Mərcimək (lat. Lens esculenta)[1] — Lens cinsinə aid bitki növü.[2]
"Quran"da mərcimək haqqında belə bir ifadə var:
"Ey Musa, biz tək növ yeməyə əsla dözə bilməyəcəyik, yetər artıq bizim üçün Rəbbinə dua et, bizə yetişdirdiyi şeylərdən; tərəvəzindən, sarımsağından, mərciməyindən və soğanından çıxarsın."[3]
— Bəqərə surəsi, 61
La llentilla o llentia (Lens culinaris) és una planta anual conreada que pertany a la família de les Fabaceae.
És una planta voluble que fa uns 40 cm d'altura i fructifica en tavelles que generalment contenen dues llavors anomenades llentilles, que tenen una forma característica com una lent òptica biconvexa (la paraula lent deriva precisament del nom llatí de la llentia, lens).
És una planta de conreu molt antiga, present ja en el neolític, probablement originada a l'Àsia Menor.
Actualment el més gran productor mundial n'és l'Índia i el major exportador el Canadà.
A la península Ibèrica es conrea en règim extensiu a l'occident de la Meseta d'on són originàries les varietats pardina (petites i arrodonides) i castellana (relativament grosses i aplanades). A l'estat espanyol, el conreu n'ha disminuït molt, com també el de les altres lleguminoses.
Actualment és la lleguminosa de més consum. És de fàcil digestió i conté un 25% de proteïna.
La llentilla és la lleguminosa de gra de més fàcil cocció, ja que no li cal el remull previ, encara que hi ha molta gent que prefereix posar-les en remull.
Hi ha diverses maneres de preparar les llenties, normalment es mengen en sopa o en estofat. Sovint es cuinen amb altres verdures que es van afegint al mig de la cocció, com pastanaga, api, ceba i patata. Entre els condiments més adients cal mencionar el llorer i l'all. Al moment de servir hom vessa oli d'oliva per sobre del plat per a millorar-ne el gust.[1]
Tradicionalment s'afegeix cansalada o xoriço a la sopa o l'estofat, però es poden preparar també a la manera vegetariana, ja sigui guisades amb verdures o simplement bullides amb una mica de sal per incorporar en una amanida. Les sopes i estofats es mengen sucant-hi pa. Les llentilles amb arròs es preparen incorporant arròs a la barreja o separadament.
La llentilla o llentia (Lens culinaris) és una planta anual conreada que pertany a la família de les Fabaceae.
Llysieuyn blodeuol (neu legume) yw Corbysen corbys sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Fabaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Lens culinaris a'r enw Saesneg yw Lentil.[1] Ond dywed Geiriadur yr Academi hefyd y gall lentil yn Saesneg gael ei alw'n 'ffacbys' yn y Gymraeg, sef yr un gair â'r un am 'chickpea'.[2]
Eraill yn yr un teulu yw: ffa soya (Glycine max), y ffa cyffredin (Phaseolus), pys gyffredin (Pisum sativum), chickpea (Cicer arietinum), cnau mwnci (Arachis hypogaea), pys per (Lathyrus odoratus) a licrs (Glycyrrhiza glabra).
Llysieuyn blodeuol (neu legume) yw Corbysen corbys sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Fabaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Lens culinaris a'r enw Saesneg yw Lentil. Ond dywed Geiriadur yr Academi hefyd y gall lentil yn Saesneg gael ei alw'n 'ffacbys' yn y Gymraeg, sef yr un gair â'r un am 'chickpea'.
Eraill yn yr un teulu yw: ffa soya (Glycine max), y ffa cyffredin (Phaseolus), pys gyffredin (Pisum sativum), chickpea (Cicer arietinum), cnau mwnci (Arachis hypogaea), pys per (Lathyrus odoratus) a licrs (Glycyrrhiza glabra).
Čočka jedlá (Lens culinaris), též čočka kuchyňská, je křovinatá jednoletá rostlina z čeledi bobovitých. Tato luštěnina původem z Přední Asie se pěstuje pro svoje semena. Dosahuje výšky asi 40 cm a semena jsou ukryta v luscích, obvykle po dvou.
Čočka pochází z Přední Asie a součástí lidské potravy je již od neolitu. Po sojových bobech a konopí má čočka třetí nejvyšší obsah bílkovin ze všech rostlin – 26 %. Díky tomu tvoří v mnoha částech světa velmi důležitou složku stravy. Je tomu tak zejména v Indii, jejíž obyvatelstvo tvoří z velké části vegetariáni. Jednotlivé druhy čočky se od sebe liší jak velikostí semen, tak jejich barvou, jež může být žlutá, oranžová, hnědočervená, zelená či černá.
Semena čočky se vaří poměrně krátce, zejména menší druhy, u nichž je odstraněna slupka. Připravuje se z nich levná a výživná polévka. Často slouží jako příloha ke kuřecímu či vepřovému masu. Mnohdy se též kombinuje s rýží, která se vaří zhruba stejnou dobu. Pokrmu z čočky a rýže se na Blízkém východě říká mujaddara či mejadra. V Indii je velmi oblíbeným pokrmem khichdi, jenž vzniká, když se obě složky vaří společně v jedné nádobě. Mnohem méně obvyklé je míchat čočku se sýrem.
V Indii, jež má bohatou vegetariánskou tradici, se k vařené čočce často přidává zelenina a výsledná směs se pak dochucuje rozličným kořením. Vzniká tak celá řada pokrmů, jako například sambar rasam či dal, jež se pak obvykle podávají s rýží a roti.
Čočky v optice jsou pojmenovány po semenech čočky jedlé, jež mají podobný tvar.[1]
Tento zajímavý vztah, jehož vtipně využil například Jan Werich ve filmu Císařův pekař, lze sledovat nejen v češtině, ale i v mnoha dalších jazycích:
V tomto článku byl použit překlad textu z článku Lentil na anglické Wikipedii.
Obrázky, zvuky či videa k tématu čočka jedlá ve Wikimedia Commons
Galerie čočka jedlá ve Wikimedia CommonsČočka jedlá (Lens culinaris), též čočka kuchyňská, je křovinatá jednoletá rostlina z čeledi bobovitých. Tato luštěnina původem z Přední Asie se pěstuje pro svoje semena. Dosahuje výšky asi 40 cm a semena jsou ukryta v luscích, obvykle po dvou.
For alternative betydninger, se Linse. (Se også artikler, som begynder med Linse)
Linser er frø, der stammer fra en dyrket sort af urten Ægte Linse, der tilhører ærteblomstfamilien. Urten har været dyrket i flere tusinde år for sine linseformede frø. Der findes en stor mangfoldighed af sorter, som alle er proteinrige.
Linser er en af grundpillerne i det indiske køkken, hvor det kaldes dal.
I modsætning til andre tørrede bælgfrugter har linser kort kogetid (fra 15 til 40 minutter), og de behøver ikke at sættes i blød. Større linsetyper, som grønne linser, kan dog med fordel ligge i blød i nogle timer, hvilket vil reducere kogetiden med 10 minutter.
For alternative betydninger, se Linse. (Se også artikler, som begynder med Linse) Linser er frø, der stammer fra en dyrket sort af urten Ægte Linse, der tilhører ærteblomstfamilien. Urten har været dyrket i flere tusinde år for sine linseformede frø. Der findes en stor mangfoldighed af sorter, som alle er proteinrige.
Die Linse (Lens culinaris; Synonym: Ervum lens L.[1]), auch Küchen-Linse[2] genannt, ist eine Pflanzenart aus der Gattung Linsen (Lens) aus der Unterfamilie Schmetterlingsblütler (Faboideae) innerhalb der Familie der Hülsenfrüchtler (Fabaceae oder Leguminosae). Sie stammt wahrscheinlich von der wilden Lens orientalis ab.[3][4][5][6]
Die Linse wächst als einjährige krautige Pflanze und erreicht Wuchshöhen von 10 bis zu 50 cm (75). Der schon ab der Basis verzweigte, dünne und rippige Stängel ist flaumig behaart. Es ist eine kleine Pfahlwurzel ausgebildet.
Die wechselständigen Laubblätter sind paarig gefiedert mit 3 bis 8 Paaren von Fiederblättchen. Die fast sitzenden, abgerundeten oder spitzen bis bespitzten, meist ganzrandigen Fiederblättchen weisen eine Länge von 6 bis 20 mm und eine Breite von 2 bis 5 mm auf. Die rinnige Rhachis endet in einer Ranke. Die 3 bis 7 mm langen Nebenblätter und die ganzen Blätter sind mehr oder weniger weiß behaart.
Die Blütezeit reicht von April bis September. Die traubigen, achselständigen Blütenstände enthalten nur eine bis drei (vier) Blüten. Die zwittrigen und gestielten Blüten sind zygomorph und fünfzählig mit doppelter Blütenhülle. Der Kelch mit fünf priemlichen Zipfeln ist stärker behaart, wie auch die Blütenstiele. Die weißen oder blauen bis purpurfarbenen Kronblätter stehen der typischen Form der Schmetterlingsblüte zusammen, die 4,5 bis 6,5 mm groß ist. Der kurz gestielte Fruchtknoten ist kahl.
Die bei Reife zwischen Mai und September bräunliche, kahle und bespitzte, aufgeblasene, kleine Hülsenfrucht ist länglich und 10 bis 15 mm lang. Die runden, flachen, etwa 1 bis 2 mm dicken Samen weisen einen Durchmesser von 3 bis 8 mm auf. Sie sind grünlich, beige bis bräunlich, rötlich, orange oder schwarz.
Die Chromosomenzahl beträgt 2n = 14.[7]
Die Linse gedeiht am besten auf mergeligen oder sandigen, kalkhaltigen, lockeren Lehmböden, die ziemlich flachgründig sein können.[8]
Die Linse wird heute in Mitteleuropa kaum mehr angebaut, sie ist sehr selten und meist unbeständig auf Schuttplätzen oder auf Brachland verwildert.[8]
Verzehrt werden ausschließlich die Samen. Linsen werden in großem Umfang in Kanada und Indien angebaut, in Europa vor allem in Frankreich und Spanien. Allein in Indien sind über 50 Sorten verbreitet.
Angebaut werden Linsen zumeist als Mischkultur gemeinsam mit Getreide (z. B. mit Hafer oder Gerste), das die nötige Rankhilfe darstellt. Aber auch Leindotter hat sich als Stützfrucht bewährt. Geerntet wird beides gemeinsam mit einem Mähdrescher. Das Erntegut besteht aus einer Mischung von Getreidekörnern oder Leindotter und Linsen, die in einem technisch aufwendigen Verfahren getrennt werden müssen. Kleine Fragmente oder Anhaftungen aus dem Getreide können dabei zurückbleiben, darum sind Linsen nicht immer 100 % glutenfrei. Linsen können als Leguminosen auch auf schlechten Böden und unter ungünstigem Klima angebaut werden.
In Deutschland werden sie seit einigen Jahren wieder auf der Schwäbischen Alb („Alb-Leisa“)[9], in Hessen[10] und in Niederbayern angebaut. Die kargen Böden der Schwäbischen Alb eignen sich für den Anbau der anspruchslosen Linse. Die Anbaufläche betrug im Jahr 2019 in Baden-Württemberg 640 Hektar, ca. 80 % davon waren ökologisch bewirtschaftete Flächen.[11] In Deutschland sind die Ernteerträge zu gering und gleichzeitig ist der technische Aufwand zu hoch, als dass sie im großen Stil zu international konkurrenzfähigen Preisen angebaut werden können. Der Vertrieb spezieller Sorten als regionale Spezialität oder als Nischenprodukt geschieht über Erzeugergemeinschaften oder im Direktverkauf vom Erzeuger in Hofläden. Ein Teil dieser Linsen wird regional als Teil der lokalen Küche oder als Spezialität in der gehobenen Gastronomie angeboten.
Die Erträge schwanken je nach Witterung und Anbaubedingungen zwischen 200 und 1000 kg pro Hektar.[12]
Im Jahr 2020 wurden weltweit 6.537.581 Tonnen Linsen geerntet. Die zehn größten Produzenten ernteten gemeinsam 94,9 % der Welterntemenge. Lediglich drei europäische Länder produzierten nennenswerte Mengen: Russland (115.556 t), Ukraine (3.160 t) und Nordmazedonien (80 t).[13]
Im Handel verbreitet sind:
In deutschen Gerichten werden Linsen oft mit Suppengrün und Mettwurst zu einer Suppe verkocht. Dabei wird regional auch etwas Essig zugegeben, was den Schaum beim Kochen mindert und angeblich die Verdaulichkeit verbessert. „Linsen mit Spätzle und Saitenwürstle“ ist eine Spezialität in der Region Schwaben.
Linsen sind leichter verdaulich als Erbsen oder Bohnen und haben einen hohen Eiweißanteil von 25 bis 30 % in der Trockenmasse, wodurch sie besonders bei zeitweiligem Fasten oder dauerhaft vegetarischer Ernährung ein wertvolles und zugleich preiswertes Nahrungsmittel darstellen. Bemerkenswert ist ebenso ihr hoher Gehalt an Zink, welches eine zentrale Rolle im Stoffwechsel spielt. Da sie kleiner sind als andere Hülsenfrüchte, brauchen sie auch weniger Einweich- und Kochzeit.
Ungeschälte Linsen lassen sich auch keimen und dann verarbeiten. Es gibt Hinweise auf eine verbesserte Aufschließung von Nährstoffen durch Keimen.[15] Der Keimvorgang vervielfacht den Gehalt an B-Vitaminen in Linsen und anderen Samen. Linsenkeime enthalten auch Vitamin C im Gegensatz zu den getrockneten Samen.
Die Linse stammt wahrscheinlich von der Wildlinse Lens orientalis aus Kleinasien[3][6] ab, die in Westasien verbreitet ist. Im Jungpaläolithikum und Mesolithikum wurden Linsen von nordmediterranen Jägern und Sammlern als Nahrung genutzt. Funde aus den mesolithischen Schichten (lithic assemblages VIII, IX nach Perlès) gehören zur Art Lens nigricans oder Lens ervoides. Eine Domestikation ist nicht anzunehmen.[16] Die Vorkommen gingen jedoch durch den Meeresspiegelanstieg zunehmend zurück.[17]
Die Linse (Lens culinaris) ist seit Beginn des Ackerbaus im Neolithikum eine der Hauptnutzpflanzen der aus dem fruchtbaren Halbmond stammenden Kulturen. Sie wurde in der Höhle von Franchthi in Griechenland bereits in den frühesten neolithischen Schichten gefunden, die um 7000 v. Chr. datieren. Aus Bulgarien[18] stammen ebenfalls Linsenfunde. In der mitteleuropäischen Linearbandkeramik sind Linsen seit der ältesten Phase, etwa 5500 v. Chr. nachgewiesen.[19]
Im Alten Ägypten waren Linsen eines der Grundnahrungsmittel. Auch in der Bibel werden sie erwähnt, und zwar im Buch Genesis. Dort wird geschildert, wie Esau sein Erstgeburtsrecht für ein Linsengericht an seinen jüngeren Bruder Jakob verkauft: „Da gab ihm Jakob Brot und das Linsengericht, und er aß und trank und stand auf und ging davon. So verachtete Esau seine Erstgeburt.“ (Genesis 25,29-34 )
Rohe Linsen enthalten unbekömmliche oder sogar giftige Inhaltsstoffe (Lektine und andere), die durch das Kochen unschädlich gemacht werden. Werden die Linsen vor dem Kochen eingeweicht, wird der Gehalt unbekömmlicher Inhaltsstoffe reduziert.
Die Zusammensetzung der Inhaltsstoffe von Linsen schwankt naturgemäß, sowohl in Abhängigkeit von der Sorte als auch wegen verschiedener Umweltbedingungen (Boden, Klima) und Anbautechnik (Düngung, Pflanzenschutz).
Angaben je 100 g essbarem Anteil:[20]
* Differenzberechnung
1 semi-essentiell
1 mg = 1000 µg
Der physiologische Brennwert beträgt 1144 kJ (270 kcal) je 100 g essbarem Anteil.
Die Linse (Lens culinaris; Synonym: Ervum lens L.), auch Küchen-Linse genannt, ist eine Pflanzenart aus der Gattung Linsen (Lens) aus der Unterfamilie Schmetterlingsblütler (Faboideae) innerhalb der Familie der Hülsenfrüchtler (Fabaceae oder Leguminosae). Sie stammt wahrscheinlich von der wilden Lens orientalis ab.
Caxtillān pitzāhuac etl, ahnōzo ixtehuiloetl (L. culinaris, caxtillāntlahtōlli: Lenteja).
Jôdnô soczewica (Lens culinaris Medik.) – to je ôrt jednoroczny (latny) roscënë z rodzëznë bòbòwatëch (Fabaceae). Ji zôrna są np. do robieniô zupë.
Jôdnô soczewica (Lens culinaris Medik.) – to je ôrt jednoroczny (latny) roscënë z rodzëznë bòbòwatëch (Fabaceae). Ji zôrna są np. do robieniô zupë.
Lantrihas (Lens culinaris) nisqaqa huk chaqallu chakra yuram. Chaqallunpi achka prutinayuq murukunatam yanuspa mikhunchik.
A lentilla u lentella ye la simient d'a lentellera u lentillera (Lens culinaris (L., 1758)), una planta herbacia en a familia d'as Fabaceae caultivata ta l'alimentación. A lentellera fa dica 40 cm d'altaria, con brancas feblas, con fuellas compuestas que s'ixarramican alternando-se per cada costato d'o tallo central. Os foliolos son oblongatos y la fuella tiene un farfiello terminal que se gosa trobar en forma vestichial. As flors son blancas con nervadura color vrioleta, unicas (no en racemos, como en altras especies) y fa las simients per parellas en una tabelleta (vaina) bofa de volumen.
As lentilleras, como tamién pasa con altras fabacias de mata chiqueta como os garbanzos u l'alfalz (y a diferencia d'as especies más grans, como chodigueras y bisalteras), son un caultivo de secano. Per ixo han gosato tener tanta importancia en os puestos a on no b'existen guaires reganos.
A simient, a lentella u lentilla, tiene forma arronchadeta, chiqueta (no más d'1 cm de diametro) y aplanada sobre lo suyo diametro, fendo la forma d'una lent biconvexa (d'o latín lens, deminutivo lenticŭla) y ye d'ixo que demana lo nombre.
A lentilla u lentella ye la simient d'a lentellera u lentillera (Lens culinaris (L., 1758)), una planta herbacia en a familia d'as Fabaceae caultivata ta l'alimentación. A lentellera fa dica 40 cm d'altaria, con brancas feblas, con fuellas compuestas que s'ixarramican alternando-se per cada costato d'o tallo central. Os foliolos son oblongatos y la fuella tiene un farfiello terminal que se gosa trobar en forma vestichial. As flors son blancas con nervadura color vrioleta, unicas (no en racemos, como en altras especies) y fa las simients per parellas en una tabelleta (vaina) bofa de volumen.
As lentilleras, como tamién pasa con altras fabacias de mata chiqueta como os garbanzos u l'alfalz (y a diferencia d'as especies más grans, como chodigueras y bisalteras), son un caultivo de secano. Per ixo han gosato tener tanta importancia en os puestos a on no b'existen guaires reganos.
A simient, a lentella u lentilla, tiene forma arronchadeta, chiqueta (no más d'1 cm de diametro) y aplanada sobre lo suyo diametro, fendo la forma d'una lent biconvexa (d'o latín lens, deminutivo lenticŭla) y ye d'ixo que demana lo nombre.
La lentilha (Lens culinaris Medik., 1787) es una espècia de plantas dicotyledones apartenent a la familha de las Fabaceae (las léguminosas). Aquela planta annala es largament cultivada per sas granas comestiblas ricas en proteïnas.
Los fruchs son de tecas contenent doas granas redondas aplatidas. Las lentilhas fan partit dels legums secs apreciats en Euròpa quitament se la produccion mondiala es fèble: 2 800 000 tonnes par an[1].
En Occitània, la lentilha verda del Puèi benefícia d'una AOC.
Coma o mòstra fòrça testimònis, en mai de l'episòdi d'Esaú dins la Genèsi, la consomacion de las lentilhas es ja presenta a la naicença de l'agricultura en Mesopotamia.
Es per semblança amb la forma de la grana que le dispositiu optic prenguèt aquel nom.
Nom scientific: Lens culinaris Medik., familha de las Fabaceae, sosfamilha de las Faboideae, tribú de las Fabeae (ou Vicieae).
L'espècia comprend quatre sosespècais principalas:
La lentilha es una planta annuala erbacèa de 20 a 72 cm de naut. Las tijas es quilhada e força ramosas.
Sas fuèlhas, altèrnas, composadas pennadas, comptan de 10 a 14 foliòlas opausadas, oblongas, e acabadas per une vedilha mai sovent simpla o bifida. A la basa son munidas d'estipulas dentadas.
Las flors, de coròlla papilionacèa tipica de la sosfamilha de las Faboideae, son de color blanca o blau palle e amassada per pichon rasim de dos a quatre. Lo calici es regular, de cinc dents estrecha e pro longas. La florason estivala interven entre mai e julhet.
Los fruchs son de tecas aplatidas, cortas, contenent doas granas aplatidas en forma caracteristica de disc fèblament bombat.
La color de las granas varia segon las varietats mai pallas (verd palle, blond, ròse) al mai escur (verd escur, burèl, violacèu…) :
Cinc varietats son inscrichas al Catalòg francé[2]: Anicia, Flora, Lentillon rosé d'hiver, Rosana e Santa
Aquela espècia es originària de las regions temperadas caudas del Mond Vièlh:
La lentilha s'espandiguèt per la cultura dins lo mond entièr mas s'encontra gaireben pas pus a l'estat salvatge.
Las lentilhas son cultivadas dempuèi la mai nauta Antiquitat per lors granas. Fòrça ricas en elements nutritius e subretot en proteïnas (24% per las lentilhas sècas[3], e 9% per las lentilhas cuèchas[4]), apòrtan tanben de fibras e de sals minerals, coma lo fèrre. Consomidas amb de cerealas, las leguminosas fan un regime alimentari gaireben equilibrat e plan bon marcat. Las leguminosas son un dels pilars del regim mediterranèu que se considèra qu'es d'entre los mais adaptats a l'òme. Las lentilhas son d'entre las leguminosas mai aisidas de produire.
Las lentilhas son ricas en fibres, en amidon resistant, als minerals (fèrre, magnèsi, potassi subretot) e pro rics en vitaminas del grop B (que son parcialament destruidas a la coseson), e presentan un fèble indici glicemic[5],[6]. Las lentilhas contribuisson a far mermar lo taus de colesteròl[7] e lo risc d'accident cardiovascular[8].
Las lentilhas, coma totas las leguminosas, contenon un cert nombre de factors antinutricionals, que los factors antitripsics, los tanins, e l'acid fitic. Lo trempatge e la coseson son de procediment utilizats per reduire lo taus en factors antitripsics e en acid fitic. Los tanins pòdon limitar l'absorpcion d'unes acids aminats. Las lentilhas contenon tanben de catequinas que l'accion sus la santat es mal coneguda, mas que poiriá limitar l'absorpcion del fèrre[9].
Se recomandava tradicionalament de triar las lentilhas avent de los cosinar que peiròtas s'i podavan mesclar e de las trempar a l'aiga tibesa abans la coseson per amolir la pèl. Aquelas operacions pas pus necessàrias ara.
Unas recettes à base de lentilles :
Las lentilhas germenadas son pro comunas pels adèptes de l'alimentacion biologica. Après lo gèrme de mongeta mungó, es una de las granas germenada mai consomidas en França, amb lo gèrme de lusèrna. Se consomís mai sovent crud en ensalada, pasmens se d'unes preferisson un pauc cuèch a la vapor.
Las lentilhas germenadas contenon fòrça mai de vitaminas que las lentilhas cuèchas.
La lentilha es, d'entre totas las granas, la mai aisida de far germenar a l'ostal[10], que:
La palha des lentilhas es tanben utilizada, coma aliment de qualitat superiora pel bestial o coma font de matèria organica per melhorar los sols[11].
La lentilha buta en terren leugièr e sablenc, leugièrament calcari (pH de 6,0 a 8,0) exposicion solelhada e clima puslèu fresc.
Se semena a la prima en rengs alunhat de 35 cm, en clotets de 6 a 8 granas dispausadas de biais. Cobrir las granas de 1 cm de tèrra fina. Binar e sarclar regularament. Asagat en cas de secada longa.
Cauçar quand las planas son pro nautas. Per evitar que las plantas abocan, tendre 2 o 3 fials sus cada reng.
La culhida se fa a la mitat de l'estiu abans la maturitat de las granas. Arracar los pés e los daissar secar sus plaça una jornada. Puèi los penjar garbas pichonas dins un luèch plan airejat. Batre per far tombar las granas segon ls besonhs. Se conservan melhor en teca.
Le rendement mejan de la lentilha es de gaireben 1 400 kg/ha, mas pòdon anar fins a 3 600 kg/ha[12]. La lentilha es sovent considerada coma tolerant la secada, pasmens s'utliza l'aiga de biais eficaç, al respèct del blat de prima. La lentilha dona un rendement pauc naut en matèra sèca, e las semenadas utilisan pas fòrça pauc l'aiga del sol fins al 25 de junh (estadi de la primièra flor).
