nomes no trilho de navegação
Amaranthus ye un xéneru de plantes yerbáceas y añales perteneciente a la familia Amaranthaceae. Anguaño, les sos especies distribuyir pola mayor parte de les rexones de clima templáu y templáu, posiblemente esvalixaes pol home. Delles d'elles son cultivaes tradicionalmente en Centru y Sudamérica p'aprovechar les sos granes o les sos fueyes como alimentu; otres cultívense como ornamentales.[2] Dalgunes d'elles son meruxes estendíes nos cultivos, en dellos casos, como A. retroflexus, de difícil erradicación.
El xéneru entiende 565 especies descrites .[3] Tres les últimes revisiones, güei acéptense 70 especies, 40 de les cualos son natives d'América. Ta emparentáu col xéneru Celosia.
El xéneru Amaranthus ta clasificáu na familia Amaranthaceae, dientro de la cual se adscribe a la subfamilia Amaranthoideae, na tribu Amaranthae y la subtribu Amaranthinae.
La organización más recién del xéneru foi propuesta por Mosyakin & Robertson (1996) ya inclúi tres subgéneros: Acnida, qu'arrexunta a les especies dioicas, Amaranthus y Albersia, dambos con especies monoicas, estremándose pol tipu d'inflorescencia y la dehiscencia del frutu. Los dos primeros subxéneros fueron establecíos primeramente por Robertson (1981) y el postreru foi segregáu de la seición Blitopsis del subxéneru Amaranthus.[4]
Na zona andina, la kiwicha o Amaranthus caudatus, foi atopada en tumbes de más de cuatro mil años d'antigüedá, demostrándose asina la so doma fai milenios, prueba de que desempeñó un papel bien importante pa los Inques.[5][6]
El amaranto llamáu coime en Tarija foi una planta d'alta considerancia nos pueblos precolombinos. Les amueses arqueolóxiques de granos de amaranto o Amaranthus cruentus, topaos en Tehuacán, Estáu de Puebla (Méxicu), indiquen que s'anició probablemente en Norteamérica. La producción del granu tuvo nel so máximu apoxéu mientres los periodos maya y azteca en Norte y Centroamérica. Los mayes quiciabes fueron los primeres n'usalo ("xtes") como cultivu d'altu rendimientu, apreciando especialmente'l so valor alimenticiu. Los azteques conocer como “huautli” y amestar colos sos ritos relixosos. Na dómina prehispánica los amarantos semábense xuntu con otres plantes nes chinampas, yá que yera usáu como alimentu de families completes y consumir tolos estratos sociales.
El amaranto yera, poro, un alimentu de gran consumu y altamente apreciáu. De la mesma, los indíxenes atribuyíen-y propiedaes vigorizantes, afrodisíacas y hasta esotériques, considerándolo una grana sagrada, que utilizaben nos rituales de les sos ceremonies relixoses. Yera parte de les ufriendes que s'apurríen a los dioses, a los gobernantes y a los muertos nes tumbes. N'ocasiones especiales, el amaranto, molíu o turráu, entemecer con miel de maguey y la pasta resultante utilizar pa modelar figurillas d'animales, guerreros, elementos de la naturaleza o de la vida cotidiana y, poques gracies, deidaes como al dios de la guerra, Huitzilopochtli. Al rematar la ceremonia de cultu, les figurillas yeren cortaes y partíes ente los asistentes, quien les comíen.
Los Conquistadores impunxeron la relixón cristiana, condergando tou elementu reminiscente de los ritos paganos indíxenes (qu'incluyíen n'ocasiones los sacrificios humanos). Esto determinó qu'el amaranto resultara “satanizado” y el so cultivu, posesión y consumu quedaren totalmente prohibíos en tiempos coloniales. Esta situación prevaleció mientres sieglos y la consecuencia foi la so desapaición.[7][8]
El xéneru foi descritu por Carlos Linneo y publicáu en Species Plantarum, vol. 2, p. 989–991 en 1753.[9] La especie tipo ye: Amaranthus caudatus L.
amaranthus: nome xenéricu que procede del griegu ἀμάραντος, llatín Amarantus, que significa "flor que nun s'amostalga".[10]
.
Amaranthus ye un xéneru de plantes yerbáceas y añales perteneciente a la familia Amaranthaceae. Anguaño, les sos especies distribuyir pola mayor parte de les rexones de clima templáu y templáu, posiblemente esvalixaes pol home. Delles d'elles son cultivaes tradicionalmente en Centru y Sudamérica p'aprovechar les sos granes o les sos fueyes como alimentu; otres cultívense como ornamentales. Dalgunes d'elles son meruxes estendíes nos cultivos, en dellos casos, como A. retroflexus, de difícil erradicación.
El xéneru entiende 565 especies descrites . Tres les últimes revisiones, güei acéptense 70 especies, 40 de les cualos son natives d'América. Ta emparentáu col xéneru Celosia.
Yunan dilində tərcüməsi "solmayan gül" deməkdir. Dekorativ gülçülükdə 4 növündən istifadə olunur. Onlardan biri dekorativ yarpaqlı bitkilərə, qalanları isə dekorativ-gül bitkilərinə aiddir. Azərbaycanda 9 növü yayılmışdır ki, onlardan 2 növü gülçülükdə istifadə olunur. Süpürgəvari qaratərə-(A.Paniculatus)-gövdəsi zərif şaxəli və çiçəyi qırmızıdır.Tünd rəngli qaratərə (A.hypochondriacus)-əvvəlkindən yarpaqlarının rəngi (əsasən onlar tünd qırmızı olur) və süpürgə hamaşçiçəyi ilə fərqlənir. Üçrəngli qaratərə (A.tricolor)-müxtəlif rəngli yarpaqları olan dekorativ bitkidir. Quyruqlu qaratərə (A.caudatus)-iriyarpaqlı, açıq qırmızıdan tünd qırmızıyadək uzunsov hamaşçiçəkləri olan kol bitkisidir. Qaratərənin toxumları may ayında torpağa əkilir. Enli, şaxələnmiş bitki yetişdirmək üçün qaratərənin köklərini torpaqda bıçaqla əyri kəsmək lazımdır. Qaratərə kolunun gözəl olması üçün iyun ayında bitkinin təpə tumurcuğu qopardılır. Dərilmiş qaratərə otaq şəraitində güldanda yaxşı görünür. Azərbaycanda park və bağların salınmasında istifadə edilir.
Yunan dilində tərcüməsi "solmayan gül" deməkdir. Dekorativ gülçülükdə 4 növündən istifadə olunur. Onlardan biri dekorativ yarpaqlı bitkilərə, qalanları isə dekorativ-gül bitkilərinə aiddir. Azərbaycanda 9 növü yayılmışdır ki, onlardan 2 növü gülçülükdə istifadə olunur. Süpürgəvari qaratərə-(A.Paniculatus)-gövdəsi zərif şaxəli və çiçəyi qırmızıdır.Tünd rəngli qaratərə (A.hypochondriacus)-əvvəlkindən yarpaqlarının rəngi (əsasən onlar tünd qırmızı olur) və süpürgə hamaşçiçəyi ilə fərqlənir. Üçrəngli qaratərə (A.tricolor)-müxtəlif rəngli yarpaqları olan dekorativ bitkidir. Quyruqlu qaratərə (A.caudatus)-iriyarpaqlı, açıq qırmızıdan tünd qırmızıyadək uzunsov hamaşçiçəkləri olan kol bitkisidir. Qaratərənin toxumları may ayında torpağa əkilir. Enli, şaxələnmiş bitki yetişdirmək üçün qaratərənin köklərini torpaqda bıçaqla əyri kəsmək lazımdır. Qaratərə kolunun gözəl olması üçün iyun ayında bitkinin təpə tumurcuğu qopardılır. Dərilmiş qaratərə otaq şəraitində güldanda yaxşı görünür. Azərbaycanda park və bağların salınmasında istifadə edilir.
Amaranthus a zo ur genad geot. War-dro 60 spesad a anavezer gant bleunvioù limestra, ruz pe alaouret. Kalz perzhioù boutin o deus gant izili ar genad Celosia. Daoust ma weler kalz anezho evel geot fall, e vezont gounezet a-wechoù evel legumaj pe edoù.
Amaranthus a zo ur genad geot. War-dro 60 spesad a anavezer gant bleunvioù limestra, ruz pe alaouret. Kalz perzhioù boutin o deus gant izili ar genad Celosia. Daoust ma weler kalz anezho evel geot fall, e vezont gounezet a-wechoù evel legumaj pe edoù.
L'amarant, blet o velluter (a les Balears) (Amaranthus) és un gènere de plantes amb flor dins la família de les amarantàcies. El nom prové del grec amb el significat de 'flor que mai no es marceix', una planta mítica. De fulla comestible, era una de les hortalisses més importants de la civilització asteca. Moltes espècies d'amarant són conegudes en català amb el nom de marxant[1] o blet. El gènere és originari principalment de les regions de clima temperat i tropical de tot el món. Conté unes 60 espècies.
Una de les espècies més comunes als Països Catalans és el marxant gros (Amaranthus retroflexus). Sovint els marxants són plantes d'herbassars ruderals que produeixen moltes llavors. També es consideren de vegades com una mala herba. Algunes espècies de marxant estan catalogades com a espècie invasora.[2]
Als EUA, en camps de soia transgènica, l'amarant s'hi ha encreuat genèticament i molts agricultors han hagut d'abandonar els camps en no poder combatre'l. Una petita victòria de la natura contra Monsanto.[3]
Algunes varietats del gènere Amaranthus són conreades com a hortalissa comestible, com Amaranthus dubius o espinac xinès. La majoria d'espècies del gènere Amaranthus poden ser feblement tòxiques per al bestiar, si les mengen de manera contínua i en quantitats grans, a causa de la presència d'àcid oxàlic a la planta.
Hi ha espècies que són usades com a plantes ornamentals, com la cua de guineu (Amaranthus caudatus).
Cua de guineu (Amaranthus caudatus)
Marxant fi (A. hybridus)
Marxant gros o bledó (A. retroflexus) - de Thomé, Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885
Ull de peix (Amaranthus spinosus)
Marxant tricolor (Amaranthus tricolor)
Marxant xinés o espinac xinès (Amaranthus dubius)
Marxant vermell (Amaranthus cruentus)
L'amarant, blet o velluter (a les Balears) (Amaranthus) és un gènere de plantes amb flor dins la família de les amarantàcies. El nom prové del grec amb el significat de 'flor que mai no es marceix', una planta mítica. De fulla comestible, era una de les hortalisses més importants de la civilització asteca. Moltes espècies d'amarant són conegudes en català amb el nom de marxant o blet. El gènere és originari principalment de les regions de clima temperat i tropical de tot el món. Conté unes 60 espècies.
Una de les espècies més comunes als Països Catalans és el marxant gros (Amaranthus retroflexus). Sovint els marxants són plantes d'herbassars ruderals que produeixen moltes llavors. També es consideren de vegades com una mala herba. Algunes espècies de marxant estan catalogades com a espècie invasora.
Als EUA, en camps de soia transgènica, l'amarant s'hi ha encreuat genèticament i molts agricultors han hagut d'abandonar els camps en no poder combatre'l. Una petita victòria de la natura contra Monsanto.
Rod Laskavec (Amaranthus sp.) zahrnuje více než 60 druhů, kulturní formy patří mezi jednoleté rostliny. Pro produkci semen jsou nejvíce využívány druhy Amaranthus hypochondriacus L., Amaranthus caudatus L. a Amaranthus cruentus L. (Michalová, 2001). V Asii a Africe se pěstují jako listová zelenina jiné druhy (Moudrý a Strašil, 1996). Pochází ze Střední Ameriky, byl pěstován Aztéky a Inky již před třemi tisíciletími. Podle svého využití se řadí, stejně jako pohanka, k pseudoobilovinám (Dostálek a kol., 2000). Laskavec patří do skupiny rostlin s C4 cyklem, které mají velkou rychlost fotosyntézy, ekonomičtěji využívají světelnou energii při fixaci CO2, mají sníženou fotorespiraci a dosahují vysoké hodnoty fotosyntetické produkce, tedy i tvorby biomasy. Kromě širokého potravinářského využití zrna i mouky lze laskavec uplatnit i jako krmivo pro hospodářská zvířata. Senáž je kvalitou blízká vojtěškové. Vzrůstné formy jsou využitelné jako zelené hnojení, energetické plodiny (produkce sušiny biomasy je přes 20 t/ha) i pro výrobu papíru, některé druhy zase poskytují surovinu pro produkci barviv a kosmetických přípravků (Moudrý a Strašil, 1996).
Patří k teplomilným rostlinám. V našich podmínkách mu vyhovují humózní, hlubší a střední půdy, nížinné, teplé a sušší klima. Podle Dostálka a kol. (2000) nesnáší utužení a zamokření. Autoři Moudrý a Strašil (1996) naopak uvádějí vedle odolnosti vůči zasolení i odolnost k zamokření. Není náročný na předplodinu, nevhodné jsou pozemky zaplevelené merlíky, lebedami nebo planým laskavcem, se kterým se může křížit. Spontánními mezidruhovými kříženci laskavců se zabývali Lanta a Havránek (2001). Potvrdili nutnost účinné izolace v semenářských porostech.
Laskavec dobře reaguje na organické hnojení. K rychlému růstu a vytvoření velkého množství biomasy potřebuje dostatek živin. Příprava půdy má udržet vláhu a potlačit plevele, proto se opakovaně vláčí. Vysévá se do půdy prohřáté na 10–12 °C přibližně ve stejné době, kdy se sejí fazole nebo kukuřice. Drobná semena komplikují výsev. Číselné agrotechnické hodnoty jsou uvedeny v tabulce. V době vzcházení je laskavec citlivý na nedostatek vláhy. Při výsevu do nevyhřáté a zamokřené půdy napadají mladé rostliny choroby. Laskavec je citlivý na zaplevelení počátkem vegetace, proto se do zapojení porostu meziřádkově kultivuje plečkou.
Základní údaje o laskavci HTS (g) Výsevek (kg/ha) Výsevek (semen/m2) Řádky (cm) Hloubka setí (cm) Výnos (q/ha) 0,3–0,9 0,5–1,2 100–150 32–40 (45–60) 1–2 15–25 V tabulce jsou uvedeny orientační hodnoty, někdy se jedná o poměrně široké rozpětí. Konkrétní výsevek je třeba přizpůsobit odrůdě a způsobu pěstování.
Sklizeň je druhé kritické období v pěstování laskavce. V době zralosti semen má rostlina vysoký obsah vody, což ztěžuje sklizeň. Vhodná je desikace prvními mrazy a neprodlená sklizeň, aby se snížily ztráty výpadem zrna. Další ztráty vznikají při vlhnutí květenství během podzimních dešťů. Po sklizni se zrno dočistí a vysuší na vlhkost 10–12%. Mlátička se seřizuje asi jako při sklizni máku (Dostálek a kol., 2000). Pro produkci osiva je nutné důsledné ničení plevelných laskavců (Moudrý a Strašil, 1996).
Obrázky, zvuky či videa k tématu laskavec ve Wikimedia Commons
Sklizeň je druhé kritické období v pěstování laskavce. V době zralosti semen má rostlina vysoký obsah vody, což ztěžuje sklizeň. Vhodná je desikace prvními mrazy a neprodlená sklizeň, aby se snížily ztráty výpadem zrna. Další ztráty vznikají při vlhnutí květenství během podzimních dešťů. Po sklizni se zrno dočistí a vysuší na vlhkost 10–12%. Mlátička se seřizuje asi jako při sklizni máku (Dostálek a kol., 2000). Pro produkci osiva je nutné důsledné ničení plevelných laskavců (Moudrý a Strašil, 1996).
Amarant (Amaranthus), auch Fuchsschwanz genannt,[1] manchmal auch Amaranth geschrieben, ist eine Pflanzengattung innerhalb der Familie der Fuchsschwanzgewächse (Amaranthaceae). Die 60 bis 98 Arten sind fast weltweit verbreitet.
