Durum, of Triticum durum (soms ook Triticum turgidum subsp. durum),[1] is die enigste tetraploïede graanspesie van kommersiële belang wat vandag wyd verbou word.[2] Dit is die graansoort wat die meeste in die Midde-Ooste voorkom.
Durum beteken "hard" in Latyn, en dié spesie is die hardste graansoort. Dit verwys na die weerstand van die koring om gemaal te word. Dit maak durum gunstig vir die maak van semolina en pasta, en minder prakties vir meel.
Kommersieel vervaardigde droë pasta, of pasta secca, word feitlik uitsluitlik van durumsemolina gemaak.[3] Durummeel en -semolina is ideaal vir die maak van pasta omdat die deeg wat daarvan gemaak word, maklik is om te vorm (in byvoorbeeld plat velle), in teenstelling met elastiese brooddeeg. Vir die maak van die meeste tuisgemaakte vars pastas (pasta fresca), soos orecchiette en tagliatelle, word ook durum, of ’n kombinasie van koring (sagte) en harde graan, gebruik.
Gedop maar ongemaal, of net liggies gemaal, word dit gebruik vir die semolina in die couscous van Noord-Afrika en die Levant. Hier vorm dit die basis van baie soppe, vullings, poedings en pasteikorse.[4] Wanneer dit so fyn soos meel gemaal word, word dit gebruik vir die maak van brood.
Durum, of Triticum durum (soms ook Triticum turgidum subsp. durum), is die enigste tetraploïede graanspesie van kommersiële belang wat vandag wyd verbou word. Dit is die graansoort wat die meeste in die Midde-Ooste voorkom.
Durum beteken "hard" in Latyn, en dié spesie is die hardste graansoort. Dit verwys na die weerstand van die koring om gemaal te word. Dit maak durum gunstig vir die maak van semolina en pasta, en minder prakties vir meel.
Planhigyn blodeuol Monocotaidd a math o wair yw Gwenith barfog sy'n enw gwrywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Poaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Triticum turgidum a'r enw Saesneg yw Rivet wheat.[1] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Gwenith Barfog.
Gall dyfu bron mewn unrhyw fan gan gynnwys gwlyptiroedd, coedwigoedd a thwndra. Dofwyd ac addaswyd y planhigyn gan ffermwyr dros y milenia; chwiorydd i'r planhigyn hwn yw: india corn, gwenith, barlys, reis ac ŷd.
Planhigyn blodeuol Monocotaidd a math o wair yw Gwenith barfog sy'n enw gwrywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Poaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Triticum turgidum a'r enw Saesneg yw Rivet wheat. Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Gwenith Barfog.
Gall dyfu bron mewn unrhyw fan gan gynnwys gwlyptiroedd, coedwigoedd a thwndra. Dofwyd ac addaswyd y planhigyn gan ffermwyr dros y milenia; chwiorydd i'r planhigyn hwn yw: india corn, gwenith, barlys, reis ac ŷd.
Durumhvede (Triticum durum) eller hård hvede er en græsart, der dyrkes som korn. Durumhvede har et noget højere proteinindhold end almindelig hvede.
Durumhvede dyrkes især i landene ved Middelhavet, i Indien og i Nord- og Sydamerika.
Bornholm er et af de få steder i Danmark, hvor man kan dyrke durumhvede, fordi der her er flere solskinstimer end de fleste andre steder i Danmark. [1] [2]
Durumhvede står for ca. 5 % af verdens totale hvedeproduktion. Det anvendes frem for alt til pasta og den nordafrikanske ret couscous. Durumhvede giver gulere og hårdere al dente-pasta end almindelig hvede og er derfor bedst til pastaprodukter, men også brød af durumhvede forekommer blandt andet i Nordafrika.
Durumhvede (Triticum durum) eller hård hvede er en græsart, der dyrkes som korn. Durumhvede har et noget højere proteinindhold end almindelig hvede.