La produccion mondiala de lentilhas s'estima a 2,8 milions de tonas, luènh rèire la monjeta, lo pese e lo céser. Las principalas zonas de produccions son lo soxcontinent indian, lo Pròche Orient e l'America del Nòrd.
La fitopatologia permet de definir la lista de las malautiás, donc dels dangièrs de mestrejar (liste en anglais).
La lentilha es sensibla al corcosson.
La lentilha (Lens culinaris Medik., 1787) es una espècia de plantas dicotyledones apartenent a la familha de las Fabaceae (las léguminosas). Aquela planta annala es largament cultivada per sas granas comestiblas ricas en proteïnas.
Los fruchs son de tecas contenent doas granas redondas aplatidas. Las lentilhas fan partit dels legums secs apreciats en Euròpa quitament se la produccion mondiala es fèble: 2 800 000 tonnes par an.
En Occitània, la lentilha verda del Puèi benefícia d'una AOC.
Coma o mòstra fòrça testimònis, en mai de l'episòdi d'Esaú dins la Genèsi, la consomacion de las lentilhas es ja presenta a la naicença de l'agricultura en Mesopotamia.
Es per semblança amb la forma de la grana que le dispositiu optic prenguèt aquel nom.
Nom scientific: Lens culinaris Medik., familha de las Fabaceae, sosfamilha de las Faboideae, tribú de las Fabeae (ou Vicieae).
Li lintile, c' est ene plante ahivêye po ses grinnes dins les payis del Mîtrinne Mer. Ces grinnes la sont des ptits plats poes, on dmi cintimete lådjes, k' on magne a môde di boleye. On s' endè sieve eto po sognî les veas, les pourceas et les poyes. Li lintile est foirt ritche e blandoû (25 åcint), e fier (9 mgr å cint grames), ey e fosfôre.
Li mot "lintile" a eto des ôtes sinses.
metans: dins l' payis Doucala, å mitan do Marok.
Li lintile, si no est cnoxhou el Walonreye a pårti d' on passaedje del Djeneze, la k' Ezayu vind a Djåcob si droet do pus vî des valets po ene platnêye di lintiles.
Vocial ci passaedje la (Djeneze, 25, 29-34).
29 On djoû k' Izayac fijheut cûtner del sope, vola Ezayu ki rarive d' aveur sitî al campagne. Il esteut fén hode.
30 «Lai m' mindjî del sope, don», dit-st i. «Oyi: cisse rossete sope la, ca dji so fén hode.» (…)
31 Mins l' Djåcob respond: «Si tel vous, ti n' a k' a m' vinde ti droet do pus vî, et nén cwand cwand.»
32 «Dji m' va mori sol côp», dit-st i l' Ezayu. «Kéne avance por mi d' aveur li droet do pus vî?»
33 «Asteure !» dit-st i l' Djåcob. «Djeure mel !» Et l' Ezayu djeure; i vind s' droet do pus vî å Djåcob,
34 Ci cial, do côp, lî dene do pwin eyet del sope ås lintiles. L' Ezayu mindje, i boet et adon, vo l' la evoye. Et c' e-st insi k' il a dismeprîjhî s' droet do pus vî.
Ratournaedje: Lorint Hendschel
Li lintile, c' est ene plante ahivêye po ses grinnes dins les payis del Mîtrinne Mer. Ces grinnes la sont des ptits plats poes, on dmi cintimete lådjes, k' on magne a môde di boleye. On s' endè sieve eto po sognî les veas, les pourceas et les poyes. Li lintile est foirt ritche e blandoû (25 åcint), e fier (9 mgr å cint grames), ey e fosfôre.
Famile: legumineuse No e sincieus latén: Lens esculenta, davance: Ervum lens u Vicia lens.Li mot "lintile" a eto des ôtes sinses.
Mdengu (Lens culinaris) ni jina la mmea katika familia Fabaceae unaozaa dengu (pia adesi), mbegu zake ambazo zimo mbili mbili ndani ya makaka. Jina la jenasi linatoka kwa umbo wa mbegu unaofanana na lenzi mbinuko.
Midengu inayobeba maua
Maua
Maua kwa karibu
Rangi tatu za dengu
Makala hii kuhusu mmea fulani bado ni mbegu. Mdengu (Lens culinaris) ni jina la mmea katika familia Fabaceae unaozaa dengu (pia adesi), mbegu zake ambazo zimo mbili mbili ndani ya makaka. Jina la jenasi linatoka kwa umbo wa mbegu unaofanana na lenzi mbinuko.
Nîsk (bi latînî: Lens culinaris), giyayeke ji famîleya Lens e.
Bo xurdemenî û derman tê çandin. Tenê li Hindistanê 50 cureyên nîskê tê çandin. Lê, sê cureyên nîskê yên bingehîn hene. Nîska sor, zer û kesk. Lê pirranî ya sor tê bikaranîn. Ji vir 8.000 sal bêrê li Mezopotamya û perên Derya Navîn hatiye nûveçandin. Di kulînên Rojhilata Navîn û devedorên Derya Navîn de cihekê girîng digire. Dîsa di çêkirina dermanan de jî tê bikaranîn.
Welatê nîskê Mezopomya û Asya Biçûk e. Di medenîyetên Asûr, Babîl, Med û Ûrartûyan de çandinîya wê pir hatîye kirin. Jibo wan medenîyetan nîsk xurekek sereke bû. Herweha dervayî bizir, hemi nebata wê jî jibo heywanan dikirin qût (êm). Ji wan medenîyetan derbasî Misrê bûye. Ji Misrê derbasî Filistîn, ji wir jî derbasî welatên Derya Spî, Ewropa, Rûsya, Argentîn, Şîlî, USA û hwd bûye. Niha di hemi deverên dinê de çandinîya wê tê kirin. Lê devera herî zêde lê tê çandin germîyanên bakurê Kurdistanê ye. Di salê de bi kêmanî 600 hezar ton nîsk di wan bajarên Kurdistanê de (wek Mêrdîn, Ruha, Dîyarbekir û hwd tên hilberandin(rakirin).
kalorî, proteîn, karbonhîdrat, kolestrol, rûn, lîf, fosfor, kalsîyûm, hesin, sodyûm, potasyûm, sifir (paxir), çînko vîtamîm A, B1, B2, B3, beşek zêde asîdên folîk
Di nîskê de vîtamîn B, hesin, kalsîyûm, magnezyûm, sifir, çînko û madarek zêde fosfor heye. Nîsk hêza beden û zêhnê zêde dike, aşikê bihêz dike. Jibo kuxuk û bronşîtê gelek baş e. Jibo kesên lewaz û jar zêdebûna xwînê pêk tîne. Rûvikan nerm dike. Tevgêra xweragirînê bihêz dike. Jibo çavan jî zehf bi kêrhatî ye. Nirxa wê ya kalorî jî bilind e, enerjîyê dide û westîyanê
hiltîne. Kolestirola xwînê dadixe. Li gor hevîya (nisbeta) parastina nexweşîyê ji hişkbûna rehan, jîyan û rîşîyan re dibe alîkar. Rîska qrîza dil kêm dike. Rûvîyan dixebitîne. Jibo dûrxistina madeyên xisardar ji bedenê re dibe alîkar û pêşîya qebizbûnê digire. Heke nîsk bê kelandin û ava wê bê vexwarin, êşên qefesa sing kêm dike û kuxukê dibire. Lewre divê xwarina nîskê neyê ihmalkirin.[1]
Nîsk (bi latînî: Lens culinaris), giyayeke ji famîleya Lens e.
Bo xurdemenî û derman tê çandin. Tenê li Hindistanê 50 cureyên nîskê tê çandin. Lê, sê cureyên nîskê yên bingehîn hene. Nîska sor, zer û kesk. Lê pirranî ya sor tê bikaranîn. Ji vir 8.000 sal bêrê li Mezopotamya û perên Derya Navîn hatiye nûveçandin. Di kulînên Rojhilata Navîn û devedorên Derya Navîn de cihekê girîng digire. Dîsa di çêkirina dermanan de jî tê bikaranîn.
Toś ten nastawk z temu družyna (Lens culinaris) jo pó lema na drugi nastawk pódobny. Drugi lema sok (Lens) ma temu rod. Sok[1][2] (Lens culinaris) jo rostlina ze swójźby łušćinowych rostlinow (Fabaceae). Wón jo stara kulturna rostlina z orienta.
Sok jo jadnolětna rostlina, kótaraž dośěgnjo wusokosć wót 30 až do 50 cm.
Łopjena su w porach pjerinate a se zwětšego w wijankach kóńce.
Małke, namódry běłe kwiśonki stoje pó jadnom až pó tśoch w granach w rozporach.
Płone semjenja sejźe zwětšego pó jadnom až pó dwěma we łušćinach. Wóni su platśojte, zelenojśe-brune až carne abo cerwjenojte a pśinjasu na bělkowinach a wuglowych hydratach bogatu zeleninu.
Rosćo w suchem a śopłem klimje.
Rostlina jo ako kulturnu rostlinu w Europje wót młodokamjentneje doby dopokazana.
Semjenja se zwětšego njebělone warjone jěźe.
Ze semjenjow se teke muka zgótuju, kótaraž móžo ako pśidawk pśi klěbpjacenjeju słužyś.
Zele a słoma stej na bělkowinach bogatu skótnu žratwu.
W starych kulturach w Mezopotamiskej, Egyptojskej, Persiskej a Israelu jo był ludowy carobowy srědk.
Wót bronzoweje doby su znate kulturne formy z wětšymi semjenjami.
Sok (Lens culinaris) jo rostlina ze swójźby łušćinowych rostlinow (Fabaceae). Wón jo stara kulturna rostlina z orienta.
Η φακή (επιστ. ονομ.: Lens culinaris – Φακός ο μαγειρικός) είναι αγγειόσπερμο, δικότυλο φυτό, που ανήκει στην οικογένεια των Κυαμοειδών και στην τάξη των Κυαμωδών. Καλλιεργείται δε για το μικρό ομώνυμο εδώδιμο σπόρο του, που είναι ένα από τα σημαντικότερα όσπρια. Είναι ένα από τα πρώτα φυτά που ξεκίνησε να καλλιεργεί συστηματικά ο άνθρωπος.
Η φακή (Lens culinaris) είναι ένα εδώδιμο όσπριο. Πρόκειται για ένα ετήσιο θαμνώδες φυτό της οικογένειας των ψυχανθών, που είναι γνωστό για τους σπόρους σχήματος φακής. Φθάνει περίπου τα 40 εκ (16 in) ύψος και οι σπόροι του μεγαλώνουν σε λοβούς, συνήθως με δύο σπόρους στον καθένα. Είναι ψυχανθές φυτό σε ό,τι αφορά την οικογένεια και ποώδες, ετήσιο και δικοτυλήδονο. Υπάρχουν διάφορες ποικιλίες με διαφορετικού μεγέθους και χρώματος σπέρματα, όπως ξανθά, πράσινα και καστανά. Οι καρποί της κυκλοφορούν στο εμπόριο ως ξερά όσπρια. Καλλιεργείται από τα αρχαιότατα χρόνια (γύρω στο 2000 π.Χ.). Η καλλιέργεια της φακής ήταν γνωστή στην αρχαία Αίγυπτο, ενώ Εβραίοι, Έλληνες και Ρωμαίοι την καλλιεργούσαν και την κατανάλωναν.
Στην Ελλάδα η φακή καλλιεργείται ευρέως σχεδόν σε όλα τα διαμερίσματα της χώρας αφού προσαρμόζεται σε πολλούς κλιματικούς τύπους. Τα σπόρια της είναι όσπριο με μεγάλη θρεπτική αξία πλούσια σε σίδηρο, φώσφορο, υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και βιταμίνες Β. Τρώγονται κυρίως βραστές ως σούπα η οποία ονομάζεται φακές, χρησιμοποιούνται σε διάφορες σαλάτες και σε πιάτα κρεατικών ως γαρνιτούρα. Σε ζωοτροφές χρησιμοποιούνται οι βλαστοί, τα φύλλα και οι καρποί μετά από την συγκομιδή των σπόρων.
Ο βλαστός της διακλαδώνεται και φτάνει σε ύψος το μισό μέτρο. Τα κλαδιά του είναι αναρριχώμενα και μακριά και τα φύλλα του σύνθετα που εναλλάσσονται. Καθένα από τα φύλλα της φακής αποτελείται από 6 ζεύγη μακριών φυλλαρίων τα οποία καταλήγουν σε αγκάθι. Το μήκος των φυλλαρίων αυτών ξεπερνά τα 10 εκατοστά. Ο καρπός της ή λοβός είναι μικρός, δεν ξεπερνά τα 3 εκατοστά και είναι πλατύς φέρει δε 2-3 μικρούς σπόρους τις γνωστές φακές του εμπορίου. Οι φακές έχουν διάμετρο 3-10 χιλιοστά. Καλλιεργούνται με λιπάσματα φωσφόρου και καλίου σε χωράφια που είναι πλούσια σε ασβέστιο. Η σπορά λαμβάνει χώρα τους φθινοπωρινούς μήνες ή την άνοιξη, αν οι φθινοπωρινοί μήνες χαρακτηρίζονται από πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Η συγκομιδή των φυτών γίνεται το καλοκαίρι και έπειτα συντελείται η ξήρανσή τους στον ήλιο και το αλώνισμα, ώστε να δώσουν σπέρματα. Τα δεύτερης διαλογής σπέρματα χρησιμοποιούνται για ζωοτροφές.
Φακή (Lens culinaris, Φακός ο μαγειρικός) Αφορά ακατέργαστες φακέςΟι φακές ήταν μέρος της ανθρώπινης διατροφής από την προκεραμική (πριν από την αγγειοπλαστική) Νεολιθική εποχή, η οποία είναι μία από τις πρώτες εξημερωμένες καλλιέργειες στην Εγγύς Ανατολή. Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι τρωγόταν πριν από 9500 έως 13000 χρόνια.[2]
Τα χρώματα στις φακές κυμαίνονται από κίτρινο έως κόκκινο-πορτοκαλί σε πράσινο, καφέ και μαύρο.[2] Οι φακές επίσης ποικίλλουν σε μέγεθος και πωλούνται σε πολλές μορφές, με ή χωρίς τον φλοιό, ολόκληρες ή διασπασμένες.
Οι φακές (διπλού-κυρτού σχήματος) ονομάζονται έτσι, επειδή η φακή είναι παρόμοια σε σχήμα με τον οπτικό φακό. "Lens" είναι η λατινική ονομασία για την φακή.
Οι Φακές έχουν αναφερθεί πολλές φορές στην Εβραϊκή Βίβλο, την πρώτη φορά, διηγείται το περιστατικό στο οποίο ο Ιακώβ αγοράζει το πατρογονικό δικαίωμα από τον Ησαύ με ένα πιάτο βρασμένες φακές (ένα "χάος της χορτόσουπας").[3] Στην παράδοση του Εβραϊκού πένθους, οι φακές είναι η παραδοσιακή τροφή των πενθούντων, μαζί με βραστά αυγά, επειδή το στρογγυλό σχήμα τους συμβολίζει τον κύκλο της ζωής από τη γέννηση μέχρι το θάνατο.
Οι φακές ήταν το κύριο μέρος της διατροφής των αρχαίων Ιρανών, που κατανάλωναν καθημερινά φακές με τη μορφή του βρασμένου φαγητού που χύνεται επάνω στο ρύζι.
Οι φακές επίσης χρησιμοποιούνται ευρέως στην Αιθιοπία σε ένα σαν-στιφάδο πιάτο που ονομάζεται kik, ή kik wot, ένα από τα πιάτα που τρώνε οι άνθρωποι με το εθνικό φαγητό της Αιθιοπίας injera το επίπεδο ψωμί. Οι κίτρινες φακές χρησιμοποιούνται για να κάνουν ένα μη-πικάντικο βρασμένο πιάτο, το οποίο είναι μία από τις πρώτες στερεές τροφές με το οποίο οι γυναίκες της Αιθιοπίας ταΐζουν τα βρέφη τους.
Στην Ινδική υποήπειρο, το Dhal ή κάρυ φακής, αποτελεί μέρος της καθημερινής διατροφής που τρώγεται τόσο με ρύζι όσο και με roti. Βραστή φακή & απόθεμα φακής χρησιμοποιούνται ως μέσο πάχυνσης στα περισσότερα χορτοφαγικά κάρυ. Χρησιμοποιούνται επίσης ως γέμιση σε Dal Parathas & Puris. Οι φακές χρησιμοποιούνται επίσης σε πολλές τοπικές ποικιλίες γλυκών. Θεωρείται ότι είναι ένα από τα καλύτερα τρόφιμα, επειδή οι εσωτερικές χημικές του δομές δεν μεταβάλλονται από το μαγείρεμα.
Στην Ιταλία και την Ουγγαρία, τρώνε τις φακές την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, που παραδοσιακά συμβολίζει την ελπίδα για ένα νέο έτος ευημερίας, πιθανότατα λόγω της κυκλικής σαν κέρμα μορφής τους.
Στην αφηγήσεις του σιιτικού Ισλάμ, λέγεται ότι οι φακές έχουν ευλογηθεί από εβδομήντα Προφήτες, συμπεριλαμβανομένων του Ιησού και του Μωάμεθ.[4]
Η φακή προσβάλλεται πολύ από έντομα, όπως ο βρούχος. Αυτό συμβαίνει κυρίως κατά την αποθήκευσή της. Για το λόγο αυτό απαιτείται να γίνει καλή απολύμανση των αποθηκών προτού αποθηκευτούν τα σπέρματα του φυτού.
Οι φακές πωλούνται ως ξερά όσπρια, σε σακουλάκια. Τρώγονται μαγειρεμένες και γίνονται σούπα. Μαγειρεύονται με την προσθήκη κρεμμυδιού, καρότου, σκόρδου και μυρωδικών (πχ. άνηθου, δάφνης). Περιέχουν πολλές θρεπτικές ουσίες και κυρίως σίδηρο.
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες που διαφέρουν στο μέγεθος του φυτού, στο χρώμα των φύλλων, στο σχήμα και το χρώμα των σπόρων και των ανθών. Οι φακές χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες ποικιλιών. Τις μεγαλόσπερμες, με τα μεγαλύτερα πλακουτσωτά σπόρια που φτάνουν σε διάμετρο τα 10 χιλιοστά και τις μικρόσπερμες των οποίων τα σπόρια φτάνουν τα 6 χιλιοστά. Είναι ανθεκτικό φυτό και αντέχει στην ξηρασία, στη ζέστη και το κρύο μέχρι και 15 βαθμούς C υπό το μηδέν.
Στην Ελλάδα φυτεύεται στα μέσα Νοεμβρίου και ο πολλαπλασιασμός της γίνεται με σπορά. Δύο είναι οι πιο σημαντικές Ελληνικές ποικιλίες:
Οι σπόροι απαιτούν χρόνο μαγειρέματος από 10 έως 40 λεπτά, ανάλογα με την ποικιλία, μικρότερη για τις μικρές ποικιλίες με το φλοιό αφαιρεμένο, όπως η κοινή κόκκινη φακή - και έχει μία χαρακτηριστική, γήινη γεύση. Συνταγές φακής[5] χρησιμοποιούνται σε όλη τη Νότια Ασία, τη Μεσόγειο και τις περιοχές της Δυτικής Ασίας. Συχνά συνδυάζονται με ρύζι, το οποίο έχει παρόμοιο χρόνο μαγειρέματος. Το πιάτο με φακές και ρύζι αναφέρεται στη Δυτική Ασία ως mujaddara ή mejadra.
Το ρύζι και οι φακές μαγειρεύονται επίσης μαζί στο khichdi, ένα δημοφιλές πιάτο στην Ινδική υποήπειρο και το Πακιστάν, ένα παρόμοιο πιάτο, το kushari, παρασκευάζεται στην Αίγυπτο, θεωρείται ένα από τα δύο εθνικά πιάτα. Οι φακές χρησιμοποιούνται για την παρασκευή μιας ανέξοδης και θρεπτικής σούπας σε όλη την Ευρώπη και τη Βόρεια και Νότια Αμερική, μερικές φορές σε συνδυασμό με κάποια μορφή κοτόπουλου ή χοιρινού κρέατος.
Οι αποξηραμένες φακές μπορούν επίσης να φυτρώσουν με την εμβάπτισή τους στο νερό για μία ημέρα και τη διατήρησή τους στην υγρασία για αρκετές ημέρες, το οποίο αλλάζει το διατροφικό τους προφίλ.
Οι φακές με φλοιό παραμείνουν ολόκληρες σε μέτριο μαγείρεμα, οι φακές χωρίς φλοιό, τείνουν να αποσυντίθενται σε ένα παχύ πολτό, που οδηγεί σε εντελώς διαφορετικά πιάτα.[6]
Με περίπου το 30% των θερμίδων τους από πρωτεΐνες, οι φακές έχουν το τρίτο υψηλότερο επίπεδο πρωτεΐνης, κατά βάρος, οποιουδήποτε οσπρίου ή παξιμάδι, μετά τη σόγια και την κάνναβη.[9] Οι πρωτεΐνες περιλαμβάνουν την ουσιώδη αμινοξέα ισολευκίνη και λυσίνη και οι φακές μια φθηνή πηγή απαραίτητων πρωτεϊνών σε πολλά μέρη του κόσμου, ειδικά στην Δυτική Ασία και την Ινδική υποήπειρο, οι οποίες έχουν μεγάλους πληθυσμούς χορτοφάγων.[10] Οι φακές είναι ελλιπείς σε δύο βασικά αμινοξέα, την μεθειονίνη και κυστεΐνη.[11]
Φακές περιέχουν επίσης φυτικές ίνες, φυλλικό οξύ, βιταμίνη Β1 και μέταλλα. Οι κόκκινες (ή ροζ) φακές, περιέχουν μικρότερη συγκέντρωση ινών από τις πράσινες φακές (11% αντί 31%).[12] Το περιοδικό "Health" ("Υγεία") έχει επιλέξει τις φακές ως μια από τις πέντε υγιέστερες τροφές.[13]
Τα χαμηλά επίπεδα του εύπεπτου αμύλου (Readily Digestible Starch (RDS)) 5% και τα υψηλά επίπεδα των αργών αφομοιουμένων αμύλων (Slowly Digested Starch (SDS)) 30%, κάνουν τις φακές, στους ανθρώπους με διαβήτη, πολύ σημαντικές. Το υπόλοιπο 65% του αμύλου είναι ένα ανθεκτικό άμυλο που κατατάσσεται ως RS1,[14] που είναι ένα υψηλής ποιότητας ανθεκτικό άμυλο, το οποίο έχει 32% αμυλόζη.
Οι φακές επίσης έχουν κάποιους αντι-θρεπτικούς παράγοντες, όπως τους αναστολείς της θρυψίνης και το σχετικά υψηλό περιεχόμενο σε άλατα φυτικού οξέος (phytate acid). Η θρυψίνη είναι ένα ένζυμο που εμπλέκεται στην πέψη, και τα άλατα του φυτικού οξέος μειώνουν τη βιοδιαθεσιμότητα των διατροφικών ορυκτών.[15] Τα άλατα του φυτικού οξέος μπορούν να μειωθούν με βραδύ μούσκεμα των φακών σε ζεστό νερό.
Οι φακές είναι μια καλή πηγή σιδήρου και περιέχουν πάνω από το μισό του ημερήσιου επιτρεπόμενου σιδήρου ενός ατόμου σε μια μερίδα φλιτζανιού.[16]
Οι φακές είναι σχετικά ανεκτικές στην ξηρασία και καλλιεργούνται σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων ανέφερε ότι η παγκόσμια παραγωγή φακής για το ημερολογιακό έτος 2009 ήταν 3.917.000 μετρικούς τόνους, προερχόμενη κυρίως από τον Καναδά, την Ινδία, την Τουρκία και την Αυστραλία.
Οι 10 Χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή φακής
Καναδάς 1.947.100 1.531.900 1.493.620 1.880.500 2 
Ινδία 1.031.600 943.800 950.000 1.134.000 3 
Τουρκία 447.400 405.952 438.000 417.000 4 
Αυστραλία 140.000 379.659 463.000 324.100 5 
ΗΠΑ 392.675 214.640 240.490 227.658 6 
Νεπάλ 151.757 206.969 208.201 226.931 7 
Κίνα 125.000 150.000 145.000 150.000 8 
Αιθιοπία 80.952 128.009 151.500 129.833 9 
Συρία 77.328 112.470 130.229 129.370 10 
Ιράν 100.174 71.808 85.000 73.000 — Παγκοσμίως 4.686.673 4.386.870 4.522.097 4.975.621 Πηγή: Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας[17] Περίπου το ένα τέταρτο της παγκόσμιας παραγωγής φακής είναι από την Ινδία, το περισσότερο από το οποίο καταναλώνεται στην εγχώρια αγορά. Ο Καναδάς είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός των εξαγωγών της φακής στον κόσμο, και το Σασκάτσουαν (Saskatchewan) είναι η πιο σημαντική περιοχή παραγωγής στον Καναδά (παράγοντας το 99% της καναδικής φακής).[18]Η Στατιστική Υπηρεσία του Καναδά εκτιμά ότι η καναδική παραγωγή φακής για την περίοδο 2009/10 ήταν ένα ρεκόρ 1,5 εκατομμυρίων μετρικών τόνων.[19] Ο πιο συνήθης καλλιεργούμενος τύπος είναι η φακή Laird.[18]
Η περιοχή Palouse της Ανατολικής Ουάσιγκτον και το Αϊντάχο, με το εμπορικό του κέντρο στο Pullman της Ουάσιγκτον, αποτελούν την πιο σημαντική περιοχή παραγωγής φακής στις Ηνωμένες Πολιτείες.[20] Η Μοντάνα και η Βόρεια Ντακότα είναι επίσης σημαντικοί καλλιεργητές φακής.[2] Η Εθνική Αγροτική Στατιστική Υπηρεσία ανέφερε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες παρήγαγαν το 2007 154.500 μετρικούς τόνους.