Genutzt werden vor allem die feinkörnigen, an Hirse erinnernden Samen des Garten-Fuchsschwanzes (Amaranthus caudatus), in der Andenregion bis heute unter dem Namen Kiwicha (Aussprache: Kiwitscha) bekannt. Die Azteken nannten ihn huautli.[2] Anders als die echten Getreide, bei denen es sich um Einkeimblättrige handelt, gehört die Gattung Amaranthus zu den zweikeimblättrigen Pflanzen.
Bei Amaranthus-Arten handelt es sich meist um einjährige, selten mehrjährige, krautige Pflanzen. Die Stängel sind meist verzweigt. Die wechselständig angeordneten Laubblätter sind in Blattstiel und Blattspreite gegliedert.
Die Blütenstände sind meist sehr vielblütig. Die Blüten sind immer eingeschlechtig. Die Pflanzen sind entweder (bei den Untergattungen Amaranthus und Albersia) einhäusig getrenntgeschlechtig (monözisch) oder (bei der Untergattung Acnida) zweihäusig getrenntgeschlechtig (diözisch). Bei den weiblichen Blüten können Blütenhüllblätter fehlen, oder es sind ein bis fünf vorhanden und ein Stempel. Bei den männlichen Blüten sind drei bis fünf Blütenhüllblätter und drei bis fünf Staubblätter vorhanden.
Die Gattung Amaranthus umfasst 60 bis 98 Arten, die auf allen Kontinenten außer der Antarktis vorkommen. Amaranthus-Arten sind in den wärmeren Zonen der Erde verbreitet, meist in trockenen Steppengebieten, in Ödland und Kulturland. Die größte Artenvielfalt findet sich in der Neuen Welt; allein in Nordamerika gibt es etwa 38 Arten.
In Südeuropa heimisch dürften nur Amaranthus graecizans L. und Amaranthus blitum subsp. oleraceus (L.) Costea sein.
Einige Amaranthus-Arten sind Kulturbegleitpflanzen. Fast alle in Europa vorkommenden Arten sind in den letzten zwei Jahrhunderten, vor allem aus der Neuen Welt, eingeschleppt worden. Die in Europa vorkommenden Arten lieben warme und nährstoffreiche Böden. Da sie zur Keimung höhere Temperaturen benötigen, findet man sie vor allem in spät angebauten Kulturen wie Gemüse, Mais, Rüben, Kartoffeln in Weinbergen u. Ä. Mit der Ausweitung des Maisanbaus nach Mittel- und Nordeuropa breiten sich auch die Amarant-Arten als Unkräuter aus.
Zu den in Mitteleuropa vorkommenden Arten zählen inzwischen: Weißer Amarant, Weißer Fuchsschwanz (Amaranthus albus L.), Niederliegender Amarant, Westamerikanischer Fuchsschwanz (Amaranthus blitoides S.Watson), Bouchons Amarant (Amaranthus bouchonii Thell.), Krauser Amarant (Amaranthus crispus (Lesp. & Thév.) N.Terracc.), Herabgebogener Amarant (Amaranthus deflexus L.), Griechischer Amarant (Amaranthus graecizans L.), Ausgebreiteter Amarant (Amaranthus hybridus L.), Grünähriger Amarant (Amaranthus powellii S. Watson), Zurückgebogener Amarant (Amaranthus retroflexus L.), Standleys Amarant (Amaranthus standleyanus Covas).
Die Gattung Amaranthus wurde 1753 durch Carl von Linné in Species Plantarum, 2, S. 989–991[3], aufgestellt. Ein Homonym ist Amaranthus Adans., veröffentlicht in Michel Adanson: Familles des Plantes, 2, 1763, S. 269. Die Lectotypus-Art ist Amaranthus caudatus L.; sie wurde 1930 durch Hitchcock und Green in Prop. Brit. Botanists, S. 110–199, festgelegt.[4] Synonyme für Amaranthus L. sind Acanthochiton Torr., Acnida L., Albersia Kunth, Amblogyna Raf., Euxolus Raf., Goerziella Urb., Mengea Schauer, Montelia A. Gray, Sarratia Moquin-Tandon und Scleropus Schrader.[5]
Die Gattung Amaranthus wird in drei Untergattungen gegliedert:[5]
Es gibt 60 bis 98 Amaranthus-Arten:
Amarant zählt zu den ältesten Nutzpflanzen der Menschheit. Er wurde bereits von der Coxcatlán-Kultur in Tehuacán (Mexiko) kultiviert, und in fast 9000 Jahre alten Gräbern wurden Samen nachgewiesen. Bei den Azteken, Inka und Maya waren die getreideähnlichen Amarant-Körner neben Quinoa und Mais ein Hauptnahrungsmittel.
Wegen der auch religiösen Bedeutung des Amarants, unter anderem im Rahmen einer kommunionsähnlichen Zeremonie im Zusammenhang mit einem Fest zu Ehren des Aztekengottes Huitzilopochtli[7] (bei der auch Menschenblut zur Anwendung kam), wurde der Amarant-Anbau im 16. Jahrhundert von den Spaniern unter Androhung der Todesstrafe verboten. Nach Aufhebung des Verbots blieb der Nutzen der Pflanze für Jahrhunderte fast völlig vergessen.
Einige Amarant-Arten sind Nutzpflanzen.
In der alten Welt: Aufsteigender Amarant oder Aufsteigender Fuchsschwanz (Amaranthus blitum L.), Gemüse-Amarant (Amaranthus tricolor L.), Grüner Amarant (Amaranthus viridis L.)
In der neuen Welt: Garten-Fuchsschwanz (Amaranthus caudatus L.), Rispen-Fuchsschwanz (Amaranthus cruentus L.), Trauer-Fuchsschwanz (Amaranthus hypochondriacus L.), Dorniger Fuchsschwanz (Amaranthus spinosus L.), Amaranthus dubius Mart. ex Thell. (kein deutscher Name bekannt)
Die Samen des Garten- und Rispen-Fuchsschwanzes werden ähnlich wie Getreide verwendet. Botanisch allerdings ist Amarant ein Pseudogetreide: Es sieht zwar aus wie Getreide, und seine Samen werden auch so verwendet, aber es gehört nicht zu den Süßgräsern. Amarant ist glutenfrei. Dies macht es zu einem vollwertigen und verträglichen Getreideersatz bei Gluten-Unverträglichkeit (Zöliakie). Zudem ist der hohe Eisengehalt wertvoll bei Eisenmangelanämie und während der Schwangerschaft.[8]
Die Blätter aller Amarant-Arten[9] werden außerdem als Gemüse gegessen; sie haben einen deutlichen Geruch nach Spinat (wenn man sie zerreibt) und schmecken nach sehr zartem Spinat oder Mangold.[9] Der Eiweißgehalt von Amarant-Blättern übertrifft sogar den von Soja. Auch die jungen Blütenstände sind als Gemüse verwendbar.[10] Die Samen und Blüten schmecken nussig, und zu Keimlingen gezogen sind sie ebenfalls essbar. Die Pfahlwurzel schmeckt süßlich und nach Rote Bete oder Runkelrübe. Sie ist jedoch meist verholzt und muss zum Beispiel kleingerieben werden, um verwendet werden zu können.[9]
Die Nahrungsmittelindustrie verwendet Amarant heute in der Baby- und Kindernahrung, als Zumischung in Brot, Gebäck und Müsli, bei Eierkuchen und Pasta, auch in Wurstwaren sowie im Fast-Food-Bereich bei Riegeln und Snacks. Es gibt auch Versuche zur Herstellung von Getränken auf Basis von Amarant, unter anderem zum Brauen von glutenfreiem Bier.
Amarant entfaltet beim Kochen seinen typisch nussigen Geruch. Vorbereitend sollte Amarant mit Hilfe eines Haarsiebs und warmem Wasser ausgewaschen werden. Er kann im Müsli, als Grundlage in Salaten, in Gemüsepfannen oder als allgemeine Beilage verzehrt werden. Amarant-Mehl eignet sich pur nur begrenzt zum Backen, es sollte im Verhältnis 1:3 oder 1:2 mit glutenhaltigem Mehl vermischt werden, da das Klebereiweiß sonst fehlt. Der Naturkosthandel führt Amarantkörner pur oder als Zutat (auch gepoppt) in Müsli-Mischungen.
Amarant hat einen höheren Gehalt an Eiweiß und Mineralstoffen als die meisten weltweit traditionell angebauten Getreidesorten. Die Proteine bestehen zu einem hohen Anteil aus essentiellen Aminosäuren, der Gehalt an Calcium, Magnesium, Eisen und Zink ist sehr hoch, vor allem wegen des hohen Eisenanteils wird Amarant besonders für Schwangere empfohlen.[11] Ein relativ hoher Anteil der Kohlenhydrate sind Ballaststoffe. Amarant enthält viele ungesättigte Fettsäuren.
Die Inhaltsstoffe sind in einem für die menschliche Ernährung günstigen Verhältnis kombiniert.
Allerdings enthält Amarant bestimmte Gerbstoffe, die die Aufnahme und Verdauung von Vitaminen, Proteinen sowie Spurenelementen hemmen können. Zudem ist Amarant sehr reich an Oxalsäure, weswegen Personen, die zu oxalat-haltigen Nierensteinen neigen, von übermäßigem Verzehr absehen sollten.[12]
Das Wort „Amaranth“ entstammt dem Griechischen [ἀμάραντος oder Amarantos in lateinischer Umschrift]. Es ist zusammengesetzt aus zwei Wortteilen, dem Präfix (ἀ)a = un- und dem Verb (μαραίνω) maraino = vergehen. Dies bedeutet so viel wie „der/die Eine, der/die nicht vergeht/ewig blüht“. Eine Pflanze Amarant wurde von Dioskurides in seiner „Materia Medica“ beschrieben. Auch Plinius der Ältere erwähnt sie (als amarantus) in seiner Naturalis historia. Die antiken Namen beziehen sich nicht auf die moderne Gattung, von der zumindest eine Art, Amaranthus blitum, den antiken Autoren bekannt war. Die von Dioskurides beschriebene, gelb blühende Pflanze war vermutlich die Sand-Strohblume (Helichrysum arenarium). Plinius beschreibt eine rot blühende Art („spica purpurea“), vermutlich Silber-Brandschopf (Celosia argentea) aus der Familie Amaranthaceae. In beiden Fällen handelt es sich um Pflanzen, deren Farbe beim Trocknen erhalten bleibt. Der Name blieb in der Antike und im Mittelalter für eine „immerwährende“ Pflanze gebräuchlich, der magische Eigenschaften zugesprochen wurden und die als Symbol für die Jungfrau Maria dienen konnte; es ist nicht in allen Fällen sicher, ob die literarischen Verwendungen des Namens sich überhaupt auf eine reale Pflanze bezogen oder eher mythisch-symbolisch gemeint waren.[13]
In dem Lied „Amaranth“ der finnischen Band Nightwish wird diese Pflanze als Symbol für immerwährende Schönheit und Vollkommenheit verwendet. Diese Symbolik wurde bereits mehrere Jahre zuvor von der schwedischen Doom-Metal-Band Draconian verwendet. An den Namen ist außerdem der Titel des Enya-Albums „Amarantine“ angelehnt.
Amarant (Amaranthus), auch Fuchsschwanz genannt, manchmal auch Amaranth geschrieben, ist eine Pflanzengattung innerhalb der Familie der Fuchsschwanzgewächse (Amaranthaceae). Die 60 bis 98 Arten sind fast weltweit verbreitet.
Genutzt werden vor allem die feinkörnigen, an Hirse erinnernden Samen des Garten-Fuchsschwanzes (Amaranthus caudatus), in der Andenregion bis heute unter dem Namen Kiwicha (Aussprache: Kiwitscha) bekannt. Die Azteken nannten ihn huautli. Anders als die echten Getreide, bei denen es sich um Einkeimblättrige handelt, gehört die Gattung Amaranthus zu den zweikeimblättrigen Pflanzen.
Amaranthus, collectively kent as amaranth,[1] is a cosmopolitan genus o annual or short-lived perennial plants. Some amaranth species are cultivatit as leaf vegetables, pseudocereals, an ornamental plants.
Species include:[2]
Amaranthus, collectively kent as amaranth, is a cosmopolitan genus o annual or short-lived perennial plants. Some amaranth species are cultivatit as leaf vegetables, pseudocereals, an ornamental plants.
Si amaranto, ay isang kosmopolita genus Amaranthus ng mga taunang o panandaliang halaman ng halaman. Ang ilang mga amaranto species ay nilinang bilang dahon gulay, at pandekorasyon halaman. Karamihan sa mga species ng Amaranthus ay mga taunang bakunang tag-init at karaniwang tinutukoy bilang pigweed. Ang Catkin-tulad ng mga cymes ng mga naka-pack na bulaklak ay lumalaki sa tag-init o taglagas. Humigit-kumulang sa 60 species ay kinikilala, na may inflorescences at mga dahon ranging mula sa mga lilang, sa pamamagitan ng pula at berde sa ginto.
Si amaranto, ay isang kosmopolita genus Amaranthus ng mga taunang o panandaliang halaman ng halaman. Ang ilang mga amaranto species ay nilinang bilang dahon gulay, at pandekorasyon halaman. Karamihan sa mga species ng Amaranthus ay mga taunang bakunang tag-init at karaniwang tinutukoy bilang pigweed. Ang Catkin-tulad ng mga cymes ng mga naka-pack na bulaklak ay lumalaki sa tag-init o taglagas. Humigit-kumulang sa 60 species ay kinikilala, na may inflorescences at mga dahon ranging mula sa mga lilang, sa pamamagitan ng pula at berde sa ginto.
Bayem (Amaranthus spp.) wujud tetuwuhan kang biyasa ditandur kanggo dikonsumsi godhongé minangka janganan ijo. Bayem asalé saka Amérika tropik nanging saiki kasebar ing saindhenging donya. Bayem ditepungi minangka janganan sumber dat wesi kang wigati.
Terna sausum kang seneng iklim anget lan cahya kuwat. Bayem rélatif tahan marang cahya langsung amarga wujud tuwuhan C4. Watang ngandhut banyu lan kurang ngandhut kayu. Godhongé mawa gagang, wangun oval, lemes, awerna ijo, abang, utawa ijo semu putih. Kembang ana ing tukal kang rapet, pérangan ngisor manggon ing kèlèk, pérangan ndhuwur nglumpuk dadi karangan kembang ing pucuik gagang lan kèlèk pacawangan. Kembangé wangun bulir. Wijiné awerna ireng, cilik lan atos.
Bayem minangka jangan mung umum ditepungi ing Asia Wétan lan Asia Kidul-Wétan, saéngga diarani ing basa Inggris minangka Chinese amaranth. Ing Indonésia lan Malaysia, bayem asring disalahartèkaké dadi "spinach" ing basa Inggris (mungel minangka akibat pamertalan sajeroning filem kartun Popeye), kamangka jeneng iku ngacu menyang jinis godhong janganan liya - pirsani Bayem (Spinacia).
Ing tingkat konsumèn, ditepungi rong macem janganan bayem: bayem pethik lan bayem bubut. Bayem pethik godhongé amba lan tuwuh tegak gedhé (tekan rong mèter) lan godhong enomé mligi dimaem minangka lalapan (cotnoné ing pecel, gado-gado), urap, sarta digorèng sawisé diglepungi. Godhong bayem bubut ukurané luwih cilik lan ditandur mung sedhéla (paling suwé 25 dina), luwih cocog digawé sup encer kaya jangan bening lan jangan bobor. Bayem pethik racaké asalé saka jinis A. hybridus (bayem kakap) lan bayem bubut mligi dijupuk saka A. tricolor. Jinis-jinis liyané kang uga dimupangataké ya iku A. spinosus (bayem eri) lan A. blitum (bayem kotok).
