Birches (genus Betula) are one of the world’s most widely distributed woody plant, living across every continent in the northern hemisphere particularly in northern temperate and boreal climates near water. The family Betulaceae, to which they belong, also contains the alders, hazels and hornbeams.Birches are broadleaved deciduous hardwoods, typically short-lived species that often grow as small- to medium-sized tree and shrub pioneers into disturbed areas.
In response to evolutionary and recent climate change patterns, birch species have diversified morphologically, genetically, ecologically and physiologically.Like many wind-pollinated species, much hybridization and polyploidy has occurred among birches, leading to poor consensus about individual species.The genus is variously described as containing between 30-60 known species, broken into five groups (although other schemes have also been proposed):
wintergreen birches (Betulenta)
broadleaf birches (Betulaster)
costate birches (Neurobetula)
typical birches (Betula)
dwarf birches (Chamaebetula)
Recent nuclear molecular phylogenetic study, however, suggests that Neurobetula and Chamaebetula may not form true (monophyletic) groups (Wikipedia 2014; Li et al. 2007)
Birches are recognizable by characteristic, conspicuous horizontal markings (lenticels) on their bark.The bark often separates into thin, papery plates, and many species produce resinous oil making it resistant to decay.Human cultures as early as the 1st Century CE and continuing to the current day have used bark from various birch species as paper for writing (Wikipedia 2 September 2014). Medical properties and the nutritional value of birch bark have also been appreciated since prehistory, and for some time the cosmetic industry has exploited and explored chemicals in birch bark.In the last decade, phytochemicals isolated from the bark of many species show great promise for multiple uses, including new drug development.One example is recently recognized activities of birch bark triterpenoids, which represent a new class of anti-cancer and anti-HIV substances with a novel mechanism of action (Ebeling et al. 2014; Krasutsky 2007).
Birch wood is fine grained, attractive, hard, flexible and strong and used for many building purposes as well as for quality, highly flamable firewood. Birch sap is harvested for syrup and fermented drinks, e.g. birch beer (Wikipedia 26 September 26, 2014).
Betula species listed on IUCN red lists:
IUCN Red List of extinct in the wild species (30 August 2014 as listed Wikipedia 31 August 2014):
Betula szaferi
IUCN Critically endangered list (30 August 2014 Version 2014.2, as listed Wikipedia 31 August 2014):
Betula halophila
Betula jarmolenkoana
Betula kirghisorum
Betula schugnanica
Betula uber
IUCN Red List of Endangered Species (29 January 2010 as listed Wikipedia 23 June 2014):
Betula pendula ssp. fontqueri
Betula pendula var. parvibracteata
Betula talassica
Betula tianschanica
IUCN Red List of Near Threatened Species(12 March 2010 as listed Wikipedia 18 September 2013):
Alnus maritima
Betula raddeana
Betula recurvata
IUCN Red List of Vulnerable species (30 January 2010 as listed Wikipedia 30 January 2014):
Betula oycoviensis
Betula pamirica
IUCN 2.3 identified as conservation dependent (Wikipedia 12 October 2011)
Betula browicziana
Die berk genus Betula omvat ongeveer 30 soorte, met 'n natuurlike noordelike halfrond verspreiding. Die genus toon besondere kouebestandheid. Dit is bykans die enigste bome wat inheems aan Groenland en Ysland is.[1] Dit is in Yslands as die "björk" bekend. Die berk is 'n pioniersplant.
Kenmerkend van die berk is die horisontaalgebande afskilfering van die bas op die stam. Die nuwe bas is soms wit, maar kan afhangend van die soort ook rooi of soos by meeste soorte bruin wees.
'n Berk se manlike bloeiwyse is geel, hangend, ruspevormig en is reeds voor die aanbreek van winter aanwesig. Die staande vroulike bloeiwyses onder aan die manlike bloeiwyses is in knopskubbe gehul. Die vrug is 'n klein dubbelgevleuelde neut.
Berke leef in simbiose met bodemskimmels en moet daarom met heelwat wortelgrond verplant word. Hoogstens drie jaar oue bome kan sonder wortelgrond verplant word. Één van hierdie skimmels is die vliegswam.
Berke het voor en tydens die loweruitloop 'n baie sterk sapstuwing en behoort daarom slegs in herfs of winter gesnoei te word.[2]
Die berk genus Betula omvat ongeveer 30 soorte, met 'n natuurlike noordelike halfrond verspreiding. Die genus toon besondere kouebestandheid. Dit is bykans die enigste bome wat inheems aan Groenland en Ysland is. Dit is in Yslands as die "björk" bekend. Die berk is 'n pioniersplant.
Kenmerkend van die berk is die horisontaalgebande afskilfering van die bas op die stam. Die nuwe bas is soms wit, maar kan afhangend van die soort ook rooi of soos by meeste soorte bruin wees.
'n Berk se manlike bloeiwyse is geel, hangend, ruspevormig en is reeds voor die aanbreek van winter aanwesig. Die staande vroulike bloeiwyses onder aan die manlike bloeiwyses is in knopskubbe gehul. Die vrug is 'n klein dubbelgevleuelde neut.
Berke leef in simbiose met bodemskimmels en moet daarom met heelwat wortelgrond verplant word. Hoogstens drie jaar oue bome kan sonder wortelgrond verplant word. Één van hierdie skimmels is die vliegswam.
Berke het voor en tydens die loweruitloop 'n baie sterk sapstuwing en behoort daarom slegs in herfs of winter gesnoei te word.
Betula ye un xéneru d'árboles de la familia Betulaceae y del orde Fagales. El nome común «abeduriu» designa a dellos distintos árboles caducifolios pertenecientes a esti xéneru; dacuando tamién se designa con esti nome a los omeros (Alnus glutinosa), árboles pertenecientes a la mesma familia. El so nome procede del llatín betūlla que de la mesma vendría de la pallabra betu que yera como los celtes designaben al abeduriu.
L'abeduriu sirve d'alimentu a un gran númberu de lepidópteros tales como Colotois pennaria, Campaea margaritata, Acoriques tiliae, Drepana binaria, Geometra papilionaria, Hemithea aestivaria y Phalera bucephala.
La siguiente llista nun ye completa y refierse namái a una clasificación pol so orixe xeográficu. Pa la clasificación taxonómica, vease Anexu: Especies de Betula.
Los abedurios son árboles versátiles:
Tienen gran valor ornamental pola so corteza plateada, y el coloríu qu'adquier la so xamasca mientres la seronda. La cazumbre, la corteza, les fueyes, la madera, les ramines, y los raigaños utilizense pal alimentu, materiales de construcción, tratamientos melecinales, llubricantes y otros usos prácticos.
La madera utilizase pa faer pasta de papel y tinta d'imprenta; trabayase con facilidá polo que s'emplega pa mangos de ferramientes y otros oxetos de pequeñu tamañu; en Rusia ye usada pa tallar les matrioshki, les famoses muñeques ruses y otres obres de bixutería. La so madera ye escelente pal carbón.
Nel noroeste d'España ye bien emplegáu en plantíos lliniales de carreteres; en zones de borrines frecuentes son particularmente preseos, pos los sos tueros destaquen perbién na escuridá.
Los biltos d'abeduriu críen unos fungos que s'usaben nos países nórdicos pa curar l'alcoholismu.
La cazumbre fervida ye usada como enxagüe bucal pa les enfermedaes del gargüelu, ulceraciones de la boca, irritación de les melles, y una escelente loción detersiva pa llagues y úlceras.
La cazumbre del abeduriu tamién se bebe como tónicu o añadese al xarabe d'abeduriu, vinagre, cerveza, bebíes refrescantes y otros alimentos. El xarabe del abeduriu ye malo de fabricar, lo que-y fai más costosu qu'otros xarabes utilizaos n'alimentación.
Coles raigaños fai una pomada pa la piel qu'ayuda a la cicatrización de feríes, los granos, la sarna, les erupciones y pústulas de la piel.
Les fueyes, sobremanera seques, estornen les mosques y los tabanes que fadien a los animales domésticos. Tamién s'utilicen les fueyes pa faer té con propiedaes diurétiques y pal llogru d'estractos pa tintes y cosméticos. Les fueyes ensugaes al sol son escelentes pa los dolores reumáticos. Ayuden tamién a la trespiración de los pies evitando'l mal golor. Otru usu que se da a les fueyes fresques d'esti árbol ye la so aplicación sobre los pechos de les muyeres que dan de mamar, pa solliviar el dolor y pa contener la lleche.
Les sos fueyes, flexibles pero rectes fueron usaes p'axorizar a los malos espíritos; en Xapón, les mikos, muyeres sirvientes de los templos shinto xaponeses, llevaben a cabu dances ceremoniales nes qu'azotaben l'aire con cañes d'abeduriu p'axorizar a los onis; n'España ya Italia llantaben abedurios na entrada de los establos pa estornar a los demonios y pantasmes; los xamanes de Norteamérica usaben les cañes d'abeduriu pa los esconxuros.
Na antigua Roma, l'abeduriu yera símbolu de poder y autoridá; emplegábense les sos cañes p'afatar les cabeces de les persones importantes, denominándose fasces, d'onde vien el vocablu fascista.
En Xapón amás de tener la so función nos rituales sintoístes como yá se mentó, tenía una función como llinguaxe del amor nes muyeres: cuando una muyer llevaba una flor d'abeduriu significaba que taba disponible y regala-y dicha flor a un home yera una declaración romántica; una ramina desnuda significaba que la rellación nun podía llevase a cabu; los raigaños que taba casada; les fueyes qu'anque tuviera casada taba abierta a una rellación estramatrimonial.
Pa los celtes yera un árbol sagráu; yera l'árbol d'empiezu, símbolu de la renovación, de les nueves oportunidaes, lo que vuelve nacer. Esto debe a que ye de tolos árboles, el primeru qu'echa nueves fueyes. El so mes llunar ye del venticuatro d'avientu hasta'l venti de xineru.
Betula albosinensis
Betula ermannii
Betula lenta subesp. lenta
Betula medwediewii
Betula papyrifera var. commutata
Betula pendula
Betula populifolia
Betula pubescens
Caxa d'abeduriu
Aniellu d'abeduriu
Colgante d'abeduriu
Brazalete d'abeduriu
Peñe d'abeduriu
Pindios d'abeduriu
Betula ye un xéneru d'árboles de la familia Betulaceae y del orde Fagales. El nome común «abeduriu» designa a dellos distintos árboles caducifolios pertenecientes a esti xéneru; dacuando tamién se designa con esti nome a los omeros (Alnus glutinosa), árboles pertenecientes a la mesma familia. El so nome procede del llatín betūlla que de la mesma vendría de la pallabra betu que yera como los celtes designaben al abeduriu.
L'abeduriu sirve d'alimentu a un gran númberu de lepidópteros tales como Colotois pennaria, Campaea margaritata, Acoriques tiliae, Drepana binaria, Geometra papilionaria, Hemithea aestivaria y Phalera bucephala.
Tozağacı (lat. Betula) — tozağacıkimilər fəsiləsinə aid ağac və kol cinsi.[1]
Tozağacı şimal yarımkürəsində geniş yayılmışdır. 100-dən çox növü var. Təsərrüfatda geniş istifadə olunur. Tumurcuq və yarpaqlarından təbabətdə istifadə olunur. Bəzi növlərindən tarlaları küləkdən qorumaq üçün eləcə də dekorativ bağçılıqda istifadə olunur.
Tozağacı (lat. Betula) — tozağacıkimilər fəsiləsinə aid ağac və kol cinsi.
Tozağacı şimal yarımkürəsində geniş yayılmışdır. 100-dən çox növü var. Təsərrüfatda geniş istifadə olunur. Tumurcuq və yarpaqlarından təbabətdə istifadə olunur. Bəzi növlərindən tarlaları küləkdən qorumaq üçün eləcə də dekorativ bağçılıqda istifadə olunur.
Anv ur wezenn eus ar genad betula e kerentiad ar Betulaceae eo bezv. Liammet tost eo ouzh kerentiadoù ar faou hag an derv.
Gwez pe bod bihan a-walc'h e vez ar bezv ar peurliesañ. Er ranvedoù klouar e vezont kavet dreist holl.
Anv ur wezenn eus ar genad betula e kerentiad ar Betulaceae eo bezv. Liammet tost eo ouzh kerentiadoù ar faou hag an derv.
Els bedolls o beços són les plantes del gènere Betula, de plantes amb flor dins la família de les betulàcies. La major part son arbres.
És originari de l'hemisferi nord amb moltes espècies de zones fredes. Al sud de Groenlàndia i Islàndia és pràcticament l'únic arbre silvestre que fa bosc actualment. Es troba també a la taigà i a l'alta muntanya dels territoris catalanoparlants prop del límit altitudinal del bosc. L'espècie Betula celtiberica (bedoll celtibèric) és pròpia de la meseta castellana.
Són arbres generalment de mida mitjana o arbusts. Les fulles són simples, i generalment tenen lòbuls i estan dentades. El fruit és una sàmara.
El bedoll és un arbre sagrat per a moltes cultures del nord, com la siberiana, on pot actuar com a axis mundi.[2] Entre els celtes s'associa a l'inframón i té el mateix caràcter simbòlic i funerari que el xiprer al cristianisme.
Els bedolls o beços són les plantes del gènere Betula, de plantes amb flor dins la família de les betulàcies. La major part son arbres.
Bedwen yw'r enw a ddefnyddir ar gyfer unrhyw goeden o'r genws Betula, sy'n aelod o'r teulu Betulaceae, ac yn perthyn yn agos i deulu'r derw, Fagaceae. Maent yn goed gweddol fychan fel rheol, ac yn tyfu mewn rhannau gogleddol o Ogledd America, Ewrop ac Asia. Y fedwen yw coeden genedlaethol Rwsia.
Y rhywogaeth fwyaf adnabyddus yw'r Fedwen Arian (Betula pendula), sy'n tynnu sylw oherwydd lliw y rhisgl.
Bříza (Betula Linné, 1753) je rod listnatých stromů nebo keřů z čeledi břízovité (Betulaceae). Jedná se o rod mírného až subpolárního pásu severní polokoule, rozšířený především v eurasijské oblasti. Obvykle se udává, že do tohoto rodu patří asi 120 druhů.
Jsou to stromy či keře různého vzrůstu, od plazivých keřů v subarktické oblasti až po vysoké stromy mírného pásma. Kůra (borka) bývá v mládí hladká, u většiny druhů světlá až bělavá nebo bílá, u některých druhů i tmavá, hnědá až hnědočerná. Květenství jsou oddělené samčí a samičí jehnědy. Plody jsou okřídlené nažky s jedním semenem.
V ČR je rod bříza zastoupen těmito druhy:
Bříza je strom spojovaný s čistotou, světlem a novým počátkem. Bývá spojován se severskou Freyou, irskou Brigid a hinduistickou Sarasvatí. Bříza je také národním stromem Ruska a New Hampshire.
Spojení s novým počátkem souvisí s břízou jako symbolem jara. V severní Evropě se zapichovaly větvičky břízy na počátku zemědělského roku a při prvním vyhánění se dobytek šlehal březovými větvemi. Tak byly šlehány také mladé ženy. Je zároveň typickým stromem pro stavění májky. Nový počátek souvisí také s narozením a proto byla v severských zemích obětována placenta bohyni Freye jejím zakopáním pod břízu.[2] Kolébka byla také vyřezávána z březového dřeva. Bříza (Beith) je také názvem pro první měsíc keltského stromového kalendáře.
Košťaty z břízy se jako symboly čistoty zametala posvátná místa. Z prutů břízy bělokoré se také sestávaly římské fasces. Březové metly se používaly v parních lázních. Patří také mezi písmena runové abecedy jako berkana.
V lidovém léčitelství bříza vyhání moč a žluč, čistí krev, posiluje ledviny a působí dezinfekčně na močové cesty.
Dodnes existuje několik názvů obcí a městských částí, které mají společný základ od slova bříza. Nejvíce podobnosti s břízou má okres Svitavy,[zdroj?] kde se nachází Březová nad Svitavou, Březinka, Březiny, Březinky i Březina. Další místní názvy odvozené od základu Bříza jsou rozptýlené po celé České republice. Místopisné názvy podle rostlin ukazují další stromy, které byly základem pro pojmenování lidských sídel.
Obrázky, zvuky či videa k tématu bříza ve Wikimedia Commons
Bříza (Betula Linné, 1753) je rod listnatých stromů nebo keřů z čeledi břízovité (Betulaceae). Jedná se o rod mírného až subpolárního pásu severní polokoule, rozšířený především v eurasijské oblasti. Obvykle se udává, že do tohoto rodu patří asi 120 druhů.
For alternative betydninger, se Birk (flertydig). (Se også artikler, som begynder med Birk)
Slægten Birk (Betula) er udbredt med ca. 50 arter i Europa, Asien og Nordamerika. Arterne er kendetegnet ved, at de har rakleskæl, der er trefligede. Birkene er løvfældende buske eller træer. De er pionertræer og meget hurtigtvoksende, men forholdsvist kortlevende. Mange af arterne har en iøjnefaldende hvid bark. Bladene er spredtstillede med savtakket rand. Blomsterne er samlet i rakler. De hanlige rakler er hængende, mens de hunlige er oprette. Blomsterne og senere også frøene sidder skjult mellem højbladene i frugtstanden. Frugterne er vingede nødder. Her beskrives kun dem, som er vildtvoksende eller almindeligt dyrkede i Danmark.
Beskrevne arter
Die Birken (Betula) bilden eine Pflanzengattung in der Familie der Birkengewächse (Betulaceae).
Das Wort Birke (von althochdeutsch bircha) ist auf einen Begriff im Indogermanischen zurückzuführen (*bherHg̑o) und bedeutet in Anspielung auf die helle Rinde so viel wie „glänzend, schimmernd“ (vgl. noch mittelhochdeutsch bereht, englisch bright, -brecht (als Namensbestandteil) „leuchtend“).
Birken-Arten sind laubabwerfende, sommergrüne Bäume oder Sträucher. Sie gehören zu den sehr schnell und hochwachsenden Gehölzen und können schon nach sechs Jahren Wuchshöhen von bis zu 7 Metern erreichen; ausgewachsen können sie bis zu 30 Meter, in Einzelfällen sogar noch höher werden. Sie wachsen mit einzelnen oder oft auch mit mehreren Stämmen. Einzelexemplare können ein Alter von bis zu 160 Jahren erreichen.
Bei vielen Birken-Arten ist die Borke besonders auffällig, ihre Farbe reicht von fast Schwarz über Dunkel- und Hellbraun bis Weiß; sie ist anfangs glatt, später lösen sich dünne, oft papierartige Stücke ab, schließlich reißt sie horizontal auf. Es sind oft deutliche, meist dunkle Lentizellen vorhanden, die sich manchmal horizontal vergrößern.
Das leichte und je nach Art weiche bis mehr oder weniger harte Holz ist fast weiß bis rötlich-braun mit feiner Maserung. Bei jungen Zweigen können Lang- und Kurztriebe unterschieden werden. Die Zweige duften manchmal. Bei den Winterknospen überlappen sich mehrere glatte Schuppen.
Die wechselständig, meist zweireihig, oft an Kurztrieben angeordneten Laubblätter sind in Blattstiel und Blattspreite gegliedert. Die je nach Art mit Längen von 0,5 bis 10 (selten bis 14) Zentimeter und Breiten von 0,5 bis 8 Zentimeter eiförmigen bis deltaförmigen, elliptischen oder fast kreisförmigen Blattspreiten sind kahl bis unterschiedlich behaart, manchmal harzig-drüsig. Es liegt Fiedernervatur vor. Die Blattränder sind je nach Art gesägt bis meist doppelt gesägt oder seltener bei den nordischen Zwergstrauch-Arten gewellt bis leicht rundlich gelappt. Die Nebenblätter fallen oft früh ab.
Alle Birken-Arten sind einhäusig getrenntgeschlechtig (monözisch). Die Blütenstände heißen Kätzchen, wobei an den Zweigen die weiblichen unterhalb der männlichen stehen. Die männlichen Blütenstände hängen einzeln in kleinen Gruppen meist an den Enden der Zweige. Sie werden in der vorangegangenen Vegetationsperiode gebildet und sind schon während des Winters zu sehen. In den männlichen Kätzchen befinden sich je Schuppe immer drei Blüten. Die männlichen Blüten enthalten nur meist zwei bis drei (ein bis vier) Staubblätter mit nahe ihrer Basis bis fast zu den Staubbeuteln geteilten Staubfäden. Alle Birken werden windbestäubt (Anemophilie), deshalb geben sie in der Blütezeit von Ende März bis Ende April große Mengen an Pollen frei. Die haltbaren, weiblichen Blütenstände stehen meist einzeln aufrecht und sind eiförmig bis zylindrisch. Gleichzeitig mit dem Beginn des Austreibens der Laubblätter bilden sich die weiblichen Blütenstände voll aus, die vorher in Knospen geschützt waren. In den weiblichen Kätzchen befinden sich je Schuppe (Tragblatt) selten eine bis meist drei Blüten.
Die aufrechten bis hängenden Fruchtstände besitzen verdickte und ledrige, aber nicht verholzte, Schuppen. Die Schuppen fallen meist beim Freilassen der Samen einzeln ab, oder bei wenigen Arten verbleiben sie über den Winter im Fruchtstand. Es werden geflügelte Nussfrüchte (Samara) gebildet. An zwei Seiten der Samen befinden sich häutige, mehr oder weniger breite Flügel. Die Reife der Früchte erfolgt von September bis Oktober.
Die Chromosomengrundzahl beträgt x = 14.
Kätzchen der Himalaya-Birke (Betula utilis)
Reifer Fruchtstand der Grau-Birke (Betula populifolia)
Reifer Fruchtstand der Zucker-Birke (Betula lenta)
Geflügelte Nussfrucht der Hänge-Birke (Betula pendula). Durch die kleinen Flügel werden die Früchte über weite Strecken transportiert.
Viele Vogelarten sind auf Birken angewiesen, z. B. dienen dem Birkenzeisig und dem Birkhuhn Knospen und Samen der Birke als wichtige Winternahrung. Der Baum selbst ist Lebensraum für zahlreiche Pilze, Flechten und Moose sowie für Insekten und Säugetiere. Einige leben als Parasiten oder in Symbiose in, an und auf der Birke.
Es gibt 118 Schmetterlingsraupenarten, welche die Birke (Hänge- und Moorbirke) als Futterpflanze nutzen. Damit ist die Birke auf Platz drei der beliebtesten Schmetterlingsfutterpflanzen.[1]
Birken sind oft Pionierpflanzen auf freien Flächen. Birken-Arten stellen nur geringe Ansprüche an Boden und Klima. Birken-Arten gedeihen sowohl auf trockenen wie nassen Böden, in Heidegebieten, auf Dünen wie auf Moor.
Birkenpollen stellen ein hochpotentes Allergen dar. Der Anteil jener Allergiker, die speziell auf Birkenpollen reagieren, stieg in den letzten 20 Jahren laut HNO-Klinik der Universität Wien von 35 % auf 50 % aller Frühblüher-Allergiker an. Trotzdem werden Birken aufgrund ihrer schönen weißen Färbung gerne auch in Städten als Alleebäume gepflanzt. Wie bei allen Pollen ändert sich das Birkenpollenaufkommen jährlich leicht. In Deutschland treten sie jährlich ungefähr von Ende März bis Anfang Juni auf, wobei die Hauptblüte etwa zwei Wochen Mitte April stattfindet.[2]
Aus Birken durch Verschwelung und Trockendestillation hergestelltes Birkenpech wurde seit etwa 50.000 Jahren nachweislich als erster systematisch hergestellter Kunststoff der Menschheitsgeschichte zum dauerhaften Verbinden von Steinkeilen, Pflanzenfasern und Holzgriffen hergestellt und genutzt und zwar sowohl durch Neandertaler als auch durch den modernen Menschen (Homo sapiens der Cro-Magnon-Epoche).
Birken-Arten werden aufgrund ihrer weißen Färbung der Borke gerne als Zierpflanze in Gärten, Parks und Alleen gepflanzt.
Als Holzlieferanten werden in Mitteleuropa vor allem die Sand- und die Moor-Birke genutzt. Sie bilden als Splintholzarten kein Kernholz und keinen Farbkern aus. Das Holz ist gleichmäßig gelblichweiß, rötlichweiß oder hellbräunlich gefärbt und besitzt einen seidigen Glanz. Als typische Farbeigenschaft besitzt das Holz fleckenartige Hell-Dunkel-Lichteffekte, die durch Unregelmäßigkeiten im Faserverlauf entstehen. Bei älterem Holz kann ein gelblich-roter bis brauner Falschkern ausgebildet sein. Die Jahresringe sind durch schmale und dichte Spätholzstreifen abgegrenzt. Im Gesamtcharakter ist Birkenholz ein hellfarbiges und schlichtes, je nach Faserverlauf sehr dekoratives Nutzholz. Besonderheiten stellen die vor allem bei der Sand-Birke vorkommenden Flammen- und Eisbirkenmuster dar, die auf stark unregelmäßige Faserverläufe zurückzuführen sind. Zur teuersten Art gehört das Holz der Karelischen Maser-Birke, deren charakteristische Maserung sich durch dunkle halbmondförmige Einlagerungen und besonders wilde, unregelmäßige Strukturen auszeichnet.
Birkenholz kann wegen seiner geringen Tragkraft und Beständigkeit nicht als Bauholz verwendet werden. Es ist ein leichtes und feinmaseriges Holz. Man stellte daraus unter anderem Holzschuhe und Wäscheklammern her. Es lässt sich gut schnitzen und drechseln, aber schwer spalten. In Deutschland wird das Holz der Birke hauptsächlich als Schälfurnier verwendet oder zu Sperrholzplatten verarbeitet. Außerdem werden Vollholz und gemesserte Furniere zur Herstellung von Möbeln verwendet.[3] Nordische Holzschnitzer fertigen aus dem Maserholz traditionelle Trinkgefäße, die Guksi. Der Spänemacher war auf die Birke angewiesen. Späne und Schleißen aus diesem Holz sind die besten, da sie kaum Rauch entwickeln. Diese wurden im Winter zum Leuchten verwendet.
Auch als Brennholz ist das dekorative Kaminholz beliebt. Dank der ätherischen Öle brennt Birkenholz sogar in frischem Zustand. Birkenrinde ist deshalb gut als Zunder und zum Entzünden eines Feuers geeignet.
Auch die Birkenrinde fand früher einen vielfältigen Gebrauch, etwa für Spanschachteln. Besonders in Finnland wurden daraus auch Schuhe, Rucksäcke und andere Gegenstände hergestellt. Vorratsbehälter für Mehl, Tee und speziell Brot, wie sie in Sibirien hergestellt und benutzt wurden und wieder werden, sind in den letzten Jahren auch in Mitteleuropa erhältlich, vor allem in ökologischen Läden und über den entsprechenden Versandhandel. Diese Behälter nutzen die antiseptischen Eigenschaften der Birkenrinde.[4] Ein anschauliches Beispiel für die vielfältige Nutzung der Birkenrinde zur Herstellung von Kanus, Behältern und Gefäßen, als Wandmaterial ihrer Wigwams und als Schreibuntergrund für Zeichnungen und Symbole, bis hin zum Totenkleid bei der Bestattung bilden die nordamerikanischen Mi'kmaq, ein indianisches Volk im Nordosten Kanadas und den USA. Birkenrinde wurde auch an verschiedenen Orten der Welt als Beschreibstoff benutzt, unter anderem in Nowgorod (vgl. Birkenrindentexte) und im Himalaya-Gebiet.
Der äußere Teil der in zwei Schichten gegliederten Rinde wurde zur Herstellung von Birkenteer und Birkenöl verwendet. Der innere Teil ist essbar und kann wie Spaghetti zubereitet werden.
Das aussterbende ländliche Handwerk verwendet die Birke auf vielseitige Weise. Der Besenbinder stellt aus ihren Ästen und Zweigen, den sogenannten Besenreisern, einen für grobe Pflasterung kaum zu übertreffenden Besen her. Buschbinder bündeln bevorzugt Birkenreisig zu befestigenden Elementen für den Deich- und Wasserbau. Büschel aus Birkenzweigen werden in der finnischen und russischen Sauna als Badequast (russ. Wenik, finn. vihta bzw. vasta) zum Abschlagen des Körpers verwendet. Daneben war die Birkenrute, ein zusammengebundenes Bündel entblätterter Birkenzweige, das jahrhundertelang beliebteste Züchtigungsinstrument in Mitteleuropa, Nordeuropa und Nordasien.
Die Blätter (Betulae folium) der meisten Birkenarten enthalten nennenswerte Mengen an Flavonoiden, Saponinen, Gerbstoffen, ätherischen Ölen und Vitamin C. Die Rinde enthält Phytosterine sowie Terpene wie Betulin, Betulinsäure und Lupeol; der Rindensaft u. a. Invertzucker, sodass dieser auch vergoren werden kann. In Finnland wird der Zuckeraustauschstoff Xylitol aus Birken gewonnen. In Mitteleuropa wurde vor allem die heimische Sandbirke bereits historisch in der Volksmedizin genutzt. Ihre Bestandteile gelten insbesondere als blutreinigend, harntreibend und anregend, weshalb sie heute in der Pflanzenheilkunde (Phytotherapie) Verwendung findet.
Verwendet werden die Blätter, die Blattknospen und der Birkensaft (durch Anzapfen gewonnen). In der Heilkunde finden die Blätter aufgrund ihrer harntreibenden Wirkung bei Rheuma, Gicht und Wassersucht Verwendung. Sammelzeit für Blattknospen ist März, für Birkensaft März bis Mai und für Blätter Mai bis Juni.[5]
Mit Birkensaft werden auch schlecht heilende Wunden gereinigt sowie Ausschläge und Schuppen behandelt.
Durch das Abzapfen des Stammes oder Anschneiden von Ästen wird der für wenige Wochen im Frühjahr fließende Birkensaft gewonnen. Er soll gegen Haarausfall gut sein. Vornehmlich im letzten Jahrhundert wurde Birkensaft zur Herstellung von Birken-Haarwasser verwendet. Der Saft kann äußerlich angewandt oder direkt getrunken werden.
Birkenblätter sind im Gegensatz zu den meisten Baumblättern essbar.[6] Da der Birkensaft zuckerhaltig ist, lässt er sich in vergorener Form als Birkenwein genießen, ein heute noch in Russland beliebter bäuerlicher Rauschtrunk. Birkenwein wurde auch als Stärkungsmittel für impotente Männer verwendet.[7]
Eine intensive Gewinnung des Birkensaftes kann zu Schäden und Infektionen am Baum führen.
Der Gattungsname Betula wurde 1753 von Carl von Linné in Species Plantarum, 2, S. 982 f. erstveröffentlicht.[8] 1929 wurde als Lectotypus Betula alba L. festgelegt.[9] Die Gattung Betula gehört zur Unterfamilie der Betuloideae innerhalb der Familie der Betulaceae.[10]
Die bis zu 100 Birken-Arten kommen auf weiten Teilen der Nordhalbkugel, in Europa, in Nordamerika (besonders an deren Ostküsten) und in Asien bis Japan vor.
Es gibt (35 bis 100) etwa 64[11] Arten und viele Naturhybriden in der Gattung Birken (Betula):[10][12]
Im germanischen[14] und im slawischen Volksglauben spielte die Birke eine große Rolle. Sie war der Göttin Freya geweiht. Aus dieser Zeit stammt auch der Brauch, einen Maibaum aus dem Wald zu holen, um ihn auf dem Dorfplatz aufzustellen. Es wurde damit der erwachende Frühling in das Dorf geholt. Noch heute lebt der gleiche Brauch in Gestalt des Maibaumes fort. Junggesellen „stecken“ ihrer Liebsten einen mehr oder minder großen „Mai“ – sie schmücken einen Baum (in der Regel eine Birke) oder wenigstens einen Birkenzweig/-ast und befestigen ihn am Haus oder Fenster der Auserwählten. Geschmückt wird dieser Baum mit Bändern aus buntem Krepp- oder Seidenpapier. In dem Lied „Der Winter ist vergangen, ich seh des Maien Schein …“ ist davon die Rede.
Die Birke als Symbol der Fruchtbarkeit galt früher als Helfer in Liebesnöten. Dieser Verwendungszweck ist heute fast vergessen. Ihre Zweige, Rinde und die Blätter mussten für allerlei obskure Mittel und Bräuche herhalten, von denen man sich eine Besserung in sexuellen Nöten erhoffte.
Hervorzuheben ist auch die mythologische Bedeutung der Birke als „Baum des Schutzes“. Im überlieferten Volksglauben wurden Birken insbesondere im ländlichen Raum als Straßenmarkierungen zum Unfallschutz an verkehrsfrequentierten, unbeleuchteten Alleenstraßen und unübersichtlichen Reisewegen gepflanzt, da sie durch ihre helle Rinde bei Dunkelheit gut erkennbar sind. In den indianischen Völkerweisheiten symbolisieren Bäume von jeher lebendige Wesen der Weisheit, deren Sprache man sich erschließen kann, Schamanismus. In der Volksfrömmigkeit der katholischen Kirche, die auch mythologisches Wissen beinhaltet, wird zu Fronleichnam regional die Birke verwendet, wenn unzählige junge Exemplare in katholischen Ortschaften die Straßen säumen, durch die die Prozessionen führen.
Die Birke ist das Wahrzeichen Estlands. In Russland, Finnland und Polen gilt der Baum als nationales Symbol, vergleichbar mit der „deutschen Eiche“.
Dem Volksglauben nach sollten Birken den Blitz anziehen. Aus diesem Grund duldete man früher Birken nur selten in der Nähe von bäuerlichen Anwesen. Unter einer einzeln stehenden Birke soll einer alten Sage nach die letzte Weltenschlacht stattfinden. Diese beiden unerfreulichen Blickpunkte sind jedoch eine Ausnahme. Überwiegend wird die Birke mit Erfreulichem in Verbindung gebracht. Sogar galt seit alters her die Birke als heiliger Baum, der für die Fruchtbarkeitsfeste im Frühling die jungfräuliche Göttin symbolisierte. In vielen Gegenden wurde die Birke auch als Symbol der Jugend und des Frühlings verehrt.
Die Birken (Betula) bilden eine Pflanzengattung in der Familie der Birkengewächse (Betulaceae).
Das Wort Birke (von althochdeutsch bircha) ist auf einen Begriff im Indogermanischen zurückzuführen (*bherHg̑o) und bedeutet in Anspielung auf die helle Rinde so viel wie „glänzend, schimmernd“ (vgl. noch mittelhochdeutsch bereht, englisch bright, -brecht (als Namensbestandteil) „leuchtend“).
Awidul (genus Betula) nisqaqa huk sach'akunam, thansakunam, tawa chunka rikch'aq, Iwrupapi, Asyapi, Chinchay Abya Yalapipas wiñaq.
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Awidul
Awidul (genus Betula) nisqaqa huk sach'akunam, thansakunam, tawa chunka rikch'aq, Iwrupapi, Asyapi, Chinchay Abya Yalapipas wiñaq.
She lus erbee 'sy yenus Betula beih, 'sy chynney Betulaceae. Ta mooinjerys faggys eddyr beih, feih as darragh.
Ta ymmodee ushagyn croghey er beih; myr sampleyr, ta sheel as buinnaghyn veih nyn stoo-beaghee scanshoil da corkanyn airhey as kellee doo. Ta'n billey hene ny 'astee er son ymmodee fungyssyn, crottalyn as keynnee, chammah's beisteigyn as sheeintee. Ta kuse jeu cummal myr sheadaneyn ny shimboshee er as ayns y villey.
Ta braddagyn mysh keead dy 'oillycanyn cummal er beihyn.[1]
She biljyn beggey dys lieh-vooarey t'ayn 'sy chooid smoo, as ad cummal ayns ardjyn tempreilagh. Ta duillagyn cadjin oc, as foddee ve birr ny aggyn orroo. She samara beg eh y mess oc, ga nagh vel ny skianyn ry-akin dy mie ayns kuse dy ghooie.
Ta lenticellyn liauyrey co-chruinnagh er roost beih, as dy mennick, t'eh rheynn ayns brattyn keylley, er y veih phabyragh er lheh. Ta ooill rosinagh ayn, as er coontey shen, t'eh beayn-hassooagh dy liooar. Ta daah baghtal dur enmyn cadjin er dooieyn ny beih.
Ta buinnaghyn çheet magh dy leah, as t'ad lane aasit rish ard souree. Ta dagh buinney çheualagh, as cha nel buinney jerrey erbee; ta'n bangale gaase trooid y vuinney çheualagh s'ardjey. Ta fuygh gloo-freihagh ec beihyn, as co-yannoo strollagh echey; foddee oo eshyn y ghloasaghey dy mie. Ta feeu conney mie echey.
Ta duillagyn ny dooieyn casley rish y cheilley. T'ad gaase er cor-heuyn y vanglane; ta feeacklyn oc as feeacklyn sloo orroo (aa-eeacklagh); ta cuishlinyn fedjagagh, cass duillag, as stipuleyn oc.
She lus erbee 'sy yenus Betula beih, 'sy chynney Betulaceae. Ta mooinjerys faggys eddyr beih, feih as darragh.
Tha beith[1] na chraobh sa teaghlach Betulacaeae sa ghenus Betula. Cha fàs iad glè mhòr, ach tha iad nas motha na preasan. Tha iad càirdeil ri teaghlach Fagaceae anns a bheil daraich agus faidhbhile.
Tha iad seargach le meangan chaola oirre.
Cuirear an t-ainm "Beith" air an dàra litir den sean-aibidil Gàidhealach.
Tha beith na chraobh sa teaghlach Betulacaeae sa ghenus Betula. Cha fàs iad glè mhòr, ach tha iad nas motha na preasan. Tha iad càirdeil ri teaghlach Fagaceae anns a bheil daraich agus faidhbhile.
Tha iad seargach le meangan chaola oirre.
Berkn zyn wientrekoale loofboomn van 't geslacht Betula.[1][2] uut de famielje van de berkachtign, die ook d' elzn, d' oazeloars en d' aagbeukn insluut, en ze zyn verwant mê de beukachtign. 't Geslacht Betula telt 30 toe 60 sôortn woavan datr 11 stoan ip de IUCN-lyste van de bedreigde sôortn. 't Zyn typiesch iddre kortleevnde pioniersôortn die wydverspreid zyn in 't Nôordlik Oafroend, in 't byzoendre in de nôordelikke gemoatigde en boreoale klimoatn. Die boom is somtyds genaamd "Den Andachtign Boom" omdatr lik oogn zyn ip de schusse.[3]
De name "berke" komt van 't oer-Germoans berk-jōn, 'n adjektievlikke vorm van berkōn (zied ook noa 't Duuts Birke, 't West-Fries bjirk, 't Needrlans berk, 't Needreduuts Bark, 't Nôorweegs bjørk, 't Iengels birch uut 't oed-Iengels birce, bierce... ), da zeive van de oer-Indo-Europeesche wortl bʰerHǵ- ~ bʰrHǵ- komt, en die ook 't Litowsch béržas, 't Oekraiensch beréza, 't Albaneesch bredh (vo denne), 't Osseetsch bærz(æ), 't Sanskriet bhurja, 't Poolsch brzoza, en 't Latyn fraxinus (vor essche) gegeevn êt. Die wortle is verzeekrs ofgeleid van bʰreh₁ǵ- "schynn", tgêene sloat ip de witte schusse van de berke. 't Oer-Germoansche rune-têekn berkanan is genaamd vôgns de berke.
De geslachtsnaame Betula komt van 't Latyn, naamlik lik e verklêenwôord gelêend uut 't Galliesch betua (zie ook no 't oed-Iers bethe, en 't Welsh bedw).
Berkesôortn zyn in 't algemêen klêene toe middelgrôote boomn of struukn, mêest uut streekn mêt e gemoatigd klimoat. De ienklvoedige bloarn stoan ofwisslnd, ienkle of dubble gezoagd, veer-nervig, mêt e stêeltje. Ze kommn dikkers vôor in poarn, mo die poarn zyn in 't echt oenstoan ip spôorachtige, zydliengse taksjes mê twêe bloarn.[4] De vruche is e klêene "samara" (e sôorte dopvruchte), aloewel da de vleugls kunn ofwizzig zyn by sommigte sôortn. Ze verschilln van d' elze (Alnus, 'n andre geslacht uut de famielje) in die zin da de vrowlikke katjes nie oetachtig zyn en da z' uutêenvolln vo de zoadn los te loatn, in teegnstellienge mê d' oetachtige, keegleachtige elzekatjes.
De schusse van al de berkn is typiesch verziene van lange, orizontoale lenticelln, en y pelt off in dinne, papierachtige ploatn, in 't byzoendre by de papierberke. Y is weerstandig teegn verrottienge deur de harsachtige oolje datn bevat. Ze specifieke kleur gift de volksnaamn : grysde berke (Betula populifolia), witte berke of papierberke (Betula papyrifera), zwarte berke (Betula nigra), en gilwe berke (Betula alleghaniensis) an verschillnde sôortn.
De knopn vormn undre vroeg en zyn vulgruujd teegn 't begun van de zoomre, 't zyn allemalle zyknoppn, dr is gin eindknop gevormd; de tak wordt vôortgezet an de boovnste zydliengse knop. 't Oet van al de sôortn êt e dichte en satynachtige teksteure, en 't kan goed ipgevreevn wordn; de weirde lik brand-oet is reedlik.