Η φράση ἀντί πινακίου φακῆς αναφέρεται στη βιβλική αφήγηση (Παλαιά Διαθήκη, Γέννεσις 25) κατά την οποία ο Ιακώβ αγόρασε τα πρωτοτόκια από τον μεγαλύτερο αδελφό του, τον Ησαύ, για ένα πιάτο φακές και χρησιμοποιείται σήμερα για να υποδείξει την αγορά ενός αγαθού σε πραγματικά εξευτελιστική τιμή.
|chapter= ignored (βοήθεια) |year= (βοήθεια) |year= (βοήθεια) Η φακή (επιστ. ονομ.: Lens culinaris – Φακός ο μαγειρικός) είναι αγγειόσπερμο, δικότυλο φυτό, που ανήκει στην οικογένεια των Κυαμοειδών και στην τάξη των Κυαμωδών. Καλλιεργείται δε για το μικρό ομώνυμο εδώδιμο σπόρο του, που είναι ένα από τα σημαντικότερα όσπρια. Είναι ένα από τα πρώτα φυτά που ξεκίνησε να καλλιεργεί συστηματικά ο άνθρωπος.
Η φακή (Lens culinaris) είναι ένα εδώδιμο όσπριο. Πρόκειται για ένα ετήσιο θαμνώδες φυτό της οικογένειας των ψυχανθών, που είναι γνωστό για τους σπόρους σχήματος φακής. Φθάνει περίπου τα 40 εκ (16 in) ύψος και οι σπόροι του μεγαλώνουν σε λοβούς, συνήθως με δύο σπόρους στον καθένα. Είναι ψυχανθές φυτό σε ό,τι αφορά την οικογένεια και ποώδες, ετήσιο και δικοτυλήδονο. Υπάρχουν διάφορες ποικιλίες με διαφορετικού μεγέθους και χρώματος σπέρματα, όπως ξανθά, πράσινα και καστανά. Οι καρποί της κυκλοφορούν στο εμπόριο ως ξερά όσπρια. Καλλιεργείται από τα αρχαιότατα χρόνια (γύρω στο 2000 π.Χ.). Η καλλιέργεια της φακής ήταν γνωστή στην αρχαία Αίγυπτο, ενώ Εβραίοι, Έλληνες και Ρωμαίοι την καλλιεργούσαν και την κατανάλωναν.
Στην Ελλάδα η φακή καλλιεργείται ευρέως σχεδόν σε όλα τα διαμερίσματα της χώρας αφού προσαρμόζεται σε πολλούς κλιματικούς τύπους. Τα σπόρια της είναι όσπριο με μεγάλη θρεπτική αξία πλούσια σε σίδηρο, φώσφορο, υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και βιταμίνες Β. Τρώγονται κυρίως βραστές ως σούπα η οποία ονομάζεται φακές, χρησιμοποιούνται σε διάφορες σαλάτες και σε πιάτα κρεατικών ως γαρνιτούρα. Σε ζωοτροφές χρησιμοποιούνται οι βλαστοί, τα φύλλα και οι καρποί μετά από την συγκομιδή των σπόρων.
Леќа („кујнска леќа“ или „обична леќа“; англиски: Lens culinaris) — грмушесто едногодишно растение од семејството на бобови (Fabaceae) кое нашироко се одгледува како зрнеста култура. Достигнува 40 см во висина и има обично по две сплеснати семки сместени во мешунка.
Човекот ја користи леќата за исхрана уште од предгрнчарскиот период на новото камено време и со тоа е една од првите припитомени растителни култури на Блискиот Исток. Археолошките наоди укажуваат на нејзина употреба пред 9.500 до 13.000 години.[1]
По боја, леќата може да биде жолта, портокалово-црвена, зелена, кафеава или црна.[1] Сортите се разликуваат и по големина и се продаваат со или без лупка, располовени или цели.
Со приближно 30% од калориите во белковински облик, леќата го зазема третото место по застапеност на белковини по единица тежина од сите зрнести, оревести и мешункасти плодови, веднаш по сојата и конопот.[2] Во белковините се застапени есенцијалните аминокиселини изолеуцин и лизин. Како таква, леќата има голема улога како важен извор на белковини кај земјите од Западна Азија и Индискиот потконтинент кои имаат големо вегетаријанско население.[3] Од друга страна, растението е недостатно на две еденцијални аминокиселини: метионинот и цистеинот.[4]
Леќата содржи и прехранбени влакна, фолна киселина, витамин Б1 и минерали. Црвената (или розова) леќа има пониска концентрација на влакна од зелената (11% наспроти 31%).[5] Важи за мошне добар извор на железо. Една шолја сварена леќа задоволува преку половина од дневната потреба од железо кај човекот.[6]
Бидејќи леќата има мали количества на лесносварлив скроб (5%), а доста бавносварлив скроб (30%), таа е особено погодна за лица со шеќерна болест. Останатите 65% се отпорен скроб од класата RS1,[7] кој е висококвалитетен отпорен скроб со 32% амилоза.
Леќата има и извесни противхранлици чинители, како што се трипсински забавувачи и релативно големата количина на фитати. Трипсинот е ензим со улога во варењето на храната, а фитатите ја намалуваат биорасположивоста на прехранбените минерали.[8] Количеството на фитати може да се намали со чување на леќата во топла вода одвечер.
Растението се одгледува ширум целиот свет и е релативно отпорно на суша. Според Организацијата за исхрана и земјоделство на ООН (ФАО) во 2009 г. во светот се произведени 3,917 милиони тони леќа, од кои најголемиот дел во Канада, Индија, Турција и Австралија.
Во Република Македонија производството на леќа бележи голем пад во последните две децении. Во 2007 г. се произведени 87 тони, споредено со 177 тони во 1999 г. и 254 тони во 1992 г.[9]
Околу една четвртина од леќата во светот се произведува во Индија и речиси сета се троши на домашниот пазар. Канада е најголем извозник на леќа во светот, при што 99% од неа се произведува во Саскачеван.[10] Во сезоната 2009/10 во земјата се произведени рекордни 1,5 милиони тони.[11] Најзастапена сорта е светлокафеавата.[10]
10 најголеми производители на леќа (во тони) Место Земја 2010 2011 2012 1
Индија 1.031.600 943.800 950.000 3 
Австралија 140.000 379.659 463.000 4 
Етиопија 80.952 128.009 151.500 8 
НР Кина 125.000 150.000 145.000 9 
Сирија 77.328 112.470 130.229 10 
Иран 100.174 71.808 85.000 — Цел свет 4.686.673 4.386.870 4.522.097 Извор: Организација за исхрана и земјоделство на ООН[12] 
|accessdate= (помош) (англиски) |accessdate= (помош) (англиски) |accessdate= (помош) (англиски) Леќа („кујнска леќа“ или „обична леќа“; англиски: Lens culinaris) — грмушесто едногодишно растение од семејството на бобови (Fabaceae) кое нашироко се одгледува како зрнеста култура. Достигнува 40 см во висина и има обично по две сплеснати семки сместени во мешунка.
Човекот ја користи леќата за исхрана уште од предгрнчарскиот период на новото камено време и со тоа е една од првите припитомени растителни култури на Блискиот Исток. Археолошките наоди укажуваат на нејзина употреба пред 9.500 до 13.000 години.
По боја, леќата може да биде жолта, портокалово-црвена, зелена, кафеава или црна. Сортите се разликуваат и по големина и се продаваат со или без лупка, располовени или цели.
Сэвэгзарам буюу Хүнсний сэвэгзарам (лат. Lens culinaris, англ. lentil) буурцагтны овгийн, өтгөн, 40 см орчим өндөртэй, нэг наст ургамал. Түүний линз хэлбэрийн үрийг хүнсэнд хэрэглэдэг ба тэр нь хонхорцог дотор (вандуйтай адил) боловсорно. Нэг хонхорцогт ихэвчлэн хоёр үр байрлана. Үр нь шар, улбар шар, улаан ногоон, хүрэн, бор, хар өнгөтэй.[1] Хэмжээний хувьд мөн олон янз ба түүнийг хальстай, цэвэрлэсэн, хуваасан, буталсан байдалтайгаар худалдаанд гаргадаг.
Сэвэгзарам нь неолитын үеэс эхлэн хүнсэнд хэрэглэгдэж ирсэн ба Ойрхи Дорнодод тарималжуулсан анхны ургамлуудын нэг. 9500-13000 жилийн өмнө хүн сэвэгзарамыг хүнсэнд хэрэглэж байсан гэдэг нь Археологийн олдворуудаар тогтоогдсон.[1]
Сэвэгзарамын үрийг хэмжээ болон хальсалсан эсэхээс хамааруулан 10 - 40 мин болгоно. Улаан сэвэгзарам нь газар амттай байдаг. Сэвэгзарамыг Өмнөд Ази ба Баруун Ази, Газрын дундад тэнгис орчмын бүх орнууд хүнсэнд хэрэглэдэг. Цагаан будаатай адил боловсрох хугацаатай тул түүнийг цагаан будаатай хамт жигнэн хэрэглэдэг. Сэвэгзарам ба цагаан будаагаар хийсэн хоолыг Баруун Азид mujaddara эсвэл mejadra гэдэг. Энэ хоол нь Энэтхэг ба Пакистанд мөн өргөн хэрэглэгддэгээс гадна, түүнтэй ижил төстэй (kushari) хоол Египетийн үндэсний хоёр хоолны нэг юм. Сэвэгзарам ба гахай эсвэл тахианы махтай шөлийг (хямд ба тэжээллэг) Европ ба Өмнөд, Хойд Америкт хэрэглэж ирсэн.
Түүний нийт энергийн 30 хувийг уураг бүрдүүлдэг. Уургийн агууламжаараа Шош ба самрын ургамлуудаас шар буурцаг ба олсны дараа гуравт ордог. Изолейцин ба лизин зэрэг чухал амин хүчлүүдийг агуулдаг. Сэвэгзарам нь Дэлхийн олон оронд хямд уургийн эх үүсвэр болдог, ялангуяа Баруун Ази ба Энэтхэгийн хойг зэрэг цагаан хоолтон ихтэй газарт. Сэвэгзарам нь метионин ба цистеин зэрэг чухал амин хүчлүүдийг бага агуулдаг. Гэхдээ соёлуулсан сэвэгзарам нь шаардлагатай бүхий л амин хүчлүүдийг хангалттай хэмжээгээр агуулдаг.
Сэвэгзарам нь нүүрс ус, витамин М, витамин В1 ба эрдэс бодисуудыг агуулдаг. Улаан эсвэл сарнайн ягаан сэвэгзарам нь ногооноос бага нүүрс ус агуулдаг (11%/31%). Health (эрүүл мэнд) сэтгүүл сэвэгзарамыг дэлхийн таван шилдэг эрүүл хүнсний нэгд тооцсон.
Түргэн шингэдэг цардуулын (RDS) агууламж багатай (5%), удаан боловсордог цардуулын (SDS) агууламж ихтэй (30%) учир чихрийн шижин өвчтэй хүмүүст нэн тохиромжтой. Цардуулын 65 хувь нь RS1 ангилалд багтдаг үл шингэх цардуул юм. Энэ ангиллын цардуул нь маш тогтвортой ба 32 хувь нь амилозоос бүрддэг.
Сэвэгзарам нь зарим нэг хүнсний бус чанарыг агуулдаг. Жишээ нь, трипсины идвэхгүйжүүлэгчийг бодисуудыг агуулдагаас гадна, фитатын өндөр агууламжтай. Трипсин нь хоол боловсруулахад оролцдог фермент бол, фитат нь хүнсний эрдсүүдийн биохангамжыг буруулдаг. Сэвэгзарамыг шөнийн турш бүлээн усанд хэвтүүлснээр фитатын агууламжийг бууруулж болдог.
Сэвэгзарам нь төмрийн сайн эх үүсвэр ба 200 грамм бүтээгдэхүүнд хүний хоногийн төмрийн хэрэгцээ агуулагддаг.
Сэвэгзарам буюу Хүнсний сэвэгзарам (лат. Lens culinaris, англ. lentil) буурцагтны овгийн, өтгөн, 40 см орчим өндөртэй, нэг наст ургамал. Түүний линз хэлбэрийн үрийг хүнсэнд хэрэглэдэг ба тэр нь хонхорцог дотор (вандуйтай адил) боловсорно. Нэг хонхорцогт ихэвчлэн хоёр үр байрлана. Үр нь шар, улбар шар, улаан ногоон, хүрэн, бор, хар өнгөтэй. Хэмжээний хувьд мөн олон янз ба түүнийг хальстай, цэвэрлэсэн, хуваасан, буталсан байдалтайгаар худалдаанд гаргадаг.
Ясмăк' (лат. Ervum lens е Lens esculenta Moench) — пăрçалă 1-çулхи ӳсентран, нумайрах чухне çурхи, хăйне евĕрлĕ çаврака, хĕррисенчен лапчăтнă, варринче çаврака вăрăллă.
Шултăра тата вĕтĕ вăрăллă тĕссене пĕлеççĕ. Пĕрремĕшĕн туни 28-35 см таран ӳсет, тĕшши, çулçисем тепĕр тĕслинчен шултăрарах. Теприн туни 18-28 см таран кăна ӳсет. Анчах ун тухăçлăхĕ пысăкрах тата çимĕçĕ тутлăрах. Шултра вăрăллисем шутне шултăра чашăк ясмăкĕ (L. esculenta nummularia Alef., урăхла çимелли, пфенниг, геллер е шурă полушкăллă) тата яланхи е шурă прованс ясмăкĕ (L. esculenta vulgaris Аl.); вĕтĕ вăрăллисем шутне — хĕрлĕ-хăмăр тĕшлĕ вĕтĕ хĕрлĕ ясмăк (L. esculenta erythrosperma К.), хăмăр тата сарă-хăмăр тĕшĕллĕ марс тата хура тĕшĕллĕ, тутлах мар шултра вăрлăхлă хура ясмăк (L. esculenta aigra Alef.) кĕреççĕ. Асăннисемсĕр пуçне Анат Европăпа Çурçĕр Америкăра вырăнти йĕркене хăнăхнă сортсем нумай. Ӳсĕм вăхăче 100-130 кун, çав вăхăтра ăна 15—18 °C кирлĕ. Тăм ӳкнинчен питех хăрамасть (-6° сахалрах t° сиенлĕ ), анчах тăпрара шыв çитменнине чăтаймасть. Çавăн пирки ăна таса, çумсăр, лайăх тирпейленĕ, акшарпа пуян (унсăр тухăç кĕтмелли çук) тăпра кирлĕ. Раççĕре хура тăпраллă кĕпернесенче ӳстернĕ. XIX – мĕш ĕмĕрте чикĕ леш енне ăсатма ăна Тамбов, Пенза тата кӳршĕ кĕпернисенче 1/3 млн га çинче ӳстернĕ. Ясмăка çĕрулми хыççăн лартсан лайăхрах, çавах ăна тĕрле тырăсем хыççăн та ӳстереççĕ.
Акма хăйне кăна е сĕлĕпе е урпапа хутăш акаççĕ. Хутăш аксан вăл çутă çитменнипе аптрама пултарать. Сапаласа (1-1,5 ц/га) е 15-25 см вырнаçнă йĕрпе (0,7-1 ц/га) акаççĕ. Хутăш акнă чухне вăрлăхне пĕр пек е ясмăка 1/3 пайне илеççĕ. Вăрлăха 2-4,5 см тарăнăш путараççĕ. Ясмăка çумлаççе тата тунисем ӳкесрен ана çине çапăран тĕревсем лартаççĕ. Çупкамĕсем хăмăрланма тытăсан пуçтараççĕ, çавăн чухне кăна хаклă тăракан çутă симĕс тĕшине пуçтарма пулать. Тухăçĕ вăтам тăпра çинче пăрçаран нумайрах пулать. Гектартан 7,3-15 (19-22 таранах) ц тĕшĕ тата 5,8-15 ц улăм пулать. Ясмăк улăмĕ белок сахал (сăмахран кĕшман е тырă улăмĕ) апат çине хушма усă кураççĕ. Яланхи ясмăксăр пуçне тата ыттисем те пур: 1)вика е хир пĕр тĕсле ясмăк е вика (Егvum monanthos е Vicia monantha Koch.). Вăл чухăн тăпра çинче, пăрçапа вика лайăх тухăç паман акшарсăр тăпра çинче, те тухăç параканскер. 2) франци е вика ясмăкĕ (Vicia Ervillia е Ervum Ervillia; Кавказра — ухкрехели е кирюшна), типе чатма пултаракан, анчах тăм ӳкнине чăтайман ӳсентран. Тухăçĕ 13-22 ц/га таран, улăме те çавна яхăн. Тĕшĕнче сиенсер мар йӳçĕ япаласем пур. Вĕсене вĕретсе е пăспа кăларса тĕшшине выльăхсене, килти кайăксене çитереççĕ.
З.М.Куданова. Определитель высших растений Чувашской АССР.ЧебоксарыĂЧувашское книжное издательство, 1965.
Ыраш, Пăрçа, Шалçа пăрçи Тулă, Сĕлĕ, Кукурусă, Рапсă, Вир, Хура тулă, Рис, Урпа, Тăрна пăрçи.
Ясмăк' (лат. Ervum lens е Lens esculenta Moench) — пăрçалă 1-çулхи ӳсентран, нумайрах чухне çурхи, хăйне евĕрлĕ çаврака, хĕррисенчен лапчăтнă, варринче çаврака вăрăллă.
Шултăра тата вĕтĕ вăрăллă тĕссене пĕлеççĕ. Пĕрремĕшĕн туни 28-35 см таран ӳсет, тĕшши, çулçисем тепĕр тĕслинчен шултăрарах. Теприн туни 18-28 см таран кăна ӳсет. Анчах ун тухăçлăхĕ пысăкрах тата çимĕçĕ тутлăрах. Шултра вăрăллисем шутне шултăра чашăк ясмăкĕ (L. esculenta nummularia Alef., урăхла çимелли, пфенниг, геллер е шурă полушкăллă) тата яланхи е шурă прованс ясмăкĕ (L. esculenta vulgaris Аl.); вĕтĕ вăрăллисем шутне — хĕрлĕ-хăмăр тĕшлĕ вĕтĕ хĕрлĕ ясмăк (L. esculenta erythrosperma К.), хăмăр тата сарă-хăмăр тĕшĕллĕ марс тата хура тĕшĕллĕ, тутлах мар шултра вăрлăхлă хура ясмăк (L. esculenta aigra Alef.) кĕреççĕ. Асăннисемсĕр пуçне Анат Европăпа Çурçĕр Америкăра вырăнти йĕркене хăнăхнă сортсем нумай. Ӳсĕм вăхăче 100-130 кун, çав вăхăтра ăна 15—18 °C кирлĕ. Тăм ӳкнинчен питех хăрамасть (-6° сахалрах t° сиенлĕ ), анчах тăпрара шыв çитменнине чăтаймасть. Çавăн пирки ăна таса, çумсăр, лайăх тирпейленĕ, акшарпа пуян (унсăр тухăç кĕтмелли çук) тăпра кирлĕ. Раççĕре хура тăпраллă кĕпернесенче ӳстернĕ. XIX – мĕш ĕмĕрте чикĕ леш енне ăсатма ăна Тамбов, Пенза тата кӳршĕ кĕпернисенче 1/3 млн га çинче ӳстернĕ. Ясмăка çĕрулми хыççăн лартсан лайăхрах, çавах ăна тĕрле тырăсем хыççăн та ӳстереççĕ.
Ясмык, азык ясмыгы яки гадәти ясмык (лат. Lens culinaris) — кузаклы гаиләлегенә карый торган үсемлек,төгәл генә әйткәндә Lens ыругының астөре. Ясмык борын заманнардан игелә торган мөһим азык-төлек яки терлек азыгы культурасы. Якын Көнчыгышта аеруча популяр.
Борынгы Мисыр кешеләре аның оныннан пешерелгән ипине фараоннар каберлекләренә сала торган булганнар. Грекларда ясмык белән бәйле мәкаль дә бар: «Акыллы кеше үз ясмыгын пешерә белә». Германиядә бу ризыкны бүгенге көндә дә бик олылыйлар. Аны Яңа ел бәйрәмнәрендә табынның түренә куялар. Алманнар аның уңыш китерү көченә ия булуына ышаналар. Шуны әйтергә кирәк – ясмык элек бик кыйммәт йөргән. Шуңа да аны байлар ризыгы дип санаганнар.
Ясмыктан пешерелгән ризыклардан баш тарткан кешеләр бик зур хата ясый, ди диетологлар. Туклыклыгына карасак, ул ипи белән итне дә алыштыра ала икән. Ясмык А, В, С витаминнарына, аксымга, углевод, калий, кальций, магний, цинк, тимер, фосфор һ.б. кеше организмына кирәкле микроэлементларга бай. Галимнәр раславынча, анда бик күп фолий кислотасы бар, ул исә онкологик авыруларга каршы торырга ярдәм итә. Ясмык дөньяда иң зарарсыз ризыкларның берсе булып санала. Чөнки ул, башка үсемлекләргә караганда, үзенә зарарлы нитратларны сеңдерми.
Ясмык, азык ясмыгы яки гадәти ясмык (лат. Lens culinaris) — кузаклы гаиләлегенә карый торган үсемлек,төгәл генә әйткәндә Lens ыругының астөре. Ясмык борын заманнардан игелә торган мөһим азык-төлек яки терлек азыгы культурасы. Якын Көнчыгышта аеруча популяр.
Борынгы Мисыр кешеләре аның оныннан пешерелгән ипине фараоннар каберлекләренә сала торган булганнар. Грекларда ясмык белән бәйле мәкаль дә бар: «Акыллы кеше үз ясмыгын пешерә белә». Германиядә бу ризыкны бүгенге көндә дә бик олылыйлар. Аны Яңа ел бәйрәмнәрендә табынның түренә куялар. Алманнар аның уңыш китерү көченә ия булуына ышаналар. Шуны әйтергә кирәк – ясмык элек бик кыйммәт йөргән. Шуңа да аны байлар ризыгы дип санаганнар.
Ясмыктан пешерелгән ризыклардан баш тарткан кешеләр бик зур хата ясый, ди диетологлар. Туклыклыгына карасак, ул ипи белән итне дә алыштыра ала икән. Ясмык А, В, С витаминнарына, аксымга, углевод, калий, кальций, магний, цинк, тимер, фосфор һ.б. кеше организмына кирәкле микроэлементларга бай. Галимнәр раславынча, анда бик күп фолий кислотасы бар, ул исә онкологик авыруларга каршы торырга ярдәм итә. Ясмык дөньяда иң зарарсыз ризыкларның берсе булып санала. Чөнки ул, башка үсемлекләргә караганда, үзенә зарарлы нитратларны сеңдерми.
मसूर एक दलहन है। इसका वानस्पतिक नाम (Lens esculenta) है। इसकी प्रकृति गर्म, शुष्क, रक्तवर्द्धक एवं रक्त में गाढ़ापन लाने वाली होती है। दस्त, बहुमूत्र, प्रदर, कब्ज व अनियमित पाचन क्रिया में मसूर की दाल का सेवन लाभकारी होता है। मसूर एक प्रमुख फसल है |
Lentils, raw (Dry Weight)The optical lens is named after the lentil (Latin: lens), whose shape it resembles.[1] This same connection appears in many other languages:
મસુર એ એક કઠોળ છે. આનું શાસ્ત્રીય નામ લેન્સ કલીનરીસ છે. આનો છોડ વાર્ષિક છોડ જે ૪૦ સેમી ઉંચા ઊગે છે. આના દાણા ફળીમાં ઊગે છે એક ફળીમાં બેદાણા હોય છે. મસુરનો આકાર બહિર્ગોળાકર કાચ (લેન્સ) જેવો હોવાને કારણે તેને લેન્સ કલીનરીસ કહે છે. અંગ્રેજીમાં તેને લેન્ટીલ કહે છે.
નીઓલીથીક કાળમાં માણસે માટીના વાસણનો વપરાશ શરૂ કર્યો તે પહેલાના સમયથી મસુર વપરાતા આવ્યા છે. આ કાળમાં પૂર્વી વિશ્વમાં તેને ખેતી શરૂ થઈ. પુરાતાત્વીક સંશોધન જણાવે છે કે ૯,૫૦૦ થી ૧૩,૦૦૦ વર્ષો પહેલાં તેને ખવાતાં હતાં. [૧]
મસુર પીળા, કેસરી કે લીલા રંગના હોઈ શકે છે. તેની છાલ કાળી કે ઘેરા કથિ રંગની હોય છે.[૧] મસુરનું કદ પણ તેની જાત પ્રમાણે બદલાય છે બજારમાં મસુર અને તેની દાળ મળે છે.