Kandhutan wesi sajeroning bayem rélatif luwih dhuwur tinimbang janganan godhong liyané (wesi wujud panyusun sitokrom, protéin kang kalibat sajeroning fotosintesis) saéngga migunani kanggo panandhang anemia.
Sapérangan kultivar A. tricolor duwé godhong warna abang utawa putih lan dipigunakaé minangka tetuwuhan hias, sanadyan bisa uga dijangan. Jinis tetuwuhan hias liyané ya iku A. caudatus amarga tandhan kembangé awerna abang dawa nggantung kaya buntut. Ing papan asalé, bayem dimupangataké wijiné (bayem wiji) minangka sumber karbohidrat. Wiji iki saiki uga populèr minangka panganan dhièt amarga ora marakaké lemu.
Oyot tunggang bayem uga dimupangataké minangka obat.
Bayem nyaéta sayur anu ngaran ilmiahna Amaranthus spp., mimitina mah ukur dijadikeun pepelakan pikeun hiasan sabangsa kekembangan séjénna.[1] Tapi, dumasar kana panalungtikan para ahli, kadieunakeun bayem dipromosikeun minangka tutuwuhan anu bisa jadi sumber kadaharan anu luhung ajén gizina nepika meunang 'gelar' King of Vegetables atawa 'Si Raja Sayur'.[1] Bayem, asalna ti daérah Amérika tropis. Dikira-kira, datang ka Indonesia dina abad ka-19, bareng jeung dimimitianana rute dagang ka wilayah nusantara.[1] Di Indonesia, bayem aya di unggal propinsi.[1] Numutkeun data ti Departemen Pertanian, total tanah anu bisa dipanén bayem legana nepi ka 31,981 héktar. Dina urutan sayur komersial Indonesia anu jumlahna aya 18, bayem téh aya dina urutan ka-11.[1]
Tina 60 marga, bayem téh aya 800 jenis. Tapi sacara global, tangkal bayem téh dibagi kana dua golongan, nyaéta bayem liar jeung bayem budidaya.[1] Geus bisa katebak tina ngaranna, bayem anu bisa dijadikeun kadaharan, geus pasti bayem budidaya.[1]
Kandungan gizi bayem kacida lobana. Numutkeun Dr. Seno Sastroamidjojo, tina 100 gram bayem bisa dihasilkeun tanaga 21 kilokalori, cai 92,9 gram, protein 2,1 gram, lemak 0,2 gram, karbohidrat 2,7 gram, jeung kandungan-kandungan gizi séjénna.[1]
Salian ti ngandung nutrisi anu kacida mangpaatna pikeun kaséhatan awak urang, bayem ogé bisa jadi bahan kadaharan anu bisa nyegah rupa-rupa panyakit anu kaitung beurat, kayaning nurunkeun kolésterol, nyegah nyeri gugusi, obat éksim, mengi, ngajaga kaséhatan kulit raray, kulit mastaka, jeung keur kaséhatan rambut.[1][2] Anu pangkakokcarana, bayem téh guna pikeun nyageurkeun panyakit lungsé alatan kurang darah.[1][2] Leuwihna ti éta, lantaran ngandung 'serat' anu luhung, bayem kacida alusna pikeun ngageurkeun panyakit sembelit, jantung, stroke, jeung panyakit-panyakit anu aya hubunganana jeung getih.[1][2]
Bayem nyaéta sayur anu ngaran ilmiahna Amaranthus spp., mimitina mah ukur dijadikeun pepelakan pikeun hiasan sabangsa kekembangan séjénna. Tapi, dumasar kana panalungtikan para ahli, kadieunakeun bayem dipromosikeun minangka tutuwuhan anu bisa jadi sumber kadaharan anu luhung ajén gizina nepika meunang 'gelar' King of Vegetables atawa 'Si Raja Sayur'. Bayem, asalna ti daérah Amérika tropis. Dikira-kira, datang ka Indonesia dina abad ka-19, bareng jeung dimimitianana rute dagang ka wilayah nusantara. Di Indonesia, bayem aya di unggal propinsi. Numutkeun data ti Departemen Pertanian, total tanah anu bisa dipanén bayem legana nepi ka 31,981 héktar. Dina urutan sayur komersial Indonesia anu jumlahna aya 18, bayem téh aya dina urutan ka-11.
Bayem (Amaranthus spp.) wujud tetuwuhan kang biyasa ditandur kanggo dikonsumsi godhongé minangka janganan ijo. Bayem asalé saka Amérika tropik nanging saiki kasebar ing saindhenging donya. Bayem ditepungi minangka janganan sumber dat wesi kang wigati.
Hēng-chhài (莧菜) sī chi̍t-chéng chhài-soe, choân-chiu-ōe hoah-chóe hūiⁿ-chhài.
Mchicha (Amaranthus spp.) ni jamii mojawapo ya mboga za majani. Hutumika sana na watu wengi katika Afrika ya Mashariki. Husaidia katika kuona.
Aina nyekundu
Maua
Maua ya kiume
Maua ya kike na mbegu moja
Mbegu
Chakula chenye majani ya mchicha
Mchicha (Amaranthus spp.) ni jamii mojawapo ya mboga za majani. Hutumika sana na watu wengi katika Afrika ya Mashariki. Husaidia katika kuona.
Sankurachi, hat'aqu icha ataqu (genus Amaranthus) nisqakunaqa huk yura rikch'anam, qurakunam, ancha chaniyuq riwikunapas.
Antikunapiqa kiwicha (Amaranthus caudatus), ataqu (Amaranthus quitensis) nisqa rikch'akunatap murunkunatam yanuspa sankhutapas ruraspapas mikhunchik.
Commons nisqapi suyukunata uyarinakunatapas tarinki kaymantam: Sankurachi / Ataqu / Kiwicha.Sankurachi, hat'aqu icha ataqu (genus Amaranthus) nisqakunaqa huk yura rikch'anam, qurakunam, ancha chaniyuq riwikunapas.
Antikunapiqa kiwicha (Amaranthus caudatus), ataqu (Amaranthus quitensis) nisqa rikch'akunatap murunkunatam yanuspa sankhutapas ruraspapas mikhunchik.
Амара́нт (лат. Amaránthus) — амаранттар ғаиләһенән бер йыллыҡ үҫемлек ырыуы. Һепертке башлы амарант (Amaranthus paniculatus), ҡойроҡло амарант (Amaranthus caudatus) үҫтерелә.
Килеп сығышы Мексиканан, унда боронғо замандарҙан бирле туҡлыныу һәм мал аҙығы булараҡ игелгән. Аҡһымға бай һәм мул уңыш бирә торған аҙыҡ культураһы. Йәшел массаһында аҡһым күп, шәкәр аҙ һәм, Ғәҙәттә, кукуруз менән бергә генә силослана. Мөгөҙлө эре мал һәм сусҡалар өсөн яҡшы аҙыҡ һанала. Майҙың 2-се яртыһында, тупраҡ 10—12 °C ҡа тиклем йылынғас, СО-4,2 йәшелсә сәскесе ярҙамында киң рәтле ысул менән сәселә. Сәсеү нормаһы — 0,8—1 кг/га, орлоҡто тупраҡҡа күмдереү тирәнлеге 1,5—2 см. Ғәмәлдә амарантты кукуруз менән буй-буй аралаштырып сәсеү ҡулланыла. Йәшел массуның уңышы гектарыннан 500 центнерға етергә мөмкин.
Амара́нт (таҗгөл, песи тарысы, лат. Amaranthus) — алабутачалар (амарантлылар) гаиләсеннән булган киң таралган берьеллык үсемлек ыругы. Төрле шартларда үскән 55—65 төре билгеле. Аксымга бай.
Килеп чыгышы белән амарант Мексикадан, анда ул борынгы заманнардан туклану һәм терлек азыгы буларак игелгән. Татарстанда авыл хуҗалыгы культурасы буларак 1990 еллардан үстерелә.
Яшел массасында аксым күп, шикәр аз һәм, гадәттә, мәккәй белән бергә генә силослана. Мөгезле эре терлек һәм дуңгызлар өчен яхшы азык санала. Практикада амарантны мәккәй белән буй-буй аралаштырып чәчү кулланыла.
Амара́нт (лат. Amaránthus) — амаранттар ғаиләһенән бер йыллыҡ үҫемлек ырыуы. Һепертке башлы амарант (Amaranthus paniculatus), ҡойроҡло амарант (Amaranthus caudatus) үҫтерелә.
Килеп сығышы Мексиканан, унда боронғо замандарҙан бирле туҡлыныу һәм мал аҙығы булараҡ игелгән. Аҡһымға бай һәм мул уңыш бирә торған аҙыҡ культураһы. Йәшел массаһында аҡһым күп, шәкәр аҙ һәм, Ғәҙәттә, кукуруз менән бергә генә силослана. Мөгөҙлө эре мал һәм сусҡалар өсөн яҡшы аҙыҡ һанала. Майҙың 2-се яртыһында, тупраҡ 10—12 °C ҡа тиклем йылынғас, СО-4,2 йәшелсә сәскесе ярҙамында киң рәтле ысул менән сәселә. Сәсеү нормаһы — 0,8—1 кг/га, орлоҡто тупраҡҡа күмдереү тирәнлеге 1,5—2 см. Ғәмәлдә амарантты кукуруз менән буй-буй аралаштырып сәсеү ҡулланыла. Йәшел массуның уңышы гектарыннан 500 центнерға етергә мөмкин.
Амара́нт (таҗгөл, песи тарысы, лат. Amaranthus) — алабутачалар (амарантлылар) гаиләсеннән булган киң таралган берьеллык үсемлек ыругы. Төрле шартларда үскән 55—65 төре билгеле. Аксымга бай.
Килеп чыгышы белән амарант Мексикадан, анда ул борынгы заманнардан туклану һәм терлек азыгы буларак игелгән. Татарстанда авыл хуҗалыгы культурасы буларак 1990 еллардан үстерелә.
Яшел массасында аксым күп, шикәр аз һәм, гадәттә, мәккәй белән бергә генә силослана. Мөгезле эре терлек һәм дуңгызлар өчен яхшы азык санала. Практикада амарантны мәккәй белән буй-буй аралаштырып чәчү кулланыла.
Ципирькай[1] (лат. Amaránthus, руз. щири́ца, или амарант) — вейкеиень тикше вишка цеця марто, пурназь вейсэ. Ципирькаенсень (Amaranthaceae).
Колмо тюсов ципирькай
Amaranthus hybridus
Amaranthus spinosus
Amaranthus viridis
Амарант, низ Македонија познат како Стратор или Украсен Штир[1] — древна житна култура, се јадат сите нејзини делови, а денес се одгледува и како украсно растение.
Денес се разликуваат 65 вида на амарант. Многу луѓе ова растение го знаат како штир. Во антиката го нарекувале "златното жито на Бога". Древните руси живееле до длабока старост и во добра здравствена состојба благодарение на амарантот. Денес е отворен документ, според кој Петар Први и забранил на Русите да одгледуваат амарант и да употребуваат арамантов леб, кој бил главна храна на народот. Морфолошките анализи на зборот амарант значат: Мара - е божица на смртта кај древните руси и арии; префиксотзначи негација - пример морален и а-морален. Па зборот амарант значи „ја негира смртта“, односно дава бесмртност. Воините носеле амарант со себе за време на тешките походи, бидејќи тој им давал сила, ги зајакнувал телата и нивниот дух; го користеле семето и листовите на растението. Амарантот е едногодишно растение од семејството амарантови, високо 20-80 см, со издолжени елипсести листови кои се жолтеникави или сивкасто со зелени нијанси, но можат да бидат и црвеникави. Тоа цвета од почетокот на јуни до крајот на есента. Амарантот е пренесен во Европа од Северна Америка во трговските канали. Денес тој е распространет во европскиот дел на поранешниот Советски Сојуз, го има во Западен и Источен Сибир, Кавказ и Средна Азија. Во Античка Индија со амарант ја лекувале кралската аристократија и го нарекувале "Рамазан", што значи "надарен од Бога".
Амарант, низ Македонија познат како Стратор или Украсен Штир — древна житна култура, се јадат сите нејзини делови, а денес се одгледува и како украсно растение.
Ыкшар (лат. Amaranthus, L. 1753) – амаранттар тукумундагы өсүмдүк уруусу. Бир же көп жылдык, бир үйлүү чөп. Көбүнүн сабагы бутактуу, кээде бутаксыз. Жерге төшөлүп же тик өйдө өсөт. Жалбырагынын жээги тегиз, сабакта кезектешип жайгашкан, алар саптуу, формасы ар түрдүү: ромбик же ланцеттей, эллипстей, сүйрүрөөк – тегерек. Боочо топ гүлгө чогулган гүлдөрү жалбырак колтугунда орношкон, айрым түрлөрүнүн гүлү сабактын учунда шыпыргыдай, желпингичтей топ гүлдү түзөт. Аталык гүлү 3-5 аталыктуу, энелик гүлү бирөө. Мөмөсү – бир уруктуу кутуча, өсүмдүктүн бардык органдары жашыл. Айрым түрлөрү кызыл, кочкул же көгүш кызыл.
Ы-дын айрым түрлөрү (кайрылган Ы.) картошка жана бакча өсүмдүктөрүнүн өтө зыяндуу отоосу. Айрым түрлөрү (шыпыргыдай Ы., куйруктай Ы.) кооздук үчүн гүлзарда өстүрүлөт. Жазында кээ бирин мал жакшы оттойт. Тоют катары да (ак Ы., төшөлмө Ы.) кээ бир өлкөлөрдө атайы айдалат.
Жер жүзүндө 20 ашуун түрү, Кыргызстанда 5 түрү белгилүү, алар көбүнчө өрөөндө, кыштоо тегерегинде, аңызда, айдоо четинде өсөт.
Ыкшар (лат. Amaranthus, L. 1753) – амаранттар тукумундагы өсүмдүк уруусу. Бир же көп жылдык, бир үйлүү чөп. Көбүнүн сабагы бутактуу, кээде бутаксыз. Жерге төшөлүп же тик өйдө өсөт. Жалбырагынын жээги тегиз, сабакта кезектешип жайгашкан, алар саптуу, формасы ар түрдүү: ромбик же ланцеттей, эллипстей, сүйрүрөөк – тегерек. Боочо топ гүлгө чогулган гүлдөрү жалбырак колтугунда орношкон, айрым түрлөрүнүн гүлү сабактын учунда шыпыргыдай, желпингичтей топ гүлдү түзөт. Аталык гүлү 3-5 аталыктуу, энелик гүлү бирөө. Мөмөсү – бир уруктуу кутуча, өсүмдүктүн бардык органдары жашыл. Айрым түрлөрү кызыл, кочкул же көгүш кызыл.
Ы-дын айрым түрлөрү (кайрылган Ы.) картошка жана бакча өсүмдүктөрүнүн өтө зыяндуу отоосу. Айрым түрлөрү (шыпыргыдай Ы., куйруктай Ы.) кооздук үчүн гүлзарда өстүрүлөт. Жазында кээ бирин мал жакшы оттойт. Тоют катары да (ак Ы., төшөлмө Ы.) кээ бир өлкөлөрдө атайы айдалат.
Жер жүзүндө 20 ашуун түрү, Кыргызстанда 5 түрү белгилүү, алар көбүнчө өрөөндө, кыштоо тегерегинде, аңызда, айдоо четинде өсөт.
