L'escalagüertu (tamién conocíu como "escalagüerzu", "esculibiertu", "alagüezu", "arangüezanu", o "escolanciu", nome científicu: Anguis fragilis) ye un reptil ápodu (ensin pates).
Magar que munches vegaes se lu tracamundie coles culiebres, l'escalagüertu ye un llagartu. Como'l restu llagartos, l'escalagüertu pue soltar el rabu p'afuxir d'un predador; esti rabu medra otra vuelta, pero ye raro que cola mesma llargura.
Ye un reptil carnívoru y aliméntase davezu con llimiagos y merucos, razón pola que-y lu atopa munches vegaes ente l'herba alto y nes sebes.
Los escalagüertos nun tienen velenu y son perbonos nos xardinos y güertes pol gran númberu d'inseutos que comen.
Na familia l'escalagüertu hai dos subespecies, l' Anguis fragilis fragilis, espardíu per toa Europa (y, per ende, el que se conoz n'Asturies y Lleón), y l'Anguis fragilis colchicus, que s'atopa nel sureste d'Europa, el Cáucasu ya Irán.
L'escalagüertu (tamién conocíu como "escalagüerzu", "esculibiertu", "alagüezu", "arangüezanu", o "escolanciu", nome científicu: Anguis fragilis) ye un reptil ápodu (ensin pates).
Magar que munches vegaes se lu tracamundie coles culiebres, l'escalagüertu ye un llagartu. Como'l restu llagartos, l'escalagüertu pue soltar el rabu p'afuxir d'un predador; esti rabu medra otra vuelta, pero ye raro que cola mesma llargura.
Ye un reptil carnívoru y aliméntase davezu con llimiagos y merucos, razón pola que-y lu atopa munches vegaes ente l'herba alto y nes sebes.
Los escalagüertos nun tienen velenu y son perbonos nos xardinos y güertes pol gran númberu d'inseutos que comen.
Cılız koramal (lat. Anguis fragilis) — Pulcuqlular dəstəsinin koramallar fəsiləsinə aid növ.
Bu, ayaqsız kərtənkələdir. Kərtənkələnin uzunluğu 50 sm-ə çatır ki, bunun da 30 sm-i bədəninin uzunluğudur. Erkəklərin quyruğu dişilərə nisbətən uzun olur. Erkəkləri qəhvəyi, boz və ya bürünc rəngində olur. Dişilərin rəngi erkəklərə nisbətən solğun olur.
Dişilərdən fərqli olaraq, erkəklərin qarnında tünd ləkə və zolaqlar olur.
An anuz-dall, pe anaf pe naer-galet, Anguis fragilis eus e anv skiantel, a zo ur stlejvil dibav eus Eurazia. Daoust d'e anv n'eo ket un naer met ur glazard.
Mae'r neidr ddefaid neu neidr ddall (Lladin: Anguis fragilis; Saesneg: slow-worm) yn ymlusgiad heb goesau. Enwau eraill arni yw dallneidr, slorwm, neidr fraith (yng ngogledd Cymru, yn arbennig ym Môn), maplath (yng Ngwent) a modrybwilan (yn ne ddwyrain Cymru).
Madfallod yw nadroedd defaid. Mae croen y mathau o neidr ddefaid yn llyfn â chennau nad yw'n gorgyffwrdd â'i gilydd. Fel pob madfall arall, mae gan nadroedd defaid y gallu i autotomeiddio, sy'n golygu eu bod yn medru diosg eu cynffonau er mwyn dianc rhag ysglyfaethwyr. Mae'r gynffon yn aildyfu ar ôl hynny, ond yn anaml i'w hyd blaenorol.
Slepýš křehký (Anguis fragilis) je představitel beznohých ještěrek. V Česku je silně ohrožen[1] a jeho stavy poslední dobou klesají.
Dříve byly rozeznávány dva poddruhy slepýše křehkého:
V současnosti je poddruh Anguis fragilis colchicus považován za samostatný druh Anguis colchica (Nordmann, 1840) – slepýš východní.
Je rozšířen prakticky po většině území Evropy, od Pyrenejského poloostrova až po Kavkaz a Ural. V Irsku, na Krymu, na jihu Španělska a některých středomořských ostrovech se nevyskytuje, chybí též v severní Skandinávii a Laponsku. Mimo Evropu se vyskytuje v severovýchodním Turecku a v Arménii.
Slepýš křehký žije téměř na celém území ČR, od nížin až po víc jak 1000 m n. m., nejpočetnější populace však vytváří zhruba od 400 do 700 m n. m.
Dorůstá obvykle délky 30 cm, maximálně do 45 cm. Má malou, poměrně vysokou hlavu, která je tupě zakončená. Od protáhlého trupu je téměř neoddělená. Po celé délce hřbetu se táhnou dva pruhy větších šupin.[2] Zbarven je nenápadně hnědě, s jedním, dvěma, nebo i třemi tmavými pruhy a modročerným břichem u samic, samci mívají břicho spíše břidlicově šedé, často se žlutavou kresbou. Slepýš však může být svým zbarvením i kresbou značně variabilní, někteří jedinci mají nádech spíše do žluta, jiní naopak přecházejí až do červenavého odstínu mědi. Někteří samci mají blankytně modré skvrny na bocích. Pohybuje se plazením jako hadi, ale není tak mrštný.
V Česku se běžně vyskytují v lesích na pasekách, v křovinatých stráních i na loukách od nížin až do horských poloh. Slepýši žijí skrytě, přes den se ukrývají pod kameny, v pařezech, pod listím a teprve za soumraku vylézají ven. Objevují se zejména po dešti, kdy na zemi pátrají po dešťovkách a slimácích. Také březí samičky lze zastihnout při slunění.
Slepýš přes zimu hibernuje a vylézá na jaře, koncem března až počátkem května (záleží na podnebí a počasí).
Slepýš křehký je věrný svému stanovišti, proto ho můžeme na témže místě potkávat i několik let. Převážně však žije skrytě a to i díky svému pomalému pohybu. Vyhledává vlhčí místa. Na zimu se ukrývá často do kompostů na zahrádkách, přebývá ve vyhnilých pařezech nebo zimuje v norách hlodavců, skalních škvírách, kamenitých sutích nebo dokonce na odpadních skládkách. Zimu přečká ve společnosti svých druhů případně jiných zástupců plazů nebo obojživelníků. Přes zimu hibernuje, tj. ukládá se k zimnímu spánku.
Slepýši loví v noci. Aktivní jsou především časně zrána a za soumraku nebo po teplých deštích, kdy hledají potravu. Narazit na něj můžeme ale i přes den, a to od jara do podzimu. Většinou se ale přes den ukrývá, především v mechu a pod kameny.[2] Potravou slepýšů jsou z větší části žížaly a slimáci, případně i různí členovci, larvy a červi přiměřené velikosti.
V případě nebezpečí slepýš může odlomit část ocasu, který sebou ještě nějakou chvíli mrská. Slepýší ocas po čase částečně regeneruje.[3]
Páření probíhá krátce po probuzení ze zimního spánku, ke kladení vajec (rození mláďat) dochází na přelomu července a srpna, výjimečně k němu může u některých populací dojít až počátkem září. Samci mají tzv. hemipenis a při kopulaci si samičku přidržují kousáním do šíje.[4] Samice mohou mít až 15 mláďat, výjimečně i více. Slepýš křehký je vejcoživorodý, vaječný vývoj probíhá v těle samice a mláďata se klubou při průchodu vejce kloakou.
Slepýš je zcela neškodná ještěrka, která však bývá neznalými zaměňována s hadem a preventivně likvidována. Je to nejen nesmyslné, ale také nezákonné, neboť je v Česku chráněn jako silně ohrožený druh.[1] Je chráněn ve všech svých vývojových stádiích. Chráněna jsou jím užívaná přirozená i umělá sídla a jeho biotop.[5]
,_Swalmen,_the_Netherlands.jpg)
{{Cite web}} označená jako k „pouze dočasnému použití“. 
Obrázky, zvuky či videa k tématu slepýš křehký ve Wikimedia Commons
Slepýš křehký (Anguis fragilis) je představitel beznohých ještěrek. V Česku je silně ohrožen a jeho stavy poslední dobou klesají.
Stålormen (Anguis fragilis) er en 30 til 40 centimeter lang slangeformet øgle, der fortrinsvis er udbredt i Europa på skyggefulde og fugtige habitater, hvor den især lever af regnorme. Den er især aktiv morgen og aften. I Danmark er arten almindelig, men ses sjældent. Den går i vinterdvale i en hule i jorden. Der findes kun lidt viden om dens biologi.
Stålormen bevæger sig langsomt frem som en slange, men mangler slangers smidighed på grund af små indlejrede benplader under skællene, hvilket gør den stiv. Parringen foregår i april eller maj. Hunnen er drægtig i cirka 12 uger og føder i august-september 5-25 unger, der kun indesluttes af en tynd gul æghinde som sprænges kort tid efter fødslen. Ungerne i et kuld på fem havde en længde på 8-9 centimeter og vejede cirka et halvt gram hver. De vokser kun langsomt. Således findes et eksempel på en unge der i sit andet år kun voksede en halv centimeter fra maj til november, selv om den åd næsten dagligt. Man ved ikke hvor gamle stålorme bliver i naturen, men i dansk fangenskab levede et eksemplar fra 1892 til 1946, altså 54 år.[2]
Stålorme lever især af regnorme og nøgne snegle (som agersnegle). Desuden æder de insekter og deres larver, samt edderkopper.[3]
Den kan ligesom firben tabe halen som led i en afledning af fjender. Halen udgør omkring halvdelen af længden. Når en stålorm har smidt halen, vokser den ikke ud igen i samme grad som hos firben, men gendannes kun til en lille sort kegleformet spids.
Vinterdvalen foregår fra oktober/november til marts/april. Den kan tilbringes sammen med artsfæller og undertiden med hugorme.
Farven varierer mellem brun og grå. De fleste brune stålorme er hunner og de fleste grå er hanner. Unge stålorme er sorte med grå ryg.[4] I nakken har de en sort plet, der fortsætter som en tynd sort streg ned ad ryggen. Stålormens tunge er tvedelt i spidsen og kan strækkes frem og opfange duftstoffer, der kan bringes til det jacobsonske organ i ganen.[2] I modsætning til slangerne har stålormen øjenlåg, der kan blinke. Stålormen har to penisser, hvilket ifølge zoologen Hans Hvass har givet anledning til forestillingen om at stålormen kan have baglemmer.[2]
Den er almindeligt udbredt over det meste af Danmark, men mangler nok på flere mindre øer. Stålormen er fredet i Danmark.[5] Stålormen er udbredt i det meste af Europa, samt i Vestasien og det nordvestlige Afrika (Tunesien og Algeriet).[2][6]
Stålormen er trods sit navn og udseende ikke en slange, men tilhører øglerne. Nyere genetiske undersøgelser tyder dog på, at stålorme er nærmere beslægtet med slanger end med firben.[7]
Stålormen (Anguis fragilis) er en 30 til 40 centimeter lang slangeformet øgle, der fortrinsvis er udbredt i Europa på skyggefulde og fugtige habitater, hvor den især lever af regnorme. Den er især aktiv morgen og aften. I Danmark er arten almindelig, men ses sjældent. Den går i vinterdvale i en hule i jorden. Der findes kun lidt viden om dens biologi.
Die Blindschleiche (genauer: Westliche Blindschleiche) (Anguis fragilis) ist eine Echsenart innerhalb der Familie der Schleichen (Anguidae). In Mitteleuropa gehört sie zu den am häufigsten vorkommenden Reptilien. Mit ihrem beinlosen, langgestreckten Körper gleicht sie einer Schlange und wird auch oft für eine solche gehalten. Dieses Missverständnis spiegelt sich sogar im wissenschaftlichen Gattungsnamen wider, den ihr Carl von Linné gegeben hat (lateinisch anguis = „Schlange“; der Artname fragilis bedeutet „zerbrechlich“). Wichtige Unterscheidungsmerkmale zu den Schlangen sind das leichte Abbrechen des Schwanzes sowie das für alle Schleichen typische Vorhandensein von beweglichen Augenlidern und äußeren Gehöröffnungen, wenn auch letztere durch Schuppen verdeckt sind.
Ein anderer verbreiteter Irrtum ist, dass die Blindschleiche gemäß der Artbezeichnung blind sei. Der deutsche Name wird aber auf das Althochdeutsche plintslîcho zurückgeführt, was nach allgemeiner Auffassung so viel wie „blendende oder glänzende Schleiche“ bedeutet und sich auf das Glänzen der glatten Schuppenhaut sowie die typische Fortbewegung beziehen dürfte.[1][2][3] Andere, heute nicht oder kaum mehr gebräuchliche Bezeichnungen lauten Haselwurm und Hartwurm.
Die Blindschleiche wurde von der Deutschen Gesellschaft für Herpetologie und Terrarienkunde zum Reptil des Jahres 2017 gekürt.
Blindschleichen haben einen langgestreckten, im Querschnitt kreisrunden Körper ohne Extremitäten und erreichen eine Gesamtlänge von bis zu 57,5 cm.[4] Die meisten zu beobachtenden erwachsenen Tiere sind aber eher zwischen 40 und 45 cm lang, wobei davon bis zu 22 cm auf den Kopf-Rumpf-Abschnitt entfallen, der Rest auf den Schwanz.[3] Der recht kleine, hohe Kopf geht unvermittelt in den Rumpf über. Auch der in einer hornigen Spitze endende Schwanz ist nicht vom Rumpf abgesetzt und oft etwas länger als dieser. Dadurch, dass die Tiere ihren Schwanz an mehreren Sollbruchstellen leicht abwerfen können, haben allerdings recht viele Exemplare keinen vollständig erhaltenen Schwanz mehr. Anders als bei Echten Eidechsen wächst nach einer Autotomie der Schwanzabschnitt auch nicht nach. Es bildet sich nur ein sehr kurzer, halbkugeliger Stumpf. In manchen Populationen hat mehr als die Hälfte der Erwachsenen keinen vollständigen Schwanz mehr. Für feldbiologische Körpermessungen wird daher die Kopf-Rumpf-Länge – von der Schnauzenspitze bis zur Kloake – bevorzugt. Die Kloake hat bei der Blindschleiche einen quergestellten Spalt.
Die Hautoberfläche besteht aus glatten, runden bis sechseckigen, sich dachziegelartig überlagernden Hornschuppen, die ober- und unterseits des Körpers etwa gleich geformt sind. Auch an der Bauchseite sind davon mehrere Längsreihen vorhanden, und die Schuppen sind dort nur geringfügig kleiner als auf der Rückenseite. In der Rumpfmitte umfasst eine Querreihe 24 oder 26 Schuppen. Insgesamt weist der Rumpf 125 bis 150 Schuppenquerreihen und der Schwanz noch einmal 130 bis 160 Reihen auf. Unter den Schuppen befinden sich Knochenplättchen (Osteoderme), wodurch sich Blindschleichen viel steifer und plumper kriechend fortbewegen als Schlangen. Die Kopfbeschuppung ähnelt der von Eidechsen; die den Kopf nach hinten begrenzenden Pileus-Schilde sind relativ groß. Die Ohröffnungen sind allerdings meistens ganz unter den Schuppen verborgen. Die relativ kleinen Augen haben bewegliche, verschließbare Lider (bei Schlangen sind diese verwachsen) und runde Pupillen. Die eher kurze Zunge ist breit-zweilappig und läuft nicht in feine Spitzen aus. Zum Züngeln, also zur Aufnahme von Geruchsstoffen, müssen Blindschleichen das Maul etwas öffnen, da sie keine Oberlippenlücke wie die Schlangen haben. Die spitzen, teilweise recht lose sitzenden Zähnchen sind nach hinten gekrümmt; im Zwischenkiefer befinden sich davon 7 bis 9, im Oberkiefer 10 bis 12, im Unterkiefer 14 bis 16. In fortgeschrittenem Alter haben Blindschleichen einen Teil der Zähne oft verloren.[2]
Die Extremitäten sind vollständig zurückgebildet; lediglich bei den Embryonen sind zunächst noch vordere Beinrudimente nachweisbar, die aber später verschwinden. Bei den erwachsenen Tieren weisen nur kleine Reste eines Schulter- und Beckengürtels an der Wirbelsäule auf die phylogenetische Abstammung von beintragenden Vorfahren hin.
Als „Jugendkleid“ haben Blindschleichen eine sehr kontrastreiche Farbgebung und Zeichnung. Auf der silberweißen oder goldgelben Oberseite verläuft vom Hinterkopf – dort verbreitert oder gegabelt – bis zur Schwanzspitze eine schwarze Linie („Aalstrich“; manchmal kann dieser auch unterbrochen sein oder ganz fehlen). Die Flanken sind ebenso wie die Bauchseite schwarz und damit scharf von der Oberseite abgesetzt. Mit zunehmendem Alter kann sich das Schwarz in graue, blaue oder bräunliche Töne aufhellen. Die Iris ist bei den Jungtieren dunkelbraun.
Die Körper der erwachsenen Tiere haben eine variable Grundfärbung aus oberseits Braun-, Grau-, Gelb-, Bronze- oder Kupfertönen. Diese Färbung ist durchsetzt mit mehr oder weniger deutlichen dunklen Punkten und Linien oder auch zeichnungslos. Manchmal weisen sie zudem den dorsalen Aalstrich der Juvenilphase auf, wobei sich dieser nun verbreitert hat. An den Seiten finden sich oft vier bis sechs dunkle Längsstreifen, die wiederum miteinander verschmelzen können und eine farbliche Trennung zwischen der Rückenseite und den Flanken bewirken. Die Bauchseite ist bleigrau bis schwarz. Aufgrund vielfältiger Punkt- und Linienzeichnungsmuster wurden diverse Varietäten der Blindschleiche beschrieben und benannt; diese haben aber taxonomisch keine Bedeutung. Eine Besonderheit ist das Auftreten blau getüpfelter Individuen; fast immer sind dies ältere männliche Tiere. Allerdings ist dieses Merkmal für Exemplare der neuerdings abgegrenzten Art Östliche Blindschleiche (Anguis colchica) eher typisch.[3] Auch Melanismus und andere Farbanomalien kommen bei der Art hin und wieder vor. Die Iris adulter Blindschleichen ist rötlichgelb.
Eine Unterscheidung von Männchen und Weibchen ist anhand mehrerer Merkmale möglich, aber nicht in allen Fällen eindeutig. Als primäres Geschlechtsmerkmal verfügen die Männchen über zwei ausstülpbare Hemipenes. Auch ist ihr Kopf etwas breiter und hat größere Pileus-Schilde. Unter den längsten und schwersten Blindschleichen finden sich dagegen überwiegend weibliche Tiere. Bei trächtigen Weibchen zeichnet sich der verdickte Rumpf gegen den Schwanz ab. Bei der Färbung fällt auf, dass Weibchen in vielen Fällen eher die Kennzeichen der Jugendfärbung behalten, also den Aalstrich auf der Rückenmitte, die scharfe Farbgrenze an den Flanken und die dunkle Unterseite. Bei den Männchen ist der Farbkontrast zwischen der Oberseite und der weniger dunklen Unterseite dagegen oft nicht so stark ausgeprägt; sie wirken dadurch gleichmäßiger gefärbt. Auch hat eine Mehrheit von ihnen keinen dorsalen Aalstrich mehr.
Die Blindschleiche wurde nach morphologischen Merkmalen lange nur in eine westliche und eine östliche „Rasse“ (Unterart) unterteilt. Nach neueren molekularbiologischen Studien werden inzwischen allerdings fünf Arten unterschieden, die früher alle unter dem Taxon Anguis fragilis zusammengefasst waren. Neben der hier behandelten bisherigen Nominatform (Westliche) Blindschleiche (Anguis fragilis s. str.) sind dies die Östliche Blindschleiche (Anguis colchica), die Italienische Blindschleiche (Anguis veronensis), die Griechische Blindschleiche (Anguis graeca) und die Peloponnes-Blindschleiche (Anguis cephallonica).[3]
Entsprechend der neuen Abgrenzung mehrerer Arten stellt sich das Verbreitungsgebiet der (Westlichen) Blindschleiche deutlich kleiner dar als traditionell. Insbesondere das große Areal von Anguis colchica im Osten Europas (von Süd-Finnland über das Baltikum und Westrussland zum Schwarzen Meer und weiter über den Kaukasus zur Südküste des Kaspischen Meeres) „fehlt“ nun, ebenso wie der italienische Stiefel und weite Teile Griechenlands. Das verbliebene Verbreitungsgebiet von Anguis fragilis reicht vom Norden der Iberischen Halbinsel über Frankreich und Deutschland bis ins östliche Mitteleuropa und auf den Balkan; im Norden sind Großbritannien, Dänemark, der äußerste Süden Norwegens sowie Süd- und Teile Mittelschwedens besiedelt. Die Kontakt- und Übergangszone der Areale von Westlicher und Östlicher Blindschleiche verläuft grob etwa von Kaliningrad aus südwärts. Zu den Ländern mit Vorkommen beider Formen gehören entsprechend unter anderem Polen, Tschechien, die Slowakei, Ungarn und Rumänien.[3] Blindschleichen aus dem deutschsprachigen Raum zählen somit ausschließlich zur westlichen Art. Im Schweizer Tessin tritt stattdessen die Italienische Blindschleiche auf.[5]
Frühere Angaben über Vorkommen in Nordwestafrika werden inzwischen angezweifelt und sollen auf Verwechslungen mit anderen beinlosen Echsenarten beruhen. Es besteht beim Areal der Blindschleiche eine recht große Übereinstimmung mit der Vegetationszone sommergrüner Laub- und Mischwälder der gemäßigten Zone. Innerhalb Europas gibt es ausgedehnte Verbreitungslücken in Irland, dem Süden der Iberischen Halbinsel, auf den Mittelmeerinseln sowie in Nordskandinavien.