આ કઠોળને તેની જાત પ્રમાણે સંપ્પોર્ણ પણે રંધાવા માટે ૧૦ થી ૪૦ મિનિટ જેVઅલો સમય લાગે છે. નાના દાણા ઝડપથી રંધાય છે. છાલ કાઢેલા દાના ઝડપથી રંધાય છે. રાતા મસૂરમાંથી માટી જેવી સોડમ આવે છે. મસુર સંપૂર્ણ દક્ષિણ એશિયા, પશ્ચિમ એશિયા અને ભૂમદ્ય ક્ષેત્રમાં ઊગાડવામાં આવે છે. પ્રાયઃ આને ચોખા સાથે મેળવીને રંધાય છે કેમકે તે બંનેનો રાંધવા માટૅ નો સ્મય લગભગ સમાન છે. પશ્ચિમ એશિયામાં મસુર અને ચોખાને મિશ્ર કરીને એક ખીચડી જેવી બનાવાય છે આ વાનગીને "મુજદ્દારા" કે 'મેજાદ્રા" કહે છે. ઈજિપ્તમાં તેને ખુશરી કહે છે. ખુશરી એ ઇજિપ્તની બે માંની એક રાષ્ટ્રીય વાનગી છે. યુરોપ, ઉત્તર અને દક્ષિણ અમેરિકામાં મસુરમાંથી એક સ્વાદીષ્ટ અને પોષક સૂપ બનાવવામાં આવે છે. અમુક સમયે ત્યાં આ સૂપને ચિકન કે પોર્કના માંસ સાથે રાંધીને સૂપ બનાવાય છે.
સુકવની કરેલા મસુરને ફણગાવીને પણ ખાઈ શકાય છે. આમ કરતાં તેના પોષક તત્વો બદલાઈ જાય છે
મધ્યમ તાપ સુધી રાંધતા મસુરના દાણા આખા રહે છે. પણ છાલ વગરના મસુર રાંધતા એક ઘટ્ટ પ્રવાહી બની જાય છે.[૨]
મસુરમાંથી મળતી ૩૦ % કેલેરી પ્રોટીન સ્વરૂપે હોય છે. આને કારણે તે સોયાબીન અને હમ્પ પછી વજનની દ્રષ્ટિએ ત્રીજો સૌથી વધુ પ્રોટીન ધરાવતું કઠોળ છે.[૩] મસુરના પ્રોટીનમાં આઈસોલ્યુસાઈન અને લાયસાઈન જેવા આવશ્યક એમોનો એસિડ હોય છે. પશ્ચિમ એશિયા અને ભારત જેવા દેશોમાં કે જ્યાં મોટી વસ્તી શાકાહારી છે ત્યાં મસુર પ્રોટીનનો એક મુખ્ય અને સસ્તો સ્રોત છે.[૪] મસુર બે અન્ય આવશ્યક એમિનો એસિડ મેથિઓનાઈન અને સીસ્ટાઈનની ગેરહાજર હોય છે.[૫] પરંતુ તેને ફણવાવીને ઉપયોગમં લેતા આ એમિનો એસિડ પણ તેમાં નિર્માણ થાય છે.[૬]
તે સિવાય મસુરમાંથી પાચક રેષા, ફોલેટ, વિટામીન B1 અને ક્ષારો પણ મળે છે. લાલ મસુરમાં લીલા મસુરના પ્રમાણમાં ઓછા પારક રેષા (૧૧% ને ૩૧%)હોય છે. [૭] હેલ્થ નામના સામયિકે મસુરને પાંચ સ્વાસ્થ્યવર્ધક ખોરાકમાં ગણ્યું છે. [૮] મસુરને ચોખા કે નાના પાસ્તા સાથે મેળવીને ખવાય છે જેથી તે એક સંપૂર્ણ પ્રોટીન વાનગી બને છે.
મસુરમાં પોષણ વિરોધી તત્ત્વો પણ હોય છે. જેમ કે ટ્રીપ્સીન ઈનહીબીટર્સ અને ઉચ્ચ માત્રામાં ફાયટેટ. ટ્રીપસીન નામનું ઉત્સેચક પાચન ક્રિયા પર અસર કરે છે જ્યારે ફાયટેત્સ પાચક ક્ષારોની જેવીક ઉપલબ્ધી ઘટાડે છે. [૯] મસુરને પાણીમાં આખી રાત પલાળીને મુકતાં તેના ફાયટેટનું પમાણ ઘટાડી શકાય છે.
મસુર માનવ શરીને જોઈતા ખાદ્ય લોહતત્ત્વનો ઉત્તમ સ્રોત છે.[૧૦]
મસુર પાણીની ઉણપ ધરાવતા શુષ્ક ક્ષેત્રમાં વિકસી શકે છે. આને કારાણે આને વિશ્વમાં લગભગ દએક ક્ષેત્રમાં ઉગાડી શકાય છે. FAO અનુસાર ૨૦૦૯માં મસુરનું ઉત્પાદન ૨.૯૧૭ મેટ્રિક ટન જેટલું હતું, જેમાંનુ મોટાભાગનું ઉત્પાદન કેનેડા, ભારત, ટર્કી અને યુનાયટેડ સ્ટેટ્સમાં થતું હતું.
વિશ્વના કુલ મસુર ઉત્પાદનનો પા ભાગ ભારતમાં પેદા થાય છે અને મોટા ભાગનો સ્થાનીય બજારમં જ વેચાઈ જાય છે. કેનેડા એ મસુરનું સૌથી મોટો નિકાસકાર દેશ છે. કેનેડામાં મસુરનું ઉત્પાદન સાસ્કેચેવાન ક્ષેત્રમાં થાય છે. [૧૧]
આનો આકાર બહિર્ગોળાકાર વક્રકાચ જેવો હોય છે. આને અંગ્રેજીમાં લેન્સ કહે છે આથી અંગ્રેજીમાં લેન્ટીલ એવું નામ પડ્યું છે.
લેન્ટીલનો પ્રાચીનત્તમ ઉલ્લેખ હીબ્રુ બાઈબલમાં જોવા મલે છે તેના અનુસાર જેકબે બાફેલા મસુર આપીને ઈશુના જન્મ હક્કો ખરીદ્યા હતા. [૧૨] યહૂદી સમ્સ્કૃતિમાં મૃત્યુ શોકમાં બાફેલા ઈંડા સાથે મસુર ખવાય છે કેમકે તેનો ગોળાકાર મૃત્યુ થી જન્મ સુધીનું ચક્ર સૂચવે છે
પ્રાચીન ઈરાની લોકો ભાત પર બાફેલા મસૂર રેડીને ખાતા.
ઈથોપિયામાં મસુર બાફીને કીકે અથવા કીક વોટ નામની વાનગી ખવાય છે. આ વાનગી ત્યાંના રાષ્ટ્રીય ખોરાક ઈન્જેરા નામના ચપટા પાઉં સાથે ખવાય છે. અહીં બાફેલી મસુરની દાળને નવજાત બાળક્ને પ્રથમ અન્ન તરીકે અપાય છે.
ભારતમાં ઘણાં મંદિરોમાં મસુરને ફણગાવીને ભગવાનને ધરવામાં આવે છે. દક્ષિણ ભારતમાં વરલક્ષ્મી નામનું વ્રત કરનારી મહિલાઓ એકબીજાને ફણગાવેલા કઠોળ આપે છે. આને સૌથી સુંદર ખોરાક મનાય છે કેમકે રામ્ધવા છતાં તેના આંતરીક ઢાંચામાં ફરક આવતો નથી.
ઈટલીમા નવાવર્ષની સંધ્યાએ આવનારું અન્વું વર્ષ સમૃદ્ધ રહે માટે લેન્ટીલ (મસુર) ખાવામાં આવે છે કેમકે તેનો ગોળ સિક્કા જેવા આકારના હોય છે.
શિયા મુસલમાન મત પ્રમણે મસુરને સિત્તેર પયગમ્બરોના આશિર્વાદ મળેલા છે જેમાં જીસ અને મહોમ્મદ પણ શામિલ છે. [૧૩]
સિન્ડ્રેલાની વાર્તાના ગ્રીમ્સ દ્વારા લખેલ સંક્સ્લરણમાં. સિન્ડ્રેલાની સાવકી માતા તેને રાખમાંથી મસુર વીણવાનું કાર્ય સોંપે છે. જો તે કાર્ય પૂર્ણ કરે તો તેને રાજાના જન્મ દિસવસના નૃત્યમાં જવાની પરવાનગી મળે.
|accessdate=, |date= (મદદ) |accessdate=, |date= (મદદ)[] |accessdate=, |archivedate= (મદદ) |month= ignored (મદદ); Check date values in: |year= (મદદ) મસુર એ એક કઠોળ છે. આનું શાસ્ત્રીય નામ લેન્સ કલીનરીસ છે. આનો છોડ વાર્ષિક છોડ જે ૪૦ સેમી ઉંચા ઊગે છે. આના દાણા ફળીમાં ઊગે છે એક ફળીમાં બેદાણા હોય છે. મસુરનો આકાર બહિર્ગોળાકર કાચ (લેન્સ) જેવો હોવાને કારણે તેને લેન્સ કલીનરીસ કહે છે. અંગ્રેજીમાં તેને લેન્ટીલ કહે છે.
மைசூர்ப் பருப்பு என்பது ஒருவகைப் பருப்பு ஆகும். இது தமிழர் சமையலில் பெரிதும் பயன்படுகிறது. இதில் அதிக புரதச் சத்து உண்டு. இவை வில்லை (lens) வடிவிலான உண்ணப்படும் பகுதியான விதைகளைக் கொண்டிருக்கும்.
இந்தியா, கனடா, துருக்கி ஆகிய நாடுகளில் இது அதிகளவில் உற்பத்தியாகின்றது. இந்தியாதான் இதன் தாயகம் எனக் கருதப்பட்ட போதிலும், தற்போது உலகில் இது அதிகமாக விளைவிக்கப்படுவது கனடா நாட்டிலாகும். ஆரம்பத்தில் இந்தியாவில்தான் அதிகளவில் உற்பத்தியாக்கப்பட்டது[1]. ஆனால் 2005 ஆம் ஆண்டுக்குப் பின்னர், கனடாவில் அதிக உற்பத்தி பெறப்படுகின்றது[2].
மைசூர்ப் பருப்பு என்பது ஒருவகைப் பருப்பு ஆகும். இது தமிழர் சமையலில் பெரிதும் பயன்படுகிறது. இதில் அதிக புரதச் சத்து உண்டு. இவை வில்லை (lens) வடிவிலான உண்ணப்படும் பகுதியான விதைகளைக் கொண்டிருக்கும்.
இந்தியா, கனடா, துருக்கி ஆகிய நாடுகளில் இது அதிகளவில் உற்பத்தியாகின்றது. இந்தியாதான் இதன் தாயகம் எனக் கருதப்பட்ட போதிலும், தற்போது உலகில் இது அதிகமாக விளைவிக்கப்படுவது கனடா நாட்டிலாகும். ஆரம்பத்தில் இந்தியாவில்தான் அதிகளவில் உற்பத்தியாக்கப்பட்டது. ஆனால் 2005 ஆம் ஆண்டுக்குப் பின்னர், கனடாவில் அதிக உற்பத்தி பெறப்படுகின்றது.
ಮಸೂರ ಅವರೆ ಅಥವಾ ಮಸೂರ್ ದಾಲ್ ಅಥವಾ ಮಸೂರ ಬೇಳೆ (ಲೆನ್ಸ್ ಕ್ಯುಲಿನರಿಸ್ ), ಯನ್ನು ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯದ ಒಂದು ವರ್ಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, (ದಾಲ್ ಅಥವಾ ಬೇಳೆ ಎಂಬುದು ವರ್ಗದ ರೂಪಾಂತರ). ಇದು ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯಗಳ ಸಸ್ಯದ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಪೊದೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಒಂದು ವಾರ್ಷಿಕ ಸಸ್ಯ. ಇದರ ಬೀಜ ಗಳು ಮಸೂರ-ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ.ಇದು15 inches (38 cm)ರಷ್ಟು ಎತ್ತರವಿದೆ, ಹಾಗು ಬೀಜಗಳು ಕೋಶಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದರಲ್ಲೂ ಎರಡು ಬೀಜಗಳಿರುತ್ತವೆ.
ಈ ದ್ವಿದಳಧಾನ್ಯದ ಸಸ್ಯವು ಬಹುಶಃ ನಿಯರ್ ಈಸ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿರಬಹುದು. ಜೊತೆಗೆ ಇದು ನೀಅಲಿತಿಕ್(ನವ ಶಿಲಾ ಯುಗ) ನ ಅಸೆರಾಮಿಕ್(ಮಡಿಕೆಗಳ ತಯಾರಿಕೆ ಇರದ) ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಮನುಷ್ಯರ ಆಹಾರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇದು ನಿಯರ್ ಈಸ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮೊದಲ ಬೆಳೆ ಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರೋಟೀನ್ ನಿಂದ ಸರಿಸುಮಾರು 26% ಕ್ಯಾಲೋರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಸೂರ ಅವರೆ, ಹಾಗು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಕಾಳು ಅಥವಾ ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯಗಳು, ಸಸ್ಯ-ಆಧಾರಿತ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಸೋಯಾಬೀನ್ ಗಳು ಹಾಗು ಸೆಣಬಿನ ನಂತರ ಪ್ರೋಟೀನ್ ನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ-ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಜಗತ್ತಿನ ಹಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಆಹಾರವಾಗಿದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಶಾಖಾಹಾರಿ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಭಾರತದ ಉಪಪ್ರದೇಶ ಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಖಚಿತವಾದ ಹೆಸರಿನ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವು ತಪ್ಪಾದ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳಿವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬೇಳೆಯನ್ನು ಕಾಳು ಅಥವಾ ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಬೇರೆ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ US ನಲ್ಲಿ ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಮಸೂರ್ ನ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವರ್ಗವೆಂದು ಹಾಗು ಎಲ್ಲ ಕಾಳುಗಳಿಗೆ ತಳಿಯ ಇದೇ ಹೆಸರನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ಇಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಮಸೂರ್ ನ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನೇ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ US ನಲ್ಲಿ ಮಸೂರ ಅವರೆ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಚಿತ್ರಗಳು ಒಂದು ಖಚಿತ ನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ.
ಬಗೆಬಗೆಯ ಕಾಳುಗಳು ಹಾಗು ಮಸೂರ ಅವರೆಗಳು ವಿವಿಧ ಬಣ್ಣಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಇದು ಹಳದಿ, ಕೆಂಪು ಮಿಶ್ರಿತ ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣ, ಹಸಿರು, ಕಂದು ಹಾಗು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಕೆಂಪು, ಬಿಳಿ ಹಾಗು ಹಳದಿ ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಕೆಲವು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಪ್ಪೆ ಸುಲಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಸಿಪ್ಪೆಯುಳ್ಳ ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಸುಲಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಸೂರ ಅವರೆಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡದು ಹಾಗು ಸಣ್ಣದಾದ ಹಲವು ಜಾತಿಗಳಿವೆ. (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಲಾದ ಮಸೂರ ಅವರೆಗಳು) ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಹಲವು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಸಿಪ್ಪೆಯೊಂದಿಗೆ ಅಥವಾ ಸಿಪ್ಪೆಯಿಲ್ಲದೆ, ಇಡಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಬಿಡಿಸಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.ಕೃಷಿ ವಿಧಾನದಂತೆ, ಇತರ ಕಾಳುಗಳನ್ನು ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಮಸೂರ ಅವರೆಯೆಂದೇ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅವುಗಳು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಹುರುಳಿ ಅಥವಾ ಬಟಾಣಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ "ಕಪ್ಪು ಮಸೂರ ಅವರೆಗಳು" (ಉದ್ದಿನ ಬೇಳೆ).
ಬೀಜಗಳನ್ನು ಬೇಯಿಸಲು ಕಡಿಮೆ ಸಮಯ ಹಿಡಿಯುವುದರ ಜೊತೆಗೆ (ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಸಿಪ್ಪೆಯನ್ನು ತೆಗೆದ ಸಣ್ಣ ಬೀಜಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊರಕುವ ಕೆಂಪು ಮಸೂರ ಅವರೆ) ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಮಣ್ಣಿನ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು, ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚ ತಗಲುವ ಆದರೆ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶ ಭರಿತ ಸೂಪ್ ನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಯುರೋಪ್ ಹಾಗು ಉತ್ತರ ಹಾಗು ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕೆಲವೊಂದು ಬಾರಿ ಚಿಕನ್ ಅಥವಾ ಪೋರ್ಕ್(ಹಂದಿ ಮಾಂಸ)ನ್ನು ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಾದರೂ ಮಿಶ್ರಣ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಅಕ್ಕಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಸಿ ಬೇಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಸಹ ಬೇಯಿಸಲು ಅದೇ ಸಮಯ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. ಮಸೂರ ಅವರೆ ಹಾಗು ಅನ್ನದಿಂದ ತಯಾರಾದ ತಿನಿಸನ್ನು ಮಿಡಲ್ ಈಸ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ಮುಜದ್ದರ ಅಥವಾ ಮೆಜಾದ್ರ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದ ಜನಪ್ರಿಯ ಖಾದ್ಯವಾದ ಖಿಚಡಿ ಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಅಕ್ಕಿ ಮತ್ತು ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಸಿ ಬೇಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ; ಇದೇ ರೀತಿಯ ಖಾದ್ಯವಾದ ಕುಷರಿ ಯನ್ನು ಈಜಿಪ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈಜಿಪ್ಟ್ ನ ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಕ್ಷ್ಯ ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಇದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ,ಮೆಡಿಟರೇನಿಅನ್ ಪ್ರದೇಶ ಹಾಗು ಮಿಡಲ್ ಈಸ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಂದು ಅಪರೂಪದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಡೈರಿ ಚೀಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಶಾಖಾಹಾರಿ ಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಹಾಗು ಪ್ರೋಟೀನ್ ಅಂಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಸೂರ ಅವರೆಯು ತುಂಬಾ ದೀರ್ಘ ಕಾಲದಿಂದ ಅವರ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಹಾರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ, ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ನುಣ್ಣನೆಯ ಹದಕ್ಕೆ ಬೇಯಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರ ಹಾಗು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ, ಅದು ಬೆಂದ ನಂತರ ಅದಕ್ಕೆ ಮಸಾಲೆ ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ತರಕಾರಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಬೇಯಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ (ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಅಂದರೆ ಶೇಕಡಾ 99ರಷ್ಟು ಸಮಯ ತೊಗರಿ ಬೇಳೆಯೊಂದಿಗೆ ಬೇಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮಸೂರ ಬೇಳೆಯೊಂದಿಗೆ ಅಲ್ಲ). ನಂತರ ಇದಕ್ಕೆ ಮಸಾಲೆಯ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ತಿನಿಸಾಗಿ ತಯಾರು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ದಾಲ್, ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಇದರ ಮೂಲ ತಳಿಯ ಹೆಸರನ್ನೇ ಇಡಲಾಗಿದೆ. ತಳಿಯ ಹೆಸರಿನ ಈ ತಿನಿಸು ಅಕ್ಕಿ ಅಥವಾ ಗೋಧಿಯ ಮುಖ್ಯ ಖಾದ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾಂಬಾರ್ ಅಥವಾ ರಸಂ ನ್ನು ಅನ್ನದ ಜೊತೆ ಸೇರಿಸಿ ತಿನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇದು ಶಾಖಾಹಾರಿ ಅಡುಗೆಯ ಪ್ರೋಟೀನ್ ಯುಕ್ತ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಆಧಾರವಾಗಿದೆ.ಮಸೂರ ಅವರೆ, ಅಥವಾ ಇತರ ಕಾಳುಗಳು ಅಥವಾ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಬೇಯಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಮಸೂರ ಅವರೆಯು ಹುಳುಕಾಗಿದೆಯೇ, ಅದರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲುಗಳಿವೆಯೇ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಕಸವಿದೆಯೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಅದನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ತೊಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಹಾಗೂ ನೀರಿನಿಂದ ಕಸವು ಹೊರಬರುವ ತನಕ ಶುದ್ದಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವರು ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚುಕಾಲದ ವರೆಗೆ ನೆನೆಸಿಡಲು ಇಚ್ಚಿಸುತ್ತಾರೆ, ಹಾಗು ನಂತರ ನೀರನ್ನು ತೆಗೆದುಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ವಿಧಾನದಿಂದ ಅಜೀರ್ಣ ಉಂಟುಮಾಡುವ ವಸ್ತುಗಳು ಹೊರಬರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲರೂ ಇದನ್ನು ನೀರಲ್ಲಿ ನೆನೆಸಿಡುವುದಿಲ್ಲ. ಬೀಜವನ್ನು ನೆನೆಸಿಟ್ಟರೆ ಅದು ಮೆತ್ತಗಾಗಿ ಬೇಯಲು ಕಡಿಮೆ ಸಮಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಇಂಧನದ ಉಳಿತಾಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಧಾನವು ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಚಳಿಗಾಲಕ್ಕೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ.ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ತಿಳಿಯಾದ ಸಾರಿನಲ್ಲಿ ನಂತರ ಬೇಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಹಾಗೆ ಒಲೆಯ ಮೇಲಿಟ್ಟು, ಅಥವಾ ಕುಕ್ಕರ್ ನಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಬಹುದು. ಪ್ರೆಶರ್ ಕುಕ್ಕರ್ ಅನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಬಳಸದಿದ್ದರೆ, ಅದು ಪ್ರೆಶರ್ ರಿಲೀಫ್ ವಾಲ್ವ್ ಗೆ ತಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಪ್ರೆಶರ್ ಕುಕ್ಕರ್ ನಿಂದ ಆಗುವ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಅನುಕೂಲವೆಂದರೆ, ಬೇಯಿಸಲು ಅದು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಕಡಿಮೆ ಸಮಯ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಪ್ರೆಶರ್ ಕುಕ್ಕರ್ ನಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಲಾದ ಅಡುಗೆಯು ಹಾಗೆ ಒಲೆಯ ಮೇಲಿಟ್ಟು ಬೇಯಿಸುವ ಹಾಗು ಇತರ ವಿಧಾನಗಳಿಗಿಂತ ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ; ಸರಿಯಾದ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಿದರೆ ಅಂದರೆ ಪ್ರೆಶರ್ ಕುಕ್ಕರ್ ನ ಒಳಗೆ ಪಾತ್ರೆಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಟ್ಟು ಬೇಯಿಸಿದರೆ, ಇದರಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶವು ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಮನೆಗಳಲ್ಲೂ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಾರೆ.ಬೇಯಿಸಿದ ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ತೆಳುವಾಗಿ ಮಾಡುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿರುತ್ತದೆ: ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಇಚ್ಚಿಸಿದ ಹದವನ್ನು ತಲುಪುವ ತನಕ ಬೇಯಿಸಿದ ಈ ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯವನ್ನು ಬಿಸಿ ನೀರು ಅಥವಾ ತಿಳಿ ಸಾರನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಬೇಯಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉಷ್ಣವಲಯದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಜನರು ಇದನ್ನು ತೆಳ್ಳನೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸೇವಿಸಿದರೆ ಉತ್ತರ ಭಾರತದವರು, ಬಡತನ ಅಥವಾ ದುಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಜನರ ಹೊರತಾಗಿ ಉಳಿದವರು ಸ್ವಲ್ಪ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ತಯಾರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ರುಚಿಕಟ್ಟಾದ ಹಾಗು ನುಣ್ಣನೆಯ ಹದಕ್ಕೆ ತಯಾರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅದಲ್ಲದೇ ಕೆಲವರು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಇದನ್ನು ದೇವರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿ ಪಾಕವನ್ನು ನೈವಿದ್ಯೆ ರೂಪದಲ್ಲಿ ದೈವತ್ವಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ, ಈ ಪುಟದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಚಿತ್ರಗಳಿಂದ ಕೆಲವು ತಪ್ಪು ಗ್ರಹಿಕೆಗಳು ಉಂಟಾಗಬಹುದು, ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜಾತಿಯ (ಮಸೂರ್) ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಬಳಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಉತ್ತರ ಭಾರತದವರಿಗೆ ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಿಯ ಹಾಗು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಧಾನ್ಯ. ಜೊತೆಗೆ ಇದನ್ನು ಪೂರ್ವ ಹಾಗು ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
{{Nutritional value | name = | image = | caption = | serving_size = | kJ = | carbs = | starch = | sugars = | lactose = | fiber = | fat = | satfat = | transfat = | monofat = | polyfat = | omega3fat = | omega6fat = | protein = | water = | alcohol = | caffeine = | vitA_ug = | vitA_iu = | betacarotene_ug = | lutein_ug = | thiamin_mg = | riboflavin_mg = | niacin_mg = | pantothenic_mg = | vitB6_mg = | folate_ug = | vitB12_ug = | choline_mg = | vitC_mg = | vitD_ug = | vitD_iu = | vitE_mg = | vitK_ug = | calcium_mg = | iron_mg = | magnesium_mg = | manganese_mg = | phosphorus_mg = | potassium_mg = | sodium_mg = | zinc_mg = | opt1n = | opt1v = | opt2n = | opt2v = | opt3n = | opt3v = | opt4n = | opt4v = | note = | source = | source_usda = | noRDA = | float = }} ಮಸೂರ ಅವರೆಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರೋಟೀನ್ ನನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಅವಶ್ಯಕ ಅಮೈನೋ ಆಸಿಡ್ ಗಳು ಐಸೋಲ್ಯೂಸಿನ್ ಹಾಗು ಲೈಸಿನ್ ಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. ಶಾಖಾಹಾರವನ್ನು ಪಾಲಿಸುವವರಿಗೆ ಇದು ಅಗ್ಗದ, ಅವಶ್ಯಕ ಪ್ರೋಟೀನ್ ಪೂರಕವಾಗಿ ಒದಗಿಬರುತ್ತದೆ.[೧] ಮಸೂರ ಅವರೆಯಲ್ಲಿ ಮೆತಯನೀನ್ ಹಾಗು ಸಿಸ್ಟೈನ್ ಎಂಬ ಎರಡು ಅವಶ್ಯಕ ಅಮೈನೊ ಆಸಿಡ್ ಗಳ ಕೊರತೆಯಿದೆ.[೨] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಮೊಳಕೆ ಬಂದ ಮಸೂರ ಅವರೆಯು ಅಗತ್ಯಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದ ಎಲ್ಲ ಅವಶ್ಯಕ ಅಮಿನೋ ಆಸಿಡ್ಸ್ ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಮೆತಯನೀನ್ ಹಾಗು ಸಿಸ್ಟೈನ್ ಗಳು ಸಹ ಸೇರಿವೆ.[೩] ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರೋಟೀನ್ ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಮಸೂರ ಅವರೆಯು ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದ ನಾರಿನಂಶ, ಫೋಲೇಟ್, ವಿಟಮಿನ್ B1, ಹಾಗು ಖನಿಜಾಂಶ ಹೊಂದಿದೆ. ಹಸಿರು ಮಸೂರ ಅವರೆಗಿಂತ ಕೆಂಪು (ಅಥವಾ ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣದ) ಮಸೂರ ಅವರೆಗಳು ಕಡಿಮೆ ನಾರಿನಂಶದ ಸಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. (31% ಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಕೇವಲ 11%).[೪] ಹೆಲ್ತ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕವು ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಐದು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಪೌಷ್ಟಿಕ ಆಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದೆ.[೫] ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಇತರ ಧಾನ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಮಿಶ್ರಣ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅಕ್ಕಿಯೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿದಾಗ ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರೋಟೀನ್ ತಿನಿಸಾಗಿ ಒದಗಿ ಬರುತ್ತದೆ.ಮಂಗೋಲಿಯಾ ದೇಶದ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಹಲವಾರು ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಮಸೂರ ಅವರೆ, ಕೊತ್ತಂಬರಿ ಹಾಗು ಜೀರಿಗೆಯಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಒಂದು ಲೇಪನವು ಬಂಜೆತನ ನಿವಾರಿಸುವ ಒಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪರಿಹಾರವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ.[೫]
ಮಸೂರ ಅವರೆಯು ಕಬ್ಬಿಣದ ಅಂಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಶಾಖಾಹಾರಿ ಉತ್ಪನ್ನಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಇದು ಶಾಖಾಹಾರಿ ತಿನಿಸುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆಕಬ್ಬಿಣಾಂಶದ ಕೊರತೆ ಯನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ.ಕಬ್ಬಿಣಾಂಶವು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹದಿಹರೆಯದವರಿಗೆ ಹಾಗು ಗರ್ಭಿಣಿ ಹೆಂಗಸರಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಕಬ್ಬಿಣಾಂಶದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯು ಇವರುಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತದೆ.[೬]
ಮಸೂರ ಅವರೆಯ ಬೆಳೆಯು ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಬರಡು ಭೂಮಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಇದನ್ನು ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗುವ ಮಸೂರ ಅವರೆಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗ ಭಾರತ ದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ದೇಶದೊಳಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ಕೆನಡಾ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ರಫ್ತು ಮಾಡುವ ದೇಶ ಹಾಗು ಕೆನಡಾ ದೇಶದ ಸಸ್ಕಾಟ್ಚೆವನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಈ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪೂರ್ವ ವಾಶಿಂಗ್ಟನ್ ನ ಪಲೌಸೆ ಪ್ರದೇಶ ಹಾಗು ಇದಾಹೋ ಪಾನ್ಹ್ಯಾಂಡಲ್ ನ ಪುಲ್ ಮ್ಯಾನ್, ನಲ್ಲಿರುವ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರ ವು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ.[೭] FAO ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಕಳೆದ 2007ರಲ್ಲಿ 3.874 ಮಿಲ್ಯನ್ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ಸ್ ನಷ್ಟು ಮಸೂರ ಅವರೆಯನ್ನು ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಭಾರತ (36%), ಕೆನಡಾ (17%) ಹಾಗು ಟರ್ಕಿ(15%)ದೇಶಗಳು ಸೇರಿವೆ. ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಗ್ರಿಕಲ್ಚರಲ್ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಸರ್ವೀಸ್ (NASS)ನ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಕಳೆದ 2007ರಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ 154.5 ಸಾವಿರ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ಸ್ ನಷ್ಟು ಉತ್ಪಾದನೆ ಮಾಡಿತ್ತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಉತ್ತರ ಡಕೋಟ, ಮೊಂಟಾನ, ವಾಶಿಂಗ್ಟನ್, ಹಾಗು ಇದಾಹೋ ರಾಜ್ಯಗಳಿಂದ ಬಂದಿತ್ತು. ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಕೆನಡಾ ದ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ 2009/10 ರಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆಯ 1.5 ಮಿಲ್ಯನ್ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ಸ್ ನಷ್ಟು ಕೆನೆಡಿಯನ್ ಮಸೂರ ಅವರೆಯು ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗಿದೆ.[೮]
ಮಸೂರ ಅವರೆ ಅಥವಾ ಮಸೂರ್ ದಾಲ್ ಅಥವಾ ಮಸೂರ ಬೇಳೆ (ಲೆನ್ಸ್ ಕ್ಯುಲಿನರಿಸ್ ), ಯನ್ನು ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯದ ಒಂದು ವರ್ಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, (ದಾಲ್ ಅಥವಾ ಬೇಳೆ ಎಂಬುದು ವರ್ಗದ ರೂಪಾಂತರ). ಇದು ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯಗಳ ಸಸ್ಯದ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಪೊದೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಒಂದು ವಾರ್ಷಿಕ ಸಸ್ಯ. ಇದರ ಬೀಜ ಗಳು ಮಸೂರ-ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ.ಇದು15 inches (38 cm)ರಷ್ಟು ಎತ್ತರವಿದೆ, ಹಾಗು ಬೀಜಗಳು ಕೋಶಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದರಲ್ಲೂ ಎರಡು ಬೀಜಗಳಿರುತ್ತವೆ.
