dcsimg

Starzec nierównozębny ( البولندية )

المقدمة من wikipedia POL

Starzec nierównozębny, starzec wąskolistny[a] (Senecio inaequidens DC) – gatunek z rodziny astrowatych pochodzący z południowej Afryki[2]. Jest inwazyjny na Hawajach, w Ameryce Południowej, w Australii oraz w Europie zachodniej i środkowej[3][2]. Od końca lat 90. XX wieku notowany jest także w Polsce[4][5], gdzie od co najmniej 2012 roku uważany jest za gatunek lokalnie zadomowiony (kenofit) i potencjalnie inwazyjny[6]. W naturze występuje na sawannie, na terenach otwartych przy korytach rzek i na wydmach. W Europie rozprzestrzenia się głównie na terenach ruderalnych wzdłuż dróg i linii kolejowych. Rośnie w miejscach suchych i ciepłych na podłożu przepuszczalnym[5].

Występowanie

 src=
Starzec nierównozębny na przytorzu w Szczecinie
 src=
Koszyczki kwiatowe

Naturalny zasięg gatunku obejmuje tereny położone na wysokościach między 1400 i 2850 m n.p.m. w rejonie płaskowyżu Wysoki Weld w Afryce południowej[7] (Lesotho, RPA i Suazi)[2]. W XX wieku zarejestrowano w Afryce południowej ekspansję tego gatunku wynikającą z jego rozprzestrzeniania się na siedliskach antropogenicznych. W Europie gatunek obserwowany był jako zawleczony co najmniej od końca XIX wieku w okolicy różnych ośrodków przetwórstwa wełny owczej, najpierw w Niemczech, później we Francji, Belgii, Włoszech. Lokalizacja pierwszych stanowisk w Europie świadczy o tym, że do zawleczenia lekkich owoców tego gatunku doszło wraz z wełną importowaną z południowej Afryki[7][5]. Inwazyjne rozprzestrzenianie się tego gatunku dokumentowane jest od lat 50. XX wieku z rejonu Liège w Belgii. Wraz z zachodnimi wiatrami, owoce opatrzone puchem lotnym zaczęły rozprzestrzeniać się przede wszystkim w kierunku wschodnim. W latach 70. XX wieku gatunek pojawił się w zachodnich Niemczech, gdzie w ciągu kilkunastu lat stał się pospolity. W latach 90. XX wieku zaczął się pojawiać liczniej w Niemczech wschodnich. Na początku XXI wieku gatunek występuje masowo w Holandii i zachodnich Niemczech, rozpowszechniony jest w Danii, rozproszony lub na pojedynczych stanowiskach obserwowany jest na obszarze od Hiszpanii i Irlandii na zachodzie, po Czarnogórę, Węgry, Czechy i Polskę na wschodzie. Na północy stwierdzony został w Szwecji i Norwegii[2][5].

Morfologia

Pokrój
Bylina o wysokości do 60 cm (czasem do 100 cm[3]), silnie rozgałęziająca się i drewniejąca u nasady, o pokroju kulistym.
Pędy
Gęsto ulistnione.
Liście
Równowąskie, zróżnicowane pod względem szerokości od 1 do 7 mm i długości od 30 do 140 mm, zmienne w kształcie.
Kwiaty
Skupione w koszyczki o średnicy do 25 mm.
Owoce
Niełupki o długości 3 mm, z puchem kielichowym o długości do 5 mm[5].

Zagrożenia i zwalczanie

Roślina jest na liście Europejskiej i Śródziemnomorskiej Organizacji Ochrony Roślin, której członkiem jest także Polska, jako roślina stanowiąca duże zagrożenie dla zdrowia roślin, środowiska, bioróżnorodności w regionie działania organizacji[8]. Ma status uporczywego chwastu na Hawajach, szkodnika w stanach Queensland i Nowej Południowej Walii oraz rośliny zabronionej i zwalczanej w Australii Zachodniej[3]. Decyzje te są spowodowane bardzo dużą inwazyjnością rośliny, a także tym, iż zawiera trujący alkaloid pirolizydynę, szczególnie toksyczny dla bydła i koni, powodujący śmiertelne zatrucia, szkodliwy także dla owiec i ludzi[9][3]. Występuje jako chwast w uprawach winorośli i zbóż oraz na słabych pastwiskach, jest konkurencyjny dla miejscowej flory na obszarach wydmowych[3].