Die Höhenverbreitung reicht vom Tiefland bis in die Hochgebirge oberhalb der Baumgrenze; so kommt die Art im Schweizer Kanton Graubünden bis in 2100 Meter Höhe vor, in den österreichischen Alpen bis maximal 2400 Meter.
In Deutschland kommt die Blindschleiche als häufigstes Reptil in fast allen Regionen vor, vereinzelt auch auf der Insel Fehmarn;[6] lediglich auf den meisten Nordseeinseln (Ausnahmen: Sylt, Föhr, Amrum)[7] fehlt sie ebenso wie in küstennahen Marschgebieten. Ein Schwerpunkt der Verbreitung sind die bewaldeten Mittelgebirge. Auch in Österreich und in der Schweiz werden – bis auf hochalpine Extremlagen – alle Regionen von ihr besiedelt.
Bei den Lebensraumansprüchen gilt die Blindschleiche als eurytop, sie nutzt also ohne besondere Spezialisierung eine Vielzahl unterschiedlicher Biotope. Häufig ist sie in dichten Laubwäldern und an deren Rändern, an Hecken, in teilentwässerten Hochmooren und an Moorrändern und an gebüschgesäumten Borstgrasrasen anzutreffen, ferner in Heidegebieten, auf Brachen, Wiesen, an Bahndämmen, Holzstößen, Wegrändern, in Parks und naturnahen Gärten der Siedlungsränder; selbst dichte Nadelwälder mit nur kleinräumigen Sonnenflächen genügen ihr manchmal.[8] Die Tiere bevorzugen deckungsreiche krautige Vegetation und eine gewisse Bodenfeuchte; im Hinblick auf die Umgebungstemperatur sind sie etwas weniger wärmebedürftig als viele andere Reptilien. Entsprechend ihrer breiten ökologischen Amplitude kann die Blindschleiche sowohl mit Arten feuchterer Gebiete (wie Waldeidechse und Kreuzotter) als auch mit solchen eher trockener Lebensräume (wie Schlingnatter und Zauneidechse) gemeinsam vorkommen.
Gerne nutzt sie geschützt gelegene trockene Sonnenplätze, beispielsweise auf Totholz, dunklem Humusboden und Torf oder auf alten Grasbulten, die sich in Nachbarschaft zu etwas feuchteren, aber auch leicht erwärmbaren, nicht zu schattigen Versteckplätzen (Erdlöcher, Hohlräume unter Baumwurzeln, liegendem Holz, Steinen, Plastikfolie oder Blech, Felsspalten, Moospolster, auch Laub- und Komposthaufen oder Brennholzstapel) befinden. An besonders günstigen Versteckplätzen finden sich oft mehrere Tiere gleichzeitig ein.
Den Winter verbringen Blindschleichen in Kältestarre bzw. Ruhe in den oben genannten, möglichst frostsicheren Verstecken. Häufig bohren sie sich auch selbst unterirdische Gänge von 15 bis zu 100 cm Länge und verschließen die Öffnung mit Moos oder Erde. Regelmäßig findet die Überwinterung gesellig in Gruppen von 5 bis 30, ausnahmsweise auch über 100 Individuen statt. Dabei befinden sich die älteren Tiere offenbar in größerer Tiefe, während sich die etwas später dazustoßenden Jungtiere mehr in Eingangsnähe aufhalten. Sogar gemeinsame Winterquartiere mit Fressfeinden wie Schlangen sind beobachtet worden.[9] In Mitteleuropa zieht sich die Mehrzahl der Blindschleichen im Laufe des Oktobers in die Unterschlüpfe zurück; heraus kommen sie meistens wieder ab März oder Anfang April (zumindest im Tiefland), wenn die Außenbedingungen dies zulassen.
Die Art ist vor allem tagaktiv, zum einen in den Morgenstunden von 4 bis etwa 10 Uhr, zum anderen abends von 18 bis 21 Uhr. Bei feucht-milder Witterung, etwa vor Gewittern oder bei warmem Nieselregen, ist sie auch in der übrigen Tageszeit außerhalb der Verstecke anzutreffen. Möglicherweise werden sehr milde Sommernächte ebenfalls zur Nahrungssuche genutzt.[9] Blindschleichen jagen in erster Linie Nacktschnecken, Regenwürmer und unbehaarte Raupen; ihr nach hinten gekrümmtes Gebiss hilft ihnen beim Festhalten dieser schlüpfrigen Beutetiere. Unter den Schnecken sind besonders Ackerschnecken als Nahrung von Bedeutung, aber auch kleinere Exemplare großer Wegschneckenarten werden gefressen. Zum erweiterten Beutespektrum gehören Asseln und Saftkugler, Heuschrecken, Käfer und deren Larven sowie Blattläuse, Zikaden und Ameisen, ferner kleinere Spinnen. Blindschleichen sind zwar nicht blind, haben aber eine eingeschränkte Sehleistung – unter anderem sind sie farbenblind.[1] Für die Orientierung, auch bei der Jagd, spielen der Geruchs- und der Tastsinn eine wichtige Rolle. Die Beutetiere werden mit den bezahnten Kiefern gepackt und allmählich im Ganzen verschluckt. Bei einem größeren Regenwurm kann dies bis zu einer halben Stunde dauern.
Die Blindschleiche hat ihrerseits viele Fressfeinde, darunter Schlangen (insbesondere die Schlingnatter), Säugetiere wie Fuchs, Dachs, Iltis, Hermelin, Igel, Wildschwein und Ratten sowie zahlreiche Vögel (Störche, Reiher, Greifvögel, Eulen, Rabenvögel, Würger). Den Jungtieren stellen zudem Drosseln, Stare, Spitzmäuse, große Laufkäfer, Erdkröten, Eidechsen und junge Schlangen nach. In Siedlungsnähe des Menschen sind vor allem Hauskatzen, Hunde und Hühner eine Gefahr für Blindschleichen.
In Bedrängnis – wenn sie ergriffen werden – winden sich die Tiere hin und her und scheiden dabei oft Harn und Kot aus der Kloake ab. Zu Beißversuchen gegenüber dem Angreifer kommt es nur selten. Schließlich kann ein Schwanzstück abgeworfen werden, das dann noch minutenlang heftig zappelt und zuckt. Dies ist vor allem gegenüber Vögeln und Säugern eine effektive Ablenkungsmaßnahme.
Die Morgen- und Abendstunden werden auch zur Thermoregulation genutzt, indem die Blindschleiche ein Sonnenbad nimmt oder sich in der Abenddämmerung auf eine die Tageswärme abstrahlende Oberfläche legt. Das sind oft auch Asphaltstraßen und andere Wege, auf denen die Tiere dann in großer Zahl überfahren werden. Wegen der versteckten Lebensweise ist das Wissen über den genauen Tagesablauf einer Blindschleiche noch recht lückenhaft. Dies gilt auch für den Raumbedarf, für Bestandsgrößen und -dichten und andere populationsökologische Fragen.
In Mitteleuropa liegt die Paarungszeit der Art meist zwischen Ende April und Juni. Die Männchen ringen in sogenannten Kommentkämpfen dann oft heftig um die Weibchen, obwohl diese in den meisten Populationen in der Überzahl sind. Die Kontrahenten versuchen sich gegenseitig zu Boden zu drücken, beißen sich und schlingen sich fest umeinander. Bei der Paarung wird das Weibchen in den Kopf oder die Nackenregion gebissen, während das Männchen seine beiden Hemipenes in die Kloake des Weibchens einführt. Die Kopulation kann mehrere Stunden dauern. Mitunter paaren sich Weibchen später noch mit anderen Männchen. Die Tragzeit der Weibchen dauert 11 bis 14 Wochen; anschließend – zwischen Mitte Juli und Ende August, manchmal noch später – setzen sie meist zwischen acht und zwölf Junge ab (Extremwerte: 2 bis 28). Blindschleichen sind ovovivipar; bei der Geburt befinden sich die 7 bis 10 cm langen Jungtiere in einer sehr dünnen, transparenten Eihülle, die sie sofort danach durchstoßen. Sie wiegen zunächst weniger als ein Gramm und besitzen noch einen Dotterrest.[9]
Vor ihrer ersten Überwinterung wachsen die Jungtiere kaum noch; erst im Jahr darauf legen sie an Länge und Gewicht deutlich zu. Bei einer Gesamtlänge von 12,5 bis 25 cm und einem Lebensalter von drei bis fünf Jahren werden junge Blindschleichen geschlechtsreif. Im Laufe des Wachstums finden jährlich drei bis vier Häutungen während der gesamten Aktivitätsperiode statt. Dabei wird die alte Hautoberschicht von vorne nach hinten zu Wulsten zusammengeschoben und abgestreift. Ein Häutungsvorgang kann ein bis mehr als zwei Wochen andauern.
In Gefangenschaft können die Tiere sehr alt werden; ein Alter von 46 Jahren ist belegt, auch 54 Jahre werden genannt.[2] In der freien Landschaft ist es wegen vieler Fressfeinde und zivilisatorischer Gefahren aber sehr unwahrscheinlich, dass Blindschleichen so alt werden.
Die Blindschleiche gilt als Kulturfolger und hat lange von Landschaftsveränderungen durch Menschen profitiert, da viele strukturreiche, halboffene Biotope entstanden. In der modernen Zivilisationslandschaft erleidet die Art aber hohe Verluste durch intensive Land- und Forstwirtschaft, Flurbereinigung, Flächenentwässerung, Straßenverkehr, Siedlungs- und Straßenbau, Rekultivierungsmaßnahmen in Abbaugruben, das Mähen von Gras-Stauden-Randstreifen und Wiesen (besonders mit Kreiselmähern), die Beseitigung von Versteckplätzen, das „Aufräumen“ von „unordentlichen“ Böschungen und Ruderalfluren und vieles mehr. In Siedlungsnähe stellt die Anwendung von Pestiziden wie Schneckenkorn eine Vergiftungsgefahr für Blindschleichen dar.
Aus Unkenntnis und Abneigung gegenüber der vermeintlichen Schlange wird die völlig harmlose Blindschleiche auch heute noch in großer Zahl erschlagen oder zertreten, wenn man ihr begegnet. Dies kann lokal durchaus bestandsbedrohende Ausmaße annehmen. Von Hauskatzen werden Blindschleichen und andere Kleinreptilien gejagt und dabei zumindest verletzt. Durch ihr Verhalten, sich auf Wege zu legen, um Wärme zu tanken, fallen sehr viele Blindschleichen dem Fahrzeugverkehr zum Opfer. Sogar von Radfahrern werden sie oft nicht rechtzeitig erkannt und überfahren.
Trotz dieser Verluste ist die Art in Mitteleuropa noch häufig und gilt im deutschsprachigen Raum (Deutschland, Österreich, Schweiz) als ungefährdet. Sie steht aber dennoch unter Natur- und Artenschutz und darf nicht gefangen oder verletzt werden. Insbesondere ist zu vermeiden, Blindschleichen an ihrem hinteren Körperabschnitt festzuhalten. Dies kann sonst das Abwerfen des Schwanzes auslösen, wodurch das Tier zwar nicht stirbt, aber zeitlebens verstümmelt bleibt.
Gesetzlicher Schutzstatus (Auswahl)[10]
Nationale Rote-Liste-Einstufungen (Auswahl)[11]
Die Blindschleiche (genauer: Westliche Blindschleiche) (Anguis fragilis) ist eine Echsenart innerhalb der Familie der Schleichen (Anguidae). In Mitteleuropa gehört sie zu den am häufigsten vorkommenden Reptilien. Mit ihrem beinlosen, langgestreckten Körper gleicht sie einer Schlange und wird auch oft für eine solche gehalten. Dieses Missverständnis spiegelt sich sogar im wissenschaftlichen Gattungsnamen wider, den ihr Carl von Linné gegeben hat (lateinisch anguis = „Schlange“; der Artname fragilis bedeutet „zerbrechlich“). Wichtige Unterscheidungsmerkmale zu den Schlangen sind das leichte Abbrechen des Schwanzes sowie das für alle Schleichen typische Vorhandensein von beweglichen Augenlidern und äußeren Gehöröffnungen, wenn auch letztere durch Schuppen verdeckt sind.
Ein anderer verbreiteter Irrtum ist, dass die Blindschleiche gemäß der Artbezeichnung blind sei. Der deutsche Name wird aber auf das Althochdeutsche plintslîcho zurückgeführt, was nach allgemeiner Auffassung so viel wie „blendende oder glänzende Schleiche“ bedeutet und sich auf das Glänzen der glatten Schuppenhaut sowie die typische Fortbewegung beziehen dürfte. Andere, heute nicht oder kaum mehr gebräuchliche Bezeichnungen lauten Haselwurm und Hartwurm.
Die Blindschleiche wurde von der Deutschen Gesellschaft für Herpetologie und Terrarienkunde zum Reptil des Jahres 2017 gekürt.
L' Anguis fragilis (en bergamàsch: Signòrbola; en bresà: Sebórgola) l'è 'na spéce de rètil de la famìa dei Anguidae. A leèl popolàr l'è cunsideràt en bis, ma del pont de vìsta genétich l'è 'na lözèrta che gh'è sparìt le sànfe (àpoda). De le sànfe al estèrno rèsta pròpe negót, ma 'l schèletro 'l consèrva amò 'n quach tràse. I ezemplàr adùlti i rìa a 30 o 40 ghèi de longhèsa, la fèmina la pöl rià a ólte 'nfìna a mès méter. El còrp l'è quarciàt zó de schìde gròse e löstre. El culùr el pöl nà del gris löster enfìna al celèst.
La colonìza pràcc e ambièncc ömecc de l'Euròpa 'nfìna a l'Asia Orientàla. Dificilmènt se la tróa en ambièncc sèch. L'è 'na bès•cia perlopiö crepuscular a la piö notùrna, dàto che la preferés el scür e 'l frèsch.
La sotaspéce Anguis fragilis fragilis se la tróa n' töta Europa, la sotaspéce Anguis fragilis colchicus la tróa endèl'Europa sudorientàla, endèl Càucazo e 'n Iràn.
L' Anguis fragilis (en bergamàsch: Signòrbola; en bresà: Sebórgola) l'è 'na spéce de rètil de la famìa dei Anguidae. A leèl popolàr l'è cunsideràt en bis, ma del pont de vìsta genétich l'è 'na lözèrta che gh'è sparìt le sànfe (àpoda). De le sànfe al estèrno rèsta pròpe negót, ma 'l schèletro 'l consèrva amò 'n quach tràse. I ezemplàr adùlti i rìa a 30 o 40 ghèi de longhèsa, la fèmina la pöl rià a ólte 'nfìna a mès méter. El còrp l'è quarciàt zó de schìde gròse e löstre. El culùr el pöl nà del gris löster enfìna al celèst.
La colonìza pràcc e ambièncc ömecc de l'Euròpa 'nfìna a l'Asia Orientàla. Dificilmènt se la tróa en ambièncc sèch. L'è 'na bès•cia perlopiö crepuscular a la piö notùrna, dàto che la preferés el scür e 'l frèsch.
De Blannschlécher (laténgesch: Anguis fragilis; Däitsch: Blindschleiche; Franséisch: orvet) ass eng Echsenaart aus der Famill vun de Schlécher (Anguidae). De Blannschlécher huet keng Patten, soudatt hien dacks fir eng Schlaang gehale gëtt.
En erwuessene Blannschlécher ass an der Moyenne 35–45 cm laang (max. 50 cm). Blannschlécher kënne 50 Joer al ginn.
Dem Henri Klees no heescht hien och nach: Adder, Blanneschlécher, Blandschlécher, Blank-, Blénkschlécher, Blindschleich, Blindschleech, Bléintschléier, Blënnschlécher, Blënzelt, Blënzert, Land-, Lank- a Lannschlécher.
De Blannschlécher (laténgesch: Anguis fragilis; Däitsch: Blindschleiche; Franséisch: orvet) ass eng Echsenaart aus der Famill vun de Schlécher (Anguidae). De Blannschlécher huet keng Patten, soudatt hien dacks fir eng Schlaang gehale gëtt.
En erwuessene Blannschlécher ass an der Moyenne 35–45 cm laang (max. 50 cm). Blannschlécher kënne 50 Joer al ginn.
Dem Henri Klees no heescht hien och nach: Adder, Blanneschlécher, Blandschlécher, Blank-, Blénkschlécher, Blindschleich, Blindschleech, Bléintschléier, Blënnschlécher, Blënzelt, Blënzert, Land-, Lank- a Lannschlécher.
n Bliende slange (Latien: Anguis fragilis) is n pootloze everdesse uut de familie Anguidae, en niet zo as de naam dut vermoeden n slangesoort.
De bliende slange kan zo'n vuuftig sentimeter lange wörden mer in partie gebiejen blif e kleiner. Hij is bruun tot gries van kleur, mit op de rogge en flanken meestentieds wat dunne donkere strepen die vanaof zien nekke tot an zien start lopen. Soms bin t riejen mit iezelig kleine vlekjes. Vanwegen t grote verspreidingsgebied kunnen de kleuren verschillen; partie exemplaren bin roestbruun, geel of zelfs zwart. In de paortied kriegen veural de mannetjes blauwe vlekken op de rogge.
Umdat de bliende slange op n slange lik, wörden ze vake doodemaakt deur luui die denken dat t um n gevaorlike slange geet (vandaor oek de naam bliende slange). Toch bin der n paor kenmarken die oek vanaof n veilige aofstand laoten zien dat t um n onschuldige everdesse geet;
De bliende slange kump veur in grote delen van Europa en Klein-Azië. In Nederlaand kump e op de Veluwe en op de Utrechtse Heuvelrogge nog algemeen veur. In Limburg, langes t Maasdal en in de Zuud-Limburgse heuvellaanden he'j der n hele kwak zitten. En veural in de westelike regio van Braobaant kump e nog wer en were veur. Zien woenplekke besteet uut begreuide umgevingen mit n struiige-lage waorin t dier kan schulen en jagen. Umdat t n soort is die bie tweeduuster aktief is, wörden e niet zo vake overdag ezien. In Nederlaand is de bliende slange veurnamelik te vienen in bossen op open plekken, bosraanden en houtwallen. Klimmen dut disse everdesse niet grege en hij jaagt mit name op wat e op de bojem vient. Umdat de everdesse niet zo gauw is, vangt e oek wat langzamere prooien zo as (naakt)slekken, regenwurms, insekten en de larven.
De bliende slange is in grote delen van zien verspreidingsgebied niet zeldzaam mer geet in veule gebiejen in antal en verspreiding achteruut. De belangriekste oorzaken bin t verdwienen of veraanderen van t laandschap op zowel grote as kleine schaole. t Verdwienen van bieveurbeeld natuurlike houtstapels en komposthopen hef n negatieve invleud umdat dit de favoriete schuulplekken en wienterkwartieren bin. Oek vormp de anwezigheid van fazanten, kiepen, huusdieren en aandere dieren die deur de meens in-ebröcht bin n anzienlike bedreiging. Umdat de bliende slange aordig honkvast is en niet zo vlogge, verspreit de soort zich niet alderbarstends rap.
De stichting 'Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland' (RAVON) dut onderzeuk naor t veurkoemen van de soort binnen Nederlaand. In 2005 wördden der meer bliende slangen waoreneumen, mer in 2006 bleef t antal gelieke. Over t algemeen is volgens RAVON sprake van n kleine toename van disse everdesse in Nederlaand.[1] De bliende slange is in Nederlaand en België n bescharmde diersoort, die niet evöngen, in gevangenschap ehöllen of edood mag wörden.
n Probleem bie t in kaorte brengen van de verspreiding van de bliende slange is de verbörgen levenswieze; bliende slangen laoten der eigen haost nooit zien. De bliende slange is deurdat e onder veurwarpen schuult toch goed in de smiezen te houwen deur de zogenaamde plaotjesmethode. Hierbie wörden (t liefst n duustere) plaote op de bojem eleegd die regelmaotig bezöcht wörden.