Misir (Af-Ingiriis: Lentil; Af-Carabi: عدس) magaca Saynis yahay "Lens culinaris" waa geed leh midho firiley ah oo la qoys ah bahda digirta.[1]
Miraha misirtu waa kuwo yaryar, wareegsan sida goobada, khafiif ah, qolof ama dahaadh sare oo fudud leh, isla markaana midabo kala duwan leh taasi oo ku xidhan deegaanka, carada, nafaqada geedku helo iyo cimilada. Geedka misirku wuxuu gaadhaa ilaa 40 sentimitir dhererkiisu, midhahiisuna waxay ku dhex jiraan qolof wareegsan.[2]
Misirku wuxuu ka mid ahaa cuntada dadku cunaan wakhti aad u dheer, wuxuu xataa ka horeeyay dheriga. Sida lagu ogaaday baadhitaan ay sameeyeen culimo aarkiyoolojiis ah, waxaa geedka misirka lagu beeran jirey deegaanada carada nafaqada leh ee Bariga Dhexe iyo Bariga dhow ee galbeedka qaarada Aasiya wakhti imika laga joogo 9,500 sano ilaa 13,000 sano.[3]
Dhinaca kale, midabka midhaha misirku waa kuwo kala duwan, waxaana ka mid ah huruud, casaan, casuus, oranji, madoow iyo cagaar. Sidoo kale, qarada iyo xajmiga misirku waa kala duwan yahay; waxaa jira qaar aad u yaryar, kuwo dhexe iyo kuwo waaweyn.
Geedka misirku wuxuu adkeeysi u leeyahay abaaraha, waxaana laga beeran karaa meel kasta oo caalamka ah. Hay'ada Cuntada Aduunka ee Jimciyada Quruumaha warbixin ay soo saartay sanadkii 2013ka waxay sheegtay in caalamka oo dhani soo saaray 4,975,621 mitir ton oo misir ah. Wadana ugu sareeyay soo saarka iyo beerista misirka waxay ahaayeen isla sanadkaasi 2014ka Kanada, Hindiya iyo Turkiga.[4]
Dhinaca kale, qiyaastii wax ku dhow rubuc misirka caalamka waxaa soo saartey wadanka Hindiya, kaasi oo inta ugu badan lagu isticmaalay isla wadankaasi. Sidoo kale, wadanka Kanad ayaa iyadna noqotey mida koowaad ee ugu dhoofinta badan misirka caalamka.[5] Warbixin tirokoob ah oo dowlada wadanka Kanada soo saartay ayaa lagu xusay in sanadihii 2009 ilaa 2010, wadankaasi soo saaray tiro misir ah oo dhan 1.5 milyan mitir tons.[6]
Wadanada ugu Horeeya Soo Saarka Misirka, 2013
Misir (Af-Ingiriis: Lentil; Af-Carabi: عدس) magaca Saynis yahay "Lens culinaris" waa geed leh midho firiley ah oo la qoys ah bahda digirta.
Miraha misirtu waa kuwo yaryar, wareegsan sida goobada, khafiif ah, qolof ama dahaadh sare oo fudud leh, isla markaana midabo kala duwan leh taasi oo ku xidhan deegaanka, carada, nafaqada geedku helo iyo cimilada. Geedka misirku wuxuu gaadhaa ilaa 40 sentimitir dhererkiisu, midhahiisuna waxay ku dhex jiraan qolof wareegsan.
The lentil (Lens culinaris or Lens esculenta) is an edible legume. It is an annual plant known for its lens-shaped seeds. It is about 40 cm (16 in) tall, and the seeds grow in pods, usually with two seeds in each. As a food crop, the largest producer is Canada, producing 45% of the world’s total lentils.
Lentils are used around the world for culinary purposes. In cuisines of the Indian subcontinent, where lentils are a staple, split lentils (often with their hulls removed) known as dal are often cooked into a thick curry/gravy that is usually eaten with rice or rotis. Elsewhere, such as in Iran, Ethiopia, the Americas and Europe, lentils are used in stews and soups.
Many different names in different parts of the world are used for the crop lentil.[2] The first use of the word lens to designate a specific genus was in the 17th century by the botanist Tournefort.[3] The word "lens" for the lentil is of classical Roman/Latin origin: McGee points out that a prominent Roman family took the name "Lentulus", just as the family name "Cicero" was derived from the chickpea, Cicer arietinum, or "Fabia" (as in Quintus Fabius Maximus) from the fava bean (Vicia faba).[4]
The genus Lens is part of the subfamily Faboideae which is contained in the flowering plant family Fabaceae or commonly known as legume or bean family, of the order Fabales in the kingdom Plantae.[3]
Lens is a small genus which consists of the cultivated L. culinaris and six related wild taxa. Among the different taxa of wild lentils, L. orientalis is considered to be the progenitor of the cultivated lentil and is now generally classified as L. culinaris subsp. orientalis.[2]
Lentil is hypogeal, which means the cotyledons of the germinating seed stay in the ground and inside the seed coat. Therefore, it is less vulnerable to frost, wind erosion, or insect attack.[5]
The plant is a diploid, annual, bushy herb of erect, semierect, or spreading and compact growth and normally varies from 30 to 50 centimetres (12 to 20 in) in height. It has many hairy branches and its stem is slender and angular. The rachis bears 10 to 15 leaflets in five to eight pairs. The leaves are alternate, of oblong-linear and obtuse shape and from yellowish green to dark bluish green in colour. In general, the upper leaves are converted into tendrils, whereas the lower leaves are mucronate. If stipules are present, they are small. The flowers, one to four in number, are small, white, pink, purple, pale purple, or pale blue in colour. They arise from the axils of the leaves, on a slender footstalk almost as long as the leaves. The pods are oblong, slightly inflated, and about 1.5 centimetres (5⁄8 in) long. Normally, each of them contains two seeds, about 0.5 centimetres (1⁄4 in) in diameter, in the characteristic lens shape. The seeds can also be mottled and speckled. The several cultivated varieties of lentil differ in size, hairiness, and colour of the leaves, flowers, and seeds.
Lentils are self-pollinating. The flowering begins from the lowermost buds and gradually moves upward, so-called acropetal flowering. About two weeks are needed for all the flowers to open on the single branch. At the end of the second day and on the third day after the opening of the flowers, they close completely and the colour begins to fade. After three to four days, the setting of the pods takes place.[2]
Types can be classified according to their size, whether they are split or whole, or shelled or unshelled. Seed coats can range from light green to deep purple, as well as being tan, grey, brown, black or mottled. Shelled lentils show the colour of the cotyledon which can be yellow, orange, red, or green.
Red-cotyledon types:
Small green/brown-seed coat types:
Medium green/brown-seed coat types
Large green/brown-seed coat types:
Other types:
In 2020, global production of lentils was 6.5 million tonnes, led by Canada with 45% and India with 18% of the world total (table).[9] Saskatchewan is the most productive growing region in Canada, producing 95% of the national total.[10] In India, Madhya Pradesh and Uttar Pradesh are largest producers, together producing more than 70% of the total. Other major producers include West Bengal and Bihar.[11]
The cultivated lentil Lens culinaris subsp. culinaris was derived from its wild subspecies L. culinaris subsp. orientalis, although other species may also have contributed some genes, according to Jonathan Sauer (Historical Geography of Crop Plants, 2017.)[12] Unlike their wild ancestors, domesticated lentil crops have indehiscent pods and non-dormant seeds.[12]
Lentil was domesticated in the Fertile Crescent of the Near East and then spread to Europe, the Middle East, North Africa and the Indo-Gangetic plain. The primary center of diversity for the domestic Lens culinaris as well as its wild progenitor L. culinaris ssp. orientalis is considered to be the Middle East. The oldest known carbonized remains of lentil from Greece's Franchthi Cave are dated to 11,000 BC. In archaeobotanical excavations carbonized remains of lentil seeds have been recovered from widely dispersed places such as Tell Ramad in Syria (6250-5950 BC), Aceramic Beidha in Jordan, Hacilar in Turkey (5800-5000 BC), Tepe Sabz (Ita. Tepe Sabz) in Iran (5500-5000 BC) and Argissa-Magula Tessaly in Greece (6000-5000 BC), along other places.[13]
Lentils can grow on various soil types, from sand to clay loam, growing best in deep sandy loam soils with moderate fertility. A soil pH around 7 would be the best. Lentils do not tolerate flooding or water-logged conditions.[3]
Lentils improve the physical properties of soils and increase the yield of succeeding cereal crops. Biological nitrogen fixation or other rotational effects could be the reason for higher yields after lentils.[14]
The conditions under which lentils are grown differ across different growing regions. In the temperate climates lentils are planted in the winter and spring under low temperatures and vegetative growth occurs in later spring and the summer. Rainfall during this time is not limited. In the subtropics, lentils are planted under relatively high temperatures at the end of the rainy season, and vegetative growth occurs on the residual soil moisture in the summer season. Rainfall during this time is limited. In West Asia and North Africa, some lentils are planted as a winter crop before snowfall. Plant growth occurs during the time of snow melting. Under such cultivation, seed yields are often much higher.[14]
The lentil requires a firm, smooth seedbed with most of the previous crop residues incorporated. For the seed placement and for later harvesting it is important that the surface is not uneven with large clods, stones, or protruding crop residue. It is also important that the soil be made friable and weed-free, so that seeding can be done at a uniform depth.[3]
The plant densities for lentils vary between genotypes, seed size, planting time and growing conditions, and also from region to region. In South Asia, a seed rate of 30 to 40 kilograms per hectare (27 to 36 pounds per acre) is recommended. In West Asian countries, a higher seed rate is recommended, and also leads to a higher yield. The seeds should be sown 3 to 4 centimetres (1+1⁄4 to 1+1⁄2 in) deep. In agriculturally mechanized countries, lentils are planted using grain drills, but many other areas still hand broadcast.[3]
In intercropping systems – a practice commonly used in lentil cultivation – herbicides may be needed to assure crop health.[14] Like many other legume crops, lentils can fix atmospheric nitrogen in the soil with specific rhizobia. Lentils grow well under low fertilizer input conditions, although phosphorus, nitrogen, potassium, and sulfur may be used for nutrient-poor soils.[3]
Below is a list of the most common lentil diseases.
A combination of gravity, screens and air flow is used to clean and sort lentils by shape and density. After destoning, they may be sorted by a color sorter and then packaged.
A major part of the world's red lentil production undergoes a secondary processing step. These lentils are dehulled, split and polished. In the Indian subcontinent, this process is called dal milling.[3] The moisture content of the lentils prior dehulling is crucial to guarantee a good dehulling efficiency.[3] The hull of lentils usually accounts for 6 to 7 percent of the total seed weight, which is lower than most legumes.[15] Lentil flour can be produced by milling the seeds, like cereals.
Lentils can be eaten soaked, germinated, fried, baked or boiled – the most common preparation method.[3] The seeds require a cooking time of 10 to 40 minutes, depending on the variety; small varieties with the husk removed, such as the common red lentil, require shorter cooking times (and unlike most legumes don't require soaking). Most varieties have a distinctive, earthy flavor. Lentils with husks remain whole with moderate cooking, while those without husks tend to disintegrate into a thick purée, which may enable various dishes. The composition of lentils leads to a high emulsifying capacity which can be even increased by dough fermentation in bread making.[16]
Lentils are used worldwide in many different dishes. Lentil dishes are most widespread throughout South Asia, the Mediterranean regions, West Asia, and Latin America.
In the Indian subcontinent, Fiji, Mauritius, Singapore and the Caribbean, lentil curry is part of the everyday diet, eaten with both rice and roti. Boiled lentils and lentil stock are used to thicken most vegetarian curries. They are also used as stuffing in dal parathas and puri for breakfast or snacks. Lentils are also used in many regional varieties of sweets. Lentil flour is used to prepare several different bread varieties, such as papadam.
They are frequently combined with rice, which has a similar cooking time. A lentil and rice dish is referred to in Levantine countries as mujaddara or mejadra. In Iran, rice and lentil is served with fried raisin; this dish is called adas polo. Rice and lentils are also cooked together in khichdi, a popular dish in the Indian subcontinent (India and Pakistan); a similar dish, kushari, made in Egypt, is considered one of two national dishes.
Lentils are used to prepare an inexpensive and nutritious soup throughout Europe and North and South America, sometimes combined with chicken or pork. In Western countries, cooked lentils are often used in salads.[3] In Italy, the traditional dish for New Year's Eve is Cotechino served with lentils.
Lentils are commonly eaten in Ethiopia in a stew-like dish called kik, or kik wot, one of the dishes people eat with Ethiopia's national food, injera flatbread. Yellow lentils are used to make a non-spicy stew, which is one of the first solid foods Ethiopians feed their babies.
Lentils were a chief part of the diet of ancient Iranians, who consumed lentils daily in the form of a stew poured over rice.
According to the USDA National Nutrient Database, 100 grams (3+1⁄2 ounces) of raw lentils (variety unspecified) provide 1,480 kilojoules (353 kilocalories) of food energy; the same weight of cooked lentils provides 490 kJ (116 kcal). Raw lentils are 8% water, 63% carbohydrates including 11% dietary fiber, 25% protein, and 1% fat (table). Cooked lentils (when boiled) are a rich source (20% or more of the Daily Value, DV) of numerous essential nutrients, including folate (45% DV), iron (25% DV), manganese (24% DV), and phosphorus (26% DV). They are a good source (10% or more of the Daily Value) of several nutrients including thiamine (15% DV), pantothenic acid (13% DV), vitamin B6 (14% DV), magnesium (10% DV), copper (13% DV), and zinc (13%) (see table).[17][18] When lentils are cooked by boiling, protein content declines to 9% of total composition, and B vitamins and minerals decrease due to the overall water content increasing (protein itself is not lost).[19] Lentils have the second-highest ratio of protein to food energy of any legume, after soybeans. Lentils contain the carotenoids lutein and zeaxanthin, as well as polyunsaturated fatty acids.[20]
The low levels of readily digestible starch (5 percent) and high levels of slowly digested starch make lentils of potential value to people with diabetes.[21][22] The remaining 65% of the starch is a resistant starch classified as RS1.[23] A minimum of 10% in starch from lentils escapes digestion and absorption in the small intestine (therefore called "resistant starch").[24] Additional resistant starch is synthesized from gelatinized starch, during cooling, after lentils are cooked.[25]
Lentils also have antinutrient factors, such as trypsin inhibitors and a relatively high phytate content. Trypsin is an enzyme involved in digestion, and phytates reduce the bioavailability of dietary minerals.[26] The phytates can be reduced by prolonged soaking and fermentation or sprouting.[27] Cooking nearly completely removes the trypsin inhibitor activity; sprouting is also effective.[26]
Although lentils have been an important crop for centuries, lentil breeding and genetic research have a relatively short history compared to that of many other crops. Since the inception of The International Center for Agriculture Research in the Dry Areas (ICARDA) breeding programme in 1977 significant gains have been made. It supplies landraces and breeding lines for countries around the world, supplemented by other programmes in both developing (e.g. India) and developed (e.g. Australia and Canada) countries. In recent years, such collaborations among breeders and agronomists are becoming increasingly important.[2]
The focus lies on high yielding and stable cultivars for diverse environments to match the demand of a growing population.[28] In particular, progress in quantity and quality as well as in the resistance to disease and abiotic stresses are the major breeding aims.[2] Several varieties have been developed applying conventional breeding methodologies. Serious genetic improvement for yield has been made, however, the full potential of production and productivity could not yet be tapped due to several biotic and abiotic stresses.[28]
Wild Lens species are a significant source of genetic variation for improving the relatively narrow genetic base of this crop. The wild species possess many diverse traits including disease resistances and abiotic stress tolerances. The above-mentioned L. nigricans and L. orientalis possess morphological similarities to the cultivated L. culinaris. But only L. culinaris and L. culinaris subsp. orientalis are crossable and produce fully fertile seed. Between the different related species hybridisation barriers exist. According to their inter-crossability Lens species can be divided into three gene pools:
Crosses generally fail between members of different gene pools. However, plant growth regulators and/or embryo rescue allows the growth of viable hybrids between groups. Even if crosses are successful, many undesired genes may be introduced as well in addition to the desired ones. This can be resolved by using a backcrossing programme. Thus, mutagenesis is crucial to create new and desirable varieties. According to Yadav et al. other biotechnology techniques which may impact on lentil breeding are micro-propagation using meristamatic explants, callus culture and regeneration, protoplast culture and doubled haploid production.[2]
There is a proposed revision of the gene pools using SNP phylogeny.[29]
{{cite book}}: CS1 maint: uses authors parameter (link) {{cite book}}: CS1 maint: others (link) {{cite book}}: CS1 maint: others (link) The lentil (Lens culinaris or Lens esculenta) is an edible legume. It is an annual plant known for its lens-shaped seeds. It is about 40 cm (16 in) tall, and the seeds grow in pods, usually with two seeds in each. As a food crop, the largest producer is Canada, producing 45% of the world’s total lentils.
Lentils are used around the world for culinary purposes. In cuisines of the Indian subcontinent, where lentils are a staple, split lentils (often with their hulls removed) known as dal are often cooked into a thick curry/gravy that is usually eaten with rice or rotis. Elsewhere, such as in Iran, Ethiopia, the Americas and Europe, lentils are used in stews and soups.
Tiu ĉi artikolo temas pri la planto lento. En la lingvaĵo de klasika muziko la italdevena vorto lento ankaŭ estas tempoindiko de malrapida ritmo. Lento (Lens) estas genro de herboj kun alternaj, pare plume kunmetaj folioj finiĝantaj per ĉiroj aŭ pintoj po unu, kun malgrandaj, blankaj aŭ bluetaj floroj kaj kun mallongaj, plataj guŝoj 1-2-semaj. Estas 4 specioj el la Mediteranea regiono, Okcidenta Azio kaj Afriko, el kiuj la plej grava estas kultiva lento (L. culinaris).
La nomo lento ankaŭ uziĝas por la semo de la kultiva lento.
Ĝi estas malfermfrukto jam konata en la epoko de la Malnova testamento.
Lentoj fakte estas la sekigitaj semoj de la planto kaj ekzistas semoj en diversaj koloroj kaj grandecoj. La plantoj bezonas multe da varmo por bona maturiĝado.
Lento (Lens) estas genro de herboj kun alternaj, pare plume kunmetaj folioj finiĝantaj per ĉiroj aŭ pintoj po unu, kun malgrandaj, blankaj aŭ bluetaj floroj kaj kun mallongaj, plataj guŝoj 1-2-semaj. Estas 4 specioj el la Mediteranea regiono, Okcidenta Azio kaj Afriko, el kiuj la plej grava estas kultiva lento (L. culinaris).