De blommn zyn êenuuzig, en verschynn mêt of vôo de bloarn. Ze vormn stoande of angnde katjes. De manlikke katjes zyn angnde, in groepn of allêene in d' oksls van de latste bloarn van de tak van 't joar of by 't ende van de korte zytwygsjes van 't joar. Ze vorm undre in de vroegn êrfst en blyvn styf in de wientre. De schubn van de meeldroadkatjes o ze rype zyn, zyn brêed ovoal, roend, gilwe of oranje van kleur oendre 't middn, doenkre kastajebruun an de top. Iedre schubbe droagt twêe schutbladjes en drie oenvruchtboare blomn, iedre blomme bestoand uut e zittende membroanachtige, geweunlik twêelobbige kêk. Iedre kêk droagt vier korte meeldroadn mê êen-hokkige helmknopn of strikt, twêe meeldroadn verdêeld in twêe takkn, iedr met 'n oave helmknop. De helmknopn goan oopn in de lengte. De vrowlikke katjes stoan rechte of zyn angnd, allêene; ip 't ende van de twêebloadige spôorachtige zytwygsjes van 't joar. De stampreschubn zyn langwerpig-ovoal, drie-lobbig, blêek gilwe-groene dikkers met e bitje rôod, bruun wordnde by rypeid. Die schubbn droagn twêe of drie vruchtboare blommn, iedre blomme bestoande uut 'n oenbedekt vruchtbegunsl. 't Vruchtbegunsel is soamngedrukt, twêe-hokkig, en bekrôond mê twêe slanke styln; dr is mor êen zoadknop.
Berkn vormn dikkers glykjoarige busbestandn ip lichte, goed-ofgewoaterde zeure groendn. Ze wordn bekeekn lik pioniersôortn die rap 'n oopn stik groend bezettn, in 't byzoendre by sekundèère sukcêsje achtre e verstôorienge deur vier. Berkn zyn van d' êeste sôortn vor undre te vestign in primèère sukcêsje, en ze kunn e bedreigienge vormn vo (kunstmoatige) heide o de zoajliengn en de joenge boomtjes nie vernietigd wordn deur begroazienge of regelmoatig ofbrann. Berkn kommn vôor in lêeggeleegn gebiedn, mo sommigte sôortn lik Betula nana, zyn in de bergn te vienn. Ip de Britse Eilandn istr êenig verschil tusschn de leefgebiedn van Betula pendula en Betula pubescens, en êenigte verbastrienge, oewel da de twêe undre reedlik goed anpassn an verschillnde situoasjes. Mycorrhieze-schimmls, woaroendre ectomyccorhiezn, zyn in sommigte gevolln vôordeelig vo de gruuj van de boomn.[5]
Berkebloarn wordn geetn deur rupsn van e grôot antal vliendre en nachtvliendresôortn.
Nota: veele Amerikoansche tekstn oaln B. pendula en B. pubescens deurêen, oewêl da 't verschillnde sôortn zyn mê verschillnde kromozôom-antalln.
Omda 't berkn-oet ard is, is 't angeweezn van 't te bewerkn mê masjienn, omda 't moejlik is van da andmoatig te doen.[8]
Oet-pulpe gemakt van berkn gift betrekklik lange en dinne veezls vor 'n ard-oet. De dinne celwandn doen de veezls uutêenvolln by 't droogn, en geevn e paper mê klêene massa vor undre volume en mê e lêege opaciteit. De berkeveezls echtre vernestln undre gemakklik en geevn e reedlikke treksterkte.[14] De lêege opaciteit makt het geschikt vo de produuksje van pergamyn.
In Indië, êt de berke (Sanskriet : भुर्ज, bhurja) e grôote geschiedkundige betêeknisse in de beschoavienge van Nôord-Indië, woada de dinne schusse die loskomt in de wientre wyd en zyd gebruukt wierd vor dr ip te schrievn. Berke-paier (Sanskriet: भुर्ज पत्र, bhurja patra) is uutzoenderlik deurzoam en 't was 't materjoal da gebruukt was vo veele oede Indiesche tekstn.[15][16]
De oed-Romeinsche Vindolanda-tablettn gebruuktn ook berke lik materjoal woarip geschreevn wierd en berke-schusse was oovral in zwang in oed-Rusland lik kladpapier (beresta) en vo versieriengsdoeleindn en zeifs vo schoeisel.
Berkn uut de streeke van de Baltische Zêe leevrn 't mêest gezocht oet vo 't maakn van luudspreekreboksn. Berkn-oet êt e nateurlikke reezonansje da piekn êt vo d' ooge en vo de lêege frekwensjes, die ook vo luudspreekrs 't moejlikste vôort te bringn zyn. Die reezonansje kompenseert 't ofschuuvn van lêege en ooge frekwensjes in de luudspreekrs, en makt de tôon glykmoatigr. Berke is gekend vo zyn "nateurlikke EQ (tôonreegloare)".[17]
Slagwerk is dikkers gemakt mê berkn-oet. Vôo 1970, was 't mêest gebruukt. Berke leevrt 't beste rezultoat by d' ooge en by de lêege frekwensjes, woadeure datr e vullere klank bekommn wordt. Berkn-oet wordt somtyds gebruukt by de bow van akoestiesche gitoarn. 't Is ook e geweun materjoal vo drumstokkn by slaginstrumentn.
Berkn zyn wientrekoale loofboomn van 't geslacht Betula. uut de famielje van de berkachtign, die ook d' elzn, d' oazeloars en d' aagbeukn insluut, en ze zyn verwant mê de beukachtign. 't Geslacht Betula telt 30 toe 60 sôortn woavan datr 11 stoan ip de IUCN-lyste van de bedreigde sôortn. 't Zyn typiesch iddre kortleevnde pioniersôortn die wydverspreid zyn in 't Nôordlik Oafroend, in 't byzoendre in de nôordelikke gemoatigde en boreoale klimoatn. Die boom is somtyds genaamd "Den Andachtign Boom" omdatr lik oogn zyn ip de schusse.
Beržos (luotīnėškā: Betula) ī medis, katros tonkiausē tor rīškē balta žėivė, katra šaukiama tuošėm ī. Kap medē Žemaitėjuo savāmėškā aug dvė beržū rūšė: beržos svīrūns ė beržos pašepielis. Liūnūs aug da mažiokā beržalē, neaugesni kap 1 m. Berža žėids žirgėns ī.
Beržū medė biržtvīns ī.
Vėsom svietė ī par 40 beržū rūšiū.
L., 1753
AntarëtMështekna
(lat. Betula alba)
Betula es un genere de Betuloideae. Illo produce birch[*], birch sap[*].
Iste action ha essite automaticamente identificate como damnose, e per consequente es prohibite. Si tu crede que tu action esseva constructive, per favor informa un administrator de lo que tu tentava facer. Un breve description del regula anti-abuso correspondente a tu action es: Iste articulo es troppo curte. Per favor, adde alcun phrases.
Ang betula o abedul (Ingles: birch, Kastila: betula, abedul) ay ang katawagan para sa anumang punong nasa saring Betula[1] na nasa loob ng pamilyang Betulaceae, na kalapit na kaugnay sa pamilya ng mga pagus/owk, ang Fagaceae, sa ordeng Fagales.
Ang lathalaing ito na tungkol sa Puno at Halaman ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Os abetullos[1] (d'o latín <ABETŪLLA) u abetoches/as[2] (posiblement, con a mesma etimolochía) son un chenero d'árbols de fuella caduca en a familia Betulaceae, conoixitos scientificament como Betula. O nombre latín «betūlla» u «abetūlla» pareix que demana d'una radiz celtica «betu», que ya gosaba significar abetullo en tiempos prerromans.
Os abetullos fan fuellas simples, con una forma caracteristicament romboidal, d'entre 3 e 6 cm de lonchitut per alto u baixo 2/3 d'amplo, con variacions per a especie. A crosta ye caracteristicament clara, grisa blanquinyosa. As flors, como en totas as Betulaceae, hi brostan fendo amentos masculins o femenins diferents, anque se troban totz en o mesmo árbol. Estes árbols gosan creixer dica fer d'entre 10 e 30 metros d'altaria.
As especies de Betula se troban per tot l'hemisferio norte, en Europa son omnipresents en os climas menimament humidos (fendo albarosas só que en as zonas de montanya en l'aria mediterrania) anque en Rusia y Escandinavia gosan formar grans extensions selvosas. En Nordamerica y Asia tamién son muit freqüents, pero en o norte d'Africa, per estar tan xuco lo clima suyo, tansament se i troban qualcuns. En os Pireneus espanyols, as albarosas més grans se troban en a Ribagorza y lo Pallars.
O nombre vernaclo «abetoch» pareix que ye exclusivo d'a Chacetania, decumentable seguntes R. Vidaller en as localidatz d'Echo, Chasa y Aragüés de lo Puerto.[2] En a vecina val d'Ansó se i conoix tamién a forma femenina «abetocha»,[2] que coexiste con betocha y bitocha[3]. A forma «albar» que ye como se siente decir en a més gran parte de puestos per l'Alto Aragón oriental[2] no fa referencia exclusiva a las especies Betula, sino que s'aplica a totz os árbols (encluitos barrazeras, albernices, tremoletas, poplos, ecetra) que manifiestan qualques caracteristicas fisicas en común, como de tener a crosta blanca (en latín, «alba») u de creixer en puestos humidos.
Ang betula o abedul (Ingles: birch, Kastila: betula, abedul) ay ang katawagan para sa anumang punong nasa saring Betula na nasa loob ng pamilyang Betulaceae, na kalapit na kaugnay sa pamilya ng mga pagus/owk, ang Fagaceae, sa ordeng Fagales.
Mështekna
(lat. Betula alba)
Ene beyôle (on dit eto: ene bôle u on bôlî), c' est èn åbe del Walonreye, et des ôtes mitan froeds payis, do djinre Betula, del famile des beyôlacêyes.
Elle est foirt åjheye a ricnoxhe di cåze di s' blanke eschoice.
Li beyôle, c' est onk des åbes k' on abate dins les taeye (di bwès). Cwand ene djonne beyôle est markêye (nén abatowe), ele divént ene "bôles di deus ådjes". A ciste ådje la l' åbe atrape ene noere sipesse grevleuse eschoice. Mins djusse å pî d' l' åbe; ça fwait ki li schoice del pate n' est nén pareye al eschoice do buk.
Les beyôles ki crexhnut dins les fagnes ont ene rodjåsse eschoice.
Les finès coxhetes do houpî si lomnut les rames di beyôle.
Li beyôle a leyî s' no a ene peclêye di plaeces del Walonreye.
Li beyôle si pout rsemer tote seule après des sapéns.
On s' sieve del seuve, lomêye li djus d' beyôle.
Ene beyôle (on dit eto: ene bôle u on bôlî), c' est èn åbe del Walonreye, et des ôtes mitan froeds payis, do djinre Betula, del famile des beyôlacêyes.
Elle est foirt åjheye a ricnoxhe di cåze di s' blanke eschoice.
Li beyôle, c' est onk des åbes k' on abate dins les taeye (di bwès). Cwand ene djonne beyôle est markêye (nén abatowe), ele divént ene "bôles di deus ådjes". A ciste ådje la l' åbe atrape ene noere sipesse grevleuse eschoice. Mins djusse å pî d' l' åbe; ça fwait ki li schoice del pate n' est nén pareye al eschoice do buk.
Les beyôles ki crexhnut dins les fagnes ont ene rodjåsse eschoice.
Les finès coxhetes do houpî si lomnut les rames di beyôle.
Li beyôle a leyî s' no a ene peclêye di plaeces del Walonreye.
Los beces, o los bedoths, son d'arbres del genre Betula e de la familha de las Betulacèas.
Son comuns en Euròpa e butan generalament sus las tèrras pauras e sovent siliciosas, fins a 2000 m d'altitud, e dins las regions articas. Los beces son de plantas pionièras que constituisson sovent la premièra formacion arborada de la reconquista o de la colonizacion de landas per los bòsques. Aiman mai los sòls puslèu acids e umids. Los beces forman de bòsques sonats beçada, beçareda, beceda, becet, beçosa...
Sa rusca blanca, lissa e brilhanta porta mantuna tacas negras, sovent acompanhadas de crebassas. Existisson quatre espècias de beces en Euròpa, amb doas fòrça espandidas : Betula pendula e Betula pubescens, e dos arbrilhons de las regions articas : Betula nana, e Betula humilis. Se trapan tanben de beces en Asia e en America del Nòrd. En clima temperat, los beces vivon mens longtemps (30-40 ans), mas pus al nòrd (Suècia, Finlàndia, Siberia, etc.) pòdon viure fins a 100 ans e mai[1].
Es un arbre caducifòli que florís d'abrial a mai. Lo beç es fòrça conegut per sa rusca blanca, lissa e brilhanta, sas fuelhas pichonas coloradas de tintas verd clar al printemps e jaune a l’auton[2]. Sa color blanca es deguda a la betulina, son principal constituent. Lo pòrt del brancum es sovent quilhat e relativament aerat[1], que filtra la lutz en estiu. Lo beç es considerat coma un bèl arbre d'ornament[2] e sas caracteristicas li permeton de s'adaptar a tot tipe de jardin[1]. Sas inflorescéncias son de catons alongats de 10 cm de longor, quilhats puèi pendents pels mascles e de 3 cm quilhats per las femes. Sos fruits sont de samaras agropats en catons. Aquel arbre de la rusca blanca pelada pòt aténher 20 a 30 m de naut e fins a 60 cm de diamètre a la basa. Las raices dels beces son pauc prigondas[1].
Los beces, o los bedoths, son d'arbres del genre Betula e de la familha de las Betulacèas.
Son comuns en Euròpa e butan generalament sus las tèrras pauras e sovent siliciosas, fins a 2000 m d'altitud, e dins las regions articas. Los beces son de plantas pionièras que constituisson sovent la premièra formacion arborada de la reconquista o de la colonizacion de landas per los bòsques. Aiman mai los sòls puslèu acids e umids. Los beces forman de bòsques sonats beçada, beçareda, beceda, becet, beçosa...
Sa rusca blanca, lissa e brilhanta porta mantuna tacas negras, sovent acompanhadas de crebassas. Existisson quatre espècias de beces en Euròpa, amb doas fòrça espandidas : Betula pendula e Betula pubescens, e dos arbrilhons de las regions articas : Betula nana, e Betula humilis. Se trapan tanben de beces en Asia e en America del Nòrd. En clima temperat, los beces vivon mens longtemps (30-40 ans), mas pus al nòrd (Suècia, Finlàndia, Siberia, etc.) pòdon viure fins a 100 ans e mai.
Es un arbre caducifòli que florís d'abrial a mai. Lo beç es fòrça conegut per sa rusca blanca, lissa e brilhanta, sas fuelhas pichonas coloradas de tintas verd clar al printemps e jaune a l’auton. Sa color blanca es deguda a la betulina, son principal constituent. Lo pòrt del brancum es sovent quilhat e relativament aerat, que filtra la lutz en estiu. Lo beç es considerat coma un bèl arbre d'ornament e sas caracteristicas li permeton de s'adaptar a tot tipe de jardin. Sas inflorescéncias son de catons alongats de 10 cm de longor, quilhats puèi pendents pels mascles e de 3 cm quilhats per las femes. Sos fruits sont de samaras agropats en catons. Aquel arbre de la rusca blanca pelada pòt aténher 20 a 30 m de naut e fins a 60 cm de diamètre a la basa. Las raices dels beces son pauc prigondas.
Birken bin bomen die tot 't geslacht Betula heuren.
't Geslacht birk umvat oengeveer daartig soorten, die verspreid over 't noordelijk halfroend veurkommen. De bomen van dit geslacht bin uterst wienterhard. Ze bin de enigste inheemse boomsoorten op Greunland en Iesland. Björk is birk in 't Ieslands. De birk is een echte pioniersplant.
Kenmarkend veur de birk is 't in horizontaole banden bluisteren van de bast op de stam. De nieje bast is soms wit, mar kan ofhankelijk van de soort oek rood of zoas bie de meeste soorten bruun wezen.
De mannelijke bleuiwieze van birken het gele, hangende rupsvormige katjes, die al veur de wienter anwezig bin. De staonde vrouwelijke bleuiwiezen oenderan de mannelijke bleuiwiezen bin mit knopschubben umgeven. De vrucht is een klein dubbel-evleugeld noetjen.
Birken hen véúr en bie 't uutkommen van 't blad een iezig staarke sapstroming en kunnen daorum alleen 's harests en 's wienters esneuid worren.
In Nederland bin alleen de ruge birk en de zachte birk inheems.
Birk (Letien: Betula) is e geslech van buim oete birkfemielje (Betulaceae). De buim van dit geslech kómme versprèdj veur euver 't naordelik halfróndj: ze zeen uters wintjerhel. Ze zeen de ènsigste boumsaorte die van netuur veurkómmen op Gruuenlandj en Ieslandj.
Kènmirkendj veur birke is 't in horizontaal benj aafblajere vanne sjèl oppe stam. De nuuj sjèl is sómtieds wit, meh kan aafhenkelik vanne saort ouch roead, of wie de meiste saorte, broen zeen.
De mennelike bleujwies van birke haet gael, hangendje roepsvörmige ketjes, die al veure wintjer dao zeen. De stäöndje vrouwelike bleujwies, ónger ane mennelike bleujwies, is mit knoepsjöbbe ómgaeve. Verspreijing van 't stuufmael vindj plaats dore windj. De vröch is e klei dóbbelgevläögeldj nuuetje.
Birke höbbe veur en bie 't oetkómme van 't blaad 'n gans sterke saapstruiming en kónne daodoor allein innen harves en inne wintjer waere gesneujdj.
Birken bin bomen die tot 't geslacht Betula heuren.
't Geslacht birk umvat oengeveer daartig soorten, die verspreid over 't noordelijk halfroend veurkommen. De bomen van dit geslacht bin uterst wienterhard. Ze bin de enigste inheemse boomsoorten op Greunland en Iesland. Björk is birk in 't Ieslands. De birk is een echte pioniersplant.
Kenmarkend veur de birk is 't in horizontaole banden bluisteren van de bast op de stam. De nieje bast is soms wit, mar kan ofhankelijk van de soort oek rood of zoas bie de meeste soorten bruun wezen.
De mannelijke bleuiwieze van birken het gele, hangende rupsvormige katjes, die al veur de wienter anwezig bin. De staonde vrouwelijke bleuiwiezen oenderan de mannelijke bleuiwiezen bin mit knopschubben umgeven. De vrucht is een klein dubbel-evleugeld noetjen.
Birken hen véúr en bie 't uutkommen van 't blad een iezig staarke sapstroming en kunnen daorum alleen 's harests en 's wienters esneuid worren.
Birk (Letien: Betula) is e geslech van buim oete birkfemielje (Betulaceae). De buim van dit geslech kómme versprèdj veur euver 't naordelik halfróndj: ze zeen uters wintjerhel. Ze zeen de ènsigste boumsaorte die van netuur veurkómmen op Gruuenlandj en Ieslandj.
Kènmirkendj veur birke is 't in horizontaal benj aafblajere vanne sjèl oppe stam. De nuuj sjèl is sómtieds wit, meh kan aafhenkelik vanne saort ouch roead, of wie de meiste saorte, broen zeen.
De mennelike bleujwies van birke haet gael, hangendje roepsvörmige ketjes, die al veure wintjer dao zeen. De stäöndje vrouwelike bleujwies, ónger ane mennelike bleujwies, is mit knoepsjöbbe ómgaeve. Verspreijing van 't stuufmael vindj plaats dore windj. De vröch is e klei dóbbelgevläögeldj nuuetje.
Birke höbbe veur en bie 't oetkómme van 't blaad 'n gans sterke saapstruiming en kónne daodoor allein innen harves en inne wintjer waere gesneujdj.
D Birke sind uus em Norde schtammendi Bäum mit wiisse Schtämm. Sii händ Blüetechätzli. Wenn me sii anbohrt, giits en zuckerhaltige Birkesaft, wo au zu alkoholische Getränk chann deschtilliert werde. Birkeharz chann zu kosmetische Produkt verarbeitet werde.
Tekst üüb Öömrang Birkebuumer (Betula) hiar tu a bleedenbuumer faan det famile Betulaceae.
At jaft sowat 40 slacher uun Euroopa, uun Nuurdameerikoo (diar fööraal bi a uastküst) an uun Aasien, sodenang bal aueraal üüb a nuurdelk eerdheleft.
Birkebuumer san somergreen buumer of strüker. Jo waaks gau an kön al efter sääks juar 7 m huuch wees, ütjwoksen bit 30 m an muar.
At buark as üübfaalen laachtgrä bit witj. Birkebuumer bleu faan aanj Maarts bit aanj April an fermuare jo troch a winj, diaram flä uun di juarstidj föl polen ambi, huar föl lidj ei mä am kön.
Tu a früchten seit am ketjin, jo maanelken hinge, a wiifelken stun aprocht. At siad woort rip uun September bit Oktuuber an fäält üüb troch grat jügen.
1. uun Madeleuroopa
At buark as iar brükt wurden för letj kasjin. Uun Finlun an uun Nuurdameerikoo haa's diar uk skur an ööder rääskap faan maaget: Meel-, tee- an bruadduusen. Det buark suragt diarför, dat iidjwaar ei so gau ferdareft. Uk tjaar an ööle koon am ütj det buark maage.
A beesembinjer brükt jo twiigen - at ris - an maaget diar fein struatenbeesmer faan. An uk daalang as at ris noch wichtag, am loonangen uun a waas tu maagin.
Mä birkebosker werket am uun a sauna, am a rag uftuklupin. An iarjuaren hää am birketwiiger uk diarför brükt, am jongen sliak tu dun.
Bi a ual Germaanen an a Slaawen spelet a birkebuum en grat rol. Hi wiar mend för det godhaid Freya. Al uun jü tidj hää am en meibuum apsteld, am a somer tu begröötin.
A ääger faan lunstruaten san iar mä birkebuumer beplaantet wurden, auer jo mä hör witj buark uk uun't jonken gud tu sen wiar.
Uun Eestlun, Ruslun, Finlun an Poolen as di buum en natsjuunaal sümbool, so üs uun Sjiisklun di iakebuum.
– Saamlang faan bilen of filmer
Wikispecies hää en artiikel tu: Birkebuumer (Betula) hiar tu a bleedenbuumer faan det famile Betulaceae.
At jaft sowat 40 slacher uun Euroopa, uun Nuurdameerikoo (diar fööraal bi a uastküst) an uun Aasien, sodenang bal aueraal üüb a nuurdelk eerdheleft.
Birko esas arboro di familio betulacei. Ul esas ordinara en Europa e kreskas generale en povra ed ofte silica sulo, til 2000 m alteso. Lua blanka kortico, glata e blilanta portas kelka nigra makuli, ofte akompanas kun krevisuro.
Birko esas pionira planti qua konstitukas ofte l'unesma arboreti lore di rikonquesto od erikeyo-kolonio da foresto.
Bjirken (Betula) binne in skaai fan beammen út de Bjirkefamylje (Betulaceae). De beammen fan dit skaai komme ferspraat oer it hiele noardlik healrûn foar. Hja binne tige winterhurd sadat se ek op Grienlân en Yslân te finen binne. Bjirken binne pioniersplanten.
In skaaimerk fan Bjirken is it yn horizontale bannen ôfblêdzjen fan de bast op de stam. De nije bast is somtiden wyt, mar kin ek read of brún wêze, dat hinget fan it soarte ôf.
De manlike bloeiwize fan Bjirken hat giele, hingjende rûpfoarmige katsjes, dy't al foar de winter oanwêzich binne. De steande froulike blomkes ûnder oan de manlike blommen binne bedutsen fan knopskobben. De frucht is in lyts dûbelwjukkich nútsje.
Bjirken hawwe foar en wilens it útrinnen fan de blêden in tige sterke sopstream. Dêrom kinne se allinnich by't hjerst en winter snoeid wurde oars kinne se letterlik ferbliedzje by grutte wûnen.
Bjirken meie graach oer sompige grûn, mar binne fierders net sinnich dat hja komt yn alle fermiddens en op alle grûnsoarten foar. Uterst yn it noarden, bygelyks yn de tûndra, en tsjin de beammegrins oan bliuwt er lyts en wurdt faak in krûpende strûk. Yn dy kriten is de Dwerchbjirk (Betula nana) ien fan de lêste beammen dy't noch tsjin de fûle kjeld en hurde wyn opwaakse kin.
Yn Nederlân binne allinnich de Blanke Bjirk en de Sêfte Bjirk lânseigen.
Bjirken libje yn symbioaze mei boaiemskimmels en moatte dêrom mei in grutte klute ferplante wurde. Oant trije jier âld kinne sy noch sûnder klute ferplante wurde. Ien fan dizze skimmels is de Miggeswam dy't yn in sirkel om de beam waakst.
Bjirken kinne oantaast wurde troch Blêdrost (Melampsoridium betulinum) dat giele plakjes op de blêden en betiid ôffallen fan de blêden jout.
In oare skimmel waakst yn de bast en driuwt de bjirk ta it meitsjen fan in protte twigen. Bjirken hawwe dêrom somtiden grouwe tûkebosken dy't op fûgelnesten lykje. Gewoanwei wurde dy heksebiezems of -nêsten neamd.
De Bjirkeswam (Piptoporus betulinus) komt allinne op bjirken foar.
De Bjirkewants sûget assimilaten út it floeem op; ek de jongen (nimfen) libje fan dit plantesop.
De bjirk kin ek oantaast wurde fan kanker.
Bjirkehout is wyt oant ljocht kleurd en wurdt brûkt foar finear, meubels en modelfleanmasinebou.
It wurd "bjirk" is ôflaat fan it Aldyndyske wurd bharg dat glânzjend betsjut en dat te krijen hawwe koe mei de wite bast. Betula hat te krijen mei it Keltyske wurd betu dat slaan betsjut en ferbân hâldt mei it slaan mei bjirketûken op het lichem nei in sauna, om de bloedsomrin te stimulearjen.
In beheinde klassifikaasje fan de soarten, ûndersoarten en fars fan de Bjirken:
Trochsnede stam, mei falsk kearnhout (oantaast)
Treurbjirk
Kanker
Lange skulfers oan de bjirkebast
Bjirken (Betula) binne in skaai fan beammen út de Bjirkefamylje (Betulaceae). De beammen fan dit skaai komme ferspraat oer it hiele noardlik healrûn foar. Hja binne tige winterhurd sadat se ek op Grienlân en Yslân te finen binne. Bjirken binne pioniersplanten.
Boulhé[1] o Boulhioe[2], Boulh[3], Boulhàr[4], Boulhére[5], Blanbò[6] (Betula ) (in frinsé: Bouleau)
Boulhé o Boulhioe, Boulh, Boulhàr, Boulhére, Blanbò (Betula ) (in frinsé: Bouleau)
Breze (latinski: Betula) sačinjavaju rod biljaka iz porodice Betulaceae. Narodna imena za brezu su: brez, brezuša, briza, brizovina, metlika i druga.
Breza je visoko drvo koje dostiže visinu do 28 m i prečnik do 40 cm. Starost može biti i do 100 godina. Visoko drvo ima tanke i vitke grančice, bijelu glatku koru što se može ljuštiti na listiće tanke poput papira. Listovi na peteljkama su koso četvrtasti ili trokutasti, zašiIjeni i dvostruko pilasti. Cvijetne rese dugačke su 3 do 4 cm, a razvijaju se zajedno s lišćem.
Breza raste u gotovo svim dijelovima Evrope i Azije, ali je posebno, kao šumska sastojina, rasprostranjena u području Skandinavije, gdje je značajan izvor sirovine za drvnu industriju. Kod nas je poznata u izradi metli korisnih u poljoprivrednim i seoskim domaćinstvima. Penje se do visine od 1.000 m, a rijetko i do 1.500 m nadmorske visine.
Kao ljekoviti dijelovi upotrebljavaju se list, pupoljci, rese i kora. Lišće se bere mlado, već u proljeće, kada je u potpunosti razvijeno, ali može i za vrijeme cijele vegetacije. Lišće je specifičnog gorkog i oporog ukusa i mirisa koje treba osušiti u hladu i prozračnom mjestu. Sok se iz drveta se vadi krajem februara i marta. Kora se prikuplja u proljeće i jesen. Pupoljci sadrže mnogo eteričnog ulja, dok se vitamin C nalazi u listovima. Eterično ulje može se izdvojiti iz pupoljaka.
Postoji od 60 do 100 vrsta breza (rod Betula):[1]
Breze (latinski: Betula) sačinjavaju rod biljaka iz porodice Betulaceae. Narodna imena za brezu su: brez, brezuša, briza, brizovina, metlika i druga.
Breza je visoko drvo koje dostiže visinu do 28 m i prečnik do 40 cm. Starost može biti i do 100 godina. Visoko drvo ima tanke i vitke grančice, bijelu glatku koru što se može ljuštiti na listiće tanke poput papira. Listovi na peteljkama su koso četvrtasti ili trokutasti, zašiIjeni i dvostruko pilasti. Cvijetne rese dugačke su 3 do 4 cm, a razvijaju se zajedno s lišćem.
Breza raste u gotovo svim dijelovima Evrope i Azije, ali je posebno, kao šumska sastojina, rasprostranjena u području Skandinavije, gdje je značajan izvor sirovine za drvnu industriju. Kod nas je poznata u izradi metli korisnih u poljoprivrednim i seoskim domaćinstvima. Penje se do visine od 1.000 m, a rijetko i do 1.500 m nadmorske visine.
Kao ljekoviti dijelovi upotrebljavaju se list, pupoljci, rese i kora. Lišće se bere mlado, već u proljeće, kada je u potpunosti razvijeno, ali može i za vrijeme cijele vegetacije. Lišće je specifičnog gorkog i oporog ukusa i mirisa koje treba osušiti u hladu i prozračnom mjestu. Sok se iz drveta se vadi krajem februara i marta. Kora se prikuplja u proljeće i jesen. Pupoljci sadrže mnogo eteričnog ulja, dok se vitamin C nalazi u listovima. Eterično ulje može se izdvojiti iz pupoljaka.
Darberk an darbiris (herwiha darbiriq, darbirûsk) (lat. Betula) navê cinsekî riwekên famîleya darberk û gurganan (Betulaceae) ye. Heya 160 salî dikarin bijîn. Bo baxçevaniyê û darên wê tê çandin. Pirranî li nîvkada bakur cihwarbûyî ne. Darberk alerjiyê ditetikîne.
Cinsê Betula sala 1753'yê ji aliyê Carl von Linné ve, di Species Plantarum, 2, rûpel 982'yê de hatiye binavkirin. Bi qasî 60 heya 100 cureyên darberkê hene:
Darberk an darbiris (herwiha darbiriq, darbirûsk) (lat. Betula) navê cinsekî riwekên famîleya darberk û gurganan (Betulaceae) ye. Heya 160 salî dikarin bijîn. Bo baxçevaniyê û darên wê tê çandin. Pirranî li nîvkada bakur cihwarbûyî ne. Darberk alerjiyê ditetikîne.
Koiv (latin.: Betula) om puiden heim Koivunvuiččed-sugukundaspäi.
Läz 100 erikod, om levitadud Pohjoižes mapoliškos.
Erased erikod:
- Dölota koivuine ei koverdelde.
- Jotta koivuižel čajul. (aznoita)
- Koivuižes kandos habašt vezod ei kazva.
Koiv (latin.: Betula) om puiden heim Koivunvuiččed-sugukundaspäi.
Qayin — qayindoshlar oilasiga mansub barg toʻkuvchi daraxt va butalar turkumi. Oq Q., kareliya Q.i, yumshoq yoki tukli Q., dauriya Qayin yoki qora Q., yapaloq bargli Q. kabi 100 ga yaqin turi maʼlum. Asosan, Shimoliy yarim sharning moʻtadil va sovuq iqlimli rayonlari hamda subtropik mamlakatlarida tarqalgan. Gʻarbiy Yevropaning 65° gacha shimoliy kengliklarida, Rossiya Yevropa qismining oʻrmon va oʻrmondasht zonasida, Gʻarbiy Sibir, Zabaykalye, Sayan, Oltoy va Kavkazda uchraydi. Ignabarglilar va bargli daraxtlar bilan aralash oʻsib, keng Q. oʻrmonlari hosil qiladi.
Oʻrta Osiyoda 2 turi: Turkiston va Tyanshan Q.lari tarqalgan. Toʻqayzorlarda, 5—6 ga maydonlarda alohida yoki aralash oʻrmonlar tashkil qilib, togʻ daryolari qirgʻoqlarida ingichka polosalar holida oʻsadi. Baʼzi joylarda yongʻoqzorlar, archazorlar, oqqaragʻayzorlarda tabiiy holda uchraydi. Turkiston Q.i (B. turkestanica) Tyanshan-Olay togʻ daryolari boʻylarida uchraydi. Boʻyi 8–17 m. Poʻstlogʻi oqsariq, tanasidan tez koʻchadi. Barglari ketmaket joylashgan tuxumsimon, tigʻsimon. Gullari ayrim jinsli, bir uyli oʻsimlik. Toʻpguli kuchala. Aprel oyida gullab, oktyabrda urugʻlaydi. Tyanshan Q.i yoki qizil Q. (B. tianschanica) Tyanshan togʻlari vo’diylarida yakka holda yoki toʻptoʻp boʻlib uchraydi. Daraxtining boʻyi 20 m gacha yetadi. Shoxshabbalari keng, qalin. Poʻstlogʻi qatlamqatlam. Barglari toʻq kulrangyashil, rombsimon. Yosh novdalarida smolali soʻgallari bor. 8—15 yoshidan gullay boshlaydi. Q. yorugʻsevar, sovuqqa chidamli, qurgʻoqchilikka bardoshli. Turli tuproqiqlim sharoitlarida oʻsa oladi. 40—120 (150) yil yashaydi. Q.dan shaharlarni koʻkalamzorlashtirishda foydalaniladi, yogʻochidan parket, faner, changʻi va boshqalar, ayrim turlarining yogʻochidan qimmatbaho mebel tayyorlanadi. Poʻstlogʻidan qatron, barglaridan boʻyoq olinadi, kurtagi va kuchalasi qushlar uchun yaxshi ozuqa. Q. sharbati, kurtagining qaynatmasi va tindirmasi tibbiyotda qoʻllaniladi.
Qayin — qayindoshlar oilasiga mansub barg toʻkuvchi daraxt va butalar turkumi. Oq Q., kareliya Q.i, yumshoq yoki tukli Q., dauriya Qayin yoki qora Q., yapaloq bargli Q. kabi 100 ga yaqin turi maʼlum. Asosan, Shimoliy yarim sharning moʻtadil va sovuq iqlimli rayonlari hamda subtropik mamlakatlarida tarqalgan. Gʻarbiy Yevropaning 65° gacha shimoliy kengliklarida, Rossiya Yevropa qismining oʻrmon va oʻrmondasht zonasida, Gʻarbiy Sibir, Zabaykalye, Sayan, Oltoy va Kavkazda uchraydi. Ignabarglilar va bargli daraxtlar bilan aralash oʻsib, keng Q. oʻrmonlari hosil qiladi.
Oʻrta Osiyoda 2 turi: Turkiston va Tyanshan Q.lari tarqalgan. Toʻqayzorlarda, 5—6 ga maydonlarda alohida yoki aralash oʻrmonlar tashkil qilib, togʻ daryolari qirgʻoqlarida ingichka polosalar holida oʻsadi. Baʼzi joylarda yongʻoqzorlar, archazorlar, oqqaragʻayzorlarda tabiiy holda uchraydi. Turkiston Q.i (B. turkestanica) Tyanshan-Olay togʻ daryolari boʻylarida uchraydi. Boʻyi 8–17 m. Poʻstlogʻi oqsariq, tanasidan tez koʻchadi. Barglari ketmaket joylashgan tuxumsimon, tigʻsimon. Gullari ayrim jinsli, bir uyli oʻsimlik. Toʻpguli kuchala. Aprel oyida gullab, oktyabrda urugʻlaydi. Tyanshan Q.i yoki qizil Q. (B. tianschanica) Tyanshan togʻlari vo’diylarida yakka holda yoki toʻptoʻp boʻlib uchraydi. Daraxtining boʻyi 20 m gacha yetadi. Shoxshabbalari keng, qalin. Poʻstlogʻi qatlamqatlam. Barglari toʻq kulrangyashil, rombsimon. Yosh novdalarida smolali soʻgallari bor. 8—15 yoshidan gullay boshlaydi. Q. yorugʻsevar, sovuqqa chidamli, qurgʻoqchilikka bardoshli. Turli tuproqiqlim sharoitlarida oʻsa oladi. 40—120 (150) yil yashaydi. Q.dan shaharlarni koʻkalamzorlashtirishda foydalaniladi, yogʻochidan parket, faner, changʻi va boshqalar, ayrim turlarining yogʻochidan qimmatbaho mebel tayyorlanadi. Poʻstlogʻidan qatron, barglaridan boʻyoq olinadi, kurtagi va kuchalasi qushlar uchun yaxshi ozuqa. Q. sharbati, kurtagining qaynatmasi va tindirmasi tibbiyotda qoʻllaniladi.
Soagit (Betula) lea šattusohka, masa gullá sullii 120 šlája.
Η σημύδα (Betula) σε ορισμένες πηγές αναφέρεται με το όνομα Βετούλη[1][2] είναι φυλλοβόλο δέντρο που φτάνει σε ύψος τα 20-25 μέτρα. Είναι ψυχρόβιο γένος και φύεται σε όλο το βόρειο ημισφαίριο. Στην Ελλάδα, το είδος Betula pendula, φύεται σε μεγάλα υψόμετρα της Βορείου Ελλάδας (Ροδόπη, Φαλακρό όρος, Παγγαίο κ.ά.)[3]. Έχει ιδιαίτερα υψηλές απαιτήσεις σε φως σε σχέση με όλα τα άλλα πλατύφυλλα.
Η σημύδα παρουσιάζεται ως ιερό δέντρο των τουρκικών λαών της βόρειας Σιβηρίας. Σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις, μία αρσενική και μία θηλυκή σημύδα εμφανίστηκαν στην απαρχή του ανθρωπίνου γένους.[4]
Πολλά είδη σημύδας είναι ευρέως διαδεδομένα στα μικτά δάση των εύκρατων και ψυχρών περιοχών της Ευρασίας και της Βορείου Αμερικής. Μερικά από τα είδη είναι θαμνώδη, με γνωστότερο εκπρόσωπο τη σημύδα τη νανοφυή (Betula nana), πολύ συνηθισμένο φυτό στην τούνδρα της Σιβηρίας. Αυτό το είδος δεν ξεπερνά το ένα μέτρο στο ύψος. Πολλά είδη σημύδας, που σύμφωνα με ορισμένες πηγές ξεπερνούν τα εκατό[5], είναι ανθεκτικά στο ψύχος, δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητικά, φύονται σε όλα τα είδη εδάφους. Τα περισσότερα είδη προτιμούν το φως αν και υπάρχουν και ορισμένα που αναπτύσσονται και σε σκιερά μέρη, όπως για παράδειγμα η σημύδα η ξανθή (Betula lutea). Σύμφωνα με διάφορες πηγές οι σημύδες ζουν από 100 μέχρι και άνω των 400 ετών.[6][7]
Το ξύλο ορισμένων ειδών είναι σκληρό και ανθεκτικό και χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία, την ξυλογλυπτική και για την κατασκευή σκι. Την άνοιξη σε ορισμένες χώρες, όπως για παράδειγμα στη Φινλανδία, συλλέγεται από τον κορμό των σημύδων χυμός ο οποίος είτε κονσερβοποιείται είτε χρησιμοποιείται για την κατασκευή διάφορων ποτών και σιροπιού. Το αφέψημα από μπουμπούκια και νεαρά φύλλα σημύδας χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή ιατρική ως διουρητικό, βακτηριοκτόνο και αντισηπτικό. Θεωρείται ότι βοηθά στην επούλωση πληγών.
Η σημύδα (Betula) σε ορισμένες πηγές αναφέρεται με το όνομα Βετούλη είναι φυλλοβόλο δέντρο που φτάνει σε ύψος τα 20-25 μέτρα. Είναι ψυχρόβιο γένος και φύεται σε όλο το βόρειο ημισφαίριο. Στην Ελλάδα, το είδος Betula pendula, φύεται σε μεγάλα υψόμετρα της Βορείου Ελλάδας (Ροδόπη, Φαλακρό όρος, Παγγαίο κ.ά.). Έχει ιδιαίτερα υψηλές απαιτήσεις σε φως σε σχέση με όλα τα άλλα πλατύφυλλα.
Бреза (науч. Betula) — род на листопадни дрва од семејството на брезите (Betulaceae), во која спаѓаат и евлата, леската и габерот, а е во блиско сродство со буките. Опфаќа 30 до 60 таксони, од кои 11 се водат како загрозени на Црвениот список на МСЗП од 2011 г. Брезите се кратковечни пионерски видови, застапени ширум северната полутопка, особено во северните умерени и субполарни краишта.