Lo blat dur (Triticum turgidum L. subsp. durum (Desf.) Husn.) es una cereala, varietat de blat cultivada dempuèi la preïstòria, coneguda per sa grana dura e veirenca. Es ric en proteïnas e en glutèn.
Lo blat dur, un ibrid de Triticum monococcum e Aegilops speltoides tetraploíd contenent 28 cromosòmas, es d'origina preïstoric fòrça anciana.
La produccion mondiala de blat dur atenguèt 40 milions de tonas en 2009, puèi baissèt vèrs 34 milions de tonas en 2014. L'Euròpa (sens CEI) realizèt en mejana, pendent los ans 2000, 26 % de la produccion mondiala. Venon enseguida l'America del Nòrd e centrala (24 %), l'Orient Mejan (subretot la Turquia e la Siria) (18 %), puèi la CEI (12 %) e l'Africa del Nòrd (11 %) [1]. La produccion de blat dur es somesa a doas variabilitats: la culhida en Africa del Nòrd fòrça irregulara que dependenta de las pluèjas d'ivèrn e de prime, e la produccion en America del Nòrd venen de decisions de semenadas sus de basas economicas e agronomicas (amb pauc d'alternativas en zona arida).
La zona mediterranèa dins son ensemble consomís 62 % del blat dur mondial e es la principala zona importatritz de la planèta. L'America del Nòrd e centrala es la principala zona exportatritz de la planèta. Realiza 72 % de las exportacions mondialas.
Lo Canadà es lo primièr exportator mondial de blat dur e l'Argeria lo primièr importator.
Lo blat dur se destria lo blat tendre per sa grana d'albumèn veirós e lo mai naut taus en proteïnas. Lo blat dur es plan sensible al freg que lo blat tendre, e mi resistent a la sevada. Sa cultura se desvolopèt a l'epòca antica dins le bacin mediterranèu, coma en Egipte e en Grècia.
Demora la sola espècia de blat que se pòt cultivar en clima arid.
Las varietats de blat dur de prima, cultivadas dins de païses al clima continental son plan adaptadas a las zonas aridas del Canadà, dels EUA, veire de la CEI.
En rason de sa duretat, lo blat dur es pas consomit en l'estat. Deu èsser transformat en semola que servís sbretot a la produccion de pastas alimentàrias e a la produccion de coscós. Las semolas son utilizadas dins d'autres plats, e secondariament en pastisseriá. Lo blat dur pòt èsser trissat e consomit enseguida jos forma de bolgor, plat de basa dins l'alimentacion tradicionala de l'Orient Mejan. Fin finala, pòt tanben èsser transformada en farina per dintrar, jos forma de complement, dins la fabricacion del pan. Al Marròc, l'utilizacion principala del blat dur es la panificacion. En Grècia, lo pan de campanha tradicional conten de farina de blat dur.
L'industria de la semola es fòrça mecanizada, amb en França los grops Panzani e Rivoire et Carret-Lustucru. Las usinas se situan a Marselha, Roan e Gennevilliers.
Lo blat dur (Triticum turgidum L. subsp. durum (Desf.) Husn.) es una cereala, varietat de blat cultivada dempuèi la preïstòria, coneguda per sa grana dura e veirenca. Es ric en proteïnas e en glutèn.
El Triticum durum (o Triticum turgidum L. subsp. durum) l'è 'na piànta de la famìa de le Poaceae che la aparté al zèner Triticum. L'è cunusìt perlopiö col nòm de formét dür.
L'è 'n formét tetraplòide uriginàt de 'na ibridasiù 'ntra dò spéci selvàdeghe emparentàde, difundìde endèla "Mezalüna fèrtil": el Triticum urartu (2n=14, genòmi AA) e 'na spéce amò de identificà del zèner Aegilops sesiù Sytopsis condèl corédo cromosòmich 2n=14, genòmi BB. L'ìbrido spontàneo el g'ha dat urìgin a la spéce Triticum dicoccoides (2n=28, genòmi AABB), el progenitùr salvàdech del quàl l'òm del neolìtich el g'ha demestegàt el formét dür presapóch cóme che 'l conosóm al dé d'encö.
