nomes no trilho de navegação
Klikva velkoplodá (Vaccinium macrocarpon) nepřesně též americká brusinka nebo kanadská brusinka je rostlina z čeledi vřesovcovitých, rodu klikva (Vaccinium). Jejím plodem je bobule, která se podobá brusince. Jejím domovem je oblast střední a východní Kanady (od provincie Ontario po Newfoundland) a severovýchod a střední sever Spojených států (Severovýchod, Oblast Velkých jezer a Appalačské pohoří až po Severní Karolínu a Tennessee).[2] Zdomácněla též v částech Evropy a na několika místech na západě Kanady (Britská Kolumbie) a na západním pobřeží USA.
Klikva velkoplodá je plazivý keř s bílými či růžovými květy. Růžové nebo červené bobule dorůstají velikosti 9–14 mm v průřezu a mají nakyslou chuť.[3][4]
Klikva velkoplodá se pěstuje na podmáčených plochách. Sklízí se buď za sucha, ale častěji ve vodě. Plochy se zaplaví vodou, vyplavené bobule se nornými stěnami shromáždí a vytěží. Účinnost tohoto způsobu sklizně převyšuje 95 %.
Galerie klikva velkoplodá ve Wikimedia Commons
V tomto článku byl použit překlad textu z článku Vaccinium macrocarpon na anglické Wikipedii.
{{Cite web}} označená jako k „pouze dočasnému použití“. 
Klikva velkoplodá (Vaccinium macrocarpon) nepřesně též americká brusinka nebo kanadská brusinka je rostlina z čeledi vřesovcovitých, rodu klikva (Vaccinium). Jejím plodem je bobule, která se podobá brusince. Jejím domovem je oblast střední a východní Kanady (od provincie Ontario po Newfoundland) a severovýchod a střední sever Spojených států (Severovýchod, Oblast Velkých jezer a Appalačské pohoří až po Severní Karolínu a Tennessee). Zdomácněla též v částech Evropy a na několika místech na západě Kanady (Britská Kolumbie) a na západním pobřeží USA.
Klikva velkoplodá je plazivý keř s bílými či růžovými květy. Růžové nebo červené bobule dorůstají velikosti 9–14 mm v průřezu a mají nakyslou chuť.
Amerikankarpalo (eli pensaskarpalo) (Vaccinium macrocarpon) on puolukoiden (Vaccinium) sukuun kuuluva ikivihreä varpu. Se kasvaa luonnonvaraisena soilla Pohjois-Amerikan koillisosissa[3][4] (Itä-Kanadasta Yhdysvaltojen Pohjois-Carolinaan). Lehdet ovat 10–20 mm pitkät ja suuremmat kuin isokarpalolla.
Amerikankarpalosta on kehitetty runsaasti viljelylajikkeita Pohjois-Amerikassa, jossa sitä kasvatetaan laajoilla aloilla.[5]
Pohjois-Amerikan intiaanit tunsivat amerikankarpalon hyvin ja esittelivät sen uudisasukkaille Massachusettsissa. Vähitellen karpalohillosta tuli olennainen osa periamerikkalaista kiitospäivän ateriaa tai jouluateriaa.
Karpaloa viljellään Yhdysvalloissa ja Kanadassa.[6] Se on hyvä hyötymarja, jonka maku paranee pakkasten jälkeen. Karpalo poimitaan myöhään syksyllä tai varhain keväällä. Marjat säilyvät talven yli varastossa. Karpalosta valmistetaan mehua ja muita juomia, hyytelöä, sosetta ja nektaria.
Amerikankarpalo (eli pensaskarpalo) (Vaccinium macrocarpon) on puolukoiden (Vaccinium) sukuun kuuluva ikivihreä varpu. Se kasvaa luonnonvaraisena soilla Pohjois-Amerikan koillisosissa (Itä-Kanadasta Yhdysvaltojen Pohjois-Carolinaan). Lehdet ovat 10–20 mm pitkät ja suuremmat kuin isokarpalolla.