चौलाई (अंग्रेज़ी : आमारान्थूस्), पौधों की एक जाति है जो पूरे विश्व में पायी जाती है। अब तक इसकी लगभग ६० प्रजातियां पाई व पहचानी गई हैं, जिनके पुष्प पर्पल एवं लाल से सुनहरे होते हैं। गर्मी और बरसात के मौसम के लिए चौलाई बहुत ही उपयोगी पत्तेदार सब्जी होती है। अधिकांश साग और पत्तेदार सब्जियां शित ऋतु में उगाई जाती हैं, किन्तु चौलाई को गर्मी और वर्षा दोनों ऋतुओं में उगाया जा सकता है। इसे अर्ध-शुष्क वातावरण में भी उगाया जा सकता है पर गर्म वातावरण में अधिक उपज मिलती है। इसकी खेती के लिए बिना कंकड़-पत्थर वाली मिट्टी सहित रेतीली दोमट भूमि उपयुक्त रहती है। इसकी खेती सीमांत भूमियों में भी की जा सकती है।
चौलाई का सेवन भाजी व साग (लाल साग) के रूप में किया जाता है जो विटामिन सी से भरपूर होता है। इसमें अनेकों औषधीय गुण होते हैं, इसलिए आयुर्वेद में चौलाई को अनेक रोगों में उपयोगी बताया गया है। सबसे बड़ा गुण सभी प्रकार के विषों का निवारण करना है, इसलिए इसे विषदन भी कहा जाता है। इसमें सोना धातु पाया जाता है जो किसी और साग-सब्जियों में नहीं पाया जाता। औषधि के रूप में चौलाई के पंचाग यानि पांचों अंग- जड, डंठल, पत्ते, फल, फूल काम में लाए जाते हैं।[1] इसकी डंडियों, पत्तियों में प्रोटीन, खनिज, विटामिन ए, सी प्रचुर मात्रा में मिलते है। लाल साग यानि चौलाई का साग एनीमिया में बहुत लाभदायक होता है। चौलाई पेट के रोगों के लिए भी गुणकारी होती है क्योंकि इसमें रेशे, क्षार द्रव्य होते हैं जो आंतों में चिपके हुए मल को निकालकर उसे बाहर धकेलने में मदद करते हैं जिससे पेट साफ होता है, कब्ज दूर होता है, पाचन संस्थान को शक्ति मिलती है। छोटे बच्चों के कब्ज़ में चौलाई का औषधि रूप में दो-तीन चम्मच रस लाभदायक होता है। प्रसव के बाद दूध पिलाने वाली माताओं के लिए भी यह उपयोगी होता है। यदि दूध की कमी हो तो भी चौलाई के साग का सेवन लाभदायक होता है। इसकी जड़ को पीसकर चावल के माड़ (पसावन) में डालकर, शहद मिलाकर पीने से श्वेत प्रदर रोग ठीक होता है। जिन स्त्रियों को बार-बार गर्भपात होता है, उनके लिए चौलाई साग का सेवन लाभकारी है।
अनेक प्रकार के विष जैसे चूहे, बिच्छू, संखिया, आदि का विष चढ गया हो तो चौलाई का रस या जड़ के क्वाथ में काली मिर्च डालकर पीने से विष दूर हो जाता है। चौलाई का नित्य सेवन करने से अनेक विकार दूर होते हैं।
चौलाई की कई प्रजातियां भारत में मिलती और प्रयोग की जाती हैं।[2]
इस किस्म को भारतीय कृषि अनुसंधान संस्थान, नई दिल्ली द्वारा विकसित किया गया है। इसके पौधे सीधे बढ़वार वाले तथा छोटे आकार के होते है, पत्तियाँ छोटी तथा हरे रंग की होती है। यह किस्म वसंत तथा बरसात में उगाने के लिए उपयुक्त किस्म है।
इस किस्म को भी भारतीय कृषि अनुसंधान संस्थान द्वारा विकसित किया गया है। इसकी पत्तियाँ बङी तथा हरे रंग की होती है और तने मोटे, मुलायम एवं हरे रंग के होते हैं। यह ग्रीष्म ऋतु में उगाने के लिए उपयुक्त किस्म है।
इसकी पत्तियाँ हरे रंग की काफी बड़ी, ६-८ सेमी० लम्बी और ४-६ सेमी० चौङई होती है तथा डंठल ३-४ सेमी० लम्बा होता है। इसका तना हरा और मुलायम होता है। यह ग्रीष्म ऋतु में उगाने के लिए बहुत उपयुक्त किस्म है।
इस किस्म को भी भारतीय कृषि अनुसंधान संस्थान द्वारा ही विकसित किया गया है। इसकी पत्तियाँ लाल रंग की काफी बङी लगभग ७.५ सेमी० लम्बी और ६.५ सेमी० चौङी होती हैं। इसकी पत्तियों के डंठल की लम्बाई ४ सेमी० होती है। इसका तना भी गहरे लाल रंग का होता है तथा तना और पत्ती का अनुपात १:५ का होता है।
यह बरसात के मौसम में उगाने के लिए उपयुक्त किस्म है। इसकी पत्तियाँ मुलायम हरे रंग की तथा चौङी होती है और पत्ती के डंठल की लम्बाई ५-६.५ सेमी० होती है।
यह बरसात के मौसम में उगाने के लिए उपयुक्त किस्म होती है। इसकी पत्तियाँ मुलायम हरे तथा लाल रंग की तथा चौङी होती है और पत्ती के डंठल की लम्बाई ५-६.५ सेमी० होती है। इसका फूल बहुत सुंदर होता है और इसे सजावट के रूप में गमलों में भि लगाया जा सकता है।
आमारान्थूस् कौदातूस्
ग्रीन आमारान्थूस्
सीबीच आमारान्थूस्
कांटेदार आमारान्थूस्
हरा आमारान्थूस्
चौलाई (अंग्रेज़ी : आमारान्थूस्), पौधों की एक जाति है जो पूरे विश्व में पायी जाती है। अब तक इसकी लगभग ६० प्रजातियां पाई व पहचानी गई हैं, जिनके पुष्प पर्पल एवं लाल से सुनहरे होते हैं। गर्मी और बरसात के मौसम के लिए चौलाई बहुत ही उपयोगी पत्तेदार सब्जी होती है। अधिकांश साग और पत्तेदार सब्जियां शित ऋतु में उगाई जाती हैं, किन्तु चौलाई को गर्मी और वर्षा दोनों ऋतुओं में उगाया जा सकता है। इसे अर्ध-शुष्क वातावरण में भी उगाया जा सकता है पर गर्म वातावरण में अधिक उपज मिलती है। इसकी खेती के लिए बिना कंकड़-पत्थर वाली मिट्टी सहित रेतीली दोमट भूमि उपयुक्त रहती है। इसकी खेती सीमांत भूमियों में भी की जा सकती है।
பன்றிக்களை (Amaranthus), திரளாக அமரந்த் (amaranth) எனப்படுகிறது.[1] பன்றிக்களை என்பது உலகெலாம் பரவிய ஆண்டுத் தாவரமாகவோ பருவத் தாவரமாகவோ அமைகிறது. சில பன்றிக்களை இனங்கள் கீரையாகவோ போலிக் கூலங்களாகவோ அழகு தாவரங்களாகவோ பயிரிடப்படுகின்றன. பெரும்பாலான பன்றிக்களை இனங்கள் கோடைப் பருவக் களைகளாக அமைகின்றன.[2] கோடையில் அல்லது இலையுதிர் காலத்தில் பூனை மென்மயிர் போன்ற அடர் இதழ்கள் அமைந்த மஞ்சரிகள் பூக்கின்றன.[3] பன்றிக்களை இனங்களின் பூக்களும் இலைகளும் தண்டும் கடல்நீலம் முதல் செஞ்சிவப்பு வரையிலான பல மிளிரும் வேறுபடுகின்றன, இவை கிடைநிலையில் 3 அடி முதல் வண்ணங்களில் 8 அடிவரை வளர்கின்றன. இதன் உருளையான நாரிழை கொண்ட சதைப்பற்றுள்ள தண்டு போலானது (உள்ளீடற்றது). காடிகள் (வரிப்பள்ளங்கள்) அமைந்தது. முதிர்ந்ததும் அதில் சிற்றிலைகள் அமைகின்றன.[4]
அமரந்தசு பேரினத்தில் 75 இனங்கள் அமைகின்றன. இவற்றில் பத்து இனங்கள் இருபாலின வாகும்.ஐவை பத்தும் வட அமெரிக்காவைத் தாயகமாகக் கொண்டன. எஞ்சிய 65 இனங்கள் ஒருபாலின வாகும். இவை தாவரவகை இனப்பெருக்கம் உடையனவாகும். இவைனானைத்துக் கண்டங்களிலும் வெப்பத் தாழ்நிலங்களில் இருந்து இமயமலைக் குளிர்வரை எங்கும் பரவி வளர்கின்றன.[5] இந்தப் பேரினத் தாவரங்கள் இதற்கு மிகவும் நெருங்கிய செலோசியா பேரினத்துடன் பல பான்மைகளையும் பயன்பாடுகளையும் பகிர்கின்றன.
பன்றிக்களைப் பேரினத்தில் உள்ள இனங்கள் ஆண்டு அல்லது பருவச் செடிகளாக அமைகின்றன.[4] பூக்கள் மூன்று முதல் ஐந்து புறவிதழ்களும் சூலகங்களும் கொண்டுள்ளன. ஆனால், இதன் குடும்பத்தில் 7 பொலன்மணி கட்டமைப்பு பெரும்பாலும் பரவலாக அமைகிறது.[4] இப்பேரினத்தின் இனங்களில் குழல்கற்றைகள் ஒருமைய வலயங்களைப் பெற்றுள்ளதால் கரிம 4 ஒளிச்சேர்கை வழித்தடக் கரிம நிலைப்படுத்தலைக் கொண்டுள்ளன.[4] இலைகள் முட்டை அல்லது நீள்வட்ட வடிவில் 6.5 செமீ முதல்15 செமீ நீளத்தில் ஈரிணை இலை வரிசையிலோ ஒன்றுவிட்ட இலை வரிசையிலோ அமைகின்றன. என்றாலும் இலைகள் விளிம்பு முழுவதும் சீராகவுள்ள எளிய இலைகளாகும்.[4]
பன்றிக்களை மூல முதன்மை வேருடன் ஆழத்தில் பல நாரிழைத் தூவிகளால் ஆகிய துணை வேர்த்தொகுதியைக் கொண்டுள்ளது.[6] மஞ்சரிகள் பெரிய கதிர் வடிவத்தில் அமைகின்றன; கதிரின் முனையில் இருந்து அச்சுக்குச் செல்லும்போது வண்ணத்திலும் பாலின இயல்பிலும் மாறுபவை. மஞ்சரியின் குஞ்சம் நிமிர்ந்தோ வளைந்தோ ஒவ்வொரு இனத்துக்கும் அகலத்திலும் நீளத்திலும் வேறுபடுகின்றன. பூக்கள் சிறு கூரான புல்லிகளுடனும் முள்வகைப் பூவடிச் சிற்றிலைகளுடனும் ஆரச் சீரொருமை வாய்ந்தனவாக உள்ளன; இவை ஒருபாலினம் அல்லது இருபாலினம் கொண்டமையலாம்].[6] இப்பேரினத்தின் இனங்கள் ஒருபாலினம் உள்ளதாகவோ ( A. hybridus, L. போல) அல்லது இருபாலினம் உள்ளதாகவோ ( A. arenicola, L. போல) அமையலாம்.[6] பழங்கள் குளிகை வடிவத்தில் அமைகின்றன. இவை unilocular pixdio எனப்படுகின்றன. முதிர்ந்ததும் இவை வெடிக்கின்றன.[6] வெடிக்கும்போது இவை விதைகள் அமைந்த கலன்களை சிதறவிடுகின்றன.[6] விதைக்கலனில் உள்ள விதைகள் 1-1.5 மிமீ விட்டமுள்ள வட்ட வடிவானவை. மிளிரும் வழுவழுப்பான விதையுறை உள்ளவை.[6] பூக்குஞ்சங்கள் நட்டு 200 நாட்களில் அறுவடை செய்யப்படுகின்றன. ஒவ்வொரு குஞ்சத்திலும் ஒரு கிராமுக்கு 2000 முதல் 3000 விதைகள் அமைகின்றன.[7]
பன்றிக்களைகள் பேரின மட்டத்திலும் சில இனங்களிலும் கூட, பல்வகைமைப் புறவடிவப் பான்மைகளைக் கொண்டுள்ளன. இது அமரந்தேசியே குடும்படுத்தையும் அக்குடும்பம் காரோபில்லேல்சு தாவரப் பகுப்பையும் சேர்ந்தது.[4] அமரந்தேசியே குடும்பம் தனித்தன்மையானது என்றாலும், ஏழு கண்டங்களிலும் பரவியுள்ள அமரந்த் (பன்றிக்க்களைப்) பேரினத்தின் 75 இனங்கள் தமக்குள்ளே சில தனித்த பான்மைகளைக் கொண்டுள்ளன.[8] இது இப்பேரினத்தின் வகைபாட்டியலைச் சிக்கலானதாக ஆக்குகிறது. வகைபாட்டு அறிஞர்கள் இப்பேரினம் வகைப்படுத்த அரியது எனவும் கலப்பினமான த்ன்மை கொண்டது எனவும் கருதுகின்றனர்.[9]
பன்றிக்களைப் பேரினத்தில் பின்வரும் இனங்கள் அமைகின்றன:[10][11]
பன்றிக்களை (Amaranthus), திரளாக அமரந்த் (amaranth) எனப்படுகிறது. பன்றிக்களை என்பது உலகெலாம் பரவிய ஆண்டுத் தாவரமாகவோ பருவத் தாவரமாகவோ அமைகிறது. சில பன்றிக்களை இனங்கள் கீரையாகவோ போலிக் கூலங்களாகவோ அழகு தாவரங்களாகவோ பயிரிடப்படுகின்றன. பெரும்பாலான பன்றிக்களை இனங்கள் கோடைப் பருவக் களைகளாக அமைகின்றன. கோடையில் அல்லது இலையுதிர் காலத்தில் பூனை மென்மயிர் போன்ற அடர் இதழ்கள் அமைந்த மஞ்சரிகள் பூக்கின்றன. பன்றிக்களை இனங்களின் பூக்களும் இலைகளும் தண்டும் கடல்நீலம் முதல் செஞ்சிவப்பு வரையிலான பல மிளிரும் வேறுபடுகின்றன, இவை கிடைநிலையில் 3 அடி முதல் வண்ணங்களில் 8 அடிவரை வளர்கின்றன. இதன் உருளையான நாரிழை கொண்ட சதைப்பற்றுள்ள தண்டு போலானது (உள்ளீடற்றது). காடிகள் (வரிப்பள்ளங்கள்) அமைந்தது. முதிர்ந்ததும் அதில் சிற்றிலைகள் அமைகின்றன.
அமரந்தசு பேரினத்தில் 75 இனங்கள் அமைகின்றன. இவற்றில் பத்து இனங்கள் இருபாலின வாகும்.ஐவை பத்தும் வட அமெரிக்காவைத் தாயகமாகக் கொண்டன. எஞ்சிய 65 இனங்கள் ஒருபாலின வாகும். இவை தாவரவகை இனப்பெருக்கம் உடையனவாகும். இவைனானைத்துக் கண்டங்களிலும் வெப்பத் தாழ்நிலங்களில் இருந்து இமயமலைக் குளிர்வரை எங்கும் பரவி வளர்கின்றன. இந்தப் பேரினத் தாவரங்கள் இதற்கு மிகவும் நெருங்கிய செலோசியா பேரினத்துடன் பல பான்மைகளையும் பயன்பாடுகளையும் பகிர்கின்றன.