Bie de bescharming van de bliende slange kan gebruuk emaakt wörden van aofscharmende systemen um de dieren binnen t territorium te houwen. Dit lik enigszins op de paddenscharmen die bie padden gebruikt wörden um de dieren aof te scharmen van verkeerswegen.[2]
n Bliende slange (Latien: Anguis fragilis) is n pootloze everdesse uut de familie Anguidae, en niet zo as de naam dut vermoeden n slangesoort.
De bliende slange kan zo'n vuuftig sentimeter lange wörden mer in partie gebiejen blif e kleiner. Hij is bruun tot gries van kleur, mit op de rogge en flanken meestentieds wat dunne donkere strepen die vanaof zien nekke tot an zien start lopen. Soms bin t riejen mit iezelig kleine vlekjes. Vanwegen t grote verspreidingsgebied kunnen de kleuren verschillen; partie exemplaren bin roestbruun, geel of zelfs zwart. In de paortied kriegen veural de mannetjes blauwe vlekken op de rogge.
On dzi ou colevrot ou scourlot[1], c' est come ene pitite coloûte ki vike dizo les pires.
No d' l' indje e sincieus latén : Anguis fragilis
Dins ene grande sitindêye di l' Urope. Nén e l' Nonne di l' Espagne ni del Grece; ni dins les iyes del Mîtrinne Mer ni d' l' Atlantike (mins end a e l' Inglutere).
Coleur : brune
Les måyes sont 30 a 40 cm longs. Les frumeles muzurnut 50 cm.
Come les cwarpeces, si longowe cawe si skete åjheymint.
Li colevrot hante les setchès plaeces, les fagnes, les paxhis, les djårdéns, les håyes, les bwès.
dins on corti
dins l' bwès
I passe l' ivier e s' metant a rcoe a pårti d' octôbe disk' al difén di fevrî.[2]
I magne des lumçons, des viers et des insekes.
I n' a nou velin. Dabôrd, i n' såreut fé do må a ene djin, apus k' fé sogne ås schitåds.
i n' plèt må d' hagnî les djins
Li nierveusté del biesse a dné s' no a ene marke di moto k' esteut montêye el Walonreye: li moto Guzzi.
Les Colevrots, c' est l' såvadje no des dmorants di Doûpe.
On dzi ou colevrot ou scourlot, c' est come ene pitite coloûte ki vike dizo les pires.
No d' l' indje e sincieus latén : Anguis fragilis
Gloudens aba gelžėnėkė (luotīnėškā: Anguis fragilis, onglėškā: Slow Worm, vuokīškā: Blindschleiche) īr ruoplis, prėgolons prī drėižū.
Anon kūns 35-45 cm ėlgoma, ėšruod kāp gīvatės, bet gloudena akiū vuokā kost, oudega ėlga īr ė lengvā nolūžt, kuoju netor, skūra main luopās, vuo ne ėšsėner sīkiom kāp gīvatė. Lėižovis dvėšaks. Kūna deng tomsūs žvīnā. Tročlīvs ons nie. Sver lėgė 1 kg. Gloudena omžios gal' būtė lėgė 9-12 metu.
Gloudens given spīglioutiu ė lapoutiu medies, medė ākštalies, ėškartūs, kiūt pasėkavuojė̄s pu lapās aba šakuom. Sīkēs būn suodnūs, krūmās apaugosiūs opiū krontūs. Žėimuo graužėku londūs, pu kelmās.
Tekst üüb Öömrang A Haaselwirem of Stialwirem (Anguis fragilis) as en slach faan Skolepkrepdiarten (Squamata) an liket en slaang. Hi komt uun hial Madeleuroopa föör.
Spriadkoord
Di haaselwirem hää ham en rip snapt.
A Haaselwirem of Stialwirem (Anguis fragilis) as en slach faan Skolepkrepdiarten (Squamata) an liket en slaang. Hi komt uun hial Madeleuroopa föör.
Hoazelwormes zyn êen van de weinige sôortn lokketetsn zounder pôotn. Ze kommn oek in West-Vloandern vôorn, mo zeker nie overol.
Hoazelwormes kommn toet 50 cm lank, zyn mêestol bruunachtig toet grysde en zien der uut lik slangn, mo 't zyn dus lokketetsn. Egliek kuj 't verschil gemakkelik zien:
De wuvetjes zyn leevndboarnd (d'eiers kommn uut juuste vôorn an de joungn ebôorn zyn). Êentige doagn vôorn de geborte, zoekn ze de warmte van de zunne up voun d'eiers zidder te loatn uutkommn.
Hoazelwormes leevn ossan up de ground, surtout woa dan der vele bloarn en dôod hout liggn. Ezô kunn ze nunder gemakkelik verduukn en vienn ze oek gemakkelik teetn (fernient die doar oek roundkruupt).
In West-Vloandern vien je ze oek, mo vele en zie je ze nie. Da komt omdan ze nie overol vôornkommn en dan ze surtout me de schemer actief kommn.
Surtout fazantn zyn indeliks slicht voun de populoasche hoazelwormes. Buutn fazantn, zyn der oek nog aar bêestn (lik vossn en kattn) die hoazelwormes eetn.
Menschn zyn oek verantwôordelik voun 't feit dan hoazelwormes 't nie gemakkelik hen. Deur 't wegblenn van houtstoapels, hen ze ossan mo miender plekkn voun nunder wientersloape t'houn en voun goed te leevn tout court.
Ze zyn oundertusschn (lik olle inheemsche amfibieën en reptieln) beschermd.
Hoazelwormes zyn êen van de weinige sôortn lokketetsn zounder pôotn. Ze kommn oek in West-Vloandern vôorn, mo zeker nie overol.
Kurmarmarok, kurmemarmêlk, marmarokê kurm an kurmemar (Anguis fragilis), cureyek xijendeyên pelikdar ji cinsa Anguis ji famîleya qirtîşa mar an Anuigidae. Kurmarmarok, qirtîşek bêpî ye dirûvê maran, ku berê mirov guman dikir ku mar e.
Kurmarmarok li gelek waran li Asya û Ewropayê dijî.
Kurmarmarok, goştxwer e ku kurm û qapûşkan dixwe.
Nêzî kurmarmarokekî.
kurmarmarokekî ser lepê.
Serê kurmarmarokekî
Anguis fragilis
Kurmarmarok, kurmemarmêlk, marmarokê kurm an kurmemar (Anguis fragilis), cureyek xijendeyên pelikdar ji cinsa Anguis ji famîleya qirtîşa mar an Anuigidae. Kurmarmarok, qirtîşek bêpî ye dirûvê maran, ku berê mirov guman dikir ku mar e.
Lo naduèlh (var. anaduèlh, naduòlh, anolh gasc.) o liset (Anguis fragilis) es un reptil apòde. Tanben conegut jol nom de sèrp de veire o sèrp bòrnia en gascon, qu'aperten al subòrdre de las cernalhas.
Se tracta d'una cernalha sens patas que sovent se confond amb una sèrp. Pot assolir fins a 50 centimetres de long. La seuna coa es longa, sovent mai longa que la rèsta del còs e lo cap, mas coma las autras cernalhas, ten la capacitat de s'automutilar per s'escapar d'un predador. Dins aqueste darrièr cas, la coa recupera pas las dimensions inicialas.
Es un animal diürne, vivipar, que a la diferéncia de las sèrps, muda sa pèl per placas e pas entièra.
Vejatz Revue des Langues Romanes n. 4, p. 317-320
Lo naduèlh (var. anaduèlh, naduòlh, anolh gasc.) o liset (Anguis fragilis) es un reptil apòde. Tanben conegut jol nom de sèrp de veire o sèrp bòrnia en gascon, qu'aperten al subòrdre de las cernalhas.
Slëmiéń (Anguis fragilis) – to je wieszczórka z rodzëznë slëmiéniowatëch (Anguidae). Òn żëje m. jin. na Kaszëbach i je tu òbjimniãti dzélową òchrónią. Ta wieszczórka je bez nogów. Òn je we wikszim dzélu Éuropë, jaż pò Afrikã i Azjã. Jegò nordowô grańca przebiégô w Szwecje.
Slëmiéń, jistno jak błotny żółw, je reliktową fòrmą, warającą òd trzecorzãdu. Tak jak wieszczórka żëwòródka, téż je jajeżëwòrodny.
Slëmiéń nie przënôlégô do wiôldżich wieszczórków, mierzi kòle 40-45 cm ë do 50 cm długòtë. Dwie trzecy ti wôrtnotë zajimò ògón. Z pòdrzątkù na swój sztôłt slëmiénia czãsto mają za żnijã i bezmëslnô zabijaja. A òd żniji apartni sã òn tim, że mô słabò zaznaczoną szëjã. Głowa wëzdrzi jak zrosłô ze srąbã. Mô téż pòwieczi i òkrãgłi zdrzél, a nié jak żnija knôdni. Në i ni mô cykcaka na krzebce. Równak wiedno lepi òpasowac, bò kòl niejednëch cemniészich żnijów, téż tegò cykcaka ni ma widzec. Tej nawetka czej jesmë gwës na 100%, że przed nama leżi slëmiéń, lepi trzëmac sã wskôzë: nigdë nie tikôj czegòs, co ni mô nogów. Òn nie je tak ùwinny jak chòc le wieszczórka żëwòródka, ale za to je wikszi. Òne sã ùznôwóné za nôdłëżi żëjãcé wieszczórczi. W nôtërze mògã żëc nawetka do 15 lat. Slëmiéń m.in. żëje w lasach i mòże zakòpac sã np. pòd mëchã, pòd pniama drzéw, pòd wietwiama, w lëstach. Jegò żëcé je dosc krëjamné. Slëmiéń rëchô sã dosc pòmału, òn nie je chùtczi. Mòże dochadac nawetka do pół metra, ale trôfiają sã jesz wikszé. Spòdlëczną farwą slëmiénia je bruny w rozmajitëch tãczënach, òd jasnokawòwégò do cemnobrunégò z kòprowim łiskã. Na krzebce mòże miec czôrné pòdłùgòwaté lënie, jaczé cygną sã òd głowë do ògòna. Pëszny je tpzw. turkùsowi slëmiéń, chtëren na cemnym spòdlim przédnégò dzélu cała mô mòdré pónktë. Czej ùzdrzimë taczégò nadzwëkòwégò slëmiénia, mòżemë bëc gwës, że mô òn trzë lata, bò taczé mòdré znaczi na skòrze pòjawiają sã dopiérze ù starszich gadzënów.
Slëmiéń żëje w lasach. Zakòpiwô sã pòd mëchã, pòd pniama drzewów, pòd wietwiama i np. w lëstach. Jegò żëcé je dosc krëjamné. Je pòmalny w rëchach, nie je chùtczi ani skrãtny, a kò je òn rabùszny. Jak to je mòżno, że tak pòwólnô gadzëna cos schwôcy? To dlôte, że jachtëje na to, co je jesz barżi pòmalné jak òn: na wãdzëbôczi, smôrzcze, wije. Jé téż pajczi i pònarwë òwadów.
Slëmiéń je niegroznym zwierzã. Nie mòże nawetka ùgrëzc. Jegò jedurną òbarną przed ùstëgòwnikama je òdrzucënié ògóna. Taczi ògón wãgòrzi sã i zmili téj séj przesladownika, a slëmiéń je w sztãdze w tim czasu ùcec. Slëmiénie sã ùznôwóné za nôdłëżi żëjãcé wieszczórczi. W nôtërze mògã żëc nawetka do 15 lat. W kòpenhasczim zoò òn żił jaż 54 lata.
Wszëtczé ôrtë gadzënòw w Pòlsce mają prawną òchróniã. To òznôczô, że nie je wòlno tëch zwierzãtów zabijac, renic ani trzëmac. Do chwôtaniégò tëch wieszczórków brëkòwnô je specjalnô zgòda z Regionalny Direkcji Òchronë Nôtërë. Slëmiéń, jak wszëtczé naje gadzënë, je ôrtã pòd akùrôtną òchrónią. Wcyg jesz wëstãpiwô dosc wielno. Gò mòże pòtkac w rozmajitëch òkrãżach. Zmianë, jaczé më, lëdzë, wprowadzywómë w najim òkrãżim, są dlô niegò zagrôżbą. Dlôte że je pòmalny i mało skrãtny, nie rozmieje samòstojno wińc z głãbszich wëkòpónëch dołów. Nie ùcékô téż (jak np. żnija) z drodżi przed jadącyma aùtołama. Groznô je tej dlô niegò corôz wikszô rësznota na drogach, téż tëch lasowëch, gruńtowëch.
Slëmiéń (Anguis fragilis) – to je wieszczórka z rodzëznë slëmiéniowatëch (Anguidae). Òn żëje m. jin. na Kaszëbach i je tu òbjimniãti dzélową òchrónią. Ta wieszczórka je bez nogów. Òn je we wikszim dzélu Éuropë, jaż pò Afrikã i Azjã. Jegò nordowô grańca przebiégô w Szwecje.
Stálormar (latín Anguis fragilis) eru ikki rættiligar slangur, men eðlur. Sum tær eru mentar, hava summar eðlur, eitt nú stálormurin, mist útlimirnar. Teir verða nevndir so, tí kroppurin skyggir sum stál. Teir eru mest í kjarri og á viðaveingi í Evropa, í Útsynningsasia og í Norðurafrika. Teir taka eiturkoppar, sniglar og skordýr. Stálormur verður einar 50 cm langur. Teir verpa ikki sum flestar aðrar eðlur, men leggja livandi, fullbúnar ungar.
Το κοινό κονάκι, Anguis fragilis Linnaeus, 1758 είναι ένα είδος άποδης σαύρας της οικογένειας Anguidae. Πρόκειται για ενδημικό το πιο κοινό κονάκι στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα απαντάται στην Μακεδονία και την Θράκη. Στην Δ. Μακεδονία, καθώς και στον υπόλοιπο ηπειρωτικό κορμό αντικαθίσταται από το Ελληνικό κονάκι (Anguis graeca).[1][2]
Στην Ελλάδα, εκτός από το κοινό κονάκι, απαντώνται τα εξής είδη:
Το κοινό κονάκι, Anguis fragilis Linnaeus, 1758 είναι ένα είδος άποδης σαύρας της οικογένειας Anguidae. Πρόκειται για ενδημικό το πιο κοινό κονάκι στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα απαντάται στην Μακεδονία και την Θράκη. Στην Δ. Μακεδονία, καθώς και στον υπόλοιπο ηπειρωτικό κορμό αντικαθίσταται από το Ελληνικό κονάκι (Anguis graeca).
Вераценьніца ломкая (Anguis fragilis), мясцовыя назвы: мядзянка, сьлімень — паўзун сямейства вераценьніцавых.
Даўжыня цела 12—22 см, разам з хвастом 23—43 см, маса 15—35 г. Цела верацёнападобнае, доўгае, нагадвае цела зьмяі. Зьнешнія прыкметы, якія адрозьніваюць вераценьніцу ад зьмей, — гэта наяўнасьць рухомых павекаў; лускі брушнога і сьпіннога бакоў амаль аднолькавыя. Луска тулава выключна гладкая. Маладыя вераценьніцы афарбаваны ў серабрыста-белы і бледна-крэмавы (з залатым адлівам) колер. Уздоўж хрыбта праходзяць адна або дзьве тонкія палоскі, якія пачынаюцца на патыліцы трохвугольнай плямай. Бакі і бруха ярка-бурага або чорнага колеру, рэзка кантрастуюць з афарбоўкай сьпіны. У працэсе росту афарбоўка мяняецца: сьпіна цямнее, а бакі і брушка, наадварот, сьвятлеюць. З узростам вераценьніцы зьверху набываюць ярка-карычневую або цёмна-шэрую афарбоўку з характэрным медным або бронзавым адценьнем, чым і тлумачыцца іншая назва віду — мядзянка.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Вераценьніца ломкая (Anguis fragilis), мясцовыя назвы: мядзянка, сьлімень — паўзун сямейства вераценьніцавых.
The slow worm (Anguis fragilis) is a reptile native to western Eurasia. It is also called a deaf adder, a slowworm,[2][3] a blindworm, or regionally, a long-cripple and hazelworm. These legless lizards are also sometimes called common slowworms. The "blind" in blindworm refers to the lizard's small eyes, similar to a blindsnake (although the slowworm's eyes are functional).
Slow worms are semifossorial[4] (burrowing) lizards, spending much of their time hiding underneath objects. The skin of slow worms is smooth with scales that do not overlap one another. Like many other lizards, they autotomize, meaning that they have the ability to shed their tails to escape predators. While the tail regrows, it does not reach its original length. In the UK, they are common in gardens and allotments, and can be encouraged to enter and help remove pest insects by placing black plastic or providing places to shelter such as piles of logs, corrugated iron sheets or under tiles.[5] On warm days, one or more slow worms can often be found underneath these heat collectors. One of the biggest causes of mortality in slow worms in suburban areas is the domestic cat, against which it has no defence.[6]
Slow worms have been shown to be a species complex, consisting of 5 distinct but similar species.
Anguis fragilis was traditionally divided into two subspecies (A. f. fragilis and A. f. colchica), but they are now classified as separate species:[7][8]
Three more species were later distinguished from A. fragilis:
Slow worms have an elongated body with a circular cross-section without limbs and reach a maximum length of up to 57.5 cm.[9] Most of the adult animals that can be observed are between 40 and 45 cm long, with up to 22 cm on the head and trunk section and the rest on the tail.[10] There is no visible neck. The tail, which ends in a horny tip, is continuous with the trunk and is often slightly longer. Slow worms exhibit caudal autotomy, the severing of the tail when it is pulled by predators. When regrown the tail only grows back to a short stub.
The skin surface consists of smooth, round-to-hexagonal scales which overlap like roof tiles and which are roughly the same shape on the dorsal and ventral surfaces of the body. There are several longitudinal rows running along the underside. In total, the trunk has 125 to 150 transverse scale rows and the tail has another 130 to 160 rows. Under the scales there are bony plates (osteoderms), which means that slow worms crawl much more stiffly and clumsily than snakes. The scaling of the head is similar to that of snakes. The ear openings are mostly completely hidden under the scales. The relatively small eyes have movable, closable eyelids (these are fused in snakes) and round pupils. The rather short tongue is broad, bilobed and does not end in fine tips. To lick, i.e. to absorb odorous substances, slow worms have to open their mouths slightly, as they lack the gap in the upper lip that snakes possess. The pointed, sometimes quite loosely fixed teeth are curved backwards; there are 7 to 9 teeth in the premaxilla, 10 to 12 in the maxilla and 14 to 16 in the lower jaw.[11]
In Central Europe, the mating season of the species is usually between the end of April and June. The males wrestle often violently around the females, although in most populations they are in the majority. The opponents try to push each other to the ground, bite each other and wrap themselves tightly around each other. When mating, the female is bitten in the head or neck region, while the male introduces his two hemipenes into the female's cloaca. Copulation can take several hours. Sometimes females mate with other males later. The gestation period of the females lasts 11 to 14 weeks, and subsequently, between mid-July and the end of August, and sometimes even later, they usually give birth to between eight and twelve young (extreme values: 2 to 28). Slow worms are ovoviviparous; at birth, the 7 to 10 cm long young animals are in a very thin, transparent egg shell, which they pierce immediately afterwards. They initially weigh less than a gram and still have a remnant of the yolk.[12] Juvenile slow worms have a contrasting color scheme and pattern. The top of the body is silvery-white to golden yellow, while the sides and underside are black.
Adult slow worms grow to be about 50 cm (20") long, and are known for their exceptionally long lives; the slow worm may be the longest-living lizard, living about 30 years in the wild and up to at least 54 years in captivity (this record is held by a male slow worm that lived at the Copenhagen Zoo from 1892 until 1946, the age when first obtained is unknown).[13][14] The female often has a stripe along the spine and dark sides, while the male may have blue spots dorsally. Juveniles of both sexes are gold with dark brown bellies and sides with a dark stripe along the spine.
Predators of A. fragilis include adders, badgers, birds of prey, crows, domestic cats, foxes, hedgehogs, pheasants and smooth snakes.[15][16][17][18]
These reptiles are mostly active during the night and do not bask in the sun like other reptiles, but choose to warm themselves underneath objects such as rocks which have in turn been warmed by the sun. They can often be found in long grass and other damp environments[19] In a 2009 study of a Danish population, the diet of the slow-worm was found to include slugs, snails, earthworms, caterpillars and pill millipedes.[20]
In the United Kingdom, the slow worm has been granted protected status, alongside all other native British reptile species. The slow worm has been decreasing in numbers, and under the Wildlife and Countryside Act 1981, to intentionally kill, injure, sell, or advertise to sell them is illegal.[6][21][22]
The slow worm is assumed to not be native to Ireland, possibly arriving in the 1900s. Due to their secretive habits they are difficult to observe and have only been sighted in parts of County Clare, mainly in the Burren region.[23][24][25]
Members of the genus Anguis, to which the slow worm belongs, first appeared in Europe during the Mammal Paleogene zone 14, between 43.5 and 41.2 million years ago, corresponding to the Lutetian stage of the Eocene.[26] Remains assigned to the Anguis fragilis species complex are known from the late Miocene onwards.[27]
.jpg)
A slow worm.