Во Македонија се среќава само белата бреза (Betula pendula).[1] Името на ова дрво се содржи во разни топоними и населени места како Брезово, Брезно и голем број села со името Брезница.
Сите видови брези се мали до средни дрва или грмушки и претежно виреат во умерениот појас. Имат прости, назменично распоредени листови со единечна или двојна назабеност, пердувести жилички и имаат дршки и прилисници. Често се јавуваат во парови на странични гранчиња.[2] Плодот е мал и крилест. Се разликуваат од евлата по тоа што женските реси не се задрвенети и шишаркести, туку се распаѓаат кога ќе узреат, испуштајќи го семето.
Кората има карактеристични хоризонтални засеци. Отпорна е на распаѓање поради смолното масло што го содржи. Бојата на кората е различна кај различни видови, поради што постојат видови наречени „сива“, „бела“, „црна“, „црвена“ и „жолта“ бреза.
Пупките излегуваат рано и наполно се развиваат кон средината на летото. Сите се странични, т.е. врвот од гранчето нема завршна пупка. Дрвото кај сите видови има долгнавест состав и сатенски изглед.
Брезите често растат рамномерно на лесни, добро исцедени кисели почви. Важат за пионерски вид што брзо се шири на отворени предели по опожарување на вегетацијата и можат да бидат наметливи доколку не се контролираат. Начелно се низински дрва, но некои видови, како џуџестата бреза (Betula nana) се планински.
Брезата е мошне тврдо дрво и затоа тешко се работи со рачни орудија.[3] Дрвото има сјаен изглед и е погодно за украсни површини како фурнир. Од него често се прават и шперплочи за мебел и макети во авиомоделарството. Од балтичката бреза се изработуваат кутии за звучници, тапани и гитари.
Маслото се користи во штавењето на кожа, а катранот порано бил мошне застапен како лепило, но и како природен лек.[4] Брезовиот сок е традиционален пијалак во северна Европа, Русија и северна Кина. Оваа материја во Македонија е застапена и во шампони.
Во стара Индија и Русија, брезовата кора масовно се користела како материјал за пишување.[5][6]
Брезата има значење во митологијата и верувањата на европските народи, особено Словените и Келтите. Во словенската митологија, на брезине седеле русалките и самовилите бидејќи им прилегале. Според верувањата на келтските народи, брезата симболизира обнова, стабилност и приалгодливост поради нејзината жилавост и приспособливост на разни физички и климатски услови.
Брезата е национално дрво на Финска и Русија како и државно дрво на Њу Хемпшир, САД.
Бреза (науч. Betula) — род на листопадни дрва од семејството на брезите (Betulaceae), во која спаѓаат и евлата, леската и габерот, а е во блиско сродство со буките. Опфаќа 30 до 60 таксони, од кои 11 се водат како загрозени на Црвениот список на МСЗП од 2011 г. Брезите се кратковечни пионерски видови, застапени ширум северната полутопка, особено во северните умерени и субполарни краишта.
Во Македонија се среќава само белата бреза (Betula pendula). Името на ова дрво се содржи во разни топоними и населени места како Брезово, Брезно и голем број села со името Брезница.
Бяроза (па-лацінску: Betula) — род лістападных расьлінаў сямейства бярозавыя (Betulaceae). Налічвае каля 140 відаў[1]. У мужчынскіх суквецьцяў дызахіі 3-кветкавыя, 3 прыкветныя лускі: кроючы ліст і 2 прыкветнічка кветкі 1-га парадку. Мужчынская кветка прадстаўленая 2 мэдыяннымі лісточкамі калякветніка (пры гэтым задні лісточак значна меншы за пярэдні) і 4 злучанымі парамі тычынкамі. Паколькі бакавыя лісточкі калякветніка адсутнічаюць, тычынкі суседніх кветак дыхазія цесна датыкаюцца, і кветкі нярэзка адмяжоўваюцца адна ад адной. Жаночыя дызахіі таксама 3-кветкавыя з трыма прыкветкавымі лускамі, як і мужчынскія дызахіі. Лускі бярозы зрастаюцца ў адну 3-лопасьцевую луску, якая разам з пладамі лёгка пераносіцца ветрам.
Шмат якія віды бярозы — шырока распаўсюджаныя драўнінныя пароды, якія ўтвараюць лясы і сустракаюцца як дамешкі ў лісьцевых і хвойных лясоў умеранай і халоднай частак Эўразіі і Паўночнай Амэрыкі. Шмат якія віды марозаўстойлівыя і пранікаюць далека за Палярны круг ці ўтвараюць верхнюю мяжу лясной расьліннасьці ў гарах.
Бяроза паніклая, ці барадаўчатая (па-лацінску: Betula pendula) — піянэрная парода з хуткім ростам да 20—25 м у вышыню; засяляе закінутыя ральлі, высечкі, горы і ўтварае другасныя лясы на значнай частцы Эўропы і Сібіры. Яна расьце звычайна ў лясах самага рознага складу. Зь ёю разам нярэдка сустракаецца больш вільгацелюбівая бяроза пушыстая, ці белая (Betula pubescens), прыстасаваная да ўвільгатненных і забалочанных біятопаў, якая адрозьніваецца аксамітна апушанымі (але не барадаўчатымі) маладымі пабегамі. У барэальным поясе Эўразіі расьце бяроза прыземістая (B. humilis). Горныя цясьніны Каўказу пакрывае бяроза Радэ (Betula raddeana). Блізкай да бярозы паніклай зьяўляецца бяроза папяровая (B. papyrifera), распаўсюджаная ў лясах Паўночнай Амэрыкі. Сярод бярозаў ёсьць і кустоўі. Звычайная ў паўночных і горных тундрах бяроза карлікавая (B. nana) з дробным лісьцем не дасягае ў вышыню і 1 м. У ледніковую і пасьляледніковую эпоху бяроза карлікавая была распаўсюджаная значна далей на поўдзень, дзе цяпер часам захавалася на балотах як рэлікт ледніковай эпохі.
Шмат якія віды бярозы валодаюць унікальным сярод дрэваў белым колерам кары, что абумоўлена ўтрыманьнем у клетках парашкападобнага рэчыва — бэтуліну.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Бяроза (па-лацінску: Betula) — род лістападных расьлінаў сямейства бярозавыя (Betulaceae). Налічвае каля 140 відаў. У мужчынскіх суквецьцяў дызахіі 3-кветкавыя, 3 прыкветныя лускі: кроючы ліст і 2 прыкветнічка кветкі 1-га парадку. Мужчынская кветка прадстаўленая 2 мэдыяннымі лісточкамі калякветніка (пры гэтым задні лісточак значна меншы за пярэдні) і 4 злучанымі парамі тычынкамі. Паколькі бакавыя лісточкі калякветніка адсутнічаюць, тычынкі суседніх кветак дыхазія цесна датыкаюцца, і кветкі нярэзка адмяжоўваюцца адна ад адной. Жаночыя дызахіі таксама 3-кветкавыя з трыма прыкветкавымі лускамі, як і мужчынскія дызахіі. Лускі бярозы зрастаюцца ў адну 3-лопасьцевую луску, якая разам з пладамі лёгка пераносіцца ветрам.
Шмат якія віды бярозы — шырока распаўсюджаныя драўнінныя пароды, якія ўтвараюць лясы і сустракаюцца як дамешкі ў лісьцевых і хвойных лясоў умеранай і халоднай частак Эўразіі і Паўночнай Амэрыкі. Шмат якія віды марозаўстойлівыя і пранікаюць далека за Палярны круг ці ўтвараюць верхнюю мяжу лясной расьліннасьці ў гарах.
Бяроза паніклая, ці барадаўчатая (па-лацінску: Betula pendula) — піянэрная парода з хуткім ростам да 20—25 м у вышыню; засяляе закінутыя ральлі, высечкі, горы і ўтварае другасныя лясы на значнай частцы Эўропы і Сібіры. Яна расьце звычайна ў лясах самага рознага складу. Зь ёю разам нярэдка сустракаецца больш вільгацелюбівая бяроза пушыстая, ці белая (Betula pubescens), прыстасаваная да ўвільгатненных і забалочанных біятопаў, якая адрозьніваецца аксамітна апушанымі (але не барадаўчатымі) маладымі пабегамі. У барэальным поясе Эўразіі расьце бяроза прыземістая (B. humilis). Горныя цясьніны Каўказу пакрывае бяроза Радэ (Betula raddeana). Блізкай да бярозы паніклай зьяўляецца бяроза папяровая (B. papyrifera), распаўсюджаная ў лясах Паўночнай Амэрыкі. Сярод бярозаў ёсьць і кустоўі. Звычайная ў паўночных і горных тундрах бяроза карлікавая (B. nana) з дробным лісьцем не дасягае ў вышыню і 1 м. У ледніковую і пасьляледніковую эпоху бяроза карлікавая была распаўсюджаная значна далей на поўдзень, дзе цяпер часам захавалася на балотах як рэлікт ледніковай эпохі.
Шмат якія віды бярозы валодаюць унікальным сярод дрэваў белым колерам кары, что абумоўлена ўтрыманьнем у клетках парашкападобнага рэчыва — бэтуліну.
Каен — Betulaceae гаиләлегеннән Төньяк ярымшарда таралган, яфрак коелучан агач һәм куаклар ыругы. Яраклары йөрәк рәвешле, ак кайрылы агач. Русия урманнарында аеруча күп үсә торган.
Каен бер өйле үсемлек, ягъни ата чәчәкләр дә ана чәчәкләр дә бер үк агачта. Кыш көне каен агачында алкалар барлыкка килә. Яз көне шушы алкалардан сары тузан коела. Бу — каенның чәчәк атуы. Яшел алкалар — җимешле (ана), ә сарылары серкәчле (ата). Каен бер үк вакытта чәчәк ата һәм яфрак яра башлый. Каен яфрак ярып бетергәнче, агачлар арасында җил яхшы искәндә чәчәк атып калырга тырыша. Чөнки каен чәчәкләре җил ярдәмеңдә серкәләнә. Безнең якларда каен уртача 4 майда , яз иртә килгәндә 22 апрельдә ә соң килгәндә 18 майда чәчәк ата. Бер атна, 10 көн эчендә каен чәчәк атып бетерә. Шушы ук вакытта, каен яфрак яра башлый. Бер ай дигәндә агачның яфрак пластинкалары тулысынча формалашып бетә.Яз көне кар эреп бетәр-бетмәс каен кышкы йокыдан уяна. Туклыклы сыекча — каен суы тамырдан кәүсә буенча югары күтәрелә.
Каен орлыгы җәйнең иң эссе вакытында (27 июль) өлгерә һәм коела. Кечкенә генә канатлы орлыкларны җил төрле якка очыртып алып китә. Каенның 5000 орлыгы 1 грамм тарта. 1 һектар жиргә 100 миллион каен орлыгы коела. Шартлар уңай булганда яз көне алар тишелеп чыгалар яки уңай шартны көтеп, тишелешне саклап, туфракта яталар. Каен орлыгы көз буе, ә кайбер елларны кыш уртасына кадәр коела. Коелган орлык кар өстеннән шактый еракка сәяхәткә чыга ала. Кар өстеңдәге чокырдан учлап каен орлыгы җыеп алырга мөмкин. Каен агачы 150 елга кадәр яши. Орлыктан һәм киселгән төптән чыгып үрчи. Орлыктан чыгып үскән каен күп тапкыр тизрәк үсә. Урманда бер төптән чыгып үскән 4-5 төп каен төптән кәкре булып, авыш үсә. Каенның тамырлары өстә генә урнашкан, шуңа күрә шактый үскән каеннарны бер урыннан икенче урынга жиңел күчереп утыртырга була. Кайбер кошлар, мәсәлән, четет, каен орлыгы белән туклана. Шул рәвешчә алар каен орлыгын тараталар. Каен туфракка һәм дымга артык таләпчән түгел, аның өчен яктылык мөһим.
Җәй ахырында каен яфрагы саргая башлый. Кайбер корылыклы елларны каен августта ук саргая башласа, дымлы елларны агачта сары яфрак сентябрьдә генә күренә. Башка агачлардан аермалы буларак каен яфрагы бары тик сыек сары төскә генә керә. Бер айдан аз гына артык вакыт эчеңдә каенда бер генә яшел яфрак та калмый. Беренче кыраулар, салкыннар башлангач яфраклар саргаю тизләнә. Саргайган яфраклар агачта озак тормый, коела. 3 сентябрьдә җирдә беренче коелган сары яфраклар күренсә, 23 октябрьдә каенда бер яфрак та калмый.
Бер төп каен бер көнгә 6 чиләк, ә 1 һектар каен урманы 1500 тонна суны парга әйләндерә. Әйләнә-тирә һаваны дымлы тота, тузанны йота. Каен агачы фитонцидлар — очучан матдәләр бүлеп чыгара. Агач тирәсендә булган микробларны 20-25 минут эчендә үтерә.
Каенның берничә төре бар: иенке каен, ак каен, елак каен, салынкы каен, сөялле каен, асылмалы каен.
Иенке каен биеклеге 30 метрга, ә кәүсәсенең диаметры 80 см.га җиткән агач. Кара каен биеклеге 1 метрдан алып 20 метрга җиткән куак яки агач булырга мөмкин. Иенке каен корырак урыннарда үсә, яктылыкны ярата. Шома ак каерылы, карт агачларда кәүсәнең аскы өлеше карасу-соры төстә. Яшь ботаклары кызыл-көрән, вак, сумалалы сөялләр белән капланган. Картрак, 15-20 еллык сөялле каеннарның ябалдашлары җиргә таба салынып, иелеп торалар.
Кара каенның бер яшьлек чыбыклары мамыклырак, йомшак, ботаклары бервакытта да иенке булмый, өскә карап кына үсә. Кара каен дымлырак, торфлырак, сазлыклырак урыннарда үсәргә ярата. Иенке каенга караганда күләгәгә чыдамрак. Кара каенның агачы карасу төстә була. Алар бер-берсенә бик нык охшаганнар.
Безнең якларда нигездә иенке яки сөялле каен үсә. Ул киселгән яки янган урман яннарында бик тиз үсеп, тернәкләнеп китә һәм урман полосалары тәшкил итә. Сөялле каенның биеклеге 25 метрга кадәр җитә. Кәүсә һәм ботаклары ап – ак кайрылы; яшь ботаклары кызгылт-көрән төстә, куе сумалалы сөялләр белән капланган. Яфраклары ромб яисә йомыркасыман формада, читләре телле –телле челтәр сыман бизәкләнгән. Чәчәкләре алкасыман. Сөялле каен май башында чәчәк тә ата, яфрак та яра. Башка агачлардан аермалы буларак, каен ап – ак кайры белән каплана. Халыкта аны каен тузы дип атыйлар. Каен тузы – каенның тышчасы ул, аны төрле бәла – казалардан саклаучы. Каен тузы бер – берсе белән бик тыгыз ябышкан күпсанлы бөкесыман үле күзәнәкләр җыелмасыннан тора. Шуңа күрә каен тузы яңгырларны үткәрми, агачны черүдән саклый. Каен тузы катлы – катлы булып урнаша. Ул китап битләрен хәтерләтә, чөнки һәр катын аерып алып була. Ә бер каты агачның бер еллык тышчасын тәшкил итә. Элек заманнарда, кәгазь уйлап табылганчы, кешеләр каен тузына язганнар. Смоленский, Псков, Тверь, Витебск өлкәләрендә галимнәр каен тузына язылган 600 истәлек язуы тапканнар. Димәк, каенга кешеләр үзләренең серләрен ышанып тапшырганнар.
Каенның үзагачы каты, нык, авыр, ак төстә. Каеннан фанир, мебель, чаңгы, машина детальләре, мылтык һәм инструмент, балта, чүкеч саплары, арба һәм чана өлешләре, столярлык инструментлары ясыйлар. Ныклык соралган урыннарда каен кулланыла. Каен агачы дымлы урыңда бик тиз чери, каен такта калҗая.
Каен агачы пила чүбен, калдыкларын химик юл белән эшкәртеп метил спирты, уксус, ацетон, скипидар алалар. Агач спиртын лак, формалин һәм ислемай эшләүгә тотыла. Агач спирты синтетик каучык эшләү өчен иң кирәкле чимал.
“Каен - авылымның күрке”. Татарстан Республикасы Арча муниципаль районы МБГБУ “Шурабаш башлангыч мәктәбе” укучысы Сәфәргалиева А. фәнни-эзләнү эше.
Каен — Betulaceae гаиләлегеннән Төньяк ярымшарда таралган, яфрак коелучан агач һәм куаклар ыругы. Яраклары йөрәк рәвешле, ак кайрылы агач. Русия урманнарында аеруча күп үсә торган.
Кайыңдар (лат. Betula, L. 1753) – кайыңдар тукумундагы дарак өсүмдүктөрү. Жалбырагы кезектешип жайгашкан. Бир үйлүү, айрым жыныстуу. Аталык гүлдөрү сөйкөчөгө чогулган. Аталыгы 2-12. Энелик гүл тобу-машак сымал. Мөмөсү 1 уруктуу, жаңгак же жаңгакча канаттуу. К-дын 100 түрдү бириктирген 6 уруусу белгилүү. Түндүк жарым шардын мээлүүн жана суук климатына ыңгайланышкан. Жарык жерде жакшы өсөт. Жыгачынан баалуу эмерек жасалат. Жалбырак бүчүрлөрү дары-дармек жасоодо пайдаланылат.
Кайыңдар (лат. Betula, L. 1753) – кайыңдар тукумундагы дарак өсүмдүктөрү. Жалбырагы кезектешип жайгашкан. Бир үйлүү, айрым жыныстуу. Аталык гүлдөрү сөйкөчөгө чогулган. Аталыгы 2-12. Энелик гүл тобу-машак сымал. Мөмөсү 1 уруктуу, жаңгак же жаңгакча канаттуу. К-дын 100 түрдү бириктирген 6 уруусу белгилүү. Түндүк жарым шардын мээлүүн жана суук климатына ыңгайланышкан. Жарык жерде жакшы өсөт. Жыгачынан баалуу эмерек жасалат. Жалбырак бүчүрлөрү дары-дармек жасоодо пайдаланылат.
Келу (латинокс Betula pendula) - Betulaceae тъналть эзда фкясь.
Россияса сембода сидеста васьфневи касы шуфтсь. Сембоц лувондови 100 - да лама видта. Келусь касы 30-45 метра серес. Пяк виихть шуфтть юронза. Васенце кизотнень келусь касы валом,меле, меколанкт, виензон ламода макссыне серень касомати.Келу тараттнень и лопатнень эзда тиендихть тяльмот, конат кондястихть баняса
Мокшень койть коряс, келути якальхть сюконяма, эняльдема паронкса. Келуть эса няйсть шачема, авань мархтасоткс.
Кыдз (лат. Betula) — кӧрусяна пуэзлӧн нето куссэзлӧн увтыр, кӧда пырӧ кыдзкодььӧммез (Betulaceae) котырӧ. Кыдзыс быдӧ омӧн Ойвыл джыншар пасьта. Коми муын да и бысӧн Роч му пасьта сія ӧддьӧн бура тӧдса пу. Кыдззез оллӧны ӧддьӧн неӧткодьӧсь – виддэзыс сотняся невна унажык.
Кыдзсӧ быднёж видзӧны кӧзяйствоын: босьтӧны сылісь пу вын, карч, симӧт, кыдз сок. Гар да корсӧ видзӧны медицинаын. Мукӧд видсӧ садитӧны ыбдорьян виззез лӧсьӧтӧм могись, а сідзжӧ быдтӧны и басӧкӧмыс понда саддэзын. Кыдзыс орсӧ ыджыт роль фин-йӧгра, сакандинав да славяна мифологияэзын.
Кыдзза вӧрсӧ миян шуӧны рас (кыдзза рас) нето кыдзъяин.
Зырянаыс кыдзсӧ шуӧны эшӧ и кыдз пу, кыдз соксӧ – зарава, симӧтсӧ – сюмӧд, мукӧд диалекттэзас симӧд.
Уна сорттэз кыдзлӧн — паськыта распространяйтчӧны и являйтчӧны важнейшӧй вӧраркмӧтіся породаэзӧн, унаын определяющӧйезӧн облик и виддэӧсь состав лиственнӧй и хвойна-лиственнӧй (сорӧм) вӧррезлӧн умереннӧй и кӧдзыт торын Евразияын и Северӧсь Америкаын. Эмӧсь кыдззес коласын и кустарниккез. Ёнжыка известнӧй ныись карликкезӧсь кыдз (Betula nana), быдмӧ тундраэзын Европаас и Северӧсь Америкаас и керӧса тундраэзын Сибирьын. Сія оз быдмы вылынжык 1 м вылынася. Кыдззес ӧддьӧн мороззэза атерпитісьӧсь, оз шогаллӧ тулысся кӧдздӧтӧммезсянь. Шонытыс колӧ тӧкӧ кыдззезлӧ субтропическӧй районнэсісь (гималайа-китайӧсь, мукӧд японскӧй и америкаӧсь шорреза кыдз (Betula nigra)). Разнӧй кыдззезлӧн оланыс кыссьӧ 100—120 во, 150 (300) во, 100—150 во, торья пуэз оллылӧны 400 воӧдз и унажык. Листтэнас кыдзыслӧн питайтчӧны Майся жуккез, и торья воэзӧ кӧр нія ӧдзӧн уна, вермӧны причинитны ыджыт вред кыдззеслӧ.
Медбы получитны ыджыт поделочнӧй материал кыдззес керассьӧны 60—80 и даже мукӧдпыр 100-вося возрастын. Лыддисьӧ медбур песӧн, пессэз вылӧ пилитчӧ уже 40—60 воын. Постройкаэз вылӧ оз лӧсял, сідз кыдз чожа сісьмӧ грибоккез уллъя. Сідзжӧ кыдзись керӧны высококачественнӧй фанера, лыжжез, резнӧй чачаэз, прикладдэз билыйсянӧсь оружие понда.
Кӧс перегонка дырни чочком карчсис шогмӧ дёготь. Кыдзӧсь дегӧдь применяйтчӧ медицинаын и парфюмерияын, кыдз противовоспалительнӧй и антисептическӧй средства.
Велдорись слоез кыдзыс карчлӧн имейтӧны ассьа шусь — симӧт. Симӧт важынсянь применяйтчыліс отиррес промыселлэзын лӧсьӧтлӧм понда: туисоккез, доззэз, коробкаэз, кӧшшез, лукошкаэз и мӧдік комся паньбекӧр, а сідз жӧ нинкӧммез понда, видзсьыліс материалӧн гижӧм понда, сэтчӧ кӧркӧся коми отир гижлісӧ охотникӧсь пассэз, кӧдна мыччалывлісӧ кӧр и кин вылӧ вӧралны.
Тӧдсӧт сідзжӧ уна важ китайӧсь и санскритӧсь тексттэз симӧт вылын. Одзжыкся каддэзӧ употребляйтчыліс малериясянь (кӧдӧ шувлісӧ перемежаӧсь лихорадкаӧн).
Кыдззес вегетативнӧй периодыс конецӧ ӧктӧны уна питательнӧй веществоэз, ны числоын и сахар.
Если ствол вылас керны надреззэз эта кадӧ, ныись пондас визылтны ыджыт количестваын сок, видзлісь 0,43 сянь 1,13 % ӧдз сахар. Кыссьӧ сок визылтӧмыс — кынымкӧ неделя. Кыдзыслісь сок ӧктӧмыс истощайтӧ пусӧ, сы дынӧ же ранаэзӧт карч вылас, ловья тканнезӧ вермасӧ пырны шогӧта микроорганизммез, пуыс вермас шогӧтсялны и сэсся кулны. Сійӧн соксӧ ӧктӧмыс бӧрсянь тшоктӧны ранаэсӧ карчсис малтлыны нятьӧн или глинаӧн. Кыдз сокыс мунӧ мунӧ разнӧй напитоккез гӧтӧвитлӧм вылӧ. Ыджыт кыдзыс вермас сетны суткиас ӧт ведрася унажык соксӧ. Сок мукӧдпыр консервируйтӧны, шӧмсьӧтӧмӧн фосфорӧсь кислотакӧт. Упареннӧй кыдз сок применяйтӧны мошшезлӧ, тулысся подкормка понда.
Кыдзсӧ традиционнӧя используйтӧны лечитлӧм понда: настоез кыдз почкаэзись и листтэзісь — кыдз кудзвӧтлісь, бактерицидӧсь и ранозаживляющӧй средства, а виӧсь вытяжка кыдзись почкаэзісь — кыдз дерматологияӧсь средства. Эфирӧсь ви сис кыдз вишняӧсь ВИДісь (Betula lenta) (карчсӧ и петассэсӧ перегонкаӧн ваӧсь руын) получайтӧны метилсалицилат.
Кыдзись короссез используйтӧны лечебнӧй профилактикаӧсь целлезас баняэзын. Лыддисьыліс, что дук кыдзыслӧн лечитӧ меланхолиясянь и отсалӧ вомзьсянь, а кыдз сок, ӧктӧм особӧй луннэзӧ мартын и апрельын, сӧстӧмтлӧ вир.
Кызьпу (латин кылын Betula) – кызьпу выжыысь писпуос но куакъёс. Лыдъяське, Росси кунын со тужгес но зол вӧлмем пу. 120 пӧртэм. Кызьпу паськыт вӧлмемын уйпал полушариын.
Кызьпулэн тросэз люкетъёсыз уже кутӥсько: пуэз, сулэз, туез, сурсвуэз. Кызьпу почкаос но куаръёс кутӥсько эмъяськон удысын. Туй – кызьпулэн уно аръёс ӵоже зӧкам сулэз. Куд-ог кызьпуосын бакчаосты чебермало, мукетъёсыныз бусыосты тӧллэсь утё.
Кызьпу бадӟым инты басьтэ славян, скандинав, финн-угор но мукет калыкъёслэн лулчеберетазы.
Кызьпулэн ӝуждалаез – ог 30-45 м, зӧкталаез 120—150 см. Куд-ог куакъёс музъмлэсь кӧнялы ке гинэ ӝутӥськыса будо.
Выжыоссы бадӟымесь но юнэсь. Пӧртэм интыосын соос висъясько – яке музъем валлин будо, яке муре кошко. Кызьпу нырысетӥ аръёссэ гинэ каллен будэ. Собере со шаплыгес выллань кыстӥське. Соин ик со ворме мукет будосъёсты.
Кызьыпу сул ӵемысь тӧдьы, но быгатэ луыны ӵужалэс, лемлет, гордалэс, пурысь, курень яке воксё сьӧд.
Удмурт шаерын 4 тусоез : ошиськись (Betula pendula) но пазьырес кызьпуос арама кылдыто, будо 25 м ӝужда. Лапкыӵес но карлик кызьпуос кылдыто лапег куакъёс асьме палан шергес пумисько, соосты утёно.
Кызьпу (латин кылын Betula) – кызьпу выжыысь писпуос но куакъёс. Лыдъяське, Росси кунын со тужгес но зол вӧлмем пу. 120 пӧртэм. Кызьпу паськыт вӧлмемын уйпал полушариын.
Кызьпулэн тросэз люкетъёсыз уже кутӥсько: пуэз, сулэз, туез, сурсвуэз. Кызьпу почкаос но куаръёс кутӥсько эмъяськон удысын. Туй – кызьпулэн уно аръёс ӵоже зӧкам сулэз. Куд-ог кызьпуосын бакчаосты чебермало, мукетъёсыныз бусыосты тӧллэсь утё.
Кызьпу бадӟым инты басьтэ славян, скандинав, финн-угор но мукет калыкъёслэн лулчеберетазы.
Тӯс, ғон (лот. Bétula) — як ҷинси бутта ва дарахтони хазонрез.
Пӯстлохаш сафед, зард, гулобӣ ва сиёҳтоб. Дар Тоҷикистон 14 намуди тӯс мерӯяд: B. tianschanica, B. korscinskyi, B. Saposhnikovii, B. murgabica ва ғайра. Хусусан дар қаторкӯҳҳои Зарафшон, Ҳисор, Қаротегин, Дарвоз, Пётри Якум, Ванҷ, Язгулом, Рушон ва Шуғнон (1100 – 3500 м аз с. б.) бисёр астӯс тӯс растании рӯшноидӯст ва сармобардор астӯс Онро аз тухм ва қаламча зиёд мекунанд. Зиёда аз 100 – 150 сол умр мебинад.
Тӯс барои мустаҳкам намудани соҳилҳои дарё, канал аҳамияти калон дорад. Солҳои охир дар натиҷаи муносибати беандешонаи аҳолӣ тӯсзорҳои як замонҳо ободу хуррами ҷумҳурӣ сирак ва кам шудаанд. Дар Тоҷикистон буридану дар хоҷагиҳо истифода бурдани тӯс қатъиян манъ астӯс
Муғҷа ва барги тӯс хусусияти табобатӣ доранд. Дар таркиби муғҷаи он 3,5 – 6% равғани эфир ҳаст, ки чун доруи пешоброн ва буғумдард истифода мешавад.
Тӯс хосияти давоӣ дорад. Нақеъи барг ва муғҷаҳои тӯсро чун воситаи пешоброн, маҳви бактерияҳо ва баҳаморандаи захм, равғани муғҷаҳои онро бошад, барои табобати бемориҳои пӯст кор мефармоянд. Дар Русия аз шохчаҳои нозуки тӯс ҷорӯб баста, онро дар ҳаммом бо мақсади пешгирии бемориҳо ва муолиҷаи амрози банду буғум истифода мекунанд. Бино ба ақидаи табибони халқӣ бӯи тӯс бемории молихулиёро шифо мебахшад; (шира)-и дарахти тӯс, ки моҳҳои март ва апрел гирифта шудааст, хунро тоза мекунад.
Тӯс, ғон (лот. Bétula) — як ҷинси бутта ва дарахтони хазонрез.
Хатыҥ (лат. "Betula platyphylla" нууч. "Береза плосколистная") - Саха Сиригэр тарҕаммыт мас, элбэх уулаах, сырдык сиргэ үүнэр, үүнэр тыата хатыҥ чараҥ диэн ааттанар. Саас аайы уутуйар, ньулун амтаннаах утах буолар.
Маһа кытаанаҕын иһин дьиэҕэ туттар тэриллэри, ол-бу араас оҥоһуктары оҥорорго өлгөмнүк туттуллар. Туоһуттан иһит-хомуос тигэллэр, былыр ураһа оҥороллор. Хатыҥ силиһэ сиргэ олус күүскэ хатаммыт күүстээх силистэр ситимнэһиилэриттэн турар. Сүрүн силис сорох кэмҥэ ойоҕос силистэрин кытта холбоһон, биир тэлимсэ буолан бөдөҥнөөн сахалар быһах угугар үгүстүк туттар удьурҕайбытыгар кубулуйар. Удьурҕай инин арастаан холбоспут силистэр саастара эрийэ буруйа үүмүттэрин көмөлөрүнэн хайдан-ойдон биэрбэтинэн, биир өттүнэн олус бөҕө, иккис өттүнэн олус сүрээх кыраһыабай быһах уга буолар. Хатыҥ, сахалар өйдөбүллэринэн Айыы маһыгар киирсэринэн сибээстээн, удьур5ай уктаах саха быһаҕа киһи туттар мала эрэ буолбатах, эр киһиэхэ харсыхал быһыытынан туттуллар.
Хатыҥ туоһа үгүс хатыҥнарга маҥан дьуһуннээх буолар, ону таһынан араҕас, кыһыл, кыһыллыҥы-бороҥ, онноо5ор хара өҥнөөх туостаах хатыҥнар бааллара биллэр. Хатыҥҥа баар сымалатын "битулин" көмөтүнэн туһа маҕан өҥнөнөр. Хатыҥ туоһа түргэнник хастанан кэлэр биир уратытын таба көрөн, туос бөҕөтүн, аһы буорту гымматын таба көрөн, өйдөөн былыргы биһиги төрүттэрбит хатыҥ туоһуттан үгүс иһиттэрин-хомуостарын (ыаҕыйа, ыаҕас, тымтай, чабычах) хатыҥ туоһуттан оҥостоллоро уонна хаһааналлара. Сайын бастакы аҥарыгар туос үчүгэйдик хастанар буолтун кэннэ, туоһу хастаан баран, кыра гына үлтү кырбаан, иһиккэ ыга симэн хаппахтыыллара уонна уоттаан былыргы төрүттэрбит ыстыыр ыас оҥостоллоро.
Хатыҥ муоhунан
Саҥа тахсан эрэр кутургуйаны эмтииргэ хатыҥ туоһун субатынан, сба ууран, оботторон эмтэнэргэ туһаныллар. Саҥа тыллары улаатан эрэр үнүгэһин хомуйан көөнньөрүгү оҥостон ииктэтэр, үөс таһаарар уонна дезинфекциялыыр эмп быһыытынан туттуллар. Сүрэх, бүөр үлэтин кэһиллиитигэр көмөлөһөр. Ити көөнньөрүгү кыра оҕо үөрүһүүтүгэр, диспепсияҕа, дизентерияҕа туһалаах. Ону таһынан үнүгэһи буоккаҕа көөнньөрөн (10%-наах) аһыах инньигэр, күҥҥэ түөртэ уон-уон биэс хааппыланы иһиллиэхтээх.
Хатыҥ сэбирдэҕинэн
Хатыҥ саҥа үүммүт сэбирдэҕин юиир суукка устата көөнньөрөн (100 г сэбирдэҕи 1л ууга), биирдии ыстыкааны сарсыарда аһыырын чаас иннинэ иһэннэр үөстэн таас таһаарарга туһаныллар. Хатыҥ сэбирдэҕин көөнньөрүллүбүтэ төбө ыалдьарыгар, мэйии эргийэригэр, аанньа утуйбат буолууга, ииктэтиигэ уонна тиритиннэриигэ эмп быһыытынан, битэмиин тиийбэтигэр, эт-хаан уопсай туругун тупсарарга туһаныллар. Холецистит, холецистоангиохолит чэпчэки көрүҥнэригэр тутуннахха, ыарыы мүлүрүйэр, сүрэх көбөрө тохтуур. Сибиэһэй сэбирдэҕин ревматизмҥа, радикуликка, сүһүөх дьарҕатыгар халыҥнык саба ууран кэлгийэллэр. Ыалдьар сирэ сылыйыар диэри тутуллар. Ону таһынан тирии кыһыйарыгар, псориазка, курдуур бааска (опоясывающий лишай), кутургуйаҕа туһалаах.
Хатыҥ хаппыт сэбирдэх күлүн арыыга булкуйан маас оҥорон, итиигэ буһууттан, өр оспот бааһы, искэни, кутургуйаны аһардарга тутталлар.
Хатыҥ сэбирдэҕиттэн бэлэмнэниллибит миинньигинэн паарданнаххар, сүрэҕин уйар буоллаҕына күн өрүү – өрүү паарданнаххар сүһүөх-дьарҕа ыарыыларыттан эмтэниэххэ сөп.
Хатыҥ ытарҕатынан
Хатыҥ ытарҕата хаппытын көөнньөрөн, конъюктивиттаабыт киһи хараҕын сууйаллар.
Хатыҥ чэриитинэн
Хатыҥ чэриитэ – бу чох хара өҥнөөх тэллэй хатыҥҥа баар буолар. Былыр сахалар хатыҥ чэриитин чэй оҥостон иһэллэр этэ. Чэриитин сыл хайа баҕарар кэмигэр хомуйуохха сөп. Сүгэнэн логлу охсон ылан, сымнаҕас кугас өҥнөөх ис өттүн быраҕыллар, таһын сылаас сиргэ хатарыллар. Хаппыт тэллэй кытаанах буолар. Ол иһин туттуох иннинэ ууга уган сиигирдиллэр.
Эмтэнэргэ бытарытыллыбыт чэриитин биир өлүүтүн 50-60 кыраадыска уу биэс өлүүтүгэр суукка устата көөнньөрөллөр. Онтон уутун сүөккүүллэр. Түгэҕэр хаалбыт хойуутугар эбии сүөкүүлэр. Түгэҕэр хаалбыт хойуутугар эбии сүөкэммитин саҕа ууну кутуллар. Онтон сиидэлээн, чэриини маарыла ноҥүө ыгыллар. Бу курдук оҥоһуллубут эми куртах, оһоҕос бааһыгар, гастрикка онтон да атын ис – үөс ыарыытыгар туттуллар.
Ол эрэн өр эмтэнэр көҥүллэммэт. Сорох ыарыһах ньиэрбэтин олус күүркэтиэн эбэтэр үөһүрдүөн сөп. Эмтэнэр кэмҥэ вегетарианскай диетаны тутуһары сүбэлииллэр. Пенициллини, тымырга глюкоза укуолун ылар бобуллар.
Псориазка икки сыл устата чааккы көөнньөһүгүн оҥостон (1:5), 50 г күҥҥэ үстэ аһаабыт кэннэ чаас буолан баран иһиллэр. Үстүү ый буола – буола биир нэдиэлэ сынньаныллар. Ону кытта тэҥҥэ маас оҥорон туһаныллар. Мааһы маннык оҥорорго сүбэлииллэр: куурусса сыатын, икки улахан ньуоска хатыҥ дьүөгэтин, ыстакаан аҥаара чээрэ бороһуогун, икки улахан ньуоска хаһаайыстыбынай мыыла бытарытыллыбытын, биир кыра ньуоска тууһу, үс сымыыт саһархайын уонна икки улахан ньуоска аптекаҕа атыыланар үөһү бэлэмнииллэр. Бастаан биир ыстакаан уулларыллыбыт куурусса сыатын уон мүнүүтэ оргуталлар уонна сиидэлээн баран 50 гыраадыска диэри сойууталлар. Онно чэрии бороһуогун кутан, уон мүнүүтэ мас лаппаакынан кичэйэн булкуйан баран, атын чаастарын кутан маас оҥоһуллар. Мааһы утуйуох үс чаас иннинэ иҥиэр диэри сотуллар. Суунарга дьүөкэттээх эбэтэр хаһаайыстыбынай мыыланан туттар ордук.
Бурятия эмчиттэрэ хатыҥ чэриитин 40 кыраадыска ууга оргутан, көөнньөйөн, убаҕас оҥостон, рак ыарыытыттан эмтиэххэ сөп.
Хатыҥ маһынан
Хатыҥ маһынан оҥоһуллубут тарааҕынан тарааннаххар хоһоҕо сүтэр, баттах түһэрэ аҕыйыыр.
Хатыҥ уутунан
Саас аайы хатыҥ уутун (сүмэтэ) куртах ыарыытыгар, сэлликкэ, күөмэй ыарыытыгар, ангиназа, кутургуйаны, өр оспот бааһы, бүөргэ таас мунньулуутун эмтииргэ туһалаах. Ону таһына киһи хаанын чэбдигирдэр, үөһү, ииги таһаарар, күүс-уох эбэн уопсай туругу тупсарар, организмы, куртах, оһоҕос үлэтин тупсарар, бааһырыыны эмтииргэ көмөлөһөр. Кыра оҕо диатезтаабыт кэмигэр хатыҥ уутунан оҕону сууннардахха, бааһа кууран-хатан, оһон барар, тириитэ сымныыр. Ону таһына арыгыга ылларбыт дьону аргыттан эмтиэххэ сөп.
Хатыҥ уутунан киһи баттаҕын сайҕаннаҕына, баттах доруобуйата тупсар уонна баттах түргэнник уһууругар улахан туһалаах.
Хатыҥ уутун (сүмэтин), үөһэ этиллибитин курдук, үгүс ыарыы көрүҥнэр туттуллар. Ол курдук, кэлиҥҥи сылларга учуонайдар билиҥҥи прибордар көмөлөрүнэн киниэхэ сүүһүнэн туһалаах эттик баарын арыйдылар. Сорохтор хатыҥ уутун сатаан ылбакка, туттубакка хаалаллар. Хатыҥ сүмэтин саас, үнүгэс тыллыахча буолбут, толору дыгдайбытын кэмигэр ылыллар. Онно кыра үүттүүр тэриллээх сылдьан, улахан доуобай хатыҥы хоту сүмэтэ сүүрэн иһиккэ түһэр гына, кыракый хорууда курдугу оҥорон уураҕын. Тохтор сүмэтин таас эбэтэр лаахтаах иһиккэ тоһуйуллар. Түргэнник аһыйан, буорту буоларын быһыытынан холодильникка эбэтэр тас умуһахха ууруллар. Хатыҥ уута сүүрбүт үүтүн тиит убаҕас лабахайынан сыбаан бүөлүүгүн, оччоҕуна хатыҥ куурбат, хаппат, салгыы үүнэ, чэлгийэ туруоҕа.
Хурăн (лат. Bétula) — çулçă ӳкерекен йывăçсемпе тĕмсен йышĕ. Çурçĕр полушаринче анлă сарăлнă. Раççей территоринче чи анлă сарăлнă йывăçсен шутне кĕрет. Тĕсĕсен шучĕ çĕре яхăн [1] е нумайрах [2].