Amerikankarpalosta on kehitetty runsaasti viljelylajikkeita Pohjois-Amerikassa, jossa sitä kasvatetaan laajoilla aloilla.
Pohjois-Amerikan intiaanit tunsivat amerikankarpalon hyvin ja esittelivät sen uudisasukkaille Massachusettsissa. Vähitellen karpalohillosta tuli olennainen osa periamerikkalaista kiitospäivän ateriaa tai jouluateriaa.
Karpaloa viljellään Yhdysvalloissa ja Kanadassa. Se on hyvä hyötymarja, jonka maku paranee pakkasten jälkeen. Karpalo poimitaan myöhään syksyllä tai varhain keväällä. Marjat säilyvät talven yli varastossa. Karpalosta valmistetaan mehua ja muita juomia, hyytelöä, sosetta ja nektaria.
De cranberry of lepeltjesheide[1] (Vaccinium macrocarpon Ait.), ook onder de naam grote veenbes in Heukels' Flora genoemd geweest,[2] is een plant uit de heidefamilie (Ericaceae). Het is een kruipende of overhangende plant met dunne stengels. In Nederland is de plant algemeen op de waddeneilanden, vrij zeldzaam in het Drents district en zeer zeldzaam in de rest van Nederland. De plant wordt onder meer in Noord-Amerika geteeld.
De knikkende bloem heeft een lange bloemsteel en is ongeveer 5 mm lang. De kleur varieert van roze tot rood. De kroonbladeren zijn sterk teruggeslagen en de meeldraden en stempel steken duidelijk uit. De bladeren zijn ovaal tot eirond (zie bladvorm voor definities), 4 tot 10 mm lang en hebben omgerolde randen. Aan de onderzijde is het blad blauwgroen; de bovenzijde is donkergroen. De bloeiperiode loopt van juni tot augustus. De bes is bol- of peervormig en heeft een doorsnede van 6-8 mm. Bessen zijn rijp tussen september en november, en zijn rood; later worden ze bruin en gevlekt.
De soort komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika en is in Europa een exoot. Het verhaal gaat dat in 1845 een vat bessen op Terschelling aanspoelde en door een jutter achter de eerste duinenrij werd gebracht, omdat hij dacht dat het om een waardevol vat wijn ging. Toen de inhoud uit bessen bleek te bestaan, liet hij die ter plaatse achter, waarna de soort zich op Terschelling uit kon zaaien.[3] Levende planten werden daar in 1868 ontdekt door botanicus Franciscus Holkema.[4] Vóór die tijd werd de soort echter al in Engeland en Duitsland gekweekt om de eetbare en vitamine C-rijke vruchten.
Op Terschelling komen uitgebreide velden van de cranberry voor in vochtige zure duinvalleien, en de pluk van de bessen is er aan een cranberry-bedrijf verpacht. Ook op Vlieland komen grotere velden voor. Op de overige waddeneilanden is de cranberry minder algemeen. De cranberry wordt ook in kleine aantallen gevonden in het Fochteloërveen en het Eesveen op de grens van Friesland en Drenthe en daarnaast in het Wormer- en Jisperveld en in Noord-Brabant op de Kampina. In België handhaaft zich een kleine populatie op de Kalmthoutse Heide.[5] Op Terschelling staat de plant bekend als 'Pieter-Sipkesheide', naar de vinder van het vat in 1845.
De cranberry heeft een voorkeur voor zure grond, zoals heide, veen en bossen, maar moet niet worden verward met de daar van nature voorkomende inheemse kleine veenbes (Vaccinium oxycoccos).
De cranberry is een kensoort voor de hoogveenmos-orde.