A slow worm close.
Slow worm in turquoise color
A slow worm moving through grass. This individual is a juvenile, as evinced by its golden colouration.
{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) {{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) The slow worm (Anguis fragilis) is a reptile native to western Eurasia. It is also called a deaf adder, a slowworm, a blindworm, or regionally, a long-cripple and hazelworm. These legless lizards are also sometimes called common slowworms. The "blind" in blindworm refers to the lizard's small eyes, similar to a blindsnake (although the slowworm's eyes are functional).
Slow worms are semifossorial (burrowing) lizards, spending much of their time hiding underneath objects. The skin of slow worms is smooth with scales that do not overlap one another. Like many other lizards, they autotomize, meaning that they have the ability to shed their tails to escape predators. While the tail regrows, it does not reach its original length. In the UK, they are common in gardens and allotments, and can be encouraged to enter and help remove pest insects by placing black plastic or providing places to shelter such as piles of logs, corrugated iron sheets or under tiles. On warm days, one or more slow worms can often be found underneath these heat collectors. One of the biggest causes of mortality in slow worms in suburban areas is the domestic cat, against which it has no defence.
Slow worms have been shown to be a species complex, consisting of 5 distinct but similar species.
El lución o enánago (Anguis fragilis) es un lagarto ápodo (sin patas) común en Europa y el este de Asia.[3] También se le conoce como culebrilla de cristal.
Ocurre frecuentemente que se confunde al lución con una serpiente, a pesar de que, en realidad, el lución es un lagarto que normalmente carece de patas. En ocasiones no queda nada de sus miembros externos, aunque subsisten algunos vestigios en su esqueleto. Algunos luciones tienen miembros externos no funcionales. Los adultos miden de 30 a 40 cm, pero en el caso de las hembras pueden llegar a alcanzar hasta 50 cm. El lución tiene el cuerpo cubierto de gruesas escamas, suaves y de superficie brillante. Su colorido varía considerablemente e incluso se conocen formas locales azuladas. Es fácil diferenciar al lución de una serpiente, ya que sus ojos están provistos de párpados móviles, mientras que las serpientes tienen los ojos cubiertos por una escama transparente y fija. No trepa, pero puede desplazarse bastante deprisa reptando y también es capaz de nadar con facilidad. Cuando se lo agarra por la cola, la secciona él mismo; este fenómeno se llama autotomía.
El lución vive en las praderas y en otros lugares húmedos de la región eurosiberiana ibérica, de 0 a 2400 msnm, siempre que el suelo esté cubierto por un estrato herbáceo más o menos denso, principalmente en bosques de hoja caduca como robledales y hayedos, así como en los matorrales y herbazales de sustitución, bosques mixtos y campos de cultivo.
En la región mediterránea se encuentra restringida a bosques supramediterráneos y brezales oromediterráneos, entre los 600-900 y los 1200-1800 msnm. Puede aparecer en poblaciones aisladas en valles húmedos, asociado a la vegetación de ribera.
En la península ibérica se encuentra en la mitad norte, ocupando la mayor parte de la vertiente cantábrica, toda Galicia, parte de Castilla y León, norte de Aragón y Cataluña. Ausente de gran parte de la submeseta norte y del valle del Ebro. A medida que desciende la latitud, las poblaciones quedan aisladas en sistemas montañosos, llegando a las principales sierras del sistema Central y siendo más abundante al oeste, donde la influencia atlántica es mayor. La población más meridional se encuentra al sur del río Tajo, en Azeitão (Portugal).
En la parte nororiental de la península su distribución está muy condicionada por la pluviosidad aunque no por la temperatura, desapareciendo de zonas con menos de 600 mm de media anual.
Es una especie a menudo difícil de observar por sus hábitos semisubterráneos, por lo que se suele subestimar su abundancia.
No se encuentra en lugares secos. Es un reptil sedentario que puede quedarse toda su vida en el mismo territorio. Es un animal más bien nocturno y, sobre todo, crepuscular. Al contrario que los demás lagartos, que son amigos del sol, el lución prefiere las tinieblas y el frescor. El lución tiene pocos enemigos, salvo los carnívoros y las aves de presa. Escapa de los depredadores mediante movimientos laterales rápidos y convulsivos del cuerpo y la cola.[4]
Se nutre principalmente de lombrices y de limacos que atrapa entre sus mandíbulas, provistas de pequeños dientes cónicos. Sacude con violencia sus presas antes de tragarlas. Es un valioso auxiliar del agricultor y del jardinero. Tiene una gran necesidad de agua y bebe con frecuencia. Es inofensivo para las personas y no tiene veneno.[5]
Como los demás reptiles, se aletarga desde octubre hasta finales de marzo aproximadamente. En primavera, los machos luchan furiosamente por la posesión de una hembra. Es ovovivíparo, su periodo de gestación es de tres a cinco meses y pone de seis a veinticuatro huevos que se abren casi al instante, teniendo una longitud al nacer de 10 cm. Su longevidad es de unos cuarenta años en su hábitat natural, y de unos cincuenta años en cautividad.[6]
La subespecie Anguis fragilis fragilis se encuentra en toda Europa, y la subespecie Anguis fragilis colchicus se encuentra en el sureste de Europa, el Cáucaso e Irán.
Datos: Q183660
Multimedia:
Especies: Anguis fragilis
El lución o enánago (Anguis fragilis) es un lagarto ápodo (sin patas) común en Europa y el este de Asia. También se le conoce como culebrilla de cristal.
Vaskuss ehk harilik vaskuss (Anguis fragilis) on vaskuslaste sugukonda vaskussi perekonda kuuluv jalutu sisalik.
Vaskuss on levinud peaaegu kogu Euroopa mandriosas (välja arvatud Pürenee poolsaare lõunaosa, enamik Vahemere maadest ja põhjaalad). Vaskusse leidub Eesti mandriosas ja suurematel saartel. Toitub peamiselt nälkjatest ja kojaga tigudest, vihmaussidest, lülijalgsetest ning harva ka väikestest sisalikest.
Täiskasvanud isendid võivad olla maksimaalselt 50[1] või 60[2] sentimeetri pikkused. Vaskusside soomused on siledad ja ümber keskkeha on 24–30 soomust. Isendite ülapool võib olla pruunikas, hallikas, punakas või vasekarva. Emasloomadele on iseäralik seljatriip, isastega võrreldes tumedamad küljed ja tume kõht. Idapoolsematel aladel elavatel isastel on täheldatud siniseid täppe.[1] Siniste täppidega isendeid on leitud ka Saaremaalt.[3][2] Üleni musti ehk melanootilisi vaskusse üldiselt ei leidu, vähemalt üks on siiski leitud Ukrainast Kanevi linna lähedalt.[2] Vaskussid on võimelised autotoomiaks ja võivad ohu korral oma saba murda. Terve saba on pikem kui keha, kuid enamik loomi kaotab elu jooksul oma saba ja see ei kasva enam täies pikkuses tagasi.[1]
Kuigi välimuselt meenutavad vaskussid madusid, on tegelikult tegemist jalutute sisalikega. Sarnaselt sisalikega ja erinevalt madudest on neil silmalaud ning kestumise ajal koorub vana nahk tükkidena, mitte korraga. Ka võime ohu korral oma saba murda on omane sisalikele, mitte madudele.[4]
Vaskussid on suhteliselt pikaealised, elades looduses eeldatavasti 10–15 aastat. Vangistuses on üks isend elanud 54-aastaseks,[1] tavalisem on siiski 20–30 aastat.[5]
Vaskussid on levinud suures osas Euroopast, Lääne-Siberis, Kaukaasias ja Ees-Aasias. Eestis leidub teda mandril ja suurematel saartel. Vaskusse ei leidu Pürenee poolsaare lõunaosas, suuremal osal Vahemere-äärsetel aladel, Iirimaal, Lõuna-Kreekas ja kõige põhjapoolsematel aladel.[1] Kaugeimad leiud on 65°20' põhjalaiuskraadil Rootsis ja Norras Trondheimi ümbruses (65°30'N), kuid tavaliselt ei ela vaskussid Ida-Rootsis kaugemal 61 põhjalaiuskraadist või 64°30'N Läänemere-äärsetel aladel.[6]
Eelistab elada laialehelistes ja segametsades[2] ning niisketes tiheda taimestikuga paikades nagu karjamaad, väikesed metsalagendikud, põõsastikud, metsaääred, maantee- ja raudteetammid, aiad ja nõmmed.[1] Lagedamatel aladel elades hoiab ta siiski metsa lähedusse.[2] Väldib päris märga ning kuiva ja kuuma ilma korral otsib endale varjulise koha. Levila lõunaosas võib vaskuss elada kuni 2000 meetrit üle merepinna, Alpides isegi 2400 meetrit.[1]
Vaskuss tegutseb enamasti öösiti või hämariku ajal, päeval peidab end kõdunenud kändude, mahalangenud puutuüvede või kivide all. Suudab endale peaga metsakõdusse vajadusel uru puurida.[3] Liigub üldiselt alustaimestikus ja juurikate vahel. Võib ronida päikese kätte sooja, kuid eelistab end soojendada lamedate kivide, metalli- või kummiprahi all, mille päike on juba soojaks kütnud.[1] Taimede või kivide vahel võib liikuda üsna kiiresti, kuid lagedal maal on kohmakas ja aeglane.[3] Võib olla aktiivne kuni 15 °C juures.[1] Talvituma asub septembri lõpus või oktoobri alguses, otsides peidukoha näriliste urus või kõdunenud kännus. Vahel koguneb ühte urgu isegi 20–30 isendit.[5]
Jahib peamiselt teisi aeglaselt liikuvaid saakloomi nagu teod, nälkjad, lülijalgsed ja vihmaussid. Harva võib süüa ka väikeseid sisalikke.[1] Saagile läheneb aeglaselt ja enne suhu haaramist katsub seda keelega. Neelamine toimub aeglaselt, libedaid usse aitavad suus hoida väikesed teravad tahapoole kaarduvad hambad.[3]
Aegluse tõttu on kergeks saagiks rästikutele, madukotkastele, toonekurgedele, rebastele ja teistele kiskjatele. Ainsaks kaitsevahendiks on oma saba murdmine: mahajäätud saba tõmbab ründaja tähelepanu, samal ajal kui vaskuss põgeneb.[3]
Kätte võtmisel hammustab harva, enamasti piirdub keha ja sabaga peksmisega, mille käigus võib saba murduda.[1] Vaskusse on võimalik pidada ka vangistuses ja nad harjuvad inimesega.[5]
Isased vaskussid saavad suguküpseks 3–4-aastaselt, emased 4–5-aastaselt, kui nad on umbes 30 sentimeetri pikkuseks kasvanud.[3] Sigimisperiood on neil mais[3] – sel ajal võitlevad isased üksteisega maadeldes ja vastast hammustades.[1] Emased paarituvad üldiselt üle aasta ja tiinena soojendavad end päikese käes tavalisest kauem.[1]
Paaritumine ise võib kesta 10 tundi. Paarituvad vaskussid põimivad oma alakehad ja isane hoiab emase pead või kaela lõugade vahel. Pojad sünnivad 2–3 kuud pärast paaritumist. Korraga sünnib 6–12 järglast. Vastsündinud on 6–10 sentimeetrit pikad ja kaetud läbipaistva kilega, mis purustatakse peagi. Noorloomad on erksat värvi: selg on hõbedane või kuldne, seljatriip, kõhualune ja küljed aga tumedad.[1]
Esineb kaks alamliiki: Anguis fragilis fragilis ja Anguis fragilis colchicus. Nendevaheline piir kulgeb Lääne-Soomest Kesk-Ungarini, Balkanil on alamliikide vahele raske piiri tõmmata.[1] Peloponnesose vaskusse (Anguis cephalonnica) on peetud vaskussi alamliigiks A. f. peloponnesiacus (Stepanek 1937).[7]
Alamliik Autor Levila Erisused A. f. fragilis Linné, 1758[7] Levib läänepoolsetel aladel Ümber keskkeha 24–26 soomust, sinised täpid kehal haruldased ja neid esineb vaid isastel.[1] A. f. colchicus Nordmann, 1840[7] Levib idapoolsetel aladel Ümber keskkeha 26–30 soomust, sinised täpid kehal on levinumad ja esinevad vahel ka emastel.[1]Vaskussid on Eestis looduskaitse all.[3] Suurbritannias on keelatud vaskusse ja teisi roomajaid tahtlikult tappa või vigastada.[4]
Vaskuss ehk harilik vaskuss (Anguis fragilis) on vaskuslaste sugukonda vaskussi perekonda kuuluv jalutu sisalik.
Vaskuss on levinud peaaegu kogu Euroopa mandriosas (välja arvatud Pürenee poolsaare lõunaosa, enamik Vahemere maadest ja põhjaalad). Vaskusse leidub Eesti mandriosas ja suurematel saartel. Toitub peamiselt nälkjatest ja kojaga tigudest, vihmaussidest, lülijalgsetest ning harva ka väikestest sisalikest.
Zirauna (Anguis fragilis) hankarik gabeko muskerra da Eurasian bizi dena.
Hankarik gabeko saurio ezagunena da zirauna. Ezkata leun eta dirdiratsuz estaliriko gorputz luze eta irristakorra du eta Euskal Herriko ia txoko guztietan aurki daiteke, Nafarroa hegoaldean salbu. Bere itxurarengatik sugeekin nahas daitekeen arren, zirauna saurio bat da, muskerren taldeko espeziea, alegia. Horren erakusle da, harrapariren batek buztanetik helduz gero, sugandila eta muskerrek egiten duten gisara buztana askatzeko duen gaitasuna.
Kolore apal eta ilunak nagusi izan ohi dira narrasti honen kolorazioan. Ar helduek bizkarra eta alboak kolore uniformedunak izaten dituzte, arre-gris kolorekoak. Batzuek alboetan urdin kolorea har dezaketen orban marroiak izaten dituzte. Emeen gorputzaren kolorazioa ez da horren uniformea izaten. Goialdea arre-marroi kolorekoa izan ohi da, arrena baino argiagoa eta bizkarraren erdian lerro ilun bat izan dezakete. Alboek, aldiz, marroi ilun kolorea izaten dute. Burua erlatiboki zabal eta luzeagoa da arretan, eta buztanaren kasuan emeak dira luzeagoa izaten dutenak.
Jaioberri eta gazteek kolore arre iluna, zilarkara edo horixka izaten dute alboetan eta sabelaldea beltza izan ohi da. Aurpegiaren erdialdetik hasita buztaneraino hedatzen den marra iluna izaten dute bizkarraren erdialdean. Gazteen morfologia antzekoagoa izan ohi dute eme helduek arrek baino.
Burutik kloakaraino 29 cm neurtzera iritsi daitezke eta buztanaren luzera beste hainbestekoa izan daiteke. Normalean, ordea, gorputzaren luzera 16 cm-ren bueltan ibili ohi da eta buztanaren luzera nekez izaten da 20 cm baino luzeagoa. Emeak, oro har, arrak baino handi eta pisutsuagoak izaten dira. Emeek 20 g inguru pisatu ohi dute, eta arrek 17 g inguru.
Zirauna, Ulibarri Ganboa urtegiko bidean
Eskuan
Burua
Burua
Mugitzen
Banaketa eurosiberiarra duen narrastia da, naiz eta sekundarioki ingurune mediterraneoan ere agertu ohi den. Hedapen zabala du, ia Europa osoan eta Asia mendebaldean aurkitzen baita. Iparraldean 63º-ko paraleloraino hedatzen da eta hegoaldeko muga Italia, Turkia eta Grezian du[1].
Iberiar penintsularen iparraldeko ia ingurune guztietan eta ipar-erdiko ingurune menditsuetan aurkitzen da. Badirudi ziraunaren banaketa urteko 600 mm-ko prezipitazio-tasa minimoarekin loturik dagoela. Izan ere, aipaturiko prezipitazio-tasa baino gutxiagoko lurraldetako zitak oso urriak dira[2]. Aldagai klimatiko gehiagorekin egindako azterketek erakutsi dutenez, zirauna urtean zehar prezipitazioak homogeneoki banaturik dituzten Iberiar Penintsulako gunerik heze, hotz eta lainotuenetan agertu ohi da.
Euskal Herrian banaketa oso zabala du eta Bardeak eta Tafalla ingurua salbu, gainerako lurralde guztietan aurkitzen da, itsas mailatik Pirinioetako bailaretaraino. Kantauri itsasoko kostaldeko irlatan ere badago, Donostiako Santa Klara uhartean, kasu.
Landaredi dentso eta baxudun inguruekin loturiko espeziea da, nahiz eta sastrakadi eta baso irekietan ere aurki daitekeen. Nafarroan pagadi eta landazabaletan ere ohiko espeziea da[3]. Itxian egindako ikerketek erakutsi dutenez, lurraren hezetasunak zerikusirik izan gabe, edozein lurzorutan lurperatzen da, baita enbor eta arroken azpian ere. Hala ere, substratu solte eta hareatsuak nahiago ditu[4].
Mugimendu geldoko harrapakinek osatzen dute ziraunaren dietaren zatirik handiena, hala nola, barraskilo eta lur-zizareek. Barraskilo gasteropodo eta oligoketoen artean dietaren %80 osa dezakete[5]. Intsektuak ere ohiko elikagaiak izan ohi dira.
Ziraun arrak territorialak ez diren arren[6], arren arteko borrokak izaten dira ugalketa sasoian. Borrokotan elkarri buruan kosk egin eta gorputza bihurrikatzen dute, elkarri zauriak eragiteraino.
Arren barrabilen garapen-fase gorena emeak obulazioa burutu aurreko periodoan jazotzen da. Barrabilek tamaina maximoa martxoa eta apirilean izaten dute eta uda hasierarako ohiko tamainara itzultzen dira[7]. Emeen bitelogenesia maiatza inguruan gertatzen da eta obulazioa ekainean. Maiatza eta ekainean gertatu ohi dira kopulak.
Kopulatzean arrak emearen burua edo lepoan kosk egin eta buztanak korapilatzen dituzte. Kloakek bat egitean arrak hemipeneetako bat txertatzen du. Kopula geldoa da eta 10 orduz luza daiteke[6]. Emeek ar batekin baino gehiagorekin kopula dezakete, nahiz eta normalean ez duten urtero kopulatzen eta, gurutzatu berri diren emeek arraren barailen markak izan ohi dituzte aurpegi eta lepoaldean.
Ekaina amaieran, uztailean eta abuztuaren lehen erdian garapen-fase ezberdinetan dauden arrautzak egon ohi dira eme ugaltzaileen obiduktuetan[3]. Ernaldiak 2,5 - 3 hilabete irauten du eta kumeak abuztua eta irailean jaiotzen dira. Zirauna narrasti bibiparo lezitrofikoa da eta emeek kume guztiz formatuak sortzen dituzte, alantoplazentaren inolako arrastorik gabe[8].
Erditzean 2 eta 22 kume bitartean jaiotzen dira, eta kopurua emearen tamainarekin handitu ohi da. Eme handienek kume gehiago izaten dituzte, alegia[9].
Heldutasun sexuala emeek 135 - 150 mm-ko gorputz-luzerarekin lortu ohi dute, bigarren urtearen amaiera aldera. Lehen ugalketa, ordea, hirugarren urtean gertatu ohi da.
Ez du bizi-eremua asko aldatzen. Egindako distantzia luzeenak bi urtean 130 m izan dira[10], beraz, bere bizi-eremura fidela den animalia dela esan daiteke. Azala urtean hainbat aldiz aldatzen du.
Nafarroan otsailetik urrira bitartean ikusi ohi da eta negua hibernatzen igaro ohi dute. Hibernazioa bakarrik edo talde handietan gerta daiteke, arrabio eta sugegorriekin nahastuta, batzuetan[9]. Gazteak helduen gainean hibernatzen dutela ere ikusi da[8].
Termoerregulazio aktiboa duela uste da, gorputzaren tenperatura ez baita airearenarekin korrelazionatzen. Egunez aktibo dagoenean erdi itzaletan dauden guneetan egon ohi da eta noizbehinka jartzen da eguzkitan.
Gainerakoan, aktibitate ikuskor falta eta ohitura diskretuak direla medio, oso informazio gutxi dago narrasti honen portaeraren inguruan.
Harrapari ugari dituen espeziea da. Narrastien artean suge leunak (Coronella generoa), sugegorriak, Montpellierko sugea (Malpolon monspessulanum) eta musker berdea (Lacerta bilineata) ezagutzen dira. Hegaztiak, berriz, miru gorria (Milvus milvus), zapelatz arrunta (Buteo buteo), urubia (Strix aluco) eta belatz gorria (Falco tinnunculus). Ugaztunen ugariren dietaren parte ere bada.