Хурăн йышăнчи ӳсентрансенчен нумайĕшĕ 30-45 м çӳллĕш йывăçсем, вуллине ыталасан 120—150 см таран. Хăшпĕр тĕсĕсем - тĕмсем, çĕр çинче выртса кăштах çĕкленекен таран. Пурте пĕр çуртлă, аçа тата ама чĕчеклĕ, кăчăка тусанне çилпĕ сараççĕ.[3]
Тымарĕсем хăватлă. Хăшпĕр тĕсĕсен çĕр çиĕн, нумайĕшĕн чалăшрах тарăн каять. Хунавĕн тĕп тымарĕ хăвăрт ӳсме прахать, анчах айккинчисем вăйлă ӳсеççĕ, вĕсем çинче нумай вĕтĕ пĕчĕк тымар çитĕнет. Хурăн малтанхи çулсенче кăна майĕпен ӳсет, кайран вăйланса кайса курăксенчен иртсе каять.
Хурăнсен нумай тĕсĕсен хуппи шурă, сарă, сарăрах, шупкарах е хĕрлĕ хĕмăр тĕслĕ, хăшпĕр тĕссен сăрă, хăмăр е хура пулать. Пробка клеткисем хушшинче шурă сăмала евĕрлĕ япалапа - бетулинпа тулнă, çавă хурăн хуппине шурă тĕс парать [4]. Çиелти сийĕ çăмăллăн хăюсемпе уйрăлать. Ватă йывăçсен хуппи хура тĕслĕ, çуркаланса пĕтнĕ. Хурăн çулçисем 7 см тăршшĕ, 4 см сарлакăш таран, тăкăнас умĕн сарăлаççĕ. Çамрăк çулçисем çыпçăнаççĕ.
(Betula pumila)]]
Хурăнăн капăрлатас тĕллĕвпе ӳстерекен нумай сорчĕсем пур:
Тĕрлĕ авторсем тĕрлĕрен пайлаççĕ. Çĕре [1] яхĕн тĕс тесе шутлаççĕ е кăштах нумайрах [2].
Ку списока Кьюри король ботаника сачĕсен даннăйсем тунă.
Латинла Чăвашла Betula alajica|Litv. Алай хурăнĕ Betula albosinensis|Burkill Шурă китай хурăнĕ Betula alleghaniensis|Britton Аллегани хурăнĕ Betula alnoides|Buch.-Ham. Çирĕк евĕрлĕ хурăн Betula apoiensis|Nakai Апои тăвĕн хурăнĕ Betula austrosichotensis|V.N.Vassil. & V.I.Baranov Кăнтăр Сихотин хурăнĕ Betula baschkirica|Tzvelev}} Пушкăрт хурăнĕ Betula bomiensis|P.C.Li}} Боми хурăнĕ.Тухăç Тибетри Боми (тибетола Бово) вулăсĕнче тупнă. Betula cajanderi|Sukaczev}} Каяндер хурăнĕ Betula calcicola|(W.W.Sm.) P.C.Li}} Акшар хурăнĕ Betula ceratoptera|G.H.Liu & Y.C.Ma}} яяя Betula chichibuensis|H.Hara}} яяя Betula chinensis Maxim. Китай хурăнĕ Betula chitralica Browicz Хитрал хурăнĕ. Пакистанти Хитрал районĕнче тупнă. Betula coriaceifolia|V.N.Vassil. Тирлĕ çулçăллă хурăн Betula corylifolia|Regel & Maxim.}} Шĕшкĕ çулçăллă хурăн Betula costata|Trautv. Сарă хурăн Betula cylindrostachya|Lindl. ex Wall. Çаврака йĕпле хурăн Betula davurica|Pall.[5] Даури хурăнĕ Btname|Betula delavayi|Franch. Делавэй хурăнĕ Btname|Betula demetrii|I.V.Vassil. Деметра хурăнĕ Betula divaricata|Ledeb. Btname|Betula dolicholepis|Ovcz., Czukav. & Shibkova Вăрăм чешуяллă хурăн Betula ermanii|Cham. Эрман е чул хурăнĕ Btname|Betula falcata|V.N.Vassil. Çурла евĕрлĕ хурăн Btname|Betula ferganensis|V.N.Vassil. Фергана хурăнĕ Betula forrestii|Hand.-Mazz. Форреста хурăнĕ Betula fruticosa|Pall. Тĕмлĕ хурăн Betula glandulosa|Michx. Парлă хурăн Betula globispica|Shirai Шар-чечеклĕ хурăн Betula gordiagini|P.A.Baranov Гордягин хурăнĕ Betula grossa|Siebold & Zucc. Граб çулçăллă хурăн Betula halophila|Ching Тăвар юратакан хурăн Betula heptopotamica|V.N.Vassil. Çичĕ çырма хурăнĕ Betula honanensis|S.Y.Wang & C.L.Chang Хэнань хурăнĕ Betula humilis|Schrank Лутра хурăн Betula insignis|Franch.}} Чаплă хурăн Betula jarmolenkoana|Golosk. Ярмоленко хурăнĕ Betula jiaodongensis|S.B.Liang Цзяодун хурăнĕ Betula jinpingensis|P.C.Li}} Цзиньпин хурăнĕ Betula jiulungensis|P.C.Li ex Q.Lin Цзюлунь хурăнĕ Betula karagandensis|V.N.Vassil. Караганда хурăнĕ Betula kenaica|W.H.Evans Кенай хурăнĕ Betula kirghisorum|Sawicz Кăркăс хурăнĕ Betula klokovii|Zaver. Клоков хурăнĕ Betula korshinskyi|Litv. Берёза Коржински хурăнĕ Betula kotulae|Zaver. Котул хурăнĕ Betula kunarensis|Browicz Кунар хурăнĕ Betula lanata|(Regel) V.N.Vassil. Çăмлă хурăн Betula lenta|L. Чие хурăнĕ Betula litwinowii|Doluch. Литвинов хурăнĕ Betula luminifera|H.J.P.Winkl. in Engl. Ялтăркка хурăн Betula mandshurica|(Regel) Nakai [Маньчжури хурăнĕ Betula margusarica|V.N.Vassil. яяя Betula maximowicziana|Regel in DC. Максимович хурăнĕ Betula medwediewii|Regel Медведев хурăнĕ Betula megrelica|Sosn. Мингрел хурăнĕ Betula michauxii|Spach Мишо хурăнĕ Betula microphylla|Bunge Вĕтĕ çулçăллă хурăн Betula minor|(Tuck.) Fernald Пĕчĕк хурăн Betula murgabica|V.N.Vassil. Мургаб хурăнĕ Betula nana|L. Карлик хурĕн е ерник Betula neoalaskana|Sarg. Çĕнĕ Аляска хурăнĕ Btname|Betula nigra|L. Хура хурăн Betula occidentalis|Hook.} Анăç хурăнĕ Betula ovalifolia|Rupr. Овал çулçăллă хурăн Betula ovczinnikovii|V.N.Vassil. Овчинников хурăнĕ Betula pamirica|Litv. Памир хурăнĕ Betula papyrifera|Marshall Хут хурăнĕ Betula paramushirensis|Barkalov Парамушир хурăнĕ Betula pendula|Roth Шатра хурăн Betula platyphylla|Sukaczev Лаптак çулçăллă хурăн Betula populifolia|Marshall Тирĕк çулçăллă хурăн Betula potamophila|V.N.Vassil. Юханшыв юратакан хурăн Betula potaninii|Batalin Потанин хурăнĕ Betula procurva|Litv. Чалăш хурăн Betula psammophila|V.N.Vassil. Хăйăр юратакан хурăн Betula pubescens|Ehrh. Тĕклĕ хурăн Betula pumila|L. Шурлăх хурăнĕ Betula pyrolifolia|V.N.Vassil. Грушанкă çулçăллă хурăн Betula raddeana|Trautv. Радде хурăнĕ Betula regeliana|V.N.Vassil. Регель хурăнĕ Betula rockii|(Rehder) C.-A.Jansson Рокка хурăнĕ Betula saksarensis|Polozhij & A.T.Malzeva Саксар хурăнĕ Betula saposhnikovii|Sukaczev Сапожников хурăнĕ] Betula saviczii|V.N.Vassil. Савич хурăнĕ Betula schmidtii|Regel Шмидт хурăнĕ е тимĕр хурăн Betula seravschanica|V.N.Vassil. Зеравшан хурăнĕ Betula sessilis|Kom. Betula sunanensis|Y.J.Zhang Сунань хурăнĕ Betula szechuanica|(C.K.Schneid.) C.-A.Jansson Сычуань хурăнĕ Betula tadzhikistanica|V.N.Vassil. Таджикистан хурăнĕ Betula tianschanica|Rupr. in Ost.-Sack. & Rupr. Тяньшань хурăнĕ Betula turkestanica|Litv. Туркестан хурăнĕ Betula tuturinii|V.N.Vassil. Тутурин хурăнĕ Betula utilis|D.Don Гималай хурăнĕ Betula wuyiensis|J.B.Xiao Уишань хурăнĕ Betula zinserlingii|V.N.Vassil. Цинзерлинг хурăнĕ Betula alpestrisBetula × alpestris|Fr. Альп хурăнĕ]] Betula aurataBetula × aurata|Borkh. Ылтăн тĕсле хурăн Betula avatshensisBetula × avatshensis|Kom. Авача хурăнĕ Betula baicalensisBetula × baicalensis|Sukaczev Байкал хурăнĕ Betula bottnicaBetula × bottnica|Mela Ботника хурăнĕ Betula caeruleaBetula × caerulea|Blanch. Кăвак хурăн Betula dugleanaBetula × dugleana|Lepage Джанет Дагл хурăнĕ= {{bt|Betula glandulosa|Michx. × {{bt|Betula neoalaskana|Sarg.]. Betula dutillyiBetula × dutillyi|Lepage Дютийи хурăнĕ. [= {{bt|Betula glandulosa|Michx. × {{bt|Betula minor|Sarg.]. Betula eastwoodiaeBetula × eastwoodiae|Sarg. Иствуд хурăнĕ]] Betula horneiBetula × hornei|E.J.Butler Хорн хурăнĕ Betula jackiiBetula × jackii|C.K.Schneid. Джек хурăнĕ Betula murrayanaBetula × murrayana|B.V.Barnes & Dancik Муррей хурăнĕ Betula purpusiiBetula × purpusii|C.K.Schneid. Пурпус хурăнĕ Betula raymundiiBetula × raymundii|Lepage Реймунд хурăнĕ Betula sandbergiiBetula × sandbergii|Britton Сандберг хурăнĕ Betula sargentiiBetula × sargentii|Dugle Сарджент хурăнĕ Betula uliginosaBetula × uliginosa|Dugle яяя Betula utahensisBetula × utahensis|Britton Юта хурăнĕ Betula vologdensisBetula × vologdensis|Tzvelev Вологода хурăнĕ Betula winteriBetula × winteri|Dugle Уинтер хурăнĕ Betula zimpeliiBetula × zimpelii|Junge Цимпель хурăнĕ
Хурăн (лат. Bétula) — çулçă ӳкерекен йывăçсемпе тĕмсен йышĕ. Çурçĕр полушаринче анлă сарăлнă. Раççей территоринче чи анлă сарăлнă йывăçсен шутне кĕрет. Тĕсĕсен шучĕ çĕре яхăн е нумайрах .
Ҡайын — ҡайын һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты, беше аҡ туҙ ҡабыҡлы, эре япраҡлы ағас.
Яҡынса 70 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙа таралған. Башҡортостанда 5 төрө үҫә. Бейеклеге 20 метрға етә. Апрель-май айҙарында сәскә ата, емеше август-сентябрҙә өлгөрә.
Яҡтылыҡ ярата, йомортҡа йәки кире йомортҡа формаһындағы сатырлы, 40—150 йәшкә еткән япраҡ ҡойоусы ағас, һирәгерәк ҡыуаҡ. Олоно аҡ төҫтә (кәрлә ҡайын ҡыҙғылт‑көрән төҫтә), тармаҡлы, бейеклеге 0,2—20 м. Япраҡтары сиратлы, һаплы, ябай; ромб, йомортҡа, һирәгерәк йомро формалы, бысҡылы йәки тешле ситле. Сәскәләре күркһеҙ, бер енесле, оҙон һырғаларҙа. Һеркә (ата) һырғалар йәй башынан ботаҡ остарында үҫешәләр һәм ҡышлайҙар, яҙ көнө сәскә аталар һәм һары төҫтәге «һеркә осоралар». Йәшел төҫтәге ҡыҫҡа емешлек (инә) һырғалары ҡыҫҡа үренделәрҙәге бөрөләрҙән барлыҡҡа килә. Апрель-июндә япраҡ ярған ваҡытта сәскә ата. Емеше — ярылы ҡырпыуы булған ваҡ, ялпаҡланған сәтләүек, йәй аҙағында, көҙөн өлгөрә.
Һалбыр ҡайын ҡайын һәм һыу айырғыстарҙың ҡатнаш урмандарында; аҡ ҡайын — һаҙланған уйһыулыҡтарҙа; Башҡортостан Республикаһының Ҡыҙыл китабына индерелгән һәм Салауат районында ғына осраған реликт кәрлә ҡайын гипна һәм сфагнум һаҙлыҡтарында, һирәк ҡарағас урмандарында һәм тау тундраһында үҫә; тәпәш ҡайын һирәкләп ҡыуаҡлыҡ‑сфагнум һаҙлыҡтарында һәм тау тундраһында осрай; кәкре ҡайын тауҙарҙың ярым яланғас бүлкәтендә кәкре ағастарҙан торған урмандар барлыҡҡа килтерә.
Ҡайын төньяҡ ярымшарҙа таралған.
Үҙағасы мебель сәнәғәтендә, яғыулыҡ итеп һәм активлаштырылған күмер алыу өсөн, йәш ботаҡтары миндек һәм һепертке әҙерләү өсөн ҡулланыла. Япраҡтары, бөрөләре, дегете медицинала файҙаланыла, ҡайын һутын поливитаминлы эсемлек итеп ҡулланалар.
Ҡайын — ҡайын һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты, беше аҡ туҙ ҡабыҡлы, эре япраҡлы ағас.
भूर्ज को अंग्रेजी में बर्च (Birch) कहते हैं। यह बेटुलेसिई (Doo doo) कुल का पेड़ है। इसके अधिकाश पेड़ मध्यम विस्तार के होते हैं। कुछ तो क्षुप (Shrub) किस्म के भी होते हैं। उत्तर अमरीका, यूरोप, उत्तर एशिया और हिमालय में 1,400 फुट से अधिक ऊँचाई पर ये साधारणतया पाए जाते हैं। इनकी पत्तियॉँ क्रचक्री (serrat) तथा पर्णपाती (deciduous) होती हैं। एक ही पेड़ पर नर और मादा के कैटकिन (catkins) होते हैं। नर कैटकिन शरत् (पतझड़) ऋतु में और मादा कैटकिन वसंत ऋतु में प्रकट होते हैं। इनके फल छोटे छोटे और पंखदार होते हैं। वृक्ष की छाल कागज के सदृश उखड़ती है, जिसे 'भोजपत्र' कहते हैं। एक समय भारत में भोजपत्र पर ही पुस्तकें लिखी जाती थी। भोजपत्र सामान्य कागज से अधिक टिकाऊ समझा जाता है। आज भी भोजपत्र पर तांत्रिक मंत्र और कवचादि लिखे जाते हैं। ऐसे मंत्र और कवच जल्द फलदेनेवाले समझे जाते हैं। पेड़ की भीतरी छाल से जो भोजपत्र प्राप्त होता है। वह लिखने के लिये अच्छा समझा जाता है। कुछ विशिष्ट धार्मिक अवसरों पर लोग इसका वस्त्र भी धारण करते हैं। भूर्ज के पेड़ कई प्रकार के होते हैं। इनकी निम्नलिखित किस्में अधिक महत्व की है:
इसका वैज्ञानिक नाम बेटुला पापायरिफेरा (Betula papyrifera) है। इसको कभी कभी श्वेत भूर्ज भी कहते हैं, क्योंकि इसकी छाल मलाई सी सफेद रंग की होती है। इसको मंत्रभूर्ज भी कहते हैं, क्योंकि इसकी छाल इतनी पतली होती है कि उसपर सुभीते से लिखा जा सकता है। इस भूर्ज की छाल से प्याले, तश्तरियाँ, आभूषण, छोटी छोटी टोकरियाँ आदि बनाई जाती हैं। इसकी लकड़ी से लुगदी और जूते के साँचे या फरमें भी बनते हैं। लकड़ी जलावन के काम में भी आती है। हिमालय क्षेत्रों के अतिरिक्त यह कैनाडा, उत्तरी अमरीका और उत्तरी यूरोप में उपजता है।
इसको कभी रजत भूर्ज भी कहते हैं। इसका वैज्ञानिक नाम बी0 ल्यूटिया (B. Lutea) है। पेड़ के वयस्क होने पर इसकी छाल का रंग पीलापन लिए हुए धुँधले धूसर रंग का होता है। यह मासाचुसेट्स, फ्लोरिडा और टेक्सस में अधिक पाया जाता है। इसकी लकड़ी मजबूत होती है और फर्निचर, खेती के औजारों तथा अन्य घरेलू कामों के लिये अच्छी समझी जाती है।
इसे कहीं कहीं नदी भूर्ज भी कहते हैं, क्योंकि यह नदी, पोखरों तथा दलदली भूमि के तटों पर बहुधा उगता हुआ पाया जाता है। इसके छोटे पेड़ों की छाल का रंग गुलाबी होता है। पीछे वह काला हो जाता है। इसके पेड़ 50 से 60 फुट तक ऊंचे होते हें। यह दक्षिण अमरीका में विशेष रूप से पाया जाता है। इसका वैज्ञानिक नाम ब0 निग्रा (B. nigra) हैं।
इसका वैज्ञानिक नाम बी0 लेंटा (B. Lenta) है। इसे चेरी या मीठा भूर्ज भी कहते हैं। यह 60 से 80 फुट तक ऊँचा होता है। इसके शीर्ष सुंदर होते हैं। इसकी शाखाएँ पतली और टहनियाँ कोमल होती हैं। इसकी लकड़ी श्याम रंग की तथा कठोर होती है और दाने गठे हुए होते हैं। फर्निचर और घर के अंदर की सजावट के सामानों के निर्माण के लिये इसकी लकड़ी बहुमूल्य समझी जाती है।
इसका वैज्ञानिक नाम बी0 पोपुलिफोलिया (B. populifolia) है। इसका पेड़ छोटा, 40 फुट से अधिक ऊँचा नहीं होता है। अमरीका के अनेक राज्यों में यह पाया जाता है। इसकी छाल घूसर सफेद रंग की होती है। छाल कड़ी होती है और उसके स्तर अधिक दृढ़ता से चिपके रहते हें। इससे अनेक सांचे, फिरकी और अन्य सामान बनते हैं। यह ईधंन में भी काम आता है। इसकी लुगदी भी बनती हे।
भूर्ज को अंग्रेजी में बर्च (Birch) कहते हैं। यह बेटुलेसिई (Doo doo) कुल का पेड़ है। इसके अधिकाश पेड़ मध्यम विस्तार के होते हैं। कुछ तो क्षुप (Shrub) किस्म के भी होते हैं। उत्तर अमरीका, यूरोप, उत्तर एशिया और हिमालय में 1,400 फुट से अधिक ऊँचाई पर ये साधारणतया पाए जाते हैं। इनकी पत्तियॉँ क्रचक्री (serrat) तथा पर्णपाती (deciduous) होती हैं। एक ही पेड़ पर नर और मादा के कैटकिन (catkins) होते हैं। नर कैटकिन शरत् (पतझड़) ऋतु में और मादा कैटकिन वसंत ऋतु में प्रकट होते हैं। इनके फल छोटे छोटे और पंखदार होते हैं। वृक्ष की छाल कागज के सदृश उखड़ती है, जिसे 'भोजपत्र' कहते हैं। एक समय भारत में भोजपत्र पर ही पुस्तकें लिखी जाती थी। भोजपत्र सामान्य कागज से अधिक टिकाऊ समझा जाता है। आज भी भोजपत्र पर तांत्रिक मंत्र और कवचादि लिखे जाते हैं। ऐसे मंत्र और कवच जल्द फलदेनेवाले समझे जाते हैं। पेड़ की भीतरी छाल से जो भोजपत्र प्राप्त होता है। वह लिखने के लिये अच्छा समझा जाता है। कुछ विशिष्ट धार्मिक अवसरों पर लोग इसका वस्त्र भी धारण करते हैं। भूर्ज के पेड़ कई प्रकार के होते हैं। इनकी निम्नलिखित किस्में अधिक महत्व की है:
Betulla (Betula) de sa Familia Betulacee. Arvure chi creschede in buscos de montagna. Truncu derettu cun colza grigia cun macchias, cun ratos chi ana fozas no mannas, birdes, cun tenaju longu. Sa fozas tremulana a ogni moida de entu, puru lizeri.
Ła brèdoła (o bredol, albareła o bioła, beđòl o pirca (nome sientifego Betula alba) ła xe na pianta deła fameja dełe Betulaceae. in inglexe se dixe birch, in todesco Birke, in sloveno bréza, in taljan betulla.
Ła pol rivare a 15-30 metri de altesa e vivare fin a 160 ani. Sta pianta la buta el połine fra febraro e apriłe.
Fra febraro e aprile el połine fa danare kuei ke xe ałergici al połine de bredoła, con starnui, bruxor de oci e asma (ałergia ała bredoła). In Scandinavia ła bredoła, o mejo el so połine, xe ł'ałergene ke fa vegnere pi ałergie de tuti.
Ła bredoła xe ł'albaro nasional deła Finlandia
El legno de bredoła el rexiste al seco e ał'umido e el vien doparà dal marangon par fare careghe, tołe, scałe, ma anca socołi e dóe dełe boti. Senpre el legno de bredoła xe un otimo legno da bruxare.
Faxendo dei taj suła scorsa, se pol tirar fora un suco, un fià dolse, verde ciaro, bevù in specie in Finlandia, Estonia, Letonia, Lituania, Rusia, Bielorusia e Ucraina: el suco de bredoła. Secando i buti e łe foje, se pol avere un te diuretico, xontandoghe aqua de bojo.
Dała bredoła se tira fora el ksiłitoło o sucaro del legno (formuła chimica C5H12O5),
un alcol ke el ga manco całorie del sucaro normałe (sacarosio) e el pol esare doparà dai diabetici sensa ke el ghe tira su el liveło de sucaro 'ntel sangue (glicemia). Doparà drento ła ciunga (ciunghe al ksiłitoło), el defende i denti dała placa baterica e dała carie.
Çerti studi i ga anca fato vedare ke 'l ksiłitoło (łe ciunghe al ksiłitoło) el pol prevenire łe otiti. Ocio coi can perché el ksiłitoło el xe vełenoso par lori e se i ghin magna tanto, i pol morir.
Ła brèdoła (o bredol, albareła o bioła, beđòl o pirca (nome sientifego Betula alba) ła xe na pianta deła fameja dełe Betulaceae. in inglexe se dixe birch, in todesco Birke, in sloveno bréza, in taljan betulla.
Ła pol rivare a 15-30 metri de altesa e vivare fin a 160 ani. Sta pianta la buta el połine fra febraro e apriłe.
Тываның арга-арыгларында хадың (орус. берёза) кончуг хөй үнүй турар ыяш. Бүрүлери төгериксимээр, бажы шиш, кара-ногаан өңнүг, аныяк будуктары чөпкүр, чечээ сырга ышкаш, карты ак өннүг, чеми бичии хавыкчыгажының иштинде. Хадың колдуунда суг чоогу, шыксымаар, холушкак арга-арыглыг черлерде үнүп турар. Чечектелири майда, үрезини август—сентябрь айларда быжар.
Хадыңның мөчектеринде эфирлиг үс, флавоноидтер, чук, дубильдиг болгаш өске-даа бүдүмелдер бар. Бүрүзүнде эфирлиг үс, сапониннер, бетулоритинниг кислоталар, витамин С, А бар. Чазын чечектелип, бүрүлери частып эгелевээнде, ооң мөчектерин, бичии аныяк будуктарын чыггаш, шарааш, хүнге азы чылыг черге үр эвес тургускаш, сери азы агаарлыг черге кургадыр. Ооң соонда ону арыглап ылгааш, хөй каът саазын хапка 2 чыл чедир шыгжап болур.
Ооң мөчектеринден алган эмнерни дериттирер, сидик болгаш өт ылгаарынга хереглеп турар. Оон алдынган суг эмнерни кара-бүүректиң болгаш сыңыйның аарыгларынга ажыглап турар. Хадыңның бүрүлери сидик элбедир шайның тургузуунда база кирип турар. Хадыңның хөмүрүн чамдык хораннаашкыннар үезинде база хереглеп турар.
Улус хадыңның мөчектеринден үндүрүп алган эмнерни ижин-шөйүндү, ревматизм, подагра, чүс болгаш кеш аарыгларынга ажыглап турар. Хадыңның бүрүлеринде витамин С хөй чүве болганда, витамин четпестээр аарыгларга удур база ажыглап турар. Мону чүгле эмчилерниң сүмези-биле ажыглап болур.
Тываның арга-арыгларында хадың (орус. берёза) кончуг хөй үнүй турар ыяш. Бүрүлери төгериксимээр, бажы шиш, кара-ногаан өңнүг, аныяк будуктары чөпкүр, чечээ сырга ышкаш, карты ак өннүг, чеми бичии хавыкчыгажының иштинде. Хадың колдуунда суг чоогу, шыксымаар, холушкак арга-арыглыг черлерде үнүп турар. Чечектелири майда, үрезини август—сентябрь айларда быжар.
Хадыңның мөчектеринде эфирлиг үс, флавоноидтер, чук, дубильдиг болгаш өске-даа бүдүмелдер бар. Бүрүзүнде эфирлиг үс, сапониннер, бетулоритинниг кислоталар, витамин С, А бар. Чазын чечектелип, бүрүлери частып эгелевээнде, ооң мөчектерин, бичии аныяк будуктарын чыггаш, шарааш, хүнге азы чылыг черге үр эвес тургускаш, сери азы агаарлыг черге кургадыр. Ооң соонда ону арыглап ылгааш, хөй каът саазын хапка 2 чыл чедир шыгжап болур.
Ооң мөчектеринден алган эмнерни дериттирер, сидик болгаш өт ылгаарынга хереглеп турар. Оон алдынган суг эмнерни кара-бүүректиң болгаш сыңыйның аарыгларынга ажыглап турар. Хадыңның бүрүлери сидик элбедир шайның тургузуунда база кирип турар. Хадыңның хөмүрүн чамдык хораннаашкыннар үезинде база хереглеп турар.
Улус хадыңның мөчектеринден үндүрүп алган эмнерни ижин-шөйүндү, ревматизм, подагра, чүс болгаш кеш аарыгларынга ажыглап турар. Хадыңның бүрүлеринде витамин С хөй чүве болганда, витамин четпестээр аарыгларга удур база ажыглап турар. Мону чүгле эмчилерниң сүмези-биле ажыглап болур.
Хуһан (латаар Betula) — хуһанайхин (Betulaceae) сагаан үнгэтэй, бишыхан набшатай, нарин болоод томо нэгэ түрэл модон. 70 оршом (ондоо мэдээгээр, 100 үлүү) полиморф зүйлнүүд, Хойто хахад бүмбэрсэгтэ ургана; Оросто 20 зүйлнүүд байна. Эдэ зүйлнүүдынь экологи болон ажахын хубида асар ехэ үүргэтэй ургамалнууд юм. Энэһээ гадна тус модолиг ургамалые хото һуурин сэсэрлэгжүүлхэ, сэсэрлигтэ хүреэлэн, ойн зурбаһан болон түгэл байгуулхада ашаглахада тохиромжотой. Титимынь саглагар зүйлые гоёл, шэмэглэлдэ үргэн ашагладаг байна. Байгаалиин тохиромжотой нүхэсэлдэ 18-27 м хүрэтэр ургадаг ба таба хүрэтэрхи наһанай залуу ургамалай үндэр 2,2-2,5 м хүрэдэг. Тус модолиг ургамал дундажаар 80-100 жэл наһалдаг байна.
A birch is a thin-leaved deciduous hardwood tree of the genus Betula (/ˈbɛtjʊlə/),[2] in the family Betulaceae, which also includes alders, hazels, and hornbeams. It is closely related to the beech-oak family Fagaceae. The genus Betula contains 30 to 60 known taxa of which 11 are on the IUCN 2011 Red List of Threatened Species. They are a typically rather short-lived pioneer species widespread in the Northern Hemisphere, particularly in northern areas of temperate climates and in boreal climates.[3]
Birch species are generally small to medium-sized trees or shrubs, mostly of northern temperate and boreal climates.[4] The simple leaves are alternate, singly or doubly serrate, feather-veined, petiolate and stipulate. They often appear in pairs, but these pairs are really borne on spur-like, two-leaved, lateral branchlets.[5] The fruit is a small samara, although the wings may be obscure in some species. They differ from the alders (Alnus, another genus in the family) in that the female catkins are not woody and disintegrate at maturity, falling apart to release the seeds, unlike the woody, cone-like female alder catkins.
The bark of all birches is characteristically marked with long, horizontal lenticels, and often separates into thin, papery plates, especially upon the paper birch.[6] Distinctive colors give the common names gray, white, black, silver and yellow birch to different species.[7]
The buds, forming early and full-grown by midsummer, are all lateral, without a terminal bud forming; the branch is prolonged by the upper lateral bud. The wood of all the species is close-grained with a satiny texture and capable of taking a fine polish; its fuel value is fair.
The flowers are monoecious, opening with or before the leaves. Once fully grown, these leaves are usually 3–6 millimetres (1⁄8–1⁄4 in) long on three-flowered clusters in the axils of the scales of drooping or erect catkins or aments. Staminate catkins are pendulous, clustered, or solitary in the axils of the last leaves of the branch of the year or near the ends of the short lateral branchlets of the year. They form in early autumn and remain rigid during the winter. The scales of the mature staminate catkins are broadly ovate, rounded, yellow or orange colour below the middle and dark chestnut brown at apex. Each scale bears two bractlets and three sterile flowers, each flower consisting of a sessile, membranous, usually two-lobed, calyx. Each calyx bears four short filaments with one-celled anthers or strictly, two filaments divided into two branches, each bearing a half-anther. Anther cells open longitudinally. The pistillate segments are erect or pendulous, and solitary, terminal on the two-leaved lateral spur-like branchlets of the year. The pistillate scales are oblong-ovate, three-lobed, pale yellow-green often tinged with red, becoming brown at maturity. These scales bear two or three fertile flowers, each flower consisting of a naked ovary. The ovary is compressed, two-celled, and crowned with two slender styles; the ovule is solitary. Each scale bears a single small, winged nut that is oval, with two persistent stigmas at the apex.
Betula species are organised into five subgenera.
Note: many American texts have B. pendula and B. pubescens confused, though they are distinct species with different chromosome numbers.
The common name birch comes from Old English birce, bierce, from Proto-Germanic *berk-jōn (cf. German Birke, West Frisian bjirk), an adjectival formation from *berkōn (cf. Dutch berk, Low German Bark, Danish birk, Norwegian bjørk), itself from the Proto-Indo-European root *bʰerHǵ- ~ bʰrHǵ-, which also gave Lithuanian béržas, Latvian Bērzs, Russian берёза (berëza), Ukrainian береза (beréza), Albanian bredh 'fir', Ossetian bærz(æ), Sanskrit bhurja, Polish brzoza, Latin fraxinus 'ash (tree)'. This root is presumably derived from *bʰreh₁ǵ- 'to shine, whiten', in reference to the birch's white bark. The Proto-Germanic rune berkanan is named after the birch.
The generic name Betula is from Latin, which is a diminutive borrowed from Gaulish betua (cf. Old Irish bethe, Welsh bedw).
Within Betulaceae, birches are most closely related to alder. The oldest known birch fossils are those of Betula leopoldae from the Klondike Mountain Formation in Washington State, USA, which date to the early Eocene (Ypresian) around 49 million years ago.[9]
Birches often form even-aged stands on light, well-drained, particularly acidic soils. They are regarded as pioneer species, rapidly colonizing open ground especially in secondary successional sequences following a disturbance or fire. Birches are early tree species to become established in primary successions, and can become a threat to heathland if the seedlings and saplings are not suppressed by grazing or periodic burning. Birches are generally lowland species, but some species, such as Betula nana, have a montane distribution. In the British Isles, there is some difference between the environments of Betula pendula and Betula pubescens, and some hybridization, though both are "opportunists in steady-state woodland systems". Mycorrhizal fungi, including sheathing (ecto)mycorrhizas, are found in some cases to be beneficial to tree growth.[10]
A large number of lepidopteran insects feed on birch foliage.
Because of the hardness of birch, it is easier to shape it with power tools; it is quite difficult to work it with hand tools.[11]
The inner bark is considered edible as an emergency food, even when raw.[12] It can be dried and ground into flour, as was done by Native Americans and early settlers. It can also be cut into strips and cooked like noodles.[12]
The sap can be drunk or used to make syrup.[12] and birch beer. Tea can be made from the red inner bark of black birches.[12]
White-barked birches in particular are cultivated as ornamental trees, largely for their appearance in winter. The Himalayan birch, Betula utilis, especially the variety or subspecies jacquemontii, is among the most widely planted for this purpose. It has been cultivated since the 1870s, and many cultivars are available, including 'Doorenbos', 'Grayswood Ghost' and 'Silver Shadow'; 'Knightshayes' has a slightly weeping habit. Other species with ornamental white bark include Betula ermanii, Betula papyrifera, Betula pendula and Betula raddeana.[16]
In the European Union, a prescription gel containing birch bark extract (commercial name Episalvan, betulae cortex dry extract (5-10 : 1); extraction solvent: n-heptane 95% (w/w)) was approved in 2016 for the topical treatment of minor skin wounds in adults.[17] Although its mechanism of action in helping to heal injured skin is not fully understood, birch bark extract appears to stimulate the growth of keratinocytes which then fill the wound.[17][18]
Preliminary research indicates that the phytochemicals, betulin and possibly other triterpenes, are active in Episalvan gel and wound healing properties of birch bark.[18]
Over centuries, birch bark was used in traditional medicine practices by North American indigenous people for treating superficial wounds by applying bark directly to the skin.[18] Splints made with birch bark were used as casts for broken limbs in the 16th century.[19]
Wood pulp made from birch gives relatively long and slender fibres for a hardwood. The thin walls cause the fibre to collapse upon drying, giving a paper with low bulk and low opacity. The birch fibres are, however, easily fibrillated and give about 75% of the tensile strength of softwood.[20] The low opacity makes it suitable for making glassine.
In India, the birch (Sanskrit: भुर्ज, bhurja) holds great historical significance in the culture of North India, where the thin bark coming off in winter was extensively used as writing paper. Birch paper (Sanskrit: भुर्ज पत्र, bhurja patra) is exceptionally durable and was the material used for many ancient Indian texts.[21][22] The Roman period Vindolanda tablets also use birch as a material on which to write and birch bark was used widely in ancient Russia as notepaper (beresta) and for decorative purposes and even making footwear (lapti) and baskets.
Birch wood is sometimes used as a tonewood for semiacoustic and acoustic guitar bodies, and occasionally for solid-body guitar bodies. It is also a common material used in mallets for keyboard percussion.
Birches have spiritual importance in several religions, both modern and historical. In Celtic cultures, the birch symbolises growth, renewal, stability, initiation, and adaptability because it is highly adaptive and able to sustain harsh conditions with casual indifference. Proof of this adaptability is seen in its easy and eager ability to repopulate areas damaged by forest fires or clearings. Birches are also associated with Tír na nÓg, the land of the dead and the Sidhe, in Gaelic folklore, and as such frequently appear in Scottish, Irish, and English folksongs and ballads in association with death, or fairies, or returning from the grave. The leaves of the silver birch tree are used in the festival of St George, held in Novosej and other villages in Albania.[23]
The birch is New Hampshire's state tree and the national tree of Finland and Russia. The yellow birch is the official tree of the province of Quebec (Canada). The birch is a very important element in Russian culture and represents the grace, strength, tenderness and natural beauty of Russian women as well as the closeness to nature of the Russians.[24] It's associated with marriage and love.[25] There are numerous folkloric Russian songs in which the birch tree occurs. The Ornäs birch is the national tree of Sweden. The Czech word for the month of March, Březen, is derived from the Czech word bříza meaning birch, as birch trees flower in March under local conditions. The silver birch tree is of special importance to the Swedish city of Umeå. In 1888, the Umeå city fire spread all over the city and nearly burnt it down to the ground, but some birches, supposedly, halted the spread of the fire. To protect the city against future fires, wide avenues were created, and these were lined with silver birch trees all over the city. Umeå later adopted the unofficial name of "City of the Birches (Björkarnas stad)". Also, the ice hockey team of Umeå is called Björklöven, translated to English "The Birch Leaves".
"Swinging" birch trees was a common game for American children in the nineteenth century. American poet Lucy Larcom's "Swinging on a Birch Tree" celebrates the game.[26] The poem inspired Robert Frost, who pays homage to the act of climbing birch trees in his more famous poem, "Birches".[27] Frost once told "it was almost sacrilegious climbing a birch tree till it bent, till it gave and swooped to the ground, but that's what boys did in those days".[28]
A birch is a thin-leaved deciduous hardwood tree of the genus Betula (/ˈbɛtjʊlə/), in the family Betulaceae, which also includes alders, hazels, and hornbeams. It is closely related to the beech-oak family Fagaceae. The genus Betula contains 30 to 60 known taxa of which 11 are on the IUCN 2011 Red List of Threatened Species. They are a typically rather short-lived pioneer species widespread in the Northern Hemisphere, particularly in northern areas of temperate climates and in boreal climates.
La betulo (Betula) estas holarktisa genro el la familio de la betulacoj.
Ĝeneralaĵoj: Betuloj estas "pioniraj specioj" t. e. ili estas la unuaj arboj kiuj kreskas en malriĉaj, malvarmaj terenoj, kaj post ruinigadoj, kiel fajregoj, ili elportas tre malriĉajn grundojn, malvarmajn klimatojn, sed bezonas multe da lumo, do se poste la arbokomunumo riĉiĝas kaj pleniĝas ili malaperas. Ili vivas relative mallonge: ĝis 100 jarojn. En alteco de montaro aŭ en arktaj regionoj, post kie eĉ la pinofitaj arboj ne plu kapablas kreski, restas antaŭ la nura herbejo aŭ Tundro zono de betularbaro.
Ĉefaj specioj: Eŭropo kaj Siberio :
Norda Ameriko :
betulo sur ŝutmonto
betularo en Suomujo
betula aleo en matena nebulo inter Steinheim kaj Kicklingen distrikto Dillingen an der Donau, Germanujo
pendantaj betuloj kun aŭtuna foliaro
betulo en eturba vintra pejzaĝo
betuloj sur erikejo en Kalmthout
betuloj proksime de Rodenbostel, Malsupra Saksio, Germanujo
La genra nomo Betula estis unuafoje publikigita en 1753 fare de Carl von Linné en Species Plantarum, 2, p. 982f. La genro Betula aprtenas al la subfamilio de la Betuloideae ene de la familio de la Betulaceae.
La ĝis 100 betulaj specioj kreskas en vastaj regionoj de la norda hemisfero, en Eŭropo, en Nordameriko (precipe ĉe la orientaj marbordoj) kaj en Azio ĝis Japanujo .
Ekzistas 35 ĝis 100 specioj en la genro (Betula):
Betula potamophila V.N.VASSIL.: Ĝia hejmregiono estas Mezazio
La betulo (Betula) estas holarktisa genro el la familio de la betulacoj.
Ĝeneralaĵoj: Betuloj estas "pioniraj specioj" t. e. ili estas la unuaj arboj kiuj kreskas en malriĉaj, malvarmaj terenoj, kaj post ruinigadoj, kiel fajregoj, ili elportas tre malriĉajn grundojn, malvarmajn klimatojn, sed bezonas multe da lumo, do se poste la arbokomunumo riĉiĝas kaj pleniĝas ili malaperas. Ili vivas relative mallonge: ĝis 100 jarojn. En alteco de montaro aŭ en arktaj regionoj, post kie eĉ la pinofitaj arboj ne plu kapablas kreski, restas antaŭ la nura herbejo aŭ Tundro zono de betularbaro.
Ĉefaj specioj: Eŭropo kaj Siberio :
Betula pubescens - lanuga betulo Betula pendula - penda betulo - kun branĉoj gracie pendiĝemaj Betula nana - nana betulo - la plej nordekreskanta, apenaŭ arbustaltaNorda Ameriko :
Betula alleghaniensis - alegana betulo Betula papyrifera (kies arboŝelo utilis al la Indianoj por fari boatojn) Betula nigra - nigra betulo Betula platyphylla - orientazia betulobetulo sur ŝutmonto
betularo en Suomujo
betula aleo en matena nebulo inter Steinheim kaj Kicklingen distrikto Dillingen an der Donau, Germanujo
pendantaj betuloj kun aŭtuna foliaro
betulo en eturba vintra pejzaĝo
betuloj sur erikejo en Kalmthout
betuloj proksime de Rodenbostel, Malsupra Saksio, Germanujo
Betula es un género de árboles de la familia Betulaceae y del orden Fagales. El nombre común «abedul» designa a varios diferentes árboles caducifolios pertenecientes a este género; a veces también se designa con este nombre a los alisos (Alnus glutinosa), árboles pertenecientes a la misma familia. Su nombre procede del latín betūlla que a su vez procedería de la palabra betu que era como los celtas designaban al abedul.
