, het zuidelijk deel van de Kaukasus, Noord-Irak, Iran tot Zuid-Turkmenistan, Kirgizië en Oezbekistan. Het is echter moeilijk met het blote oog onderscheid maken tussen wilde en verwilderde exemplaren.
De teelt van amandelen stelt bijzondere eisen aan de leefomstandigheden van de amandelboom. Mede daarom worden amandelen in slechts zeer weinig gebieden in de wereld geteeld. Naast een geschikte bodem is met name de beschikbaarheid van water bepalend, maar ook is een mediterraan klimaat nodig.[1] De beschikbaarheid van voldoende water is belangrijker dan die van mest of kunstmest.
Vanaf het derde levensjaar kan de boom vrucht dragen, maar het duurt omstreeks 8 jaar voordat een amandelboom volwassen is. Daarna blijven ze ongeveer 20 jaar op maximaal niveau produceren, waarna de productie afneemt.[2]
De amandelboom behoort binnen het geslacht Prunus tot het ondergeslacht Amygdalus, die door sommige auteurs als afzonderlijk geslacht Amygdalus wordt benoemd. De geldige wetenschappelijke naam van amandel in het geslacht Amygdalus (Amygdalus communis L.) is in 1753 voor het eerst beschreven door Carl Linnaeus in Species plantarum.
In 1768 werd de soort door Philip Miller als Amygdalus dulcis benoemd, de combinatie Prunus dulcis werd in 1967 door David Allardice Webb gepubliceerd. In de oudere literatuur wordt vaak nog de naam Prunus amygdalus Batsch gebruikt, die in 1801 werd gepubliceerd.
Andere synoniemen voor Prunus dulcis zijn: Amygdalus amara Duhamel en Amygdalus sativa Mill.
De soort Prunus dulcis wordt onderverdeeld in ten minste drie variëteiten:
De amandelboom is gevoelig voor een aantal schimmels, waaronder Stigmina carpophila, Fomes lividus, Phyllosticta prunicola, Podosphaera pannosa en een veroorzaakt door mozaïekvirussen.
Op de bladeren leven het bladhaantje Mimastra cyanura en de snuitkever Myllocerus laetivirens Marshall.
De wortels kunnen aangevreten worden door de prachtkever. Waarschijnlijk functioneert het prunasine in de wortels als afweer hiertegen.
De amandel groeit vanouds in het Midden-Oosten en komt dan ook in de Hebreeuwse Bijbel voor. Hieronder een aantal citaten uit de Leidse vertaling.
De amandelboom (Prunus dulcis, voorheen ook Prunus amygdalus) komt van de rozenfamilie en is een kleine loofboom met als vrucht de amandel.
Mandel er frukta av mandeltreet (Prunus amygdalus) i rosefamilien. Mandel er eigentleg ei steinfrukt, men blir gjerne rekna som ei nøtt. Mandlar er ein viktig ingrediens i fleire typar mat, som marsipan, bakverk som kransekake og omforma til mandelmjølk og mandelolje. Sistnemnde har fleire bruksområde.
Mandeltreet stammar opphavleg frå Sentral-Asia, men veks no både dyrka og forvilla i dei fleste middelhavslanda.
Det har enkle blomar som typisk kjem før blada og er kvite eller rosa (søtmandel). Fruktkjøtet er seigt og lêraktig, lòdent og med ein gul stein som inneheld éin eller to mandlar (sistnmende er kjend som «filipine»). I Sør-Europa gjev eit tre ca. 25 kg frukt om året. Viltveksande tre (P. amygdalus var. amara) kan ha frø som smakar bittert, bittermandel. Dette kan brukast til å laga bittermandelvatn.
Mandlar på treet i Spania
Mandel med skal og utan.
Mandlar og skålda mandlar.
Denne biologiartikkelen som har med mat å gjere er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han. Mandel er frukta av mandeltreet (Prunus amygdalus) i rosefamilien. Mandel er eigentleg ei steinfrukt, men blir gjerne rekna som ei nøtt. Mandlar er ein viktig ingrediens i fleire typar mat, som marsipan, bakverk som kransekake og omforma til mandelmjølk og mandelolje. Sistnemnde har fleire bruksområde.
Mandeltreet stammar opphavleg frå Sentral-Asia, men veks no både dyrka og forvilla i dei fleste middelhavslanda.
Det har enkle blomar som typisk kjem før blada og er kvite eller rosa (søtmandel). Fruktkjøtet er seigt og lêraktig, lòdent og med ein gul stein som inneheld éin eller to mandlar (sistnmende er kjend som «filipine»). I Sør-Europa gjev eit tre ca. 25 kg frukt om året. Viltveksande tre (P. amygdalus var. amara) kan ha frø som smakar bittert, bittermandel. Dette kan brukast til å laga bittermandelvatn.
Mandel (flertall «mandler») er en steinfrukt av mandeltreet Prunus dulcis, som er et løvtre. Arten finnes naturlig i Iran, fra nordvestlige Saudi-Arabia nord gjennom vestre Jordan, Israel, Palestina, Libanon, vestre Syria til sørlige Tyrkia. Arten vokser også mange steder på Kanariøyene.
Mandelfrukten har en hårete ytterhinne og et hardt og uspiselig skall. Det er frøet inni skallet som er spiselig, og det kalles vanligvis «mandel». Mandelen blir ofte kalt en nøtt, men botanisk sett er den en steinfruktkjerne. På latin kalles frøene Semen Amygdali.
Mandler har et høyt innhold av proteiner, umettet fett og fiber. Gjennomsnittsvekten til en mandel er 1,2 gram. 100 gram tilsvarer 83 mandler.[trenger referanse] Inneholder også E-vitamin som styrker immunforsvaret,[trenger referanse] pluss magnesium som er gunstig for hjerte og blodtrykk.[trenger referanse] 80% dyrkes i California.
Mandler er blant mye annet en viktig ingrediens i marsipan og kransekake. Mandelmelk kan brukes som en erstatning for dyremelk, og fordi den ikke inneholder kolesterol eller laktose, kan den brukes i mat for allergikere. I Norge er det dessuten tradisjoner for å legge en mandel i julegrøt. En av Frankrikes mange tradisjonelle matvarer forbundet med julefeiring er frangipane som er basert på mandler.
Mandel (flertall «mandler») er en steinfrukt av mandeltreet Prunus dulcis, som er et løvtre. Arten finnes naturlig i Iran, fra nordvestlige Saudi-Arabia nord gjennom vestre Jordan, Israel, Palestina, Libanon, vestre Syria til sørlige Tyrkia. Arten vokser også mange steder på Kanariøyene.
Mandelfrukten har en hårete ytterhinne og et hardt og uspiselig skall. Det er frøet inni skallet som er spiselig, og det kalles vanligvis «mandel». Mandelen blir ofte kalt en nøtt, men botanisk sett er den en steinfruktkjerne. På latin kalles frøene Semen Amygdali.
Mandler har et høyt innhold av proteiner, umettet fett og fiber. Gjennomsnittsvekten til en mandel er 1,2 gram. 100 gram tilsvarer 83 mandler.[trenger referanse] Inneholder også E-vitamin som styrker immunforsvaret,[trenger referanse] pluss magnesium som er gunstig for hjerte og blodtrykk.[trenger referanse] 80% dyrkes i California.
Mandler er blant mye annet en viktig ingrediens i marsipan og kransekake. Mandelmelk kan brukes som en erstatning for dyremelk, og fordi den ikke inneholder kolesterol eller laktose, kan den brukes i mat for allergikere. I Norge er det dessuten tradisjoner for å legge en mandel i julegrøt. En av Frankrikes mange tradisjonelle matvarer forbundet med julefeiring er frangipane som er basert på mandler.
Costo artìcol a l'é mach në sbòss. Da finì.
Da finì.
Da finì.
Costo artìcol a l'é mach në sbòss. Da finì.
DistribussionDa finì.
NotissieDa finì.