Badirudi harraparien usainak identifikatzeko gaitasuna duela, iparraldeko suge leunaren usainarekin gorputza eta buztanaren mugimendu azkar eta konpultsiboen bitartez alde egiteko portaera erakusten baitu[11].
Zirauna (Anguis fragilis) hankarik gabeko muskerra da Eurasian bizi dena.
Hankarik gabeko saurio ezagunena da zirauna. Ezkata leun eta dirdiratsuz estaliriko gorputz luze eta irristakorra du eta Euskal Herriko ia txoko guztietan aurki daiteke, Nafarroa hegoaldean salbu. Bere itxurarengatik sugeekin nahas daitekeen arren, zirauna saurio bat da, muskerren taldeko espeziea, alegia. Horren erakusle da, harrapariren batek buztanetik helduz gero, sugandila eta muskerrek egiten duten gisara buztana askatzeko duen gaitasuna.
Vaskitsa (Anguis fragilis) on raajaton liskolaji, josta on käytetty myös kansanomaisia nimiä vaskikäärme ja kuparikäärme. Suomenkielisen nimensä se on saanut vaskenhohtoisesta väristään. Vaskitsa on Suomessa rauhoitettu ja uhanalaisluokitukseltaan silmälläpidettävä laji. Rauhoitusmääräyksen rikkominen on lailla rangaistavaa: vaskitsan korvausarvo on Suomen lain mukaan 202 euroa.[2]
Vaskitsaa tavataan Manner-Euroopassa Skandinaviasta Espanjan pohjoisosiin, Lähi-idässä ja Siperian länsiosassa sekä Britteinsaarilla lähinnä Itä-Englannissa.[3]
Suomessa vaskitsa esiintyy harvinaisena Etelä- ja Keski-Suomessa Vaasan ja Lieksan korkeudelle saakka. Ahvenanmaalta laji hävisi tuntemattomasta syystä 1900-luvun alussa.
Vaskitsa on kiiltävän hiekan- tai kuparinruskea, raajaton ja pitkäruumiinen lisko, jonka pituus on 25–40 cm, Etelä-Euroopassa jopa puoli metriä. Naaraat ovat hieman pidempiä kuin koiraat. Vaskitsan selässä on usein pitkittäisjuovia, ja selässä voi olla myös sinisiä täpliä. Toisin kuin käärmeillä, vaskitsalla on liikkuvat silmäluomet. Vaskitsalla on yksi tai kaksi erittäin pientä korva-aukkoa, tai ne voivat myös puuttua kokonaan.
Vaskitsan nahan alla olevien luulevyjen vuoksi siltä puuttuu käärmeen notkeus ja sulavuus, ja se liikkuu kömpelön oloisesti ruumistaan kääntelemällä. Vatsapuolella suomut ovat pienet, levymäiset ja pitkittäin järjestäytyneet, kuten käärmeillä. Vaskitsa on hyvä uimaan.
Vaskitsa on hämäräeläin, mutta voi pilvisellä säällä liikkua myös päiväsaikaan, etenkin sateen jälkeen, kun sen mieliravintoa kastematoja ja etanoita on liikkeellä runsaasti. Auringon paahtaessa vaskitsa piilottelee kivien alla ja kuivien lehtien seassa. Tämän vuoksi vaskitsa suosii alueita, joissa on runsaasti pintakasvillisuutta. Tyypillisiä esimerkkejä ovat metsien aukkopaikat, pensaikot, rehevät multavat lehdot, ruohikot, laidunmaat, teiden varret ja lämpimät rinteet.
Uhattuna vaskitsa pystyy katkaisemaan häntänsä kuten esimerkiksi sisiliskokin. Vaskitsoja käyttävät ravintonaan muun muassa siili, kettu, supikoira ja mäyrä sekä varis- ja petolinnut. Vaskitsa voi elää luonnossa jopa 30-vuotiaaksi. Vankeudessa vanhin yksilö on saavuttanut peräti 54 vuoden iän.
Ravintonaan vaskitsa käyttää monenlaisia selkärangattomia pikkueläimiä hyönteisistä ja hämähäkeistä pieniin etanoihin ja kastematoihin. Se säilöö varaavintoa rasvana häntäänsä talvihorrosta varten.
Vaskitsakoiraat tulevat sukukypsiksi kolmevuotiaana ja naaraat vuotta myöhemmin. Vaskitsan paritteluaika on keväällä touko-kesäkuun vaihteessa. Koiraat kamppailevat tuolloin keskenään rajusti naaraista. Parittelussa koiras pitää naarasta aloillaan puremalla tätä niskasta ja kiertymällä sen ympärille. Naaraan kantoaika on noin kolme kuukautta. Kuten sisilisko, myös vaskitsa on ovovivipaarinen laji, eli sen munat kuoriutuvat jo naaraan munanjohtimissa, jolloin poikaset (yleensä 6–12 kappaletta) syntyvät valmiiksi kuoriutuneina. Vastasyntyneet poikaset ovat 7–10 cm pitkiä.
Vaskitsat viettävät talven horrostamalla kompostikasoissa, maakoloissa tai muurahaispesissä usein yhdessä lajitovereidensa kanssa. Jos sopivaa talvehtimispaikkaa ei löydy valmiina, vaskitsa pystyy kuononsa avulla porautumaan itsekin löyhään maaperään, jopa metrin syvyyteen. Horrosaika kestää Suomen olosuhteissa syys-lokakuusta huhtikuuhun.
Vaskitsat ovat vähentyneet Suomessa monin paikoin voimakkaasti levinneen asutuksen ja tihentyneen tieverkoston takia. Päivällä lämmennyt tienpinta houkuttelee vaskitsoja lämmittelemään. Sileällä tienpinnalla vaskitsat ovat kuitenkin melko avuttomia eivätkä pääse liikkumaan kunnolla, ja niitä jää suuria määriä auton alle. Lisäksi vaskitsoja surmataan kyykäärmeinä, vaikka ne ovat vaarattomia eivätkä muistuta tätä. Vaskitsa ei myöskään osaa puolustautua kissoja vastaan, minkä vuoksi kissan saaliiksi joutuminen on sen yleisimpiä kuolinsyitä ihmisten asuttamilla mailla. Vaskitsahavaintoja voi ilmoittaa Luonnontieteellisen keskusmuseon ylläpitämään matelijoiden ja sammakkoeläinten levinneisyyskartoitukseen Laji.fi -sivuston kautta.
Vaskitsa (Anguis fragilis) on raajaton liskolaji, josta on käytetty myös kansanomaisia nimiä vaskikäärme ja kuparikäärme. Suomenkielisen nimensä se on saanut vaskenhohtoisesta väristään. Vaskitsa on Suomessa rauhoitettu ja uhanalaisluokitukseltaan silmälläpidettävä laji. Rauhoitusmääräyksen rikkominen on lailla rangaistavaa: vaskitsan korvausarvo on Suomen lain mukaan 202 euroa.
Orvet, Orvet commun
Anguis fragilis est une espèce de sauriens de la famille des Anguidae[1]. Cette espèce de lézards apodes est appelée Orvet, Orvet fragile ou Orvet commun.
Cette espèce se rencontre en Europe, en Turquie et en Iran[1]. Des spécimens ont été observés en Afrique du Nord.
Elle est absente des îles méditerranéennes.
Il fréquente les parties ombragées de jardins, les prairies à végétation haute, les haies et les forêts, dans lesquelles il dispose de nombreuses cachettes et où il trouve les invertébrés dont il se nourrit (vers, limaces, araignées, insectes et larves)[2]. Il peut aussi trouver refuge sous des tôles ou des sacs en plastique où l'humidité relative est très proche de la saturation. En montagne, on le trouve fréquemment jusqu'à 1 200 m mais aussi, bien que moins souvent, jusqu'à 2 000 m.
Pendant les périodes de repos, on trouve souvent ce petit lézard sous de vieux cartons, des plastiques ou dans des galeries de rongeurs. Quelquefois, la galerie sera creusée par ses propres soins. L'hivernation se pratique également dans ce type de terrier qui peut avoir jusqu'à 70 cm de profondeur et qui sera préalablement refermé par de la terre ou de la mousse. L'orvet peut également passer l'hiver dans un tas de fumier ou sous tout autre abri ayant la température nécessaire. Il lui faut surtout un grand calme. Les hivernations de masse pouvant comporter jusqu'à 100 individus ne sont pas rares.
La tête est petite à museau conique et arrondi. L'extrémité de la queue est un peu arrondie. Son aspect lisse est dû à la présence de minces plaques osseuses sous la peau, les ostéodermes.
La tête est petite et tubulaire (Suède).
Le museau est conique et arrondi (Allemagne).
L'iris est rond (Iéna, Allemagne).
À Golovec (Ljubljana, Slovénie).
La coloration est très variable en fonction de l'âge, du sexe et des variétés géographiques. La couleur du dos varie du jaune au rougeâtre, parfois bleuté, noir uni ou présentant de grandes bandes sombres.
La longueur des mâles est de 30 à 40 cm, atteignant presque les 50 cm exceptionnellement. La longueur de la femelle est de 50 cm.
L'orvet a la faculté d'autotomie. Cette faculté lui permet, comme à la plupart des lézards, d'échapper à un prédateur en lui laissant un bout de sa queue. La nouvelle queue est plus sombre et rigide, mais surtout bien plus courte. Elle ne dépasse généralement pas 2 ou 3 cm. Une seconde autotomie n'est généralement plus possible.
Ce lézard apode est souvent confondu avec un serpent dont il se distingue par la présence de paupière mobile (il peut cligner des yeux) alors que le serpent a des yeux protégés par une paupière transparente fixe, et par plusieurs rangées d'écailles ventrales (la plupart des serpents n'en ont qu'une. Son surnom de « serpent de verre » vient du fait que, à l'instar de nombreux autres lézards, sa queue se casse dans le cas d'une mauvaise manipulation (cassure accidentelle et passive) ou d'une tentative de prédation (autotomie caudale).
L'orvet est un fouisseur qui passe la plupart de son temps sous terre : il creuse lui-même ses galeries ou utilise celles de rongeurs.
Sa longévité est estimée à trente ans avec une longévité maximale connue de 54 ans. Il hiberne l'hiver.
Les orvets ont un régime alimentaire carnivore et consomment principalement des limaces et des vers de terre.
La reproduction se déroule au printemps lorsque les orvets redeviennent actifs. Contrairement à beaucoup de lézards ovipares, l'orvet est ovovivipare (ou vivipare selon les sources[3]) : la femelle pond 5 à 20 œufs entre juin et août, des sortes de sacs constitués d'une membrane translucide et souple, que les petits brisent dès la naissance[4].
Comme beaucoup d'animaux à sang froid, les orvets sont sensibles aux pesticides insecticides et peut-être à certains désherbants et fongicides.
Une grande partie de leur population a disparu à cause de l'urbanisation, de la périurbanisation, de la fragmentation écologique du paysage (il est victime de la circulation routière) et surtout du recul des prairies, du bocage et de l'agriculture intensive. Le mode d'alimentation des orvets les expose à des polluants ou toxiques concentrés par les invertébrés qu'ils consomment (dont des radionucléides dans les zones touchées par le nuage de Tchernobyl).
En plus des menaces précédentes, l'orvet est très sensible à la prédation exercée par les chats. L'orvet étant moins habile qu'un lézard et ne pouvant pas voler comme un oiseau, il devient une proie facile pour les chats ayant maintenu leur instinct de chasseur. Cette menace peut être réduite si les propriétaires éduquent leurs chats.
En France, l'espèce est protégée par la loi[5]. Le comité français de l'UICN la classe parmi les espèces objet d'une préoccupation mineure, mais elle n'est pas évaluée au niveau international.
Sa ressemblance avec les serpents le fait souvent confondre avec ces reptiles dont beaucoup pourtant sont inoffensifs et d'ailleurs également protégés ; on a pu le tuer pour cette seule raison, en dépit de ses qualités avérées d'auxiliaire de l'agriculture et du jardinage.
Le nom scientifique vient du latin angustus (« étroit ») et fragilis (« fragile, cassant »)[6].
Gvoždík et al. distinguent six groupes génétiques dans Anguis : Anguis cephallonica, Anguis fragilis, Anguis graeca, Anguis colchica colchica, Anguis colchica incerta et Anguis colchica orientalis[7]. Les cinq derniers groupes correspondent à Anguis fragilis au sens large et ancien.
Dans les zones humides du Plateau d'Helfaut (Pas-de-Calais, France).
Sa langue bifide lui permet de mieux explorer son environnement, et trouver ses partenaires sexuels.
Sa couleur et sa texture lui offrent un relatif camouflage.
Les couleurs et motifs des écailles varient selon les individus et les régions (Biélorussie).
...dans la main.
...dans la main.
Anguis fragilis apprécie la strate herbacée des clairières ou à proximité des haies, talus ou bosquets.
Anguis fragilis (Cantabria, Espagne)
Orvet, Orvet commun
Anguis fragilis est une espèce de sauriens de la famille des Anguidae. Cette espèce de lézards apodes est appelée Orvet, Orvet fragile ou Orvet commun.
Laghairt gan chosa, dúchasach don Eoraip, iarthuaisceart na hÁise is iardheisceart na hAfraice. Liath nó donn. Líne dorcha ar feadh an taoibh ar an mbaineannach. Is féidir go scarfaidh sé leis an eireaball fada, ach má dhéanann ní fhásann an fad céanna ar ais. Itheann sé péisteanna i ndrúchtíní.
Is síol ainmhí é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid.
O escáncer común[2] ou liscanzo[3] (Anguis fragilis) é un réptil da familia Anguidae pero que perdeu as patas, semellando máis unha pequena cobra. Resulta habitual en toda Galicia e é completamente inofensivo.
Recibe o cualificativo de común para diferencialo doutra especie similar, o escáncer cego (Blanus cinereus), moito máis pequeno e escaso.
Pertence á suborde dos lacertilios (Sauria ou Lacertilia), que se divide en 16 familias, das que nos interesan catro:
A maior parte das especies desta familia caracterízanse pola ausencia de extremidades, tomando o aspecto de cobras de pequeno tamaño. Esta atrofia das patas constitúe un caso claro de converxencia evolutiva como a que, con diferentes órganos, tamén se dá noutros grupos zoolóxicos.
Os representantes desta familia están distribuídos por Europa, Asia, América e norte de África, e ausentes en Australia.
Descríbense tres subespecies de Anguis fragilis, que se diferencian pola tonalidade da cor da pel e a disposición das escamas da cabeza:
O escáncer común é un lacértido que carece totalmente de extremidades, de corpo cilíndrico e un tamaño de 20–30 cm, sen conta-lo rabo[4], o que lle dá unha lonxitude total de 50–60 cm. O rabo é longo, do mesmo tamaño que o corpo ou lixeiramente superior (mentres que nas cobras é sempre sensiblemente máis pequeno). Os machos adoitan ser menores cás femias.
Outra diferenza a destacar entre o escáncer e as cobras é a facilidade coa que se desprenden da cola en caso necesario (ante un traumatismo ou como mecanismo de defensa), cousa que nunca sucede nestas últimas. Por esta razón denomínase tamén serpe de vidro ou de cristal, sendo a rexeneración lenta e incompleta. Este fenómeno de poder desprenderse voluntariamente da cola chámase autotomía.
A cabeza é pequena e roma, cun pescozo pouco definido. As pálpebras son funcionais e non están soldadas, o que lles permite pecha-los ollos (outro trazo diferenciador respecto das cobras). A cor varía desde a gris ou ocre ata a castaña, coa parte inferior máis escura. A pel é ríxida pola presenza de osteodermos[5] baixo as escamas.
A pel é moi lisa ó tacto, con escamas moi pequenas, semellantes en forma e tamaño tanto no dorso como na superficie ventral (o que tamén serve para diferencialas das cobras, que teñen o ventre cuberto dunha única fila de escamas grandes). Os machos adoitan ter unha coloración uniforme, parda, ocre ou amarelada, con zonas irregulares de cor gris escura. En ocasións presentan algunhas manchas azuis nos lados, manchas que nunca posúen as femias. Estas mostran como signo característico unha banda dorsal ocre clara ou parda, percorrida por unha estreita liña vertebral negra; os costados e o ventre mostran cor marrón ou moura.
Os exemplares xuvenís presentan un dorso de cor ocre clara ou abrancazada, cunha fina liña vertebral negra ben patente. O ventre é negro brillante. Na imaxe lateral, dun exemplar xuvenil, nótese a liña vertebral negra e a perda do rabo.
O escáncer gusta de lugares sombríos e húmidos, terras cubertas de vexetación abundante, pero de carácter herbáceo, arbustivo ou monte baixo, e tamén en zonas pedregosas umbrosas. Deste xeito, podémolo ver en prados, leiras cultivadas, beiras de camiños, sebes etc., agochándose baixo as pedras, troncos ou follas secas, así como nas galerías escavadas polos ratos de campo.
Está presente en toda Galicia (ata altitudes máximas de 1.600 metros), incluídas as illas Cíes, Ons, Sálvora, Sisargas e outras[6]. En España esténdese por todo o terzo norte peninsular, desde o norte de Portugal ata Cataluña, distribuíndose tamén por toda Europa e Asia, ata o Ártico.
Habitualmente saen dos seus refuxios ó amencer, no solpor ou durante as primeiras horas da noite.
É ovovivíparo (é dicir: pare crías vivas desenvolvidas a partir de ovos que permanecen no interior do corpo das femias). Paren entre 6 e 12 crías (con citas de ata 22 crías), entre agosto e setembro, que nacen xa cuns 10 cm de lonxitude. Os machos alcanzan a madurez sexual ós 3 anos, e as femias ós 4 anos. Os exemplares mantidos en catividade poden vivir 30 ou 40 anos, coñecéndose un caso en que chegaron a cumprir 54 anos.
Como outros réptiles, o escáncer hiberna durante o inverno, recuperando a actividade entre febreiro-marzo (en zonas máis frías, incluso en maio) ata outubro-novembro. A hibernación realízase en galerías fondas, moitas veces baixo as raíces de árbores, e, normalmente, en grupos numerosos de varias ducias (hai citas destas invernadas comunais de ata cen exemplares). Poden comparti-lo mesmo refuxio con outras especies de cobras ou anfibios.
Coñécese pouco do réxime alimenticio dos escánceres. Ó ser de movementos lentos, as súas presas tamén o han de ser. Comen vermes, larvas de insectos, arácnidos e pequenas lesmas. Citouse tamén o caso de comer miñocas, crías de lagartas e mesmo casos de canibalismo.
É obxecto de predación doutras cobras, aves de rapina, mustélidos e do porco bravo.
Resulta absolutamente inofensiva e nunca traba, mesmo cando se colle na man. Esta ausencia total de perigo non impide que sexa obxecto, como tódolas cobras, de medos e persecución. De feito, autores antigos, non especializados, aseguraban que a súa picadura era velenosa:
en cuanto a picar el ganado de los prados, y es venenosa la picadura de los dos.
Es una especie de culebrilla o vivorilla, de un palmo o palmo y medio de largo, que anda serpenteando por los prados entre la hierba y en las márgenes de las presas. [...] Creen algunos que el liscancere no tiene veneno. Es error. Le tiene y de la calidad del de la vívora.
Mientras hay quienes afirman que no muerde, lo que se cree más cierto es que su mordedura es venenosa. Por eso, sin duda, nuestros paisanos le temen y le huyen, poseídos de miedo y terror.
Escáncer macho no Couto
O escáncer común ou liscanzo (Anguis fragilis) é un réptil da familia Anguidae pero que perdeu as patas, semellando máis unha pequena cobra. Resulta habitual en toda Galicia e é completamente inofensivo.
Recibe o cualificativo de común para diferencialo doutra especie similar, o escáncer cego (Blanus cinereus), moito máis pequeno e escaso.
Sljepić (Anguis fragilis) je neobična vrsta guštera.
Ova vrsta životinje dosta je nalik zmiji, no on je zapravo gušter koji nema noge puput blavora. Njegovo tijelo je dugačko do 40 cm. Glava mu je mala i na njoj se nalaze manje oči s kapcima s kojima migaju . Također, za razliku od zmija, kao i svi gušteri imaju vidljive ušne otvore. Jezik im je reckast, dok je u zmija više račvast. Isto tako, uzorak njegovog trbuha je potpuno drugačiji od onog u zmija. Koža im je glatka s šarama koje se ne preklapaju.
Aktivni su tijekom dana i noći mnogo vremena provode rujući kroz tlo ali povremeno ih se može naći kako se griju na suncu. Češće ih nalazimo skrivene ispod stijena, u visokoj travi i drugim sličnim vlažnim okruženjima. Mesožderi su i uglavnom se hrane puževima i crvima. Ženka rađa žive mlade, tj. viviparne su. Ženka često ima prugu duž kralježnice i tamne bočne strane, dok mužjak može imati plave pjege. Ovi gušteri poznati su i po izuzetno dugom životnom vijeku - doživi i do 30 godina u divljini, a u zatočeništvu i do 50 godina.
