独一味

Běła tupa kopśiwa (Lamium album) jo rostlina z roda tupych kopśiwow a swójźby gubkatowych kwitarjow. Dalšne serbske mjenja su běła kopśiwa^[1], mlokowe kopśiwy^[2], słotke kopśiwy^[3], źiwa kopśiwa^[4], kopśiwka^[5], źiwe linjace^[6], hoblincy^[7] a tumpachowe^[8].

Běła tupa kopśiwa

Kwiśonki

Ilustracija (Jacob Sturm, 1796)

Wopis

Běła tupa kopśiwa jo wěcejlětna, zelišćowa, zymje pśetrajuca rostlina. Wóna dośěgnjo wusokosć wot 20 hač do 50 cm. Rostlina ma pódzemske wuběžki.

[Kijašk]]i su nejcesćej jadnore a styrikšomate.

Łopjena

Łopjena su napśeśiwo stojece, kijaškate, tśirogate-owalne, na spódku słabje wutšobojte, na kšomje gropnje rězate, dłujko cypliškate a dośěgnu dłujkosć mjazy 3 a 7 cm.

Kwiśonki

Rostlina kwiśo wót apryla až do awgusta (oktobra). Kwiśonki su běłe, sejźece w mutwjetych, 6- až do 16-kćenjowych źělowych kwiśonkowych stołkach w rozporach górnych kijaškate łopjenow a dośěgnu dłujkosć mjazy 20 a 25 mm (2-3cm). Keluch jo lejkaty z njerownymi wótšymi zubkami. Krona dośěgnjo dłujkosć mjazy 2 a 2,5 cm a ma górjej zgibowanu rorku, je 2-hubowa z wjelbowanej górnej gubu a 3-lapatej dołoj złožonej dolnej gubu a jo dlejša až keluch. Górna guba ma dłujke kósmy. Bocne wótrězki dolneje guby maju pó 1 wuskolancetojtem zubje. Srjejźne lapy su nutś rězane a 2-cypliškate. 4 stameny maju brune, běłogriwaśe brodate, gusto pód górnej gubu lažece prošniki.

Dalše informacije

Kwiśonki ze wjelgin cukorowym nektarom buchu wósebnje wót tśmjelow woprošone. Tśmjele z dłujkim cycakom nektar wótprědka dośěgnu, mjaztym až tśmjele z krotkim cycakom kwiśonki dołojce nakusaju.

Běła tupa kopśiwa jo picowańska rostlina za pcołki a za tśmjele.

Stojnišćo

Běła tupa kopśiwa rosćo pód krickami, (žywymi) płotami, na puśowych kšomach, na wótsypkowych městnach, kšomach gólow, w groblach, na murjach, gnojowych kopicach, w juchowych jamach. Ma lubjej fryšne, wutkate zemje.

Rozšyrjenje

Běła tupa kopśiwa jo we wjelikich źělach Europy, pódpołnocnej a pódzajtšnej Aziji rozšyrjony.

Wužywanje

Kwiśonki južo za cas srjejźowěka bu k gójeńskim zaměram wužywane, kaž na pśi. pśeśiwo tuberkulozy, infekcijam dychańskich puśow atd.

Nožki

1. ↑ (Błota - Muka 1926/28)
2. ↑ (Miłoraz)
3. ↑ (Dešno)
4. ↑ (Bórkowy, Móst)
5. ↑ (Błota - Muka 1926/28, Starosta 1999)
6. ↑ (Hochoza)
7. ↑ (Drjenow)
8. ↑ (Strjažow)

Žrědła

• GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, bok 201 (nim.)
• GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, boka 202-203 (nim.)
• Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, bok 74 (nim.)
• Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, boka 104-105 (nim.)
• Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, bok 192 (nim.)
• Jens Martin,Heinz Dieter Krausch: Słownik dolnoserbskich zelowych, gribowych a lišawowych mjenow. Domowina - Bund Lausitzer Sorben e.V., Regional Verband Niederlausitz sowie die Ursula-Merz-Stiftung Berlin 2012