తోటకూర శాస్త్రీయ నామం : "అమరాంథస్ గాంజెటికస్" (Amaranthus gangeticus N.O. Amarantaceae)
ఇది ఆకు కూరలలో ప్రధానమైనదని చెప్పవచ్చు. భారతదేశమంతటనూ విరివిగా పెంచబడి తినబడుచున్నది. ఖండాతరములందు కూడా పెరుగుతున్నది. gangeticus N.O. Amarantaceae) * తమిళము తండుకీరై * హిందీ లాల్శాగ్ * సంస్కృతము మారిష, బాష్పక ఇది ఆకు కూరలలో ప్రధానమైనదని చెప్పవచ్చు. భారతదేశమంతటనూ విరివిగా పెంచబడి తినబడుచున్నది. ఖండాతరములందు కూడా పెరుగుతున్నది. రకములు ఇందు రెండు రకములు ప్రముఖమైనవి. * మొక్క తోటకూర * పెద్ద తోటకూర. ఫోశక విలువలు : ప్రతి వంద గ్రాములకు : కేలరీలు (calaries) = 0, మాంసకృత్తులు (proteins) : 18 గ్రాములు, కొవ్వు (fats) = 0 గ్రాములు, కార్బోహైడ్రేట్లు (Carbohydrates) = 0 గ్రాములు, ఫిబెర్ (fiber) =0 గ్రాములు, విటమిన్ లు ఎ, కే, బి 6, సి, రిబోఫ్లావిన్, ఫోలిక్ యాసిడ్, మినరల్స్ -కాల్సియం, ఐరన్, మగ్నీసియం, ఫాస్ఫరస్, పొటాషియం, జింక్, కాపర్, మెగ్నీషియం, ఉన్న్తాయి . ఉపయోగాలు :
మంచి విరోచనకారి, ఆకలిని పుట్టిస్తుంది ., జీర్నసక్తిని పెంపొందిస్తుంది,
వంటలు దీనిని పులుసుగా, వేపుడుగా, టమాటో తోటి, పప్పులోనూ రక రకాలగా వాడవచ్చు. * తోటకూర పులుసు * తోటకూర టమాటో పులుసు * తోటకూర వేపుడు * తోటకూర pappu
ఈ క్రింది రకములు ప్రముఖమైనవి.
దీనిని పులుసుగా, వేపుడుగా, టమాటో తోటి, పప్పులోనూ రక రకాలగా వాడవచ్చు.
తోటకూర శాస్త్రీయ నామం : "అమరాంథస్ గాంజెటికస్" (Amaranthus gangeticus N.O. Amarantaceae)
తమిళము తండుకీరై హిందీ లాల్శాగ్ సంస్కృతము మారిష, బాష్పకఇది ఆకు కూరలలో ప్రధానమైనదని చెప్పవచ్చు. భారతదేశమంతటనూ విరివిగా పెంచబడి తినబడుచున్నది. ఖండాతరములందు కూడా పెరుగుతున్నది. gangeticus N.O. Amarantaceae) * తమిళము తండుకీరై * హిందీ లాల్శాగ్ * సంస్కృతము మారిష, బాష్పక ఇది ఆకు కూరలలో ప్రధానమైనదని చెప్పవచ్చు. భారతదేశమంతటనూ విరివిగా పెంచబడి తినబడుచున్నది. ఖండాతరములందు కూడా పెరుగుతున్నది. రకములు ఇందు రెండు రకములు ప్రముఖమైనవి. * మొక్క తోటకూర * పెద్ద తోటకూర. ఫోశక విలువలు : ప్రతి వంద గ్రాములకు : కేలరీలు (calaries) = 0, మాంసకృత్తులు (proteins) : 18 గ్రాములు, కొవ్వు (fats) = 0 గ్రాములు, కార్బోహైడ్రేట్లు (Carbohydrates) = 0 గ్రాములు, ఫిబెర్ (fiber) =0 గ్రాములు, విటమిన్ లు ఎ, కే, బి 6, సి, రిబోఫ్లావిన్, ఫోలిక్ యాసిడ్, మినరల్స్ -కాల్సియం, ఐరన్, మగ్నీసియం, ఫాస్ఫరస్, పొటాషియం, జింక్, కాపర్, మెగ్నీషియం, ఉన్న్తాయి . ఉపయోగాలు :
మంచి విరోచనకారి, ఆకలిని పుట్టిస్తుంది ., జీర్నసక్తిని పెంపొందిస్తుంది,
వంటలు దీనిని పులుసుగా, వేపుడుగా, టమాటో తోటి, పప్పులోనూ రక రకాలగా వాడవచ్చు. * తోటకూర పులుసు * తోటకూర టమాటో పులుసు * తోటకూర వేపుడు * తోటకూర pappu
ჯუმენია თაშნეშე ჯუმენე (ლათ. Amaranthaceae) — ჩანარეფიშ გვარი ჟირლებერამი ჩანარეფიშ ფანიაშე. ართწანიანი, ოშა-გოშათ მიარეწანიანი ჩანარი რე. დუდელეშობურ ვარდა ფენჯგირეშობურ ბიბლეფო აკოშაყარელი ჭიფე პიოლეფი უღუ. 55-შახ გვარობა გოფაჩილი რე ტიბუ დო ზჷმიერ ჰეერიშ ოლქეფს. საქორთუოს ჯუმენიაშ 9 გვარობა თარო ირდუ რუდერალურ აბანეფს, მუჭოთ ჟვერი – ორტვინეფს დო ნათასეფს. კანკალე ურდუ (ჭყინტი) ფურცელეფს გჷმირინუანა წვანერო, ჩანარს ედომუშამო – სასილოსეთ, თასის – ჸუდეშ მაფურინჯეეფიშ ოჩამალო; კანკალეს – დეკორატიულ მებაღობას.
The Plant List-შ მუნაჩემეფიშ ბაზაშ მეჯინათ (2013), ჩანარიშ თე გვარი 105 გვარობას იკათუანს[1]:
ჯუმენია თაშნეშე ჯუმენე (ლათ. Amaranthaceae) — ჩანარეფიშ გვარი ჟირლებერამი ჩანარეფიშ ფანიაშე. ართწანიანი, ოშა-გოშათ მიარეწანიანი ჩანარი რე. დუდელეშობურ ვარდა ფენჯგირეშობურ ბიბლეფო აკოშაყარელი ჭიფე პიოლეფი უღუ. 55-შახ გვარობა გოფაჩილი რე ტიბუ დო ზჷმიერ ჰეერიშ ოლქეფს. საქორთუოს ჯუმენიაშ 9 გვარობა თარო ირდუ რუდერალურ აბანეფს, მუჭოთ ჟვერი – ორტვინეფს დო ნათასეფს. კანკალე ურდუ (ჭყინტი) ფურცელეფს გჷმირინუანა წვანერო, ჩანარს ედომუშამო – სასილოსეთ, თასის – ჸუდეშ მაფურინჯეეფიშ ოჩამალო; კანკალეს – დეკორატიულ მებაღობას.
Bítɛkutɛku tǒ lɛ́ngalɛ́nga bizalí ndúnda ya mái ma lángi la mpɔndú.
ಉಂದು ಒಂಜಿ ದೈ. ಉಂದೆನ್ ಕನ್ನಡೊಡ್ ಹರಿವೆ ಪಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ವೈಜಾನಿಕ ಬಾಸೆಡ್ Amaranthus ಪನ್ಪರ್. ಉಂದು ಪಚ್ಚೆ ಬೊಕ್ಕ ಕೆಂಪು ರಂಗ್ಡ್ ಉಪ್ಪುಂಡು.
ತಪ್ಪುಡು ಉಪ್ಪುಕರಿ, ಆಜಾವುನು, ದಂಟ್ ಬೊಕ್ಕ ತಪ್ಪುನು ಒಟ್ಟುಗು ಕಜಿಪು ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಪುದ್ವರ್ ಪೊಸ ಅರಿತ್ತ ಓಣಸ್ದಪಗ ಪದ್ಪೆ ಪಾಡ್ನ ಕಜಿಪ್ಪು ಒಂಜಿ ಬೊಡೇ ಬೋಡು. ಅಪಗ ಪದ್ಬೆದ ದಂಟ್ಗ್ ಪದೆಂಗಿ, ತೇವುದ ದಂಟ್, ಅಂಬಡೆ ಉಂದೆನ್ ಮಾತಾ ಬೆರಕಾದ್ ಸಾಂಬಾರ್ ಮಲ್ಪುವೆರ್.
Amaranthus is a cosmopolitan genus of annual or short-lived perennial plants collectively known as amaranths.[1] Some amaranth species are cultivated as leaf vegetables, pseudocereals, and ornamental plants.[2] Catkin-like cymes of densely packed flowers grow in summer or autumn.[3] Amaranth varies in flower, leaf, and stem color with a range of striking pigments from the spectrum of maroon to crimson and can grow longitudinally from 1 to 2.5 metres (3 to 8 feet) tall with a cylindrical, succulent, fibrous stem that is hollow with grooves and bracteoles when mature.[4] There are approximately 75 species in the genus, 10 of which are dioecious and native to North America with the remaining 65 monoecious species endemic to every continent (except Antarctica) from tropical lowlands to the Himalayas.[5] Members of this genus share many characteristics and uses with members of the closely related genus Celosia. Amaranth grain is collected from the genus. The leaves of some species are also eaten.[6]
Amaranth is a herbaceous plant or shrub that is either annual or perennial across the genus.[4] Flowers vary interspecifically from the presence of 3 or 5 tepals and stamens, whereas a 7-porate pollen grain structure remains consistent across the family.[4] Species across the genus contain concentric rings of vascular bundles, and fix carbon efficiently with a C4 photosynthetic pathway.[4] Leaves are approximately 6.5–15 centimetres (2+1⁄2–6 inches) and of oval or elliptical shape that are either opposite or alternate across species, although most leaves are whole and simple with entire margins.[4]
Amaranth has a primary root with deeper spreading secondary fibrous root structures.[7] Inflorescences are in the form a large panicle that varies from terminal to axial, color, and sex. The tassel of fluorescence is either erect or bent and varies in width and length between species. Flowers are radially symmetric and either bisexual or unisexual with very small, bristly perianth and pointy bracts.[7] Species in this genus are either monecious (e.g. A. hybridus,) or dioecious (e.g. A. palmeri).[7] Fruits are in the form of capsules referred to as a unilocular pixdio that opens at maturity.[7] The top (operculum) of the unilocular pixdio releases the urn that contains the seed.[7] Seeds are circular form from 1 to 1.5 millimeters in diameter and range in color with a shiny, smooth seed coat.[7] The panicle is harvested 200 days after cultivation with approximately 1,000 to 3,000 seeds harvested per gram.[8]
Amaranth grain contains phytochemicals that are not defined as nutrients and may be antinutrient factors, such as polyphenols, saponins, tannins, and oxalates. These compounds are reduced in content and antinutrient effect by cooking.[9][10]
Amaranthus shows a wide variety of morphological diversity among and even within certain species. Amaranthus is part of the Amaranthaceae that is part of the larger grouping of the Carophyllales.[4] Although the family (Amaranthaceae) is distinctive, the genus has few distinguishing characters among the 75 species present across six continents.[11] This complicates taxonomy and Amaranthus has generally been considered among systematists as a "difficult" genus and to hybridize often.[12]
In 1955, Sauer classified the genus into two subgenera, differentiating only between monoecious and dioecious species: Acnida (L.) Aellen ex K.R. Robertson and Amaranthus.[12] Although this classification was widely accepted, further infrageneric classification was (and still is) needed to differentiate this widely diverse group. Mosyakin and Robertson 1996 later divided into three subgenera: Acnida, Amaranthus, and Albersia.[13] The support for the addition of the subdivision Albersia because of its circumcise, indehiscent fruits coupled with three elliptic to linear tepals to be exclusive characters to members of this subgenus. The classification of these groups are further supported with a combination of floral characters, reproductive strategies, geographic distribution, and molecular evidence.[11][14][15]
The phylogenies of Amaranthus using maximum parsimony and Bayesian analysis of nuclear and chloroplast genes suggest five clades within the genus: Diecious / Pumilus, Hybris, Galapagos, Eurasian/ South African, Australian (ESA), ESA + South American.[14]
Amaranthus includes three recognised subgenera and 75 species, although species numbers are questionable due to hybridisation and species concepts.[4] Infrageneric classification focuses on inflorescence, flower characters and whether a species is monoecious/dioecious, as in the Sauer (1955) suggested classification.[11] Bracteole morphology present on the stem is used for taxonomic classification of Amaranth. Wild species have longer bracteoles compared to cultivated species.[12] A modified infrageneric classification of Amaranthus includes three subgenera: Acnida, Amaranthus, and Albersia, with the taxonomy further differentiated by sections within each of the subgenera.[16]
There is near certainty that A. hypochondriacus is the common ancestor to the cultivated grain species, however the later series of domestication to follow remains unclear. There has been opposing hypotheses of a single as opposed to multiple domestication events of the three grain species.[11][17] There is evidence of phylogenetic and geographical support for clear groupings that indicate separate domestication events in South America and Central America.[11] A. hybridus may derive from South America, whereas A. caudatus, A. hypochondriacus, and A. quentiensis are native to Central and North America.[11][17]
"Amaranth" derives from Greek ἀμάραντος[22] (amárantos), "unfading", with the Greek word for "flower", ἄνθος (ánthos), factoring into the word's development as amaranth, the unfading flower. Amarant is an archaic variant. The name was first applied to the related Celosia (Amaranthus and Celosia share long-lasting dried flowers), as Amaranthus plants were not yet known in Europe.[23]
Amaranth weed species have an extended period of germination, rapid growth, and high rates of seed production,[2] and have been causing problems for farmers since the mid-1990s. This is partially due to the reduction in tillage, reduction in herbicidal use and the evolution of herbicidal resistance in several species where herbicides have been applied more often.[24] The following 9 species of Amaranthus are considered invasive and noxious weeds in the U.S and Canada: A. albus, A. blitoides, A. hybridus, A. palmeri, A. powellii, A. retroflexus, A. spinosus, A. tuberculatus, and A. viridis.[25][26]
A new herbicide-resistant strain of A. palmeri has appeared; it is glyphosate-resistant and so cannot be killed by herbicides using the chemical. Also, this plant can survive in tough conditions. The species Amaranthus palmeri (Palmer amaranth) causes the greatest reduction in soybean yields and has the potential to reduce yields by 17-68% in field experiments.[2] Palmer amaranth is among the "top five most troublesome weeds" in the southeast of the United States and has already evolved resistances to dinitroaniline herbicides and acetolactate synthase inhibitors.[27] This makes the proper identification of Amaranthus species at the seedling stage essential for agriculturalists. Proper weed control needs to be applied before the species successfully colonizes in the crop field and causes significant yield reductions.
An evolutionary lineage of around 90 species within the genus has acquired the C4 carbon fixation pathway, which increases their photosynthetic efficiency. This probably occurred in the Miocene.[28][29]
All parts of the plant are considered edible, though some may have sharp spines that need to be removed before consumption.[30]
Amaranth being roasted in a comal
Amaranth muesli mix
Skull shapes made of amaranth and honey for Day of the Dead in Mexico
Alegría, traditional Mexican candy made with amaranth
Uncooked amaranth grain by weight is 12% water, 65% carbohydrates (including 7% dietary fiber), 14% protein, and 7% fat (table). A 100-gram (3+1⁄2-ounce) reference serving of uncooked amaranth grain provides 1,550 kilojoules (371 kilocalories) of food energy, and is a rich source (20% or more of the Daily Value, DV) of protein, dietary fiber, pantothenic acid, vitamin B6, folate, and several dietary minerals (table). Uncooked amaranth is particularly rich in manganese (159% DV), phosphorus (80% DV), magnesium (70% DV), iron (59% DV), and selenium (34% DV).
Cooking decreases its nutritional value substantially across all nutrients, with only dietary minerals remaining at moderate levels.[31] Cooked amaranth leaves are a rich source of vitamin A, vitamin C, calcium, and manganese, with moderate levels of folate, iron, magnesium, and potassium.[32] Amaranth does not contain gluten.[33][34][35]
The native range of the genus is cosmopolitan.[8] In pre-Hispanic times, amaranth was cultivated by the Aztec and their tributary communities in a quantity very similar to maize.[36] Known to the Aztecs as huāuhtli,[37] amaranth is thought to have represented up to 80% of their energy consumption before the Spanish conquest. Another important use of amaranth throughout Mesoamerica was in ritual drinks and foods. To this day, amaranth grains are toasted much like popcorn and mixed with honey, molasses, or chocolate to make a treat called alegría, meaning "joy" in Spanish.