Ako mu neprijatelj kojim slučajem odgrize rep, on će mu ponovno narasti (no rijetko kad na njegovu prvotnu dužinu) kao i u ostalih guštera, ali mu rep izrasta samo jedanput. Sljepićev zimski san traje 6 mjeseci - od listopada do ožujka. Bezopasan je, ali često nastrada u susretu s ljudima jer ga mnogi zamijene za zmiju. No, najveći uzrok njihove smrtnosti u prigradskim područjima smatra se domaća mačka, od koje nema obrane.
Na kraju valja napomenuti kako je sljepić naša zaštićena životinjska vrsta. U Republici Hrvatskoj ova zaštita je određena Pravilnikom o zaštiti pojedinih vrsta gmazova (Reptilia), Državne uprave za zaštitu kulturne i prirodne baštine, temeljem članka 13. stavka 2. Zakona o zaštiti prirode. Prema ovom zakonu pojedina biljna i životinjska vrsta koja ima zaštitu Države je vrsta koja je ugrožena ili rijetka. Strogo je zabranjena svaka radnja kojom je se ometa i uznemiruje u njenom prirodnom životu i slobodnom razvoju (rastjerivanje, proganjanje, hvatanje, držanje u rukama ili zatočeništvu, ozljeđivanje i njegovo ubijanje, te oštećivanje njihovih gnijezda ili legla i obitavališta). Zabranjeno je i prikrivanje, prodaja, kupnja i otuđivanje ili pribavljanje na drugi način zaštićene biljke i životinje, kao i njegovo prepariranje.
Nedovršeni članak Sljepić koji govori o biologiji treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.
Sljepić (Anguis fragilis) je neobična vrsta guštera.
Ova vrsta životinje dosta je nalik zmiji, no on je zapravo gušter koji nema noge puput blavora. Njegovo tijelo je dugačko do 40 cm. Glava mu je mala i na njoj se nalaze manje oči s kapcima s kojima migaju . Također, za razliku od zmija, kao i svi gušteri imaju vidljive ušne otvore. Jezik im je reckast, dok je u zmija više račvast. Isto tako, uzorak njegovog trbuha je potpuno drugačiji od onog u zmija. Koža im je glatka s šarama koje se ne preklapaju.
Aktivni su tijekom dana i noći mnogo vremena provode rujući kroz tlo ali povremeno ih se može naći kako se griju na suncu. Češće ih nalazimo skrivene ispod stijena, u visokoj travi i drugim sličnim vlažnim okruženjima. Mesožderi su i uglavnom se hrane puževima i crvima. Ženka rađa žive mlade, tj. viviparne su. Ženka često ima prugu duž kralježnice i tamne bočne strane, dok mužjak može imati plave pjege. Ovi gušteri poznati su i po izuzetno dugom životnom vijeku - doživi i do 30 godina u divljini, a u zatočeništvu i do 50 godina.
Ako mu neprijatelj kojim slučajem odgrize rep, on će mu ponovno narasti (no rijetko kad na njegovu prvotnu dužinu) kao i u ostalih guštera, ali mu rep izrasta samo jedanput. Sljepićev zimski san traje 6 mjeseci - od listopada do ožujka. Bezopasan je, ali često nastrada u susretu s ljudima jer ga mnogi zamijene za zmiju. No, najveći uzrok njihove smrtnosti u prigradskim područjima smatra se domaća mačka, od koje nema obrane.
Na kraju valja napomenuti kako je sljepić naša zaštićena životinjska vrsta. U Republici Hrvatskoj ova zaštita je određena Pravilnikom o zaštiti pojedinih vrsta gmazova (Reptilia), Državne uprave za zaštitu kulturne i prirodne baštine, temeljem članka 13. stavka 2. Zakona o zaštiti prirode. Prema ovom zakonu pojedina biljna i životinjska vrsta koja ima zaštitu Države je vrsta koja je ugrožena ili rijetka. Strogo je zabranjena svaka radnja kojom je se ometa i uznemiruje u njenom prirodnom životu i slobodnom razvoju (rastjerivanje, proganjanje, hvatanje, držanje u rukama ili zatočeništvu, ozljeđivanje i njegovo ubijanje, te oštećivanje njihovih gnijezda ili legla i obitavališta). Zabranjeno je i prikrivanje, prodaja, kupnja i otuđivanje ili pribavljanje na drugi način zaštićene biljke i životinje, kao i njegovo prepariranje.
Stálormur (fræðiheiti: Anguis fragilis) er gráleit, útlimalaus eðlutegund sem fæðir lifandi unga og er helst að finna í Norður-Evrópu.
L'orbettino (Anguis fragilis Linnaeus, 1758) è un sauro della famiglia Anguidae[1].
Da molti erroneamente considerato un serpente, per via del suo particolare modo di incedere, dovuto alla mancanza di arti; in realtà si tratta di una lucertola che, nel corso dell'evoluzione, ha perso le zampe; come molte lucertole, in caso di pericolo riesce a spezzare la coda, che rappresenta il 60% della lunghezza del corpo, lasciandola sul terreno per distrarre l'aggressore e riuscire a fuggire (il nome scientifico sottolinea questa sua capacità - infatti fragilis significa che si può spezzare). Altro aspetto che differenzia questa specie rispetto agli ofidi, è la presenza di palpebre che si chiudono, un minor numero di vertebre ed una pelle più robusta.
Studi genetici hanno separato la linea evolutiva italiana classificando gli orbettini al di sotto delle Alpi e del Sud-est della Francia come Anguis veronensis[2].
È un animale di forma cilindrica, tipo serpente. Possiede una pelle liscia e lucida, sotto di essa sono presenti placche ossee chiamate osteodermi che lo rendono molto rigido nei movimenti, anche se gli facilitano l'escavazione.
La sua colorazione è molto varia: principalmente è grigio argenteo, ma può essere anche marrone o rossastro quasi come il rame, le femmine e i giovani presentano fianchi di colore scuro e a volte una striscia più scura nella parte dorsale lungo le vertebre; i maschi sono in genere di colore uniforme a volte con ocelli azzurri sui fianchi. Entrambi i sessi sono totalmente neri sul ventre.
Può raggiungere eccezionalmente una lunghezza di 50 cm, anche se in genere non supera i 35–40 cm. Il suo peso si aggira attorno ai 30 - 60 grammi. Questa specie tende a perdere la coda molto facilmente per autotomia come del resto indicato dal nome scientifico.
È una specie adattata a climi freschi e umidi, cosa che gli permette di occupare diverse latitudini; infatti vive in buona parte dell'Europa (ad esclusione della Francia sud-orientale dove è vicariata da Anguis veronensis[2]), in Nord Africa e in Asia minore.
È una specie molto adattabile ma è più frequente nelle zone aperte ed erbose con terreno sciolto, prediligendo in particolare le zone umide. Lo si rinviene quindi spesso nei pascoli, al margine dei boschi, nei frutteti e negli orti. Arriva a vivere fino ad una altitudine di 2000 metri.
Trascorre il periodo invernale in ambienti sotterranei, svernando da novembre fino ad inizio primavera.
È un animale eccezionalmente longevo. È stato osservato che può arrivare a vivere anche 50 anni di età[3].
Nella cultura popolare si è sempre creduto che l'orbettino fosse un serpente velenoso, tanto da dedicargli un proverbio che dice: “Se la vipera ci sentisse, se l'orbettino ci vedesse, poca gente al mondo ci sarebbe”. In realtà questo rettile possiede degli occhi piccoli, non è velenoso e perde la coda per difendersi[4].
È un animale che non presenta denti veleniferi, e non avendo mascelle snodabili come i serpenti si nutre principalmente di piccoli insetti, lumache, vermi e lombrichi. In genere, durante le ore calde del giorno, proprio per la sua esigua necessità di calore, resta riparato in una buca, sotto un sasso o in un tronco marcescente, ed esce solo nelle ore del crepuscolo o la mattina presto per andare a caccia.
L'orbettino è un animale ovoviviparo, i piccoli vengono partoriti dopo mesi dall'accoppiamento, che avviene soprattutto nel mese di maggio; i giovani, in numero di 6-12, sono lunghi 7-8 centimetri e già perfettamente formati, le uova si schiudono subito dopo la deposizione. Dopo tre anni diventano lunghi 25 cm e sono sessualmente maturi, ed è frequente che i maschi lottino per la conquista di una femmina.
L'orbettino (Anguis fragilis Linnaeus, 1758) è un sauro della famiglia Anguidae.
Da molti erroneamente considerato un serpente, per via del suo particolare modo di incedere, dovuto alla mancanza di arti; in realtà si tratta di una lucertola che, nel corso dell'evoluzione, ha perso le zampe; come molte lucertole, in caso di pericolo riesce a spezzare la coda, che rappresenta il 60% della lunghezza del corpo, lasciandola sul terreno per distrarre l'aggressore e riuscire a fuggire (il nome scientifico sottolinea questa sua capacità - infatti fragilis significa che si può spezzare). Altro aspetto che differenzia questa specie rispetto agli ofidi, è la presenza di palpebre che si chiudono, un minor numero di vertebre ed una pelle più robusta.
Studi genetici hanno separato la linea evolutiva italiana classificando gli orbettini al di sotto delle Alpi e del Sud-est della Francia come Anguis veronensis.
Anguis est genus familiae Anguidarum habitu Serpentium simili, quod in Europa habitat et cuius species clarissima est Anguis fragilis.
Haec stipula ad biologiam spectat. Amplifica, si potes! Trapusis gluodenas, Gluodenas (lot. Anguis fragilis, angl. Slow Worm, vok. Blindschleiche) – žvynaroplių (Squamata) būrio roplys, priklausantis gluodenų (Anguidae) šeimai. Pagal išvaizdą primena gyvatę, todėl Lietuvoje dar vadinamas geležine gyvate, varine gyvate. Retesnis senovinis lietuviškas pavadinimas – žibulis.
Kūnas 35-45 cm ilgio, panašus į gyvatę, bet nuo jos skiriasi šiais požymiais: akių vokai judantys, uodega ilga ir lengvai nulūžta, galūnės išnykusios, odą keičia lopais, o ne neriasi kaip gyvatės. Liežuvis dvišakas. Kūno viršus padengtas lygiais, vienas kito neperdengiančiais apvaliais žvynais, sidabriškai pilkas, augant pasidaro juosvai rusvas ar pilkas, bronzinio atspalvio, pilvas ir šonai šviesesnės spalvos. Patelėms išilgai nugaros eina dvi ištisinės juodos juostelės, patinams – tamsiai rudų dėmėlių eilės. Galva neryški. Gluodenai (dažniausiai patinėliai), kurie gyvena vandens pakrantėse ar salose, ant kūno turi melsvas dėmes. Dėmės atsiranda ne iškart, o apie 3 gyvenimo metus. Nenuodingas. Svoris iki 1 kg. Tai vieni ilgiausiai gyvenančių driežų. Gluodeno gyvenimo trukmė iki 9-12 metų.
Paplitęs visoje Europoje, taip pat Šiaurės Afrikoje. Gluodenas gyvena spygliuočių ir lapuočių miškuose, miško aikštelėse, kirtavietėse, paprastai pasislėpęs po lapais ar šakomis. Kartais randamas soduose, krūmais apaugusių upių ir upelių slėniuose. Žiemoja graužikų urvuose, plyšiuose po medžių kelmais.
Rūšis saugoma Berno konvencijos (III apsaugos kategorija).
Ar žinai? portalo straipsnis apie gluodeną
Trapusis gluodenas, Gluodenas (lot. Anguis fragilis, angl. Slow Worm, vok. Blindschleiche) – žvynaroplių (Squamata) būrio roplys, priklausantis gluodenų (Anguidae) šeimai. Pagal išvaizdą primena gyvatę, todėl Lietuvoje dar vadinamas geležine gyvate, varine gyvate. Retesnis senovinis lietuviškas pavadinimas – žibulis.
Kūnas 35-45 cm ilgio, panašus į gyvatę, bet nuo jos skiriasi šiais požymiais: akių vokai judantys, uodega ilga ir lengvai nulūžta, galūnės išnykusios, odą keičia lopais, o ne neriasi kaip gyvatės. Liežuvis dvišakas. Kūno viršus padengtas lygiais, vienas kito neperdengiančiais apvaliais žvynais, sidabriškai pilkas, augant pasidaro juosvai rusvas ar pilkas, bronzinio atspalvio, pilvas ir šonai šviesesnės spalvos. Patelėms išilgai nugaros eina dvi ištisinės juodos juostelės, patinams – tamsiai rudų dėmėlių eilės. Galva neryški. Gluodenai (dažniausiai patinėliai), kurie gyvena vandens pakrantėse ar salose, ant kūno turi melsvas dėmes. Dėmės atsiranda ne iškart, o apie 3 gyvenimo metus. Nenuodingas. Svoris iki 1 kg. Tai vieni ilgiausiai gyvenančių driežų. Gluodeno gyvenimo trukmė iki 9-12 metų.
Paplitęs visoje Europoje, taip pat Šiaurės Afrikoje. Gluodenas gyvena spygliuočių ir lapuočių miškuose, miško aikštelėse, kirtavietėse, paprastai pasislėpęs po lapais ar šakomis. Kartais randamas soduose, krūmais apaugusių upių ir upelių slėniuose. Žiemoja graužikų urvuose, plyšiuose po medžių kelmais.
Rūšis saugoma Berno konvencijos (III apsaugos kategorija).
Glodene jeb trauslā glodene[1] (Anguis fragilis) ir Latvijā dzīvojoša glodeņu dzimtas (Anguidae) bezkāju ķirzaka. Glodeni mēdz saukt arī par kaparčūsku un gludeno čūsku, kas gan ir aplami, ņemot vērā, ka glodene nav čūska, turklāt Latvijā dzīvo zalkšu dzimtas čūska — gludenā čūska (Coronella austriaca).[1][2] Sastopama plašā Eirāzijas areālā, aptverot gandrīz visu Eiropu un Āziju līdz Rietumsibīrijai.[3] Glodene nav indīga. Ja glodene tomēr ir iekodusi, koduma vietā būs neliels apsārtums, kas ātri pazudīs.[1]
Glodene izplatīta gandrīz visā Eiropā, izņemot Islandi, Pireneju pussalas dienvidus un centrālo daļu, Skandināvijas ziemeļus, lielāko daļā Vidusjūras salu un Austrumeiropas dienvidus. Plašs vienlaidu areāls aptver Eirāzijas ziemeļu meža zonu, rietumos sākot ar Baltijas valstīm, Baltkrieviju, Ukrainu un Moldovu, austrumu virzienā turpinoties līdz Tobolas upei Rietumsibīrijā.[2][3]
Ir arī vairāki izolēti areāli: Portugāles rietumos pie Lisabonas, Kazdagi kalnos Turcijā, Kaukāzā, Irānas ziemeļos un Krievijas dienvidos.[3]
Glodene Latvijā sastopama bieži, visā teritorijā.[2]
Glodenes ķermenis atgādina čūsku, tomēr tā ir ķirzaka bez kājām. Ir vairākas iezīmes, kas glodeni atšķir no čūskām. Acis mazas, ar plakstiņiem (čūskām plakstiņu nav). Glodenei ir ausu atvērumi (čūskām nav), vēderu klāj ragvielas zvīņas (čūskām vairodziņi).[2][1] Ādu glodene maina pa daļām (čūskas maina uzreiz visu ādu), gadā 2—3 reizes. Mēle salīdzinoši plata ar robiņu galā (čūskām šaura un šķelta). Glodenes, līdzīgi kā citas ķirzakas, briesmu gadījumos nomet asti, kas pēc apmēram divām nedēļām sāk ataugt.[2][4]
Ķermeņa garums līdz 35—50 cm.[2][1][4] Galva tikpat plata, cik viduklis, aste gara ar strupu galu. Zvīņas gludas, mirdzošas. Pieaugušam īpatnim mugurpuse dažādos pelēcīgi brūnos toņos, vēderpuse pelēka vai zilgana. Pēc krāsas var atšķirt dzimumus: mātītes mugura parasti ir brūna ar vara spīdumu un ar brūniem vai melniem sāniem, uz kuriem var būt mirguļojoši raibumi, bieži uz muguras un sāniem melnas garensvītras; tēviņš ir pelēcīgs vai vara sarkanbrūns bez svītrām. Reizēm uz muguras var būt zili plankumi, tēviņiem biežāk nekā matītēm. Arī galva tēviņam platāka un garāka nekā mātītei. Abu dzimumu jaunās glodenes zeltainas ar tumši brūnu vēderu un sāniem un ar melnu garenisku svītru uz muguras.[2][4]
Glodene mājo celmiem un saknēm bagātā zemsedzē, pārsvarā mežmalās, izcirtumos un sausos priežu silos. Aktīvitātes laiks ir krēslas stundas un nakts. Latvijā pēc ziemošanas parādās aprīlī vai maija sākumā. Ziemošanu sāk septembra beigās. Ziemo dziļās alās (līdz 80 cm); bieži savācas kopā vairāki desmiti īpatņu.[2] Briesmu gadījumā nomet asti, kas pēc tam turpina aktīvi locīties. Tādējādi aste novērš uzbrucēja uzmanību, dodot glodenei laiku paslēpties.[4]
Barojas ar kailgliemežiem, sliekām, jauniem gliemezīšiem, kamēr to mājiņas ir trauslas, un citiem mīkstiem bezmugurkaulniekiem.[2]
Pārojas laikā no maija beigām līdz jūnijam. Šajā laikā tēviņi kļūst agresīvi viens pret otru. Mātīte pārojas vai nu katru gadu, vai reizi divos gados. Pārošanās laikā tēviņš mātītei iekožas galvā vai kaklā, abiem ķermeņiem savijoties kopā. Pārošanās var ilgt līdz 10 stundām. Glodene ir oldzīvdzemdētāja (olas attīstās mātes ķermenī un piedzimst dzīvi mazuļi). Olu attīstības periods ilgst apmēram 3 mēneši, un augustā mātītei piedzimst 6—12 mazuļi, apmēram 7—10 cm gari. Tiem piedzimstot, tos joprojām ieskauj olas membrāna.[2][4] Glodene pilnībā pieaug 6—8 gadu laikā, bet dzimumbriedums iestājas agrāk: tēviņam 3—4 gadu vecumā, mātītei 4—5 gados. Glodenei ir salīdzinoši garš mūžs, un ilgākais zināmais mūžs ir bijis 54 gadi.[4]
Glodene jeb trauslā glodene (Anguis fragilis) ir Latvijā dzīvojoša glodeņu dzimtas (Anguidae) bezkāju ķirzaka. Glodeni mēdz saukt arī par kaparčūsku un gludeno čūsku, kas gan ir aplami, ņemot vērā, ka glodene nav čūska, turklāt Latvijā dzīvo zalkšu dzimtas čūska — gludenā čūska (Coronella austriaca). Sastopama plašā Eirāzijas areālā, aptverot gandrīz visu Eiropu un Āziju līdz Rietumsibīrijai. Glodene nav indīga. Ja glodene tomēr ir iekodusi, koduma vietā būs neliels apsārtums, kas ātri pazudīs.
Stålormen eller sleva (Anguis fragilis) er eit beinlaust krypdyr som finst i mesteparten av Europa. I Noreg er han vanleg sør på Austlandet, på Sørlandet og på Vestlandet nord til omkring Bergen.
Trass i namnet er ikkje stålormen nokon eigentleg orm, men tvert imot ei øgle. Dette ser ein mellom anna på at han har skjel på buken, rørlege augelokk og evna til å sleppa halen i faretrugande situasjonar.
Stålormen eller sleva (Anguis fragilis) er eit beinlaust krypdyr som finst i mesteparten av Europa. I Noreg er han vanleg sør på Austlandet, på Sørlandet og på Vestlandet nord til omkring Bergen.
Trass i namnet er ikkje stålormen nokon eigentleg orm, men tvert imot ei øgle. Dette ser ein mellom anna på at han har skjel på buken, rørlege augelokk og evna til å sleppa halen i faretrugande situasjonar.
Stålorm, også kalt sleva og sleve, er den eneste norske representanten for gruppen stålormer. Selv om den mangler bein er den ikke en slange, men en øgle.
En kan lett se at stålormen ikke er en slange på at den har øyelokk som kan åpnes og lukkes. Dessuten har slanger alltid bare én rad med skjell under buken, med unntak av arter med et akvatisk eller underjordisk levevis, mens øgler har flere.
Stålormen blir opptil 40 - 46 cm lang, og er stålgrå eller kobberbrun. Fordi den har beinplater i huden under skjellene, er den stiv i bevegelsene. Hannen er som regel ensfarget grå, mens hunnene er lysebrune eller kobberfarget med mørkere sider, og en mørk stripe langs ryggen. Ungenes utseende ligner hunnen, men med lysere, gullaktig grunnfarge. En sjelden gang kan en se eksemplarer med blå flekker, helst hos hanner i parringstida på forsommeren. Det vitenskapelige navnet kommer av at stålormen, i likhet med firfisla, kan slippe fra seg halen om en fiende angriper (autotomi).