L'è giöna de le spéci de formét col piö alt valùr nütritìf, dàto che la g'ha en contenùto de glùtine alt e l'è furmàt de proteìne per el 12÷14%. L'è 'na piànta bèla rezistènta a la söta e a le malatìe, però a cultiàla la rènt de méno che sèrte ótre spéci de formét.
'Na caraterìstica che la permèt de ditìnguer el formét dür del formét tèner (Triticum aestivum, esaplòide, 2n=42, genòmi AABBDD) l'è che quan che i è madüre le cariòsidi i è vitrùze e mìa farinùze. Chèsto per vìa de la cumpuzisiù protèica particolàr del formét dür, che per chèsta rizù 'l dà per lo piö sémole e mìa farina.
Le proprietà de le proteìne del formét dür le fà che la màsa che se oté a 'mpastà le semole co l'àiva i è 'ndicàde suratöt per fà la pàsta. Perà endèl'Itàlia meridiunàla, de divèrsi sècoi le sémole, ri-masnàde per fàle piö fìne, le vé dopràde per fà dei pà tìpich, el piö famùs dei quài l'è 'l "Pà de Altamura". I pà de formét dür i g'ha 'na cunsitènsa particolàr, i è de culùr che tìra a 'l zàlt perchè i conté piö tacc carotenòidi, e ghe mèt piö tat a nì staladés, che nó chèi facc col formét tèner.
Катуу буудай (Triticum durum L/) – буудайдын түрү. Эгилген аянты боюнча буудай түрлөрүнүн ичинен дүйнөдө экинчи орунда. 120дан ашык түрү белгилүү. Катуу буудай күздүк жана жаздык, ошондой эле кош сапаттагы формага ээ. Даны машагында тыгыз жайгашкан. Даны жумшак буудайдын данынан чоңураак, негизинен айнек сымал жалтырак, сапаттуу таза ун көп чыгат. Белогу сортуна жараша 14–20%ке чейин болот. Клейковинасы да жумшак буудайдыкынан жогору. Бирок унунан бышырылган нан жакшы көппөйт. Себеби клейковинасынын сапаты төмөн. Унунан негизинен сапаттуу макарон, вермишель, кесме, шак, майда акшак алынат. Катуу буудай көбүнчө Россия, Казакстанда (катуу буудай өстүрүү боюнча дүйнөдө алдыңкы орунда) эгилет. Кыргызстанда катуу буудай аз аянтта эгилет жана сугат жерлерде 60–70 цге чейин түшүм берет.
Triticum aethiopicum, commonly known as Ethiopian wheat,[1] is a variety of wheat closely related to Triticum durum.[2] Ethiopia is considered as a center of origin and diversity for many crop species including tetraploids wheat species. Triticum aethiopiacum is one of the tetraploid wheat grown in Ethiopia.
Triticum aethiopicum, commonly known as Ethiopian wheat, is a variety of wheat closely related to Triticum durum. Ethiopia is considered as a center of origin and diversity for many crop species including tetraploids wheat species. Triticum aethiopiacum is one of the tetraploid wheat grown in Ethiopia.
Gari gogorra (Triticum durum) Poaceae familiako espeziea da. Egun oraindik landatua, triticum dicoccum espeziearen hautespen artifizialetik jaio zen K.a. 7000 inguru erdialdeko Europan eta Ekialde Hurbilean.[1] Pasta edo kus-kus egiteko erabiltzen dute.
Gari gogorra (Triticum durum) Poaceae familiako espeziea da. Egun oraindik landatua, triticum dicoccum espeziearen hautespen artifizialetik jaio zen K.a. 7000 inguru erdialdeko Europan eta Ekialde Hurbilean. Pasta edo kus-kus egiteko erabiltzen dute.
Triticum aethiopicum, appelé communément Ethiopian wheat, est une variété de blé apparentée à Triticum durum[1].