El abedul sirve de alimento a un gran número de lepidópteros tales como Colotois pennaria, Campaea margaritata, Mimas tiliae, Drepana binaria, Geometra papilionaria, Hemithea aestivaria y Phalera bucephala.
La siguiente lista no está completa y se refiere solo a una clasificación por su origen geográfico. Para la clasificación taxonómica, véase Anexo:Especies de Betula.
Betula es un género de árboles de la familia Betulaceae y del orden Fagales. El nombre común «abedul» designa a varios diferentes árboles caducifolios pertenecientes a este género; a veces también se designa con este nombre a los alisos (Alnus glutinosa), árboles pertenecientes a la misma familia. Su nombre procede del latín betūlla que a su vez procedería de la palabra betu que era como los celtas designaban al abedul.
El abedul sirve de alimento a un gran número de lepidópteros tales como Colotois pennaria, Campaea margaritata, Mimas tiliae, Drepana binaria, Geometra papilionaria, Hemithea aestivaria y Phalera bucephala.
See artikkel räägib puude perekonnast; perekonnanime kohta vaata artiklit Kask (perekonnanimi) Kask (Betula) kaseliste sugukonda kuuluv mitmeaastaste heitlehiste lehtpuude perekond.
Rahvapärane (või siiski võru murdes, kontrolli üle!) nimetus: kõiv.
Kased on lehtpuud, neid on maailmas vähemalt 30 liiki. Kasepuu mets on kaasik. Eesliitena kasutatakse sõna kask nt seente nimedes.
Eestis kasvab neli pärismaist kaseliiki:
Arukase loodusliku vormina kasvab Eestis ka karjala kask.
Saunas viheldakse kasevihaga.
Kask (Betula) kaseliste sugukonda kuuluv mitmeaastaste heitlehiste lehtpuude perekond.
Rahvapärane (või siiski võru murdes, kontrolli üle!) nimetus: kõiv.
Kased on lehtpuud, neid on maailmas vähemalt 30 liiki. Kasepuu mets on kaasik. Eesliitena kasutatakse sõna kask nt seente nimedes.
Eestis kasvab neli pärismaist kaseliiki:
arukask sookask madal kask vaevakaskArukase loodusliku vormina kasvab Eestis ka karjala kask.
Saunas viheldakse kasevihaga.
Urkia hosto fin erorkorreko eta egur gogorreko Betula (/ˈbɛtjʊlə/)[1] generoko zuhaitz-espezieak dira. Generoa Betulaceae familiaren barnean dago, haltzekin, hurritzekin eta pago-lizarrekin batera. Duela gutxi arte familia bananduta zegoen, Betulaceae (Betula eta Alnus generoekin) eta Corylaceae (gainerakoekin) familietan, baina angiospermoetan egindako azterketa filogenetikoen ondorioz familia berean daudela ondorioztatu zen.
Urkiaren generoak 60 espezie inguru biltzen ditu, eta horietatik 11 UICNren ("Unión Internacional para la Conservación de la Naturaleza") mehatxatutako espezieen zerrenda gorrian agertzen dira. Urki-espezieak bizitza laburreko zuhaitzak dira, oso zabalduta daude Ipar Hemisferioan batez ere klima epela duten eskualdeetan eta klima borealetakoetan. Gainera, gune hauetan espezie aitzindariak izan ohi dira, hau da, lurralde bat kolonizatzean lehenengo espezieak dira.
Urkien enborraren azalak kolore zurixka hartzen du, batez ere gazteak diren urkietan; hala ere, heltzen doazen heinean arrakalatzen eta belzten joaten dira. Enborretik ateratzen diren adarrak amaieraraino horizontalki kokatzen dira (Betula pubescens) edo adarrak hazten amaitzen direnean forma zintzilikarian amaitzen dira puntan (Betula pendula). Urki-espezieen hosto gehienak antzeko morfologia dute, txandakatuta agertzen dira, hots, adabegi bakoitzetik hosto bakar bat ateratzen da, zerra-itxura hartzen dute hostoen puntetan eta erronbo-formakoak izan ohi dira. Loreak, edo ugal egitura sexual ar eta emeak, gerba deituriko infloreszentzia zintzilikari eta malgu moduan kokatzen dira[2][3].
Urkiak monoikoak dira, lore unisexual ar eta emeak garatzen dituztelarik ale berean. Gainera, monoikoak izanik diklinoak dira, ondorioz, bi sexuetako ugal egiturak izateaz gain, sexu bakoitzeko ugal egiturak bereiztuta agertzen dira kontrako sexuko egiturengandik. Urkiaren loreak gerbatan antolatzen dira. Gerbak, zilindro-formakoak, matsalko-erako infloreszentzia zintzilikariak dira, gehienetan lore txiki apetaloez hornituak, eta izatekotan oso petalo txikiak dira, beraz, gehienetan petalo gabekoak dira[4][5][6][7][8][9]. Polenaren bidez egiten dute ugalketa sexuala urkiek, hau da, gerba arrek ekoitzitako granulu mikroskopikoen bidez (mikrogametofito haploideak daramatzatenak hauts forman). Polinizazioa airearen bidez burutzen dute urkiek, hots, anemofiloak dira eta polena lore emeen estigmaraino iristen da. Gerbak ugal egitura oso garrantzitsuak dira, zuhaitz familiak desberdintzeko ezaugarri identifikatzaile bezala erabiltzen direlako, batez ere Hamamelidae subklasean Betulaceae (urkiak), Fagaceae (pago eta haritz eta gaztainondoak), Moraceae eta Salicaceae (sahatsak) familietan.
Begira: urkien sailkapena ere
Ipar Amerikako urkien artean hurrengoak daude:
· Betula allegheniensis - Urki horia (B. lutea)
· Betula cordifolia - Mendietako paper urkia
· Betula glandulosa - Urki nano amerikarra
· Betula lenta - azukredun urkia, gerezi urkia, edo urki beltza
· Betula michauxii - Ternuako urki nanoa
· Betula nana - Urki nanoa edo zingira urkia (Europa eta Asian ere badagoena)
· Betula neoalaskana - Alaskako urkia edo Yukongo urkia
· Betula nigra - Ibai urkia edo urki beltza
· Betula occidentalis - Ur urkia edo urki gorria (B. fontinalis)
· Betula papyrifera - Paper urkia, kanoa urkia edo urki zuri amerikarra
· Betula populifolia - Urki grisa
· Betula pumila - Aintzira urkia
Europa eta Asiako urkien artean hurrengoak daude
· Betula albosinensis - Urki gorri txinatarra
· Betula albosinensis bar. septentrionalis - Ipar Txinako urki gorria
· Betula alnoides - Haltz orridun urkia
· Betula austrosinensis - Hego Txinako urkia
· Betula chinensis - Txinako urki nanoa
· Betula ermanii - Erman-en urkia
· Betula grossa - Gerezi urki japoniarra
· Betula jacquemontii (Betula utilis azpiesp. jacquemontii) - Azal zuridun urki himalaiarra
· Betula mandschurica - Urki mantxuriarra
· Betula mandschurica bar. japonica - Urki japoniarra
· Betula maximowiczii - Urki erregea
· Betula medwediewii - Urki kaukasiarra
· Betula nana - Urki nanoa (Ipar Amerikan ere badagoena)
· Betula pendula - Urki zilarkara
· Betula platyphylla (Betula pendula bar. platyphylla) - Urki zilarkara siberiarra
· Betula pubescens - Urki zuria, urki zuri europarra edo urki ileduna (Ipar Asian ere badagoena)
· Betula pubescens azpiesp. tortuosa - Artikoko urki zuria (Eurasia azpiartikoa, Groenlandia)
· Betula szechuanica (Betula pendula bar. szechuanica) - Sitxuango urkia
· Betula utilis - Urki himalaiarra
Oharra: testu amerikar askok ez dute bereizten B. pendula eta B. pubescens espezieak, kromosoma-kopuru ezberdinak dituzten espeziak badira ere.
Urkiak oso ondo sakabanatuta daude ia Amerika, Europa eta Asia osoan, ipar latitudeetan agertzen diren zuhaitz espezieak osatzen dute Betula generoa, hau da ia ipar hemisferio osoan agertzen dira urki espezieak, batez ere klima epeleko eta klima borealeko eskualdeetan. Honen adibide Iledun urkia (Betula pubescens) da, Islandiak dituen espezie autoktono gutxienetako bat izanik[10][11].
Urkiak gerba emeetan garatzen ditu hazi hegaldunak. Hazi hauen ernetzea edo germinazioa ez da edozein momentutan ematen, fotoperiodoaren, hau da, landare jakin batek egun jakin batean jasotzen dituen eguzki-argi orduen, eta tenperaturaren elkarrekintzaren menpe dago. Elkarrekintzak ekiditen du edozein momentutan ematea ernetzea: tenperatura epela egiten duen egunetan, tenperatura 15ºCtik gorakoa den egunetan, fotoperiodoak garrantzia hartzen du, hots, nahiko eguzki ordu jaso baldin baditu landareak ernetzeari ekingo dio, baina hala ez bada eta egunak motzak badira, germinazioa ekidingo da. Hala ere, tenperatura beroagoa egiten duen egunetan, tenperatura 20ºCtik gorakoa den egunetan, fotoperiodoak eragina galtzen du, eta tenperaturaren eraginarengatik bakarrik gerben germinazioa emango da[12].
Tenperaturaren eta fotoperiodoaren elkarrekintzak sortzen duten faktore erregulatzailearen bidez, lortzen da ernetzea udazkenean ez ematea; aitzitik, udaberrian emango da, non baldintzak faboragarriagoak izango diren landare gazteen biziraupena bermatzeko eta heldutasunera iristeko[12]. Hala ere, Euskal Herrian egoera berezi bat ematen da urte jakin batzuetako otsailan, negua izanik: Tenperaturak nahiko epeltasun maila altura iristen dira eguneko ordu beroenetan (eguerdian batez ere), eta aldi berean, egunak nahiko motzak izan arren, argitasun-maila handiko egun batzuk ematen dira, eta urki-haziek argi kantitate-nahikoa jasotzen dute hozitzen hasteko. Ondorioz, otsaila izanik eta negua izan arren, zenbait urkiek germinazioa aurrera eramaten dute.
Denboran zehar zuhaitz askok lotura estua izan dute herri desberdin askotako mitologiarekin eta folklorearekin, eta urkia kasu honetan ez da salbuespena izan. Europako hainbat herrialdeetan, batez ere nekazal guneetan, erlazio oso estua daukate inguruneko herritarren sinesmenak lurraldeko paisaiarekin, eta hirietaranzko migrazioen ondorioz, nekazal lurralde hauetan zuhaitzek bereganatutako esanahi hauetako batzuk galtzen ari dira. Hala ere, urkiak oraindik esangura aipagarriak dauzka toki batzuetan. Txekiar errepublikan, Danimarkan eta Erresuma Batuan urkiak bi esanahi ditu: alde batetik, udaberriaren iritsierarekin guztiz lotuta dago, eta urkiaren loraldiak udaberria iritsi delaren seinale bezala interpretatzen dute; bestetik, maitasunarekin lotura estua duen zuhaitza da. Halaber, Finlandian eta Polonian erlazio estua dauka poztasunarekin eta alaitasunaren seinale dela sinesten dute[13].
Historian zehar urkiek hainbat esanahi mitologiko izan dituzte. Zeltek, mitologian, urkiak berriztapenaren eta purifikazio espiritualaren sinonimotzat hartzen zituzten, eta urkiaren adartxo-sortak jaso eta pilatzen zituzten urtearen amaieran espiritu maltzurrak aldentzeko. Gaur egun, Erresuma Batuan, zenbait lorezainek oraindik urkiz egindako arrasteluak eta erratzak erabiltzen dituzte haien lorategiak purifikatzeko. Gainera, Eskoziako lurralde altuetako jendeek sinesten zuten behi antzuak zituzten artzainek, hauek urkiz egindako makil batez gidatuz gero, emankorrak (ugalkorrak) bihurtuko zirela berriro, eta ernari egondako behi bat urkiz egindako makil batez gidatuz gero, jaiotako txekorra osasuntsua izango zela[14].
Urkiek erabilera ugari dauzkate medikuntzan. Urkien faktore aktiboen tartean olio esentzialak, flabonoideak (kerzetina), karotenoideak eta C bitaminak izango dira zuhaitzari ezaugarri terapeutikoak emango dizkioten konposatu biokimiko nagusienak. Urkiak historian zehar askotan erabili izan dira medikuntza tradizionalean dituzten ezaugarri hauengatik: antifungikoak, analgesikoak, antiinflamatorioak, diuretikoak antiseptikoak, garbitzaileak, lehortzaileak, zikatritzaileak, antihemorragikoak eta febrifugoak[15].
Urkiak buruko minetarako, zefaleetarako, erabiliak izan diren eta gaur egun erabiltzen diren sendagai naturaletako bat dira. Geure buruko minak murriztu deitzazkegu urki-infusio bat edanez edo buruan bertan urki-infusioa xurgatu duten konpresak ipiniz[15].
Urkiek funtzio diuretikoa dutenez urearen ekoizpena sustatzen laguntzen dute, eta likidoen pilaketak murrizten laguntzen dute, hauek deuseztapenaz. Urkiek ezaugarri hau aktibatzeko, hostoen infusio bat edatea beharrezkoa da[15].
Beste funtzioetako bat da febrifugoa da, hots, sukarra sendatzeko sendabide naturaltzat erabiltzen da. Kasu honetan, urkiek daukaten ezaugarri febrifugoa bete dezaten, infusio bat egin behar da, baina garrantzitsua da giro-tenperaturan dagoenean edatea[15].
Giltzurrunetarako sendagai natural nagusienetako bat kontsideratzen dira urkiak, eta hauek osasuntsu mantentzeko erabiltzen dira. Giltzurrun infekzioak edo pielonefritisak, eta giltzurruneko harriak sendatzen oso lagungarria da, funtzio diuretikoa daukalako, eta koliko nefritikoak tratatzen laguntzen du, daukan eragile analgesikoarengatik[15].
Papergintza-industrian zelulosa erabiltzen da papera ekoizteko lehengai bezala, landareen pareta zelularrean agertzen da, eta bere funtzio nagusia landareek eratutako egiturei trinkotasuna eta gogortasuna ematea da. Industrian erabiltzen da papera sortzeko ezinbestekoa den orea sortzeko. Paperak landare desberdinetatik sortu daitezke, hala nola, azukre-kanaberak, arrozak eta artoak. Hau egia izan arren, papera sortzeko industrian arruntena zuhaitzen enborrak erabiltzea da, zuntz hoberenak hemendik lortzen direlako zuzenean[16].
Zuhaitz-espezie desberdinen enborrek papera sortzeko erabiltzen diren zuntz desberdinak garatzen dituzte. Egur bigunetako espezieek, pinuak eta izeiak adibidez, zuntz luzeak ekoizten dituzte, eta hauek paperari malgutasuna eta zurruntasuna ematen diote. Aldiz, urkiek eta beste espezie batzuk, hala nola astigarrek, izeiek eta eukaliptoek, enbor gogorragoak dituztenez, hauetatik ekoizten diren paperaren zuntzak leunagoak dira, azalera berdintsuago bat ekoiztuz. Hala ere, papergintzan, kalitate hobereneko paperak ekoizteko, luzeera, leuntasun eta malgutasun desberdineko zuhaitzen enborretatik lortutako zuntzak nahastu ohi dira, paperak ezaugarri hoberenak edukitzeko.
Urkia hosto fin erorkorreko eta egur gogorreko Betula (/ˈbɛtjʊlə/) generoko zuhaitz-espezieak dira. Generoa Betulaceae familiaren barnean dago, haltzekin, hurritzekin eta pago-lizarrekin batera. Duela gutxi arte familia bananduta zegoen, Betulaceae (Betula eta Alnus generoekin) eta Corylaceae (gainerakoekin) familietan, baina angiospermoetan egindako azterketa filogenetikoen ondorioz familia berean daudela ondorioztatu zen.
Urkiaren generoak 60 espezie inguru biltzen ditu, eta horietatik 11 UICNren ("Unión Internacional para la Conservación de la Naturaleza") mehatxatutako espezieen zerrenda gorrian agertzen dira. Urki-espezieak bizitza laburreko zuhaitzak dira, oso zabalduta daude Ipar Hemisferioan batez ere klima epela duten eskualdeetan eta klima borealetakoetan. Gainera, gune hauetan espezie aitzindariak izan ohi dira, hau da, lurralde bat kolonizatzean lehenengo espezieak dira.
Koivut (Betula) on kasvisuku, johon kuuluu noin 120 lajia pohjoisen pallonpuoliskon lauhkean vyöhykkeen puita ja pensaita. Ne ovat kesävihantia, tuulipölytteisiä ja yksikotisia. Lehdet ovat oksilla kierteisesti ja ne ovat yleensä ehytreunaisia, mutta joskus liuskaisia. Emi- ja hedenorkot ovat samassa puussa. Eminorkot ovat hedenorkkoja pienempiä ja kukkiessaan pystyjä. Hedenorkot ovat pitkiä ja riippuvia. Lenninsiivelliset siemenet varisevat syksyllä, ja ne kulkeutuvat tuulen mukana pitkiäkin matkoja. Koivujen runkoa ja oksia verhoaa helposti kuoriutuva tai hilseilevä, usein valkoinen ja mustaviiruinen kuori eli tuohi.[1]
Koivut ovat Suomen lehtipuista yleisimpiä, ja hies- ja rauduskoivut ovat Suomen kylmässä ilmastossa jopa osittain kilpailukykyisiä Suomen metsiä dominoivalle kuuselle. Koivuja kasvaakin havumetsävyöhykkeellä sekaisin havupuiden kanssa, mikä tekee niistä merkittävän lehtipuuryhmän. Suomen kotoisista koivulajeista hies- ja rauduskoivua tavataan lähes koko Euroopassa Välimeren seutuja ja idän aroa lukuun ottamatta. Tunturikoivu on sen sijaan rajoittunut Lappiin, ja vaivaiskoivua ei juuri kasva Baltian maiden eteläpuolella. Rauduskoivu pitää kuivemmasta maaperästä kuin kosteampaa maaperää arvostava hieskoivu. Vaivaiskoivu on Lapissa joka paikan kasvi, Etelä-Suomessa vain rehevien turvesoiden asukas.
Koivujen lehteentulo ja samanaikaisesti tapahtuva kukinta ovat merkittävät tapahtumat Suomen luonnossa keväällä. Koivujen lehteentulo tapahtuu etelämpänä Euroopassa Suomea aikaisemmin, esimerkiksi Englannissa ja Pohjois-Ranskassa jo usein maaliskuun lopulla, Pohjois-Saksassa huhtikuun alussa ja Baltian maissa huhtikuun lopulla. Suomessakin koivujen lehteentulo noudattaa etelä-pohjoissuuntaista kaavaa. Hiirenkorvat ilmestyvät ensimmäisiin lounaissuomalaisiin hies- ja rauduskoivuihin usein jo pari päivää ennen vappua. Keski-Suomessakin ne saapuvat hiirenkorvalle toukokuun alkupuolella ja Oulussakin toukokuun puolessa välissä. Pohjois-Lapin tunturikoivut tulevat lehteen vasta kesäkuun alussa, tai myöhemmin
Koivuallergia on elimistön reagoimista negatiivisesti koivun siitepölyyn. Koivuallergiakausi alkaa Etelä-Suomessa jo huhtikuun puolessa välissä, kun Viron ja muiden Baltian maiden koivut kukkivat, ja siitepölyä kantautuu lounais- ja etelätuulten mukana eteläiseen Suomeen.
Koivupuusta valmistetaan muun muassa huonekaluja, suksia ja työkalujen varsia sekä koriste-esineitä, entisaikaan myös ajoneuvoja.[2] Erityisen arvokkaita ovat rauduskoivun muunnokset visakoivu ja loimukoivu.[3]. Teollisuudessa koivusta valmistetaan myös vaneria ja sellua.[3] Rakennuspuuksi koivu sen sijaan ei kelpaa, koska ulkoilmassa se alkaa nopeasti lahota ja muuttua hohkaiseksi.[3] Duramold-puukomposiitissa käytetään koivuviiluja.
Koivun tärkein käyttötarkoitus on kuitenkin vanhastaan ollut polttopuuna.[2] Sen lämpöarvo massayksikköä kohti on tosin suunnilleen sama kuin esimerkiksi kuusen ja männyn, mutta sen suuremman tiheyden vuoksi sen lämpöarvo tilavuusyksikköä kohti on selvästi suurempi, noin 1010 kWh/m3, minkä vuoksi sitä yleensä pidetään parhaimpana polttopuuna.[4]
Koivuista otetaan myös mahlaa, josta tehdään juomia maun ja terveysvaikutusten vuoksi. Lehtiä käytetään teehen ja salaatteihin, ja niillä voi myös värjätä lankoja.[5] Salaattiin käytettävien lehtien on hyvä olla nuoria, joten niiden paras keräysaika on touko-kesäkuu.[6] Koivusta eristetään myös koivusokeria eli ksylitolia.[7]
Tuohesta on varsinkin entisinä aikoja tehty virsuja, kontteja, tuokkosia, rasioita ja muita tarvekaluja.[8] Tuohen alla olevaa nilaa voidaan käyttää nahkojen parkitukseen.[9]
Pohjois-Amerikassa alkuperäisenä kasvavia lajeja ovat:[11][12]
Euraasiassa alkuperäisenä kasvavia lajeja ovat:[11][12]
Lisäksi tunnetaan paikallisia erikoismuotoja.
Lehtien ja värin mukaan:
Kasvutavan mukaan:
Rungon muodon mukaan:
Koivut (Betula) on kasvisuku, johon kuuluu noin 120 lajia pohjoisen pallonpuoliskon lauhkean vyöhykkeen puita ja pensaita. Ne ovat kesävihantia, tuulipölytteisiä ja yksikotisia. Lehdet ovat oksilla kierteisesti ja ne ovat yleensä ehytreunaisia, mutta joskus liuskaisia. Emi- ja hedenorkot ovat samassa puussa. Eminorkot ovat hedenorkkoja pienempiä ja kukkiessaan pystyjä. Hedenorkot ovat pitkiä ja riippuvia. Lenninsiivelliset siemenet varisevat syksyllä, ja ne kulkeutuvat tuulen mukana pitkiäkin matkoja. Koivujen runkoa ja oksia verhoaa helposti kuoriutuva tai hilseilevä, usein valkoinen ja mustaviiruinen kuori eli tuohi.
Betula
Les bouleaux font partie de la famille des bétulacées et du genre Betula. La plupart des espèces sont des arbres ; quelques-unes, comme Betula nana, sont des chaméphytes.
Les bouleaux poussent en général sur les terres pauvres et souvent siliceuses, jusqu'à 2 000 m d'altitude, ainsi que dans les régions arctiques. Les bouleaux sont des plantes pionnières qui constituent souvent la première formation arborée lors de la reconquête ou de la colonisation de landes par la forêt. Ils apprécient les sols plutôt acides et humides. Les bouleaux forment des futaies appelées boulaies ou boulinières ou encore des bétulaies.
Il existe quatre espèces de bouleaux en Europe, dont deux arbres largement répandus : Betula pendula, le bouleau verruqueux, et Betula pubescens, le bouleau pubescent, et deux arbrisseaux des régions arctiques : Betula nana, le bouleau nain, et Betula humilis. De nombreuses autres espèces se rencontrent en Asie et en Amérique du Nord.
En climat tempéré, les bouleaux vivent moins longtemps (30-40 ans), mais plus au nord (Suède, Finlande, Russie, etc.) ils peuvent vivre jusqu’à 100 ans et plus[1].
Cet arbre caduc de la famille des betulaceae fleurit d'avril à mai. Le bouleau est très connu pour son écorce blanche, lisse et brillante, ses petites feuilles colorées de teintes vert clair au printemps et jaune à l’automne[2]. Sa couleur blanche est due à la bétuline (en), son principal constituant. Le port du branchage est souvent dressé et relativement aéré[1], filtrant la lumière en été sans la bloquer. Le bouleau est donc considéré comme un bel arbre d'ornement[2] et ses caractéristiques lui permettent de s'adapter à tous les types de jardin[1]. Ses inflorescences sont des chatons allongés de 10 cm de longueur, dressés puis pendants pour les mâles et de 3 cm dressés pour les femelles. Ses fruits sont des samares groupées en chatons. Cet arbre à l'écorce blanche écaillée peut atteindre 20 à 30 m de hauteur et jusqu'à 60 cm de diamètre à la base. Les racines des bouleaux sont peu profondes[1]. On attribue à sa sève, ainsi qu'à son écorce, de nombreuses propriétés médicinales et autres [3],[4],[5],[6].
Le terme bouleau procède de l'ancien pluriel du mot boulel (jadis un boulel, des bouleaux). L'ancien français boulel est le diminutif de l'ancien français boul, bououl [7] (cf. un boulay ou une boulaie, « bois, forêt où le bouleau domine »). Le terme boul est issu du latin vulgaire betullus (< latin classique betulla) d'origine probablement celtique (gaulois), sur la base de *betuo-, thématisation de *betu-, dont est issu le nom brittonique du même arbre : breton bezv, gallois bedw et vieil irlandais beithe « bouleau »[8]. *betu-/betto pourrait désigner à l'origine en celtique, la poix (goudron de bouleau) obtenue en chauffant de jeunes arbres pleins de sève et équivalent du latin bitumen[9].
Le catalan et l'occitan ont beç/bès « bouleau », le gascon a bedoth, bedora, l'espagnol abedul « bouleau ». La toponymie et l'anthroponymie du sud de la France compte de nombreux Besse, Bessières (« plantation de bouleaux »), Bèze, voire Besant, qui signifient tous « bois de bouleaux, boulaie »[8].
Le brai ou goudron de bouleau était largement utilisé comme adhésif dès le Paléolithique moyen jusqu'au début du Mésolithique. Les Néandertaliens produisaient du brai par distillation sèche de l'écorce de bouleau il y a 200 000 ans[10],[11].
En Europe du Nord (Scandinavie, Pays baltes, Sibérie), Le rhytidome (écorce au sens strict) de bouleau, tressé en lanières, était utilisé à la campagne pour fabriquer des chaussures appelées lapti (лапти) en Russie. En Russie, il a également servi de support d'écriture [12].
Le bouleau est également un arbre décoratif utilisé dans les parcs et jardins. Il est souvent planté par groupe de trois (cépée de bouleaux).
Le bouleau brûle vite sans que sa flamme soit trop chaude et il laisse très peu de cendres. Apprécié des boulangers, c'était le bois de boulange. Des fagots étaient également utilisés pour faire chauffer l'huile de friture (pour par exemple frire les frites), le cuisinier atteignait ainsi rapidement une température suffisante. La vitesse de chauffe et de combustion lui permettait de gérer le rapport entre les temps morts entre les clients et la quantité de bois utilisé.
L'écorce de bouleau est un amadou efficace et qui brûle bien, connu depuis le Néolithique.
En Europe du Sud où leur croissance est rapide, le bois des bouleaux pubescents et verruqueux est considéré comme de peu de valeur. Dans les pays du Nord où il croît plus lentement, on en tire un bois de belle qualité, d'aspect très blanc, doux et soyeux, qui se travaille et s'imprègne facilement. Ses propriétés mécaniques sont excellentes, son grain est fin et uniforme.
Le bois du bouleau jaune est utilisé en menuiserie (au Canada sous le nom de merisier et sous le nom de merisier rouge pour le bouleau flexible[13]).
En Amérique du Nord, de l'Est du Canada à l'Alaska, à partir de la sève brute du bouleau est produit de l'eau de bouleau, de la bière (Birch beer), du vin, de l'eau-de-vie, du vinaigre et du sirop de bouleau (un sirop édulcorant similaire au sirop d'érable)[14].
Ötzi, l'homme du Néolithique moyen mort 4 546 ± 15 ans av. J.-C., retrouvé sur un glacier entre l'Autriche et l'Italie en 1991, détenait des flèches dont la pointe de silex était solidement fixée notamment à l'aide de brai de bouleau. Auparavant, en 1960, des traces de fabrication datant de 43 800 ± 2 100 BP et 48 400 ± 3 700 BP ont été retrouvées en Allemagne à Königsaue près d'Aschersleben, Saxe-Anhalt, Allemagne[15], ce qui en fait la plus ancienne colle fabriquée par l'homme. Ce même bitume de bouleau sert à colmater les embarcations autant que jadis les coques des navires. Enfin, sur les sites mésolithiques (10 000 - 5 500 av. J.-C.) de Star Carr, Royaume-Uni ou encore néolithique (5 500 - 2 000 BC) d'Altscherbitz, Saxe, Allemagne, de la poix de bouleau a également été retrouvée, portant des traces de morsure de dent humaines, sans qu'il n'ait pu toutefois être déterminé à quelle fin (technique ou dentaire)[16].
L'huile de poix de bouleau est un répulsif très apprécié pour son efficacité dans les pays scandinaves qui, l'été, sont infestés de moustiques, comme celui de l'« essence de népéta », documenté en Iowa, aux États-Unis.
En France, en 1896, le Journal des connaissances utiles indique dans un article du mois de mars que « les salières suspendues sous le manteau de nos cheminées de cuisine sont en bois de bouleau. Son écorce sert à tanner le cuir et à lui donner une belle couleur jaune... » parmi d'autres usages, son bois est utilisé dans la fabrication de balais, de verges, de sabots tandis que la sève, voire l'écorce, servent de matière première, par exemple au charron pour fabriquer une poix graisseuse mais stable appliquée sur les jantes des moyens de transport et de traction.
La sève, les feuilles et l'écorce ont des vertus diurétiques et sont également utilisées dans le traitement des affections cutanées.
En herboristerie, le bouleau a de nombreuses vertus. On utilise les bourgeons ou l'écorce sèche en décoction et les feuilles en infusion comme dépuratif. La sève de bouleau appelée eau de bouleau est également utilisée dans de nombreux pays.
En phytothérapie on utilise la feuille de bouleau en poudre pour faciliter les fonctions d'élimination rénale et digestive.
Dans le traitement du cancer, l'acide bétulinique, un composé naturel de l'écorce de bouleau, est cytotoxique pour de nombreuses tumeurs[17],[18]. Un parasite du bouleau, Inonotus obliquus, communément connu sous le nom vernaculaire de Polypore oblique ou de Chaga, présente des vertus particulières[19].
Le bouleau produit un pollen très allergisant, à peu près 8 % de la population mondiale y étant sensible.
Birk i storm (1849), Johan Christian Dahl (Bergen Kunstmuseum).
Forêt de bouleaux (1897), Antonín Slavíček (Galerie nationale de Prague).
Winter near Montreal (1891-1901) Morris Cullen, musée des beaux-arts de l'Ontario.
Dans le Nord (1915), Tom Thomson, Musée des beaux-arts du Canada.
Poème de Sergueï Essénine (poète russe, 1913)[21].
Белая берёза
Под моим окном
Принакрылась снегом
Точно серебром
(...)
Le bouleau blanc
Sous ma fenêtre
S'est couvert de neige
On dirait de l'argent.
(...)
— Sergueï Essénine
Là où plusieurs espèces croissent ensemble, on peut rencontrer les hybrides suivants :
Aspect de l'écorce de Betula pendula à la base du tronc.
Betula pubescens dans une tourbière.
Vue d'un bouleau commun (âgé d'une dizaine d'années environ) sectionné à sa base avec des feuilles de l'arbre posées sur la souche.
Betula utilis subsp. jacquemontii au jardin de Keukenhof.
Betula
Les bouleaux font partie de la famille des bétulacées et du genre Betula. La plupart des espèces sont des arbres ; quelques-unes, comme Betula nana, sont des chaméphytes.
Les bouleaux poussent en général sur les terres pauvres et souvent siliceuses, jusqu'à 2 000 m d'altitude, ainsi que dans les régions arctiques. Les bouleaux sont des plantes pionnières qui constituent souvent la première formation arborée lors de la reconquête ou de la colonisation de landes par la forêt. Ils apprécient les sols plutôt acides et humides. Les bouleaux forment des futaies appelées boulaies ou boulinières ou encore des bétulaies.
Il existe quatre espèces de bouleaux en Europe, dont deux arbres largement répandus : Betula pendula, le bouleau verruqueux, et Betula pubescens, le bouleau pubescent, et deux arbrisseaux des régions arctiques : Betula nana, le bouleau nain, et Betula humilis. De nombreuses autres espèces se rencontrent en Asie et en Amérique du Nord.
En climat tempéré, les bouleaux vivent moins longtemps (30-40 ans), mais plus au nord (Suède, Finlande, Russie, etc.) ils peuvent vivre jusqu’à 100 ans et plus.
Cet arbre caduc de la famille des betulaceae fleurit d'avril à mai. Le bouleau est très connu pour son écorce blanche, lisse et brillante, ses petites feuilles colorées de teintes vert clair au printemps et jaune à l’automne. Sa couleur blanche est due à la bétuline (en), son principal constituant. Le port du branchage est souvent dressé et relativement aéré, filtrant la lumière en été sans la bloquer. Le bouleau est donc considéré comme un bel arbre d'ornement et ses caractéristiques lui permettent de s'adapter à tous les types de jardin. Ses inflorescences sont des chatons allongés de 10 cm de longueur, dressés puis pendants pour les mâles et de 3 cm dressés pour les femelles. Ses fruits sont des samares groupées en chatons. Cet arbre à l'écorce blanche écaillée peut atteindre 20 à 30 m de hauteur et jusqu'à 60 cm de diamètre à la base. Les racines des bouleaux sont peu profondes. On attribue à sa sève, ainsi qu'à son écorce, de nombreuses propriétés médicinales et autres ,,,.
Is crann í an Bheith (Sean-Ghaeilge: bethe, i mBreatnais: bedw, i mBriotáinis: bezuenn, i gCeiltis: betvâ, i Laidin: betula, i bhFraincis: boule) sa teaghlach Betulacaeae sa ghéineas Betula. Ní fhásann siad ró-mhór, ach bíonn siad níos mó ná sceacha. Tá siad gaolta leis an teaghlach Fagaceae, in a bhfuil na daracha agus na fáibhilí ar fáil.
Cuirtear an t-ainm “Beith” ar an dara litir den sean-aibítir Ghaeilge.
Os bidueiros son as diferentes especies de árbores caducifolias do xénero Betula da familia Betulaceae e da orde Fagales. As distintas especies son moi semellantes entre si. Árbore esvelta de casca alba asociada normalmente aos lugares frescos. En Galicia son moi comúns, concretamente a especie Betula alba.
O termo galego bidueiro (en portugués vidoeiro ou bétula) vén do latín betūlla, adaptación do nome céltico betu. En Galicia deu como fitopónimo Biduedo.
Son árbores que medran altas e esveltas, entre 10 e 30 m, dependendo da especie. O crecemento é rápido. As follas son simples, alternas, serradas con algo de peluxe, romboidais de 3 a 6 cm, variando lixeiramente segundo a especie. A face superior adoita ser máis escura. As pólas son flexíbeis, a casca é lisa, cinsenta ou abrancazada, cunha características raias horizontais. Monoica, un mesmo exemplar ten flores masculinas e femininas, con candeas amarelas ou verdosas. O pole posúe tres poros, ten forma esferoidal, de 20 a 25 µm de diámetro e superficie finamente granulada. Froito en infrutescencia que madura no verán e que se diseminan polo vento.
Espállanse por unha gran parte do hemisferio norte, en Europa (nos países nórdicos chegan a formar grandes bosques), en parte de Asia, América do Norte e o norte de África.
Requiren zonas asolladas, solos acedos e silíceos que posúan humidade de abondo.
En Galicia aparecen formando bidueirais ou coma unha das especies das fragas. Son moi frugais polo que acostuman colonizar terreos degradados, queimados, incluso os noiros de autoestradas. No sur de Galicia aparecen coma especie de ribeira, brañas ou lameiros. Tamén aparece coma ornamental.
Os bidueiros relaciónanse con infinidade de especies. Serven de alimento a un gran número de lepidópteros como Colotois pennaria, Campaea margaritata, Mimas tiliae, Drepana binaria, Geometra papilionaria, Hemithea aestivaria ou Phalera bucephala.
A listaxe a seguir non é completa e só se refire a unha clasificación pola súa orixe xeográfica. Para a clasificación taxonómica, véxase artigo Especies de bidueiro.
Os bidueiros son árbores versátiles. Teñen gran valor ornamental pola súa casca prateada, e polo colorido que colle a súa follaxe no outono. O zume, a casca, as follas, a madeira e as poliñas empréganse para alimento, material de construción, tratamentos medicinais, lubrificantes, e outros usos prácticos. Os esquimós facían con eles vestidos, piraguas, cordas, pois a casca consérvase moi ben grazas á betulina, substancia case indestrutíbel.
En Galicia facíanse zocas, culleres, cuncas etcétera. No campo utilizábase a súa madeira adoito para as pezas do arado romano, xugos ou lareiros ou abaloiras (varas usadas para sacudir os froitos de castiñeiros). Coa madeira tamén se fan máscaras do Entroido. Co seu carbón fabricábase a tintura de imprenta. Nas escolas galegas utilizábanse varas desta árbore, polo que era coñecida coma “árbore da sabedoría”. Tamén con ramiñas facíanse vasoiras ou utilizábanse na malla. A casca impermeábel empregábase para a canalización de augas, coma polainas ou para facer pergamiños, que recibían o nome de librum. A súa brea empregábase para impermeabilizar as peles.
Incluso as follas teñen utilidade, pois son diuréticas e foron remedio contra as inflamacións renais e da vexiga e para desfacer os cálculos renais. En Escocia atopáronse enterramentos de hai séculos con cascas en perfecto estado.
Pola contra, a súa madeira é moi vulnerábel, utilizándose para facer pasta de papel e tinta de imprenta. A madeira traballábase con facilidade e se utilizaba para mangos de ferramentas e outros obxectos de pequeno talle, i é usada en Rusia para tallar as matrioscas, as famosas bonecas rusas, así como para fabricar esquís. A madeira tamén é excelente para o carbón. A casca, pola súa impermeabilidade, utilízase para fabricar zocas, canastras, caixas etc. Ademais ten propiedades febrífugas e se administra en po en infusión, soa ou acompañada con outra substancia medicinal. As pólas, por seren moi flexíbeis, empréganse en cestaría.
Por destilación, a casca subministra un óleo resinoso balsámico especial, que no norte de Europa é moi apreciado para a preparación do coiro magro (chamado “coiro de Rusia”), ao que comunica un arrecendo aromático moi característico, ademais de protexelo da acción dos insectos. O zume fervido é usado como enxaugadura bucal para as enfermidades da gorxa, ulceracións da boca, irritación das enxivas, e unha excelente loción detersiva para lastras e úlceras. Coas raíces faise unha pomada para a pel que axuda á cicatrización de feridas, grans, a raña, erupcións, ampolas e bóchegas da pel.
Este óleo, o mesmo que as follas de bidueiro, fornece un colorante amarelo. Os extractos do bido utilízanse tamén en domésticos coma o xabón ou xampú. O alcatrán de bidueiro, extraído da súa casca, emprégase coma lubrificante e con fins medicinais. Os abrochos de bidueiro crían uns fungos que se usaban nos países nórdicos para curar o alcoholismo.
As follas, especialmente secas, escorrentan as moscas e os tabáns que molestan as bestas. Tamén se utilizan as follas para facer té con propiedades diuréticas e para a obtención de extractos para tinturas e cosméticos. As follas delouradas son excelentes para as dores reumáticas. Axudan tamén á transpiración dos pés evitando maos cheiros. Outro uso que se dá ás follas frescas desta árbore é a xeito de fretas sobre os peitos das mulleres que aleitan os meniños, para aliviar a dor e conter o leite.
O zume do bidueiro bébese coma tónico ou se engade ao xarope de bidueiro, vinagre, cervexa, bebidas refrescantes e outros alimentos. O xarope de bidueiro non é doado de fabricar, o que o fai máis custoso ca outros xaropes empregados en alimentación, coma o de pradairo.
As poliñas do bidueiro, grazas á súa flexibilidade e dureza, foron utilizadas coma instrumento de flaxelación. Noutros tempos os mestres utilizábanas para se facer respectar.
No noroeste da península ibérica emprégase en plantacións lineais nas bermas das estradas en zonas con brétemas, xa que a casca alba dos toros salientan a escuridade.
Moitas das nacións indias de América do Norte estimaban o bidueiro pola súa casca, dado o seu peso lixeiro, a súa flexibilidade e mais a facilidade coa que se pode tirar a tona, polo que se empregaban para fabricar canoas. A casca ten un alto contido de betulín e ácido betulínico, con propiedades farmacéuticas, e outros produtos químicos utilizados na fabricación de lubrificantes industriais.
En Rusia, e especialmente en Siberia, o bidueiro empregouse durante séculos na construción de obxectos da vida cotiá, (por exemplo, canoas, xerras para cervexa, caixas, zapatos), así como tamén para enfeites de bixutería de gran beleza, mediante técnicas que foron perfeccionando durante os séculos.