Arten er mest aktiv i skumringen og demringen, ettersom de viktigste byttedyrene er snegler og meitemark. Om dagen gjemmer den seg under steiner og trestammer, men kan komme fram i regnvær. I Norge kommer den ofte ut i solskinn, på veier eller åpent glenner i skogen for å utnytte solvarmen. Den har en todelt tunge, og et velutviklet Jacobsons organ, så luktesansen er viktig når stålormen skal finne bytte. Selv blir den jaktet på av blant annet rovfugler, kråke, skjære, piggsvin og grevling. Den er et viktig byttedyr for slettsnoken.
Stålormen trives best i løv- og blandingsskog med fuktig mark, men kan også treffes i kulturlandskap, så lenge det er nok fuktighet og tett vegetasjon. På samme måte som firfisle er den ikke eggleggende. Den er ovovivipar og ruger ut eggene i kroppen. Ungene blir født i august – september. Vinterstid ligger stålormen i dvale, og da kan en ofte finne mange individer samlet på et sted.
Dette dyret er helt ufarlig.
Nominatunderarten Anguis fragilis fragilis finnes over store deler av Europa, og mangler bare lengst nord, i Irland og Sør-Spania, og på middelhavsøyene. I Sørøst-Europa, Lilleasia, Transkaukasia og Iran erstattes den av underarten A. f. colchica. Stålormene i Sør-Hellas (Peloponnes, Zakynthos og Kefallinia) ble tidligere ført til underarten A. f. peloponnesiacus, men regnes nå som en egen art, Anguis cephalonnica.
I Norge er stålormen vanlig på Øst-, og Sørlandet, og på Vestlandet nord til Bergen. Nordgrensen er dårlig kjent. Ifølge Artskart er nordgrensen ca på høyde med Sognefjorden. Artsobservasjoner har et utbredelseskart.
Stålorm, også kalt sleva og sleve, er den eneste norske representanten for gruppen stålormer. Selv om den mangler bein er den ikke en slange, men en øgle.
Multimedia w Wikimedia Commons Padalec zwyczajny (Anguis fragilis) – gatunek beznogiej jaszczurki z rodziny padalcowatych. Zasięg występowania obejmuje większą część Europy, sięgając Afryki i Azji. Jego północna granica przebiega w Szwecji. Populacje z Alp cechują się przystosowaniami do górskiego klimatu.
Padalec z wyglądu przypomina węża z powodu uwstecznienia kończyn. Przyjmuje różnorodne ubarwienie, na grzbiecie spotyka się zwykle odcienie brązu, na brzuchu czerń u samic i żółtawy deseń u samców. Występuje kilka odmian barwnych, w tym turkusowa. Osobniki młode ubarwione są inaczej od dorosłych. Głowa i ogon są bardzo słabo wyodrębnione od tułowia.
Gad poluje głównie na ślimaki nagie i dżdżownice, nie jest zbyt szybki. Porusza się, wykonując wężowate ruchy ciała. Rozmnaża się wedle różnych autorów żyworodnie lub jajożyworodnie. Ciąża trwa 11-13 tygodni, następnie na świat przychodzi od 6 do 26 młodych.
Padalca uważa się za starą, trzeciorzędową jeszcze formę reliktową[1].
Przodkowie padalca zwyczajnego, w przeciwieństwie do dzisiejszych przedstawicieli tego gatunku, posiadali jak wiele innych jaszczurek cztery kończyny. Układ kostny współczesnego padalca zachowuje pozostałości pasa barkowego i pasa miednicznego. Również w rozwoju ontogenetycznym widać ślady kończyn: ich zawiązki tworzą się w zarodkach przebywających w ciele matki[2].
Jeden z kladogramów z pracy Gvodžíka i współpracowników, badających mitochondrialny DNA i tRNA padalców[3]:
Anguis fragilis
Kladogramy tworzone przez tych samych naukowców innymi metodami wykazywały pewne różnice. Obejmują choćby klad tworzony przez A. fragilis i A. colchica czy też A. fragilis i A. cephallonnica[3].
Padalec zwyczajny Anguis fragilis wedle dawniejszej klasyfikacji był jedynym gatunkiem monotypowego rodzaju Anguis[4]. W 2012 IUCN wyróżnia też takie gatunki, jak grecki[3] Anguis cephallonica[5] (opisany jako A. fragilis peloponnesiacus[3]) czy meksykański Anguis incomptus[6] (niektóre źródła nie podają takiego gatunku[3]; gatunek ten został zaliczony do rodzaju Anguis przez Sergio Terán-Juáreza, 2008 przy przyjęciu przez autora założenia, że rodzaj Anguis jest starszym synonimem rodzaju Ophisaurus[7] – inni autorzy utrzymują jednak te dwa rodzaje jako odrębne).
W obrębie gatunku tradycyjnie wyróżnia się 2 podgatunki[3]:
Jednakże wykonane w 2010 przez Gvodžíka i współpracowników badania genetyczne podważyły te poglądy. Różnice znalezione przez nich w DNA mitochondrialnym w obrębie kladu nazwanego przez nich Anguis fragilis sensu lato okazały się porównywalne z istniejącymi pomiędzy padalcem zwyczajnym a gatunkiem A. cephallonica. Sugeruje to, że poszczególne klady wchodzące w skład A. fragilis sensu lato zasługują na miano odrębnych gatunków. Jeszcze bardziej zaskakujące okazały się badania składu aminokwasowego zbadanego białka, wykazujące większe podobieństwo jednego z rozpatrywanych kladów w obrębie A. fragilis sensu lato z A. cephallonica, niż z pozostałymi grupami w obrębie A. fragilis sensu lato[3].
Badacze ci proponują wyróżnienie następujących gatunków[3]:
Wszystkie trzy nowo wyróżnione gatunki spotykają się prawdopodobnie na północnych Bałkanach[3].
Wspomniany rodzaj zalicza się z kolei również jako jedyny[4] lub jako jedyny prócz rodzaju Ophisaurus[8] do podrodziny Anguinae[8]. Nowsze dane (z 2010) uznają za jego grupę siostrzaną rodzaj Pseudopus[3]. Podrodzina Anguinae znajduje się w obrębie rodziny padalcowatych Anguidae[9] w obrębie nadrodziny Anguoidea oraz infrarzędu Anguinomorpha[8].
Padalec zwyczajny nie należy do dużych jaszczurek[1]: wedle różnych źródeł mierzy zwykle 40-45 cm[2], osiąga jednak długość 50 cm[10][4][2], 45 cm[11] lub też w zależności od płci samice 50 cm, samce zaś tylko 40 cm[1]. Dwie trzecie tej wartości zajmuje ogon[11][4].
Na pierwszy rzut oka jaszczurka ta przypomina węża[10][4], nie posiada bowiem widocznych kończyn[2].
Zwierzę ubarwione jest szarobrązowo[10], brunatnobrązowo bądź szaro[1] czy też rdzawo[4]. Grzbiet określa się jako barwy brązu czy miedzi, jasnoszary bądź ciemnoszary[11], ołowianoszary, żółtawy czy miedziany. U części osobników ubarwiony jest jednolicie, u innych zdobią do podłużne ciemne linie[2] w liczbie 2, 3 lub też 5[11]. Mogą je tworzyć połączone lub oddzielone od siebie plamki lub kreski. Mogą też występować inne ciemne kreski[2]. Nieraz obserwuje się również plamki koloru niebieskiego[11]. Z kolei spodnia strona ciała stanowi przykład dymorfizmu płciowego[2]. Przyjmuje barwy od ciemnoszarej do szaroniebieskiej. U samic osiąga barwy czarną, czarnoszarą, łupkowoszarą, zachowując jednolite ubarwienie. W przypadku samców brzuszną stronę ciała pokrywa deseń obejmujący niebieskawoszary wzór na żółtawym tle lub żółte piętna na tle łupkowoszarym[2]. Barwą wyróżniają się również osobniki młode[11]: są jasnoszare[4], ich wierzch jest jasnozłoty lub srebrny, zdobiony podłużną ciemną linią[11] rozpoczynającą się od zdobiącej głowę plamy w kształcie kropli i ciągnącą się aż do końca ogona[2], a boki i brzuch są ciemne, brązowoczarne[11], stalowoszare lub czarne[2].
Tak więc choć najczęściej spotyka się osobniki brunatne[4], występują liczne odmiany barwne. Marian Młynarski wymienia spośród nich odmianę turkusową, którą uznaje za najpiękniejszą[1]. Odmiana ta spotykana jest szczególnie na wschodzie Europy, w Niemczech już stanowi rzadkość. Charakteryzuje się ona obecnością wspomnianych już plamek koloru jasnoniebieskiego bądź ciemnoniebieskiego, sprawiających wrażenie delikatnych, rozmieszczonych z różną gęstością na grzbiecie padalca. Częściej widuje się ubarwione w ten sposób samce[2]. Często występuje połysk określany jako metaliczny[10] bądź szklisty. Jaszczurka zawdzięcza to temu, że jej ciało pokrywają drobne, owalne, gładkie łuseczki[1], ściśle przylegające do siebie, a nawet zachodzące na siebie dachówkowato[4], ułożone regularnie[11]. U padalcowatych podpierają je leżące w skórze kostne płytki[9].
Kształt ciała zwierzęcia czyni go podobnym do węży. Jest ono silnie wydłużone i walcowate. Bardzo mała[1], krótka głowa[2], określana jako jaszczurkowata[11], słabo odgranicza się od tułowia[1] (przewężenie szyjne nie występuje[11]). Od przodu kończy się ona lekko zaokrąglonym[1], tępym pyskiem[2]. Ruchome[10], a nawet ruchliwe, nieprzezroczyste powieki odróżniają padalca od węży, podobnie jak obecność otworów usznych[10]. Niewielkie oczy[4] mają ciemne źrenice i czerwonawożółte tęczówki[2]. Głowę pokrywają wyraźne, jak u wszystkich padalcowatych[9], choć nieduże, symetrycznie rozlokowane, gładkie[4] tarczki o regularnym układzie[9].
Kończyny zachowały się jedynie w formie szczątkowej[1].
Długi[2] ogon lekko zaokrągla się i kończy niewielkim kolczastym wyrostkiem[1] zbudowanym z substancji rogowej[4]. Jedynie u ciężarnej samicy wyraźnie odgranicza się od reszty ciała[2]. Cechują go znaczna kruchość i łamliwość. Padalec dysponuje możliwością odrzucenia go w razie zagrożenia. W takiej sytuacji ogon odrasta[4].
Padalec wykonuje wężowate ruchy ciała[1]. Porusza się niezbyt zwinnie ani szybko, co ogranicza zakres jego potencjalnych ofiar do zwierząt niezdolnych do szybkiej ucieczki. Dlatego też zjada głównie dżdżownice i nagie ślimaki. W tym celu gad najpierw obserwuje z bliska zwierzynę, by bez pośpiechu pochwycić ją dzięki swym niewielkim, spiczastym zębom kierującym się w tył jamy gębowej. Również połykanie ofiary zajmuje padalcowi dużo czasu, od 10 minut do kwadransa. Na tym jednak nie kończy swej aktywności. Musi jeszcze usunąć śluz i zanieczyszczenia z pyska, ociera w tym celu swoją głową o podłoże[2].
W razie zagrożenia padalec potrafi odrzucić ogon[10], zarówno cały, jak tylko jego część. Dzięki temu zwierzę może ujść przed niebezpieczeństwem[2]. Stracona część ciała odrasta w przyszłości, zazwyczaj jednak nie osiąga pierwotnej wielkości, różni się też kształtem[10].
Przypominający z wyglądu węża padalec linieje w inny sposób. Gad pozbywa się wierzchniej warstwy skóry w formie zwiniętego pierścienia, zsuwając ją przez ogon. Taka zwinięta forma jest mało widoczna, toteż wynikają z tego trudności z odnalezieniem wylinki. U młodych osobników linienie zdarza się 3-4 razy w roku[2].
Jaszczurka ta cechuje się słabym wzrokiem. Nie posiada możliwości rozróżniania barw. Nawet odcienie szarości rozróżnia słabo. Zmysły smaku i dotyku odbiera między innymi poprzez wysuwanie swego przypominającego spotykany u węży języka. Występują jednak pewne różnice między padalcem a wężami: wysuwający się język jest u tej jaszczurki lekko otwarty, a nie zamknięty, jak u węży[2].
Jego krew zawiera od 466000 do 1615000 erytrocytów na mm³, przy czym u samców wartości te są większe, niż u płci przeciwnej. Zależą one również od pory roku. liczba leukocytów, w przypadku której dymorfizmu płciowego nie stwierdza się, zawiera się z kolei w przedziale 1000-5000 na mm³, wykazując jednak znaczne różnice pomiędzy zimą, kiedy jest największa, i latem, gdy jest mniejsza. Wydaje się, że za to zjawisko odpowiada jakaś przyczyna wewnętrzna. Nie stwierdzono go dotychczas u innych gadów. Wzór odsetkowy jest następujący[12]:
Prawdopodobnie ilość leukocytów poszczególnych rodzajów również wykazuje zmienność w zależności od pory roku. Jednakże w przypadku neutrofili wysoka zmienność międzyosobnicza uniemożliwia przeprowadzenie badań potwierdzających tę tezę[12].
W Europie Środkowej padalce są aktywne od lutego do października, a potem zapadają w sen zimowy[10][1]. W Polsce przebudzenie ze snu zimowego odbywa się w marcu albo w kwietniu. W maju przychodzi pora na sezon rozrodczy. W październiku rozpoczyna sen zimowy, przy czym może zimować wspólnie[1] z innymi jaszczurkami (jaszczurka żyworodna), wężami (żmija zygzakowata), płazami (salamandra czarna, salamandra plamista)[2]. W dogodnym schronieniu może zimować razem nawet 100 padalców[2]. Na miejsce gromadnego zimowania wybierane są miejsca chroniące gady przed zimnem. Zaliczają się tutaj nory[11], zwłaszcza wykonane przez gryzonie[2], jamy pomiędzy korzeniami drzew, szczeliny skalne, wnętrza pryzm kompostowych[11]. Padalec potrafi też samodzielnie wykopać sobie jamę, sięgającą nie głębiej niż 1 m. Gad często zamyka ją, używając do tego ziemi i mchów[2].
Główny okres jego aktywności przypada na zmierzch i początek nocy [2]. Niekiedy spotyka się go jednak za dnia, wygrzewającego się na nasłonecznionych polanach[4], zwłaszcza wcześnie rano przy ciepłej pogodzie. Gad opuszcza również schronienie po deszczu, jeśli opad był ciepły. Głód może wywabić go na zewnątrz również inną porą dnia[2]. Kiedy indziej przebywa w swej kryjówce, leżącej pod kamieniami, spróchniałymi pniami drzew czy innym drewnem[2].
Przemieszcza się zręcznie wśród roślinności, korzeni, spróchniałego drewna[2].
Zauropsydy te kopulują w niedługim czasie po przebudzeniu się ze snu zimowego. Przed kopulacją samiec chwyta swą wybrankę za kark, a następnie skręca swe wsunięte pod samicę ciało, dążąc do zetknięcia się kloak. Dysponuje on parzystym narządem rozrodczym, nazywanym hemipenisem. Wsuwa wtedy jedną z jego części do steku samicy[2].
Napotyka się różne informacje na temat cyklu życiowego zwierzęcia. Wedle części źródeł padalec wykazuje żyworodność[1][4], a na świat przychodzi do 25 młodych[1]. Inne podają, jakoby był jajożyworodny. Zgodnie z nimi samica odbywa ciążę trwającą około trzech miesięcy[11]. Gdzie indziej można znaleźć bardziej precyzyjne dane 11-13 tygodni[2]. Jej dokładna długość wykazuje zależność od temperatury ciała ciężarnej samicy[13].
Zaobserwowano różnice w zachowaniu samic ciężarnych i nieciężarnych. Te pierwsze nagrzewały swe ciało, bezpośrednio wystawiając się na promieniowanie słoneczne. Nieciężarne natomiast zajmowały miejsca pod nagrzanymi przez słońce obiektami. Przekłada się to na temperaturę ciała jaszczurek, wynoszącą odpowiednio 27,04 i 25,28 °C (średnia temperatura ciała) oraz 22,2-31,0 °C i 20,0-28,1 °C (przedziały wartości). Jednakże i tak ciężarne osiągają temperatury niższe, niż w przypadku jaszczurek aktywnych za dnia. Widać też, że samice nie będące w ciąży cechują się większą różnorodnością w tym zakresie. Autorzy podanych wyników sądzą, że przekłada się to na większe zagrożenie noszących w sobie potomstwo samic ze strony drapieżników, co zwiększa koszty rozrodu. Dodatkowo, chociaż wygrzewająca się samica będzie w stanie osiągnąć większą prędkość, ilość młodych w miocie negatywnie koreluje z jej zdolnościami lokomocyjnymi[13].
Poród odbywa się w zazwyczaj w lipcu i sierpniu, choć może zajść również we wrześniu, a nawet jeszcze później. Po ciąży matka wydaje na świat w kilkuminutowych odstępach[2] od 8 do 12 młodych[2][11] (rzadko do 26[2]), jeszcze w osłonkach jajowych[11]. W Alpach we Włoszech mioty liczą od 6 do 13 młodych, średnio 9,13[14]. Młode wydostają się z osłonek jajowych, rozrywając je[11] lub przewiercając się przez nie[2] w trakcie porodu lub też niedługo po nim[11].
Potomstwo liczy sobie od 33 do 35 mm[14], choć spotyka się również dane mówiące o 70-90 mm[2]. We włoskich Alpach nie znaleziono korelacji pomiędzy ich długością a długością matki, podobnie jak w przypadku żmii zygzakowatej z tych samych okolic. Taki sposób rozrodu spotyka się bowiem często u węży klimatu umiarkowanego, stanowi on natomiast rzadkość u rozmnażających się zwykle co najmniej raz do roku jaszczurek. Prócz padalca wyjątek stanowią tutaj Eumeces okadae i szyszkowiec olbrzymi. Postulowano wpływ dostępu pożywienia na rozwinięcie się takich strategii, jednakże istnienie znacznych odrębności w tym zakresie pomiędzy jaszczurkami a wężami przeczy tezie. Nie wydaje się, by sposób odżywiania się padalca miał duży wpływ na jego rozród. Sądzi się raczej, że konwergencja pomiędzy padalcem zwyczajnym i żmiją zygzakowatą powstała na skutek specyficznego klimatu alpejskiego[14].
Na wspomnianym terenie notuje się dwuroczny cykl życiowy (miot co 2 lata), tylko 53,6% złapanych samic było w ciąży. Cykl taki rozwinęło wiele węży. Wymienić tu można choćby gatunki sympatryczne: żmiję zygzakowatą i gniewosza plamistego[14].
Dojrzałość płciową gady te osiągają w wieku 4 lat, mierząc wtedy około 25 cm[2]. Długość życia zwierzęcia w niewoli wynosi 28 lat, a wedle niektórych źródeł nawet 54[11]. Są to wartości większe, niż typowe dla innych jaszczurek tej samej wielkości[2].
Zasięg występowania padalca zwyczajnego obejmuje prawie cały kontynent europejski. Na północy sięga Finlandii i Szwecji środkowej[1]. Granica jego zasięgu występowania przebiega na 67° N, podobnie jak w przypadku żmii zygzakowatej. Jedynym europejskim gadem sięgającym dalej na północ jest jaszczurka żyworodna, osiągająca aż 70°N[15]. Na terenach wysuniętych tak daleko na północ zwierzę radzi sobie prawdopodobnie dzięki swej żyworodności[4]. W Europie nie występuje jedynie na północy Skandynawii, w Irlandii i na południu Hiszpanii[11], a wedle innych danych także na Krymie i wyspach Morza Śródziemnego[4]. Południowe i wschodnie granice jego zasięgu wychodzą poza obręb Europy. Na południu sięga on bowiem Algierii, na wschodzie Kaukazu i Azji Mniejszej[1] (Zakaukazie, Iran[11]).
Jest to jedyny przedstawiciel rodziny padalcowatych reprezentujący faunę Polski[9] (występuje na całym obszarze kraju[2]) i wedle dawniejszej systematyki jeden z dwóch członków Anguinae w Europie, obok znacznie większego żółtopuzika[9], a obecnie także wyróżnianego Anguis cephalonnica w Grecji [5](nie biorąc pod uwagę postulowanego wyodrębnienia dwóch kolejnych gatunków).
W południowej Anglii podejmowano próby przenoszenia osobników na nowe tereny. W ciągu dwóch lat obserwacji liczebność przeniesionych osobników zmniejszała się. Spotykane gady były też w gorszej kondycji niż padalce z pobliskiej populacji. Nie stwierdzono udanego rozrodu[16].