Hasło w Wikisłowniku Migdałowiec pospolity, migdałowiec zwyczajny, śliwa migdał (Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb ) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych. Pochodzi z Azji Środkowej i Mniejszej (Izrael, Jordania, Liban, Turcja, Turkiestan, Uzbekistan). Jako gatunek introdukowany rozprzestrzenił się i na naturalnych siedliskach rośnie obecnie również w Afryce Północnej (Wyspy Kanaryjskie, Maroko, Libia, Tunezja), w Azji Zachodniej (Cypr, Iran), na Kaukazie (Armenia) i w Europie (Portugalia, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Macedonia, Serbia, Włochy, Bułgaria, Szwajcaria)[3].
Pierwszym ośrodkiem uprawy migdałowca był Bliski Wschód. Stąd jego uprawy były przez starożytnych Greków Rzymian i Egipcjan rozprzestrzeniane w regionie śródziemnomorskim: w Afryce Północnej i Europie Południowej. Zaczęto je tutaj uprawiać co najmniej 3 tysiące lat p.n.e., być może jeszcze wcześniej, pestki dzikich migdałów znaleziono bowiem w wykopaliskach na terenie Grecji, datowanych na 8 tysięcy lat p.n.e[6]. Najstarsze znaleziska migdałowców w Starożytnym Egipcie pochodzą z okresu około 1550 r. p.n.e[7]. Do Ameryki Północnej migdałowiec sprowadzony został w 1700 r[6].
Migdałowca uprawia się głównie dla jadalnych nasion zwanych migdałami. Nasiona odmian słodkich zawierają dużo tłuszczu i skrobi. Są jadalne w stanie surowym, nadają się też na przetwory. Są wykorzystywane jako dodatek do wyrobów cukierniczych, są jednym ze składników bakalii, często używa się ich do produkcji marcepanu. Wyciskany z migdałów tłuszcz jest bardzo smaczny i pożywny, ma nazwę orszady i jest również wykorzystywany w sztuce kulinarnej. Z nasion odmian gorzkich wytwarza się olejek migdałowy wykorzystywany m.in. w przemyśle spożywczym[5].
Roślina kosmetyczna: Olejek migdałowy stosowany jest jako składnik lotionów, mleczek i kremów. Otręby migdałowe bywają też stosowane do mycia bardzo wrażliwej skóry[8].
Migdałowiec pospolity, migdałowiec zwyczajny, śliwa migdał (Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb ) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych. Pochodzi z Azji Środkowej i Mniejszej (Izrael, Jordania, Liban, Turcja, Turkiestan, Uzbekistan). Jako gatunek introdukowany rozprzestrzenił się i na naturalnych siedliskach rośnie obecnie również w Afryce Północnej (Wyspy Kanaryjskie, Maroko, Libia, Tunezja), w Azji Zachodniej (Cypr, Iran), na Kaukazie (Armenia) i w Europie (Portugalia, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Macedonia, Serbia, Włochy, Bułgaria, Szwajcaria).
Prunus dulcis (antes classificada como Prunus amygdalus ou Amygdalus communis), popularmente conhecida como amendoeira, amêndoa-de-coco, amêndoa-durázio e amêndoa-molar,[1] é uma espécie de árvores de folhas caducas da família Rosaceae. A semente do seu fruto é geralmente considerada como um fruto seco: a amêndoa. Tal como o pessegueiro, pertence ao subgénero Amygdalus.
É nativa do oriente médio, nas regiões de clima mediterrâneo da Síria, Turquia, e Paquistão, apesar de já ter sido introduzida em vários outros lugares.[2] Em Portugal, é frequente na região do Douro, Trás-os-Montes e no Algarve.[carece de fontes?]
Apesar de o termo amêndoa se referir ao fruto da amendoeira (Prunus dulcis), usualmente ele também é referido a sua semente, ou mesmo às sementes de outras variedades de amendoeiras. De tais sementes, são extraídos óleos e essências possuidores de propriedades medicinais e muito utilizados na indústria de cosméticos e na produção do licor amaretto.[1]
Um de seus usos culinários é a produção do Leite-de-amêndoa.
"Amêndoa" provém do grego amygdále, através do latim amygdala.[1] Prunus dulcis, traduzido do latim, significa "ameixa doce".[3] "Durázio" provém do latim duracinu, significando "duro".[4] "Molar" provém do latim molare, "de moinho".[5]
A amendoeira apresenta um grande valor religioso, principalmente ao Cristianismo e Judaismo. Além de ser citada algumas vezes em livros como Jeremias, e alguns livros do Pentateuco, como Números, Gênesis e Êxodos; a representação de seu fruto adornando representações de santidades cristãs, no formato da mandorla, principalmente em pinturas de Jesus Cristo no período Romanesco e Bizantino.[6]
Segundo a tradição Judaica, por sua vez, a antiga Menorah do Templo de Salomão era adornada com botões de amendoeira, bem como o cajado de Messias será feito de tal madeira.[7]
No Nordeste Transmontano, sobretudo nas terras da Terra Quente e do Douro Superior, mais para sul do distrito de Bragança, concentra-se a maior parte do amendoal português, 16 mil dos cerca de 24 mil hectares, e daqui sai 67% da produção nacional de amêndoa. O volume de negócios gerado por este fruto seco em Trás-os-montes , ronda os oito milhões de euros por ano resultado de uma produção de cerca de duas mil toneladas, enquanto a vizinha Espanha, líder europeia de produção, colhe cerca de 220 mil toneladas por ano.[8]
Espanha 339.033 
Portugal 14.304 Fonte: Food and Agriculture Organization[9] Prunus dulcis (antes classificada como Prunus amygdalus ou Amygdalus communis), popularmente conhecida como amendoeira, amêndoa-de-coco, amêndoa-durázio e amêndoa-molar, é uma espécie de árvores de folhas caducas da família Rosaceae. A semente do seu fruto é geralmente considerada como um fruto seco: a amêndoa. Tal como o pessegueiro, pertence ao subgénero Amygdalus.
É nativa do oriente médio, nas regiões de clima mediterrâneo da Síria, Turquia, e Paquistão, apesar de já ter sido introduzida em vários outros lugares. Em Portugal, é frequente na região do Douro, Trás-os-Montes e no Algarve.[carece de fontes?]
Apesar de o termo amêndoa se referir ao fruto da amendoeira (Prunus dulcis), usualmente ele também é referido a sua semente, ou mesmo às sementes de outras variedades de amendoeiras. De tais sementes, são extraídos óleos e essências possuidores de propriedades medicinais e muito utilizados na indústria de cosméticos e na produção do licor amaretto.
Um de seus usos culinários é a produção do Leite-de-amêndoa.
Prunus dulcis sau migdalul, este un pom fructifer din familia Rosaceae. Fructele lui sunt de formă alungită ovoidă acoperite de o coajă groasă cu aspect pielos. În interior fructul conține un sâmbure tare.
Migdalul a fost cultivat deja în urmă cu 4000 de ani. În prezent este cultivat în California, din SUA, Bazinul mediteranean, Pakistan și Iran. În Germania, migdalul este plantat în podgoriile de viță de vie, unde este mai ferit de frig. Trebuie să se facă o diferențiere între migdalele amare și cele dulci. Migdalele dulci sunt acoperite de cuticulă de culoare brună aspră la pipăit, cuticulă care se poate îndepărta după opărirea fructelor. Migdalele se folosesc la prepararea și aromatizarea unor băuturi alcoolice, la lichioruri, marțipan. Migdalele amare nu se pot consuma ca atare, ele conțin amigdalin, o glicozidă din care rezultă acid cianhidric. Culturile de migdale din Franța sunt compuse din așa-numitele Ferragnès cca 60 % și Ferraduel cca. 30 % din cultura totală. Din varietatea Ferraduel, care se coace la mijlocul lunii septembrie, se obțin drajeuri. Varietatea californiană este numită migdal-Nonpareil, iar migdalele ce provin din Spania sunt numite Marcona, fiind comercializate sub numele de Valencia, iar în Italia, mai importante sunt migdalele din varietatea Avola, care au o aromă deosebită.
Migdalele conțin:
S-a observat că un consum regulat de migdale reduce bolile cardio-vasculare, doza necesară fiind de cca. 20 g/zi.
Pentru vindecarea unor afecțiuni, de la migdal se folosesc atât semințele, coaja de migdale cât și sâmburii. Semințele de migdal sunt mineralizante și ușor laxative, iar datorită proprietăților terapeutice ajută la vindecarea ulcerului gastric, gastritei, afecțiunilor digestive, tusei, afecțiunilor aparatului urinar și genital.