Triticum aethiopicum, appelé communément Ethiopian wheat, est une variété de blé apparentée à Triticum durum.
Cineál cruithneachta le toilleadh mór próitéine a n-úsáidtear an plúr uaithi le haghaidh pasta. Is crua an plúr seo ná ó chineálacha eile cruithneachta a úsáidtear le harán a bhácáil.
Harðhveiti[2] eða dúrumhveiti (úr latnesku durum „harður“, fræðiheiti: Triticum durum eða Triticum turgidum undirt. durum) er þrílitna hveititegund og önnur mest ræktuð hveititegund á eftir brauðhveiti (Triticum aestivum). Framleiðsla harðhveitis jafngildir samt einungis 5–7% hveitiframleiðslu heimsins.
Harðhveiti var ræktað af emmerhveiti (Triticum dicoccum), tegund sem ræktuð var í Mið-Evrópu og Austurlöndum nær um það bil 7000 f.Kr., með kynbótum. Harðhveiti er algengasta hveititegund í Austurlöndum nær.
Eins og nafnið gefur til kynna er harðhveiti ein harðasta hveititegund. Kornið er erfitt að mylja og fræið inniheldur mikla sterkju. Þess vegna hentar harðhveiti vel í semólínu og pasta, en er of veikt í brauð. Þótt harðhveiti innihaldi mikið prótein er það ekki mjög sterkt (þ.e. að það myndar ekki sterkt glútennet í deiginu).
Harðhveiti eða dúrumhveiti (úr latnesku durum „harður“, fræðiheiti: Triticum durum eða Triticum turgidum undirt. durum) er þrílitna hveititegund og önnur mest ræktuð hveititegund á eftir brauðhveiti (Triticum aestivum). Framleiðsla harðhveitis jafngildir samt einungis 5–7% hveitiframleiðslu heimsins.
Harðhveiti var ræktað af emmerhveiti (Triticum dicoccum), tegund sem ræktuð var í Mið-Evrópu og Austurlöndum nær um það bil 7000 f.Kr., með kynbótum. Harðhveiti er algengasta hveititegund í Austurlöndum nær.
Eins og nafnið gefur til kynna er harðhveiti ein harðasta hveititegund. Kornið er erfitt að mylja og fræið inniheldur mikla sterkju. Þess vegna hentar harðhveiti vel í semólínu og pasta, en er of veikt í brauð. Þótt harðhveiti innihaldi mikið prótein er það ekki mjög sterkt (þ.e. að það myndar ekki sterkt glútennet í deiginu).
Il grano etiope (Triticum aethiopicum) è una pianta erbacea della famiglia delle Poaceae.[1][2]
Il grano etiope (Triticum aethiopicum) è una pianta erbacea della famiglia delle Poaceae.
Triticum turgidum ssp. durum (nomen a Petro Tranquillo Husnot anno 1899 statutum) est subspecies Tritici turgidi, aut apud alios species separata, nomine Triticum durum Desf., quod nomen a Renato Louiche Desfontaines anno 1798 statutum est.
Triticum turgidum ssp. durum (nomen a Petro Tranquillo Husnot anno 1899 statutum) est subspecies Tritici turgidi, aut apud alios species separata, nomine Triticum durum Desf., quod nomen a Renato Louiche Desfontaines anno 1798 statutum est.
Kietasis kvietys (Triticum durum) – miglinių (Poaceae) šeimai priklausantis žolinis augalas, kviečių (Triticum) rūšis. Išveistas prieš kelis tūkstančius metų Eurazijos stepėse.
Augalas savidulkis. Varpos stambios, tankios, su akuotais, nors būna ir be akuotų. Akuotai ilgesni už varpas, lygiagretūs. Varputėse vaisingi tik 3–4 apatiniai žiedai. Šiaudai pilnaviduriai.
Kietieji kviečiai gerai perneša išgulimą, sausras, jų nepuola heseninės muselės. Grūduose yra 17–20 % baltymų, 35–40 % aukštos kokybės glitimo. Kietieji kviečiai naudojami įvairių makaronų, aukščiausios rūšies miltų, manų kruopų, kuskuso gamybai. Gaminiai iš kietųjų kviečių paplitę Viduržemio jūros, Šiaurės Afrikos, Artimųjų Rytų virtuvėse.
Pagrindiniai kietųjų kviečių augintojai yra Indija, Argentina, Turkija, Meksika, JAV, Kanada, Italija, Ispanija, Sirija, Marokas, Alžyras, Tunisas, Rusija, Azerbaidžanas. Į Lietuvą importuojami, naudojami hibridizacijai su minkštomis kviečių rūšimis.[1]
Kietasis kvietys (Triticum durum) – miglinių (Poaceae) šeimai priklausantis žolinis augalas, kviečių (Triticum) rūšis. Išveistas prieš kelis tūkstančius metų Eurazijos stepėse.
Augalas savidulkis. Varpos stambios, tankios, su akuotais, nors būna ir be akuotų. Akuotai ilgesni už varpas, lygiagretūs. Varputėse vaisingi tik 3–4 apatiniai žiedai. Šiaudai pilnaviduriai.
Kietieji kviečiai gerai perneša išgulimą, sausras, jų nepuola heseninės muselės. Grūduose yra 17–20 % baltymų, 35–40 % aukštos kokybės glitimo. Kietieji kviečiai naudojami įvairių makaronų, aukščiausios rūšies miltų, manų kruopų, kuskuso gamybai. Gaminiai iš kietųjų kviečių paplitę Viduržemio jūros, Šiaurės Afrikos, Artimųjų Rytų virtuvėse.
Pagrindiniai kietųjų kviečių augintojai yra Indija, Argentina, Turkija, Meksika, JAV, Kanada, Italija, Ispanija, Sirija, Marokas, Alžyras, Tunisas, Rusija, Azerbaidžanas. Į Lietuvą importuojami, naudojami hibridizacijai su minkštomis kviečių rūšimis.
Kietieji kviečiai Egipte
Grūdai
Varpos
Gandum durum atau gandum makaroni (Triticum durum atau Triticum turgidum subsp. durum)[2] adalah satu-satunya spesies gandum kepentingan komersial tetraploid yang ditanam secara meluas hari ini.[3] Ia telah dibangunkan oleh pemilihan tiruan daripada gandum tanaman emmer (seperti emmer, gandum durum adalah berjejanggut) yang dahulunya ditanam di Eropah Tengah dan negara Balkan sekitar 7000 SM.[4] Durum dalam bahasa Latin bermaksud "keras", dan spesies gandum yang paling keras sekali. Kandungannya yang tinggi protein, serta kekuatannya, membuatkan durum baik untuk kegunaan khas, iaitu pasta yang paling terkenal. Durum gandum digunakan secara meluas dalam pembuatan roti. Walau bagaimanapun, ia agak luar biasa kerana, walaupun kandungan protein yang tinggi, ia adalah rendah gluten yang diperlukan untuk menaikkan roti. Hasilnya, walaupun 100 peratus roti gandum durum memang wujud, seperti pagnotte di Enna atau roti "rimacinato" dari Sicily, dan juga roti altamura dari Apulia dan roti matera dari Basilicata, dalam kebanyakan kes doh roti mengandungi hanya sebahagian daripada gandum durum dan ditambah dengan tepung putih komersial yang lebih tinggi gluten untuk mengimbangi tepung durum yang kekurangan gluten. Apabila tepung durum satu-satunya digunakan sebagai tepung tunggal untuk roti, tambahan besar gluten gandum terpencil adalah perlu bagi kenaikan roti berlaku. Tanpa gluten itu, 100 peratus roti gandum durum adalah berat, akan pecah mudah apabila dibakar.
Gandum durum adalah gandum tetraploid, mempunyai 28 kromosom, tidak seperti gandum keras musim sejuk merah dan gandum keras musim bunga merah, yang merupakan heksaploid dan mempunyai 42 kromosom setiap satu.[5]
Durum gandum berasal melalui penghibridan intergenus dan pempoliploidan melibatkan dua spesies rumput diploid: T. urartu (2n = 2x = 14, AA genome) dan diploid B-genom yang berkaitan dengan Aegilops speltoides (2n = 2x = 14, SS genome)[6] dan kerana itu adalah satu spesies allotetraploid.
Pasta kering yang dihasilkan secara komersial, atau pasta secca, dibuat hampir secara eksklusif dari semolina durum. Terdapat pasta segar buatan sendiri (pasta fresca), seperti orecchiette, cavatelli dan malloreddus, juga menggunakan gandum durum, manakala yang lain, seperti tagliatelle, hanya menggunakan gandum lembut atau gabungan gandum-gandum lembut dan keras.
Bersekam tetapi tidak dikisar, atau dikisar kasar, digunakan untuk menghasilkan semolina dalam couscous di Afrika Utara dan Levant. Ia juga digunakan masakan Levant] seperti tabbula, kishk, kibba, bitfun dan bulghur untuk pilaf. Dalam masakan Afrika Utara dan masakan Levant, ia merupakan asas kepada banyak sup, inti, puding dan pastri.[7] Apabila dikisar sehalus tepung, ia digunakan untuk membuat roti. Di Timur Tengah, ia digunakan untuk roti bulat rata, dan di Eropah dan di tempat lain, ia boleh digunakan untuk pizza, torte, dan lain-lain. Walau bagaimanapun, ia tidak bagus untuk kek, yang lazimnya dibuat dari gandum lembut untuk memastikan kelembutan.[7]
Penggunaan gandum untuk menghasilkan pasta digambarkan seawal abad ke-10 oleh Ibn Wahshīya dari Kaherah. Penduduk Afrika Utara memanggilnya sebagai itrīya, yang kemudiannya sumber Itali menerbitkan istilah tria (atau aletria dalam kes sumber Sepanyol) pada abad ke-15.[7]
Satu lagi jenis pasta, al-fidawsh (dipanggil "pasta kering"), adalah popular di al-Andalus. Dari sana ia dihantar ke Kristian Sepanyol, dan ia sering muncul dalam buku masakan Hispano-Muslim. Dari al-fidawsh muncul perkataan Sepanyol untuk mi, fideos, dan Itali fidelli atau fidellini.[7]
Di Dataran Besar Amerika, gandum durum digunakan hampir secara eksklusif untuk membuat produk pasta seperti spaghetti dan makaroni.[5]
Kebanyakan durum yang ditanam hari ini adalah durum ambar, butiran-butiran yang berwarna ambar dan lebih besar daripada jenis gandum yang lain-lain. Durum mempunyai endosperma kuning, yang memberikan pasta warnanya. Apabila durum digiling, endosperma dikisar menjadi berbutir dipanggil semolina. Semolina dari durum digunakan untuk pasta dan roti premium. Terdapat juga durum merah, digunakan kebanyakannya untuk makanan ternakan.