La nomo lento ankaŭ uziĝas por la semo de la kultiva lento.
Ĝi estas malfermfrukto jam konata en la epoko de la Malnova testamento.
Lentoj fakte estas la sekigitaj semoj de la planto kaj ekzistas semoj en diversaj koloroj kaj grandecoj. La plantoj bezonas multe da varmo por bona maturiĝado.
Lens culinaris, la lenteja verdura o menestra (International Feed Nº 5-02-506) es una planta anual herbácea de la familia fabaceae, con tallos de 30 a 40 cm, endebles, ramosos y estriados, hojas oblongas, estípulas lanceoladas, zarcillos poco arrollados, flores blancas con venas moradas, sobre un pedúnculo axilar, y fruto en vaina pequeña, con dos o tres semillas pardas en forma de disco de medio centímetro de diámetro, aproximadamente.
La especie es originaria del Cercano Oriente.[2]
Es un grano relativamente tolerante a la sequía, y prospera en muchos ambientes. Cerca de un tercio de su producción es de India, y se consume en el mercado interno. Los mayores consumidores se encuentran en Asia, el norte de África, Europa Occidental y parte de Latinoamérica. En América se encuentra el mayor exportador, Canadá y su región más importante de producción es Saskatchewan. La región Palouse del oriente de Washington e Idaho Panhandle, con su centro comercial en Pullman (Washington), constituyen la mayor región productora de los Estados Unidos.[3] Los principales importadores son Argelia y Egipto, le siguen Bangladés, Sri Lanka, India y Pakistán. En Europa destacan España, Francia, Italia y Alemania. Y por último, en Latinoamérica, los países integrantes de la Comunidad Andina y Brasil importan alrededor de 140.000 toneladas.[4]
La FAO reportó la producción mundial de lentejas de 2008 en 2,82 millones de toneladas en India (29,0 %), Canadá (24,5 %), Turquía (14.5 %), Australia (5,7 %), Estados Unidos (4 %) y China (3,9 %), que sostienen el 81 % del total global. El National Agricultural Statistics Service (NASS) reportó que en el 2007 la producción estadounidense fue de 154 500 toneladas en Dakota del Norte, Montana, Washington e Idaho. Canadá estimó su producción de 2009-2010 en la cifra récord de 1,5 millones de toneladas.[5]
10 principales países productores de lentejas
Canadá 1,510,200 1,947,100 1,531,900 2 
India 953,300 1,031,600 943,800 3 Turquía
Turquía 302,181 447,400 405,952 4 .svg){kind=small}
Australia 143,000 140,000 379,659 5 
Estados Unidos 265,079 392,600 214,640 6 Nepal.svg){kind=small}
Nepal 147,725 151,757 206,869 7 China
China 120,000 125,000 150,000 8 Siria
Siria 102,461 77,328 112,470 9 Irán
Irán 83,985 100,174 98,516 10 Etiopía
Etiopía 94,773 123,777 80,952 — Mundo 4,411,104 Fuente: UN Food & Agriculture Organization[6] La lenteja es un alimento con una alta concentración de nutrientes. Los hidratos de carbono son los más abundantes y están formados fundamentalmente por almidón. Sus proteínas vegetales, aunque en buena cantidad, son incompletas, puesto que son deficitarias en metionina (aminoácido esencial). No obstante, si se combinan las lentejas con cereales como la avena o el maíz, ricos en dicho aminoácido, se convierten en proteínas de alto valor biológico, equiparable a las que aportan los alimentos de origen animal. El contenido en lípidos es muy bajo. El aporte de fibra, aunque importante, es también inferior al de otras leguminosas.
Una característica común a todas las leguminosas es la presencia en las raíces de unos nódulos que encierran bacterias del género Rhizobium, capaces de transformar el nitrógeno atmosférico, que las plantas no pueden utilizar, en nitrógeno orgánico (nitrato), que sí pueden utilizar. Por ello, las leguminosas son ricas en proteínas, nutriente que contiene moléculas de nitrógeno en su composición. A menudo se plantan legumbres con el fin de reponerlo.
Existen trabajos de investigación científica que muestran alguna evidencia experimental de que las lentejas fermentadas en ciertas condiciones tienen propiedades frente a la hipertensión arterial.[7]
Las lentejas presentan frecuentemente contaminación con gluten, principalmente granos de trigo, si bien es un hecho poco conocido y que resulta normalmente inesperado, al tratarse de un alimento en principio libre de gluten.[8] El origen de la contaminación ocurre con toda probabilidad en el campo.[8] Habitualmente, las lentejas y otras legumbres se cultivan en rotación con cereales, principalmente el trigo.[9] El Codex Alimentarius admite un máximo de un 1% de materias extrañas de origen mineral, animal o vegetal en las legumbres, entre las que se incluyen semillas de otras especies.[10]
El sistema para que las lentejas puedan ser consumidas sin riesgos por las personas que deben seguir una dieta sin gluten, como las que padecen enfermedad celíaca o sensibilidad al gluten no celíaca, consiste en revisarlas una a una para localizar y retirar los granos de cereales y lavarlas abundantemente con agua para eliminar los restos de polvo, antes de ser cocinadas; o bien elegir únicamente lentejas certificadas libres de contaminación con gluten.[8]
La palabra lentes proviene del latín lens, lentis, que significa "lenteja".[11] La analogía está motivada por el hecho de que una semilla de lenteja tiene una curvatura similar a la de una lente biconvexa.
Lens culinaris, la lenteja verdura o menestra (International Feed Nº 5-02-506) es una planta anual herbácea de la familia fabaceae, con tallos de 30 a 40 cm, endebles, ramosos y estriados, hojas oblongas, estípulas lanceoladas, zarcillos poco arrollados, flores blancas con venas moradas, sobre un pedúnculo axilar, y fruto en vaina pequeña, con dos o tres semillas pardas en forma de disco de medio centímetro de diámetro, aproximadamente.
La especie es originaria del Cercano Oriente.
See artikkel räägib taimeliigist; toiduaine kohta vaata artiklit Läätsed (toiduaine); taimeperekonna kohta vaata artiklit Lääts (perekond) Harilik lääts (Lens culinaris) on üheaastane taim liblikõieliste sugukonnast. Eestis kutsutakse läätse mitmesuguste nimetustega: liats, liatse, leäts, läätse ja ka lääts. Siiski kasvatatakse kümnest läätse perekonna liigist ainult ühte söödavat – harilikku läätse – paljude sortidena[1].
Läätsede värvus varieerub olenevalt sordist ja kasvatuspiirkonnast – roheline, pruun, hall, kollane, kirju või oranž [1]. Taime vars on 25–60 cm kõrge, nõrgalt harunenud 5–7 sulglehekesega ja köitraagudega. Õied on väikesed, valkja või õrnsinise tooniga, üksi või kahe kuni nelja kaupa kaenlasisestes kobarates. Kaunad on lamedad rombja kujuga, ilma vaheseinteta kuni 15 mm pikad ja 8–9 mm laiad[2]. Kaunas on 1–3 seemet, mis on lapikud ümara kujuga ja mille kaal jääb 40–50 g/1000 seemne kohta [3]. Taimede õitseaeg on juuni–juuli [2].
Kõige varasem läätse teadaolev ajalugu pärineb Kreekast Franchthi koopast paleoliitikumi ja mesoliitikumi kihtidest 13 000 aastat eKr.[4][5]
Peamiselt kasvas lääts Indias, Bangladeshis, Pakistanis, Vahemere piirkonnas ning Põhja-Ameerikas. Arheoloogiliste leidude järgi kasutati Põhja-Iisraelis läätse põllumajanduses juba 6800 aastat eKr[5]. Vana-Kreekas kasutati läätse suppides ja lisati leivasse.[5]
Maailmas on palju läätsesorte, allpool on toodud kõige tuntumad.
Rohelised läätsed on üpris suured. Keetmisel nad oma kuju ei muuda. Sobivad hästi salatitesse ja pilaffi[3].
Prantsuse rohelised läätsed on rohelistest läätsedest väiksemad ning värvuselt tumedamad. Toidu valmistamisel on nende küpsemisaeg umbes 40 minutit[3].
Kollased läätsed on magusad ning seest punaka viljalihaga. Toidu valmistamisel keevad nad väga ruttu katki ning seetõttu sobivad paremini India retseptidesse, kus läätsed keedetakse pudruks.[3]
Punastel läätsedel on helepunane kuni oranž värvus. Nad on väiksemõõtmelised. Toidu valmistamisel valmivad need kõige kiiremini ning neist saab väga hea püree.[3]
Mustad läätsed on väikesed ja ümmargused. Neid kutsutakse tihti ka beluuga läätsedeks, sest küpsedes meenutavad nad beluuga kaaviari.[3]
2016. aastal toodeti maailmas läätsi kokku 6,3 miljonit tonni[6]. Maailmaturul on tootja ja eksportijana esikohal Kanada, kus läätsede toodang oli 2017. aastal oli 3,39 miljonit tonni. Kanadas toodetakse 95% läätsedest Saskatchewani provintsis, kus läätsed külvatakse mai alguses ning saak koristatakse juba augusti keskel.[7]
2017. aastal toodeti läätsi kõige rohkem Kanadas (3,39 miljonit tonni aastas), sellele järgnes India (1,01 miljonit tonni aastas)[8].
Läätsed sisaldavad ohtralt valke, nad on mineraalaine- ja vitamiinirikkad. Tänapäeval valmistatakse läätsedest suppe ja putrusid. Neid kasutatakse ka salatite valmistamiseks, vormiroogades või lihatoitude kõrvale taimse lisandina.[9] Samuti kasutatakse haljasmassi loomasöödana ja seemnejahu mitmesuguste söötade toiteväärtuse tõstmiseks.[2]
Harilik lääts (Lens culinaris) on üheaastane taim liblikõieliste sugukonnast. Eestis kutsutakse läätse mitmesuguste nimetustega: liats, liatse, leäts, läätse ja ka lääts. Siiski kasvatatakse kümnest läätse perekonna liigist ainult ühte söödavat – harilikku läätse – paljude sortidena.
Läätsede värvus varieerub olenevalt sordist ja kasvatuspiirkonnast – roheline, pruun, hall, kollane, kirju või oranž . Taime vars on 25–60 cm kõrge, nõrgalt harunenud 5–7 sulglehekesega ja köitraagudega. Õied on väikesed, valkja või õrnsinise tooniga, üksi või kahe kuni nelja kaupa kaenlasisestes kobarates. Kaunad on lamedad rombja kujuga, ilma vaheseinteta kuni 15 mm pikad ja 8–9 mm laiad. Kaunas on 1–3 seemet, mis on lapikud ümara kujuga ja mille kaal jääb 40–50 g/1000 seemne kohta . Taimede õitseaeg on juuni–juuli .
Dilista (Lens culinaris) Fabaceae familiako landare urteroko belarkara da. Haren zurtoinak 30-40 cm ingurukoak izan ohi dira, ahulak, adardunak eta ildokatuak. Hosto luzatuak dauzka, lantza-formako txorten-hostoak, kiribil ez oso biribilduak, zain moreekiko lore zuriak, eta 5 milimetro inguruko disko-formako hazi arreak leka txikietan bilduta 2-3 aleko multzoetan.
Gainerako lekaleek bezala, dilistak nitrogenoa finkatzen duten bakterioak eduki ohi ditu sustraietako noduluetan. Horri esker, ongarri natural gisa erabil daiteke.
Dilistak aberatsak dira elikagaietan. Gehienbat karbohidratoak eskaintzen ditu, batez ere almidoia. Proteina asko dauzka, baina ez modu orekatuan, funtsezko aminoazidoa den metionina gutxi baitauka. Gantz gutxi dauka, eta zuntzari dagokionez, beste lekale batzuk baino txiroagoa da.
B1, B3 eta B6 bitaminan aberatsa da, eta ez hainbeste azido folikoari dagokionez. Burdina erruz dauka, baina giza gorputzak ez du animalia jatorriko burdina bezain ongi xurgatzen.
Dilista (Lens culinaris) Fabaceae familiako landare urteroko belarkara da. Haren zurtoinak 30-40 cm ingurukoak izan ohi dira, ahulak, adardunak eta ildokatuak. Hosto luzatuak dauzka, lantza-formako txorten-hostoak, kiribil ez oso biribilduak, zain moreekiko lore zuriak, eta 5 milimetro inguruko disko-formako hazi arreak leka txikietan bilduta 2-3 aleko multzoetan.
Gainerako lekaleek bezala, dilistak nitrogenoa finkatzen duten bakterioak eduki ohi ditu sustraietako noduluetan. Horri esker, ongarri natural gisa erabil daiteke.
Kylvövirvilä eli linssi eli rokkalinssi (Lens culinaris) on hernekasveihin kuuluva viljelyskasvi, jota käytetään sekä ihmisravinnoksi että rehuksi. Se muistuttaa paljon virnoja ja nätkelmiä. Kasvi on yksivuotinen. Se on rentovartinen. Lehdet ovat parijakoiset, ja päissä on kärhiä. Sen tertussa on harvassa kaksi tai kolme sinisensävyistä kukkaa. Kukka muodostaa palkohedelmän, jossa on yleensä vain kaksi siementä.
Linssi on peräisin Lähi-idästä. Nykyään sen tärkeimpiä viljelyalueita ovat Intia, Turkki ja Kanada.[1] Euroopassa sitä on viljelty etupäässä karjanrehuna, Suomessa vaatimattomalla menestyksellä[2].
Kylvövirvilän siemen linssi on yleinen raaka-aine itämaisessa ruuassa ja erinomainen kasvisperäinen proteiinin ja ravintokuidun lähde. Roomalaiset laivasivat linssejä Eurooppaan Egyptistä. Välimeren alueella linsseistä on tehty löydöksiä, jotka on kyetty ajoittamaan 11 000 eaa.[3] Linssistä tunnetuimmat ovat vihreät ja punaiset.
Linssikasvin nimi on vanha. Monissa kielissä sama sana, esimerkiksi latinan lens, ranskan lentille, saksan Linse ja suomen linssi, tarkoittaa sekä kasvia että optista linssiä. Alun perin nämä sanat tarkoittavat kasvia. Kun optisia linssejä alettiin valmistaa, niistä ryhdyttiin käyttämään samaa nimeä, koska kupera linssi muistuttaa muodoltaan linssikasvin siementä.[1] Englannissa kuitenkin lens tarkoittaa vain optista linssiä, kun taas kasvin nimi on lentil.
Linssi on erittäin hyvä kasvisproteiinin lähde ja onkin siksi kasvissyöjien ruokavalion yksi kulmakivistä. Siinä on noin 25 prosenttia proteiinia.[1] Intiassa, jossa linssejä käytetään päivittäin, valmistetaan niistä dal-nimellä tunnettu linssikeitto, jota tarjoillaan riisin ja kasvisten kera.
Linssit kannattaa huuhtoa hyvin ennen keittämistä, mieluiten väljässä vedessä. Linssejä ei tarvitse liottaa, joskin liotettuina ne kypsyvät nopeammin. Vihreiden linssien keittoaika on noin puoli tuntia. Punaiset linssit kypsyvät 10–20 minuutissa. Linsseistä keitetään usein linssikeittoa, jota on parempi käyttää kastikkeen tapaan kuin syödä yksistään, sillä runsaat määrät linssejä tai muita palkokasveja sulavat heikosti ja tuottavat helposti ilmavaivoja. Tästä vaivasta päästään yhdistämällä linssejä aterialla muihin ruoka-aineisiin sopivassa suhteessa sekä lisäämällä linssikeittoon hiukan öljyä ja kypsyttämällä linssit yhdessä erityisesti ruuansulatusta edistävän juustokuminan kanssa. Myös korianteri sopii linssien maustamiseen.
Kylvövirvilä eli linssi eli rokkalinssi (Lens culinaris) on hernekasveihin kuuluva viljelyskasvi, jota käytetään sekä ihmisravinnoksi että rehuksi. Se muistuttaa paljon virnoja ja nätkelmiä. Kasvi on yksivuotinen. Se on rentovartinen. Lehdet ovat parijakoiset, ja päissä on kärhiä. Sen tertussa on harvassa kaksi tai kolme sinisensävyistä kukkaa. Kukka muodostaa palkohedelmän, jossa on yleensä vain kaksi siementä.
Linssi on peräisin Lähi-idästä. Nykyään sen tärkeimpiä viljelyalueita ovat Intia, Turkki ja Kanada. Euroopassa sitä on viljelty etupäässä karjanrehuna, Suomessa vaatimattomalla menestyksellä.
Kylvövirvilän siemen linssi on yleinen raaka-aine itämaisessa ruuassa ja erinomainen kasvisperäinen proteiinin ja ravintokuidun lähde. Roomalaiset laivasivat linssejä Eurooppaan Egyptistä. Välimeren alueella linsseistä on tehty löydöksiä, jotka on kyetty ajoittamaan 11 000 eaa. Linssistä tunnetuimmat ovat vihreät ja punaiset.
Lens culinaris
La lentille cultivée, la lentille comestible ou lentille (Lens culinaris Medik., 1787) est une espèce de plantes dicotylédones appartenant à la famille des Fabaceae (les légumineuses). Cette plante annuelle est largement cultivée pour ses graines comestibles riches en protéines et en féculents.
Les fruits sont des gousses renfermant deux graines rondes aplaties. Les lentilles font partie des légumes secs appréciés en Europe, même si la production mondiale est faible : 6 300 000 tonnes par an[1].
Comme l'attestent de nombreux témoignages, en plus de l'épisode d'Ésaü dans la Genèse, la consommation des lentilles remonte à la naissance de l'agriculture en Mésopotamie. La domestication de cette légumineuse vivrière est attestée en Iran entre 9 500 et 8 000 ans avant notre ère[2].
En France, la lentille verte du Berry bénéficie du label rouge (1966) et du label européen IGP : indication géographique protégée (1998). Quant à la lentille verte du Puy, elle bénéficie d'une AOC (1996), et depuis 2008 du label européen AOP (Appellation d'Origine Protégée).
C'est de la ressemblance avec la graine que le composant optique tire son nom.
L'espèce comprend quatre sous-espèces principales :
La lentille est une plante annuelle herbacée de 20 à 72 cm de haut. Les tiges sont dressées et très rameuses.
Ses feuilles, alternes, composées pennées, comptent de 10 à 14 folioles opposées, oblongues, et sont terminées par une vrille généralement simple ou bifide. À la base, elles sont munies de stipules dentées.
Les fleurs, à la corolle papilionacée typique de la famille des Faboideae, sont de couleur blanche ou bleu pâle et groupées par petites grappes de deux à quatre. Le calice est régulier, à cinq dents étroites et relativement longues. La floraison estivale intervient entre mai et juillet.
Les fruits sont des gousses aplaties, courtes, contenant deux graines aplaties en forme caractéristique de disque faiblement bombé.
La couleur des graines varie selon les variétés des plus pâles (vert pâle, blond, rose) au plus foncé (vert foncé, brun, violacé…) :
Cinq variétés sont inscrites au Catalogue français[3] : Anicia, Flora, Lentillon rosé d'hiver, Rosana et Santa (pas cultivée).
Cette espèce est originaire des régions tempérées chaudes de l'ancien monde :
La lentille est cultivée dans de très nombreux pays, mais ne se rencontre pratiquement plus à l'état sauvage.
En France, la lentille Verte du Puy, cultivée exclusivement dans la Haute-Loire sur environ 5 000 ha, bénéficie d'une appellation d'origine contrôlée depuis le 7 août 1996. C'est le premier légume AOC. Cette même variété est également cultivée dans le Berry où elle bénéficie d'un label rouge « lentille verte du Berry ».
En outre-mer, il existe la lentille de Cilaos, un type de lentilles cultivé sur l'île de La Réunion. Comme son nom l'indique, elle est produite dans le cirque naturel de Cilaos, sur le territoire de la commune du même nom, où sa culture est traditionnelle. Elle est de petite taille et traditionnellement servie avec du riz.
Les lentilles sont cultivées depuis la plus haute Antiquité pour leurs graines. Très riches en éléments nutritifs et particulièrement en protéines (24 % pour les lentilles sèches[4], et 9 % pour les lentilles cuites[5]), elles apportent également des fibres et des sels minéraux, dont du fer. Consommées avec des céréales, les légumineuses procurent un régime alimentaire équilibré et très bon marché. Les légumineuses sont un des piliers du régime méditerranéen dont on considère qu'il est parmi les plus adaptés à l'homme.[réf. nécessaire] Les lentilles sont parmi les légumineuses les plus faciles à mettre en œuvre.
L'indice PRAL des lentilles est légèrement positif (2,1)[6].
Les lentilles sont riches en fibres, en amidon résistant, en minéraux (fer, magnésium, potassium en particulier) et relativement riches en vitamines du groupe B (qui sont partiellement détruites à la cuisson), et présentent un faible indice glycémique[7],[8]. Les lentilles contribuent à l'abaissement du taux de cholestérol[9] et à l'abaissement du risque d'accident cardio-vasculaire[10].
Les lentilles, comme toutes les légumineuses, contiennent un certain nombre de facteurs anti-nutritionnels, dont les facteurs anti-trypsiques, les tanins, et l'acide phytique. Le trempage et la cuisson sont des procédés utilisés pour réduire la teneur en facteurs anti-trypsiques et en acide phytique. Les tanins peuvent limiter l'absorption de certains acides aminés. Les lentilles contiennent aussi des catéchines dont l'action sur la santé est mal connue, mais qui pourraient limiter l'absorption du fer[11].
On recommandait traditionnellement de trier les lentilles avant de les cuisiner car des petites pierres pouvaient y être mêlées, et de les tremper à l'eau tiède avant la cuisson afin de ramollir la peau. Ces deux opérations ne sont généralement plus nécessaires.
Quelques recettes à base de lentilles :
Les lentilles germées sont assez communes chez les adeptes de l'alimentation biologique. Après le germe de haricot mungo, c'est l'une des graines germées les plus consommées en France, avec le germe de luzerne. Elle se consomme généralement crue en salade, bien que certains la préfèrent parfois légèrement cuite à la vapeur.
Les lentilles germées contiennent beaucoup plus de vitamines que les lentilles cuites.
La lentille est facile à faire germer chez soi, après un trempage d'une nuit (prégermination) et un premier rinçage et égouttage, elle ne nécessite qu'un seul rinçage quotidien, pendant seulement un à trois jours (selon qu'on aime le germe court ou long). À 20 °C, elle peut être prête à consommer seulement 36 heures après le début du trempage initial.
La paille des lentilles est aussi utilisée, comme aliment de qualité supérieure pour le bétail ou comme source de matière organique pour l'amélioration des sols[12].
La lentille pousse en terrain léger et sablonneux, légèrement calcaire (pH de 6 à 8) à exposition ensoleillée et climat plutôt frais[réf. nécessaire].
Elle se sème au printemps en rangs distants de 35 cm, en poquets de 6 à 8 graines disposés en quinconce. Recouvrir les graines de 1 cm de terre finement émiettée. Biner et sarcler régulièrement. Arroser en cas de sécheresse prolongée.
Butter lorsque les plantes sont suffisamment hautes. Afin d’éviter que les plantes ne couchent au sol, tendre 2 ou 3 fils sur chaque rang[réf. nécessaire].
La récolte se fait en milieu d'été avant l’arrivée à maturité des graines. Arracher les pieds et laisser les sécher sur place pendant une journée. Puis les suspendre en petites bottes dans un endroit bien aéré. Battre pour récolter les graines au fur et à mesure des besoins. Elles se conservent mieux dans leur cosse. Le froid aura l’avantage d’éliminer la bruche si nécessaire[réf. nécessaire].
Le rendement moyen de la lentille est d'environ 1 400 kg/ha, mais des rendements de 3 600 kg/ha ont déjà été observés[13]. La lentille est souvent considérée comme une culture tolérant la sécheresse, bien qu'elle utilise l'eau de manière relativement peu efficace, par rapport au blé de printemps. La lentille donne un rendement peu élevé en matière sèche, et les semis utilisent très peu l'eau du sol jusqu'au 25 juin environ (stade de la première fleur).
La culture peut se faire également en association avec le blé, qui sert de support. La récolte se fait en même temps pour les deux espèces, et les graines peuvent être triées ensuite. Le tri peut même être éliminé, à la suite d'essais concluants de confection de pâtes avec de la farine du mélange.
Les principales maladies des lentilles sont :
Les ravageurs européens les plus importants sont :
Les plants sont parfois ravagés par les sangliers.
En 2016, la production mondiale de lentilles était de 6,3 millions de tonnes, avec le Canada comme principal producteur (51 % de la production mondiale) et l'Inde comme seconde avec 17 %. En 2018, la province canadienne de la Saskatchewan assurait à elle seule 40 % de la production mondiale[16].
Cette production mondiale ne représente que la moitié de celle de pois chiche, un cinquième de celle de pois et un huitième de l'ensemble de la production de haricot. Les principales zones de productions sont l'Amérique du Nord, le sous-continent indien et le Proche-Orient.
La France a produit 21 534 tonnes de lentilles en 2016, ce qui représente 0,3 % de la production mondiale[17].
