سكران (سَكَران، سِكْران)

Lulek złoty (Hyoscyamus aureus L.) – gatunek roślin z rodziny psiankowatych. Rośnie dziko w Egipcie i niektórych rejonach Azji Zachodniej (Cypr, półwysep Synaj, Irak, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja). W Europie występuje tylko na Krecie i Rodos, jako gatunek zawleczony^[3][4]. Jak i inne rośliny swego rodzaju – gatunek bardzo trujący^[5].

Kwiaty lulka złotego

Morfologia

Pokrój

Bardzo lepka, gruczołowato owłosiona roślina dwuletnia lub bylina^[5]. Pędy osiągają długość do 50 cm^[6]. Są rozpostarte lub zwisają, są cienkie i łamliwe^[5].

Liście

Gęsto ustawione, ogonkowe, o blaszce szerokiej, w zarysie jajowatej lub okrągłej, zatokowo-wrębnej, o nasadzie sercowatej i brzegu ząbkowanym, gruczołowato owłosionej^[6][5].

Kwiaty

Liczne, zebrane w luźne grona. Każdy kwiat wsparty jest podobną do liści przysadką. Zrosłodziałkowy kielich jest lejkowaty, wydłuża się podczas owocowania osiągając wówczas do 3 cm długości, zakończony jest trójkątnymi ząbkami. Korona dwuwargowa, złocistożółta, z purpurową gardzielą i rurką. Osiąga długość do 4,5 cm. Pręcików jest 5, są dłuższe od rurki korony i z niej wystają. Słupek z górną zalążnią^[5].

Owoce

Torebki o długości 13 mm, otwierające się wieczkiem. Nasiona wydłużone, drobno brodawkowane^[6].

Biologia i ekologia

Chamefit. Rośnie głównie w miejscach skalistych, w szczelinach starych murów^[5], ale także jako chwast na polach, które sąsiadują z pustynią^[7]. Występuje na terenach nisko położonych, do niższych położeń górskich. Kwitnie od lutego do lipca^[5].

Roślina trująca, jak wszystkie gatunki lulków zawiera hioscyjaminę^[6].

Znaczenie

• Opisany został już przez żydowskiego historyka Józefa Flawiusza^[6].
• Pliniusz Starszy pisał, że wszystkie gatunki lulków mogą spowodować szaleństwo i zawroty głowy^[6].
• Roślina lecznicza. Egipcjanie wędzonym zielem leczyli problemy stomatologiczne, w starożytności używany był jako środek uspokajający^[6]. W średniowieczu lulek był najczęściej używanym środkiem znieczulającym podczas zabiegów operacyjnych^[6].
• M. Zohary, badacz roślin biblijnych zauważył, że występujące w Księdze Jozuego (15,11) hebrajskie słowo שיכרון זהוב oznacza roślinę lulek, ale także jest to nazwa miejscowości Szikron, przez którą dawniej biegła granica ziem należących do plemienia Judy^[7]. Wśród 5 gatunków lulków występujących w Palestynie najbardziej pospolity jest lulek złoty, rośnie on m.in. w szczelinach Ściany Płaczu^[7].
• Prawdopodobnie sokiem z lulka otruto króla Hamleta w dramacie Hamlet Szekspira^[6].

Przypisy