Migdalele mai sunt recomandate a fi folosite și în cosmetică, în special pentru hidratarea pielii. În acest scop se utilizează laptele de migdale.
Prunus dulcis sau migdalul, este un pom fructifer din familia Rosaceae. Fructele lui sunt de formă alungită ovoidă acoperite de o coajă groasă cu aspect pielos. În interior fructul conține un sâmbure tare.
Mandľa obyčajná (Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb, synonymá Prunus amygdalus Batsch., Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill.) je strom z čeľade ružovité (Rosaceae).
Plod mandle obyčajnej je kôstkovica, z ktorej semeno sa po odstránení oplodí používa na konzumáciu pod menom mandľa.
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Mandľa obyčajná
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Mandľa obyčajná
Mandľa obyčajná (Prunus dulcis (Mill.) D.A.Webb, synonymá Prunus amygdalus Batsch., Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill.) je strom z čeľade ružovité (Rosaceae).
Plod mandle obyčajnej je kôstkovica, z ktorej semeno sa po odstránení oplodí používa na konzumáciu pod menom mandľa.
Mandljevec (znanstveno ime Prunus dulcis) spada v rod sliv (Prunus) iz družine rožnic; znotraj roda Prunus, je klasificiran v podrod Amygdalus (mandljevec). Od drugih vrst mandljevcev se loči po značilni nagubani lupini semena. Mandelj je seme mandljevca. Botanično gledano mandelj ni seme oz. sadež, pač pa je koščičast plod.
Mandljevec je značilen za rodovitni polmesec, Iran, raste od severozahodne Saudske Arabije do severozahodne Jordanije, Izraela, Libanona, zahodne Sirije in južne Turčije. Je majhno listnato drevo, ki zraste od 4 do 10 metrov visoko in ima premer debla do 30 centimetrov. Listi so dolgi 1 cm in široki 1.2–4 cm ter imajo 2.5 cm dolg pecelj. Cvetovi so beli ali svetlo rožnati s premerom 3–5 cm s petimi cvetnimi listi. Cvetovi zrastejo sami ali v paru, še pred listi, zgodaj spomladi.
Sadež je koščičast, 3.5–6 cm dolg, z nagubano lupino. Zunanja lupina je sivo-zelena kosmata prevleka oz. lupina, (mesnata pri drugih članih Prunus, kot sta sliva ali češnja), ki vsebuje trdo skorjo in užitno seme. Po navadi je prisotno samo eno seme, vendar pa se lahko zgodi, da sta celo dva. Sadeži mandljevca so zreli jeseni 7-8 mesecev po cvetenju.
Divja oblika udomačenega manljevca raste na predelih Levanta; mandljevce v tej regiji moramo najprej kultivirati. Sadež v divjih oblikah vsebuje glikozid, ki se spremeni v strupeno cianovodikovo kislino ko zdrobimo, prežvečimo ali kako drugače poškodujemo seme. Pred kultivacijo in udomačitvijo so bili divji mandlji obdelani z ekstrahiranjem ali pražanjem, da so odstranili njihove toksine in jih nato uporabili v kulinarične namene.
Vendar pa udomačeni mandljevci niso strupeni; navadna genetska mutacija povzroči pomanjkanje glikozida. Takšne mutante so vzgajali že zgodnji kmetovalci, »najprej nenamerno nato pa namerno«. Zohary in Hopf domnevata, da so bili mandljevci med prvimi udomačenimi drevesi s sadeži. Udomačitev mandljevcev se je pojavila v zgodnji bronasti dobi (3000-2000 BC) na Bližnjev vzhodu, ali celo malo prej. Dobro poznani arheološki primer mandljevcev je najdba mandljev v Tutankamonovi grobnici v Egiptu (1325 BC), ki so bili najbrž uvoženi iz Levanta. Udomačene mandljevce lahko najdemo tudi vse tja do Islandije, čeprav uradna distribucija drevesa v Evropi kaže, da je Nemčija najbolj severna država.
Obstajata dve sorti mandljevca, prva (Prunus dulcis), po navadi z belimi cvetovi, na kateri rastejo sladki mandlji in druga (Prunus dulcis var. amara) po navadi z rožnatimi cvetovi, z grenkimi mandlji. Jedro sladkega mandlja vsebuje nehlapljivo olje in emulzijo. Do začetka 20. stoletja so olje uporabljali v medicini s prepričanjem, da ga ne smejo mešati z oljem grenkega mandlja. Še vedno se uporablja v alternativni medicini za aromaterapije, navadna medicina pa je povsem opustila njegovo uporabo.
Grenak mandelj je običajno širši in krajši od sladkega ter vsebuje okoli 50% nehlapljivega olja, ki je prisoten tudi v sladkem mandlju. Grenak mandelj lahko vsebuje od 4–9 mg vodikovega cianida. Izvleček grenkega mandlja so včasih uporabljali v medicinske namene, vendar so lahko posledice uporabe hude že v majhnih dozah in smrtonostne pri večjih. Pred zaužitjem je potrebno seveda ekstrahirati cianid.
Čeprav se mandlji pogosto jedo sami oz. pečeni, jih uporabljajo tudi v nekaterih jedeh. Skupaj še z drugimi oreščki se uporabljajo za posipavanje desertov, po navadi za sladoledne jedi s sadjem. Uporablja se tudi pri izdelavi baklav. Obstaja tudi mandeljevo maslo, ki je podobno kikirikijevemu maslu, vendar ne predstavlja problemov ljudem z alergijo na kikiriki in ima manj slan okus. Ponekod jedo tudi mlad sadež mandlja, ko je še vedno zelen in nima oblikovane trdne lupine. V takšni obliki je na voljo le od sredine aprila do sredine junija.
Sladki mandelj ne vsebuje skoraj nič oglikovih hidratov in ga lahko zdrobimo v moko, ki jo uporabimo za torte in piškote za diete z majhno vrednostjo ogljikovih hidratov in paciente, ki trpijo za sladkorno boleznijo. Mandljeva moka je brez glutena in je zato popularna sestavina pri kuhanju jedi za ljudi, ki so občuljivi na gluten imajo alergije na škrob ali trebušne bolezni. Mandlji so lahko procesirani tudi v nadomestek za mleko - mandeljevo mleko, ki je primerno za ljudi, ki so alergični na luktozo, vegetarjance, itd.
"Oleum Amygdalae" je nehlapljivo olje pripravljeno iz več vrst mandljev z rahlim vonjom in okusom po oreščkih. Je skoraj netopno v etanolu, vendar dobro topno v kloroformu ali etru. Lahko ga uporabljamo kot nadomestilo za olivno olje.
Sladko mandljevo olje pridobivamo iz posušenih semen mandljevca. To olje tradicionalno uporabljajo maserji, da namažejo kožo med masažo, saj je znan kot učinkovito pomirjevalo. Mandljevo olje se uporablja tudi za ohranjanje lesa pri nekaterih lesenih instrumentih (npr. oboa in klarinet).
Nekdaj je bil mandljev sirup mešanica med sladkimi in grenkimi mendlji, običajno narejen s pomočjo ječmenovega sirupa. Običajno so zmešali deset delov sladkih mandljev in tri dele grenkih mandljev. V današnjih delajo sirup samo iz sladkih mandljev, saj je v grenkih mandljih prisoten cianid.
Globalna proizvodnja mandljev je okoli 1.7 milijona ton, najmanj leta 1995 (1 milijon ton) in največ leta 2002 (1.85 milijona ton), po podatkih Organizacije za prehrano in kmetijstvo (FAO). Po podatkih FAO je bila svetovna produkcija mandljev 1.76 milijona ton v letu 2006. Glavne pridelovalke so ZDA (715623 t, 41%), Španija (220000 t, 13%), Sirija (119648 t, 7%), Italija (112796 t, 6%), Iran (108677 t, 6%) in Maroko (83000 t, 5%). Alžirija, Tunizija in Grčija vsaka pridelajo po 3%, Turčija, Libanon in Kitajska pa vsaka 2%. V Turčiji, večina proizvodnje izvira iz polotoka Muğla. V Španiji gojijo več vrst sladkih mandljev, največ Jordanskih mandljev in Valencijskih mandljev. V ZDA je večina proizvodnje skoncentrirana v Kaliforniji.
Mandljevec (znanstveno ime Prunus dulcis) spada v rod sliv (Prunus) iz družine rožnic; znotraj roda Prunus, je klasificiran v podrod Amygdalus (mandljevec). Od drugih vrst mandljevcev se loči po značilni nagubani lupini semena. Mandelj je seme mandljevca. Botanično gledano mandelj ni seme oz. sadež, pač pa je koščičast plod.
Mandel (Prunus dulcis) är ett träd inom plommonsläktet och familjen rosväxter. Mandelträdet bildar stenfrukter, och inuti kärnan i frukten finns ett frö som är det som går under namnet mandel. Mer än hälften av världens mandelfrukt produceras i USA i Kalifornien.[1][2]
Trädet kan bli upp till åtta meter högt och blommar från februari till april med tre till fem centimeter stora, vita eller vitrosa blommor. De slår ut strax efter lövsprickningen, ofta ymnigt. Mandelträdet är till storlek, form och blad likt sin nära släkting persikan men har kala blad. Mandelträdets stenfrukt skiljer sig från persikans genom att den är torr och inte större än sex centimeter. Frukten är grågrön och lika luden som persikan. När frukten mognar sju till åtta månader efter blomningen torkar den ihop och öppnar sig, så att fröet inuti kan falla till marken.[3]
Mandel har flera varieteter:
Huvudartikel: Bittermandel
Bittermandel är en varietet (var. amara) som endast odlas och innehåller glykosiden amygdalin som ger upphov till giftiga ämnen. I den vanliga sötmandeln brukar det dyka upp en och annan bittermandel, vilket man snabbt känner igen på den bittra smaken och att den är obehaglig att tugga på. Bittermandlar som stöts med vatten ger upphov till en distinkt doft som kommer sig av att det bildas bensaldehyd.
Odling av mandel sker numera i stora delar av Medelhavsområdet, inte minst på Mallorca, dit den infördes 1765, liksom i Australien, Iran och USA.[3] Den som besöker Teneriffa under månadskiftet februari-mars har svårt att undgå de planterade rosa fälten av mandelträd exempelvis vid Santiago del Teide. Mandelträdet är härdigt nog att klara klimatet i södra Sverige och på Gotland. Dess ursprung är Asien.[3] Mandelträdet har odlats i tusentals år och odlades av grekerna redan på 400-talet f.Kr, vilket ledde till att romarna så småningom lärde känna mandeln.[3] På 1300-talet nådde kunskapen om mandeln Norden och senare på 1500-talet började den importeras som konfektyr.[källa behövs]
Världens största producenter av mandlar (med skal) Nr Område Produktion
USA &&&&&&&&01545500.&&&&&01 545 500 57,30 % 2 Spanien &&&&&&&&&0195704.&&&&&0195 704 7,26 % 3 
Australien &&&&&&&&&0160000.&&&&&0160 000 5,93 % 4 
Iran &&&&&&&&&0111936.&&&&&0111 936 4,15 % 5 
Marocko &&&&&&&&&0101026.&&&&&0101 026 3,75 % 6 
Italien &&&&&&&&&&074016.&&&&&074 016 2,74 % 7 
Turkiet &&&&&&&&&&073230.&&&&&073 230 2,72 % 8 
Tunisien &&&&&&&&&&066700.&&&&&066 700 2,47 % 9 
Algeriet &&&&&&&&&&064827.&&&&&064 827 2,40 % 10 
Kina[4] &&&&&&&&&&044178.&&&&&044 178 1,64 % 11 
Syrien &&&&&&&&&&034729.&&&&&034 729 1,29 % 12 
Libyen &&&&&&&&&&032222.&&&&&032 222 1,19 % 13 
Libanon &&&&&&&&&&030583.&&&&&030 583 1,13 % 14 
Chile &&&&&&&&&&030093.&&&&&030 093 1,12 % 15 
Afghanistan &&&&&&&&&&027400.&&&&&027 400 1,02 % 16 
Uzbekistan &&&&&&&&&&023000.&&&&&023 000 0,85 % 17 
Pakistan &&&&&&&&&&021649.&&&&&021 649 0,80 % 18 
Grekland &&&&&&&&&&020380.&&&&&020 380 0,76 % 19 Portugal &&&&&&&&&&&09034.&&&&&09 034 0,33 % 20 
Israel &&&&&&&&&&&06700.&&&&&06 700 0,25 % 21 
Palestina &&&&&&&&&&&04594.&&&&&04 594 0,17 % 22 
Tadzjikistan &&&&&&&&&&&03400.&&&&&03 400 0,13 % 23 
Jordanien &&&&&&&&&&&02143.&&&&&02 143 0,08 % 24 
Kirgizistan &&&&&&&&&&&01700.&&&&&01 700 0,06 % 25 
Elfenbenskusten &&&&&&&&&&&01621.&&&&&01 621 0,06 % 26 
Burkina Faso &&&&&&&&&&&01457.&&&&&01 457 0,05 % 27 
Turkmenistan &&&&&&&&&&&01100.&&&&&01 100 0,04 % 28 
Frankrike &&&&&&&&&&&01067.&&&&&01 067 0,04 % 29 
Swaziland &&&&&&&&&&&01043.&&&&&01 043 0,04 % 30 Länder som producerade mindre än &&&&&&&&&&&01000.&&&&&01 000 ton &&&&&&&&&&&06176.&&&&&06 176 0,23 % Total världsproduktion &&&&&&&&02697208.&&&&&02 697 208 100,00 % Källa: FN:s livsmedels- och jordbruksorganisation:s data för år 2014.[1]Ur den skalade mandeln utvinns den väldoftande mandeloljan som används i mediciner och hudkräm.
Mandel kan ätas som den är med sitt tunna bruna hölje. Det bruna höljet kan tas bort och den kallas då skalad mandel, ett vanligt sätt är att skålla mandeln i kokhett vatten, resultatet kallas följaktligen för skållad mandel. Mandel används även till konfektyr, bakverk, matlagning och glass. Mandel är emellertid också en vanlig allergen och även spår av mandel kan orsaka kraftiga allergiska reaktioner.
Hela skalade mandlar eller mandelspån används som dekoration på bakverk. Bittermandelolja kan tillsättas bakverk för att ge den speciella bittermandelsmaken, till exempel i mandelkubb. Mandel kan förädlas till mandelmassa eller marsipan genom att man krossar, maler eller manglar mandeln. Bearbetningen kan göras ihop med socker; mandeloljan och sockret tillsammans gör att massan håller ihop bra.
Brända mandlar som ofta säljs som marknadsgodis, är mandel som blandats i varmt, karamelliserat socker. Även saltade mandlar säljs som tilltugg.
I Sverige är det tradition att lägga en skalad mandel i julgröten innan den serveras. Den som får mandeln i sin gröttallrik får sedan, beroende av tradition, en mandelgåva, önska sig något, bli gift till sommaren eller kanske rent av "äran" att diska efter julbordet.
Om man i en mandel hittar två kärnor kan man med dessa spela filipin.
Språkligt sett har ordet mandel (för övrigt i likhet med ordet potatis) två pluralformer. En "mandel" och flera "mandlar" är de vanliga formerna för singular resp. plural. Formen "mandlar" används när man syftar på några enstaka mandlar, exempel: att skära några mandlar i strimlor, lägga några skållade mandlar i varje glöggkopp. Därutöver finns formen "mandel" som kollektiv plural, som används när man talar om en obestämd större mängd mandel, exempel: en påse mandel, använda mald mandel i kakdegen, tycka om mandel. Därför står det kort och gott "mandel" eller "sötmandel" på påsen man köper i affären. Dock kan man se vissa direktöversättningar hos mindre importörer där pluralformen för enstaka exemplar har använts. I samband med brända mandlar är det vanliga uttrycket just "brända mandlar".
Per 100 g torkad sötmandel (källa: Livsmedelsverkets livsmedelsdatabas, version 04.1)
Wikimedia Commons har media som rör Mandel.
Mandel (Prunus dulcis) är ett träd inom plommonsläktet och familjen rosväxter. Mandelträdet bildar stenfrukter, och inuti kärnan i frukten finns ett frö som är det som går under namnet mandel. Mer än hälften av världens mandelfrukt produceras i USA i Kalifornien.
Badem (Prunus dulcis), gülgiller (Rosaceae) familyasının Prunoideae alt familyasından meyvesi yenebilen küçük bir ağaç türü. Badem bu ağacın meyvesidir.[Şeftali ile birlikte Prunus'un alt cinsi Amygdalusun içinde yer alır.
Prunus cinsinin diğer üyelerinin (örneğin erik ve kiraz) aksine meyve tatlı, etli dış çevreye sahip değildir. Bunun yerine derimsi bir örtü ile kaplıdır ve bunun içinde, sert bir kabuk ile kaplı, yenilebilir çekirdek kısmı bulunur. Bu kısım kuru yemiş olarak tüketilir.
Ağaç güneybatı Asya'ya özgüdür. Kültüre alınmış formu İngiliz adalarına kadar kuzeyde yetiştirilebilir. Küçük bir ağaçtır, 4–9 m uzunluğuna ulaşır. Mızraksı yapraklar yaklaşık 6–12 cm uzunluğunda olup kenarı dişlidir. Çiçekler genelde beyaz veya açık pembe, 5 taç yapraklı ve 3–5 cm çapındadır. Yapraklardan önce erken ilkbaharda açar.
Bademin yabani formu Akdeniz bölgesi'nde Suriye, Lübnan, İsrail ve Ürdün'de yetişir. Bademler tarımsal olarak ilk kez burada yetiştirilmiş olmalıdır. Yetiştirilme ve kültüre alınmasından önce, yabani bademler yiyecek olarak toplanır ve büyük ihtimalle toksisitelerini kavurma benzeri yollarla arındırılırlardı. Kültürü alınmış bademler Yakın Doğu'da Erken Tunç Çağı'nda (ya da kısa bir süre daha öncesinde) ortaya çıkmıştırlar. Arkeolojik açıdan badem, Tutankhamon'un kabrinde (yaklaşık M.Ö 1325) bulunan meyvelerdendir.
Global badem üretimi yaklaşık 1,5 milyon tondur. Yunanistan, çin, İran, İtalya, Fas, Portekiz, İspanya, Suriye, Türkiye ve ABD ana üreticilerindendir.
Sıcak, ılık iklim ister, kurağa çok dayanır. Nemli havadan, soğuk rüzgardan hoşlanmaz. İlkbaharda erken çiçek açtığı için, geç gelen kırağılarda çiçekleri donar, meyve yapamaz.
Badem daha çok aşıyla yetiştirilir. Bazı çeşitleri tohumla da ürer. Fidanlar 3-4 yaşında meyveye yatar. 40-50 yıl ömrü vardır. Olgunlaşan meyvelerin dış kabuğu kurur ve açılır. Kendiliğnden yere düşenler toplanır.
Çağlası, meyve içi çerez olarak yenir; şekerlere, pastalara konur. Ayrıca ikisi arasında taze iç badem olarak da tüketilmektedir. Yağı sanayide kullanılır. Bademin bileşiminde %54 yağ, %16,9 nişasta vardır. Madensel tuz ve vitamince zengindir.
Tatlı badem tohumlarında az miktarda protein, demir ve kalsiyumla birlikte yüksek oranda yağ bulunur. Badem yağı cilde ve saçlara iyi gelir. Antioksidan e vitamini yönünden oldukça zengin olan badem bu özelliği ile yaşlılık etkilerinden ve pek çok hastalıktan koruyucudur. Özellikle de çocuklar için sağlık deposudur. Acı badem ağız yoluyla alındığında göğüs yumuşatıcı, öksürük kesici etkisi olmakla birlikte yüksek dozda alındığında zehirlenme etkisine sebep olacağı için çok dikkatli olunmalıdır.
Vitamin mineral için iyi bir kaynaktır: Yeterli miktarda karbonhidrat, doymamış yağ, lif, fosfor, kalsiyum, demir, potasyum, magnezyum, çinko, A, B, C ve E vitamini bulunur. Yarım çay bardağı badem günlük manganez ihtiyacının yüzde 45'ini, bakır ihtiyacının yüzde 20'sini karşılar.
Hastalıklardan korur: Yapılan çalışmalar gösteriyor ki badem tüketimi koroner kalp hastalıkları riskini azaltmaktadır. Badem LDL (kötü huylu) kolesterolü düşürücü etkiye sahiptir. Diyabet ve kardiyovasküler hastalıklar için çifte koruma sağlar. Araştırmalar, düzenli badem tüketenlerin total kolesterolde yüzde 4-12 oranında düşme olduğunu göstermiştir. Yarım çay bardağı badem 18 gram yağ içerir. Bunun 11 gramı kalp için faydalı olan doymamış yağlardan oluşmaktadır.
Bağışıklık sistemini güçlendirir: Badem iyi bir antioksidan olan, immün sistemi destekleyen E vitaminin ve manganezin iyi bir kaynağıdır. Badem ayrıca magnezyum, bakır, riboflavin (B2) ve fosforun da iyi kaynaklarındandır.
Kilo vermeye yardımcıdır: İçeriğinde bulunan yağlar kilo vermeyi kolaylaştırır ve tok tutar, ara öğünlerde 10-15 adet badem tüketilebilir. İspanya'da yapılan, Obesity dergisinde yayımlanan, 28 ay süren ve 8865 yetişkin erkek ve kadın üzerinde uygulanan bir çalışmada, haftada en az iki kez badem tüketen kişiler hiç tüketmeyenlere göre yüzde 31 daha fazla kilo kaybetmiştir.
Safra taşlarının oluşumunu önler: Nurses Health Study'de 20 yıl boyunca yaklaşık 80 bin kadının diyetleriyle ilgili toplanan verilerde, haftada 28 gram badem, fıstık veya fıstık ezmesi tüketmenin, safra taşlarının oluşma riskini yüzde 25 oranında azalttığı saptanmıştır.
Badem (Prunus dulcis), gülgiller (Rosaceae) familyasının Prunoideae alt familyasından meyvesi yenebilen küçük bir ağaç türü. Badem bu ağacın meyvesidir.[kaynak belirtilmeli] Şeftali ile birlikte Prunus'un alt cinsi Amygdalusun içinde yer alır.
Prunus cinsinin diğer üyelerinin (örneğin erik ve kiraz) aksine meyve tatlı, etli dış çevreye sahip değildir. Bunun yerine derimsi bir örtü ile kaplıdır ve bunun içinde, sert bir kabuk ile kaplı, yenilebilir çekirdek kısmı bulunur. Bu kısım kuru yemiş olarak tüketilir.
Мигдаль росте на кам'янистих і щебнистих схилах на висоті від 800 до 1600 м над рівнем моря, надає перевагу багатим на кальцій ґрунтам. Росте невеликими групами з 3—4 дерев, що ростуть одне від одного на 5—7 метрів. Дуже світлолюбний, вельми посухостійкий завдяки добре розвиненій кореневій системі і економній транспірації.
Квітне в березні-квітні, місцями навіть в лютому, плоди визрівають в червні-липні. Починає плодоносити з 4—5 років і плодоношення продовжується до 30—50 років, живе до 130 років. Розмножується насінням, кореневими пагонами і пневою порослю. Переносить морози до −25°с, але з початком вегетації страждає від весняних заморозків.
Мигдаль росте у вигляді куща або дерева з червонуватими гілочками. У висоту досягає 3 — 8 м, з ланцетовим листям. Схожий на черешню.
Квітки складаються із злитої чашечки і рожевого або червоного віночка. Квітки одиничні, до 2,5 см в діаметрі, з білими або світло-рожевими пелюстками і одною маточкою.
Плід — шкіряста, вкрита волосками кістянка, що розтріскується при дозріванні. Його поверхня гладка або зморшкувата. Кісточка такої ж форми, що і сам плід, покрита дрібними ямками, іноді з борозенками, 2,5—3 см завдовжки. Плід має продовгувату стиснуту з боків форму, буває великий (завдовжки до 69 мм) і дрібний (завдовжки до 30 мм); буває як з товстою, так і з тонкою шкаралупою.[2] Дуже добрий на смак, має слабкий аромат.
Плоди дикого мигдалю були отруйними, так як містили амігдалін — речовину, що має ціаніди (отруту) у своєму складі. У ході первісного збиральництва людиною були відібрані та вирощені дерева-мутанти, плоди яких не містили отрути.
Батьківщина рослини — Близький Схід і прилеглі райони, включаючи Середземномор'я та Середню Азію. У цих районах культивування мигдалю почалося за багато сторіч до нашої ери. Нині найбільші насадження мигдалю знаходяться в області Середземномор'я, Китаї, США, Середній Азії, Криму та на Кавказі. 82 % усього мигдалю у світі походить з американського штату Каліфорнія, де він є ключовим складником експорту сільськогосподарської продукції[3].
Серед інших експортерів мигдалю — Австралія (близько 5 % світових врожаїв) і ЄС (в основному Іспанія, 6 %)
У меншій мірі мигдаль вирощується і в теплих областях Словаччини, найчастіше у виноградниках, а також в Південній Моравії та Чехії в околицях Літомержице.
В Україні солодкий культурний мигдаль вирощується переважно в Криму.[2]
Зелені плоди з горіхом
Мигдалевий горіх і мигдалина
Бланшований мигдаль
Мигдалина — ядро мигдалевого горіха.
Мигдаль буває двох видів: гіркий, що має сильний аромат, і солодкий — менш ароматний.[4] Завдяки вмісту синильної кислоти і гіркому смаку кількість гіркого мигдалю у кулінарних виробах рекомендується використовувати не більше 4 % загальної маси.[4] Ядра мигдалю використовують, не звільняючи від оболонки. Якщо виникає необхідність її видалити, то мигдаль занурюють на кілька хвилин у окріп[4].
Порція мигдалю вагою 28,35 г (23 цілі горішки) містить[5]:
Насіння мигдалю солодкого використовують в їжу свіжим, підсмаженим, підсоленим, а також як прянощі при приготуванні різних виробів з тіста, солодощів, шоколаду, лікерів, надаючи їм тонкого смаку. Смажений солоний мигдаль добре доповнює напої. Шкаралупу мигдалевих кісточок вживають для ароматизації і поліпшення кольору бренді, лікерів, вин, з неї роблять активоване вугілля. Також з мигдалю готують рослинний молочний напій орчата.
Особливе місце займає мигдаль в китайській і індонезійській кухні, в якій горіхи, мигдаль і цитруси додаються до великого числа страв, особливо до рису, смаженої птиці, різних видів м'яса тощо.
Мигдаль — сировина для отримання жирної мигдалевої олії (лат. Oleum Amygdalarum) і насіння (Semen Amyglali dulcis). Насіння використовують для приготування насіннєвої мигдалевої емульсії, а макуха під назвою «мигдалеві висівки» застосовують як лікувально-косметичний засіб і для отримання «гірко-мигдалевої води».
З насіння мигдалю холодним або гарячим пресуванням отримують олію. Мигдалева олія використовується у харчовій, парфумерній, фармацевтичній промисловості. Вона служить розчинником камфори для ін'єкцій, основою для лікувальних і косметичних мазей (пом'якшує шкіру і має протизапальну дію), її призначають внутрішньо, особливо дітям, як проносне, а у вигляді емульсій — як пом'якшувальний засіб.
Ядра солодкого мигдалю застосовували в народній медицині при анемії, цукровому діабеті, бронхіальній астмі, безсонні, мігрені, проти кашлю, при судомах; мигдалеву олію вживали внутрішньо як заспокійливе при хворобах серця, як протизапальний засіб при пневмонії і хворобах горла, при метеоризмі, як засіб, що підвищує апетит; зовнішньо — від пролежнів.
Мигдаль інколи вирощується як декоративна рослина: його головна чеснота — білі, рожеві, червоні і пурпурові прості або махрові квітки, що рано розпускаються.
мигдалю за роками тис. тонн)
1965 615 1970 687 1975 762 1980 926 1985 1152 1990 1321 1995 1019 2000 1468 2005 1839 2006 1999 2007 2215 2008 2435 2009 2362 2010 2539 2011 2005 П'ятнадцять найбільших виробниківмигдалю (тисяч тонн)
Країна 1985 1995 2005 2009 2010 2011
США 352 276 703 1162 1414 731 
Іспанія 287 159 218 282 221 212 
Іран 59 79 109 128 158 168 
Італія 105 90 118 114 108 105 
Марокко 30 45 70 104 102 131 
Сирія 34 34 229 97 73 130 
Туніс 51 35 43 60 52 61 
Туреччина 38 37 45 55 55 70 
Алжир 10 20 45 47 39 50 
Греція 57 57 48 44 33 30 
Афганістан 9 9 15 43 56 61 
КНР 13 19 25 35 38 42 
Ліван 7 28 28 30 28 36 
Пакистан 28 49 23 26 22 21 
Лівія 15 27 25 25 30 38 Джерело: Продовольча та сільськогосподарська організація ООН 
Це незавершена стаття про Розові.Hạnh đào cũng gọi là biển đào (danh pháp khoa học: Prunus dulcis) là loài thực vật bản địa ở Trung Đông và Nam Á, thuộc Chi Mận mơ (Prunus). Hạnh đào cùng với đào (P. persica) được xếp vào cùng phân chi Amygdalus, phân biệt với các phân chi khác nhờ lớp vỏ hạt cứng (vỏ quả trong) có nếp nhăn lượn sóng bao bọc bên ngoài nhân (hạt giống). Nhân của quả hạnh đào (Hạnh đào nhân) thường được gọi là hạnh nhân,[gc 1] đây là một nguyên liệu dùng trong nhiều món ăn. Quả hạnh đào là một loại quả hạch và không phải là quả kiên thực sự.
Minh họa trong Köhler’s Medizinal-Pflanzen
Hoa hạnh đào tại Đức
Một cây hạnh đào trổ bông
Hoa và nụ
Cây hạnh đào với quả chín, Mallorca, Tây Ban Nha
Quả hạnh đào xanh
Hạnh nhân với vỏ cứng và đã bỏ vỏ cứng
Vỏ cứng của hạnh nhân đã mở
Một tô hạnh nhân
Hạnh nhân được bóc đi lớp áo sau khi đã chần nước sôi
Bài viết liên quan đến Phân họ Mận mơ này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Вследствие содержания амигдалина, употребление семян миндаля в термический необработанном виде следует ограниченно (содержание амигдалина зависит от подвида и условий произрастания)[10]. Семена сладкого миндаля используют в пищу свежими, поджаренными, подсоленными, а также в качестве пряности при приготовлении различных изделий из теста, сладостей, шоколада, ликёров, которым они придают тонкий вкус[6]. Из ликёров с ароматом миндаля наиболее известен итальянский амаретто. Скорлупу миндальных косточек употребляют для ароматизации и улучшения цвета алкогольных напитков, из неё делают активированный уголь. Различают тонкостенные и толстостенные косточки[6].
Миндальное молоко — один из традиционных заменителей коровьего молока, особенно востребованный строгими вегетарианцами и постящимися[6]. На протяжении многих столетий на севере Испании из миндаля готовят растительный молочный напиток орчату; во Франции же смесь миндального молока с флёрдоранжевой (померанцевой[en]) водой получила название оршада[6]. На основе миндального молока в старину научились делать лакомство бланманже[6].
Из множества сладостей на миндальной основе наибольшее распространение в европейских странах получили марципан (смесь молотого миндаля[en] с сахарным сиропом), пралине (молотый миндаль, обжаренный в сахаре), нуга и макаруны[en][11][6]. Марципан также употребляется в кулинарии как ингредиент[6]. Цельные орехи служат основой конфет в сахаре, шоколадной оболочке («миндаль в шоколаде») и в кокосовой обсыпке (Raffaello)[6].
Во многих странах популярностью пользуется миндальное печенье[en]. Миндальный крем (франжипан) используется для приготовления многих видов тортов, используется как начинка для сладких булочек. В последние годы всё большим спросом в западных странах пользуется миндальная паста как альтернатива высокожирной арахисовой.
Особое место занимает миндаль в китайской и индонезийской кухне, в которой орехи, миндаль и цитрусы добавляются к большому числу блюд, в особенности к рису, жареной птице, различным видам мяса и так далее.
Миндальный орех — сырьё для получения жирного миндального масла (лат. Oleum Amygdalarum) и семян (Semen Amyglali dulcis). Семена используют для приготовления семенной миндальной эмульсии, а жмых под названием «миндальных отрубей» применяют как лечебно-косметическое средство и для получения «горько-миндальной воды»[12].
Из семян миндаля холодным или горячим прессованием получают масло. Миндальное масло используют в пищевой, парфюмерной, фармацевтической промышленности. Оно служит растворителем камфоры для инъекций, основой для лечебных и косметических мазей (смягчает кожу и оказывает противовоспалительное действие), его назначают внутрь, особенно детям, как слабительное, а в виде эмульсий — как обволакивающее и мягчительное.
миндаля по годам (тыс. тонн)
1965 615 1970 687 1975 762 1980 926 1985 1152 1990 1321 1995 1019 2000 1468 2005 1839 2006 1999 2007 2215 2008 2435 2009 2362 2010 2539 2011 2005 Пятнадцать крупнейших производителейминдаля (тысяч тонн)
Страна 1985 1995 2005 2009 2010 2011 США
Посадки миндаля обыкновенного в Германии в марте
Плантация миндаля обыкновенного в Израиле в феврале
Плантация миндаля обыкновенного в Испании в июле
Миндалевая роща
Миндаль обыкновенный в Иране
Плантация миндаля обыкновенного в США в феврале
Вследствие содержания амигдалина, употребление семян миндаля в термический необработанном виде следует ограниченно (содержание амигдалина зависит от подвида и условий произрастания). Семена сладкого миндаля используют в пищу свежими, поджаренными, подсоленными, а также в качестве пряности при приготовлении различных изделий из теста, сладостей, шоколада, ликёров, которым они придают тонкий вкус. Из ликёров с ароматом миндаля наиболее известен итальянский амаретто. Скорлупу миндальных косточек употребляют для ароматизации и улучшения цвета алкогольных напитков, из неё делают активированный уголь. Различают тонкостенные и толстостенные косточки.
Миндальное молоко — один из традиционных заменителей коровьего молока, особенно востребованный строгими вегетарианцами и постящимися. На протяжении многих столетий на севере Испании из миндаля готовят растительный молочный напиток орчату; во Франции же смесь миндального молока с флёрдоранжевой (померанцевой[en]) водой получила название оршада. На основе миндального молока в старину научились делать лакомство бланманже.
Из множества сладостей на миндальной основе наибольшее распространение в европейских странах получили марципан (смесь молотого миндаля[en] с сахарным сиропом), пралине (молотый миндаль, обжаренный в сахаре), нуга и макаруны[en]. Марципан также употребляется в кулинарии как ингредиент. Цельные орехи служат основой конфет в сахаре, шоколадной оболочке («миндаль в шоколаде») и в кокосовой обсыпке (Raffaello).
Во многих странах популярностью пользуется миндальное печенье[en]. Миндальный крем (франжипан) используется для приготовления многих видов тортов, используется как начинка для сладких булочек. В последние годы всё большим спросом в западных странах пользуется миндальная паста как альтернатива высокожирной арахисовой.
Особое место занимает миндаль в китайской и индонезийской кухне, в которой орехи, миндаль и цитрусы добавляются к большому числу блюд, в особенности к рису, жареной птице, различным видам мяса и так далее.
Миндальное маслоМиндальный орех — сырьё для получения жирного миндального масла (лат. Oleum Amygdalarum) и семян (Semen Amyglali dulcis). Семена используют для приготовления семенной миндальной эмульсии, а жмых под названием «миндальных отрубей» применяют как лечебно-косметическое средство и для получения «горько-миндальной воды».
Из семян миндаля холодным или горячим прессованием получают масло. Миндальное масло используют в пищевой, парфюмерной, фармацевтической промышленности. Оно служит растворителем камфоры для инъекций, основой для лечебных и косметических мазей (смягчает кожу и оказывает противовоспалительное действие), его назначают внутрь, особенно детям, как слабительное, а в виде эмульсий — как обволакивающее и мягчительное.
扁桃（Prunus dulcis），又稱偏桃、巴丹杏、巴旦杏、巴旦木、八擔杏（來自印度英語Badam）、阿蒙杏、西杏、京杏，是梅亞科李屬的植物。不同於同屬李屬的李子、櫻桃等水果，扁桃主要用作食用的部份是其內果皮中的種子（即杏仁），也是常見的堅果。这种植物原产于波斯，唐朝的《酉阳杂俎》、《岭表录异》中就对“偏桃木”有所记载。
扁桃分甜苦，甜味扁桃（Prunus dulcis var. dulcis）和苦味扁桃（Prunus dulcis var. amara）。
植株
葉
花
未成熟的果
未成熟的果
成熟的果
果與籽
籽
扁桃（Prunus dulcis），又稱偏桃、巴丹杏、巴旦杏、巴旦木、八擔杏（來自印度英語Badam）、阿蒙杏、西杏、京杏，是梅亞科李屬的植物。不同於同屬李屬的李子、櫻桃等水果，扁桃主要用作食用的部份是其內果皮中的種子（即杏仁），也是常見的堅果。这种植物原产于波斯，唐朝的《酉阳杂俎》、《岭表录异》中就对“偏桃木”有所记载。
扁桃分甜苦，甜味扁桃（Prunus dulcis var. dulcis）和苦味扁桃（Prunus dulcis var. amara）。
植株
葉
花
未成熟的果
未成熟的果
成熟的果
果與籽
籽
アーモンド（英名: Almond）は、バラ科サクラ属の落葉高木。およびそれから採ったナッツのこと。和名はヘントウ（扁桃）、あるいはあめんどう。ハタンキョウ（巴旦杏）とも呼ばれるが、果肉を食用とするスモモとは別種である。
原産はアジア西南部。現在では南ヨーロッパ、アメリカ合衆国、オーストラリアなどで栽培されており、アメリカ合衆国のカリフォルニア州が最大の産地である。日本では小豆島や鹿児島県湧水町などで栽培されている[1][2]。
樹高は約5メートルになる。日本では3 - 4月にかけて、葉のない枝に、アンズやモモとよく似た白色・桜色・桃色の花弁の端に小さな切り込みの入った花をサクラ同様一斉に咲かせる。ただし花柄が非常に長いサクラの花と違いアーモンドは花柄が非常に短く、枝に沿うように花を付けるため、桜色・桃色の花の品種の場合は一見モモの花のように見える。7 - 8月に実が熟する。果実が自然に落下することはないので、実の収穫の際には樹を「ツリー・シェイカー」と呼ばれる機械で揺さぶって実を落とす。日本では果実が熟す時期が梅雨時に重なるため、果肉が割れた時点で収穫を行わないと腐敗したり虫に食われたりする。
アーモンドの果実は、皮、果肉、核、仁からなる。このうち食用に供しているのは仁の部分である。アンズ、モモやウメの近縁種だが果肉は薄く、食用にならない。
果肉と種子の殻を取り除いた仁（生アーモンド）を炒って、もしくは揚げて食用とする。そのまま塩味をつけて食べるほか、スライスしたり粉末にしたものを料理（コルマなど）や洋菓子（フィナンシェ、マカロン、アマレッティ、ヌガー、マルチパンなど）の材料にする。種子を水につけてからアーモンドミルクを絞って飲料とすることもある。イランでは、未熟果をホーレシュという煮込み料理に用いる。
スイート種（甘扁桃）とビター種（苦扁桃）があり、食用にされるのはスイート種である。スイートアーモンドには100以上の品種があるとされるが、食用とされる主な品種は、ノンパレイユ (Nonpareil)、カリフォルニア (California)、カーメル (Carmel)、ミッション (Mission)、ビュート (Bute) などである。脂質を55%含む他、ビタミンB2も多く含む。ビター種は鎮咳などの薬用や着香料、アーモンドオイルの原料などとして利用される。ビター種の苦味はアミグダリンによるもので、一定量を摂取すると有害である。アミグダリンは加水分解されることで猛毒のシアン化水素を発生させる。
実際には、産地、栽培条件、品種などにより変動する。
食品の中でもビタミンEが最も多く（含有100グラム中約30ミリ・グラム）含まれている。ビタミンEは活性酸素による体細胞や血管の酸化を防ぐ抗酸化作用があり、老化の予防やAGEsの排出に役立つ。悪玉コレステロールの酸化を抑制し、過酸化脂質の生成を防ぎ、心臓病や糖尿病の予防に役立つ。他に亜鉛、マグネシウム、カリウム、鉄などを多く含んでいる。
また、豊富な不溶性食物繊維を含み、腸の働きを活発にして整腸を促す。有害物質やコレステロールを吸収し抑制する作用がある。脂質の約7割は、一価不飽和脂肪酸のオレイン酸で、善玉コレステロールを維持し悪玉コレステロールを制御し酸化させない働きがあるポリフェノールを多く含んでいる。その効用は紀元前から認められており旧約聖書の中にも記述されている。
日本では、おつまみや栄養強化のスナック菓子として、小魚とミックスして販売されているケースが多い。
アーモンドの種子から絞ったアーモンドオイルは、料理に使われる他、キャリアオイルとしても用いられる。
ビターアーモンドには青酸化合物であるアミグダリンが多く含まれるため、味が苦く、大量に摂取すると有毒である。鎮咳・鎮痙などの薬用、ベンズアルデヒドを多く含むため着香料、ビターアーモンドエッセンス、オイル（苦扁桃油）の原料として用いられる。イタリアのリキュールアマレットの風味付けにも用いられる。イタリアなど製菓材料とする国もあるが、アメリカ合衆国などビターアーモンドの種子の市販を禁じている国もある。
花（花柄が短いので桃の花に似ている）
未熟果
成熟し果肉が割れ内部の種子が露出している。
アーモンドの種子（左）、種子の殻を除いたもの（右）
アーモンド園、カリフォルニア
アーモンド果実の外観
アーモンドの果実を割った様子
ヘブライ語で「見張る」、「目覚める」という動詞を「サクダ」や「シャカッ」と言い、アーモンドはそれと同根で「シェケディーム」という[6]。現代ヘブライ語では「シャケド」(שקד) という。
モーセの兄アロンの杖はあめんどうの木で作られており、その杖が芽を出し花が咲いて実を結んだことからイスラエルの祭司族の祖となるレビが選ばれた。そしてそのあめんどうの杖は、契約の箱の前に保存するようにと、旧約聖書民数記17章3節から10節に記述されている。なお、同じ民数記を教典に含む、ユダヤ教やイスラム教でも知られている。
アーモンド（英名: Almond）は、バラ科サクラ属の落葉高木。およびそれから採ったナッツのこと。和名はヘントウ（扁桃）、あるいはあめんどう。ハタンキョウ（巴旦杏）とも呼ばれるが、果肉を食用とするスモモとは別種である。
아몬드(학명: Prunus dulcis, 영어: almond)는 장미목 장미과 벚나무속에 속한 중동 원산의 식물이다. 쌍떡잎 식물이며 과육 껍질에는 주름이 잡혀 있다.
나무에서 나는 씨앗이 대개 사람들이 알고 있는 아몬드로 대개는 도토리와 같은 견과류로 생각하지만 사실은 복숭아나 자두 같은 핵과에 해당한다.
아몬드 나무는 낙엽수이며 4-10m로 자란다. 줄기는 대개 직경 30cm로 자라며 어린 싹이 먼저 나고 햇빛을 받으면서 자줏빛을 띤다. 2년째가 되면 회색이 된다. 잎은 1.2-4cm 정도로 자라며 꽃은 흰색이나 옅은 분홍색으로 5개의 잎이 나는 3–5cm 크기다.[1]
아몬드의 원산지는 인도 북부에서 서쪽으로 시리아, 이스라엘, 터키인 것으로 보고 있다. 고대 지중해 해안을 따라 북부 아프리카와 남부유럽으로 퍼졌으며 근대에 이르러 세계 전역으로 퍼졌다.[2]
야생종 아몬드는 고대 레바논과 시리아에서 자라면서 재배종으로 자라기 시작했다. 글리코시드를 함유하고 있으나 열매에 충격을 가하거나 씹으면 영양소가 청산, 시안화 수소 등으로 변형된다.[3] 경작이 이뤄지기 전 야생 아몬드는 식재료로 수확됐으며 독소를 없애기 위해 구워먹었다.
단어 "almond"는 아몬드를 뜻하는 그리스어 ἀμυγδαλή(amygdale)로부터 라틴어 amandula를 거쳐 고대 프랑스어 almande ; alemande에서 유래했다. 어두의 a- 가 al- 이 된 것은 아랍어의 정관사 al 과 혼동한 것으로 보인다.
형용사로 아몬드 열매 모양처럼 생긴 것을 "amygdaloid"라고 부르며 겉모양이 타원과 사각형 중간인 것을 지칭한다.
전 세계적으로 아몬드의 생산량은 170만 톤에 해당하며 1995년 100만 톤으로 최저점에 이르렀다 2002년 185만톤의 최고점에 달했다.(FAO)[4] 주요 생산국으로는 미국(715623 t, 41%), 스페인(220000 t, 13%), 시리아(119648 t, 7%), 이탈리아(112796 t, 6%), 이란(108677 t, 6%), 모로코(83000 t, 5%)이다. 알제리, 튀니지, 그리스가 3%, 터키, 중국, 레바논이 2%를 생산한다.[5]
아몬드기름("Oleum Amygdalae")은 땅콩 맛이 나며 향이 약한 편이다. 물에 녹지 않으며 올리브유를 대체하여 쓰기도 한다.
단 맛이 나는 아몬드유는 말린 씨앗을 짜서 만드는 것이다. 전통적으로 안마를 할 때 아몬드유를 발라서 마사지를 했다고 하는데 근육통을 푸는 데 쓰였다고 한다. 필수지방산이 많으며 오메가3가 많아 피부 화장품에도 많이 쓴다. 오보에나 클라리넷 같은 목관 악기의 통에 바르는 역할도 한다.
아몬드를 가공해서 만든 제품으로 아몬드 밀크(Almond milk)도 있다. 두유처럼 아몬드를 갈아서 만든 음료이며, 우유에 비해 열량이 낮고, 유당이 없기 때문에 유당불내증이 있는 사람에게 좋은 영양식이 되고 있다. 그리고 포화지방산이 매우 낮고, 불포화지방산이 풍부하다.
아몬드는 탄수화물이 거의 없어서 저탄수화물 식단을 위한 케이크나 과자를 만들기 위해 쓸 수 있으며 당뇨 환자를 위해서도 좋은 식품이다. 아몬드 가루는 밀 알레르기나 아이들이 지방변증을 갖고 있을 경우에 좋다.
아몬드는 비타민 E를 많이 함유하고 있는 식품이며 100g 당 24mg을 갖고 있다.[6] 저밀도 콜레스테롤을 낮추는 데 유용한 단불포화지방산이 많은 식품이라는 것도 좋은 점이다.
아몬드는 초콜릿으로도 만든다. 지중해성 기후에서 쉽게 자란 아몬드와 열대 지방에서 자생하게 되어 있는 코코아를 조합하여 아몬드 초콜릿도 만들 수 있고, 심지어는 아몬드 초코볼도 물론 따로 선보인다.
아몬드(학명: Prunus dulcis, 영어: almond)는 장미목 장미과 벚나무속에 속한 중동 원산의 식물이다. 쌍떡잎 식물이며 과육 껍질에는 주름이 잡혀 있다.
나무에서 나는 씨앗이 대개 사람들이 알고 있는 아몬드로 대개는 도토리와 같은 견과류로 생각하지만 사실은 복숭아나 자두 같은 핵과에 해당한다.
아몬드 나무는 낙엽수이며 4-10m로 자란다. 줄기는 대개 직경 30cm로 자라며 어린 싹이 먼저 나고 햇빛을 받으면서 자줏빛을 띤다. 2년째가 되면 회색이 된다. 잎은 1.2-4cm 정도로 자라며 꽃은 흰색이나 옅은 분홍색으로 5개의 잎이 나는 3–5cm 크기다.
.jpg)
.jpg)
_(23194848969).jpg){kind=link}