Grands producteurs de lentilles en 2016[18]
En 2013, le Canada est devenu premier producteur mondial avec environ 1,9 million de tonnes. Il est le premier exportateur mondial depuis 2005-2006[19]. En 2008-2009, il assurait seul 84 % des exportations mondiales[réf. souhaitée].
Les quatre principaux pays exportateurs (Canada, États-Unis, Australie et Turquie) représentent en 2010 plus de 90 % des exportations mondiales. On estime qu'environ 75 % des lentilles exportées sont des lentilles roses, 20 % des lentilles vertes et 5 % des lentilles brunes et d'autres types[19].
Dans le calendrier républicain français, le 23e jour du mois de thermidor est dénommé jour de la lentille[20].
Lens culinaris
La lentille cultivée, la lentille comestible ou lentille (Lens culinaris Medik., 1787) est une espèce de plantes dicotylédones appartenant à la famille des Fabaceae (les légumineuses). Cette plante annuelle est largement cultivée pour ses graines comestibles riches en protéines et en féculents.
Les fruits sont des gousses renfermant deux graines rondes aplaties. Les lentilles font partie des légumes secs appréciés en Europe, même si la production mondiale est faible : 6 300 000 tonnes par an.
Comme l'attestent de nombreux témoignages, en plus de l'épisode d'Ésaü dans la Genèse, la consommation des lentilles remonte à la naissance de l'agriculture en Mésopotamie. La domestication de cette légumineuse vivrière est attestée en Iran entre 9 500 et 8 000 ans avant notre ère.
En France, la lentille verte du Berry bénéficie du label rouge (1966) et du label européen IGP : indication géographique protégée (1998). Quant à la lentille verte du Puy, elle bénéficie d'une AOC (1996), et depuis 2008 du label européen AOP (Appellation d'Origine Protégée).
C'est de la ressemblance avec la graine que le composant optique tire son nom.
Planda bliantúil fosaithe nítrigine, a fhásann timpeall 40 cm ar airde. Na duilleoga cleiteach le 3-8 péire duilleoigíní dronuilleogacha, ag críochnú mar theannóg. Na pisbhláthanna bán le féitheacha liathchorcra, 1-3 cinn díobh ar ghas fada. Na cochaill dronuilleogach le síol teasc-chruthach nó dhó. Ní fios cad as an planda, ach saothraítear é leis na cianta mar bhia-phlanda. Cuid mhaith próitéine sna síolta (iad flannbhuí, donn nó glas), na lintilí.
A lentella (Lens culinaris) é unha planta da familia dos legumes ou Fabaceae. É un arbusto de crecemento anual, duns 40 cm de alto. Cultívase polas súas sementes, que medran dentro de vaíñas usualmente de dúas en dúas. O nome provén da forma de lente que teñen esas sementes.
A planta probablemente ten a súa orixe na India, e foi parte da dieta humana dende tempos neolíticos, sendo un dos primeiros cultivos domesticados.
Cun 26%, a lentella é a terceira planta alimenticia cunha maior porcentaxe das súas calorías en forma de proteínas, despois da soia e os grans de cánabo[1]. Isto fai dela unha parte importante da dieta en moitas partes do mundo, especialmente no subcontinente indio, onde hai grandes poboacións vexetarianas. Son alimentos tradicionais, ademais de na India e Paquistán, na rexión mediterránea e no Medio Oriente.
Hai unha gran variedade de lentellas, con cores tan variadas coma o amarelo, vermello, verde, marrón ou negro:
Cociñar as lentellas aumenta a súa dixestibilidade, xa que o calor incide no nivel de antinutrientes coma pitatos e taninos, presentes nelas.[2] Algúns tipos de lentellas son tan duros que teñen que ser deixadas dun día para o outro a remollo antes de cocelas. A cocción dura entre 20 e 30 minutos, dependendo da variedade.
Mestúranse frecuentemente con arroz, xa que ten un tempo de cocemento similar. Este prato mesturado denomínase mujaddara no Medio Oriente, khichdi na India e kushari en Exipto.
En Galicia adóitanse preparar estufadas con chourizo e touciño, e mesmo mesturadas con arroz. Tamén se consomen cocidas con outros vexetais ou simplemente fervidas para o seu uso en ensaladas
Ademais do seu elevado grao de proteínas, as lentellas conteñen fibra, vitamina B1 e minerais[3][4]. A revista Health seleccionou as lentellas como un dos cinco alimentos máis saudables[5].
Son unha das mellores fontes vexetais de ferro. Isto fainas unha parte importante da dieta vexetariana, e útiles para prever a carencia de ferro en todo tipo de dietas, máis en particular para os adolescentes e mulleres en xestación[Cómpre referencia]
A FAO informou que a produción mundial no ano 2007 foi de 3,487 millóns de toneladas. Un terzo da produción mundial de lentellas dáse na India, seguida de Canadá co 17% e Turquía co 15%. Canadá, cuxa produción se concentra na rexión de Saskatchewan, é o maior exportador do mundo[6].
A lentella (Lens culinaris) é unha planta da familia dos legumes ou Fabaceae. É un arbusto de crecemento anual, duns 40 cm de alto. Cultívase polas súas sementes, que medran dentro de vaíñas usualmente de dúas en dúas. O nome provén da forma de lente que teñen esas sementes.
Povrtna leća (jestiva leća, lat. Lens culinaris) jednogodišnja je biljka iz porodice mahunarki (lat. Fabaceae). Porijeklom je s Bliskog istoka. Uzgaja se zbog jestivog sjemena, koje ima oblik leće.
Koristi se za ljudsku prehranu još od razdoblja neolitika, i jedna je od najranijih udomaćenih vrsta. Leća je povrće s najvećim udjelom bjelančevina poslije soje (26%), zato i zauzima vrlo važnu ulogu u prehrani stanovništva nekih dijelova svijeta, naročito u južnoj Aziji.
Postoje razne sorte leće, različite po boji sjemena (smeđa, žuta, crvenkasta, zelena i crna).
Po ovom povrću nazvana su leće u optici, zbog oblika koji podsjeća na sjeme. U mnogim jezicima, riječ za optičku leću ista je ili izvedena iz riječi, koja se koristi za leću kao biljku.
Najveći svjetski proizvođači leće su: Kanada (1 510 200 t (2009.), Indija (950 000 t), Turska (302 181 t), SAD (265 760 t) i Australija (143 000 t).
Tutón nastawk z temu rostlina je po hesle na druhi nastawk podobny. Druhe hesło sok ma temu techniski woznam. Dalše warianty su na stronomaj sok a čóčka listowane. Sok[1][2] (Lens culinaris) je rostlina ze swójby łušćinowcow. Druhe serbske mjena su čok[3], čóčka[1][4], čóčk[1][4], sóčk[1] a sočk[2]. Wón je stara kulturna rostlina z orienta.
Sok je jednolětna rostlina, kotraž docpěje wysokosć wot 30 hač do 50 cm.
Łopjena su w porach pjerite a so zwjetša w zawiječkach kónča.
Małke, namódry běłe kćenja steja po jednym hač po třoch w kićach w rozporach.
Płone symjenja sedźa zwjetša po jednym hač po dwěmaj we łušćinach. Wone su tačelojte, zelenojće-brune hač čorne abo čerwjenojte a přinjesu na bělkowinach a wuhlowych hydratach bohatu zeleninu.
Rosće w suchim a ćopłym klimje.
Rostlina je jako kulturnu rostlinu w Europje wot młodokamjentneje doby dopokazana.
Symjenja so zwjetša njebělene warjene jědźa.
Ze symjenjow so tež muka zhotowja, kotraž móže jako přidawk při chlěbpječenju słužić.
Zelo a słoma stej na bělkowinach bohatu skótnu žratwu.
W starych kulturach w Mezopotamiskej, Egyptowskej, Persiskej a Israelu bě ludowy cyrobowy srědk.
Wot bronzoweje doby su znate kulturne formy z wjetšimi symjenjemi.
Jeli eksistuje w druhej rěči hižo bóle wuwity nastawk ze samsnej temu, potom přełožuj a dodawaj z njeho.
Jeli nastawk ma wjace hač jedyn njedostatk, wužiwaj prošu předłohu {{Předźěłuj}}. Nimo toho so awtomatisce kategorija Kategorija:Zarodk wo botanice doda.
Sok (Lens culinaris) je rostlina ze swójby łušćinowcow. Druhe serbske mjena su čok, čóčka, čóčk, sóčk a sočk. Wón je stara kulturna rostlina z orienta.
Kacang-kacang lentil Klasifikasi ilmiah Kingdom: Plantae (tanpa takson): Angiospermae (tanpa takson): Eudikotil (tanpa takson): Rosidae Ordo: Fabales Famili: Fabaceae Subfamili: Faboideae Bangsa: Vicieae Genus: Lens Spesies: L. culinaris Nama binomial Lens culinarisLens culinaris atau miju atau miju-miju (bahasa Inggris: lentil; "kacang lentil", "kacang merah kecil") merupakan sejenis tumbuhan penghasil kacang. Tumbuhan tahunan ini berbentuk semak dari familia legume yang dikenal karena biji-bijnya bentuk lensa. Tinggi tumbuhan sekitar 40 cm (16 in). Bijinya tumbuh dalam pod, biasanya masing-masing berisi 2 biji kacang.
Kacang lentil telah menjadi bagian makanan manusia sejak zaman purba (masa sebelum pembuatan tembikar atau "aceramic Neolithic"), sebagai salah satu jenis tumbuhan pertama yang dibiakkan di Timur Dekat. Bukti arkeologi menunjukkan bahwa jenis kacang ini telah menjadi bahan makanan 9.500 sampai 13.000 tahun silam.[1]
Warna kacang lentil bervariasi dari kuning, jingga-kemerahan, hijau, coklat dan hitam.[1] Lentil juga bervariasi dalam ukuran dan dijual dalam berbagai bentuk, baik dengan atau tanpa kulitnya, baik utuh atau terbelah.
Kacang lentil dengan husk akan tetap utuh bila dimasak dalam suhu sedang, sedangkan yang tanpa husk cenderung hancur menjadi semacam bubur kental, yang dijadikan berbagai masakan.[2]
Sekitar 30% sumber kalori kacang ini berasal dari protein, sehingga berada di peringkat ketiga dalam kadar protein menurut beratnya dari semua jenis kacang-kacangan, yaitu setelah kedelai dan hemp.[3] Protein yang terkandung meliputi asam amino esensiel isoleucine dan lisin. Kacang lentil merupakan sumber protein esensiel yang murah pada banyak bagian tempat di bumi, khususnya Asia BaratW dan subkontinen India, yang dihuni oleh populasi luas vegetarian populations.[4] Kacang lentil tidak mengandung dua asam amino esensiel, yaitu methionine dan cysteine.[5] Lentil merupakan sumber zat besi yang baik, mampu memberikan lebih dari kebutuhan harian seorang dewasa hanya dalam takaran satu cangkir.[6]
Kacang lentil cukup toleran terhadap kekeringan, dan dibiakkan di seluruh dunia. FAO melaporkan produksi kacang lentil dunia pada tahun 2009 mencapai 3,917 juta ton, terutama dari Kanada, India, Turki dan Australia. }} Montana and North Dakota are also significant lentil growers.[1] The National Agricultural Statistics Service reported United States 2007 production at 154.5 thousand metric tons. -->
10 negara penghasil kacang lentil terbesar[8]0
Lens culinaris atau miju atau miju-miju (bahasa Inggris: lentil; "kacang lentil", "kacang merah kecil") merupakan sejenis tumbuhan penghasil kacang. Tumbuhan tahunan ini berbentuk semak dari familia legume yang dikenal karena biji-bijnya bentuk lensa. Tinggi tumbuhan sekitar 40 cm (16 in). Bijinya tumbuh dalam pod, biasanya masing-masing berisi 2 biji kacang.
Kacang lentil telah menjadi bagian makanan manusia sejak zaman purba (masa sebelum pembuatan tembikar atau "aceramic Neolithic"), sebagai salah satu jenis tumbuhan pertama yang dibiakkan di Timur Dekat. Bukti arkeologi menunjukkan bahwa jenis kacang ini telah menjadi bahan makanan 9.500 sampai 13.000 tahun silam.
Warna kacang lentil bervariasi dari kuning, jingga-kemerahan, hijau, coklat dan hitam. Lentil juga bervariasi dalam ukuran dan dijual dalam berbagai bentuk, baik dengan atau tanpa kulitnya, baik utuh atau terbelah.
Linsubaun (fræðiheiti Lens culinaris) er einær belgávöxtur af ertublómaætt. Linsubaunir draga nafn af linsulaga fræjum. Jurtin er um 40 sm há og fræin vaxa í fræbelgjum og eru vanalega tvö fræ í hverjum belg. Mest af heimsframleiðslu linsubauna kemur frá Kanada, Indlandi og Tyrklandi. Þær eru mikilvægur hluti af indverskri matargerð.
Linsubaunaakur
Blóm á linsubaunajurt
La lenticchia (Lens culinaris Medik.) è una pianta dicotiledone della famiglia delle Fabaceae (o Leguminose)[1], coltivata sin dall'antichità. È una pianta annuale, i cui frutti sono dei legumi che contengono due semi rotondi appiattiti, commestibili, ricchi di proteine e ferro, noti come lenticchie con diverse varietà, particolarmente apprezzati in Europa, anche se la produzione mondiale non è elevata ( 3.841.883 t (2004)).
Rappresenta una delle prime specie domesticate: testimonianze archeologiche relative alla grotta di Franchthi in Grecia dimostrano che venisse mangiata tra il 13.000 e l'11.000 a.C..[2] È stata una delle prime colture domesticate e il suo consumo viene attestato nell'episodio biblico di Esaù, nella Genesi.[3]
La lenticchia è una pianta annuale erbacea, alta da 20 cm a 70 cm. Gli steli sono dritti e ramificati.
Le foglie sono alterne e composte (imparipennate con 10-14 foglioline oblunghe) e terminano con un viticcio generalmente semplice o bifido. Sono munite alla base di stipole dentate.
I fiori, a corolla papilionacea tipica della sottofamiglia delle Faboideae, sono di color bianco o blu pallido e riuniti in grappoli da due a quattro. Il calice è regolare, a cinque denti sottili e relativamente lunghi. La fioritura avviene tra maggio e luglio.
I frutti sono dei baccelli appiattiti, corti, contenenti due semi dalla caratteristica forma a lente leggermente bombata. Il colore dei semi varia secondo le varietà da pallido (verde chiaro, biondo, rosa) a più scuro (verde scuro, bruno, violaceo).
Questa specie è originaria delle regioni temperate calde del mondo antico:
La lenticchia è coltivata nel mondo intero, ma non cresce praticamente più allo stato selvatico.
La specie comprende quattro sottospecie principali:[1]
Svariate sono le cultivar di Lens culinaria in tutto il mondo. In Europa alcune cultivar sono state considerate prodotti tipici e dotate di denominazioni di origine (per es. la lenticchia verde di Puy AOC in Francia).
In alcuni casi vengono vendute decorticate come la lenticchia corallo o rosa o la Petite Golden.
Commercialmente le cultivar si possono dividere in base al colore - verde (Richlea, Laird), giallo, rosso, marrone (Masoor dalla buccia marrone e l'interno aranciato) - e alla taglia (piccole, medie, grandi).
Produzione in tonnellate. Dati degli anni 2003-2004
Statistiche FAOSTAT (FAO)[4]
India 833 400 27 % 1 100 000 29 % 
Canada 519 900 17 % 938 000 24 % 
Turchia 540 000 17% 560 000 15 % 
Australia 207 000 7 % 220 000 6% 
Nepal 155 800 5 % 160 000 4 % 
Stati Uniti 110 700 4 % 154 000 4 % 
Cina 132 000 4 % 150 000 4 % 
Siria 168 437 5 % 125 300 3 % 
Bangladesh 116 000 4 % 122 000 3 % 
Iran 105 000 3 % 110 000 3 % Altri paesi 203 124 7 % 202 583 5 % Totale 3 091 431 100 % 3 841 883 100 % In Italia, le lenticchie più rinomate e diffuse sono:
La lenticchia è relativamente tollerante alla siccità e viene coltivata in tutto il mondo.
Secondo i dati forniti dalla FAOSTAT (FAO) nel 2013 la produzione mondiale di lenticchie è stimata in 4,9 milioni di tonnellate.[4]
Solo le lenticchie a buccia spessa devono essere tenute in ammollo prima di essere cucinate. Il tempo di cottura varia a seconda della varietà, quindi da pochi minuti a 40 minuti. È bene aggiungere il sale solo a fine cottura.
Qualche ricetta a base di lenticchie:
Le malattie da funghi che colpiscono la lenticchia sono l'antracnosi (Ascochyta pisi), la ruggine (Uromyces ervi), la peronospora (Peronospora viciae) e il marciume basale (Sclerotinia sclerotiorum). Tra gli insetti il più dannoso è il tonchio (Bruchus signaticornis).
Quella delle lenticchie viene ritenuta una delle più antiche coltivazioni dell'uomo, che si stava avvicinando all'agricoltura.[5]
Secondo la tradizione, le lenticchie simboleggiano la prosperità e il denaro, in quanto hanno una forma che ricorda quella delle monete. Per tale motivo, in Italia durante il cenone di San Silvestro si mangiano le lenticchie (spesso come accompagnamento di zampone o cotechino), come simbolo di prosperità per l'anno nuovo.
Nella cultura ebraica le lenticchie, insieme alle uova, fanno parte delle cerimonie tradizionali del lutto perché la loro forma rotonda simboleggia il ciclo di vita dalla nascita alla morte.
In Etiopia le lenticchie stufate chiamate kik o kik wot accompagnano la focaccia injera, il piatto nazionale. Lenticchie a pasta gialla sono inoltre usate per fare uno stufato non piccante che è uno dei primi cibi solidi per lo svezzamento dei bambini.
La lenticchia (Lens culinaris Medik.) è una pianta dicotiledone della famiglia delle Fabaceae (o Leguminose), coltivata sin dall'antichità. È una pianta annuale, i cui frutti sono dei legumi che contengono due semi rotondi appiattiti, commestibili, ricchi di proteine e ferro, noti come lenticchie con diverse varietà, particolarmente apprezzati in Europa, anche se la produzione mondiale non è elevata ( 3.841.883 t (2004)).
Rappresenta una delle prime specie domesticate: testimonianze archeologiche relative alla grotta di Franchthi in Grecia dimostrano che venisse mangiata tra il 13.000 e l'11.000 a.C.. È stata una delle prime colture domesticate e il suo consumo viene attestato nell'episodio biblico di Esaù, nella Genesi.
Lens culinaris est species plantarum florentium familiae Fabacearum.
Haec stipula ad Faboideas spectat. Amplifica, si potes! Lens culinaris est species plantarum florentium familiae Fabacearum.
Valgomasis lęšis arba paprastasis lęšis (lot. Lens culinaris, angl. Lentil, vok. Linse) – pupinių (Fabaceae) šeimos lęšių (Lens) genties augalų rūšis.
15-40 cm aukščio vienametis žemaūgis augalas su kylančiu stiebu ir poriškai plunksniškais lapais ir ūseliais. Žiedai sukrauti kekėse. Vainikėlis žydras, rožinis arba balsvas. Ankštys kiaušiniškos formos, nusvirusios. Sėklos lęšio ar disko pavidalo, įvairių spalvų ir aštriais pakraščiais. Žydi birželio – liepos mėn.
Valgomasis lęšis naudojamas kaip pašarinis augalas.
Sėklose yra daug angliavandenių, iki 60 % (daugiau nei mėsoje) baltymų, ląstelienos, mineralinių medžiagų , 1,3 % riebalų ir kt.
Maistingumu jie pakeičia duoną, kruopas ir dalinai mėsą.
Nuo senų laikų verdama lęšių sriuba. Indijoje labai vertinamos lęšių savybės ir dažnai gaminami jie kartu su ryžiais.
Lęšių miltų ir sviesto mišiniu gydomi nudegimai. Lęšių miltų ir kiaušinio trynio mišiniu – žaizdos.
Nuoviras geriamas sergant akmenlige.
Kanada 1043 
Indija 810 
Nepalas 161 
Kinija 150 
Turkija 131 
JAV 108 
Etiopija 94 
Bangladešas 71 
Australija 64 
Iranas 56
Valgomasis lęšis arba paprastasis lęšis (lot. Lens culinaris, angl. Lentil, vok. Linse) – pupinių (Fabaceae) šeimos lęšių (Lens) genties augalų rūšis.
15-40 cm aukščio vienametis žemaūgis augalas su kylančiu stiebu ir poriškai plunksniškais lapais ir ūseliais. Žiedai sukrauti kekėse. Vainikėlis žydras, rožinis arba balsvas. Ankštys kiaušiniškos formos, nusvirusios. Sėklos lęšio ar disko pavidalo, įvairių spalvų ir aštriais pakraščiais. Žydi birželio – liepos mėn.
Ēdamās lēcas[1] (Lens culinaris) ir viengadīgs tauriņziežu dzimtas pākšaugs. Lēcu sēklas cilvēki lieto uzturā. Tās ir vieni no senākajiem kultūraugiem pasaulē.[2] To dabiskais izplatības areāls nav zināms, toties ir zināms, ka tās senajos laikos plaši kultivēja gan Eiropā, gan Āzijā, gan Ziemeļāfrikā. Arī mūsdienās šajās zemēs tās kultivē, savukārt Rietumu puslodē tās audzē salīdzinoši maz. Lēcu sēklas izmanto ne tikai kulinārijā, piemēram, zupu vārīšanā, bet arī kā lopbarību. Sēklas satur daudz olbaltumvielu, kā arī B vitamīnus, dzelzi un fosforu.[2]
Ēdamās lēcas (Lens culinaris) ir viengadīgs tauriņziežu dzimtas pākšaugs. Lēcu sēklas cilvēki lieto uzturā. Tās ir vieni no senākajiem kultūraugiem pasaulē. To dabiskais izplatības areāls nav zināms, toties ir zināms, ka tās senajos laikos plaši kultivēja gan Eiropā, gan Āzijā, gan Ziemeļāfrikā. Arī mūsdienās šajās zemēs tās kultivē, savukārt Rietumu puslodē tās audzē salīdzinoši maz. Lēcu sēklas izmanto ne tikai kulinārijā, piemēram, zupu vārīšanā, bet arī kā lopbarību. Sēklas satur daudz olbaltumvielu, kā arī B vitamīnus, dzelzi un fosforu.
Lentil
Lentil Pengelasan saintifik Alam: Plantae (tanpa pangkat): Angiosperms (tanpa pangkat): Eudicots (tanpa pangkat): Rosids Order: Fabales Keluarga: Fabaceae Subkeluarga: Faboideae Tribus: Vicieae Genus: Lens Spesies: L. culinaris Nama binomial Lens culinarisLentil (Lensa culinaris) ialah kekacang yang boleh dimakan. Ia adalah lebat tumbuhan tahunan belukar daripada keluarga kekacang, yang terkenal dengan benih berbentuk kanta. Ia kira-kira 40 cm (16 in) tinggi, dan benih tumbuh dalam pod, biasanya dengan dua benih dalam setiap satu pod.
Dalam masakan Asia Selatan, lentil belah (sering dikeluarkan sekamnya) dikenali sebagai lentil. Biasanya dimakan dengan nasi atau roti, lentil merupakan makanan ruji di seluruh negeri di India, Sri Lanka, Pakistan, Bangladesh dan Nepal. Sebagai tanaman pangan, kebanyakan pengeluaran dunia datang dari Kanada, India dan Australia.
Lentil (Lensa culinaris) ialah kekacang yang boleh dimakan. Ia adalah lebat tumbuhan tahunan belukar daripada keluarga kekacang, yang terkenal dengan benih berbentuk kanta. Ia kira-kira 40 cm (16 in) tinggi, dan benih tumbuh dalam pod, biasanya dengan dua benih dalam setiap satu pod.
Dalam masakan Asia Selatan, lentil belah (sering dikeluarkan sekamnya) dikenali sebagai lentil. Biasanya dimakan dengan nasi atau roti, lentil merupakan makanan ruji di seluruh negeri di India, Sri Lanka, Pakistan, Bangladesh dan Nepal. Sebagai tanaman pangan, kebanyakan pengeluaran dunia datang dari Kanada, India dan Australia.
De linze (Lens culinaris) is een bekende peulvrucht, die al voor onze jaartelling op grote schaal verbouwd werd. Het feit dat de linze wordt genoemd in het Oude Testament, getuigt hiervan.[1] De eigenlijke linze is het zaad van de plant, dat gedroogd wordt verhandeld, in verscheidene kleuren en groottes. Linzen hebben veel warmte nodig, zodat in Nederland dit gewas meestal in de glastuinbouw of onder een tunnel verbouwd wordt.
De soort komt in de literatuur wel voor onder de naam Lens esculenta. Deze naam werd echter in 1794 door Moench gepubliceerd en is daarmee een jonger synoniem van Lens culinaris Medik. 1787.[2] Het genus Lens is slechts klein en hoort thuis in het Mediterrane gebied (inclusief Klein-Azië). Het behoort tot de Papilionoideae in de familie Leguminosae (of Fabaceae).
Drie verschillende linzen
Zwarte Beluga linzen
Planten
Linser (Lens culinaris) er ein eittårig planteart i erteblomfamilien som er ein utbreidd matplante.