While all species are believed to be native to the New World, several have been cultivated and introduced to warm regions worldwide. Amaranth's cosmopolitan distribution makes it one of many plants providing evidence of pre-Columbian oceanic contact.[38][39] The earliest archeological evidence for amaranth in the Old World was found in an excavation in Narhan, India, dated to 1000–800 BCE.[40]
Because of its importance as a symbol of indigenous culture, its palatability, ease of cooking, and a protein that is particularly well-suited to human nutritional needs, interest in amaranth seeds (especially A. cruentus and A. hypochondriacus) revived in the 1970s. It was recovered in Mexico from wild varieties[41] and is now commercially cultivated. It is a popular snack in Mexico, sometimes mixed with chocolate or puffed rice, and its use has spread to Europe and other parts of North America.
Several species are raised for amaranth "grain" in Asia and the Americas. Amaranth and its relative quinoa are considered pseudocereals because of their similarities to cereals in flavor and cooking. The spread of Amaranthus is of a joint effort of human expansion, adaptation, and fertilization strategies. Grain amaranth has been used for food by humans in several ways. The grain can be ground into a flour for use like other grain flours. It can be popped like popcorn, or flaked like oatmeal.[42]
Seeds of Amaranth grain have been found in Antofagasta de la Sierra Department, Catamarca, Argentina in the southern Puna desert of the north of Argentina dating from 4,500 years ago, with evidence suggesting earlier use.[7] Archeological evidence of seeds from A. hypochondriacus and A. cruentus found in a cave in Tehuacán, Mexico, suggests amaranth was part of Aztec civilization in the 1400s.[43]
Ancient amaranth grains still used include the three species Amaranthus caudatus, A. cruentus, and A. hypochondriacus.[44] Evidence from single-nucleotide polymorphisms and chromosome structure supports A. hypochondriacus as the common ancestor of the three grain species.[45]
It has been proposed as an inexpensive native crop that could be cultivated by indigenous people in rural areas for several reasons:
In the United States, the amaranth crop is mostly used for seed production. Most amaranth in American food products starts as a ground flour, blended with wheat or other flours to create cereals, crackers, cookies, bread or other baked products. Despite utilization studies showing that amaranth can be blended with other flours at levels above 50% without affecting functional properties or taste, most commercial products use amaranth only as a minor portion of their ingredients despite them being marketed as "amaranth" products.[49]
Amaranth species are cultivated and consumed as a leaf vegetable in many parts of the world. Four species of Amaranthus are documented as cultivated vegetables in eastern Asia: Amaranthus cruentus, Amaranthus blitum, Amaranthus dubius, and Amaranthus tricolor.[50]
In Indonesia and Malaysia, leaf amaranth is called bayam (although the word has since been loaned to refer to spinach, in a different genus[51]). In the Philippines, the Ilocano word for the plant is kalunay; the Tagalog word for the plant is kilitis or kulitis.
In Uttar Pradesh and Bihar in India, it is called chaulai and is a popular red leafy vegetable (referred to in the class of vegetable preparations called laal saag). It is called chua in Kumaun area of Uttarakhand, where it is a popular red-green vegetable. In Karnataka in India, it is called harive soppu (ಹರಿವೆ ಸೊಪ್ಪು) . It is used to prepare curries such as hulee, palya, majjigay-hulee, and so on. In Kerala, it is called cheera and is consumed by stir-frying the leaves with spices and red chili peppers to make a dish called cheera thoran. In Tamil Nadu, it is called mulaikkira and is regularly consumed as a favourite dish, where the greens are steamed and mashed with light seasoning of salt, red chili pepper, and cumin. It is called keerai masial. In the states of Andhra Pradesh and Telangana and other Telugu speaking regions of the country, this leaf is called as "Thotakura" and is cooked as a standalone curry, added as a part of mix leafy vegetable curry or added in preparation of a popular dal called thotakura pappu in (Telugu). In Maharashtra, it is called shravani maath and is available in both red and white colour. In Orissa, it is called khada saga, it is used to prepare saga bhaja, in which the leaf is fried with chili and onions. In West Bengal, the green variant is called Notey Shaak (নটে শাক) and the red variant is called Laal Shaak (লাল শাক).
In China, the leaves and stems are used as a stir-fry vegetable, or in soups. In Vietnam, it is called rau dền and is used to make soup. Two species are popular as edible vegetable in Vietnam: dền đỏ (Amaranthus tricolor) and dền cơm or dền trắng (Amaranthus viridis).
A traditional food plant in Africa, amaranth has the potential to improve nutrition, boost food security, foster rural development and support sustainable land care.[52]
In Bantu regions of Uganda and western Kenya, it is known as doodo or litoto.[53] It is also known among the Kalenjin as a drought crop (chepkerta). In Lingala (spoken in the Congo), it is known as lɛngalɛnga or bítɛkutɛku.[54] In Nigeria, it is a common vegetable and goes with all Nigerian starch dishes. It is known in Yoruba as shoko, a short form of shokoyokoto (meaning "make the husband fat"), or arowo jeja (meaning "we have money left over for fish"). In Botswana, it is referred to as morug and cooked as a staple green vegetable.
In Greece, purple amaranth (Amaranthus Blitum) is a popular dish called βλήτα, vlita or vleeta. It is boiled, then served with olive oil and lemon juice like a salad, sometimes alongside fried fish. Greeks stop harvesting the plant (which also grows wild) when it starts to bloom at the end of August.
In Brazil, green amaranth was, and to a degree still is, often considered an invasive species as all other species of amaranth (except the generally imported A. caudatus cultivar), though some have traditionally appreciated it as a leaf vegetable, under the names of caruru or bredo, which is consumed cooked, generally accompanying the staple food, rice and beans.
In the Caribbean, the leaves are called bhaji in Trinidad and callaloo in Jamaica, and are sautéed with onions, garlic, and tomatoes, or sometimes used in a soup called pepperpot soup.
Making up about 5% of the total fatty acids of amaranth, squalene[55] is extracted as a vegetable-based alternative to the more expensive shark oil for use in dietary supplements and cosmetics.[56]
The flowers of the 'Hopi Red Dye' amaranth were used by the Hopi (a tribe in the western United States) as the source of a deep red dye. Also a synthetic dye was named "amaranth" for its similarity in color to the natural amaranth pigments known as betalains. This synthetic dye is also known as Red No. 2 in North America and E123 in the European Union.[57]
The genus also contains several well-known ornamental plants, such as Amaranthus caudatus (love-lies-bleeding), a vigorous, hardy annual with dark purplish flowers crowded in handsome drooping spikes. Another Indian annual, A. hypochondriacus (prince's feather), has deeply veined, lance-shaped leaves, purple on the under face, and deep crimson flowers densely packed on erect spikes.
Amaranths are recorded as food plants for some Lepidoptera (butterfly and moth) species including the nutmeg moth and various case-bearer moths of the genus Coleophora: C. amaranthella, C. enchorda (feeds exclusively on Amaranthus), C. immortalis (feeds exclusively on Amaranthus), C. lineapulvella, and C. versurella (recorded on A. spinosus).
Diego Durán described the festivities for the Aztec god Huitzilopochtli. The Aztec month of Panquetzaliztli (7 December to 26 December) was dedicated to Huitzilopochtli. People decorated their homes and trees with paper flags; ritual races, processions, dances, songs, prayers, and finally human sacrifices were held. This was one of the more important Aztec festivals, and the people prepared for the whole month. They fasted or ate very little; a statue of the god was made out of amaranth seeds and honey, and at the end of the month, it was cut into small pieces so everybody could eat a piece of the god. After the Spanish conquest, cultivation of amaranth was outlawed, while some of the festivities were subsumed into the Christmas celebration.
Amaranth is associated with longevity and, poetically, with death and immortality.[58] Amaranth garlands were used in the mourning of Achilles.[58][59]
John Milton's Paradise Lost portrays a showy amaranth in the Garden of Eden, "remov'd from Heav'n" when it blossoms because the flowers "shade the fountain of life".[60] He describes amaranth as "immortal" in reference to the flowers that generally do not wither and retain bright reddish tones of color, even when deceased; referred to in one species as "love-lies-bleeding."
Love-lies-bleeding (A. caudatus)
Green amaranth (A. hybridus)
Seabeach amaranth (A. pumilus), an amaranth on the Federal Threatened species List
Red-root amaranth (A. retroflexus)—from Thomé, Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885
Spiny amaranth (A. spinosus)
Green amaranth (A. viridis)
Popping amaranth (Amaranthus sp.)
.jpg)
Amaranth from Chilpancingo
_01.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
{{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help) {{cite book}}: CS1 maint: others (link) Amaranthus is a cosmopolitan genus of annual or short-lived perennial plants collectively known as amaranths. Some amaranth species are cultivated as leaf vegetables, pseudocereals, and ornamental plants. Catkin-like cymes of densely packed flowers grow in summer or autumn. Amaranth varies in flower, leaf, and stem color with a range of striking pigments from the spectrum of maroon to crimson and can grow longitudinally from 1 to 2.5 metres (3 to 8 feet) tall with a cylindrical, succulent, fibrous stem that is hollow with grooves and bracteoles when mature. There are approximately 75 species in the genus, 10 of which are dioecious and native to North America with the remaining 65 monoecious species endemic to every continent (except Antarctica) from tropical lowlands to the Himalayas. Members of this genus share many characteristics and uses with members of the closely related genus Celosia. Amaranth grain is collected from the genus. The leaves of some species are also eaten.
Amaranto (latine Amaranthus) estas genro da 60 specioj de plantoj.
Genro Amaranthus enhavas pli ol 60specioj :
Specioj de amaranto estas uzataj kiel grajna kaj legoma manĝaĵo, pigmento, kaj ornamaĵo.
Amaranto estis unu el la ĉefaj manĝaĵoj de la inkaoj, kaj ĝi ankoraŭ estas uzata en la regiono hodiaŭ. Ĝi estis ankaŭ manĝita de la aztekoj, kaj manĝita dum iliaj religiaj ceremonioj, miksata kun mielo.
Pluraj centoj da specioj kaj varioj da amarantoj (Amaranthus) kultivatas en anda Ameriko kaj Hindio (Vidu ankaŭ Vandana Shiva) ĉefe por ties semoj, pli nutroriĉaj ol cerealoj. Ankaŭ la folioj manĝeblas, kiel spinaco.
Komparu nutraĵajn kvalitojn de amaranto kun tiu de terpomo (enhavo en 100 gramoj):
Amaranthus es un género de plantas herbáceas y anuales perteneciente a la familia Amaranthaceae. El nombre Amaranthus proviene del griego ἁμάpαvτos que significa 'siempreviva', refiriéndose a las bracteas de la inflorescencia que no se marchitan. Actualmente, sus especies se distribuyen por la mayor parte de las regiones de clima templado y cálido, posiblemente dispersadas por el ser humano. Varias de ellas son cultivadas tradicionalmente en el Centro de Sudamérica para aprovechar sus semillas o sus hojas como alimento (ver kiwicha/amaranto); otras se cultivan como ornamentales.[2] Algunas de ellas son malas hierbas extendidas en los cultivos, en algunos casos, como A. retroflexus, de difícil erradicación.
El género comprende 565 especies descritas.[3] Tras las últimas revisiones, hoy se aceptan 70 especies, 40 de las cuales son nativas de América. Está emparentado con el género Celosia.
El género Amaranthus está clasificado en la familia Amaranthaceae, dentro de la cual se adscribe a la subfamilia Amaranthoideae, en la tribu Amaranthae y la subtribu Amaranthinae.
La organización más reciente del género fue propuesta por Mosyakin & Robertson (1996) e incluye tres subgéneros: Acnida, que agrupa a las especies dioicas, Amaranthus y Albersia, ambos con especies monoicas, distinguiéndose por el tipo de inflorescencia y la dehiscencia del fruto. Los dos primeros subgéneros fueron establecidos previamente por Robertson (1981) y el último fue segregado de la sección Blitopsis del subgénero Amaranthus.[4]
La especie de amaranto llamado coime o Amaranthus cruentus en Tarija fue una planta de alta consideración en los pueblos precolombinos. Las muestras arqueológicas de granos de amaranto', hallados en Tehuacán, Estado de Puebla (México), indican que esta especie se originó probablemente en Norteamérica. La producción del grano estuvo en su máximo apogeo durante los periodos maya y mexica en Norte y Centroamérica. Los mayas lo utilizaron como cultivo de alto rendimiento, apreciando especialmente su valor alimenticio. Los aztecas lo conocían como “huautli”. En la época prehispánica los amarantos se sembraban junto con otras plantas en las chinampas, ya que era usado como alimento de familias completas y la consumían todos los estratos sociales.[5]
La variedad Amaranthus caudatus o kiwicha fue domesticada en la zona del lago Titicaca de Perú y Bolivia. Etimológicamente, "kiwicha" significa en quechua "pequeño gigante" o "pequeño guerrero". La evidencia histórica disponible señala que fue cultivada y utilizada por civilizaciones andinas preincas entre los años 3.000 y 5.000 antes de Cristo. Existen hallazgos arqueológicos de este cultivo en Caral y Nazca en el Perú, y en Tarapacá, Calama y Arica en Chile. Además, desempeñó un papel muy importante para la civilización incaica, quienes lo consideraban un alimento sagrado y de alto valor. [6][7][8][9][10]
El amaranto era un alimento de gran consumo y altamente apreciado. Formaba parte de los rituales religiosos, curativos y sociales de las culturas precolombinas en Latinoamérica. Era parte de las ofrendas que se entregaban a los dioses, a los gobernantes y a los muertos en las tumbas. Por ejemplo, en ocasiones especiales, el amaranto, molido o tostado, se mezclaba con miel de maguey y la pasta resultante se utilizaba para modelar figurillas de animales, guerreros, elementos de la naturaleza o de la vida cotidiana como golosina y, por supuesto, deidades como al dios de la guerra, Huitzilopochtli. Al finalizar la ceremonia de culto, las figurillas eran cortadas y repartidas entre los asistentes, quienes las comían , también era utilizado en los ritos de sacrificio donde sumergían los corazones para después poder morderlos y hacer la ofrenda a los Dioses
Su consumo fue reemplazado por los cereales a la llegada de los españoles como parte del proceso de colonización, a pesar de constituir un alimento básico de la población de ese entonces. Los colonizadores llevaron la religión cristiana, condenando todo elemento reminiscente de los ritos indígenas, lo cual resultó en que el amaranto resultara “satanizado” y su cultivo, posesión y consumo quedaran prohibidos en tiempos coloniales. Esta situación prevaleció durante siglos y la consecuencia fue su desaparición.[11][12]
El amaranto es símbolo de la inmortalidad. Los antiguos magos atribuían grandes propiedades a las coronas confeccionadas con esta flor y entre otras, la virtud de proporcionar a aquellos que las usaban el favor y la gloria. [13] Cabe destacar, que esta visión es del continente europeo, ya que en la región donde se cultivaba, solo era un grano, aunque muy preciado por su ya conocido entonces valor nutrimental.
Es comúnmente utilizado en la preparación de dulces mexicanos, como la alegría.
El género fue descrito por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum, vol. 2, p. 989–991 en 1753.[14] La especie tipo es: Amaranthus caudatus L.
amaranthus: nombre genérico que procede del griego ἀμάραντος, latino Amarantus, que significa "flor que no se marchita".[15]
Amaranthus es un género de plantas herbáceas y anuales perteneciente a la familia Amaranthaceae. El nombre Amaranthus proviene del griego ἁμάpαvτos que significa 'siempreviva', refiriéndose a las bracteas de la inflorescencia que no se marchitan. Actualmente, sus especies se distribuyen por la mayor parte de las regiones de clima templado y cálido, posiblemente dispersadas por el ser humano. Varias de ellas son cultivadas tradicionalmente en el Centro de Sudamérica para aprovechar sus semillas o sus hojas como alimento (ver kiwicha/amaranto); otras se cultivan como ornamentales. Algunas de ellas son malas hierbas extendidas en los cultivos, en algunos casos, como A. retroflexus, de difícil erradicación.