Os bidueiros tamén teñen a súa importancia espiritual en varias relixións antigas e modernas; ao bidueiro sempre se lle deu propiedades purificadoras en diferentes culturas ao longo da historia, en gran parte por mora os seus usos medicinais. As súas follas, flexíbeis mais rectas foron usadas para escorregar aos maos espíritos; no Xapón, as mikos, mulleres serventes dos templos shinto xaponeses, levaban a cabo danzas cerimoniais nas que azoutaban o ar coas pólas de bidueiro para espantar aos onis; en España e Italia plantábase bidueiro na entrada das cortes das bestas para escorregar os demos e ás pantasmas; os xamáns de América do Norte usaban as pólas de bidueiro para os exorcismos.
Coa mesma finalidade zoscábase tamén coas pólas de bidueiro a delincuentes e dementes. Segundo a mitoloxía cristiá dise que o bidueiro medra á entrada do Paraíso. A Inquisición medieval flaxelaba aos culpados de crimes menores coas pólas de bidueiro e os inquisidores acostumaban portalas coma un látego cando paseaban pola vila, até o punto de asocia ro bidueiro á Inquisición, chegando a ter a súa propia linguaxe dentro desta a través da árbore; unha muller que portase na vila unha flor ou unha folla de bidueiro era intocábel por ter o favor romántico dun inquisidor e non a podían acusar de herexía, bruxaría, meigaría, nin prostitución ou adulterio; e as casas que enfeitaban a súa entrada cun ramallo de bido eran familias achegadas aos xuíces. Así mesmo o símbolo do arcanxo Azrael, o anxo entre os xudeus e musulmáns, é un bidueiro.
Na antiga Roma, o bidueiro era símbolo de poder e autoridade; coma co loureiro, empregaban as súas pólas para enfeitar as cabezas das persoas importantes, denominándose fasces, de onde ven o vocábulo fascista.
En Rusia ten unha grande importancia a presenza do bidueiro, protagonista de innumerábeis cantigas, contos, poesías, imaxes pictóricas, ditos ou refráns, asociado coa pureza, as mulleres, a mocidade e a maternidade. Entre os poemas máis célebres están os de S. Yesenin como aquel que di: «Bidueiro branco baixo a miña xanela á que a neve cubriu coma se fose prata» ou «Sorriron os adurmiñados bidueiros, ao despeitear as súas trincas de seda»; poemas que sempre tenden a enxalzar a brancura do seu toro, concepto que vén da propia etimoloxía indoeuropea da palabra que significa tanto brillante coma branco ou albo, polo que tamén é un símbolo das doncelas. Antigamente en Rusia tamén existía unha deidade vencellada co bidueiro chamada Bereguinya, deusa dos espíritos e de todas as riquezas da terra. Máis tarde esta árbore transformaríase no símbolo feminino para a festividade que celebraba en marzo, unha festa chamada Siemika.
No Xapón ademais de ter a súa función nos rituais xintoístas como xa se ten mencionado, tiña unha función coma linguaxe do amor nas mulleres: cando unha muller portaba unha flor de bidueiro significaba que estaba dispoñíbel e lle agasallar dita flor a un home era unha declaración romántica; unha poliña espida significaba que a relación non podía levarse a cabo; as raíces que estaba casada; as follas que malia estar casada, estaba aberta a unha relación fóra do matrimonio.
Para os celtas era unha árbore sagrada; era a árbore do comezo, símbolo da renovación, das novas oportunidades, o que torna a nacer. Isto débese a que é unha das primeiras árbores que bota follas novas na primavera. O seu mes lunar é o do vinte e catro de decembro até o vinte de xaneiro. En Galicia mantívose o espírito sagrado celta até hai pouco.
Bido, bidioira, bídalo, bedulo, beduleira, bedul, bedugo, bedueiro, bedueira, albelo, abineiro blanco, abiduleiro, abidul, abidueiro, abidueira, abeduro, abedulo, abedul, abedugo, abedueiro e abedueira[2].
Betula albosinensis
Betula ermannii
Betula lenta subesp. lenta
Betula medwediewii
Betula papyrifera var. commutata
Betula pendula
Betula populifolia
Betula pubescens
Caixa de bidueiro
Anel de bidueiro
Colgante de bidueiro
Brazalete de bidueiro
Peite de bidueiro
Pendentes de bidueiro
Os bidueiros son as diferentes especies de árbores caducifolias do xénero Betula da familia Betulaceae e da orde Fagales. As distintas especies son moi semellantes entre si. Árbore esvelta de casca alba asociada normalmente aos lugares frescos. En Galicia son moi comúns, concretamente a especie Betula alba.
Breza (lat., Betula), biljni rod listopadnog drveća i grmlja iz porodice brezovki. Pripada mu 84 priznate vrste[1], od kojih u Hrvatskoj rastu dvije vrste, viseća ili obična breza (Betula pendula) i kritično ugrožena cretna breza (Betula pubescens).
Rod je dobio ime po galskoj riječi betu, koja znači »bitumen«, a prema Pliniju Starijem, Gali su dobivali bitumen od te biljke. Bijela ili obična breza naraste do 30 metara. Njezino drvo je lako za obradu, ali nije visoke kvalitete, pa se proizvodi furnir i jeftiniji namještaj i vrata. Mladi listovi i pupoljci bijele breze su jestivi, a isto tako i rese, sjemenke i unutrašnji dio kore. Grančice breze poznate su po tome što se iz njih izrađuju metle.[2]
Breza (lat., Betula), biljni rod listopadnog drveća i grmlja iz porodice brezovki. Pripada mu 84 priznate vrste, od kojih u Hrvatskoj rastu dvije vrste, viseća ili obična breza (Betula pendula) i kritično ugrožena cretna breza (Betula pubescens).
Rod je dobio ime po galskoj riječi betu, koja znači »bitumen«, a prema Pliniju Starijem, Gali su dobivali bitumen od te biljke. Bijela ili obična breza naraste do 30 metara. Njezino drvo je lako za obradu, ali nije visoke kvalitete, pa se proizvodi furnir i jeftiniji namještaj i vrata. Mladi listovi i pupoljci bijele breze su jestivi, a isto tako i rese, sjemenke i unutrašnji dio kore. Grančice breze poznate su po tome što se iz njih izrađuju metle.
Brěza (Betula) je ród ze swójby brězowych rostlinow (Betulaceae).
Družina brězow su w lěće zelene a zmjerzkokrute.
Korjenje su płone.
Zdónki su běłe hač róžojtobrune.
Krótke łopjena su šěroke a rězane. Jich nazymske barbjenje je zwjetša złote.
Žónske micki su cylindriske.
Małke symjenja su křidłate.
W přirodźe zwjetša wutwora swójske wobrosty. Tuž, rědko w měšanych lěsach wustupuja.
Rostu najlěpje w połnym słóncu abo w połsćinje, na hłubokich, přesakliwych pódach. Někotre družiny so tež na jara suche, połnodnowe pódy abo samo bahnowe pódy přiměrjeja.
Rostliny su wot sewjernych regionow hač do horinow w relatiwnej bliskosći ekwatora rozšěrjenje.
Wobsahuje sćěhowace družiny:
Jeli eksistuje w druhej rěči hižo bóle wuwity nastawk ze samsnej temu, potom přełožuj a dodawaj z njeho.
Jeli nastawk ma wjace hač jedyn njedostatk, wužiwaj prošu předłohu {{Předźěłuj}}. Nimo toho so awtomatisce kategorija Kategorija:Zarodk wo botanice doda.
Brěza (Betula) je ród ze swójby brězowych rostlinow (Betulaceae).
Sebuah birch adalah pohon berkayu berdaun tipis peluruh dari genus Betula,[2] dalam familia Betulaceae, yang juga mencakup alder, hazel, dan hornbeam. Tumbuhan ini berkerabat dekat dengan familia beech-ek Fagaceae. Genus Betula mengandung 30 sampai 60 taksa yang dikenal, 11 di antaranya berada dalam Daftar Hijau Spesies Terancam IUCN 2011. Mereka umumnya adalah spesies pionir yang hidupnya pendek yang tersebar luas di belahan bumi utara, khususnya di daerah beriklim sedang dan boreal utara.[3]
Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Birch". Encyclopædia Britannica. 3 (edisi ke-11). Cambridge University Press.
Sebuah birch adalah pohon berkayu berdaun tipis peluruh dari genus Betula, dalam familia Betulaceae, yang juga mencakup alder, hazel, dan hornbeam. Tumbuhan ini berkerabat dekat dengan familia beech-ek Fagaceae. Genus Betula mengandung 30 sampai 60 taksa yang dikenal, 11 di antaranya berada dalam Daftar Hijau Spesies Terancam IUCN 2011. Mereka umumnya adalah spesies pionir yang hidupnya pendek yang tersebar luas di belahan bumi utara, khususnya di daerah beriklim sedang dan boreal utara.
Birki er ættkvísl jurta af birkiætt sem vaxa víða um norðurhvel jarðar. Birki er skylt elri (ölur) og hesli sem teljast einnig til birkiættar. Birkitegundum er skift í fimm undirættkvíslir.
Birkið er auðþekkt á smágerðu tenntu laufi og ljósum pappírskenndum berki.
Á Íslandi eru tvær birkitegundir innlendar og jafnframt mjög einkennandi fyrir íslenska náttúru: ilmbjörk (birki í daglegu tali) og fjalldrapi. Ilmbjörkin er eina innlenda tré landsins sem myndar skóga. Við landnám er talið að allt að þriðjungur Íslands hafi verið þakinn birkiskógi.
Talið er líklegt að vaxtarlag birkiskóga hafi breyst frá landnámi vegna búskaparhátta og gangið hafi verið á birkiskóga svo skógarleifar eru núna kræklóttar hríslur. Fjalldrapi getur æxlast við birki og nefnist blendingurinn skógviðarbróðir en hann er kræklóttur runni. Árið 1987 hófust birkikynbætur á Íslandi og var markmið að rækta beinvaxin há þróttmikið birkitré og endurheimta forna reisn íslenska birkisins. Birki sem er helst þekkt á Íslandi;
Ath: í mörgum Amerískum heimildum er B. pendula og B. pubescens víxlað, þrátt fyrir að þetta séu aðskildar tegundir með mismunandi litningatölu. En sá ruglingur kemur upphaflega frá Linné sjálfum, en hann setti tegundirnar undir nafnið B. alba
Birki er ættkvísl jurta af birkiætt sem vaxa víða um norðurhvel jarðar. Birki er skylt elri (ölur) og hesli sem teljast einnig til birkiættar. Birkitegundum er skift í fimm undirættkvíslir.
Birkið er auðþekkt á smágerðu tenntu laufi og ljósum pappírskenndum berki.
Betula L., 1753 è un genere di piante della famiglia delle Betulacee,[1] genericamente note come betulle.
Il genere comprende oltre 40 specie originarie dell'emisfero boreale.
Il nome del genere è un latinismo, dal latino betulla, a sua volta d'origine gallica (cfr. *betw[2], bed-wen, "betulla"[3]), collegata con bitūmen[3]. Esiste una voce di tradizione popolare bidolla che non ha raggiunto la Toscana[2]. Le piante del genere sono conosciute nei Paesi germanici con il nome di Birke (tedesco), birch (inglese) ecc., da una radice indoeuropea *bherəg-, "splendente, bianco" (cfr. sanscrito bhūrjah e latino fraxinus)[4].
Si tratta di alberi e arbusti di color bianco sporco e fogliame caduco che possono raggiungere i 15–30 m di altezza, foglie variamente formate e sfumate di giallo a seconda della specie o varietà. La specie più diffusa è la Betula pendula (sinonimo Betula verrucosa), da alcuni autori considerata una sottospecie o varietà di B. alba e chiamata volgarmente betulla bianca, betulla pendula o betulla d'argento, e predilige terreni acidi, poveri, sabbiosi o ciottolosi. Mentre la Betula pubescens, nota con il nome di betulla pelosa o betulla delle torbiere, dalle foglie pelose, predilige terreni paludosi o torbosi ed è di dimensioni analoghe alla B. pendula, anche se si presenta più frequentemente come alberetto o cespuglio.
Le betulle si caratterizzano per la corteccia bianca e nera dovuta alla presenza di granuli di betulina. Sono dotate di una notevole rusticità, resistenti a condizioni ambientali avverse, quali geli improvvisi e prolungati e lunghi periodi di siccità; sono diffuse nelle regioni del Picetum, Fagetum e Castanetum, ma si spingono anche nelle zone superiori e inferiori.
Come altri generi appartenenti alla famiglia, per esempio alcune specie di Alnus (ontano), le betulle sono interessate a una simbiosi radicale, realizzate da attinomiceti del genere Frankia, a funzione azotofissatrice. Tale simbiosi fornisce un enorme vantaggio per la pianta, che quindi riesce a vivere in luoghi molto poveri di risorse.
Il genere Betula è distribuito prevalentemente nelle zone temperate e boreali dell'emisfero nord. Sono piante eliofile e pioniere che rapidamente occupano aree scoperte dopo gli incendi o il taglio. Possono formare boschi puri o presentarsi in gruppi ed elementi isolati.
Nonostante sia attaccata da innumerevoli parassiti animali e vegetali subisce danni limitati, mentre subisce attacchi di una certa gravità solo in condizioni particolari.
Si moltiplica naturalmente per seme, per talea dei polloni.
Fin dal Paleolitico medio la pece di betulla fu largamente utilizzata dagli Uomini di Neanderthal come adesivo. Uno studio del 2019 ha dimostrato come queste prime produzioni di pece fossero realizzate attraverso una tecnica relativamente semplice, utilizzando dei focolari a cielo aperto[5].
Le betulle vengono coltivate come piante ornamentali per l'eleganza del fogliame e il fusto dalla corteccia bianca-opaca maculata di nero, in parchi o giardini, su terreni sciolti e freschi. In silvicoltura vengono utilizzate per consolidare frane, detriti di falda o per il rimboschimento di pascoli e cedui.
Nell'arboricoltura da legno viene coltivata a fustaia con turni di 40-50 anni, o più raramente a ceduo per la produzione del legname usato nell'industria del mobile. Viene anche coltivata per le proprietà officinali e medicinali.
In erboristeria l'estratto idro-alcolico di betulla è dotato di potente azione diuretica, drenante linfatica, antisettica delle vie urinarie e anti-infiammatoria. Questo grazie al suo contenuto di saponine triterpeniche (fino al 3-4%), di glucosidi flavonici (iperoside, quercitrina, rutina) e di polisaccaridi (metilpentosani), che cooperano globalmente a un effetto drenante dei liquidi in eccesso, delle scorie azotate (specie acido urico) e di abbassamento del colesterolo ematico. Per tale motivo trova impiego in preparazioni erboristiche e cosmetiche contro la cellulite.
L'acido betulinico, estratto dalla corteccia della betulla e da molti altri vegetali, e alcuni suoi derivati maggiormente idrosolubili in vitro sono citotossici per cellule di neuroblastoma, melanoma, medulloblastoma e sarcoma di Ewing.[6]
Betula L., 1753 è un genere di piante della famiglia delle Betulacee, genericamente note come betulle.
Il genere comprende oltre 40 specie originarie dell'emisfero boreale.
Betula est genus arborum ordinis Fagalium et familiae Betulacearum, inter quam etiam Alnus, Corylus, et Carpinus, et quae ad familiam Fagacearum (Fagus, Quercus) arte conectitur. Genus Betula a triginta ad sexaginta taxa nota continet, quorum undecim in Indice Rubro Specierum Periclitatarum IUCN 2011 perscribuntur. Betulae sunt arbores deciduae ligno duro praeditae, plerumque species praecursores, quibus est lata in Hemisphaerio Septentrionali distributio, praecipue in climatibus temperato et borealibus.
E cortice specierum huius generis, in Europa praecipue Betula pendula, homines Neanderthalenses necnon recentiores picem adhaesivam ignis ope extrahebantur.
Betula est genus arborum ordinis Fagalium et familiae Betulacearum, inter quam etiam Alnus, Corylus, et Carpinus, et quae ad familiam Fagacearum (Fagus, Quercus) arte conectitur. Genus Betula a triginta ad sexaginta taxa nota continet, quorum undecim in Indice Rubro Specierum Periclitatarum IUCN 2011 perscribuntur. Betulae sunt arbores deciduae ligno duro praeditae, plerumque species praecursores, quibus est lata in Hemisphaerio Septentrionali distributio, praecipue in climatibus temperato et borealibus.
E cortice specierum huius generis, in Europa praecipue Betula pendula, homines Neanderthalenses necnon recentiores picem adhaesivam ignis ope extrahebantur.
Beržas (lot. Betula, latv. bērzs, vok. Birke) – bukiečių (Fagales) eilės beržinių (Betulaceae) šeimos augalų gentis.
Beržai vieni tarp greičiausiai augančių Žemėje medžių rūšių, nes kai kurios jų rūšys jau po šešerių metų gali siektį 7 m aukštį. Užauga kaip medžiai ir krūmai su atplaišojančia tošimi, nuo keleto dešimčių cm (beržas keružis) iki 40 m (popieržievis beržas, karpotasis beržas) aukščio. Auga su vienu ar turi keletą kamienų. Žiedai sutelkti žirginiuose. Vaisius – vienasėklis riešutėlis su dviem plėviškais sparneliais. Žydi anksti pavasarį, lapams skleidžiantis. Maksimaliai kai kurios jų rūšys išgyvena iki 160 metų amžiaus.
Gentyje yra apie 40 rūšių.
Lietuvoje natūraliai, savaime auga keturios rūšys:
Įvežti į Lietuvą iš kitų kraštų:
Kai kurios kitos rūšys:
Beržų mediena stipri, naudojama baldų, faneros gamyboje. Iš šakelių rišamos šluotos ir vantos. Iš beržų gaunama beržų sula, vartojama kaip gėrimas. Tirštinant beržų sulą galima pagaminti beržų sirupą.
Vasario-kovo mėnesiais geriausias laikas rinkti beržų pumpurus.
Surenkamos nedidelės šakos, surišamos į pundelius ir sunešamos į pastogę, kur per mėnesį išdžiūsta. Tuomet pumpurai nukuliami ir išvalomi nuo priemaišų. Surinktus pumpurus galima džiovinti ir apšildomoje patalpoje 30-35 °C temperatūroje. Tokiu būdu prieš džiovinant, pumpurai atskiriami nuo šakų. Iš 2,2-2,5 kg šviežių pumpurų gaunama 1 kg sausos žaliavos.
Gerai išdžiovinti pumpurai yra tamsiai rusvos spalvos, aštraus skonio, balzamo kvapo. Priklausomai nuo beržo rūšies, turi 0,02-8,0 % eterinio aliejaus, C vitamino, cukraus, saponinų, organinių rūgščių.
Šiaurinėse pasaulio platumose beržų žiedadulkės kelią daug problemų. Nustatyta, kad šiuose regionuose net apie 20 proc. žmonių populiacijos alergiški beržų žiedadulkėms ir šis skaičius vis auga. Pasaulio mokslininkai nustatė, kad viename kubiniame metre oro, esant apie 30 beržo žiedadulkių, prasideda alerginiai susirgimai jautriems žmonėms, o ore pasiekus 80 žiedadulkių/m3, šios reakcijos būna labai stiprios[1].
Iliustruotas Lietuvos augalų genčių vardynas · Lietuvos vietinės medžių ir krūmų rūšys · Lietuvos išskirtiniai medžiai · Lietuvos svetimžemė dendroflora · Pasaulio išskirtiniai medžiai
Miškas · Miško skliautas · Lietuvos miškai · Pasaulio miškai (šalys pagal miškų plotą) · Miškų nykimas (neteisėtas miško kirtimas)
Miškininkystė (ekologinė miškininkystė) · Miško atkūrimas · Įveisimas · Miškų ūkis · Miškų urėdija · Girininkija · Eiguva · Lietuvos miškų institutas
Beržas (lot. Betula, latv. bērzs, vok. Birke) – bukiečių (Fagales) eilės beržinių (Betulaceae) šeimos augalų gentis.
Beržai vieni tarp greičiausiai augančių Žemėje medžių rūšių, nes kai kurios jų rūšys jau po šešerių metų gali siektį 7 m aukštį. Užauga kaip medžiai ir krūmai su atplaišojančia tošimi, nuo keleto dešimčių cm (beržas keružis) iki 40 m (popieržievis beržas, karpotasis beržas) aukščio. Auga su vienu ar turi keletą kamienų. Žiedai sutelkti žirginiuose. Vaisius – vienasėklis riešutėlis su dviem plėviškais sparneliais. Žydi anksti pavasarį, lapams skleidžiantis. Maksimaliai kai kurios jų rūšys išgyvena iki 160 metų amžiaus.
Bērzi (Betula) ir bērzu dzimtas lapu koku, krūmu vai puskrūmu ģints. Bērzi aug tikai Ziemeļu puslodē, tas ir, Eiropā, Āzijā līdz Himalaju dienvidiem un Ziemeļamerikā. Tie ir plaši izplatīti, arī Latvijas teritorijā bērzi ir vieni no izplatītākajiem kokiem. Ģintī ir ap 120 sugu[1] un vēl vairāk pasugu un formu.
Daudzas bērza daļas tiek izmantotas saimniecībā: koksne, miza, tāss (mizas ārējā kārta), kā arī bērzu sula. Bērza pumpuri un lapas tiek izmantoti medicīnā. Dažas sugas tiek izmantotas arī lauku aizsardzībā un daiļdārzniecībā. Bērziem ir arī nozīmīga loma slāvu, skandināvu, kā arī latviešu tautas tradīcijās.
Bērzu galvenā atšķirīgā iezīme no citiem kokiem ir balts, dzeltenīgs stumbrs. Lapas veselas ar zobainu malu. Rudenī lapas parasti krāsojas dzeltenā krāsā. Parasti vienmājas augi ar viendzimuma ziediem spurdzēs. Bērzi aug labā saules apgaismojumā, ēnainās vietās tie ir trausli un maziņi.
Bērzu ģints sīkāk dalās 4 apakšģintīs un aptuveni 120 sugās.[1]
Latvijā savvaļā ir sastopamas četras sugas, bet parkos un apstādijumos to skaits ir vēl lielāks.
Bērzi (Betula) ir bērzu dzimtas lapu koku, krūmu vai puskrūmu ģints. Bērzi aug tikai Ziemeļu puslodē, tas ir, Eiropā, Āzijā līdz Himalaju dienvidiem un Ziemeļamerikā. Tie ir plaši izplatīti, arī Latvijas teritorijā bērzi ir vieni no izplatītākajiem kokiem. Ģintī ir ap 120 sugu un vēl vairāk pasugu un formu.
Daudzas bērza daļas tiek izmantotas saimniecībā: koksne, miza, tāss (mizas ārējā kārta), kā arī bērzu sula. Bērza pumpuri un lapas tiek izmantoti medicīnā. Dažas sugas tiek izmantotas arī lauku aizsardzībā un daiļdārzniecībā. Bērziem ir arī nozīmīga loma slāvu, skandināvu, kā arī latviešu tautas tradīcijās.
Bērzu galvenā atšķirīgā iezīme no citiem kokiem ir balts, dzeltenīgs stumbrs. Lapas veselas ar zobainu malu. Rudenī lapas parasti krāsojas dzeltenā krāsā. Parasti vienmājas augi ar viendzimuma ziediem spurdzēs. Bērzi aug labā saules apgaismojumā, ēnainās vietās tie ir trausli un maziņi.
Berk (Betula) is een geslacht van bomen uit de berkenfamilie (Betulaceae). De bomen van dit geslacht komen verspreid voor over het noordelijk halfrond: ze zijn uiterst winterhard. Ze zijn de enige boomsoorten die van nature voorkomen op Groenland en IJsland.
Kenmerkend voor berken is het in horizontale banden afbladderen van de bast op de stam. De nieuwe bast is soms wit, maar kan afhankelijk van de soort ook rood of zoals bij de meeste soorten bruin zijn.
De mannelijke bloeiwijze van berken heeft gele, hangende rupsvormige katjes, die reeds voor de winter aanwezig zijn. De staande vrouwelijke bloeiwijzen onder aan de mannelijke bloeiwijzen zijn met knopschubben omgeven. Verspreiding van het stuifmeel vindt plaats door de wind. De vrucht is een klein dubbelgevleugeld nootje.
Berken hebben voor en bij het uitkomen van het blad een zeer sterke sapstroming en kunnen daarom alleen in de herfst en winter gesnoeid worden.
De berk is een boom met opgaande of hangende takken, in het voorjaar met lange, hangende katjes, lichtgroen blad en meestal witte bast. Zij wordt ook wel 'de Vrouwe van het woud' genoemd of 'de witte Vrouwe met de groene sluier'. In de Scandinavische landen vereert men de berk als boom van het licht, de nieuwe lente.
Bij voorkeur groeit de berk in moerassige streken, maar hij stelt weinig eisen aan zijn omgeving en komt dus in alle milieus en grondsoorten voor. In het hoge noorden of tegen de boomgrens kan de berk zich niet meer overeind houden en kruipt dan als een struik over de grond. Daar is de dwergberk (Betula nana) één van de laatste bomen die nog opgewassen is tegen de barre omstandigheden. Ook in de toendra krimpt ze tot het formaat van een kleine struik.
Berken leven in symbiose met bodemschimmels, zoals de vliegenzwam, die lang niet altijd bovengronds zichtbaar zijn. Vanwege deze -voor de volwassen berk essentiële- symbiose moeten berken met een grote kluit verplant worden. Alleen tot drie jaar oude bomen kunnen nog zonder kluit verplant worden.
Berken kunnen aangetast worden door bladroest (Melampsoridium betulinum) dat gele vlekjes op de bladeren en vroegtijdige bladval veroorzaakt.
Een andere schimmel groeit in de schors en zet de berk aan tot het maken van veel twijgen. In berken zijn daarom soms dikke takkenbossen te zien die op vogelnesten lijken. In de volksmond worden deze heksenbezems genoemd.
De berkenzwam (Piptoporus betulinus) komt alleen op berken voor.
De berkenwants zuigt uit het floeem assimilaten op. Ook de jonge dieren (nimfen) leven van deze plantensappen.
Ook kan de boom aangetast worden door kanker.
De buitenste laag van de schors van een berk is voortdurend bezig zich te vernieuwen en valt soms in dunne repen naar beneden. Deze repen hebben een groot weerstandsvermogen tegen bederf omdat de schors betuline bevat. Deze eigenschap maakt het mogelijk om van de schors kano's, schoenen en dakspanen te maken. Ook zijn deze repen dunne schors buitengewoon geschikt om, ook als het nat is, als vuurstarter te gebruiken. In de prehistorie, zo'n 48.000 jaar geleden, werd de schors al gebruikt om er berkenpek, een lijmsoort, mee te maken. In de 11de tot 15de eeuw werd in de omgeving van de stad Novgorod (Rusland) berkenbast gebruikt om met een scherp voorwerp berkenbastteksten op te schrijven. In Amerika en de Scandinavische landen werd de schors als dakbedekking gebruikt omdat deze licht, waterafstotend en zeer duurzaam is. De Saami gebruikten traditioneel de schors voor jassen en beenbekleding en de Zweden maken tasjes en mandjes van gevlochten repen berkenschors.
De knoppen en bladeren van de berk worden gebruikt om er werkzame stoffen aan te onttrekken zoals saponinen (zeepstoffen), looistof, hars, vluchtige olie en glycosiden (suikerachtige stoffen). Berkenblad kan dienen als verfmiddel voor wol.
Berkenhout is wit tot licht gekleurd en wordt gebruikt voor fineer, meubels en modelvliegtuigbouw.
Door onder een wigvormige insnijding in de stam aan de zuidwestkant een blikje te bevestigen, kan berkensap getapt worden. Berkensap smaakt zoet en kan puur gedronken worden. Het zou helpen bij lusteloosheid en voorjaarsmoeheid. Het kan ook als alternatief voor honing en suiker gebruikt worden. Men kan er ook wijn van maken. Het sap wordt ook toegepast in berkenwater. Dit werd vroeger veel gebruikt als middel ter bevordering van de haargroei, maar de werking is nooit wetenschappelijk bewezen.
Berkenbladeren die in het voorjaar geplukt worden bevatten naast harszuur en kalizout ook saponine. Saponine is een stof die als genezend wordt beschouwd bij reuma, blaas - en nieraandoeningen. Berkenbladthee werkt vochtafdrijvend. Met een aftreksel van berkenknoppen zou het lichaam gereinigd en de spijsvertering bevorderd kunnen worden. Berkenblad remt de groei van bacteriën en verhoogt de uitscheiding van urine, waardoor afvalstoffen in verhoogde mate worden uitgescheiden. Berkenblad wordt ook in kruidengeneeskunde aanbevolen voor de huid omdat het de aanmaak van collageen zou ondersteunen en door de saponinen een zuiverend, reinigend effect heeft.[bron?] In Scandinavische landen en Rusland worden mensen na de sauna met berkentakken geslagen om daarna met nieuwe energie het dagelijkse leven voort te kunnen zetten. Oude Nederlandse boeren herinneren zich dat de koeien na de winter, wanneer ze uit de stal in de weide worden gedreven, met berkentakken werden geslagen om zo de vruchtbaarheid te bevorderen.
Biologische tuinders hebben vastgesteld[bron?] dat de vorming van compost wordt bevorderd als men berken rond de compostplaats plant. Dit zou komen door de stoffen die berkenwortels afscheiden. Compost waarin veel berkenblad verwerkt is, is gunstig voor uitgeputte grond.
In Noorwegen, Zweden en Schotland worden op de midzomeravond van 23 juni de huizen versierd met berkentakken.
Op sommige plaatsen in Engeland worden op de eerste pinksterdag de huizen en kerken versierd met berkentakken.
De meiboom was oorspronkelijk een berk. In Noord-Duitsland kent men het begrip "Maibaumpflanzen", waarbij in de tuin van mensen die in ondertrouw zijn, op het punt staan communie te doen, vrijgezellen en bij zelfstandigen 's nachts een berkentak in de tuin wordt gezet. De dag erop gaat men alle huizen weer langs om de "boom" te begieten. Er wordt aan de deur een lied gezongen en als beloning krijgt men een drankje aangeboden.
De berk was voor de Noorse volkeren een mysterieuze en heilige boom. De geest van de berk was een rijpe vrouw die af en toe vanuit de wortels verscheen. Als een mens van haar melk dronk, vertienvoudigde zijn kracht. Bij de Finnen zat de wereldgeest als adelaar op de berk. Voor de Germanen was de berk de boom der wijsheid. Zij kenden aan bladeren, twijgen en sap magische en geneeskrachtige eigenschappen toe. Zij geloofden dat berken de aardse behuizing vormden van de godin Freya. Bij de Kelten is de berk gewijd aan Bergha of Brigit, godin van het onderricht in de dichtkunst, waarzeggen, geneeskunst en smeedwerk. De heilige Bridget van Kildare was de christelijke versie van Brigit. Op 1 februari wordt in Ierland nog steeds het feest van de Heilige Bridget gevierd.
Een oud Fins liedje beschrijft hoe berken klagen en wenen omdat kinderen elke lente opnieuw hun stammen openrijten en uit hun buiken de levenssappen roven, dat de herders uit hun witte gordel korven maken, de meisjes hun takken afsnijden om er bezems van te maken.
Bonifatius noemde de berk een duivelse boom omdat hij hoopte daarmee de heidense gebruiken uit te roeien.
In de Germaanse mythologie stond de berk symbool voor een nieuwe start. Nieuwe leiders moesten eerst door een berkenlaantje lopen voordat zij hun nieuwe functie mochten bekleden.[1]
Het woord berk is afgeleid van het Oudindische woord bharg wat glanzend betekent en waarschijnlijk betrekking heeft op de witte bast. Betula heeft te maken met het Keltische woord betu wat slaan betekent en betrekking heeft op het slaan met berkentakken op het lichaam na een saunabezoek om de bloedsomloop te stimuleren. Nederlandse namen van plaatsen als Berkel en Rodenrijs, Berkel-Enschot, Berlicum duiden op oorden waar veel berken groeiden. De naam wordt ook in verband gebracht met die van de oude Germaanse en Slavische godinnen als Bercht(a) of Birchta en Perchta.
In Nederland zijn alleen de ruwe berk en de zachte berk inheems.
Literatuur
Berk (Betula) is een geslacht van bomen uit de berkenfamilie (Betulaceae). De bomen van dit geslacht komen verspreid voor over het noordelijk halfrond: ze zijn uiterst winterhard. Ze zijn de enige boomsoorten die van nature voorkomen op Groenland en IJsland.
Kenmerkend voor berken is het in horizontale banden afbladderen van de bast op de stam. De nieuwe bast is soms wit, maar kan afhankelijk van de soort ook rood of zoals bij de meeste soorten bruin zijn.
De mannelijke bloeiwijze van berken heeft gele, hangende rupsvormige katjes, die reeds voor de winter aanwezig zijn. De staande vrouwelijke bloeiwijzen onder aan de mannelijke bloeiwijzen zijn met knopschubben omgeven. Verspreiding van het stuifmeel vindt plaats door de wind. De vrucht is een klein dubbelgevleugeld nootje.
Berken hebben voor en bij het uitkomen van het blad een zeer sterke sapstroming en kunnen daarom alleen in de herfst en winter gesnoeid worden.
Bjørk (Betula) er ei planteslekt i bjørkefamilien. Slekta har om lag 60 artar. Nokre av desse er vanlege lauvtre i Noreg, der ein finn artar som dvergbjørk, dunbjørk og hengebjørk.
Artar i bjørkeslekta veks gjerne til små tre eller buskvekstar i temperert klima. Ulike artar dannar lett hybridar, og det finst mange ulike mellomformer.
Vanleg bjørk blir typisk 3-15 m høg, medan hengebjørk kan bli opptil 30 m høg. Fleire typar kan ha delvis kvit bork.
Blada er middels til lysegrøne, og vert gule om hausten før dei fell av. Blomane sit i rakler. Allergi mot bjørkepollen er vanleg.
I Skandinavia blir nye skot hos bjørka gjerne sett på som eit teikn på våren, og det er vanleg å pynta med slike greiner på den norske grunnlovsdagen.
Bjørkeved er middels tung, hard og seig blant tresortane i Noreg. Dei ulike bjørkesortane gjev temmeleg likt vyrke. Treet kan lett bli skada av fukt, og må vølast før det blir brukt utandørs. Vyrket er derimot godt eigna til å laga møbel, golv, finér og mindre ting av tre. Bjørk blir òg mykje brukt til å laga papirmasse og til fyringsved.
Blada til bjørka kan nyttast som smaktilsetjing både ferske og tørka, og kan brukast blant anna på poteter. Lauvet, som inneheld ein særs høg konsentrasjon av glukose på våren kan då nyttast til å laga ein søtleg og smakfull te.
Mange legg bjørkepinnar nedst i gryta når dei dampkokar pinnekjøt.
Søtstoffet xylitol blir gjerne utvunne av bjørkeved.
Never har vore det vanlege underlaget for torv til taktekking (torvtak). Never har og vore brukt som kapillærbrytande sjikt for å isolere mot fuktvandring i bygningskonstruksjonar, til innvendig isolasjon, og til mange slags bruksting, som lurar, buttar, kontar og øskjer. Bjørka inneheld stoffet betulin, som er bakteriehemmande og gjer at mjølkeprodukt held seg betre i kar av bjørk.
Bjørkebork, laget under den kvite nevra, har vore brukt til garving og til barking av fiskegarn.
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Bjørk 
Wiktionary-definisjonen på bjørk
Bjørk (Betula) er ei planteslekt i bjørkefamilien. Slekta har om lag 60 artar. Nokre av desse er vanlege lauvtre i Noreg, der ein finn artar som dvergbjørk, dunbjørk og hengebjørk.
Bjørkeslekten (Betula), også kalt bjørk, bjerk og birk, er en slekt med løvtrær og busker som inngår i bjørkefamilien. Det er uenighet om hvor mange arter som skal tas med i gruppen; noen regner med under 30 arter, andre over 60. Det norske navnet har trolig sin opprinnelse i norrønt og betyr det lyse treet som viser til bjørkas karakteristiske hvite bark, som hos bjørk kalles never.
I Norge er det tre eller fire arter av bjørk:
Bjørka forekommer over hele Norge, og danner skoggrense mot fjellet og den arktiske skoggrensa mot tundraen. Verdens nordligste forekomst av bjørk finnes i Oksvågdalen i Lebesby kommune i Finnmark. Treet trives med mye lys og lett fuktig jord.
Artene krysser lett seg imellom, og det finnes et utall overgangsformer (økotyper eller klimaraser).
Allergi mot bjørkepollen er vanlig. Det er raklene som inneholder pollenet. I Norge foregår pollensesongen for bjørk i lavlandet fra begynnelsen av mai til omtrent halvveis ut i juni.
Det samla volumet av bjørk i Norge er i underkant av 100 millioner kubikkmeter, med en årlig tilvekst på ca. tre millioner kubikkmeter. 96 % av volum og tilvekst er vanlig bjørk eller fjellbjørk, resten er hengebjørk.
Mellom 15 og 20 millioner kubikkmeter regnes å være tilgjengelig som skurtømmer eller massevirke. Bjørka er svært ettertrakta som ved, og det hogges årlig et stort kvantum bjørkeved.
I forhold til Sverige og Finland er det få sagbruk som skjærer bjørk i Norge, og treindustrien og byggebransjen bruker i liten grad bjørk. Årlig skjæres under 10 000 kubikkmeter.
Bjørk gir et middels tungt, hardt og meget seigt virke. Fargen er hvitgul, lyst rødaktig eller lys brun og uten fargeforskjell mellom kjerneved og yteved. Årringene er lite markerte. Bjørka kan ofte ha vakre mønstre. Særlig gjelder det flammebjørk og valbjørk.
Treet kan lett bli skada av fukt og brukes derfor lite utendørs. Virket er derimot godt egna til å lage møbler, kjøkkeninnredninger og kjøkkenredskap, og i panel og dører. Bjørk egner seg godt til finér. Fra gammelt av har bjørk vært brukt til tresko, øsekar, selepinner og rivetinder. Fordi bjørkevirke ikke framkaller allergi, egner det seg godt til framstilling av leketøy.
Bjørk setter ikke smak, og brukes derfor til emballasje for matvarer, ispinner, tannstikkere og spatler.
I senere år har det vært drevet forsøk med og utvikling av limtrekonstruksjoner i bjørk. Bjørka har langt bedre styrkeverdier enn gran og furu; en kan derfor bruke bærende konstruksjoner av bjørk i mindre dimensjoner enn en trenger med tradisjonelle treslag.
Bjørkenever har vært brukt til taktekking (torvtak) og som kapillærbrytende skikt for å isolerer mot fuktvandring i bygningskonstruksjoner, til innvendig isolasjon, og for øvrig til et stort antall bruksgjenstander, som lurer, butter, konter og øskjer. Bjørka inneholder stoffet betulin, som virker bakteriehemmende og gjør at melkeprodukter får lengre holdbarhet når de oppbevares i beholdere av bjørk.
Bjørkebark har vært brukt til garving og til barking av fiskegarn.
Bjørkeaske har vært brukt til å framstille lut til lutefisk. Mange legger bjørkepinner nederst i gryta når de dampkoker pinnekjøtt. Bjørkesaft brukes som råstoff for vinframstilling.
Bjørka inneholder søtstoffet xylitol, som brukes i matvareindustrien som erstatning for sukker. Saften som kommer om man penetrerer barken og litt inn i stammen smaker søtt og forfriskende.
Bjørkeslekten (Betula), også kalt bjørk, bjerk og birk, er en slekt med løvtrær og busker som inngår i bjørkefamilien. Det er uenighet om hvor mange arter som skal tas med i gruppen; noen regner med under 30 arter, andre over 60. Det norske navnet har trolig sin opprinnelse i norrønt og betyr det lyse treet som viser til bjørkas karakteristiske hvite bark, som hos bjørk kalles never.
Brzoza (Betula L.) – rodzaj drzew i krzewów należący do rodziny brzozowatych. Obejmuje trudną do sprecyzowania liczbę gatunków, ponieważ w obrębie rodzaju łatwo powstają mieszańce międzygatunkowe o trudnym do ustalenia statusie taksonomicznym. Wyróżnia się zazwyczaj ok. 30–60 gatunków[3], ale też w niektórych bazach taksonomicznych za zaakceptowane uznaje się już ponad 100 gatunków[4].
Brzozy występują w stanie dzikim w strefach umiarkowanej, borealnej i arktycznej Europy, Azji i Ameryce Północnej. Centrum różnorodności gatunkowej i prawdopodobne miejsce powstania rodzaju znajduje się w północnej Eurazji.
Od grabu i leszczyny różni się kwiatami żeńskimi zebranymi w kotki, a nie występującymi w luźnych gronach (grab) lub po 2 (leszczyna); od olszy zaś nie drewniejącymi i odpadającymi z owocami łuskami kwiatów żeńskich i okrągłymi w przekroju młodymi gałązkami.
Rodzaj z rodziny brzozowate z rzędu bukowców, należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych. W obrębie rodziny zaliczany do podrodziny Betuloideae Arnott, jako takson siostrzany rodzaju olsza Alnus[1].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa oczarowe (Hamamelididae Takht.), nadrząd Juglandanae Takht. ex Reveal, rząd leszczynowce (Corylales Dumort.), rodzina brzozowate (Betulaceae Gray), podrodzina Betuloideae Rich. ex Arn., plemię Betuleae Dumort., podplemię Betulinae DC. ex Duby, rodzaj brzoza (Betula L.)[6].