De soort werd door William Aiton in 1789 als Vaccinium macrocarpon benoemd. Door Christiaan Hendrik Persoon werd ze in 1805 als Oxycoccus macrocarpos in het geslacht veenbes (Oxycoccus Hill) geplaatst, waarin hij ook de in Europa inheemse veenbes (Vaccinium oxycoccos L.) plaatste (als Oxycoccus palustris; de naam Oxycoccus oxycoccos (L.) MacMill. van 1892 wordt als een ongeldig tautoniem beschouwd). Al in 1837 betwijfelde Wilhelm Daniel Joseph Koch de status van Oxycoccus als zelfstandig geslacht, en hij plaatste het als een sectie in het geslacht Vaccinium. In Flora Europaea wordt Oxycoccus opgevat als een ondergeslacht van Vaccinium, en die opvatting wordt door Heukels' flora gevolgd, waarmee de naam van de soort weer de oorspronkelijk gepubliceerde werd.
De cranberry heet in het Nederlands ook wel:
Het gebruik van de cranberry als medicinale plant is al bekend bij de Noord-Amerikaanse indianen. In de Verenigde Staten van Amerika en in Canada ontstonden er in de loop van de negentiende eeuw commerciële cranberryculturen, met name in de Amerikaanse staten Massachusetts, Wisconsin en New Jersey. In 1864 had Massachusetts al meer dan 3000 hectare cranberryvelden. Omdat de cranberry op lange zeereizen gebruikt werd als middel tegen scheurbuik, was er ook in Europa belangstelling voor commerciële teelt van de cranberry. De eerste pogingen werden ondernomen in de negentiende eeuw in Engeland en Duitsland. Na de ontdekking van de cranberry op Terschelling ontstond ook in Nederland belangstelling voor commerciële teelt. In 1885 bezocht de kweker G.J. Borgesius uit Musselkanaal Terschelling, en kreeg van de gemeente Terschelling toestemming plantmateriaal mee naar zijn woonplaats te nemen. Van dit plantmateriaal begon hij in Bovensmilde in Drenthe een cranberrykweek die tot 1935 in stand werd gehouden. Nadien verdween de kweek hier snel.
Op Terschelling was er aanvankelijk sprake van pluk van in het wild voorkomende bessen. Tussen 1886 en 1900 werd de pluk door de heren Wichers, (onderwijzer op Terschelling) en Mulder (gepensioneerd technicus en inwoner van Terschelling) bevorderd. De groeiplaatsen in de duinen van Terschelling waren toen nog in eigendom van de gemeente Terschelling. De bessen werden na de pluk opgekocht en geëxporteerd naar Engeland. Na 1909 kwamen de duinen van Terschelling in beheer bij Staatsbosbeheer en werd de pluk verpacht aan enkele cranberrybedrijven. De cranberryvegetaties hadden echter te lijden onder verdroging als gevolg van de aanleg van ontwateringssloten door Staatsbosbeheer. Tussen 1917 en 1920 kreeg pachter C. Bloem de kans enkele duinvalleien, het Studentenplak en het Waterplak, te ontginnen en te beplanten met cranberrystekken. Ook een goed waterbeheer werd hier mogelijk gemaakt. Veenbesvelden werden soms bezand met een dun laagje duinzand om de wortelvorming van de planten te verbeteren. Na de Tweede Wereldoorlog verruigden de cranberryvelden door overwoekering met andere planten. Terschelling heeft nog steeds bijna 50 hectare cranberryvegetaties. De oogst kan variëren van enkele honderden kilo's in zeer slechte jaren (bij nachtvorstschade) tot meer dan 200 ton in zeer goede jaren. Van de cranberry worden talloze producten gemaakt, die op Terschelling vooral door toeristen worden gekocht.
Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.Bereidingen van cranberry's (bijvoorbeeld gedroogd of als cranberrysap) zijn effectief in de preventie[6][7] en behandeling[8] van blaasontsteking.[9][10]. Er zijn drie soorten verbindingen in cranberry's die verantwoordelijk worden gehouden voor dit effect. De proanthocyanidines in cranberry's remmen de aanmaak van de bacteriële celwand en voorkomen de expressie van de haartjes (pili) waarmee de E. coli zich probeert te hechten aan het epitheel in de urinebuis.[11] De proanthocyanidines zijn in cranberry op een andere wijze (A-type) gebonden in vergelijking met die in andere fruitsoorten (B-type). Juist deze type A-proanthocyanidines zijn effectief in het voorkomen van kolonisatie door E. coli.[12] Ook fructose in cranberry's heeft enige anti-adhesieve eigenschappen,[13] maar vooral mannose vermindert de hechting van pathogene bacteriën. Daardoor verminderen de kolonisatiemogelijkheden van deze bacteriën, waardoor ze via de urinestroom naar buiten worden gespoeld.[9]
Cranberry's kunnen op diverse manieren gebruikt worden:[14]
De cranberry bevat de volgende mineralen (in parts per million)
In de cranberry komen de volgende vitaminen voor:
De cranberry bevat behalve vitamine C ook proanthocyanidinen (onder meer epicatechine). De bessen bevatten ook oxaalzuur, benzoëzuur en isoforon[15].
De cranberry of lepeltjesheide (Vaccinium macrocarpon Ait.), ook onder de naam grote veenbes in Heukels' Flora genoemd geweest, is een plant uit de heidefamilie (Ericaceae). Het is een kruipende of overhangende plant met dunne stengels. In Nederland is de plant algemeen op de waddeneilanden, vrij zeldzaam in het Drents district en zeer zeldzaam in de rest van Nederland. De plant wordt onder meer in Noord-Amerika geteeld.
Amerikansk tranebær (Vaccinium macrocarpon) er en tranebærart og tilhører samme familie som blåbær og tyttebær, og kalles også for amerikanske tyttebær eller cranberries.
Tranebær har vært brukt i folkemedisinen til forebygging og behandling av urinveisinfeksjoner.
Denne botanikkrelaterte artikkelen er foreløpig kort eller mangelfull, og du kan hjelpe Wikipedia ved å utvide den. Amerikansk tranebær (Vaccinium macrocarpon) er en tranebærart og tilhører samme familie som blåbær og tyttebær, og kalles også for amerikanske tyttebær eller cranberries.
Żurawina wielkoowocowa[3], borówka wielkożurawinowa[4] (Vaccinium macrocarpon Aiton) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych. Reprezentuje tradycyjnie w literaturze polskiej wyróżniany rodzaj żurawina, który od lat 80. XX wieku w światowej literaturze botanicznej opisywany jest już raczej tylko jako sekcja w obrębie rodzaju borówka (Vaccinium)[5][6]. Występuje naturalnie na mokradłach we wschodniej części Ameryki Północnej, ale rozprzestrzeniony został w uprawie i zdziczał także w zachodniej części tego kontynentu oraz w Europie[6]. Ma duże znaczenie gospodarcze z powodu okazałych, jadalnych owoców[7].
Żurawina należy do roślin wrzosowatych dlatego preferuje gleby bardzo kwaśne (pH 3,2-4,5), przepuszczalne i z dużą zawartością próchnicy. Ze względu na płytki system korzeniowy – źle znosi niedobór wody, dlatego w czasie uprawy należy dbać o to, aby podłoże było stale wilgotne.
Żurawina najlepiej rośnie w miejscach słonecznych gdyż wtedy jej owoce ładnie się wybarwiają, zaś w cieniu pozostają zielone, nawet wtedy kiedy w pełni dojrzeją. Ponadto żurawina posadzona w miejscu zacienionym o wiele słabiej owocuje[8].
Status taksonomiczny zarówno gatunku, jak i rodzaju żurawina pozostawał długi czas niepewny. Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek ten włączany jest do rodzaju borówka (Vaccinium) jako Vaccinium macrocarpon Aiton[2][5][6]. W obrębie gatunku wyhodowano liczne odmiany[7].
