Ristisorsa

Ohar, podgorzelec^[4], kaczka norowa^[4] (Tadorna tadorna) – gatunek średniego, wędrownego (poza skrajnie zachodnimi i południowymi populacjami) ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Eurazję: wybrzeża Morza Północnego, Bałtyku i Morza Śródziemnego oraz pas od Morza Czarnego do północno-wschodnich Chin. Zimuje w zachodniej i południowej Europie nad Morzem Śródziemnym, w północnej Afryce, Azji Środkowej i na subkontynencie indyjskim. Latem, podczas pierzenia, największe stada spotyka się na wybrzeżu Morza Północnego między ujściami Łaby i Wezery.

W Polsce bardzo nielicznie gniazduje na wybrzeżu, w głębi kraju pojawia się sporadycznie i nieregularnie. Przelatuje w marcu - kwietniu i październiku - listopadzie. Na Helu znajdują się jego najstarsze lęgowiska.

Morfologia

Cechy gatunku

Barwne upierzenie pozwala na jego łatwą identyfikację. Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony, samiec jest jedynie nieco większy. U nasady dzioba w okresie godowym samiec ma czerwoną narośl, zaś samica biały pas (obrzeżenie). Oprócz tego samica ma brunatną plamę na brzuchu i białe obrzeżenie rudego pasa na piersi. Poza tym obie płcie ubarwione jednakowo. Głowa i górna część szyi czarna z zielonym połyskiem (u samicy bardziej czarnobrązowa), dolna część szyi, spód ciała i grzbiet biały. W poprzek piersi biegnie szeroki, kasztanowobrązowy pas, wzdłuż piersi - czarny. W okresie spoczynkowym obie płci są jeszcze bardziej podobne, tylko samiec ma słabo zaznaczony pas wzdłuż piersi. Młode mają wierzch ciała brązowoszarawy, a spód brudnobiały. Upierzenie dorosłych osiągają jednak dopiero po 3 latach. Na skrzydle rudo-zielone lusterko. W krajach południowych ohar jest ptakiem osiadłym, w północnych i zachodnich - wędrownym. Można usłyszeć jego szybkie "ga ga ga", a w okresie godowym samiec wydaje gwiżdżące odgłosy "rhio".

Wymiary średnie^[5][6]

dł. ciała ok. 58-70 cm
długość skrzydła 28-36 cm
rozpiętość skrzydeł 110-130 cm
masa ciała ok. 0,9 - 1,6 kg.

Ekologia

Biotop

Wybrzeża mórz i słonych jezior przymorskich o piaszczystym wybrzeżu z rzadką roślinnością wydmową. W okresie przelotów widuje się go nawet w głębi lądu na stawach i dużych rzekach.

Gniazdo

Zazwyczaj znajduje się w jamie wykopanej przez samicę lub w norze króliczej, borsuczej albo lisiej^[7] o głębokości do 4 m. Duża lisia nora może być zajęta przez 5 samic równocześnie. W przypadku braku nory zakłada lęg na powierzchni ziemi, dość często w rozbitych bunkrach, opuszczonych budowlach, szczelinach skalnych i starych grobach lub między kamieniami. Rzadziej gniazduje w dziuplach drzew i gęstych krzewach. Gniazdo może znajdować się do 3 km od brzegu. Jeśli jest to nora, to wysłana jest tylko puchem. Ohar wraca na tereny lęgowe parami w lutym i marcu.

Jaja

Jeden lęg w roku. Samica składa 6-18 kremowobiałych jaj^[5]. Wysiaduje je sama, jednak dopiero po zniesieniu ostatniego.

Stadko piskląt ohara

Wysiadywanie

Jaja są wysiadywane przez okres 27 do 29 dni przez samicę, podczas gdy samiec znajduje się w pobliżu gniazda, czasem nawet pilnuje wejścia do nory^[5]. Opiekę nad młodymi sprawują oboje rodzice. Zaraz gdy pisklęta wyklują się i wyschną, rodzice prowadzą je nad wodę. Młode mają biały puch w ciemnobrunatne plamy.

Pożywienie

Głównie drobne bezkręgowce uzupełnione roślinami (szczególnie wodorostami). Żeruje na lądzie lub w płytkiej wodzie, gdzie gruntuje. Młode potrafią nurkować. Młode żywią się drobnymi robakami, skorupiakami, mięczakami, owadami wodnymi i rybami; tylko wyjątkowo jest to pokarm roślinny.

Toki

Podczas toków można zobaczyć zacięte gonitwy, wzajemne czyszczenie sobie piór i synchroniczne potrząsanie głowami.

Tadorna tadorna

Ochrona

W Polsce objęty całkowitą ochroną gatunkową. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)^[3].

Zobacz też: fauna Polski, ptaki Polski.

Przypisy

Bibliografia

• Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
• Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
• Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.
• Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.)