كراوية الأزهار الهندية

गोरखमुंडी (वानस्पतिक नाम : स्फ़ीरैंथस इंडिकस Sphaeranthus Indicus) कंपोज़िटी (Compositae) कुल की वनस्पति है। इसे मुंडी या गोरखमुंडी (प्रादेशिक भाषाओं में) और मुंडिका अथवा श्रावणी (संस्कृत में) कहते हैं।

गोरखमुंडी एकवर्षा आयु वाली, प्रसर, वनस्पति धान के खेतों तथा अन्य नम स्थानों में वर्षा के बाद निकलती है। यह किंचित् लसदार, रोमश और गंधयुक्त होती है। कांड पक्षयुक्त, पत्ते विनाल, कांडलग्न और प्राय: व्यस्तलट्वाकार (Obovate) और पुष्प सूक्ष्म किरमजी (Magenta-coloured) रंग के और मुंडकाकार व्यूह में पाए जाते हैं।

इसके मूल, पुष्पव्यूह अथवा पंचाग का चिकित्सा में व्यवहार होता है। यह कटुतिक्त, उष्ण, दीपक, कृमिघ्न (कीड़े मारने वाली), मूत्रजनक रसायन और वात तथा रक्तविकारों में उपयोगी मानी जाती है। इसमें कालापन लिए हुए लाल रंग का तैल और कड़वा सत्व होता है। तैल त्वचा और वृक्क द्वारा नि:सारित होता है, अत: इसके सेवन से पसीने और मूत्र में एक प्रकार की गंध आने लगती है। मूत्रजनक होने और मूत्रमार्ग का शोधन करने के कारण मूत्रेंद्रिय के रोगों में इससे अच्छा लाभ होता है। अधिक दिन सेवन करने से फोड़े फुन्सी का बारंबार निकलना बंद हो जाता है। यह अपची, अपस्मार, श्लीपद और प्लीहा रोगों में भी उपयोगी मानी जाती है।

बाहरी कड़ियाँ

• अनेक रोगों के उपचार में मददगार है गोरखमुंडी

ସୋମରାଜ୍ୟାଦି ବର୍ଗର କଷାୟ ଶାକଗୁଳ୍ମ, ପାଟଫୁଲିଆ ଏକ ଗୁଳ୍ମଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭିଦ । ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଅଳ୍ପକେ କୋଇଲିଖିଆ ପତ୍ର ପରି ଦିଶିଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଆକାରରେ ଛୋଟ ଓ ଓସାରରେ ଟିକେ ବେଶୀ ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ଫୁଲ ପାଟଫୁଲ ପରି ଦିଶୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ ପାଟଫୁଲିଆ କହନ୍ତି । ଏହାର ଫୁଲ ଗୋଲାପି ଓ ପାଟନାଲି, ଦୁଇପ୍ରକାରର ହୋଇଥାଏ। ଫୁଲଗୁଡ଼ିକ ଟାଉଁସିଆ ଓ ଖରାରେ ଶୀଘ୍ର ମଉଳି ଯାଏନାହିଁ। ଏହା ଘାସଜମି, ସାଧାରଣ ପଡ଼ିଆରେ ଜନ୍ମିଥିବାର ଦେଖାଯାଏ ।

ବିବିଧ ଭାରତୀୟ ପ୍ରାଦେଶିକ ନାମ

ବାଇନୋମିଆଲ ନାମ : Sphaeranthus Indicus

ଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତ ଗୁଣ

କଟୁଯୁକ୍ତ ମଧୁରରସ, ଉଷ୍ଣବୀର୍ଯ୍ୟ, ଲଘୁବିପାକ, ମେଧା ଓ କାନ୍ତି ବର୍ଦ୍ଧକ, ମଳଭେଦକର। କାଶ, ଶ୍ୱାସ, ଅର୍ଶ, ଅତିସାର, ପିତ୍ତଦୋଷ, ପ୍ଳୀହା, ଗୁଳ୍ମ, ଯକୃତ, ଶୋଥ, ବମନ ଅରୁଚି, ପାଣ୍ଡୁ, ଶ୍ଳୀପଦ, ଅପସ୍ମାର, ବିସୂଚିକା, ଗଳଗଣ୍ଡ, ଗଣ୍ଡମାଳ, ଅମ୍ଳପିତ୍ତ, ହସ୍ତକ୍ଷତ, ବିଷଦୋଷ, ଅପଚୀ, ଯୋନିକ୍ଷତ, ଯୋନିଶୋଥ, କୃମି, ମୂତ୍ରଯନ୍ତ୍ର ପୀଡ଼ା, ମୂତ୍ରାଶୟ ଗୋଳମାଳ, ମୂତ୍ରକୃଚ୍ଛ୍ର, ଅଶ୍ମରୀ, ଶିରପୀଡ଼ା, ବାତପୀଡ଼ା ଓ ମେହ ଆଦି ରୋଗର ନିବାରକ ଅଟେ। ମାତ୍ରା ଏକଅଣାରୁ ଆଠଅଣା।

ବ୍ୟବହାର

ଔଷଧୀୟ

ଏହାର ସର୍ବାଙ୍ଗ ଔଷଧ ରୂପରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ।

• ଅଧକପାଳୀ ବିନ୍ଧା ଓ ତାଳୁବ୍ୟଥାରେ ଏହାର ସର୍ବାଙ୍ଗର ରସକୁ ଗୋଲମରିଚ ଗୁଣ୍ଡ ଓ ମହୁ ସହିତ ସେବନ କରାଯାଏ।
• ଗଳଗଣ୍ଡ, ଗଣ୍ଡମାଳା, ଅପଚୀ, ଶିରପୀଡ଼ା, ଯାବତୀୟ ପ୍ରକାର କ୍ଷତ, ମେଦବୃଦ୍ଧି ଆଦି ରୋଗରେ ଏହାର ଫୁଲ ରସକୁ ମହୁ ସହିତ ମିଶାଇ ସେବନ କଲେ ଉପକାର ମିଳେ।
• ହଇଜା ଝାଡା ଓ ମୂତ୍ରରୋଧରେ ପାଟଫୁଲିଆ ଗଛ ଓ ଅପାମାର୍ଗ ମୂଳର ସିଝା ଜଳକୁ ମିଶ୍ରି ସହିତ ସେବନ କଲେ ଲାଭ ମିଳେ।
• ଅତିସାର, ବାନ୍ତି, ହଇଜା, ମୂତ୍ରରୋଧ ଆଦିରେ ପାଟଫୁଲିଆଗଛର ସର୍ବାଙ୍ଗ ଓ ଶୁଣ୍ଠିକୁ ଜଳରେ ଏକତ୍ର ସିଝାଇ, ସେହି ଜଳକୁ ବାରମ୍ବାର ପିଇଲେ ଉପକାର ମିଳେ।
• ପିଲାମାନଙ୍କ କୃମିରେ ଏହାର ମଞ୍ଜି ଚୂର୍ଣ୍ଣକୁ ମହୁ ସହିତ ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଏ।
• ଏହାକୁ ହଳଦୀ ସହିତ ବାଟି ଲଗାଇଲେ ଚର୍ମରୋଗ ଦୂରହୁଏ।
• ବାତ ଓ ପିତ୍ତ ପ୍ରକୋପରେ ଏହାର ରସକୁ ଶିରରେ ଲେପନ କଲେ ଲାଭ ମିଳେ।

ଅନ୍ୟାନ୍ୟ

• ଭୁଇଁ କଦମ୍ବ ଗଛକୁ ଫୁଲସହିତ ଆଣି ଘରେ ଟାଙ୍ଗିଲେ ଘରେ ସମସ୍ତଙ୍କର ଦେହ ଭଲ ରହେ ବୋଲି ସାଧାରଣ ମାନ୍ୟତା ରହିଅଛି।

ଆଧାର

ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಹೆಸರು:ಸ್ಪಿರಾಂಥಸ್ ಇಂಡಿಕಸ್

ಸಸ್ಯದ ಕುಟುಂಬ:ಆಸ್ಟಿರೇಸಿ

ಕನ್ನಡದ ಇತರ ಹೆಸರುಗಳು

• ಕರಂಡ
• ಬೋಡುಕಡಲೆ
• ಮುಂಡಿಕಸ

ಇತರ ಭಾಷೆಯ ಹೆಸರುಗಳು

• ಸಂಸ್ಕೃತ-ಮುಂಡರಿಕ,ಮುಂಡಿ,ಬಿಕ್ಷುಗಪರಿವ್ರಾಜ್.
• ಹಿಂದಿ-ಮುಂಡಿ,ಗೋರಕ್ ಮುಂಡಿ.
• ತಮಿಳು-ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಾರಂಡೈ,ವಿಷ್ಣುಕರಂಡೈ.
• ತೆಲುಗು-ಬೊಡಸವಮು,ಬೊಡಸೊರಂ,ಬೋಡತರಪು ಚೆಟ್ಟು.
• ಇಂಗ್ಲೀಷ್-ಇಂಡಿಯನ್ ಸ್ವೀರಾಂತಸ್,
• ಈಸ್ಟ್-ಇಂಡಿಯನ್-ಗ್ಲೋಬ್-ತಿಸಲ್.

ಪರಿಚಯ

ಈ ಮೂಲಿಕೆಯು ಭತ್ತ ಕೊಯ್ಲಾದ ಮೇಲೆ ಗದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.ಇದು ಕೆರೆಯಂಗಳದಲ್ಲಿ, ಕಾಲುವೆಯಂಚಿನಲಿ ಮತ್ತು ಒದ್ದೆ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಹುಲುಸಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.ಮೂಲಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಗ್ರಂಥಿ ರೋಮಗಳಿರುವುದರಿಂದ ಮುಟ್ಟಲು ಅಂಟು ಅಂಟಾಗಿರುತ್ತದೆ.ಜೊತೆಗೆ ವಾಸನೆಯೂ ಇರುತ್ತದೆ.ಕಾಂಡವು ಹರಡಿಕೊಂಡು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.ಚಿಕ್ಕ ತೊಟ್ಟಿನ ಎಲೆಗಳು ಅಂಡಾಕಾರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಕಾಂಡದ ಮೇಲೆ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಜೋಡಣೆಯಾಗಿರುತ್ತವೆ.ಎಲೆಗಳ ಅಂಚು ಹಲ್ಲಿನಂತೆ ಇಲ್ಲವೆ ಗರಗಸದ ಹಲ್ಲಿನಂತಿರುತ್ತದೆ.ಎಲೆಯ ಕಂಕುಳದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಅಭಿಮುಖವಾಗಿ ಹೂವಿನ ಚೆಂಡಿರುತ್ತದೆ.ಹೂವಿನ ಚೆಂಡಿನಲ್ಲಿ ನೀಲಿ ಮಿಶ್ರಿತ ಕೆಂಪು ಹೂಗಳಿರುತ್ತವೆ.

ಉಪಯೋಗಗಳು

1. ಬೇರಿನ ತೊಗಟೆಯನ್ನು ಅರೆದು ಮಜ್ಜಿಗೆಯೊಡನೆ ಕುಡಿಸುವುದರಿಂದ ರಕ್ತ ಮೂಲವ್ಯಾಧಿ ಗುಣವಾಗುತ್ತದೆ.ಇದೇ ಗಂಧವನ್ನು ಮೂಲವ್ಯಾಧಿಯ ಮೊಳಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹೊರಲೇಪನವಾಗಿ ಸಹ ಉಪಯೋಗಿಸಬಹುದು.
2. ಬೇರನ್ನು ನೀರಿನೊಡನೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರೆದು ರಸ ಹಿಂಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಈ ರಸದ ೧/೨ ಭಾಗದಷ್ಟು ಎಳ್ಳೆಣ್ಣೆ ಸೇರಿಸಿ ಕಾಯಿಸಿ ಎಣ್ಣೆ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬೇಕು.೨ಡ್ರಾಂ (೧೦ ಮಿ.ಲೀ.ನಷ್ಟು) ಎಣ್ಣೆಯನ್ನು ಬರಿಹೊಟ್ಟೆಗೆ ಪ್ರತಿದಿವಸ ಬೆಳಗ್ಗೆ ೪೧ ದಿವಸ ಸೇವಿಸುವುದರಿಂದ ಪುರಷತ್ವ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
3. ಬೇರನ್ನು ಒಣಗಿಸಿ ಚೂರ್ಣ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ದಿವಸಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨-೫ಗ್ರಾಂನಷ್ಟು ಸೇವಿಸುವುದರಿಂದ ಹೊಟ್ಟೆನೋವು ವಾಸಿಯಾಗುತ್ತದೆ.ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಜಂತುಹುಳುಗಳಿದ್ದರೆ ಬಿದ್ದುಹೋಗುತ್ತವೆ.ಬೀಜವನ್ನು ಸೇವಿಸಿದರೂ ಇದೇ ಗುಣ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.
4. ಪಾತಾಳಯಂತ್ರದ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮೂಡುಗಟ್ಟಿನ ಬೇರಿನ ತೈಲವನ್ನು ತಯಾರಿಸಿಕೊಂಡು ಕೆಲವು ಕಾಲ ಸೇವಿಸುವುದರಿಂದ ಬಲವೀರ್ಯ ವೃದ್ಧಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
5. ಮೂಡುಗಟ್ಟಿನ ಗಿಡದ ಸಮೂಲದ ಚೂರ್ಣವನ್ನು ಜೇನುತುಪ್ಪ ಮತ್ತು ತುಪ್ಪದೊಡನೆ ಸೇವಿಸುವುದರಿಂದ ಅಂಗುಲಿವಾತ ಗುಣವಾಗುತ್ತದೆ.
6. ಮೂಡುಗಟ್ಟಿನ ಗಿಡದ ಸಮೂಲದ ಚೂರ್ಣವನ್ನು ಹಾಲಿನಲ್ಲಿ ಸೇವಿಸಿದರೆ ಮಂದದೃಷ್ಟಿ ನಿವಾರಣೆಯಾಗುತ್ತದೆ.
7. ಗಿಡದ ಸ್ವರಸ ಸೇವನೆಯಿಂದ ಕಾಮಾಲೆ,ಅಜೀರ್ಣ,ಹೊಟ್ಟೆನೋವು,ಪಿತ್ತಕೋಶ ಮತ್ತು ಮೇದೋಜೀರಕ ಗ್ರಂಥಿಗಳ ಊತ ಗುಣವಾಗುತ್ತದೆ.
8. ಗಿಡದ ಸಮೂಲವನ್ನು ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಒಣಗಿಸಿ ಚೂರ್ಣಮಾಡಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಹಸುವಿನ ಹಾಲಿನೊಡನೆ ಸುಮಾರು ೧೦ಗ್ರಾಂನಷ್ಟು ಸೇವಿಸುವುದರಿಂದ ಸರ್ವರೋಗಗಳು ಗುಣವಾಗುತ್ತವೆ.
9. ಎಲೆಗಳನ್ನು ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಒಣಗಿಸಿ ಚೂರ್ಣಮಾಡಿ ೨೦ಗ್ರಾಂನಷ್ಟು ಚೂರ್ಣವನ್ನು ದಿವಸಕ್ಕೆರೆಡು ಬಾರಿ ಸೇವಿಸುವುದರಿಂದ ಚರ್ಮದ ಕಾಯಿಲೆಗಳು ವಾಸಿಯಾಗುತ್ತವೆ.ಜೊತೆಗೆ ನರಗಳಿಗೆ ಬಲವುಂಟಾಗುತ್ತದೆ.
10. ಎಲೆಯ ರಸಕ್ಕೆ ಕರಿ ಮೆಣಸಿನಪುಡಿ ಸೇರಿಸಿ ಸೇವಿಸುವುದರಿಂದ ಸೂರ್ಯಾವರ್ತ ತಲೆನೋವು (Hemicrania-day time headache) ಮತ್ತು ಅಪಸ್ಮಾರ ಗುಣವಾಗುತ್ತದೆ.^[೧]
11. ಹೂವಿನ ಚೆಂಡನ್ನು ಸೇವಿಸುವುದರಿಂದ ರಕ್ತ ಶುದ್ಧಿಯಾಗಿತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಚರ್ಮವ್ಯಾಧಿಗಳು ದೂರವಾಗುತ್ತವೆ.

ಪಶುರೋಗ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಲ್ಲಿ

ಮೂಡುಗಟ್ಟಿನ ಗಿಡದ ಚಿಗುರೆಲೆಯನ್ನು ಹಿಂಡಿ ರಸ ತೆಗೆದು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಹಾಕುವುದರಿಂದ ಕಣ್ಣಿನ ಪೊರೆ ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ.

ಉಲ್ಲೇಖ

1. ↑ ಔಷಧಿಯ ಸಸ್ಯಗಳು ಡಾ.ಮಾಗಡಿ ಆರ್. ಗುರುದೇವ,ದಿವ್ಯಚಂದ್ರ ಪ್ರಕಾಶನ-ಬೆಂಗಳೂರು,ಮುದ್ರಣ:೨೦೧೦,ಪುಟ ಸಂಖ್ಯೆ-೨೯೯

Sphaeranthus indicus, the East Indian globe thistle, is a flowering plant of the genus Sphaeranthus. It is distributed from Northern Australia throughout Indomalaya. The plant has been studied for its potential health-promoting properties, primarily as an anti-inflammatory.^[1]

Sphaeranthus indicus Linn. (Asteraceae) is widely used in the Ayurvedic system of medicine in various conditions like epilepsy, mental illness, hemicrania, jaundice, hepatopathy, diabetes, leprosy, fever, pectoralgia, cough, gastropathy, hernia, hemorrhoids, helminthiasis, dyspepsia and skin diseases. In different parts of Its range Sphaeranthus indicus is known by different common names.

References

Retrieved from "https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Sphaeranthus_indicus&oldid=1125984335"

Sphaeranthus indicus là một loài thực vật có hoa trong họ Cúc. Loài này được L. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1753.^[1]

Chú thích

Liên kết ngoài

Wikimedia Commons có thư viện hình ảnh và phương tiện truyền tải về Sphaeranthus indicus Wikispecies có thông tin sinh học về Sphaeranthus indicus

二名法 Sphaeranthus indicus
L.

绒毛戴星草（学名：Sphaeranthus indicus）为菊科戴星草属的植物。分布于非洲的马达加斯加、亚洲热带地区、澳大利亚以及中国大陆的云南等地，生长于海拔700米至1,000米的地区，一般生于草地、河边沙滩以及灌丛中，目前尚未由人工引种栽培。

参考文献

这是一篇與植物相關的小作品。你可以通过编辑或修订扩充其内容。

取自“https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=绒毛戴星草&oldid=49097968”