El género comprende 565 especies descritas. Tras las últimas revisiones, hoy se aceptan 70 especies, 40 de las cuales son nativas de América. Está emparentado con el género Celosia.
Rebashein (Amaranthus) on rohttaimede perekond rebasheinaliste sugukonnast.
Perekonda kuulub umbes 50 liiki, mis on peamiselt üheaastased, vähem esineb mitmeaastased liike. Liigid on kosmopoliitse levikuga. Eestis kasvab umbes 10 liiki harvade tulnukatena.[1]
Mitut rebasheina liiki kasvatatakse ilutaimena, näiteks longus rebasheina (Amaranthus caudatus) ja pööris-rebasheina (Amaranthus paniculatus).
Mitmete liikide seemned on tärklise-, õli- ja proteiinirohked. Võrreldes enamiku teraviljadega valgu- ja mineraalaineterikkamad.[2] Neis sisalduvad aminohapped on hästi tasakaalustatud.[2] Rebasheina seemnete saadust nimetatakse amaranthiks. Amaranthi süüakse röstitult, sellest valmistatakse putru, kondiitritooteid ja karastusjooke.[1] Amaranti jahust valmistatud tainas on niiske ja magus, ei sisalda gluteeni. Jahust valmistatakse lamedaid küpsetisi, pannkooke ja vahvleid, nisujahuga segatult leibu ja kooke.[2] Mõne rebasheina (Amaranthus retroflexus, Amaranthus hybridus) lehti ja noori võsusid tarvitatakse köögiviljana nagu spinatit või salatit.[1]
Rebashein (Amaranthus) on rohttaimede perekond rebasheinaliste sugukonnast.
Perekonda kuulub umbes 50 liiki, mis on peamiselt üheaastased, vähem esineb mitmeaastased liike. Liigid on kosmopoliitse levikuga. Eestis kasvab umbes 10 liiki harvade tulnukatena.
Mitut rebasheina liiki kasvatatakse ilutaimena, näiteks longus rebasheina (Amaranthus caudatus) ja pööris-rebasheina (Amaranthus paniculatus).
Mitmete liikide seemned on tärklise-, õli- ja proteiinirohked. Võrreldes enamiku teraviljadega valgu- ja mineraalaineterikkamad. Neis sisalduvad aminohapped on hästi tasakaalustatud. Rebasheina seemnete saadust nimetatakse amaranthiks. Amaranthi süüakse röstitult, sellest valmistatakse putru, kondiitritooteid ja karastusjooke. Amaranti jahust valmistatud tainas on niiske ja magus, ei sisalda gluteeni. Jahust valmistatakse lamedaid küpsetisi, pannkooke ja vahvleid, nisujahuga segatult leibu ja kooke. Mõne rebasheina (Amaranthus retroflexus, Amaranthus hybridus) lehti ja noori võsusid tarvitatakse köögiviljana nagu spinatit või salatit.
Amaranthus generoa amaranto izenarekin ezagutzen diren hainbat espezie barne hartzen dituen belarren talde kosmopolita bat da. Egun itxura guztietako 60 espezie inguru ezagutzen dira. Genero honetako kideen ezaugarri eta erabilerak oso hurbilekoa duen Celosia generoaren antzekoak dira.
Talde honetako zenbait espezie belar txartzat hartzen diren arren, erabilera asko dauzkate barazki gisa, sasizereal gisa eta apaindura gisa.
Izena grezieratik datorkio: amarantos, (Αμάρανθος or Αμάραντος), "zimeltzen ez dena".
Amaranthus generoa amaranto izenarekin ezagutzen diren hainbat espezie barne hartzen dituen belarren talde kosmopolita bat da. Egun itxura guztietako 60 espezie inguru ezagutzen dira. Genero honetako kideen ezaugarri eta erabilerak oso hurbilekoa duen Celosia generoaren antzekoak dira.
Talde honetako zenbait espezie belar txartzat hartzen diren arren, erabilera asko dauzkate barazki gisa, sasizereal gisa eta apaindura gisa.
Izena grezieratik datorkio: amarantos, (Αμάρανθος or Αμάραντος), "zimeltzen ez dena".
Revonhännät eli amarantit (Amaranthus) on trooppisilla ja subtrooppisilla seuduilla esiintyvä kasvisuku. Etelä- ja Keski-Amerikan intiaanit ovat tunteneet ravitsevan alkuviljan, amarantin (Amaranthus hypochondriacus) jo tuhansia vuosia.[1]
Inkojen kiwicha, punarevonhäntä (Amaranthus caudatus) viihtyy Suomessa yksivuotisena koristekasvina.[2] Suku on saanut nimensä Antiikin Kreikan myyttisen amarantin mukaan – Kreikassa amaranttia pidettiin myyttisenä, kuihtumattomana kukkana.
Revonhännät eli amarantit (Amaranthus) on trooppisilla ja subtrooppisilla seuduilla esiintyvä kasvisuku. Etelä- ja Keski-Amerikan intiaanit ovat tunteneet ravitsevan alkuviljan, amarantin (Amaranthus hypochondriacus) jo tuhansia vuosia.
Inkojen kiwicha, punarevonhäntä (Amaranthus caudatus) viihtyy Suomessa yksivuotisena koristekasvina. Suku on saanut nimensä Antiikin Kreikan myyttisen amarantin mukaan – Kreikassa amaranttia pidettiin myyttisenä, kuihtumattomana kukkana.
Amaranthus
Amaranthus (les amarantes ou amaranthes) est un genre de plantes dicotylédones de la famille des Amaranthaceae selon la classification phylogénétique ou de celle des Chenopodiaceae selon la classification classique de Cronquist (1981), originaire des régions tempérées et tropicales.
Ce sont des plantes herbacées annuelles, dont certaines espèces sont cultivées comme plantes potagères, pour leurs feuilles comestibles[2] à la manière des épinards ou pour leurs graines[3], et parfois comme plantes ornementales pour leur floraison en épis spectaculaires. Quelques espèces sont considérées comme « mauvaises herbes », communes dans les champs cultivés et pour certaines devenues très problématiques dans les cultures transgéniques car résistant maintenant au glyphosate, le désherbant le plus utilisé au monde[4]. On la trouve sur tout le territoire français jusque dans le sud sur des stations sèches (friches et terrains en construction, région d'Aix-en-Provence).
Amaranthus vient du nom de cette plante en grec ancien, ἀμάραντος amarantos, « amarante ou immortelle », nom formé du préfixe privatif a-, « sans », sur le verbe qui signifie « flétrir, se faner »[5] : en effet, l'amarante a la réputation de ne pas se faner, avec notamment son calice qui reste persistant, et pour cette raison, représente un symbole de l’immortalité[6]. Certaines espèces sont d'ailleurs utilisées dans les bouquets secs.
La forme amaranthus (avec H), provient d'un rapprochement erroné avec l'étymon grec anthos (lat. -anthus) signifiant fleur, qui l'on trouve dans le nom de nombreuses plantes (l'agapanthe, par exemple).
Depuis très longtemps, diverses espèces d’amarantes sont cultivées pour l’alimentation en Asie, en Amérique et en Afrique.
Ainsi, Amaranthus caudatus (l'amarante queue-de-renard), Amaranthus cruentus et Amanthus hypochondriacus jouèrent un rôle alimentaire important dans les civilisations précolombiennes, aussi bien en Mésoamérique (chez les Mayas et les Aztèques, notamment) qu'en Amérique du Sud (chez les Incas par exemple)[7].
En 2000, l'industrie du génie génétique a envisagé de transférer à la pomme de terre un gène de l'amarante qui lui fait produire de l'albumine[8].
Au début du XXIe siècle d'importants phénomènes de résistances aux désherbants chimiques et en particulier au roundup apparaissent, notamment dans les cultures transgéniques américaines[9]. On avait déjà montré en 1999 que le trait de résistance peut passer d'une espèce d'amarante à l'autre[10]. Le genre Amaranthus est connu pour avoir certaines des mauvaises les plus communes et les plus gênantes au monde, dont Amanthus palmeri S. Wats (amarante de Palmer), Amaranthus tuberculatus (Moq.) Sauer, et Amaranthus retroflexus L.
On peut noter également l’existence de la Pierre d’Amarante. Une tablette d’écriture rituelle qu’utilisaient les prêtes Toltèques pour la fête de Texcatlipoca en gloire à Tezcatlipoca.
Depuis plusieurs millénaires[11], les graines ont été consommées grillées (comme le pop-corn) ou sous forme de farine tandis que les feuilles étaient cuisinées comme légume vert.
Selon D. Guillet (2002, p. 373) : « La culture de l'Amaranthe fut à son apogée durant l'Empire aztèque. Pour le peuple aztèque, l'Amaranthe possédait une valeur nutritionnelle, thérapeutique et rituelle. »
Après la conquête espagnole du Mexique, sa culture fut interdite car elle servait dans divers offices religieux aztèques[12]. Du fait de cette interdiction et de la violente répression qui sévit durant plusieurs siècles à l'encontre des jardiniers qui continuaient à cultiver cette plante, l'Amaranthe a, depuis le XXe siècle, presque totalement disparu de l'alimentation mexicaine, alors même qu'elle entrait dans la constitution de très nombreux plats aztèques (tamales, tortillas, sauces et boissons). L'utilisation traditionnelle de graines d'amarante dans la confection de têtes de mort en sucre pour le jour des morts perdure toutefois.
Ce sont généralement des plantes herbacées annuelles, aux feuilles alternes et aux tiges ramifiées. L'insertion des feuilles dans l'axe de la tige (type rameau de hêtre, tige en zig-zag), avec développement d'un rameau à l'insertion, ainsi que le réseau particulier de nervures de la feuille (voir photo ci-dessus) et les panicules des fleurs puis des graines peuvent permettre de reconnaitre l'amarante.
Les inflorescences sont généralement de longues panicules rameuses constituées de fleurs minuscules verdâtres ou rougeâtres. Les espèces sont monoïques ou dioïques. Les fleurs mâles ont trois à cinq bractées, trois à cinq sépales et trois à cinq étamines. Les fleurs femelles ont un ovaire prolongé par deux à trois styles[13].
Le genre Amaranthus comprend une soixantaine d'espèces, originaires principalement des régions tropicales et tempérées d'Amérique et d'Asie, dont :
Selon The Plant List (16 novembre 2016)[14] :
Le poème en vers no LXXIX intitulé Bruxelles d'Arthur Rimbaud, daté de juillet 1872 commence par « Plates-bandes d'amarantes »[15].
Dans son album de 2007, Dark Passion Play, le groupe de métal Nightwish consacre une chanson entière (Amaranth) à cette espèce, « Caresse l'unique, celle qui ne fane jamais, (...) caresse l'unique, l'amarante cachée, dans la terre de l'aube. »
Début 2011, le groupe de metal Amaranthe sort son premier album éponyme en référence à cette plante.
Le poète Gilliatt Lazarel évoque les amarantes dans son poème "Les Algues" : « Se répétant sans cesse qu'elles sont nées amarantes ».[1]
Le béret des parachutistes français est appelé « béret amarante », tant pour sa couleur rappelant la plante, que pour la symbolique d'immortalité s'y rattachant.
On parle aussi de la fleur d'Amarante dans le jeu de rôle Vampire : la Mascarade de l'univers Le monde des ténèbres créé par White Wolf Publishing. La fleur est utilisée comme synonyme de la « diablerie », le cannibalisme vampirique, qui était souvent annoncée en envoyant une amarante à la victime.
Dans le calendrier républicain, « Amarante » est le nom donné au 8e jour du mois de vendémiaire[16].
Depuis 1977 (environ vingt ans après le début de l'utilisation des herbicides de synthèse) de nombreux cas de résistance de populations d'amaranthes à des herbicides ont été signalés dans divers pays. Ces populations (ou écotypes) appartiennent à onze espèces du genre Amaranthus, à savoir Amaranthus albus, Amaranthus blitoides, Amaranthus blitum, Amaranthus cruentus, Amaranthus hybridus, Amaranthus palmeri, Amaranthus powellii, Amaranthus retroflexus, Amaranthus spinosus, Amaranthus reticulatus, Amaranthus viridis. Les herbicides concernés appartiennent à plusieurs groupes de la classification HRAC (classement selon le mode d'action). Ces groupes sont les suivants : B (inhibiteurs de l'enzyme acétolactate synthase), C1 (inhibiteurs de la photosynthèse au niveau du photosystème II : triazines), C2 (inhibiteurs de la photosynthèse au niveau du photosystème II : urées et amides), C3 (inhibiteurs de la photosynthèse photosystème II : nitriles), D (inhibiteurs de la photosynthèse : diversion d'électrons dans le photosystème I), E (inhibiteurs de la protoporphyrinogène oxydase), G (inhibiteurs de la 5-énolpyruvylshikimate-3-phosphate synthase : glyphosate), F2 (inhibiteurs de la 4-hydroxyphénylpyruvate dioxygénase), K1 (inhibiteurs de l'assemblage des microtubules) et O (herbicides auxiniques). Dans de nombreux cas il s'agit de résistances croisées (résistance à plusieurs matières actives du même groupe par mode d'action) ou de résistances multiples (résistance d'une même population à des herbicides appartenant à deux ou trois groupes différents). Ainsi en 2009 dans des champs de maïs et de sorgho du Kansas, une population d'amaranthe de Palmer était signalée résistante aux herbicides suivants : atrazine, mésotrione, pyrasulfotole, tembotrione, thifensulfuron-méthyl et topramézone, relevant de trois groupes (B, C1 et F2)[18]. Au total, de 1977 à 2015, 101 écotypes résistants ont été documentés dans 19 pays (Afrique du Sud, Allemagne, Argentine, Bolivie, Brésil, Bulgarie, Canada, Chine, Espagne, États-Unis, France, Grèce, Israël, Italie, Malaisie, Pologne, République tchèque, Serbie, Suisse)[19].
L'amarante s'est fait connaître du grand public lors de l'apparition, dans l'état de Géorgie (États-Unis), d'une population résistante à l'herbicide Roundup. La plante s'y est adaptée et s'est multipliée dans les champs traités avec l'herbicide Roundup par une plus grande capacité de résistance.
La résistance s'explique par une amplification génique, la multiplication du gène de l'enzyme cible du glyphosate, l'EPSPS (5-énolpyruvylshikimate-3-phosphate synthase)[20].
Actuellement[Quand ?], l'amarante inca ou kiwicha (Amaranthus caudatus) devient un problème pour les cultures telles que le soja, car cette espèce d'amarante est très résistante à certains herbicides, comme le glyphosate.
Amaranthus
Amaranthus (les amarantes ou amaranthes) est un genre de plantes dicotylédones de la famille des Amaranthaceae selon la classification phylogénétique ou de celle des Chenopodiaceae selon la classification classique de Cronquist (1981), originaire des régions tempérées et tropicales.
Ce sont des plantes herbacées annuelles, dont certaines espèces sont cultivées comme plantes potagères, pour leurs feuilles comestibles à la manière des épinards ou pour leurs graines, et parfois comme plantes ornementales pour leur floraison en épis spectaculaires. Quelques espèces sont considérées comme « mauvaises herbes », communes dans les champs cultivés et pour certaines devenues très problématiques dans les cultures transgéniques car résistant maintenant au glyphosate, le désherbant le plus utilisé au monde. On la trouve sur tout le territoire français jusque dans le sud sur des stations sèches (friches et terrains en construction, région d'Aix-en-Provence).