Mimo że oba gatunki żurawin dostarczają jadalnych jagód, to ze względu na silniejszy wzrost i większe owoce (do 20 mm średnicy, podczas gdy europejska żurawina błotna ma jagody do 8 mm średnicy) na większą skalę uprawia się żurawinę wielkoowocową. Uprawiana jest głównie w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii[4] i Holandii[7]. Z owoców wyrabia się galaretki i sos żurawinowy stanowiący tradycyjny dodatek do dziczyzny i indyka[4].
Żurawina wielkoowocowa, borówka wielkożurawinowa (Vaccinium macrocarpon Aiton) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych. Reprezentuje tradycyjnie w literaturze polskiej wyróżniany rodzaj żurawina, który od lat 80. XX wieku w światowej literaturze botanicznej opisywany jest już raczej tylko jako sekcja w obrębie rodzaju borówka (Vaccinium). Występuje naturalnie na mokradłach we wschodniej części Ameryki Północnej, ale rozprzestrzeniony został w uprawie i zdziczał także w zachodniej części tego kontynentu oraz w Europie. Ma duże znaczenie gospodarcze z powodu okazałych, jadalnych owoców.
Amerikanskt tranbär (jättetranbär), Vaccinium macrocarpon[1], är en tranbärsart som växer vilt i nordöstra Nordamerika: Kanada och östra delen av Amerikas Förenta Stater ned till höglänta delar av Nordkarolina. Den skiljer sig från det vanliga tranbäret främst genom de större bladen, 10–20 mm, och att de likaledes större bären har äppeltoner i smaken. Omfattande odling har gjort bäret vanligt förekommande i livsmedel, särskilt som torkat.
Amerikanskt tranbär beskrevs av William Aiton. Den ingår i Blåbärssläktet i familjen ljungväxter.[2][3] Inga underarter finns listade i Catalogue of Life.[2] Databasen "Worldplants" (se källor nedan) tycks felaktigt ange namnet till Vaccinium macrocarpum
Tranbär är en viktig kommersiell gröda i Nordamerika. I Kanada är det främst i British Columbia, med över 90% av produktionen, odlingarna finns, men omfattande odling bedrivs även i New Brunswick, Ontario, Nova Scotia, Prince Edward Island, Newfoundland och Quebec. Söder om gränsen är Wisconsin störst med närmare hälften av Förenta Staternas produktion, med Massachusetts på andra plats. Även i New Jersey, Oregon och Washington finns stora odlingar. Småskaliga odlingar finns i Nederländerna, södra Argentina och Chile.
Vid storskalig odling växer tranbär på stora invallade fält. Handplockning av bären skulle kräva enorma manuella insatser, som inte vore ekonomiskt försvarbara. När bären är mogna fylls i stället hela dammen med vatten, varvid bären lossnar och flyter upp till vattenytan. Vinden driver bären åt sidan, varefter länsar läggs ut på lovartsidan och dras åt så att bären föses samman till ett tjockt täcke. Bären skyfflas därefter till transportbehållare. I större odlingar kan upptagningen ske med paternoster-verk.
Wikimedia Commons har media som rör Amerikanskt tranbär.
Amerikanskt tranbär (jättetranbär), Vaccinium macrocarpon, är en tranbärsart som växer vilt i nordöstra Nordamerika: Kanada och östra delen av Amerikas Förenta Stater ned till höglänta delar av Nordkarolina. Den skiljer sig från det vanliga tranbäret främst genom de större bladen, 10–20 mm, och att de likaledes större bären har äppeltoner i smaken. Omfattande odling har gjort bäret vanligt förekommande i livsmedel, särskilt som torkat.
Vaccinium macrocarpon là một loài thực vật có hoa trong họ Thạch nam. Loài này được Aiton miêu tả khoa học đầu tiên năm 1789.[2]
Bài viết phân họ thực vật Vaccinioideae này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Vaccinium macrocarpon là một loài thực vật có hoa trong họ Thạch nam. Loài này được Aiton miêu tả khoa học đầu tiên năm 1789.