Linseplanten blir 20–40 cm høg. Han har bleikblå blomsar og lysebrune belgar med eitt eller to flate frø, linser. Det fins mange sortar med ulik farge: svarte, gule, grøne og raude. Linser har høgt proteininnhald og er ei viktig næringskkelde i områder med tørt klima. Dei er også ei viktig proteinkjelde i eit vegatabilsk kosthald.
Linser er kjend frå steinalderen, og er nemnd i gamle egyptiske og romerske skrifter og i Bibelen. India er det største produsentlandet for linser. Ein har også vært prøvd å dyrka planten i Noreg, og han finst av og til forvilla ved møller.
Linser (Lens culinaris) er ein eittårig planteart i erteblomfamilien som er ein utbreidd matplante.
Linseplanten blir 20–40 cm høg. Han har bleikblå blomsar og lysebrune belgar med eitt eller to flate frø, linser. Det fins mange sortar med ulik farge: svarte, gule, grøne og raude. Linser har høgt proteininnhald og er ei viktig næringskkelde i områder med tørt klima. Dei er også ei viktig proteinkjelde i eit vegatabilsk kosthald.
Linser er kjend frå steinalderen, og er nemnd i gamle egyptiske og romerske skrifter og i Bibelen. India er det største produsentlandet for linser. Ein har også vært prøvd å dyrka planten i Noreg, og han finst av og til forvilla ved møller.
Linse (Lens culinaris) er en plante i erteblomstfamilien med spiselige frø.
Denne botanikkrelaterte artikkelen er foreløpig kort eller mangelfull, og du kan hjelpe Wikipedia ved å utvide den. Linse (Lens culinaris) er en plante i erteblomstfamilien med spiselige frø.
Soczewica jadalna (Lens culinaris Medik.) – gatunek rośliny jednorocznej lub dwuletniej z rodziny bobowatych.
Soczewica jadalna rośnie dziko w Grecji i niektórych państwach Azji Zachodniej, Środkowej i Kaukazu: Cypr, Afganistan, Irak, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja, Pakistan, Kazachstan, Tadżykistan, Turkiestan, Uzbekistan. Jest uprawiana w wielu krajach świata[3]. W Polsce jest uprawiana, czasami (rzadko) dziczejąca (efemerofit)[4]. Obecnie głównymi rejonami jej uprawy są: Kanada (około 42% światowej produkcji), Indie, Turcja oraz USA (w sumie te cztery kraje wytwarzają ponad 80% światowej produkcji soczewicy)[5]
Roślina uprawna z grupy roślin strączkowych. Uprawiana na smaczne i pożywne nasiona, które do spożycia nadają się po ugotowaniu. Można także wytwarzać z nich mąkę. Jest uprawiana także jako roślina pastewna.
Jest jedną z najdawniej uprawianych roślin. Najstarsze wykopaliska, w których znaleziono nasiona soczewicy pochodzą z ok. 9100 r. p.n.e., w północnym Iraku w miejscowości Jarmo ok. 7 tys. lat p.n.e., a na Ziemi Świętej 3000 lat p.n.e. Wzmiankowana jest w Biblii cztery razy. W Księdze Rodzaju (25,33–34) jest opis, jak Ezaw sprzedaje Jakubowi prawo swojego pierworództwa za miskę soczewicy. W drugiej Księdze Samuela (23,11), której akcja toczy się ok. 1000 lat p.n.e. jest werset: "Była tam działka pola pełna soczewicy"[6]. Jej nasiona były podstawą wyżywienia w starożytnym Egipcie, starożytnej Grecji i starożytnym Rzymie. Na ziemiach polskich uprawiana była już w neolicie[7]
Soczewica jadalna (Lens culinaris Medik.) – gatunek rośliny jednorocznej lub dwuletniej z rodziny bobowatych.
Lens culinaris, popularmente chamada de lentilha,[1] é pequena planta trepadeira anual, da família das leguminosas, subfamília Faboideae. Essa erva de origem asiática é cultivada universalmente e possui folhas penadas, com folíolos minutos, sendo que a maioria das folhas apresenta folíolo terminal, ímpar, transformado em gavinha preênsil. Suas flores são papilionáceas, pequenas, de cor clara e as vagens são curtas, com uma ou duas sementes discóides. Apresenta também largo uso ornamental em vasos, jardineiras ou em cercaduras de canteiros.
Lentilhas têm sido parte da dieta humana desde o período neolítico, sendo uma das primeiras culturas agrícolas domesticadas no Oriente Médio. Evidências arqueológicas mostram que elas eram consumidas de 9.500 a 13.000 anos atrás.[2]
Do Oriente Médio, as lentilhas se espalharam para a Europa do sul e central e para o norte de África.[3]
Com cerca de 30% de suas calorias vindas de proteína, as lentilhas têm o terceiro maior nível de proteína, em peso, do que qualquer outro legume, depois da soja, e superado, ainda, pelo teor das sementes do cânhamo.[4] As proteínas incluem os aminoácidos essenciais isoleucina e lisina. A planta é uma fonte barata e essencial de proteína em muitas partes do mundo, especialmente na Ásia Ocidental e no subcontinente indiano, que têm grandes populações vegetarianas.[5] As lentilhas são deficientes em dois aminoácidos essenciais, a metionina e a cisteína.[6] As lentilhas também contêm fibras alimentares, ácido fólico, vitamina B1 e minerais.[7]
Lentilhas também têm alguns fatores anti-nutricionais, tais como inibidores de tripsina e teor relativamente elevado de fitato. A tripsina é uma enzima envolvida na digestão e os fitatos reduzem a bio-disponibilidade de minerais[8] A planta é uma boa fonte de ferro, tendo mais de metade da necessidade diária de ferro de uma pessoa em uma porção de um copo.[9]
As lentilhas são relativamente tolerantes às secas e são cultivadas em todo o mundo. A Organização das Nações Unidas para Alimentação e Agricultura (FAO - sigla em inglês) estimou que a produção mundial de lentilhas em 2009 foi de 3,917 milhões de toneladas, provenientes principalmente de Canadá, Índia, Turquia e Austrália. Cerca de um quarto da produção mundial de lentilhas vem da Índia, sendo que a maioria da produção é consumida no mercado interno. O Canadá é o maior exportador de lentilhas no mundo e Saskatchewan é a mais importante região produtora canadense.[10]
10 maiores produtores
Nepal 151.757 206.969 208.201 7 Consumir lentilhas durante a véspera de Ano-Novo é hábito comum em países como o Brasil, o Chile e a Venezuela. Acredita-se que as pequenas sementes, circulares e achatadas como moedas, atraem boa sorte no âmbito financeiro.
Segundo o Gênesis, primeiro livro da Bíblia, Esaú cedeu a Jacó seu direito de primogênito em troca de um prato de lentilhas. Samá, um dos valentes do rei Davi, defendeu sozinho um campo de lentilhas contra os filisteus.
Lens culinaris, popularmente chamada de lentilha, é pequena planta trepadeira anual, da família das leguminosas, subfamília Faboideae. Essa erva de origem asiática é cultivada universalmente e possui folhas penadas, com folíolos minutos, sendo que a maioria das folhas apresenta folíolo terminal, ímpar, transformado em gavinha preênsil. Suas flores são papilionáceas, pequenas, de cor clara e as vagens são curtas, com uma ou duas sementes discóides. Apresenta também largo uso ornamental em vasos, jardineiras ou em cercaduras de canteiros.
Lintea (denumită științific Lens culinaris) este o plantă anuală leguminoasă, scundă, păroasă, cu frunzele paripenat-compuse ale cărei semințe sunt comestibile. Etimologic, numele acestei plante înseamnă lentilă și provine din latinescul lens, datorită formei bombate și circulare a semințelor.
Planta are cca 40 cm iar semințele se găsesc în păstăi, ca și mazărea și fasolea. Spre deosebire de mazare și fasole, semințele de linte sunt în general numai câte două in fiecare păstaie. Există mai multe varietăți de linte - semințele diferă atât din punctul de vedere al culorii (portocaliu, verde, verde inchis, maro) cât și al dimensiunii și timpului de fierbere.
Alături de soia, lintea este opțiunea alimentară preferată de vegetarieni și populațiile cu tradiție vegetariană. Datorită timpului de fierbere redus, lintea este o excelentă alternativă la fasole, în preparate pasate, în supă, în asociație cu orez, carne și legume.
Lintea este catalogată ca aliment de grad nutrițional A datorită conținutului ridicat de fibre, fier, magneziu, fosfor și proteină și conținutului extrem de scăzut de grăsimi. Lintea aduce un aport caloric de cca 110-160 kcal/100g, în funcție de varietatea preparată și modul de preparare.
Lintea este o plantă originară din Orientul Apropiat și a fost una dintre primele plante cultivate de om pentru a fi utilizată în alimentație, încă din Neolitic.
În prezent, lintea este utilizată extensiv la scară globală, fiind preferată de populația asiatică și mediteraneană, precum și de către vegetarieni.
Lintea (denumită științific Lens culinaris) este o plantă anuală leguminoasă, scundă, păroasă, cu frunzele paripenat-compuse ale cărei semințe sunt comestibile. Etimologic, numele acestei plante înseamnă lentilă și provine din latinescul lens, datorită formei bombate și circulare a semințelor.
Planta are cca 40 cm iar semințele se găsesc în păstăi, ca și mazărea și fasolea. Spre deosebire de mazare și fasole, semințele de linte sunt în general numai câte două in fiecare păstaie. Există mai multe varietăți de linte - semințele diferă atât din punctul de vedere al culorii (portocaliu, verde, verde inchis, maro) cât și al dimensiunii și timpului de fierbere.
Šošovica jedlá (Lens culinaris) je krovinatá jednoročná rastlina z čeľade bôbovitých. Táto strukovina pôvodom z Indie[1] sa pestuje hlavne pre svoje semená. Dorastá do výšky okolo 40 cm a semená sú ukryté v strukoch, obvykle po dvoch.
šošovica jedlá (Lens culinaris):
Šošovica pochádza z Indie a ako súčasť ľudskej potravy je už od neolitu. Po sójových bôboch a konope má šošovica tretí najvyšší obsah bielkovín zo všetkých rastlín, a to až 26 %. Vďaka tomu tvoria v mnohých častiach sveta veľmi dôležitú zložku stravy. Je to tak hlavne v Indii, ktorej obyvateľstvo tvoria predovšetkým vegetariáni. Jednotlivé druhy šošovice sa od seba líšia veľkosťou semien, a takisto aj farbou, ktorá môže byť žltá, oranžová, hnedočervená, zelená či čierna.[3]
Kanada 1 510 200 
India 950 000 
Turecko 302 181 USA 265 760 
Austrália 143 000 
Etiópia 123 777 
Čína 120 000 
Sýria 102 461 
Irán 83 985 
Bangladéš 60 537 
Svet 3 917 923 A Zdroj: Food And Agricultural Organization of United Nations: Economic And Social Department: The Statistical Division 
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Šošovica jedlá
Šošovica jedlá (Lens culinaris) je krovinatá jednoročná rastlina z čeľade bôbovitých. Táto strukovina pôvodom z Indie sa pestuje hlavne pre svoje semená. Dorastá do výšky okolo 40 cm a semená sú ukryté v strukoch, obvykle po dvoch.
Léča (znanstveno ime Lens culinaris) po svoji hranilni vrednosti ne zaostaja za fižolom in grahom. Ima celo nekaj manj celuloze in nekaj več železa ter mineralov, vendar jo gojijo v manjšem obsegu kot fižol. Zrno leče ima lečasto obliko zato ima tudi takšno ime. Obstaja veliko vrst leče, ki so lahko, rumene, zelene, rjave, rdeče in temno sive do črne barve. Po svoji kemični sestavi se bistveno ne razlikujejo, se pa razlikujejo po okusu in videzu. Dobra leča mora imeti zrna debeline 3 do 5 mm.
Lins (Lens culinaris) är en art i familjen ärtväxter (också kallade baljväxter)[1][2] och odlas framför allt för sina linsformade fröer. Linser är ettåriga växter som blir omkring 40 cm höga. Fröerna växer i fröskidor, vanligen två i varje. Fröerna ("linserna") finns i ett antal färger, exempelvis röda, gröna, gula och bruna. Även storleken på fröerna varierar och de säljs i många olika former, till exempel med eller utan skal, hela eller delade.
Lens culinaris har odlats i medelhavsregionen under en mycket lång tid: emellertid har den vilda formen av arten troligen sitt ursprung i västra Asien.[1]
Linser används i stor utsträckning i matlagning i södra och västra Asien samt i medelhavsområdet. De innehåller en hög andel protein inklusive några essentiella aminosyror vilket kan göra dem till ett viktigt inslag i vegetarisk kost.
Det indiska ordet dal (för maträtten, se dal) (dahl, daal) är ett vidare begrepp som i första hand innefattar skalade och delade baljfrukter.
Den optiska linsen som finns i kameror har fått sitt namn efter linsen (latin: lens), vars former påminner om varandra. Detsamma gäller i grekiskan, där ordet φακός betyder lins (i kameror) och φακή betyder lins (växten).
Lins (Lens culinaris) är en art i familjen ärtväxter (också kallade baljväxter) och odlas framför allt för sina linsformade fröer. Linser är ettåriga växter som blir omkring 40 cm höga. Fröerna växer i fröskidor, vanligen två i varje. Fröerna ("linserna") finns i ett antal färger, exempelvis röda, gröna, gula och bruna. Även storleken på fröerna varierar och de säljs i många olika former, till exempel med eller utan skal, hela eller delade.
Lens culinaris har odlats i medelhavsregionen under en mycket lång tid: emellertid har den vilda formen av arten troligen sitt ursprung i västra Asien.
Linser används i stor utsträckning i matlagning i södra och västra Asien samt i medelhavsområdet. De innehåller en hög andel protein inklusive några essentiella aminosyror vilket kan göra dem till ett viktigt inslag i vegetarisk kost.
Det indiska ordet dal (för maträtten, se dal) (dahl, daal) är ett vidare begrepp som i första hand innefattar skalade och delade baljfrukter.
Mercimek (Lens culinaris), baklagiller (Fabaceae) familyasında yer alan Lens cinsine dahil dört türden biridir. Aslında Lens cinsi içinde bulunan tüm türlerin az çok mercek şekilli ve yenilebilir tohumları topluca "mercimekler" olarak anılsa da Lens culinaris, "mercimek" denildiğinde en çok akla gelen ve en sık tüketilendir.
Kahverengi mercimek
Çok küçük taneleri olan bu kahverengi mercimeğin tatlımsı bir aroması vardır. Pişerken çok fazla yumuşamaz ve aromaları içine çekme özelliğine sahiptir. Salatalar için 35 dakika, çorbalar için ise 50 dakika pişirmek gerekir.
Kırmızı mercimek
Kabuksuz olan bu mercimeğin, nişasta oranı fazladır. Natural tada sahip olan kırmızı mercimeği salatalar için 8 dakika, püreler ve çorbalar için 10 dakika pişirmelisiniz.
Sarı mercimek
Kabuksuz olan bu mercimeğin nişastalı, hafif fındığımsı bir tadı vardır. 8 dakikadan fazla pişirildiğinde dağılır. Püre yapmak için çok uygundur.
Yeşil mercimek
Çok pişirilse bile formu bozulmaz. Yoğun fındığımsı tadı vardır ve aromaları çok iyi emer. Salatalar için 30 dakika, yemekler için 40 dakika pişirilir. Pişirirken kabukları çabuk patlar. Yemek ve püre yapmak için uygundur.
Sebze ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Mercimek (Lens culinaris), baklagiller (Fabaceae) familyasında yer alan Lens cinsine dahil dört türden biridir. Aslında Lens cinsi içinde bulunan tüm türlerin az çok mercek şekilli ve yenilebilir tohumları topluca "mercimekler" olarak anılsa da Lens culinaris, "mercimek" denildiğinde en çok akla gelen ve en sık tüketilendir.
Сочевиця звичайна (Lens culinaris) — однорічна рослина роду Сочевиця родини бобових, що вирощується заради насіння.
Рослина сягає до 60 см (здебільшого 40 см) заввишки, насіння росте в стручках, зазвичай з двома насінинами в кожному. Корінь стержневий, розгалужений. Стебло прямостояче, гіллясте, чотиригранне. Листя складне, з 2-8 парами листочків із маленькими вусиками. Квіти дрібні, рожеві, білі, фіолетово-сині, зібрані в суцвіття. Плід — біб, двостулковий, з одним гніздом, сплющений. Насіння пласке, лінзоподібне, забарвлення від жовтого до чорного (в культурі переважають сорти зеленого, червоного, та коричневого забарвлення).
Сочевицю вирощують на легких суглинках, чорноземах, супісках.
Сочевиця — світлолюбна рослина, тому її доцільно висаджувати на південних схилах. Гарними попередниками для неї є кукурудза та картопля. Основний обробіток ґрунту полягає в лущенні та зяблевій оранці. Навесні поле боронують та здіснюють культивацію. Під основний обробіток можна додати суперфосфат (6-10 г на 1 м²). Кислий ґрунт варто провапнувати. Сочевицю можна сіяти у ранні строки, при температурі ґрунту +5-6 °С. Невеликих заморозків вона не боїться. Сіють суцільними рядами та закотковують. Як зійшло, боронують. Врожай збирають у кілька прийомів, оскільки дозрівання відбувається нерівномірно.
Насіння сочевиці містить до 3 % жирів, 35 % білків та 4,5 % мінеральних речовин. У складі є також вітаміни групи В. Культура також вважається цінним кормом для худоби, на корм ідуть зерно, м'якина, солома й зелена маса. Сіно за цінністю не поступається сіну з конюшини.
Це незавершена стаття про Бобові.Сочевиця звичайна (Lens culinaris) — однорічна рослина роду Сочевиця родини бобових, що вирощується заради насіння.
Thiết đậu[1] hay còn gọi đậu lăng (danh pháp khoa học: Lens culinaris), là một loài thực vật có hoa trong họ Đậu. Loài này được Medik. miêu tả khoa học đầu tiên.[2]
Đậu lăng là một phần của chế độ ăn của con người từ thời kỳ đồ đá mới aceramic, là một trong những cây đầu tiên được thuần hóa ở vùng Cận Đông. Bằng chứng khảo cổ cho thấy con người đã ăn đậu lăng 9.500 đến 13.000 năm trước đây.[cần dẫn nguồn]
Bài viết liên quan đến tông Đậu này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.
Thiết đậu hay còn gọi đậu lăng (danh pháp khoa học: Lens culinaris), là một loài thực vật có hoa trong họ Đậu. Loài này được Medik. miêu tả khoa học đầu tiên.
Đậu lăng là một phần của chế độ ăn của con người từ thời kỳ đồ đá mới aceramic, là một trong những cây đầu tiên được thuần hóa ở vùng Cận Đông. Bằng chứng khảo cổ cho thấy con người đã ăn đậu lăng 9.500 đến 13.000 năm trước đây.[cần dẫn nguồn]
Пищевые свойства чечевицы Lens esculenta на 100 г продукта[5]:
Чечевица зелёная и коричневая, цельная, высушенная, сырая Чечевица зелёная и коричневая, цельная, высушенная, отваренная в подсоленной воде Чечевица красная, лущёная, высушенная, сырая Чечевица красная, лущёная, высушенная, отваренная в несолёной воде Калорийность, ккал 297 105 318 100 Влагосодержание, г 10,8 66,7 11,1 72,1 Белки, г 24,3 8,8 23,8 7,6 Жиры, г 1,9 0,7 1,3 0,4 Углеводы, г 48,8 16,9 56,3 17,5 Клетчатка, г[6] 8,9 3,8 4,9 1,9 Калий, мг 940 310 710 220 Кальций, мг 71 22 51 16 Фосфор, мг 350 130 320 100 Железо, мг 11,1 3,5 7,6 2,4 β-каротин, мкг н/д н/д 60 20 Витамин B1, мг 0,41 0,14 0,50 0,11 Витамин B2, мг 0,27 0,08 0,20 0,04 Ниацин, мг 2,2 0,6 2,0 0,4 Витамин B6, мг 0,93 0,28 0,60 0,11 Витамин B12, мкг 0,0 0,0 0,0 0,0 Витамин C, мг следы следы следы следы Триптофан, мг 198 72 192 60В рамках вида выделяют четыре подвида[7]:
小扁豆（学名：Lens culinaris）又名兵豆、濱豆，屬一年生草本荚果，種子呈扁平状，可作食用，故名。每株約40厘米（16英寸）高。
扁豆顏色範圍，黃色、紅橙色、綠色、棕色和黑色等。[1]
小扁豆開花前
1885年小扁豆插圖
紅、棕色
其蛋白质含量在蔬菜中排名第3[2]，现已成为世界上很多国家的主要食品之一，特别是南亚次大陆（印度半岛）。
烹调方法：在欧洲和北美洲，小扁豆在去壳之后被用来做汤，经常和鸡肉，猪肉，大米一起烹制。
レンズマメ（学名: Lens culinaris[5]）は、マメ科ヒラマメ属の一年草、およびその種子。和名は、ヒラマメ（扁豆）。
光学用途で使われる「レンズ」の語源は、このレンズマメであり、当初作成された凸レンズがレンズマメの形状に似ていたことからこの名前が付いた。
高さは40cmほどで、小さな豆果の中に種子が2個できる。種子は丸くて扁平な形で、直径 4-9 mm。
花
種子
西アジア原産で、コムギやオオムギ、エンドウ、ソラマメ、ヒヨコマメなどと同時に栽培化されたと考えられる。
カレーやスープ、煮込み料理など、インド料理やイタリア料理、フランス料理で使用される食材のひとつ。
旧約聖書創世記にも登場し、エサウは狩猟に失敗して飢えていた際に、弟ヤコブにレンズマメの煮物を食べさせてもらう代償に、その長子権を譲ったとされる。また、エジプトの紀元前2000年紀の墳墓におさめられたレンズマメが発掘されている[6]。
この項目は、植物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（プロジェクト:植物／Portal:植物）。 レンズマメ（学名: Lens culinaris）は、マメ科ヒラマメ属の一年草、およびその種子。和名は、ヒラマメ（扁豆）。
光学用途で使われる「レンズ」の語源は、このレンズマメであり、当初作成された凸レンズがレンズマメの形状に似ていたことからこの名前が付いた。
렌즈콩(학명: Lens culinaris) 또는 렌틸콩(영어: lentil bean)은 유럽 남부, 지중해 연안이 원산지인 일년생 콩과 식물이다. 양면이 볼록한 렌즈모양의 콩으로 렌즈콩 이라고도 하며 식용이다. 렌틸콩은 단백질이 풍부하여 예부터 주요 식량으로 중요했던 식물이다. 유럽, 아시아, 북아프리카에서 널리 재배되지만 서반구에서는 자라지 않는다. 렌틸콩의 기원에 대해서는 잘 알려져 있지 않다. 씨는 주로 수프로 이용되고, 식물체는 사료용으로 사용된다. 단백질, 비타민 B, 철, 인의 중요한 공급원이다. 렌틸콩은 약 키가 약 40cm정도로 자라며 씨앗은 콩깍지 안에 있으며 보통 한 깍지에 두 개의 씨앗이 들어있다.
단백질이 풍부하고 칼슘이 많으며 비타민 A 비타민 B ,철분 황이 풍부하다. 섬유질도 풍부, 아연도 많고, 엽산도 있음. 항산화제도 있다.[1] [2]
렌틸콩은 주로 인도, 방글라데시, 파키스탄, 이집트, 이탈리아, 그리고 지중해 연안의 국가들과, 북아메리카 지역에서 자란다. 또한 스페인의 대서양 해안이나, 모로코에서도 재배된다.[3]
렌틸콩은 주로 건조한 지역에서 자란다. 주로 고온 건조한 지역에 분포해있고 한랭 건조 지역에서도 재배된다. 최근 영하 12도~30도의 추운 지역에서의 재배도 성공했다. 렌틸콩은 물이 잘 빠지고 유기물이 풍부한 중성 토질의 땅에서 잘 자라며, 다소 척박한 땅에서도 잘 자라는 편이다. 파종은 5월 초에 하는 것이 가장 좋으며 수확까지는 80~110일정도 걸린다.[4]
그 기원은 알 수 없으나, 고대 문명의 주식이었다. 아프리카 열대지역이 원산지로 알려져있다.[3] 고대의 렌즈콩은 수확과 보관이 쉬워서 널리 섭취되었다. 특히 고대 그리스의 농부들은 이를 주식으로 먹을 정도로 다양하게 섭취되었다.
렌즈콩(학명: Lens culinaris) 또는 렌틸콩(영어: lentil bean)은 유럽 남부, 지중해 연안이 원산지인 일년생 콩과 식물이다. 양면이 볼록한 렌즈모양의 콩으로 렌즈콩 이라고도 하며 식용이다. 렌틸콩은 단백질이 풍부하여 예부터 주요 식량으로 중요했던 식물이다. 유럽, 아시아, 북아프리카에서 널리 재배되지만 서반구에서는 자라지 않는다. 렌틸콩의 기원에 대해서는 잘 알려져 있지 않다. 씨는 주로 수프로 이용되고, 식물체는 사료용으로 사용된다. 단백질, 비타민 B, 철, 인의 중요한 공급원이다. 렌틸콩은 약 키가 약 40cm정도로 자라며 씨앗은 콩깍지 안에 있으며 보통 한 깍지에 두 개의 씨앗이 들어있다.
_10_ies.jpg)