W celu ograniczenia lub zwalczenia inwazji tego gatunku zaleca się ręczne usuwanie roślin w miejscach, gdzie pojawiają się nielicznie. Tam, gdzie doszło już do kolonizacji, skuteczne jest regularne, coroczne koszenie roślin przed kwitnieniem oraz utrzymywanie możliwie zwartej pokrywy roślinnej[3].

Uwagi

  1. Nazwa „s. nierównozębny” podana jest w Krytycznej liście roślin naczyniowych Polski (2002). Epitet gatunkowy „wąskolistny” użyty został w publikacji Dajdoka i Pawlaczyka (2009) i nawiązuje do wybitnej cechy morfologicznej. Jest też zgodny z nazewnictwem tego gatunku w innych krajach europejskich. W języku polskim określenie „s. wąskolistny” wcześniej przypisane zostało jednak do Senecio erucifolius, znanego też jako starzec srebrzysty.

Przypisy

  1. Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2011-11-15].
  2. a b c d e Taxon: Senecio inaequidens (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-11-15].
  3. a b c d e f EPPO data sheet on Invasive Plants – Senecio inaequidens (ang.). European and Mediterranean Plant Protection Organization, 2006-02-01. [dostęp 2011-11-19].
  4. Guzik J. 2003. Dump of T. Sendzimir steelwork in Cracow as locality of interesting alien plant species. Archiwum Ochrony Środowiska 13-19.
  5. a b c d e Tina Heger, Hans Jürgen Böhmer: Senecio inaequidens (ang.). W: NOBANIS – Invasive Alien Species Fact Sheet [on-line]. [dostęp 2011-11-15].
  6. B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Srodowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
  7. a b Tina Heger, Hand Jürgen Bohmer. The Invasion of Central Europe by Senecio inaequidens DC – a complex biogeographical problem. „Erdkunde”. 59, s. 34-49, 2005 (ang.).
  8. Invasive alien plants – EPPO Lists and documentation (ang.). [dostęp 2011-11-18].
  9. Dimande AF, Botha CJ, Prozesky L, Bekker L, Rösemann GM, Labuschagne L, Retief E.: The toxicity of Senecio inaequidens DC. (ang.). J S Afr Vet Assoc. 2007 Sep;78(3):121-9.. [dostęp 2011-11-18].
ترخيص
cc-by-sa-3.0
حقوق النشر
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
النص الأصلي
زيارة المصدر
موقع الشريك
wikipedia POL

Starzec nierównozębny: Brief Summary ( البولندية )

المقدمة من wikipedia POL

Starzec nierównozębny, starzec wąskolistny (Senecio inaequidens DC) – gatunek z rodziny astrowatych pochodzący z południowej Afryki. Jest inwazyjny na Hawajach, w Ameryce Południowej, w Australii oraz w Europie zachodniej i środkowej. Od końca lat 90. XX wieku notowany jest także w Polsce, gdzie od co najmniej 2012 roku uważany jest za gatunek lokalnie zadomowiony (kenofit) i potencjalnie inwazyjny. W naturze występuje na sawannie, na terenach otwartych przy korytach rzek i na wydmach. W Europie rozprzestrzenia się głównie na terenach ruderalnych wzdłuż dróg i linii kolejowych. Rośnie w miejscach suchych i ciepłych na podłożu przepuszczalnym.

ترخيص
cc-by-sa-3.0
حقوق النشر
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
النص الأصلي
زيارة المصدر
موقع الشريك
wikipedia POL