W całej Europie Środkowej zwierzę występuje pospolicie[10].
W Polsce jest liczny[10], choć bywał tępiony, brano go bowiem za jadowitą żmiję zygzakowatą[1].
Czas żerowania przypada u padalca zwyczajnego o zmroku i wcześnie rano[4], choć może opuścić kryjówkę również inną porą dnia[2]. Je dość często, wybierając niewielką zwierzynę[14]. Do zdobyczy tej jaszczurki należą głównie dżdżownice, ślimaki nagie, a także owady, zwłaszcza mało ruchliwe (także w stadium larwalnym)[2], wije, pająki[1][11], pareczniki[2]. Swoją ofiarę przytrzymuje za pomocą niewielkich, ale ostrych i zakrzywionych zębów, przypominających te spotykane u węży[4].
Sposób poruszania się tego gada określa się jako powolny i niezdarny. Wobec powyższego często pada on ofiarą drapieżników. Zaliczają się do nich lisy, jeże, gniewosz plamisty, ptaki[4], jak bociany, czaple, kruk, ptaki drapieżne i domowe, dziki i świnie, łasicowate[2]. Osobniki młode stanowią również pokarm młodych owadożernych[4], jak ryjówkowate[2], jak również ropuch[4], jak ropucha szara, a także drozdów i młodych żmij zygzakowatych[2].
Prócz drapieżników padalca nękają także pasożyty. Badania przeprowadzone w Bieszczadach na 44 osobnikach wykryły obecność pasożytów z 7 taksonów[17]:
Siedlisko tego zauropsyda stanowią słoneczne polany, skraje lasów[10], widne lasy[11] lub inne tereny o silnym zadrzewieniu[4], zwłaszcza lasy liściaste o bogatym piętrze podszytu, obfitującymi w mchy, paprocie, próchniejące drewno, kamienie[2], łąki[11], zwłaszcza wilgotne, torfowiska[2], wrzosowiska, miedze, remizy śródpolne, parki, ogrody, przydroża[11], bytuje on w zaroślach i na żywopłotach[10], wśród gęstej trawy[18] czy butwiejących pni drzew[4], pod płaskimi kamieniami, kłodami drzewa, deskami[11]. Zagrzebuje się w ściółce i mchu[1]. W ściółce potrafi drążyć korytarze[4]. Wedle jednych źródeł nie przepada za silnym nasłonecznieniem[1], zgodnie z innymi występuje na terenach od nasłonecznionych do półcienistych, wilgotnych, porosłych krzewami i z bogatym runem. Preferuje podłoże bogate w kryjówki, pełne splątanej roślinności[2].
W górach osiąga regiel dolny[1], w Tatrach docierając aż do granicy kosodrzewiny. W Alpach występuje do wysokości 2000 m n.p.m., na Bałkanach 1500-1800 m[4], choć niektóre doniesienia podają 2400 m[2]. W Polsce osiąga jedynie 1100 m[11], do takiej wysokości spotyka się go w Tatrach i na Babiej Górze, mimo że inne źródła podają jego obecność w Europie Środkowej tylko do 1000 m. W północnej części swego europejskiego zasięgu występowania zamieszkuje jedynie tereny równinne[2].
W Polsce gatunek podlega od 8 października 2014 roku częściowej ochronie gatunkowej[19][20]. Wcześniej na mocy rozporządzeń Ministra Środowiska z 2004 r. 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt objęty był ochroną ścisłą[21][22].
Padalec zwyczajny (Anguis fragilis) – gatunek beznogiej jaszczurki z rodziny padalcowatych. Zasięg występowania obejmuje większą część Europy, sięgając Afryki i Azji. Jego północna granica przebiega w Szwecji. Populacje z Alp cechują się przystosowaniami do górskiego klimatu.
Padalec z wyglądu przypomina węża z powodu uwstecznienia kończyn. Przyjmuje różnorodne ubarwienie, na grzbiecie spotyka się zwykle odcienie brązu, na brzuchu czerń u samic i żółtawy deseń u samców. Występuje kilka odmian barwnych, w tym turkusowa. Osobniki młode ubarwione są inaczej od dorosłych. Głowa i ogon są bardzo słabo wyodrębnione od tułowia.
Gad poluje głównie na ślimaki nagie i dżdżownice, nie jest zbyt szybki. Porusza się, wykonując wężowate ruchy ciała. Rozmnaża się wedle różnych autorów żyworodnie lub jajożyworodnie. Ciąża trwa 11-13 tygodni, następnie na świat przychodzi od 6 do 26 młodych.
O Anguis fragilis, comummente conhecido como licranço[1], é um réptil da ordem dos sáurios, de membros ausentes (ápode).[2] Pertence à família dos anguídeos.[2] É nativo de África, da Europa e da Ásia.[3]
Além do nome comum «licranço» (e das respectivas grafias alternativas alicranço[4], licanço[5], alicanço[6], nicanço[7], liscanço, aliscanço, leicranço[8]) dá ainda pelos seguintes nomes comuns: fura-mato[9] (não confundir com a espécie Rallus aquaticus, que consigo partilha este nome comum), ânguis[10], anguinha[11], orveto[12] e cobra-de-vidro[13] (não confundir com a espécie Blanus cinereus, que consigo partilha este nome comum).
O nome comum «licranço», e as suas variantes ortográficas, provêm do étimo árabe al-'qrab, que significa «lacrau».[14]
Apesar do nome vulgar "cobra-de-vidro", estes animais são, de facto, lagartos.[15] Entre as características que os diferenciam das cobras estão:
A pele tem um toque suave e é composta por escamas não sobrepostas. Tal como outros lagartos, o licranço autotomiza-se, o que significa que podem perder a cauda, de forma a fugir a predadores. A cauda volta, depois, a crescer, mas raramente atinge o tamanho inicial.[16] As fêmeas têm frequentemente uma risca no dorso, enquanto que o macho pode ter manchas azuladas.
São animais diurnos, gostando de se aquecer ao sol. São carnívoros e, como se alimentam de lagartas, larvas e lesmas, encontram-se frequentemente junto a campos com erva.[2]
As fêmeas dão à luz crias plenamente desenvolvidas. São, portanto, animais ovovivíparos. As fêmeas podem ser encontradas, nos dias antes do parto, em locais soalheiros e quentes, tomando banhos de sol.
São comuns em jardins e especialmente benéficos, já que ajudam a controlar pragas prejudiciais de insectos e lesmas.
Os animais adultos conseguem atingir até 50 cm de comprimento e são conhecidos pela sua excepcional longevidade; acredita-se que sejam o tipo de lagarto com maior tempo de vida.
Existe o mito popular que a mordida dum licranço pode matar e as pessoas mal avistam um apressam-se a matá-lo, este animal até teve direito ao provérbio «picada de licranço dá sete dias sem descanso»[17]. Apesar disso, o licranço não possui veneno ou peçonha.
O Anguis fragilis, comummente conhecido como licranço, é um réptil da ordem dos sáurios, de membros ausentes (ápode). Pertence à família dos anguídeos. É nativo de África, da Europa e da Ásia.
Năpârca, șopârla apodă, șarpele de sticlă[1] sau viermele orb (Anguis fragilis) este o șopârlă lipsită de membre, cu corpul lung de 25-30 cm[2] din familia Anguidae.
Are culoarea brun-cafenie cu aspect lustruit care dă o senzație de fragilitate, de aici numele latin fragilis. Adesea masculii sunt stropiți pe spate cu puncte fine albastre. Partea ventrală la ambele sexe este cenușie. Specia este ovovivipară, adică femela poartă ouăle până la eclozare dar fără ca puii să aibă legături placentare cu mama. Aceștia apar de obicei în august și se hrănesc la început cu larve mici, iar apoi cu tot felul de artropode, melci, râme.
Adeseori este confundată și fiind destul de lentă, cade victimă în fața unora care cred că este un pui de șarpe. La pericol, ca și oricare altă șopârlă, își lasă coada în gura prădătorului[1].
Subsepecia A. f. fragilis este răspândită în toată Europa, în timp ce A. f. colchicus se găsește în sud-estul Europei (inclusiv România și Republica Moldova), Caucaz și Iran.
Anguis fragilis
Mascul în perioada de reproducere
_2010-10-31_034.jpg)
Năpârca își lasă coada
Năpârca, șopârla apodă, șarpele de sticlă sau viermele orb (Anguis fragilis) este o șopârlă lipsită de membre, cu corpul lung de 25-30 cm din familia Anguidae.
Are culoarea brun-cafenie cu aspect lustruit care dă o senzație de fragilitate, de aici numele latin fragilis. Adesea masculii sunt stropiți pe spate cu puncte fine albastre. Partea ventrală la ambele sexe este cenușie. Specia este ovovivipară, adică femela poartă ouăle până la eclozare dar fără ca puii să aibă legături placentare cu mama. Aceștia apar de obicei în august și se hrănesc la început cu larve mici, iar apoi cu tot felul de artropode, melci, râme.
Adeseori este confundată și fiind destul de lentă, cade victimă în fața unora care cred că este un pui de șarpe. La pericol, ca și oricare altă șopârlă, își lasă coada în gura prădătorului.
Slepúch lámavý (Anguis fragilis) je predstaviteľ beznohých jašteríc z čeľade slepúchovité. Slepúch je úplne neškodný jašter, ktorý však býva neznalými zamieňaný s hadom a preventívne likvidovaný. Na území Slovenska je chránený a patrí medzi živočíchy európskeho významu.
Donedávna sa rozlišovali dva poddruhy slepúcha lámavého, ktoré boli povýšené na dva samostatné druhy:[1]
Je rozšírený prakticky na väčšine územia Európy, od Pyrenejského polostrova až po čiernomorské Zakaukazie a Ural. V Írsku, na Kryme, na juhu Španielska a niektorých stredomorských ostrovoch sa nevyskytuje, chýba aj v severnej Škandinávii a Laponsku. Mimo Európy sa vyskytuje v severnom Turecku a v Iráne. Staršie údaje o výskyte aj v severnej Afrike sa dnes považujú za mylné na základe zámeny s fyzicky podobnými druhmi scinkovitých jašterov.
Slepúch lámavý žije takmer na celom území Slovenska, od nížin až po viac ako 1 000 m n. m., najpočetnejšia populácia však žije zhruba od 400 do 700 m n. m.
Zvyčajne dorastá do dĺžky 30 cm, maximálne do 50 cm. Sfarbený je nenápadne hnedo, s jedným, dvoma, alebo aj troma tmavými pruhmi a modročiernym bruchom u samíc, samce mávajú brucho skôr bridlicovo sivé, často so žltkastou kresbou. Slepúch však môže byť svojim sfarbením aj kresbou značne variabilný, niektoré jedince majú nádych skôr do žlta, iné naopak prechádzajú až do medeného odtieňa. Niektoré samce majú blankytne modré škvrny na bokoch. Pohybuje sa plazením ako hady, ale nie je taký svižný. V kostre má zakrpatené zvyšky nôh. Telo má pokryté hladkými šupinami, s rastom sa jeho koža zvlieka.[2] Na rozdiel od hadov má malé oči s pohyblivým viečkom a viditeľné uši.
V prípade nebezpečenstva môže odlomiť časť chvosta, ktorý sa môže ešte nejakú chvíľu hýbať (autotómia). Slepúchovi chvost za pár týždňov čiastočne dorastie, ale ostane menší. Má zuby, ktoré sú zahnuté dozadu, a tak sú prispôsobené na lov dážďoviek a slimákov. Zuby dokáže nahrádzať.[3]
Bežne sa vyskytuje v lesoch na čistinách, v krovinatých stráňach i na lúkach od nížin až do horských polôh. Slepúchy žijú skryto, cez deň sa ukrývajú pod kameňmi, v pňoch, pod lístím a až za súmraku vyliezajú von. Preferujú vlhkejšiu krajinu, najčastejšie bukové lesy a ich okraje.[2] Objavujú sa najmä po daždi, keď na zemi pátrajú po dážďovkách a slimákoch. Živí sa aj rôznymi článkonožcami, larvami a červami primeranej veľkosti. Aj gravidné samičky možno zastihnúť pri slnení.
Prebýva aj v blízkosti ľudských obydlí, najmä v záhradách. Tu je jeho najväčším predátorom mačka domáca.
Slepúch cez zimu hibernuje (aj v skupinách) a vylieza na jar, koncom marca až začiatkom mája (záleží na podnebí a počasí).
Párenie prebieha krátko po prebudení zo zimného spánku. Samce začnú byť na seba agresívne. Ku kladeniu vajec (rodenie mláďat) dochádza na prelome júla a augusta, výnimočne k nemu môže u niektorých populácií dôjsť až začiatkom septembra. Samice môžu mať 4 až 28 mláďat, výnimočne aj viac.[4] Slepúch lámavý je vajcoživorodý, vaječný vývoj prebieha v tele samice a mláďatá sa liahnu pri prechode vajca kloakou. Po vyliahnutí majú mláďatá 7 až 10 cm.
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Slepúch lámavý
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Slepúch lámavý
Slepúch lámavý (Anguis fragilis) je predstaviteľ beznohých jašteríc z čeľade slepúchovité. Slepúch je úplne neškodný jašter, ktorý však býva neznalými zamieňaný s hadom a preventívne likvidovaný. Na území Slovenska je chránený a patrí medzi živočíchy európskeho významu.
Navádni slépec (znanstveno ime Anguis fragilis) je breznogi, kačam podobni živorodni kuščar, spada v družino slepcev. Je nenevaren, uničuje gosenice in polže.
Na prvi pogled ne deluje kot kuščar, čeprav spada mednje. Noge pri slepcu so zakrnele, brez vidnih ostankov, ni sledu o ušesih. Zraste do 50, izjemoma 60 cm. Osnovna barva je rjava ali sivorjava s temnimi pikicami. Samci imajo lahko tudi modre pege. Samci se od samic ločijo po temnih progah na bokih in enaki spodnji strani. Mladi slepci so podobni samcem, le da je osnovna barva svetlejša. Samice imajo temen sprednji del bokov. Rep pri slepcu je lahko dolg kot telo in izredno krhek, na kar nas opozarja tudi njegovo znanstveno ime. V nevarnosti ga lahko del tudi odvrže. Gladke luske so brez grebenov in se pokrivajo kot strešnik. Slepec ima gibljive veke in lahko zapre oči.
Pri nas je splošno razširjen od nižine do drevesne meje. Živi v različnih življenjskih prostorih, od vrtov, parkov, do gozdov vseh vrst, po barjih, najdemo ga tudi na kmetijskih območjih z nekaj drevja in grmovja, praktično povsod, kjer si le najde dovolj rahlo podlago, da se lahko zarije vanjo.
Sonči se le redko, če pa že, to vedno počne le v polsenci. Aktiven je v mraku, tudi po dežju. Prezimi v podzemnih luknjah, razpokah in podobnih mestih.
Pri parjenju ujame samec samico za glavo in je ne izpusti, dokler ne konča. Je ovoviviparen, kar pomeni, da se mladiči razvijejo iz jajc v samičinem telesu že pred kotitvijo. Mladiči (od 5 do 20 ) se izležejo junija ali julija.
Prehranjujejo se z žuželkami, pajki, deževniki in polži. Najraje plenijo deževnike in gole polže. Po obedu si obrišejo sluz tako, da z glavo drgnejo levo in desno po travi in mahu.
Podvrsto Anguis fragilis fragilis najdemo po vsej Evropi, medtem ko Anguis fragilis colchicus najdemo v jugovzhodni Evropi, Kavkazu in Iranu.
Wikimedijina zbirka ponuja več predstavnostnega gradiva o temi: Navadni slepecNavádni slépec (znanstveno ime Anguis fragilis) je breznogi, kačam podobni živorodni kuščar, spada v družino slepcev. Je nenevaren, uničuje gosenice in polže.
Anguis fragilis là một loài thằn lằn trong họ Anguidae. Loài này được Linnaeus mô tả khoa học đầu tiên năm 1758.[1]
Slow worm close
Slow worm in hand
A slow worm head
Anguis fragilis
Bài viết liên quan đến bộ bò sát có vảy này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Anguis fragilis là một loài thằn lằn trong họ Anguidae. Loài này được Linnaeus mô tả khoa học đầu tiên năm 1758.
,_Jurata,_Pen%C3%ADnsula_de_Hel,_Polonia,_2013-05-24,_DD_04.jpg)
.jpg)
_(14507459923).jpg)
.jpg)
_(Slow_Worm),_Colmeal,_Portugal.jpg)
_rejected_tail.jpg)
{{Translated page}}标签。 
蛇蜥（学名：Anguis fragilis）是一种无足蜥蜴，原产自欧亚大陆。蛇蜥属于半穴居型[2]蜥蜴，大多时间藏于物体下方。蛇蜥的皮肤很光滑，上有互不重叠的鳞片。像其他许多蜥蜴一样，蛇蜥可以自割，即遇到捕食者时会断尾逃生，当尾巴长回来时却回不到原来的长度。蛇蜥在花园中十分常见，人们可以通过在地上放一块黑色塑料或者锡片来引诱其进入花园，驱逐害虫。在气候温和的时候，有时这些集热器的下方能找到不止一条蛇蜥。在郊区，蛇蜥最常见的死亡原因是家猫——它们对猫毫无招架之力。
|access-date=中的日期值 (帮助) 
这是一篇與动物相關的小作品。你可以通过编辑或修订扩充其内容。 物種識別信息蛇蜥（学名：Anguis fragilis）是一种无足蜥蜴，原产自欧亚大陆。蛇蜥属于半穴居型蜥蜴，大多时间藏于物体下方。蛇蜥的皮肤很光滑，上有互不重叠的鳞片。像其他许多蜥蜴一样，蛇蜥可以自割，即遇到捕食者时会断尾逃生，当尾巴长回来时却回不到原来的长度。蛇蜥在花园中十分常见，人们可以通过在地上放一块黑色塑料或者锡片来引诱其进入花园，驱逐害虫。在气候温和的时候，有时这些集热器的下方能找到不止一条蛇蜥。在郊区，蛇蜥最常见的死亡原因是家猫——它们对猫毫无招架之力。
유럽무족도마뱀(Anguis fragilis, slow worm, blindworm)은 유라시아에 서식하는 팔다리가 없는 도마뱀이다. 뱀도마뱀, 굼벵이무족도마뱀이라고도 한다.
일부는 굴을 파는 도마뱀들인데[1], 밑면 물체들을 숨기는 데에 많은 시간을 할애한다. 비늘은 다른 것들과 겹치지 않은 까닭에 유럽무족도마뱀의 살갗은 부드럽다. 다른 수많은 도마뱀들처럼 유럽무족도마뱀은 자절을 하는데, 이는 꼬리를 절단하여 포식자들로부터 도망치는 능력이 있다는 뜻이다. 꼬리가 다시 자라긴 하지만 원래 길이만큼으로 자라지는 않는다. 유럽무족도마뱀의 가장 큰 사망 원인들 가운데 하나로는 집고양이이다.
크기는 50 센티미터 정도로까지 자라며 매우 긴 수명을 자랑한다. 유럽무족도마뱀은 가장 오래 생존하는 도마뱀으로 간주되는데, 야생에서는 약 30년, 억류한 상태에서는 최대 54년(이 기록은 코펜하겐 동물원에서 1962년부터 2009년까지 생존한 수컷을 기준으로 한 것이다)이다.[2][3]
아종 A. f. fragilis는 유럽 전역에 걸쳐 볼 수 있으며 A. f. colchicus는 유럽 남동부, 캅카스, 이란에서 볼 수 있다.
유럽무족도마뱀(Anguis fragilis, slow worm, blindworm)은 유라시아에 서식하는 팔다리가 없는 도마뱀이다. 뱀도마뱀, 굼벵이무족도마뱀이라고도 한다.
일부는 굴을 파는 도마뱀들인데, 밑면 물체들을 숨기는 데에 많은 시간을 할애한다. 비늘은 다른 것들과 겹치지 않은 까닭에 유럽무족도마뱀의 살갗은 부드럽다. 다른 수많은 도마뱀들처럼 유럽무족도마뱀은 자절을 하는데, 이는 꼬리를 절단하여 포식자들로부터 도망치는 능력이 있다는 뜻이다. 꼬리가 다시 자라긴 하지만 원래 길이만큼으로 자라지는 않는다. 유럽무족도마뱀의 가장 큰 사망 원인들 가운데 하나로는 집고양이이다.
크기는 50 센티미터 정도로까지 자라며 매우 긴 수명을 자랑한다. 유럽무족도마뱀은 가장 오래 생존하는 도마뱀으로 간주되는데, 야생에서는 약 30년, 억류한 상태에서는 최대 54년(이 기록은 코펜하겐 동물원에서 1962년부터 2009년까지 생존한 수컷을 기준으로 한 것이다)이다.