Penanaman durum menjana hasil yang lebih besar daripada gandum-gandum lain di kawasan rendah hujan (3–5 dm). Hasil yang baik boleh didapati dengan pengairan, tetapi ini jarang dilakukan. Pada separuh pertama abad ke-20, tanaman ini yang ditanam secara meluas di Rusia. [8] Durum adalah salah satu tanaman makanan yang paling penting di Asia Barat. Walaupun pelbagai jenis gandum terdapat di sana, ia tidak ditanam meluas, dan perlu diimport.[9] Durum ambar barat yang dihasilkan di Kanada digunakan kebanyakannya sebagai semolina/pasta, dan turut juga dieksport ke Itali untuk pengeluaran roti.[10]
Pembuatan roti tempatan Timur Tengah dan Afrika Utara melibatkan separuh penggunaan durum dunia. Tepungnya juga turut diimport. Sebaliknya, banyak negara di Eropah menghasilkan durum dalam kuantiti yang besar secara komersial.[11]
Kawasan penanaman dan pengeluaran gandum durum[12][halaman diperlukan] Rantau Keluasan (1000 ha) Pengeluaran (1000 tan) Eropah Barat 2,490 5,730 Amerika Utara 2,960 5,756 Amerika Selatan 102 196 Timur Tengah 4,462 6,950 Afrika Utara 3,290 3,214 Lain-lain 3,756 3,540 Dunia 17,060 25,360Gandum durum adalah tertakluk kepada empat proses: pembersihan, pelembutan, penggilingan dan penulenan. Pertama, durum gandum dibersihkan untuk menghapuskan bahan asing dan isirong yang mengecil dan pecah. Kemudian, ia dilembutkan kepada suatu kelembapan, menguatkan kot benih untuk pemisahan bran dan endosperma dengan lancar. Penggilingan durum adalah satu prosedur yang kompleks yang melibatkan pengisaran dan penapisan berulang-ulang. Hasil penulenan yang betul menghasilkan semolina maksimum dengan jumlah serbuk bran yang sangat sedikit.[13]
Untuk menghasilkan roti, gandum durum dikisar menjadi tepung. Tepung dicampur dengan air untuk menghasilkan doh. Kuantiti campuran berbeza-beza, bergantung kepada keasidan di dalam campuran. Doh bercampur dengan yis dan air suam, dan kemudian ditapai selama berjam-jam. Kualiti roti yang dihasilkan bergantung kepada ciri viskoelastik gluten, kandungan protein dan komposisi protein.[11]
|format=
memerlukan |url=
(bantuan), Cambridge, UK: Cambridge University Press, ISBN 0-521-34584-7.Gandum durum atau gandum makaroni (Triticum durum atau Triticum turgidum subsp. durum) adalah satu-satunya spesies gandum kepentingan komersial tetraploid yang ditanam secara meluas hari ini. Ia telah dibangunkan oleh pemilihan tiruan daripada gandum tanaman emmer (seperti emmer, gandum durum adalah berjejanggut) yang dahulunya ditanam di Eropah Tengah dan negara Balkan sekitar 7000 SM. Durum dalam bahasa Latin bermaksud "keras", dan spesies gandum yang paling keras sekali. Kandungannya yang tinggi protein, serta kekuatannya, membuatkan durum baik untuk kegunaan khas, iaitu pasta yang paling terkenal. Durum gandum digunakan secara meluas dalam pembuatan roti. Walau bagaimanapun, ia agak luar biasa kerana, walaupun kandungan protein yang tinggi, ia adalah rendah gluten yang diperlukan untuk menaikkan roti. Hasilnya, walaupun 100 peratus roti gandum durum memang wujud, seperti pagnotte di Enna atau roti "rimacinato" dari Sicily, dan juga roti altamura dari Apulia dan roti matera dari Basilicata, dalam kebanyakan kes doh roti mengandungi hanya sebahagian daripada gandum durum dan ditambah dengan tepung putih komersial yang lebih tinggi gluten untuk mengimbangi tepung durum yang kekurangan gluten. Apabila tepung durum satu-satunya digunakan sebagai tepung tunggal untuk roti, tambahan besar gluten gandum terpencil adalah perlu bagi kenaikan roti berlaku. Tanpa gluten itu, 100 peratus roti gandum durum adalah berat, akan pecah mudah apabila dibakar.
Trda pšenica (znanstveno ime Triticum durum) je posebna vrsta pšenice, ki za rast potrebuje veliko toplote in tla, bogata s hranilnimi snovmi. Vsebuje veliko glutena. Najbolje uspeva na območjih s kratkimi, vročimo poletji (deli ZDA in bivše Sovjetske zveze), ter Mediteranu.
Pridelava trde pšenice je samo približno 10 % pridelave vse pšenice.
Trda pšenica je potrebna za izdelavo testenin, kuskusa, ker se ti izdelki prehrambene industrije ne dajo izdelati iz s škrobom bogate mehke pšenice ali pa je njihova kvaliteta slaba.