Pierwszą propozycję podziału rodzaju opublikował Eduard August von Regel w 1865 roku[7]. Opisanych zostało wówczas 7 sekcji (Albae, Fruticosae, Nanae, Dahuricae, Costatae, Lentae, Acuminatae). System ten był modyfikowany i uzupełniany przez C.K. Schneidera (1915, 1916), Z.D. Chena (1994) i A.K. Skvortsova (2002)[8]. W 1993 zaproponowany został przez De Jonga system wyróżniający w obrębie rodzaju 5 podrodzajów na podstawie cech morfologicznych: Betula, Betulaster, Betulenta, Chamaebetula i Neurobetula[9], wsparty później przez Keinänena i innych (1999) analizą chemiczną metabolitów wtórnych[10]. W miarę jak w analizach pokrewieństwa uwzględniać zaczęto coraz więcej cech (morfologicznych, biochemicznych, liczbę chromosomów, a w końcu genomy) obraz relacji filogenetycznych brzóz coraz bardziej się komplikował. Źródłami problemów w ustaleniu klasyfikacji biologicznej rodzaju jest łatwość z jaką w jego obrębie powstają nowe taksony mieszańcowe i rośliny poliploidalne oraz częsta introgresja. W konkluzjach prac taksonomicznych pojawiają się sugestie, że w przypadku tego rodzaju trzeba odstąpić od prób tworzenia klasycznego kladogramu obrazującego pokrewieństwo filogenetyczne, na rzecz grafu przedstawiającego wielokrotne transfery genów między różnymi taksonami[3].
Mieszańce międzygatunkowe według The Plant List[4]: B. × alpestris Fr., B. × aurata Borkh., B. × avatshensis Kom., B. × bottnica Mela, B. × caerulea Blanch., B. × dugleana Lepage, B. × dutillyi Lepage, B. × eastwoodiae Sarg., B. × hornei E.J.Butler, B. × jackii C.K.Schneid., B. × murrayana B.V.Barnes & Dancik, B. × purpusii C.K.Schneid., B. × raymundii Lepage, B. × sandbergii Britton, B. × sargentii Dugle, B. × uliginosa Dugle, B. × utahensis Britton, B. × vologdensis Tzvelev, B. × winteri Dugle, B. × zimpelii Junge,
Roślina lecznicza – liście brzozy mają działanie moczopędne, przeciwreumatyczne i napotne. Poprawiają także przemianę materii i działają odtruwająco na układ krwionośny. W Polsce w celach leczniczych wykorzystywane są liście tylko b. omszonej i b. brodawkowatej[12]. Betulina, stanowiąca do 30% masy białej kory brzozy, wykazuje właściwości lecznicze wobec wielu schorzeń, także przeciwnowotworowe[13][14].
Brzoza (Betula L.) – rodzaj drzew i krzewów należący do rodziny brzozowatych. Obejmuje trudną do sprecyzowania liczbę gatunków, ponieważ w obrębie rodzaju łatwo powstają mieszańce międzygatunkowe o trudnym do ustalenia statusie taksonomicznym. Wyróżnia się zazwyczaj ok. 30–60 gatunków, ale też w niektórych bazach taksonomicznych za zaakceptowane uznaje się już ponad 100 gatunków.
Bétula (Betula) é um género de árvores da família Betulaceae, (próxima da dos carvalhos, Fagaceae),[2] à qual pertence também a aveleira, Corylus avellana. As bétulas são arbustos ou árvores pequenas ou de tamanho médio, características de climas temperados do hemisfério norte. Têm folhas alternas, simples que podem ser dentadas ou lobadas. O fruto é uma pequena sâmara, embora as asas possam estar reduzidas em algumas espécies. As bétulas diferem do amieiros (Alnus, outro género desta família) por os amentilhos femininos não serem lenhosos e desintegrarem-se na maturidade para libertar as sementes (ao contrário da frutificação em forma de pinha dos amieiros).
No passado, o salicilato de metila (ou "bálsamo") era extraído da Betula lenta. Mascar casca de bétula era um paliativo contra o mau-hálito muito utilizado por povos antigos da Eurásia. É também um ingrediente muito utilizado em soluções de emagrecimento tais como drenantes.
Bétula (Betula) é um género de árvores da família Betulaceae, (próxima da dos carvalhos, Fagaceae), à qual pertence também a aveleira, Corylus avellana. As bétulas são arbustos ou árvores pequenas ou de tamanho médio, características de climas temperados do hemisfério norte. Têm folhas alternas, simples que podem ser dentadas ou lobadas. O fruto é uma pequena sâmara, embora as asas possam estar reduzidas em algumas espécies. As bétulas diferem do amieiros (Alnus, outro género desta família) por os amentilhos femininos não serem lenhosos e desintegrarem-se na maturidade para libertar as sementes (ao contrário da frutificação em forma de pinha dos amieiros).
No passado, o salicilato de metila (ou "bálsamo") era extraído da Betula lenta. Mascar casca de bétula era um paliativo contra o mau-hálito muito utilizado por povos antigos da Eurásia. É também um ingrediente muito utilizado em soluções de emagrecimento tais como drenantes.
Mesteacănul e numele copacilor din genul Betula, în familia Betulacee, înrudit cu familia fagului/stejarului, Fagaceae. Aceștia sunt în general copaci sau arbuști de talie mică spre medie, cu o coajă albă caracteristică, care cresc mai ales în clima temperată nordică.
Frunzele sunt simple, și pot fi dințate sau lobate. Fructul este o samară, cu toate că aripile acesteia pot lipsi, la anume specii. Diferența între mesteacăn și anin (genul Alnus) este că amenții (mâțișorii) femeli nu sunt lemnoși și la maturitate cad și lasă loc semințelor, spre deosebire de mâțișorii de anin, lemnoși și în formă de con.
Denumirea mesteacănului vine din latinul mastichinus. Denumirea științifică a genului, Betula, este tot din limba Latină. Mesteacănul reprezintă sursa de hrană pentru un număr mare de larve ale genului Lepidoptera.
Mesteacănul este considerat copac național în Rusia, unde este celebrat în reprezentarea unei zeițe, și serbat în timpul Săptămânii Verzi de la începutul lui Iunie.
Coaja tuturor soiurilor de mesteacăn prezintă aceeași caracteristică: este marcată de dungi fine, orizontale, iar coaja este subțire, de consistența unei hârtii fine, și se rupe în fâșii în mod natural. Coaja conține multe rășini și are un pigment care dă numele diverselor soiuri de mesteacăn: roșu, alb, negru și galben. Mugurii apar primăvara devreme și cresc până la începutul verii. Toți mugurii frunzelor cresc lateral; nu există mugure terminal. Lemnul tuturor speciilor de mesteacăn este fin, cu granulație mică, cu textură mătăsoasă și care poate fi șlefuit fin. Ca lemn de ars, valoarea sa este dintre cele mai bune.
Frunzele variază de la un soi la altul, dar puțin. Acestea sunt alternante, dințate, cu vinișoare ca o pană, cu codiță. Apar în perechi, dar nodul de inserție al pețiolului frunzelor formează mici tulpinițe laterale, care se vor transforma în crengi.
Florile sunt monoice (flori femele și flori mascule, separat), deschizându-se în același timp sau cu puțin timp înainte de apariția frunzelor, și sunt formate din grupe de câte trei flori femele, amenți (mâțișori), prinse la baza mâțișorilor masculi. Amenții purtători de stamine pot atârna sau nu. Aceștia sunt localizați la baza ultimelor frunze de anul trecut sau la baza tulpinițelor formate anul trecut. Se formează în toamnă și stau peste iarnă, acoperiți de o coajă fină dar rezistentă. Solzii amenților, la maturitate, sunt ovali, rotunjiți la capăt; către mijloc sunt galbeni sau oranj, iar la capăt maro închis
Fiecare solz prezintă două bractee și trei flori sterile, fiecare floare fiind alcătuită dintr-un caliciu sesil, membranos, cu doi lobi. Fiecare caliciu are patru filamente scurte cu câte o celulă a samarei sau două filamente, care se vor transforma în cele două aripioare ale fructului. Pistilul poate atârna sau fi erect, solitar, prins de tulpinițele apărute în anul precedent. Solzii pistilului sunt alungiți, cu trei lobi, de culoare verde stins sau puțin roșietici, fiecare floare devenind maro la maturitate. Acești solzi poartă două sau trei flori fertile, fiecare floare fiind alcătuită dintr-un ovar. Ovarul este plat, bicameral și are două terminații; ovulul este solitar.
Amenții pistilului, fertilizați, se numesc strobil și sunt alcătuiți din două mici semințe cu aripi, îmbrăcate într-o coajă de protecție de culoare maro și cu consistență aproape lemnoasă. Semințele cresc în interior. Cotiledoanele sunt plate și cărnoase. Toate speciile cresc ușor din semințe.
Speciile de mesteceni din America de Nord sunt:
Speciile de mesteceni din Europa și Asia sunt:
Mestecenii sunt copaci multilaterali. Sucul, coaja, frunzele, lemnul, crenguțele și rădăcina sunt folosite pentru materiale de construcție, tobe, tratamente medicale naturiste, uleiuri și alte aplicații practice.
Deoarece lemnul de mesteacăn are fibre scurte, această esență este folosită în industria hârtiei. În India, cojile subțiri și albe care pot fi colectate iarna, sunt folosite ca suport de scris care se păstrează foarte bine în timp. Denumirea hârtiei este Bhoorj Patra. Bhoorj este denumirea în sanscrită a mesteacănului, iar Patra înseamnă hârtie.
În nordul Europei mesteacănul este considerat unul din cei mai importanți alergeni din zonă, datorită polenului său, estimarea fiind că 15- 20% din persoanele care suferă de alergie la fân poate să răspundă și la granulele de polen ale mesteacănului.
Extractul de mesteacăn este folosit pentru aromă sau ca ulei în industria marochinăriei, iar în industria cosmeticelor la producerea săpunului și a șamponului. În trecut, uleiurile de rășinoase (pin) din comerț aveau ca bază uleiul de mesteacăn dulce. La scară comercială, gudronul de mesteacăn sau uleiul rusesc, extrase care conțin coajă de mesteacăn, au fost folosite ca lubrifiant și în industria farmaceutică. Mesteacănul argintiu (Betula pendulata) este copacul național al Finlandei. Crenguțele de mesteacăn argintiu, proaspete și aromate, sunt folosite în saune, pentru a face masaj pe piele. Crenguțele se numesc vihta sau vasta, și au un efect foarte relaxant pentru mușchi.
Ceaiul de frunze de mesteacăn are efect diuretic, și este foarte folosit în industria cosmeticelor, la pigmenți și șampoane. Crengile uscate de mesteacăn, prinse într-o legătură groasă, au fost folosite ca formă de admonestare corporală. (vezi Birching [1]).
Amerindienii prețuiau foarte mult mesteacănul pentru coaja sa, ușoară, flexibilă și care putea fi ușor recoltată. Lemnul era foarte folosit în construcția canoelor, a vaselor de bucătărie și a corturilor tepee cu formă specifică.
Ca lemn de foc, este foarte prețuit datorită indicelui calorific mare per unitate de greutate și volum. Coaja fibroasă este folosită pentru a porni focul. Coaja arde foarte bine, chiar și udă, din pricina uleiurilor conținute. Sub formă de fâșii foarte fine, coaja se poate aprinde și de la câteva scântei. Mestecenii au importanță spirituală în multe religii.
Lemnul de mesteacăn este folosit și la tobe. Sunetul produs de tobele cu mesteacăn este foarte puternic pe frecvențele înalte și joase, și este ideal pentru înregistrările în studio.
În Belarus, Rusia, Statele Baltice, Finlanda, nordul Chinei, seva mesteacănului este considerată băutură răcoritoare, având calități tonice. Seva este apoasă, verzuie și are un gust dulceag. Este comercializată la scară industrială. Seva de mesteacăn este folosită în aromatizarea cvasului [2], băutură alcoolizată din cereale. Sucul de mesteacăn natural se regăsește și în băuturi ca sirop de mesteacăn / arțar, oțet de mesteacăn, bere, diverse băuturi răcoritoare, etc. Spre deosebire de siropul de arțar, siropul de mesteacăn este foarte dificil de produs, fiind foarte costisitor. Siropul de mesteacăn este produs îndeosebi în Alaska și în Rusia.
Seva de Mesteacăn[1] 100% naturală, este un adevarat elixir de sănătate, pe care popoarele din emisfera nordică a globului au numit-o în fel si chip (“băutura zeilor”, “ elixirul magic al șamanilor”, “esența vieții”, “laptele arborelui” sau “sângele mesteacănului” ),toate denumirile sugerând puterile vindecătoare ale sevei de mesteacăn. Dincolo de poezia denumirilor și a diverselor credințe populare, există o certitudine clară: seva de mesteacăn este eficientă în tratarea diferitelor boli, având și capacitatea de a purifica și a modifica starea energetica a organismului nostru.
Cum apare seva de mesteacăn ? De-a lungul perioadei calde a anului, în special vara, mesteacănul formează din apă și dioxid de carbon, cu ajutorul luminii solare și a proceselor complexe de fotosinteză, diferite zaharuri și alte substanțe cu rol hrănitor pentru arbore. Odată cu venirea toamnei, arborele începe să stocheze aceste rezerve nutritive, pregătindu-se astfel pentru renașterea din primăvară ce urmează. Când vine primăvara și natura se retrezeste treptat la viață, arborele începe să absoarbă cu putere din sol apa și substanțe minerale cu rol nutritiv, simultan cu punerea în mișcare a zaharurilor depozitate anterior. Când aceste componente aflate în stare fluidă ajung să se acumuleze și să formeze seva, aceasta începe să urce cu forță dinspre rădăcini spre coroană, retrezind la viață întregul arbore. În sevă se acumulează astfel, prin procese complexe, o serie de substanțe nutritive cu rol esențial pentru viața arborelui, dar care prezintă în același timp efecte terapeutice remarcabile.
Compozitia sevei de mesteacăn Principalii compuși ai sevei sunt glucoza și fructoza, derivați terpenici, vitamina C și o serie întreagă de minerale valoroase: calciu, fosfor, cupru, magneziu, potasiu, mangan, zinc, sodiu și fier. De asemenea, seva mai conține: acizi organici, uleiuri esențiale, volatile, taninuri, saponine, vitamine și substanțe biologic active.
Dincolo de aceste minerale și substanțe nutritive descoperite în sevă prin diferite analize de laborator, se poate remarca un factor suplimentar: energia vieții. În cazul mesteacănului este vorba de existența unei forme deosebite de bioenergie, ce face ca seva să fie o “apă vie”, înzestrată cu capacitatea de a modifica starea energetică a organismului nostru. Ca și în cazul altor arbori, mestecenii sunt adevărate “centrale” de energie biologică, seva lor fiind puternic impregnată de această forță ascendentă a arborelui. Tocmai de aceea, în urma curei cu sevă, în ființa noastră se poate simți o veritabilă retrezire a puterii de regenerare și ascensiune, atât din punct de vedere fizic, cât și lăuntric, prin reactivarea puterilor sufletești și mentale.
Xylitolul – îndulcitor artificial din zaharide hidrogenate - poate fi extras din sucul de mesteacăn. Xyilitolul este folosit în industria alimentară, întrucât previne și în unele cazuri tratează caria dentară.
Ciuperca Chaga [3] crește pe trunchiurile copacilor din familia Betulacee, în special pe mesteacănul alb. Ciuperca, provenind mai ales din Siberia, este foarte folosită în Asia ca leac împotriva cancerului, datorită constituenților extrași din coaja de mesteacăn.
Coaja este bogată în betulină și acid betulinic, folosit pe scară largă în industria farmaceutică. Coaja de mesteacăn, ruptă în fâșii și înmuiată în apă fierbinte, poate fi folosită pentru imobilizarea articulațiilor sau a brațelor fracturate. Răcită, devine foarte tare.
Din lemn de mesteacăn se produc scobitori de calitate.
.PNG)
.svg)
.PNG)
.jpg)
_av_Carl_Larsson.jpg)
|access-date= (ajutor) 
Carte · 
Categorie · 
Portal · 
WikiProiect Mesteacănul e numele copacilor din genul Betula, în familia Betulacee, înrudit cu familia fagului/stejarului, Fagaceae. Aceștia sunt în general copaci sau arbuști de talie mică spre medie, cu o coajă albă caracteristică, care cresc mai ales în clima temperată nordică.
Frunzele sunt simple, și pot fi dințate sau lobate. Fructul este o samară, cu toate că aripile acesteia pot lipsi, la anume specii. Diferența între mesteacăn și anin (genul Alnus) este că amenții (mâțișorii) femeli nu sunt lemnoși și la maturitate cad și lasă loc semințelor, spre deosebire de mâțișorii de anin, lemnoși și în formă de con.
Denumirea mesteacănului vine din latinul mastichinus. Denumirea științifică a genului, Betula, este tot din limba Latină. Mesteacănul reprezintă sursa de hrană pentru un număr mare de larve ale genului Lepidoptera.
Mesteacănul este considerat copac național în Rusia, unde este celebrat în reprezentarea unei zeițe, și serbat în timpul Săptămânii Verzi de la începutul lui Iunie.
Breza (Betula) je rod listnatých stromov z čeľade brezovité (Betulaceae) a príbuzný rodom buk a dub z čeľade bukovité.
Brezy sú často pionierskym druhom, ktorý osídľuje nové biotopy a môžu sa dožívať aj 160 rokov. Rastú najmä v kyslej a vlhkej pôde a to do výšky 2 000 m n. m.
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Breza (rod)
Breza (Betula) je rod listnatých stromov z čeľade brezovité (Betulaceae) a príbuzný rodom buk a dub z čeľade bukovité.
Brezy sú často pionierskym druhom, ktorý osídľuje nové biotopy a môžu sa dožívať aj 160 rokov. Rastú najmä v kyslej a vlhkej pôde a to do výšky 2 000 m n. m.
Številne vrste, glej besedilo.
Breza (znanstveno ime Betula) je rod dreves iz družine brezovk (Betulaceae), zelo soroden družini bukve oz. hrasta, bukovke (Fagaceae). Gre za navadno nizka do srednjevisoka drevesa ali grmičevje v glavnem iz podnebij severnega zmernega pasu. Enostavni listi so lahko nažagani ali režnjati. Plod breze je krilati orešek, ki pa ima pri nekaterih vrsta zelo drobna krilca. Od jelše (Alnus, drugi rod v družini) se breza razlikuje po tem, da ženske mačice niso olesenele in ob dozoritvi razpadejo, s čimer se iz njih sprostijo semena. Gori z modrim plamenom.
Breza je tudi državno drevo Rusije, kjer so jo v preteklosti častili v zelenem tednu na začetku junija.
Breza (znanstveno ime Betula) je rod dreves iz družine brezovk (Betulaceae), zelo soroden družini bukve oz. hrasta, bukovke (Fagaceae). Gre za navadno nizka do srednjevisoka drevesa ali grmičevje v glavnem iz podnebij severnega zmernega pasu. Enostavni listi so lahko nažagani ali režnjati. Plod breze je krilati orešek, ki pa ima pri nekaterih vrsta zelo drobna krilca. Od jelše (Alnus, drugi rod v družini) se breza razlikuje po tem, da ženske mačice niso olesenele in ob dozoritvi razpadejo, s čimer se iz njih sprostijo semena. Gori z modrim plamenom.
Breza je tudi državno drevo Rusije, kjer so jo v preteklosti častili v zelenem tednu na začetku junija.
Vrste Breze Severne Amerike Betula allegheniensis Betula cordifolia Betula glandulosa Betula lenta Betula michauxii Betula nana Betula neoalaskana Betula nigra Betula occidentalis Betula papyrifera Betula populifolia Betula pumila Breze Evrope in Azije Betula albosinensis Betula albosinensis var. septentrionalis Betula alnoides Betula austrosinensis Betula chinensis Betula ermanii Betula grossa Betula jacquemontii (Betula utilis subsp. jacquemontii) Betula mandschurica Betula mandschurica var. japonica Betula maximowiczii Betula medwediewii Betula nana - pritlikava breza (tudi na severu Severne Amerike) Betula pendula - navadna breza Betula platyphylla (Betula pendula var. platyphylla) Betula pubescens - puhasta breza (tudi v severni Aziji) Betula pubescens subsp. tortuosa Betula szechuanica Betula utilis Opomba: v številnih ameriških besedilih sta B. pendula in B. pubescens pomešani,četudi gre za različni vrsti z različnim številom kromosomov.Björkar är en allmän benämning på björksläktet (Betula)[1][2][3]. Det är ett växtsläkte med minst ett 40-tal[4] arter i familjen björkväxter. De förekommer i de tempererade delarna av norra hemisfären.
Släktet innehåller några av de allra vanligaste lövträd som framför allt kännetecknas av sin vita stam med svarta fläckar. Björken är ett pionjärträd, vilket betyder att det kommer som det första av sly när bar mark uppstått efter avverkning, stormfällning, skogsbrand och liknande.
Björksläktets arter är extremt köldtåliga, beroende på den under vintern höga halten av björksocker, vilket fungerar som ett frysskydd.
Omkring 12 000 år f.Kr. invandrade björk till sydligaste Skandinavien tillsammans med arter som asp, rönn och sälg. En omfattande spridning norrut inträffade under två varmare perioder mellan 10 000 år och 8 900 år f.Kr. Omkring 6 500 år f.Kr. låg inlandsisen kvar endast i norra Lapplands fjälltrakter och björken nådde då Västerbotten. Björken är idag Västerbottens landskapsträd.[5]
I Sverige växer tre arter björk – vårtbjörk, glasbjörk och dvärgbjörk. Det är i regel de två första man tänker på när man på svenska talar om "björk".[6]
Den i södra Skandinavien något vanligare björken heter vårtbjörk (Betula pendula),[7] och den kom invandrande söderifrån[8]. Från den har varianten ornäsbjörken (Betula pendula f dalecarlica) uppstått. Vårtbjörken trivs i torrare miljöer.[9]
Björken med den vitaste stammen heter glasbjörk (Betula pubescens) och kom invandrad norrifrån. Från den har varianter som fjällbjörk (Betula pubescens tortuosa) utvecklats, utan att anses som egen art. Glasbjörken är betydligt vanligare i den norra halvan av Skandinavien och totalt sett betydligt vanligare sett till hela regionen.[7] Glasbjörken trivs i fuktigare miljöer än vårtbjörken.[10]
Dvärgbjörken (Betula nana) är en av de längs polarcirkeln mest nordliga trädformerna på jorden.[förtydliga]
Alla de tre svenska björkarterna (dvärgbjörk, glasbjörk och vårtbjörk) kan korsa sig med varandra.
Man skiljer inte på björkarterna nämnvärt vad gäller deras användning. Virket är ett medeltungt, medelhårt och segt virke. Glasbjörken har rakare fibrer och utvecklar inte samma flammighet som vårtbjörken.
Virket är inte särskilt beständigt mot fukt och lämpar sig inte för utomhusbruk utan specialbehandling. Utöver de klenare dimensionernas eftertraktade massaved för pappersmassa används virket idag till möbler, snickerier, svarvade produkter och golv. Masurbjörk med sin flammiga struktur är populär som faner[11].
Björkved är vanligt som brasved och råvara vid vedeldning tack vare ett högt bränslevärde. Vid –10 grader eller kallare kan man även elda med färsk, frusen björk. En grundeld behövs dock.[12]
Björken utgör ett viktigt inslag i naturens mångfald och sparas i betydligt större utsträckning i dagens skogsbruk, vilket också lett till att efterfrågan på virket och veden inte kan tillgodoses som tidigare.
Björklöv kan användas till färgning av ullgarn.[13] Färgerna man erhåller är gulgröna färgtoner, betingat av det betmedel som garnet behandlats med. Färgning med försommarlöv ger högre ljushärdighet än sådan med sensommarlöv.[14]
Björkbark kan också användas till färgning av ullgarn. Färsk eller torkad bark från arterna i björksläktet ger en rödbrun färg på obetat garn och en gulbrun på alunbetat material. Är garnet krombetat erhålls en grönbrun färg.
Björklöv kan användas som ett enkelt tvättmedel. De smutsiga plaggen läggs i en plastpåse tillsammans med färska björklöv och varmt vatten och snurras runt i luften ett par varv. Påsen hänges sedan på ryggsäcken medan man går så att den bearbetas mekaniskt. Kläderna blir inte lika rena som när de tvättas i en vanlig tvättmaskin men ändå betydligt renare än innan. Detta beror på att björklöven innehåller en sorts tvålämne, som även gör att det tvättade plagget luktar gott. Askan från björkved, som bearbetad kallas pottaska, kan användas som tvättmedel och för att tvätta möbler och skura golv. Den ger nämligen lut om den blandas med vatten. Förr ingick pottaska i snusrecept.
Björk kan tappas på sav om våren, innan bladen slår ut. På ett par timmar kan man från en medelstor björk få ut 2–3 liter.[12] Björksaven är drickbar och kan användas vid matlagning. Den kan också kokas för att få tjock, söt björksirap som liknar den mer kända lönnsirapen. Eftersom björksav innehåller 2–3 procent enkla sockerarter kan den jäsas till en vinliknande dryck. Björkvin från bl.a. Grythyttan finns vissa år i Systembolagets beställningssortiment, liksom mousserande "björkchampagne" och björkkryddad snaps.
Av nyutslagna blad kan ett C-vitaminrikt te kokas. Den gröna innerbarken kan användas till avkok hela året om, men dess näringsvärde är lågt. Under vinterhalvåret (oktober till maj) kan knopparna ätas, råa eller kokta. Björk betraktas som en av de 14 viktigaste vildväxterna i en överlevnadssituation.[12].
Historiskt har björken använts för framställning xylitol, som även kallas björksocker på svenska. Nu för tiden används istället olika sorters lövträ och majs för industriell framställning.
Nävern är oljerik och ett utmärkt tändmaterial, men har traditionellt även haft stor betydelse för tillverkning av husgeråd. Näverslöjd är idag i huvudsak en hobbyverksamhet för tillverkning av hemslöjd. Glasbjörkens näver är slätare och har färre märken av grenar, vilket gör den lättare att slöjda med. När man tänder eld på en bit björknäver bildas en tjock, svart olja som förr användes för att limma ihop trasigt porslin: man strök oljan på brottytorna och tryckte ihop dem. När oljan sedan stelnat kunde man putsa bort det som trängt ur snittet och fick därmed i bästa fall en osynlig lagning.
Den grova, mörka barken som ofta finns på äldre träd eller nere mot marken kan man koka ryssolja på. Man gör på precis samma sätt som om man skulle koka tjära, men använder i stället den grova björkbarken. Ryssolja luktar mycket starkt och har traditionellt använts i Ryssland och Sovjetunionen som lädersmorning, speciellt inom armén. Det fungerar mycket bra, men i de tidigare ockuperade länderna i Östeuropa fanns det människor som fruktade och hatade lukten av ryssolja.
Små nyutslagna björklöv kallas musöron.
Björk är den mest förekommande allergenkällan vid hösnuva på våren. I södra delarna av Sverige kommer besvären från slutet av april fram till början av juni. De flesta björkpollenallergiker reagerar även på pollen från al, hassel, ek och bok.
Björkar har snabb tillväxt varigenom de behöver mycket vatten och näring, och av den anledningen är de inte särskilt motståndskraftiga mot torka. I synnerhet unga exemplar och exemplar som växer på torra platser kan få gula höstfärger långt innan hösten. I sådana fall börjar löven sloka innan de antar gul färg.[15]
Det finns emellertid också ett flertal sjukdomar som kan yttra sig i för tidig gulfärgning (kloros). Sådana sjukdomar har iakttagits sedan 2003 i Skandinavien. En av dessa sjukdomar är björkrost,[16] där gulfärgningen är mera fläckvis på löven och gör att löven torkar ut.[17] Kloros kan vidare uppkomma vid näringsbrist (framför allt järn och zink), eller när jorden har ett för högt pH.[18]
Näringsrubbningar kan också yttra sig i häxkvast och mörkare blad.[18]
Björknäver
Björkskog kring en å i Hankasalmi i Finland
Nedre delen av en grov björkstam (Betula pendula)
En japansk björk
Komplexa former kan skapas med björkplywood (kryssfanér)
Wikimedia Commons har media som rör Betula.
Wikispecies har information om Betula.
Björkar är en allmän benämning på björksläktet (Betula). Det är ett växtsläkte med minst ett 40-tal arter i familjen björkväxter. De förekommer i de tempererade delarna av norra hemisfären.
Släktet innehåller några av de allra vanligaste lövträd som framför allt kännetecknas av sin vita stam med svarta fläckar. Björken är ett pionjärträd, vilket betyder att det kommer som det första av sly när bar mark uppstått efter avverkning, stormfällning, skogsbrand och liknande.
Björksläktets arter är extremt köldtåliga, beroende på den under vintern höga halten av björksocker, vilket fungerar som ett frysskydd.
Huş (Betula), huşgiller (Betulaceae) familyasının Betula cinsinden ağaç veya ağaççıklara verilen ad. Kabuğu Kuzey Avrasya ve Kuzey Amerika halklarınca kap kacak ya da kano yapımında kullanılır.
Işık ihtiyaçları fazladır, huş bir güneş ağacıdır. Derin, iyi, süzek topraklarda iyi gelişme gösterirler. Kökleri fazla derine gitmez. Soğuk yerleri tercih ederler.
Kuzey Amerika'da, Asya, Avrupa ve Türkiye'de de doğal olarak bulunur.
Huş (Betula), huşgiller (Betulaceae) familyasının Betula cinsinden ağaç veya ağaççıklara verilen ad. Kabuğu Kuzey Avrasya ve Kuzey Amerika halklarınca kap kacak ya da kano yapımında kullanılır.
Береза (Bétula) — рід листопадних дерев та кущів родини Березові (Betulaceae) з гладенькою білою корою, при основі стовбура кора чорно-сіра, глибокотріщинувата. Квітки одностатеві, рослина однодомна. Загальна кількість видів — близько 120 по всій Північній півкулі від субтропіків до тундри, з них в колишньому СРСР дикі 40 і введено в культуру близько 25. Найпоширеніша деревна листяна порода.
Дерева до 30 (45) м заввишки і чагарники аж до сланких. Граничний вік більшості видів беріз не перевищує 100-120 років, у Б. жовтої - 150 років, окремі дерева досягають 300 років. Більшість беріз абсолютно морозостійкі, за винятком гімалайсько-китайських, деяких японських і американської чорної берези, більш вимогливих до тепла.
Існує кілька версій походження латинської родової назви: або від кельтського betu («береза»); або від лат. batula («бити», «сікти»)[1].
Українське слово береза походить від прасл. *berza, яке виникло з пра-і.е. *bherg’os (звідки також лит. berzas, латис. bērzs, ос. barz, д.-інд. bhurjah), від кореня *bhereg «світитися, біліти». Від цього ж кореня походять: давн-англ. beorc, англ. birch, нім. Birke, нід. berk, норв. bjørk, швед. björk.
У слов'янських мовах: біл. бяро́за, укр. бере́за, болг. бре́за, сербохорв. бре̏за, словен. brė́za, чеськ. bříza, пол. brzoza, в.-луж. brěza, н.-луж. brjaza.[2] Назви на інших мовах: фр. bouleau. Повнішу інформацію про назви роду на інших мовах дивіться на сторінці Betula проекту Віківиди. Слово береза споріднено зі словами берест (лат. Ulmus), берест (кора берези).
Рослини цього роду відрізняються високим плеоморфізмом; різні автори по-різному розглядають ранг деяких таксонів, що належать до роду. Зазвичай кількість видів оцінюється приблизно в сто[4] або дещо більше ста[5].
В Україні відомі близько 10 видів берези — дніпровська, низька, Клокова, Котулі, Литвинова, дрібнолускова, темна, повисла, пухнаста[6]. Два останні найбільш поширені в природних умовах.
Згідно з даними сайту Королівських ботанічних садів в К'ю рід налічує 113 видів і гібридів,[4] найбільш відомі з них:
Всі види:
Лікарська, харчова, медоносна, деревинна, смолоносна, танідоносна, фарбувальна, кормова, ефіроолійна, декоративна, фітомеліоративна рослина.
У науковій медицині використовують бруньки — Gemmae Betulae, листки — Folium Betulae, березовий дьоготь — Ріх Betulae i активоване вугілля — Cabro activatus.
Березові бруньки й листки використовують як сечогінний і жовчогінний засіб. Бруньки рекомендують при пролежнях, подразненнях і ерозіях шкіри, а зовні — при ревматизмі, як ранозагоювальний засіб, внутрішньо — при застуді, хворобах і спазмах шлунка, при туберкульозі, гастриті, гострих і хронічних екземах. Бруньки берези містять ефірні олії, сапонін, глюкозу, смолу, бетулоретинову кислоту, а листки — антоціани, кумарини, флаваноли, сапоніни, ефірні олії, смолу, каротин, вітамін С.
Березовий дьоготь, який одержують шляхом перегонки з березової кори — бересту, застосовують як ранозагоювальний засіб і для лікування хвороб шкіри, опіків, корости, лишаїв. З нього добувають також березову ефірну олію, яку використовують як глистогінний засіб. Таблетки активованого вугілля вживають при отруєннях, бактеріальних токсикозах і метеоризмі.
У народній медицині бруньки і листки використовують як сечогінний, жовчогінний, відхаркувальний засіб, при болючих менструаціях, запаленні нирок і сечового міхура, шлункових хворобах, хворобах серця, як кровоочисний засіб.
Зовнішньо листки застосовують для ванн при радикуліті, свіжими листками обкладають болючі місця при ревматизмі, настоєм бруньок або листків заливають рани, при цинзі натирають бруньками ясна, прикладають листки до пухлин і ударених місць; настоєм листків змазують уражені місця при хворобах шкіри, миють голову при випаданні волосся. Берест прикладають до фурункулів. Берест (кору берези) використовують для накладання пов'язок при переломах кісток.
У ветеринарії березовим дьогтем лікують різні паразитарні хвороби шкіри, гнійні рани, опіки.
Рано навесні шляхом підсочки з берези одержують солодкий сік, який містить цукри, окис кальцію, вітаміни, яблучну кислоту, дубильні речовини. З нього готують чудовий прохолодний напій, який вважається корисним при золотусі, цинзі, каменях у нирках і сечовому міхурі, подагрі, хворобах суглобів, екземах, лишаях, фурункулах. Сік є також стимулюючим, сечогінним і глистогінним засобом.
У Сибіру, на Уралі і Далекому Сході їдять молоді клейкі листочки берези - їх додають в салати.[8]
Усі види беріз — високопродуктивні весняні пилконоси. За хімічним складом пилок берези найцінніший для корму бджіл, бо містить високий відсоток жиру. На березі бджоли збирають у червні падь. З молодих листочків бджоли збирають клей. Березовий сік застосовують для підгодівлі бджіл навесні.
Берестовий дьоготь може служити замінником паливних і мастильних матеріалів. Дрова з берези високоякісні, горять без тріску й диму. Листки берези придатні для приготування фарбувального екстракту, яким фарбують шерстяні й бавовняні тканини в жовтий, коричнево-чорний, жовто-зелений і золотистий кольори. Листки багаті на каротин і вітамін С (до 180 мг %) і разом з тонкими гілками є кормом для тварин.
Ефірна олія, яку добувають з бруньок берези, застосовується в парфумерії. Як декоративна рослина береза бородавчаста застосовується в зеленому будівництві, для створення насаджень у парках, на вулицях, для алей і березових гаїв. Має декоративні форми. У лісостепових і степових районах береза є однією з важливих порід при створенні лісомеліоративних насаджень, разом з сосною її використовують для залісення піщаних ґрунтів.
Березові бруньки збирають взимку і рано навесні (січень — березень). Для цього на вирубках головного користування чи при рубках догляду зрізують гілки, зв'язують їх у пучки і сушать у добре провітрюваних приміщеннях протягом трьох-чотирьох тижнів. Не рекомендується сушити в сушарках, бо при цьому втрачаються смоли й ефірні олії. Після сушіння гілки обмолочують, на решетах відділяють бруньки від домішок. Сировину пакують у мішки вагою по 25 і 50 кг. Зберігають у сухому, добре провітрюваному приміщенні протягом двох років.
Листки збирають у травні, сушать у затінку і пакують у ящики, вистелені папером. Зберігають у сухих, добре провітрюваних приміщеннях. Для промислової заготівлі придатні всі види берези. Потребує бережливого використання і охорони.
Береза вважається одним із символів Росії[9] і Фінляндії[10].
Її ім'я носить місяць в українській (березень) та чеських мовах (чеськ. Březen).
Ой хвалилася да березонька (веснянка)
Ой хвалилася да березонька:
—Що на мені кора да біленька,
Що на мені листя да широкеє,
Що на мені гілля да високеє.
Ой одозветься зелений дубочок:
—Ой не хвалися, да березонько:
Не ти свою кору да білила,
Не ти сеє листя да широчила,
Не ти сеє гілля да височила.
Вибілило кору да яснеє сонце,
Широчив листя да буйний вітер,
Височив гілля да дрібен дощик.[11]
Ой, у полі береза стояла (українська народна пісня)
Ой у полі береза стояла,
На березі зозуля кувала.
Питається зозуля березу
Чом береза біла, не зелена.
Як же ж мені зеленою бути,
Піді мною стояли рекрути.
Піді мною стояли татари,
Шабельками гілля обтинали.
З під пагіння
З-під коріння воду добували.
Вороного коня напували,
За ляшками кулі сі пускали.
Бо ті ляшки зрадливії люди,
Ізрадили коня вороного.
І ще зрадять хлопця молодого.[12]
— Ой, сусіде, й не кажіть, в самого серце кров’ю обливається, але мушу те зробити – прийдуть москалі, побачать берізку і скажуть: “Вот ісконно русскій пєйзаж!”…
[13]
Означення у Вікісловнику? 
Цитати у Вікіцитатах? 
Betula у Віківидах? 
Файли у Вікісховищі? Береза (Bétula) — рід листопадних дерев та кущів родини Березові (Betulaceae) з гладенькою білою корою, при основі стовбура кора чорно-сіра, глибокотріщинувата. Квітки одностатеві, рослина однодомна. Загальна кількість видів — близько 120 по всій Північній півкулі від субтропіків до тундри, з них в колишньому СРСР дикі 40 і введено в культуру близько 25. Найпоширеніша деревна листяна порода.
Дерева до 30 (45) м заввишки і чагарники аж до сланких. Граничний вік більшості видів беріз не перевищує 100-120 років, у Б. жовтої - 150 років, окремі дерева досягають 300 років. Більшість беріз абсолютно морозостійкі, за винятком гімалайсько-китайських, деяких японських і американської чорної берези, більш вимогливих до тепла.
Chi Cáng lò [1] hay còn gọi chi Bulô,[2] chi Bạch dương,[3] (danh pháp khoa học: Betula) là chi chứa các loài cây thân gỗ trong họ Cáng lò (Betulaceae), có quan hệ họ hàng gần với họ Cử (Fagaceae). Chúng là các loài cây thân gỗ kích thước từ nhỏ tới trung bình hay các cây bụi, chủ yếu sinh sống trong khu vực có khí hậu ộn đới phương bắc. Các lá đơn có thể khía răng cưa hay có thùy. Quả là loại quả cánh nhỏ, mặc dù các cánh có thể không thấy rõ ở một số loài. Chúng khác với các loài tống quán sủ (chi Alnus cùng họ) ở chỗ các hoa đuôi sóc cái không phải dạng gỗ và bị tan rã ra khi thuần thục, rụng thành từng mảnh để giải phóng hạt, chứ không giống như các hoa đuôi sóc cái dạng gỗ hình nón của tống quán sủ.
Trong chi Cáng lò ở Việt Nam chỉ xuất hiện một loài cáng lò (Betula alnoides), các loài bạch dương thuộc chi Cáng lò nhưng không có phân bổ ở Việt Nam. Danh pháp khoa học Betula có nguồn gốc từ tiếng La tinh. Các loài bạch dương bị ấu trùng của nhiều loài côn trùng cánh vẩy (Lepidoptera) phá hại, cụ thể xem Danh sách côn trùng cánh vẩy phá hại bạch dương.
Bạch dương được coi là quốc thụ của Nga, nó được sùng bái như là một nữ thần trong tuần lễ xanh vào đầu tháng sáu. Người ta còn gọi nước Nga là xứ sở của bạch dương là vì lý do như vậy. Cây này cũng là quốc thụ tại Phần Lan.
Vỏ thân của các loài trong chi Cáng lò được đánh dấu đặc trưng bằng các vết đen hình hột đậu thuôn dài theo chiều ngang, và thường có thể tách ra thành các tấm mỏng như giấy, đặc biệt là ở bạch dương giấy. Trên thực tế nó khó bị hư hỏng do dầu dạng nhựa chứa trong nó. Màu rõ rệt của nó tạo ra các tên gọi phổ biến đỏ, trắng, đen, và vàng cho các loài khác nhau.
Các chồi hình thành vào đầu mùa hè và phát triển đầy đủ vào giữa hè, tất cả đều ở bên, không có chồi đỉnh; các cành được kéo dài ra bởi chồi bên phía trên. Gỗ của tất cả các loài có thớ mịn với kết cấu như sa tanh và có thể đánh bóng; giá trị nhiên liệu của nó là vừa phải.
Lá ở các loài khác nhau chỉ khác nhau một chút. Tất cả đều mọc so le, khía răng cưa kép, gân lá hình lông chim, có cuống lá và có lá kèm. Dường như chúng mọc thành các cặp, nhưng các cặp này thực ra là sinh ra trên các cành con hai lá tương tự như cựa.[4]
Hoa đơn tính cùng gốc, nở cùng hay trước khi ra lá mới và mọc thành cụm gồm 3 hoa trong nách của các vảy bắc của các hoa đuôi sóc mọc rủ hay mọc thẳng. Các hoa đuôi sóc đực mọc rủ, thành cụm hay đơn độc trong các nách của lá cuối cùng của cành mọc ra trong năm đó hay gần cuối của các cành nhỏ ở bên và ngắn của năm đó. Chúng hình thành vào đầu mùa thu và tồn tại trong cả mùa đông. Các vảy bắc của hoa đuôi sóc đực khi thuần thục có dạng hình trứng rộng, thuôn tròn, màu vàng hay da cam phía dưới giữa, màu nâu hạt dẻ sẫm ở đỉnh. Mỗi vảy bắc chứa 2 lá bắc con và 3 hoa vô sinh, mỗi hoa bao gồm một đài hoa không cuống, giống như màng, thường có 2 thùy. Mỗi đài hoa chứa 4 chỉ nhị ngắn với bao phấn dạng một ngăn hay nói chính xác hơn là 2 chỉ nhị với mỗi chỉ nhị phân hai nhánh, mỗi nhánh mang một nửa bao phấn. Các ngăn bao phấn mở theo chiều dọc. Các hoa đuôi sóc cái mọc thẳng hay mọc rủ, đơn độc; ở ngọn của các cành nhỏ tương tự như cựa ở bên và hai lá của năm. Các vảy bắc cái hình trứng thuôn dài, 3 thùy, màu vàng lục nhạt, thường nhuốm màu đỏ, trở thành nâu khi thuần thục. Mỗi vảy bắc này mang 2 hay 3 hoa sinh sản, mỗi hoa bao gồm một bầu nhụy trần. Bầu nhụy bị ép, 2 ngăn, với 2 vòi nhụy mảnh dẻ; noãn đơn độc.
Các hoa đuôi sóc cái đã phát triển đầy đủ gọi là bông cầu và mang các quả hạch nhỏ có cánh, được bao gói trong đường cong bảo vệ của mỗi vảy bắc màu nâu dạng gỗ. Các quả hạch này màu nâu nhạt, được bao quanh ở phần đỉnh là các núm nhụy không rụng. Hạt nằm đầy khoang của quả hạch. Các lá mầm dẹt và nhiều cùi. Tất cả các loài đều dễ dàng trồng từ hạt.[4]
Quả bạch dương đã từng được sử dụng như là nguồn lương thực chính của người Inca.
Xem thêm: Phân loại chi Bạch dương
Gỗ bạch dương có thớ mịn và nhạt màu, thường với sự óng ánh như sa tanh. Các hình gợn sóng có thể có, làm tăng giá trị của gỗ trong việc dán gỗ và đóng đồ nội thất. Bạch dương Masur (hay bạch dương Karelia, Betula verrucosa thứ carelica) có độ trang trí cao do có kết cấu gợn sóng kết hợp với các sọc và các đường sẫm màu. Gỗ bạch dương thích hợp cho việc sản xuất gỗ dán, và lớp gỗ bạch dương nằm trong số các loại gỗ dán ít bị co giãn nhất, mặc dù nó không thích hợp để sử dụng ở bên ngoài nhà.
Do chất lượng phù hợp của các sợi ngắn trong bột gỗ bạch dương, nên loại gỗ cứng này cũng có thể được sử dụng để sản xuất giấy in. Tại Ấn Độ lớp vỏ cây mỏng lột ra vào mùa đông đã từng được dùng như là giấy viết. Nó có tuổi thọ cao. Loại giấy này gọi là bhoorj patra. Bhoorj là tên gọi của bạch dương trong tiếng Phạn còn patra nghĩa là giấy.
Các chất chiết ra từ bạch dương được dùng để tăng mùi vị hay làm dầu bôi trên da thuộc, cũng như trong hóa mĩ phẩm, như xà phòng hay dầu gội đầu. Trong quá khứ, dầu thương mại wintergreen (methyl salicylat) được sản xuất từ bạch dương ngọt (Betula lenta). Hắc ín bạch dương hay dầu Nga, chiết từ vỏ bạch dương, đã được dùng như là dầu bôi trơn hay keo dán cũng như cho các mục đích y tế.
Bạch dương bạc (Betula pendula) là quốc thụ của Phần Lan. Tại đây đôi khi người ta dùng các cành nhỏ còn lá có hương thơm của bạch dương bạc để đập nhẹ vào mình trong nhà tắm hơi. Các cành nhỏ được gọi trong ngôn ngữ bản địa là vihta hay vasta. Nó có tác dụng thư giãn đối với các cơ.
Lá bạch dương cũng có thể dùng làm trà uống có tính lợi tiểu hay sản xuất thuốc nhuộm và mỹ phẩm.
Trong quá khứ, các cành bạch dương nhỏ được buộc lại thành bó, để làm roi quất người, một hình thức trừng phạt thể xác.
Nhiều bộ lạc thổ dân Bắc Mỹ đánh giá cao phần vỏ thân cây bạch dương, vì trọng lượng riêng nhẹ, độ dẻo cao, cũng như độ dễ dàng tách ra từ các cây đổ, vì thể thông thường người ta dùng nó để làm các xuồng canoe chống thấm nước và nhẹ, lều tipi v.v.
Bạch dương cũng được dùng làm củi do nó có năng suất tỏa nhiệt cao trên một đơn vị khối lượng hay một đơn vị thể tích. Vỏ cây cũng được dùng để nhóm lửa, do nó cháy khá tốt, ngay cả khi ẩm do có chứa dầu. Lớp vỏ này cũng có thể tách thành các tấm rất mỏng và chúng thậm chí bắt cháy ngay cả khi chỉ có tia lửa nhỏ.
Bạch dương cũng có tầm quan trọng về mặt tinh thần trong một số tôn giáo, cả trong quá khứ lẫn ngày nay.
Gỗ bạch dương được dùng làm các bộ phận khuếch đại âm cho đàn ghi ta cũng như vỏ loa. Nó khá tốt về mặt âm thanh cũng như khá bền cơ học.
Gỗ bạch dương cũng được dùng làm trống. Nó tạo ra các âm thanh với cả tần số cao và thấp với các tần số thấp khá rền và nó là lý tưởng cho các bản ghi âm trong các phòng thu âm.
Tại Belarus, Nga, các quốc gia vùng Baltic, Phần Lan, phần phía bắc Trung Quốc, nhựa bạch dương được uống như là một loại đồ uống dễ chịu, và người ta cho rằng nó có tính bổ dưỡng. Nhựa bạch dương lỏng và có màu xanh lục nhạt, với hương vị hơi thơm, và nó được đóng chai ở quy mô thương mại. Nhựa bạch dương cũng có thể dùng để sản xuất kvass, một loại đồ uống chứa cồn nhẹ. Nhựa của một số loài bạch dương cụ thể cũng có thể dùng để chế biến thành xi rô bạch dương, dấm, bia bạch dương (một loại đồ uống nhẹ tương tự như bia rễ cây), và một số loại đồ thực phẩm khác. Trái với xi rô phong, xi rô bạch dương rất khó sản xuất, làm cho nó trở thành đắt đỏ hơn so với các loại xi rô khác. Nó cũng ít ngọt hơn xi rô phong và nhựa để sản xuất xi rô cũng có muộn hơn nhựa phong khoảng 1 tháng. Xi rô bạch dương được sản xuất chủ yếu tại Alaska (từ bạch dương Alaska) và Nga (từ vài loài), còn ở các nơi khác thì ít thấy hơn.
Xylitol cũng có thể chiết ra từ bạch dương, nó là một loại chất làm ngọt nhân tạo, đã thể hiện tính hiệu quả trong việc ngăn ngừa sâu răng.
Theo loạt phim tài liệu Unwrapped của Food Network, bạch dương là loại gỗ được ưa thích trong sản xuất tăm xỉa răng.
Tuy nhiên, bạch dương tại các vĩ độ phía bắc bị coi là nguồn phấn hoa gây dị ứng nhiều nhất, với khoảng 15-20% trường hợp sốt cỏ khô là ở những người mẫn cảm với phấn hoa bạch dương.
Nấm chaga là một adaptogen phát triển trên cây bạch dương trắng, hút lấy các thành phần của bạch dương và được sử dụng như là phương thuốc chống ung thư.
Vỏ thân bạch dương chứa nhiều betulin và axít betulinic, các hóa chất thực vật có tiềm năng như là các loại dược phẩm, và các hóa chất khác có nhiều triển vọng như là chất bôi trơn công nghiệp.
Chi Cáng lò hay còn gọi chi Bulô, chi Bạch dương, (danh pháp khoa học: Betula) là chi chứa các loài cây thân gỗ trong họ Cáng lò (Betulaceae), có quan hệ họ hàng gần với họ Cử (Fagaceae). Chúng là các loài cây thân gỗ kích thước từ nhỏ tới trung bình hay các cây bụi, chủ yếu sinh sống trong khu vực có khí hậu ộn đới phương bắc. Các lá đơn có thể khía răng cưa hay có thùy. Quả là loại quả cánh nhỏ, mặc dù các cánh có thể không thấy rõ ở một số loài. Chúng khác với các loài tống quán sủ (chi Alnus cùng họ) ở chỗ các hoa đuôi sóc cái không phải dạng gỗ và bị tan rã ra khi thuần thục, rụng thành từng mảnh để giải phóng hạt, chứ không giống như các hoa đuôi sóc cái dạng gỗ hình nón của tống quán sủ.
Trong chi Cáng lò ở Việt Nam chỉ xuất hiện một loài cáng lò (Betula alnoides), các loài bạch dương thuộc chi Cáng lò nhưng không có phân bổ ở Việt Nam. Danh pháp khoa học Betula có nguồn gốc từ tiếng La tinh. Các loài bạch dương bị ấu trùng của nhiều loài côn trùng cánh vẩy (Lepidoptera) phá hại, cụ thể xem Danh sách côn trùng cánh vẩy phá hại bạch dương.
Bạch dương được coi là quốc thụ của Nga, nó được sùng bái như là một nữ thần trong tuần lễ xanh vào đầu tháng sáu. Người ta còn gọi nước Nga là xứ sở của bạch dương là vì lý do như vậy. Cây này cũng là quốc thụ tại Phần Lan.
Кора у большей части берёз белая, желтоватая, розоватая или красновато-бурая, у некоторых видов серая, коричневая или даже чёрная. Полости клеток пробковой ткани на стволах заполнены белым смолистым веществом — бетулином, который придаёт коре белую окраску[9]. Внешняя часть — берёста — обычно легко отслаивается лентами. У старых деревьев нижняя часть ствола нередко покрывается тёмной коркой с глубокими трещинами.
Листья берёзы очерёдные, цельные, по краю зубчатые, яйцевидно-ромбические или треугольно-яйцевидные, моносимметричные, с широким клиновидным основанием или почти усечённые, гладкие, до 7 см длиной и 4 см шириной, перед опаданием желтеют. Молодые листья клейкие. Жилкование листовой пластинки совершенное перисто-нервное (перисто-краебежное): боковые жилки оканчиваются в зубцах[8].
Почки попеременные, сидячие, покрытые спирально расположенными, часто клейкими чешуйками; боковые почки немного отстоящие.
Мужские цветки в сложных соцветиях — серёжковидных тирсах — появляются ещё летом на вершинах удлинённых побегов, обычно по 2—3; сначала они стоячие и зелёного цвета, затем постепенно буреют. Их длина 2—4 см. Мужские серёжки состоят из многочисленных сросшихся с центральным цветочным стержнем щитовидных стебельчатых покровных чешуек, расширенных к вершине, снабжённых снизу двумя меньшими чешуйками и содержащих с внутренней стороны 3 цветка. Каждый цветок покрыт также чешуевидным околоцветником, в котором помещаются органы оплодотворения — тычинки. Снаружи вся серёжка покрыта непроницаемым для влаги смолистым веществом. В таком виде серёжки зимуют. Весной, в марте — мае (в зависимости от климата) стержень мужской серёжки удлиняется, вследствие чего окружающие цветок чешуйки раскрываются, и между ними становятся заметными жёлтые тычинки, обильно выделяющие цветочную пыльцу. В это время серёжки, стоявшие раньше прямо, сперва наклоняются, а затем и вовсе повисают. Женские серёжки вырастают на вершинах укороченных побегов (брахибластов), развивающихся из боковых почек прошлогодних побегов, и поэтому сидят всегда на боку ветки. Одновременно с зацветанием мужских серёжек распускаются листовые почки и женские серёжки. Во время цветения они всегда короче и у́же мужских, которые после опыления сразу же опадают. Прицветные (плодовые) чешуйки женских серёжек глубоко трёхлопастные; боковые лопасти обычно короче средней. Женские цветки (то есть одна лишь завязь) сидят по три под каждой прицветной чешуйкой; в каждой завязи по две висячих семяпочки, из которых по опылении одна засыхает, а вторая разрастается, занимая всю полость завязи. Женская оплодотворённая серёжка в это время удлиняется, нередко у неё вырастает ножка, а самая она утолщается вследствие увеличения объёма чешуек, превращаясь постепенно в овальную или продолговато-цилиндрическую «шишку». После созревания плодов, которое происходит довольно скоро — в зависимости от климата, в июле — сентябре — плодовая серёжка (шишка) осыпается и от неё остаётся лишь стержень. Формула цветка: 
∗ P 2 A 2 G 0 {displaystyle ast P_{2};A_{2};G_{0}} 
∗ P 0 A 0 G ( 2 _ ) {displaystyle ast P_{0};A_{0};G_{({underline {2}})}} 
Плод — сплюснутый чечевицеобразный орешек, несущий на вершине два засохших столбика и окружённый более или менее широким тонкокожим перепончатым крылышком. Плоды сидят по три в пазухах трёхлопастных плодовых (прицветных) чешуек. Семена очень лёгкие — в одном грамме насчитывается 5000 семян. Легко разносятся ветром (на расстояние до 100 м от материнского растения[8]), плоды не вскрываются.
Многие виды берёзы — широко распространённые и важнейшие лесообразующие породы, в значительной мере определяющие облик и видовой состав лиственных и хвойно-лиственных (смешанных) лесов в умеренной и холодной части Евразии и Северной Америки. Есть среди берёз и кустарники, самая известная из них Берёза карликовая (Betula nana) обычна в тундрах Европы и Северной Америки[11] и горных тундрах Сибири. Она не достигает и 1 м в высоту. В ледниковый и послеледниковый периоды эта берёза была распространена гораздо дальше на юг, сейчас она встречается там лишь на болотах как реликт.
Большинство берёз очень морозостойки, не страдают от весенних заморозков, переносят вечную мерзлоту, проникают далеко за Полярный круг или образуют верхнюю границу леса в горах (например, берёзовое криволесье на Кавказе). Более требовательны к теплу берёзы субтропических районов (гималайско-китайские, некоторые японские и американская Берёза речная (Betula nigra))[12]. Самый южный и теплолюбивый вид берёзы на нашей планете — Берёза ольховидная (Betula alnoides), заходящая в горные районы муссонных тропиков Юго-Восточной Азии[13][14].
К богатству почвы берёза не требовательна. Виды берёзы растут на песчаных и суглинистых, богатых и бедных, влажных и сухих почвах. Она встречается на сырых берегах рек и морей, на болотах, в болотистых тундрах, на сухих каменистых склонах, в знойных сухих степях. Так, например, Берёза Радде (Betula raddeana) образует леса, покрывающие ущелья в горно-лесном поясе в горах Дагестана[12].
Большинство берёз светолюбивы, хотя есть и довольно теневыносливые (Берёза ребристая (Betula costata), Берёза шерстистая (Betula lanata) и Берёза аллеганская (Betula alleghaniensis))[12].
Многие виды берёзы — пионеры заселения вырубок, гарей, пустошей и обнажений (такова Берёза повислая (Betula pendula)): в этих местах нередко наблюдаются чистые берёзовые насаждения (вторичные леса) в основном травяного типа, поэтому нередко берёзу относят к почвоулучшающим породам[15]. В дальнейшем состав древостоя меняется: берёза вытесняется елью, так как еловая поросль может существовать под относительно светлым берёзовым пологом, а молодые берёзы затеняются елями и гибнут (см. Сукцессия)[12].
В лесостепи на увлажнённых местах в блюдцеобразных понижениях берёза (зачастую вместе с осиной и изредка с ивой) образует небольшие леса, называемые колка́ми. Колки́ характерны для лесостепи Западной Сибири, встречаются на Окско-Донской равнине[16].
Род Берёза в коллекциях ботанических садов России в целом представлен 92 таксонами, исключительно в коллекциях открытого грунта. Крупнейшая коллекция рода находится в Главном ботаническом саду Российской Академии наук[17].
Продолжительность жизни берёзы, по разным данным, — 100—120 лет[18], 150 (300) лет[19], 100—150 лет, отдельные деревья доживают до 400 лет и более[12].
На берёзе живут, помимо прочих, гусеница бражника липового, пяденица берёзовая, малинница обыкновенная. Жук-олень — самый крупный жук Европы — обитает в древесине берёзы и других лиственных деревьев. Листьями берёзы питаются майские жуки, и в отдельные годы, когда их численность особенно высока, они способны причинить серьёзный вред деревьям[12].
Для берёзовых рощ и смешанных с берёзой лесов характерны микоризообразующие виды грибов, многие из которых живут в сообществе исключительно или преимущественно с берёзой. Наиболее обычны и известны из них[20]:
Повреждённые деревья могут поражаться паразитическими грибами — например, трутовиком скошенным (Inonotus obliquus), редко встречающимся на других деревьях. Препараты, получаемые из чаги — бесплодной формы трутовика скошенного, — применяются в народной и официальной медицине в качестве адаптогенов.
Для берёзы характерны и специфические виды грибов — разрушителей отмершей древесины (сапротрофных), которые играют важнейшую роль в процессе самоочистки лесов от сухостоя, буреломов и т. п.[21] Из них в берёзовых рощах обычны трутовик берёзовый (Piptoporus betulinus) и лензитес берёзовый (Lenzites betulina), первый из которых не встречается на древесине других пород, а второй обычно предпочитает берёзу[22].
В коре большинства видов содержится тритерпеноид бетулин, один из немногих белых органических пигментов. В коре берёзы ребристой (Betula costata) его содержание превышает 5 %, у берёзы повислой (Betula pendula) содержание бетулина доходит до 14 %, а в коре берёзы маньчжурской (Betula mandshurica) — до 27 %. Из видов, растущих в России, максимальное содержание бетулина наблюдается в коре берёзы пушистой (Betula pubescens) — до 44 %[23].
В почках берёзы повислой (равно как и пушистой) содержится примерно 3—5 % эфирного масла, основными компонентами которого являются бициклические сесквитерпеноиды. Почки содержат также смолистые вещества, алкалоиды, аскорбиновую кислоту, флавоноиды и высшие жирные кислоты[24].
В листьях содержатся эфирное масло, производные даммарана, кумарины, дубильные вещества и флавоноиды[24].
Берёзу рубят в возрасте спелости древесины, — от 40—50 лет. Раньше для получения крупного хорошего поделочного материала берёза срубалась в 60—80 и даже иногда в 100-летнем возрасте[12]; на дрова она пригодна в 40—60 лет. На постройки берёза мало годится, так как скоро загнивает из-за развития грибка[26].
Тяжёлая плотная берёзовая древесина довольно прочная, хорошо сопротивляется раскалыванию. Цвет — белый, с более жёлтым ядром. Используется для изготовления высококачественной фанеры, лыж, мелких резных игрушек, прикладов огнестрельного оружия. Особенно ценится карельская берёза, которая отличается очень сложной фактурой древесины[12].
Наросты, изредка образующиеся на корнях, крупных сучьях или стволах берёз, — кап — на разрезе имеют своеобразный сложный и красивый рисунок. Обработанный кап издавна использовали для изготовления изящных поделок: шкатулок, табакерок, портсигаров, декоративных деталей мебели.
При сухой перегонке берёсты образуется берёзовый, или берёстовый, дёготь[28].
Берёзовый дёготь применяется в медицине и ветеринарии, преимущественно как противовоспалительное и антисептическое средство, входит в состав дегтярного мыла и разнообразных мазей и кремов, применяемых для лечения кожных заболеваний. В кожевенном производстве применяется при выделки юфти[28]. В старину им смазывали ступицы тележных колёс для уменьшения трения.
Верхний слой коры берёзы имеет собственное название — берёста, или береста́ (допустимы оба варианта написания и произношения[29]).
Благодаря присутствию смолистых веществ берёста отличается чрезвычайной прочностью и долговечностью[30].
Берёста издавна применялась в народных промыслах для изготовления туесков, корзинок, коробок, ковшей, лукошек, другой кухонной утвари, простейшей обуви (лапти), служила материалом для письма (берестяная грамота).
Берёста прекрасно сохраняется в речных наносах, торфяниках, благодаря чему академик В. Л. Янин открыл в Новгороде целый клад древнерусских рукописей.
Известно также множество древних китайских и санскритских текстов на берёсте[12].
В прежние времена берёсту употребляли от малярии[31].
Народности Севера и Дальнего Востока использовали берёсту для изготовления лодок и сооружения жилищ — чумов.
Берёзы к концу вегетативного периода накапливают питательные вещества, в том числе сахара́. Весной, с началом сокодвижения (до распускания листьев), эти вещества начинают подниматься к листьям.
Если на стволе сделать в это время надрезы, из них будет вытекать значительное количество сока (пасоки — жидкости, выделяющейся из перерезанных сосудов древесины стеблей или корней живых растений под влиянием корневого давления), содержащего от 0,43 до 1,13 % сахара[27]. Явление вытекания наблюдается вслед за первыми оттепелями; в первые дни вытекание незначительно, но затем постепенно возрастает и, достигнув через некоторое время максимума, начинает постепенно убывать, а ко времени распускания почек совершенно прекращается. Длительность вытекания сока — несколько недель[32].
Сбор берёзового сока истощает дерево, к тому же через раны на коре в живые ткани могут проникнуть болезнетворные микроорганизмы, дерево может заболеть и в конце концов погибнуть. В связи с этим после сбора сока рекомендуется повреждения на коре замазывать варом или глиной[33].
Берёзовый сок идёт на приготовление разных напитков. Крупная берёза может дать в сутки больше одного ведра сока. Сок иногда консервируют, подкисляя фосфорной кислотой. Упаренный берёзовый сок применяют для весенней подкормки пчёл[27].
Берёзу традиционно использовали в лечебных целях: настои из берёзовых почек и листьев — как мочегонное, бактерицидное, ранозаживляющее и жаропонижающее средство[30], а масляную вытяжку из берёзовых почек — как дерматологическое средство.
Из эфирного масла берёзы вишнёвой (Betula lenta) (путём перегонки коры и побегов с водяным паром) получают метилсалицилат[24].
Берёзовый дёготь — традиционное консервирующее и дезинфицирующее средство[30].
Берёзовые веники в России традиционно использовали в лечебных и профилактических целях в русской бане[30].
Считалось, что запах берёзы излечивает от меланхолии и помогает от сглаза, а берёзовый сок, собранный в особые дни марта и апреля, очищает кровь[34].
В северных широтах берёзовая пыльца иногда является аллергеном, ответственным за проявление сезонной сенной лихорадки у людей с повышенной чувствительностью[35].
Betula L., 1753, Species Plantarum 2: 982[36].
Род Берёза — один из шести современных родов, входящих в семейство Берёзовые (Betulaceae) порядка Букоцветные (Fagales).
Представители рода отличаются высоким полиморфизмом; разные авторы по-разному смотрят на ранг некоторых таксонов, входящих в состав рода. Обычно число видов оценивается примерно в сто[3] или немного больше ста[4].
Согласно данным сайта Королевских ботанических садов Кью, род насчитывает 113 видов и гибридов[3], наиболее известные из них:
В России лучший рост берёзовых насаждений замечается в северных и средних областях, на умеренно влажных, не слишком плотных почвах, не бедных содержанием перегноя. Различие в минеральном составе почв не обнаруживает особенно заметного влияния на рост берёзы, и только на известковых почвах она растёт весьма редко. Нуждаясь, как светолюбивая древесная порода, в достаточном солнечном освещении, она рано изреживается в чистых насаждениях, что влияет неблагоприятным образом на плодородие почвы. Произрастая же в смеси с хвойными породами и отличаясь быстрым ростом, берёза скоро обгоняет их в высоту и обнаруживает вредное влияние на их дальнейшее произрастание: её длинные и тонкие ветви, приводимые в движение ветром, сбивают, «охлёстывают» почки у хвойных, вследствие чего деревья этих пород становятся уродливыми. После срубки берёза успешно возобновляется как семенами, ежегодно производимыми в изобилии, так и порослью от пня, появляющейся возле шейки корня даже у старых 60—70-летних деревьев[39].
При выращивании берёз в декоративных целях следует учесть, что соседство с ними действует на многие растения угнетающе. Происходит это по следующим причинам:
С берёзами в культуре хорошо уживаются молодые ели, а также многие виды шиповника[40].
Известно довольно большое число декоративных форм различных видов этого рода. Некоторые из них[41]:
Дохристианская символика, связанная с берёзой, известна у многих народов, проживавших в регионах распространения этого растения; это относится и к кельтам, и к древним скандинавам, и к славянам. Для всех этих народов берёза являлась в первую очередь символом перехода от весны к лету и, в более широком смысле, символом смерти и воскрешения[34].
Начиная со времён родового строя берёза — культовое дерево и национальный символ у большинства финно-угорских народов — карел, веси, манси, хантов, пермяков, коми-зырян, финнов (сумь) и финнов-тавастов (емь), а также весьма почитаемое национальное дерево у скандинавов — шведов и норвежцев[42].
Восемнадцатая руна германского алфавита, руна роста и плодородия — Беркана — означает «берёза», «берёзовая ветка».
У скандинавов берёза была символом богини Нерты, которая считалась великой Матерью-Землёй.
До сих пор в Средней и Северной Швеции празднуются «дни берёзы» между 22 апреля и 1 мая. При этом обычно сооружается так называемый «майский шест», то есть жердь с перекладиной вверху, которая украшается, обвивается молодыми ветвями берёзы и первыми полевыми цветами, и этот объект, фактически заменяющий натуральную берёзу, становится центром сбора молодёжи и различных увеселений под открытым небом, напоминая именно этим древнейший праздник, совершаемый у живой, растущей Священной берёзы.
У эрзя есть обрядовый праздник «Тудоннь ильтямонь чи» («Праздник берёзы»).
«Житие Стефана Пермского» сообщает, что близ села Усть-Вымь находилась «прокудливая берёза», которой поклонялись местные жители — зыряне и пермяки. Святитель Стефан Пермский в ходе своей просветительской и проповеднической миссии среди язычников в 1379 году срубил и сжёг эту берёзу. Впоследствии, как сообщает предание, на этом месте была построена первая в крае церковь, а её престол расположился непосредственно на пне срубленной берёзы[43].
Отличительной чертой погребального ритуала финно-пермян, согласно археологическим данным, является обёртывание умершего в берёсту. Северные русские и старообрядцы укладывают покойника в гроб (домовину) на берёзовые веники без комля.
Согласно древним представлениям манси и хантов, Священная берёза-праматерь, принадлежавшая богине Калтась-эква, была златолистой и росла семью серебряными стволами из одного основания.
М. Энгельгардт в 1781 году отметил у Ардона священную берёзовую рощу осетин. К деревьям никто не прикасался, опасаясь неизбежного несчастья.
В фольклоре балтийских и германских народов сохранились устойчивые употребления, при которых слово берёза выступает в значении чистоты, невинности[44].
Берёза является одним из 22 деревьев, входящих в кельтский гороскоп друидов (24 декабря — 20 января)[45]. В кельтской астрологии Солнце отождествлялось с Берёзой. Кельты хоронили умерших в шапках из берёзовой коры[34].
В славянских поверьях отношение к берёзе было двойственным: согласно одним традициям, дерево и изделия из него, в том числе из берёсты, считались оберегом от нечистой силы; в частности, берёзовые веники, использовавшиеся в бане, рассматривались и как инструменты ритуального очищения[34]. Согласно другим традициям, берёзу считали нечистым деревом, в ветвях которого поселяются черти и русалки, и которое является воплощением душ умерших родственников; берёза также считалась деревом, из которого нечистая сила делает свои инструменты — к примеру, ведьмы, согласно поверьям, летают на берёзовых мётлах[34].
В старинный русский женский обрядовый праздник — Семи́к, что праздновался в четверг на седьмой неделе после Пасхи, девушки шли в лес «завивать берёзу». Выбрав деревья, девушки завивали их — связывали верхушки двух молодых берёзок, пригибая их к земле[46]. Из веток заплетали венки[47]. При этом пели песни и ходили хороводом вкруг наряженной лентами берёзки, принося её в деревню[48]. При завивании венков девушки кумились, или сестрились: на связанные в виде круга ветви берёз вешали крестик, девушки попарно целовались через этот венок, менялись какими-нибудь вещами (кольцами, платками) и после этого называли себя кумой или сестрой[49][50].
Считается, что Умай (Умайя), тюркская богиня, олицетворяющая земное естество, спустилась на землю с двумя берёзами[34].
Аркадий Рылов. Зелёный шум. 1904. Холст, масло. Государственная Третьяковская галерея, Государственный Русский музей
Исаак Левитан. Золотая осень. 1895. Холст, масло. Государственная Третьяковская галерея
Архип Куинджи. Берёзовая роща. 1879. Холст, масло. Государственная Третьяковская галерея
Александр Головин. Берёзки. 1908—1911. Бумага, гуашь. Государственная Третьяковская галерея
Аркадий Рылов. В лесу. 1905. Холст, масло. Кировский областной художественный музей имени В. М. и А. М. Васнецовых
Берёза является распространённым геральдическим символом:
В германской геральдике XII века основное эмблематическое изображение берёзы — это кустообразное дерево с золотой листвой и серебряным (или золотым) стволом. Более позднее изображение берёзы в немецкой и шведской геральдике — зелёное кустообразное дерево с белым (серебряным) стволом, независимо от цвета поля щита. С XVIII века было принято изображение с так называемой «закрытой кроной», с XIX века — стилизованное с 8 ветвями и 7 корнями, 39 листьями с каждой стороны и одним листом на самом верху: 10:11:11:7:1:7:11:11:10. В чешской геральдике изображение целого дерева берёзы практически не встречается, его заменяет изображение треугольного берёзового листа зелёного цвета, натуральной (а не стилизованной) формы. Эта эмблема служит говорящей эмблемой в коммунальной геральдике для обозначения городов (например, города Брезова (Пржезава), получившего городской герб в 1960 году). В русской геральдике эмблема берёзы почти не употребляется, причём у неё нет чёткого эмблематического вида, она изображается в виде дерева с кудреватой кроной зелёного цвета и с неясно очерченным чёрно-серым стволом. Примером может служить герб города Берёзова в Тюменской области: три стоящие рядом на одном уровне берёзки в серебряном поле. Берёзовый лист служит с 60—70-х годов XX века также одной из эмблем защитников окружающей среды в ФРГ и немецкой партии «зелёных»[42].
«Признаками, отличающими в геральдике берёзу от других деревьев, служат форма листьев (треугольные с острыми зубчиками по краю) и наличие длинных „серёжек“. Все остальные признаки, включая окраску ствола, не являются типологически значимыми»[53].
В геральдике существует также термин «берёзоволистный»: обозначение линии сечения в виде чередующихся разнонаправленных листьев берёзы и образованных с её помощью делений щита и гербовых фигур[54].
Берёза присутствует на гербах следующих географических пунктов: Берёзовский городской округ, Дегтярск, посёлок (до 1926 года — город) Берёзово и Берёзовский район (Россия), посёлок Великий Березный (Украина), Брезегард-Пихер, Пирк, Винненден (Германия), Безенбюрен (Швейцария), Březová, Březina (Чехия), коммуны Дага, Гнеста (швед. Gnesta) (Швеция), общины Яласъярви, Юука, Тохмаярви (с 1953 по 2004 год), Карттула (фин. Karttula) (Финляндия), Ля Фаж-Монтиверну (фр. La Fage-Montivernoux) (Франция).
В украинском и чешском календарях именем берёзы назван месяц март.
Березозолом в древнеславянских памятниках письменности обозначался месяц апрель. Слово составилось из берёза и из слова зол, не употреблявшегося самостоятельно, которого корень тот же, что и в словах зел-ёный, зел-енеть и т. д. Таким образом, слово собственно означает зелень берёзы или месяц, в который берёза зеленеет; вот почему чеш. březen обозначает месяц март[55].
Берёза считается одним из символов России, поэтому во многих случаях её название использовалось для обозначения объектов, связанных с Россией:
Белая берёза, я тебя люблю,
Протяни мне ветку нежную свою.
Без любви, без ласки пропадаю я,
Белая берёза, милая моя.— Из песни «Белая берёза»[60]
Омытые дождём весенним
Меня укрыли лёгкой тенью
Берёзы, русские берёзы,
Вы на судьбу мою похожи.
Я верю в вашу тишину,
Вот подойду и обниму.
За вашу память и мою,
За то, что здесь сейчас стою.
Кора у большей части берёз белая, желтоватая, розоватая или красновато-бурая, у некоторых видов серая, коричневая или даже чёрная. Полости клеток пробковой ткани на стволах заполнены белым смолистым веществом — бетулином, который придаёт коре белую окраску. Внешняя часть — берёста — обычно легко отслаивается лентами. У старых деревьев нижняя часть ствола нередко покрывается тёмной коркой с глубокими трещинами.
Листья берёзы очерёдные, цельные, по краю зубчатые, яйцевидно-ромбические или треугольно-яйцевидные, моносимметричные, с широким клиновидным основанием или почти усечённые, гладкие, до 7 см длиной и 4 см шириной, перед опаданием желтеют. Молодые листья клейкие. Жилкование листовой пластинки совершенное перисто-нервное (перисто-краебежное): боковые жилки оканчиваются в зубцах.
Почки попеременные, сидячие, покрытые спирально расположенными, часто клейкими чешуйками; боковые почки немного отстоящие.
Мужские цветки в сложных соцветиях — серёжковидных тирсах — появляются ещё летом на вершинах удлинённых побегов, обычно по 2—3; сначала они стоячие и зелёного цвета, затем постепенно буреют. Их длина 2—4 см. Мужские серёжки состоят из многочисленных сросшихся с центральным цветочным стержнем щитовидных стебельчатых покровных чешуек, расширенных к вершине, снабжённых снизу двумя меньшими чешуйками и содержащих с внутренней стороны 3 цветка. Каждый цветок покрыт также чешуевидным околоцветником, в котором помещаются органы оплодотворения — тычинки. Снаружи вся серёжка покрыта непроницаемым для влаги смолистым веществом. В таком виде серёжки зимуют. Весной, в марте — мае (в зависимости от климата) стержень мужской серёжки удлиняется, вследствие чего окружающие цветок чешуйки раскрываются, и между ними становятся заметными жёлтые тычинки, обильно выделяющие цветочную пыльцу. В это время серёжки, стоявшие раньше прямо, сперва наклоняются, а затем и вовсе повисают. Женские серёжки вырастают на вершинах укороченных побегов (брахибластов), развивающихся из боковых почек прошлогодних побегов, и поэтому сидят всегда на боку ветки. Одновременно с зацветанием мужских серёжек распускаются листовые почки и женские серёжки. Во время цветения они всегда короче и у́же мужских, которые после опыления сразу же опадают. Прицветные (плодовые) чешуйки женских серёжек глубоко трёхлопастные; боковые лопасти обычно короче средней. Женские цветки (то есть одна лишь завязь) сидят по три под каждой прицветной чешуйкой; в каждой завязи по две висячих семяпочки, из которых по опылении одна засыхает, а вторая разрастается, занимая всю полость завязи. Женская оплодотворённая серёжка в это время удлиняется, нередко у неё вырастает ножка, а самая она утолщается вследствие увеличения объёма чешуек, превращаясь постепенно в овальную или продолговато-цилиндрическую «шишку». После созревания плодов, которое происходит довольно скоро — в зависимости от климата, в июле — сентябре — плодовая серёжка (шишка) осыпается и от неё остаётся лишь стержень. Формула цветка: ∗ P 2 A 2 G 0 {displaystyle ast P_{2};A_{2};G_{0}} ∗ P 0 A 0 G ( 2 _ ) {displaystyle ast P_{0};A_{0};G_{({underline {2}})}}
Плод — сплюснутый чечевицеобразный орешек, несущий на вершине два засохших столбика и окружённый более или менее широким тонкокожим перепончатым крылышком. Плоды сидят по три в пазухах трёхлопастных плодовых (прицветных) чешуек. Семена очень лёгкие — в одном грамме насчитывается 5000 семян. Легко разносятся ветром (на расстояние до 100 м от материнского растения), плоды не вскрываются.
桦木属（學名：Betula）是桦木科的一个属，与壳斗科的山毛榉及栎树有很亲密的关系。主要生长在北半球温带气候。
桦树，別名桦皮书，通常是灌木或中小型乔木，常见种类有白桦、红桦、黒桦等。桦树的单叶的边缘呈锯齿状，或浅裂状。它的果实是小的翅果，虽然一些品种果实上的翅不明显。桦树与桤木（赤杨，同一科的另一个属）的区别在于，与桤木的木质化的类似球果的雌性柔荑花序不同，桦树的雌性柔荑花序成熟后不会木质化并碎裂，以释放种子。
这是一篇與植物相關的小作品。你可以通过编辑或修订扩充其内容。 桦木属（學名：Betula）是桦木科的一个属，与壳斗科的山毛榉及栎树有很亲密的关系。主要生长在北半球温带气候。
桦树，別名桦皮书，通常是灌木或中小型乔木，常见种类有白桦、红桦、黒桦等。桦树的单叶的边缘呈锯齿状，或浅裂状。它的果实是小的翅果，虽然一些品种果实上的翅不明显。桦树与桤木（赤杨，同一科的另一个属）的区别在于，与桤木的木质化的类似球果的雌性柔荑花序不同，桦树的雌性柔荑花序成熟后不会木质化并碎裂，以释放种子。
分類（APG III） 界 : 植物界 Plantae 階級なし : 被子植物 angiosperms 階級なし : 真正双子葉類 eudicots 階級なし : バラ類 rosids 階級なし : マメ類 fabids 目 : ブナ目 Fagales 科 : カバノキ科 Betulaceae 属 : カバノキ属 Betula 学名 Betula L. タイプ種 Betula pubescens L.[1] 和名 カバノキ属 英名 Birch 種 カバノキ属（カバノキぞく、学名：Betula）は、カバノキ科の1属。カバ・カンバ（樺）、カバノキ（樺の木）などと総称する。木材としてはしばしばカバザクラ（樺桜）、あるいは単にサクラ（桜）とも呼ぶ。
世界に約40種、日本に約10種がある（分類によって数は一定しない）。落葉広葉樹で、北半球の亜寒帯から温帯にかけて広く分布する。高原の木として知られるシラカバや亜高山帯のダケカンバが代表的である。
木目の美しさでは桜や楢に劣るが、比較的安価であるので家具やフローリング材に、楢や桜の代用品として使用される。廉価な商品に使われることが多い。濃い目に塗装してウオルナットやチークの代用品としてもよく使用される。
下記に主な種を記載する[2]。
この項目は、植物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（プロジェクト:植物／Portal:植物）。 カバノキ属（カバノキぞく、学名：Betula）は、カバノキ科の1属。カバ・カンバ（樺）、カバノキ（樺の木）などと総称する。木材としてはしばしばカバザクラ（樺桜）、あるいは単にサクラ（桜）とも呼ぶ。
世界に約40種、日本に約10種がある（分類によって数は一定しない）。落葉広葉樹で、北半球の亜寒帯から温帯にかけて広く分布する。高原の木として知られるシラカバや亜高山帯のダケカンバが代表的である。
국내에는 8종이 분포하며, 이 중 자작나무, 좀자작나무, 부전자작나무는 북한지역에서 자란다. 거제수나무와 사스래나무는 해발고도 해발고도 1,000m 이상의 높은 지대에서 자라며, 물박달나무와 박달나무는 주로 해발고도가 낮은 산지의 능선부와 사면에서 자란다. 개박달나무는 해발고도가 높은 산지의 바위지대나 화강암지대, 석회암지대와 같은 바위가 많은 산지에서 주로 자란다. 자작나무속의 주요 식별형질은 잎의 모양(측맥 수 등), 수피의 형태, 과수의 형태, 과포의 형태, 열매의 날개 모양 등이다.
자작나무속은 자작나무과의 속이다. 다음과 같은 종이 있다.
.JPG)
.jpg)
_(1785).png)