Luibh bhliantúil nó ilbhliantúil atá dúchasach do réigiúin thrópaiceacha is mheasartha. Na bláthanna beag de ghnáth, ag déanamh bláthraí tiubha, na teascáin iombhlátha i bhfáinní de 3 nó 5 cinn, go minic gealdaite. Táirgeann cuid de na speicis Áiseacha grán inite a úsáidtear in ionad gránbhairr.
Amaranto[1] (do grego ἀμάραντος, que non murcha; lat. Amarantus) é o nome común das especies do xénero Amaranthus, da familia das amarantáceas, a maioría delas plantas ruderais ou arvenses de flores verdosas, aínda que algunhas as teñen de cores variadas que lles dan unha certa vistosidade, polo que se cultivan nos xardíns. Reciben tamén os nomes galegos de beldro, herba pulgueira (non confundir coa especie Polygonum persicaria, chamada normalmente crista ou herba do galo) e herba pexegueira[2].
Existe algo de confusión sobre a súa exacta taxonomía, comprende 386 especies descritas e destas, só 103 son aceptadas.[3]
Os membros deste xénero comparten moitas características e usos cos membros do xénero Celosia, estreitamente emparentado.
O amaranto é moi resistente aos climas fríos e secos, incluso medra en solos pobres e húmidos en zonas moi tropicais e con choivas moi frecuentes (aprox. 980 mm). Ademais ten un alto nivel alimenticio, o que o fai unha excelente alternativa para rexións con dificultades para a sementeira doutro tipo de cereais.
China é un dos maiores produtores de amaranto. As follas desta planta son moi semellantes ás das espinacas. É tradicional o seu uso en receitas culinarias de Asia, América e África.
A especie Amaranthus retroflexus considérase especie invasora en Galiza (véxase: Flora invasora de Galicia).
Usábana xa os Incas e culturas anteriores. Na zona andina, a kiwicha ou Amaranthus caudatus aparece en tumbas de máis de catro mil anos de antigüidade, demostrándose a súa domesticación hai milenios.[4][5]
Unha teoría bastante popular afirma que a orixe da palabra Caracas provén do nome desta planta, o amaranto, tal cal o pronunciaban desde épocas prehispánicas os habitantes da zona coñecida polo mesmo nome: o val de Caracas. Eles chamaban a esta planta "caraca".
Unha especie da familia do amaranto é o huauzontle, de grande importancia no México prehispánico, e que sobrevive agora nun prato tradicional igualmente chamado huauzontles.
En México úsase o amaranto para fabricar atole e alegrías, que son sementes de amaranto rebentadas mesturadas con mel ou piloncillo (panela) para formar unha barra.
Igualmente, a variedade kiwicha é moi usada en países andinos (Perú, Bolivia etc) como un alimento básico, xunto a outros cereais da mesma familia tales como a quinoa e a kañiwa (ou cañihua: Chenopodium pallidicaule), altamente alimenticios.
Actualmente o amaranto inca ou kiwicha (Amaranthus caudatus) estase a converter nun problema para cultivos como a soia, por mor a que esta especie de amaranto é altamente resistente a herbicidas coma o glifosato; porén, o amaranto ten máis proteínas e vitaminas ca a soia.
O xénero foi descrito por Carl von Linné e publicado en Species Plantarum, vol. 2, p. 989–991 en 1753.[6] A especie tipo é: Amaranthus caudatus L.
amaranthus: nome xenérico que procede do grego amaranthos, que significa "flor que non murcha".[7]
Amaranto (do grego ἀμάραντος, que non murcha; lat. Amarantus) é o nome común das especies do xénero Amaranthus, da familia das amarantáceas, a maioría delas plantas ruderais ou arvenses de flores verdosas, aínda que algunhas as teñen de cores variadas que lles dan unha certa vistosidade, polo que se cultivan nos xardíns. Reciben tamén os nomes galegos de beldro, herba pulgueira (non confundir coa especie Polygonum persicaria, chamada normalmente crista ou herba do galo) e herba pexegueira.
Existe algo de confusión sobre a súa exacta taxonomía, comprende 386 especies descritas e destas, só 103 son aceptadas.
Os membros deste xénero comparten moitas características e usos cos membros do xénero Celosia, estreitamente emparentado.
O amaranto é moi resistente aos climas fríos e secos, incluso medra en solos pobres e húmidos en zonas moi tropicais e con choivas moi frecuentes (aprox. 980 mm). Ademais ten un alto nivel alimenticio, o que o fai unha excelente alternativa para rexións con dificultades para a sementeira doutro tipo de cereais.
China é un dos maiores produtores de amaranto. As follas desta planta son moi semellantes ás das espinacas. É tradicional o seu uso en receitas culinarias de Asia, América e África.
A especie Amaranthus retroflexus considérase especie invasora en Galiza (véxase: Flora invasora de Galicia).
Amarant (šćir, šćirenica, štir, sneljek, lat. Amaranthus), rod jednogodišnjeg bilja iz porodice štirovki. Pripada mu 88 priznatih vrsta[1], a u Hrvatskoj raste oko 13 vrsta i podvrsta.
Latinsko ime roda znači “ne venem”, od grčkog a (ne) i maraino (venem), a odnosi se na kožasti cvjetni omotač koji ne vene. Amarant je porijeklom i Amerike, gdje je igrao značajnu ulogu u prehrani nekih američkih plemena, a glavna mu je namjena bila da se melje u brašno, a može se i kuhati poput drugih žitarica.[2]
Amarant (šćir, šćirenica, štir, sneljek, lat. Amaranthus), rod jednogodišnjeg bilja iz porodice štirovki. Pripada mu 88 priznatih vrsta, a u Hrvatskoj raste oko 13 vrsta i podvrsta.
Latinsko ime roda znači “ne venem”, od grčkog a (ne) i maraino (venem), a odnosi se na kožasti cvjetni omotač koji ne vene. Amarant je porijeklom i Amerike, gdje je igrao značajnu ulogu u prehrani nekih američkih plemena, a glavna mu je namjena bila da se melje u brašno, a može se i kuhati poput drugih žitarica.
Šćěrjenc[1][2] (Amaranthus, syn.: Acanthochiton Torrey, Acnida L., Albersia Kunth, Amblogyna Rafinesque, Euxolus Rafinesque, Mengea Schauer, Sarratia Moquin-Tandon, Scleropus Schrader) je ród ze swójby šćěrjencowych rostlinow (Amaranthaceae).
Wobsahuje sćěhowace družiny:
Šćěrjenc (Amaranthus, syn.: Acanthochiton Torrey, Acnida L., Albersia Kunth, Amblogyna Rafinesque, Euxolus Rafinesque, Mengea Schauer, Sarratia Moquin-Tandon, Scleropus Schrader) je ród ze swójby šćěrjencowych rostlinow (Amaranthaceae).
Wobsahuje sćěhowace družiny:
ameriski šćěrjenc (Amaranthus blitoides) běły šćěrjenc (Amaranthus albus) grjekski šćěrjenc (Amaranthus graecizans) łobjowy šćěrjenc (Amaranthus bouchonii) prosty šćěrjenc (Amaranthus retroflexus) pyšny šćěrjenc (Amaranthus caudatus) rozpřestrěty šćěrjenc (Amaranthus chlorostachys) wisaty šćěrjenc (Amaranthus cruentus) wjesny šćěrjenc (Amaranthus blitum) zeleny šćěrjenc (Amaranthus powellii) zhibnjeny šćěrjenc (Amaranthus deflexus) žarowacy šćěrjenc (Amaranthus hypochondriacus)Bayam (Amaranthus spp.) merupakan tumbuhan yang biasa ditanam untuk dikonsumsi daunnya sebagai sayuran hijau. Tumbuhan ini berasal dari Amerika tropik namun sekarang tersebar ke seluruh dunia. Tumbuhan ini dikenal sebagai sayuran sumber zat besi yang penting bagi tubuh.
Terna semusim yang menyukai iklim hangat dan cahaya kuat. Bayam relatif tahan terhadap pencahayaan langsung karena merupakan tumbuhan C4. Batang berair dan kurang berkayu. Daun bertangkai, berbentuk bulat telur, lemas, berwarna hijau, merah, atau hijau keputihan. Bunga tersusun majemuk tipe tukal yang rapat, bagian bawah duduk di ketiak, bagian atas berkumpul menjadi karangan bunga di ujung tangkai dan ketiak percabangan. Bijinya berwarna hitam, kecil dan keras.
Bayam sebagai sayur hanya umum dikenal di Asia Timur dan Asia Tenggara, sehingga disebut dalam bahasa Inggris sebagai Chinese amaranth. Di Indonesia dan Malaysia, bayam sering disalahartikan menjadi "spinach" dalam bahasa Inggris (mungkin sebagai akibat penerjemahan yang dalam film kartun Popeye), padahal nama itu mengacu ke jenis sayuran daun lain - lihat Bayam (Spinacia).
Di tingkat konsumen, dikenal dua macam bayam sayur: bayam petik dan bayam cabut. Bayam petik berdaun lebar dan tumbuh tegak besar (hingga dua meter) dan daun mudanya dimakan terutama sebagai lalapan (misalnya pada pecel, gado-gado), urap, serta digoreng setelah dibalur tepung. Daun bayam cabut berukuran lebih kecil dan ditanam untuk waktu singkat (paling lama 25 hari), lebih cocok untuk dibuat sup encer seperti sayur bayam dan sayur bobor. Bayam petik biasanya berasal dari jenis A. hybridus (bayam kakap) dan bayam cabut terutama diambil dari A. tricolor. Jenis-jenis lainnya yang juga dimanfaatkan adalah A. spinosus (bayam duri) dan A. blitum (bayam kotok).
Kandungan besi pada bayam relatif lebih tinggi daripada sayuran daun lain (besi merupakan penyusun sitokrom, protein yang terlibat dalam fotosintesis) sehingga berguna bagi penderita anemia.
Beberapa kultivar A. tricolor memiliki daun berwarna merah atau putih dan dipakai sebagai tanaman hias, meskipun dapat pula disayur. Jenis tanaman hias lainnya adalah A. caudatus karena tandan bunganya berwarna merah panjang menggantung seperti ekor. Di tempat asalnya, bayam dimanfaatkan bijinya (bayam biji) sebagai sumber karbohidrat. Biji ini sekarang juga populer sebagai makanan diet karena tidak menyebabkan kegemukan.
Akar tunggang bayam juga dimanfaatkan sebagai obat. Kebanyakan digunakan oleh masyarakat sebagai salah satu alternatif memenuhi kebutuhan hidup.
Bayam (Amaranthus spp.) merupakan tumbuhan yang biasa ditanam untuk dikonsumsi daunnya sebagai sayuran hijau. Tumbuhan ini berasal dari Amerika tropik namun sekarang tersebar ke seluruh dunia. Tumbuhan ini dikenal sebagai sayuran sumber zat besi yang penting bagi tubuh.
Amaranthus è un genere di angiosperme dicotiledoni della famiglia delle Amaranthaceae.
Comprende specie annue o perenni a distribuzione cosmopolita.
Alcune specie di amaranto sono coltivate come ortaggi a foglia, pseudocereali e piante ornamentali. La maggior parte delle specie di Amaranthus tuttavia sono erbe annuali estive infestanti dei campi[1].
Il nome Amaranthus, da cui deriva il termine amaranto con cui si indica il colore tipico dell'infiorescenza di alcune specie, deriva dal greco e fa riferimento alla persistenza dell'infiorescenza. Viene infatti formato dalle parole 'a' (alfa privativa, che significa 'non') e 'maráino' (io appassisco) e significa quindi 'pianta che non appassisce'.
Lo stesso argomento in dettaglio: Amaranto (alimento). L'olio di amaranto contiene squalene in una percentuale di circa il 5% degli acidi grassi totali[2]. Lo squalene viene estratto dall'amaranto come alternativa a base vegetale al più costoso olio di squalo per l'uso in integratori alimentari e cosmetici.
Il genere contiene anche diverse piante ornamentali ben note, come Amaranthus caudatus, pianta annuale dalla rapida crescita, con foglie, gambi e fiori viola, rossi e dorati.
Il genere comprende circa 75 specie, 10 delle quali sono dioiche e originarie del Nord America e le restanti 65 specie monoiche ed endemiche in tutti i continenti, dalle pianure tropicali all'Himalaya[3].
Le specie comprese nel genere sono:
Amaranthus è un genere di angiosperme dicotiledoni della famiglia delle Amaranthaceae.
Comprende specie annue o perenni a distribuzione cosmopolita.
Alcune specie di amaranto sono coltivate come ortaggi a foglia, pseudocereali e piante ornamentali. La maggior parte delle specie di Amaranthus tuttavia sono erbe annuali estive infestanti dei campi.
Amaranthus (a Graecis ἀμάραντος[1] 'semper recens' + ἄνθος 'flos') est cosmopolitum genus plantarum annuarum et perennium breviter viventium. Nonnullae species pro holeribus, pseudocerealibus, et plantis ornamentalibus coluntur. Plurimae species sunt aestivae plantae inutiles annuae.[2] Cymae sicut amenta floribus crebro conferta aestate vel autumno maturant.[3] Circa sexaginta species accipiuntur, inflorescentiis et foliis a purpureo et rubro ad viridem et aureum variantibus. Speciebus sunt multae proprietates et usus etiam in Celosia, genere arte conecto. Amaranthe, grex metallicus Suecicus, ex hac planta appellatur.
Amaranthus pumilus, species in indice specierum periclitatarum
Amaranthus retroflexus. Thomé, Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz (1885)
Amaranthus sp.
Grana amaranthi (laeva) et tritici (dextra)
Exemplum ex Chilpancingo
Amaranthus (a Graecis ἀμάραντος 'semper recens' + ἄνθος 'flos') est cosmopolitum genus plantarum annuarum et perennium breviter viventium. Nonnullae species pro holeribus, pseudocerealibus, et plantis ornamentalibus coluntur. Plurimae species sunt aestivae plantae inutiles annuae. Cymae sicut amenta floribus crebro conferta aestate vel autumno maturant. Circa sexaginta species accipiuntur, inflorescentiis et foliis a purpureo et rubro ad viridem et aureum variantibus. Speciebus sunt multae proprietates et usus etiam in Celosia, genere arte conecto. Amaranthe, grex metallicus Suecicus, ex hac planta appellatur.
Burnotis (lot. Amaranthus, angl. Pigweeds, vok. Amarant) – burnotinių (Amaranthaceae) šeimos augalų gentis, kuriai priklauso vienamečiai arba daugiamečiai žoliniai augalai su šakotu stiebu. Lapai pražanginiai, įvairūs – kiaušiniški, lancetiški, elipsiški ir kt. formų. Žiedai smulkūs, susitelkę kamuolėliais tankiose varpose, galvutėse. Vaisius – dėžutė.
Gentyje yra šios rūšys.
Lietuvoje auga šios rūšys:
Kitos rūšys:
Uodeguotasis burnotis (Amaranthus caudatus)
Raibasis burnotis (Amaranthus cruentus)
Burnotis (lot. Amaranthus, angl. Pigweeds, vok. Amarant) – burnotinių (Amaranthaceae) šeimos augalų gentis, kuriai priklauso vienamečiai arba daugiamečiai žoliniai augalai su šakotu stiebu. Lapai pražanginiai, įvairūs – kiaušiniški, lancetiški, elipsiški ir kt. formų. Žiedai smulkūs, susitelkę kamuolėliais tankiose varpose, galvutėse. Vaisius – dėžutė.
Amaranti (Amaranthus) jeb kaķastes ir viengadīgi amarantu dzimtas lakstaugu ģints. Ģintī ietilpst aptuveni 60 sugas. Dažas amarantu sugas kultivē kā krāšņumaugus. Radniecīgākie augi ir celozijas (Celosia). Amarantu nosaukums ir celies no grieķu vārda ἀμάραντος (amarantos), kas nozīmē ‘nevīstošs’.
Latvijā ir sastopamas tikai 10 amarantu sugas, kas ievazāti no Ziemeļamerikas.[1] