Common Sandpiper

Brodziec piskliwy, brodziec krzykliwy, kuliczek piskliwy, piskliwiec (Actitis hypoleucos) – gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae).

Występowanie

Zamieszkuje Europę Środkową i Wschodnią oraz umiarkowaną strefę Azji po Kamczatkę aż do Japonii. Przeloty: kwiecień-maj i lipiec-listopad. Zimuje w Europie Zachodniej (czasem też Środkowej), nad Morzem Śródziemnym, w zachodniej Afryce (nawet dolatuje do południowej), na Bliskim Wschodzie oraz w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej oraz Australii. W Zachodniej i Środkowej Europie występuje coraz bardziej wyspowo. W Polsce występuje nielicznie na całym niżu aż po tereny podgórskie, choć jego rozmieszczenie jest nierównomierne. Liczbę par szacuje się na 1500 do 2000.

Cechy gatunku

Brak jest wyraźnego dymorfizmu płciowego. W szacie godowej wierzch ciała jest oliwkowoszary z czarnymi, podłużnymi plamami. Nad okiem biegnie biała brew. Boki szyi i głowy szare, spód ciała biały odgraniczony wąskim pasem w stronę barku. Białe jest również podgardle. Ogon długi, ciemny z jaśniejszymi brzegami. Dziób ciemny, krótszy niż u innych brodźców, ale trochę dłuższy od głowy. Nogi są stosunkowo krótkie. W szacie spoczynkowej znika kreskowanie na wierzchu ciała, a boki szyi stają się białe, jak reszta spodniej strony ciała. Osobniki młodociane ubarwione jak dorosłe w szacie spoczynkowej, jednak pokrywają je jeszcze rdzawe plamki i rudawe otoczki piór na grzbiecie. Po ziemi chodzi kiwając głową i ogonem, zdarza mu się huśtać na nogach. Wieczorami znajdują się wydając okrzyki i zbierają się w dużych grupach na piaszczystych i żwirowych brzegach.

Jest nieco większy od wróbla. Lot charakterystyczny tylko dla tego gatunku - ptaki lecą nisko nad wodą raz na przemian bijąc energicznie skrzydłami, a innym razem ślizgając się z opuszczonymi skrzydłami. Widać wtedy na nich biały pas i czarne obrzeżenie na końcu i bokach ogona. Wobec przeciwnika przybiera agresywną postawę z podniesionymi skrzydłami lub po prostu rzuca się na niego z krzykiem.

Wymiary średnie

dł. ciała ok. 20-22 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 33-40 cm
waga ok. 35-85 g

Biotop

Kamieniste i piaszczyste brzegi wód, a szczególnie chętnie nieuregulowanych rzek, zakol i strumieni, na ich aluwiach oraz na wysepkach porośniętych trawami, krzewami i drzewami. W Europie na nizinach aż do 1900 m n.p.m. w Szwajcarii, a w Azji Środkowej również w górach zamieszkuje obszary do 4000 m n.p.m. przemieszczając się tam najczęściej wzdłuż rzek. Czasem zdarza się mu gniazdować nad wodami stojącymi żwirowych brzegach jezior, zalewów i kopalniach żwiru, ale unika mulistych obszarów (w przeciwieństwie do innych siewek). W czasie wędrówek można go spotkać nad zbiornikami w głębi lądu, pojedynczo lub w małych grupach.

Toki

Brodźce piskliwe na lęgowiska wracają parami w kwietniu i maju, gdzie zajmują wybrany rewir. Jest nim ustalony fragment wzdłuż biegu rzeki, broniony zażarcie. Przywiązuje się do swego miejsca gniazdowania przez wiele lat, więc często spotyka zeszłorocznego partnera. W czasie toków samca można zobaczyć jak leci nisko nad wodą, podobnie jak nietoperz, lub na wysokości drzew wokół partnerki. W tym okresie w ten sposób też żeruje. Bez przerwy słychać wtedy jego "hididi hididi". Gdy usiądzie na ziemi zaczyna tańczyć wokół samicy. Wygrzebuje parę gniazd w piasku lub między kamieniami w trawie lub pod krzakami. Samica wybiera jedno z nich, po czym wyścieła je źdźbłami i liśćmi traw.

Brodziec piskliwy w szacie zimowej, Indie

Gniazdo

Na ziemi, pod osłoną zarośli lub traw. Czasem zakładane pomiędzy pływającą roślinnością.

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju-czerwcu 4 żółtobrązowe, ciemno kropkowane jaja. Jaja te są wyjątkowo ciężkie: jajo ważącej 45 g samicy waży 12 g, czyli 26,7% masy ciała matki, zaś pełny lęg, złożony w ciągu 4 dni i liczący 4 jaja - 106,7% masy samicy.^[3]

Actitis hypoleucos

Okres lęgowy

Jaja wysiadywane są przez okres 20-22 dni przez obydwoje rodziców. Gdy jeden z rodziców jest na jajach, drugi strzeże okolicy siadając na podwyższeniu np. kamieniu. Pisklęta opuszczają gniazdo po kilku godzinach, od razu mając zdolność do samodzielnego pobierania pokarmu, a zdolność lotu zdobywają w wieku 3 tygodni. W czasie wychowywania młodych samiec jest agresywny wobec intruzów, używa też głośnego krzyku. Gdy ten pilnuje rewiru, samica tymczasem prowadzi młode w ukryte i bezpieczne gęstwiny. Pisklęta samodzielne stają się po 30 dniach. W puchu mają ciemniejszy pas przechodzący przez głowę i grzbiet przerwany na karku. Przez oko przebiega drugi, węższy pas. Brodziec piskliwy odlatuje z lęgowisk już poczynając od lipca aż do października.

Brodziec szukający pokarmu, Kalkuta (Indie)

Pożywienie

Bezkręgowce, m.in. owady, drobne mięczaki, skorupiaki, dżdżownice, robaki i pajęczaki. Pożywienie wydziobują pomiędzy kamieniami, z mulistego podłoża i próchniejącego drewna, gdzie znajdują głównie owady.

Ochrona

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[4].

Wiele miejsc lęgowych tego brodźca zniszczono przez regulację rzek, zabudowę ich brzegów i likwidację wysp występujących w nurcie cieków wodnych.

Zobacz też: fauna Polski, ptaki Polski.

Przypisy

Bibliografia

• Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
• Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.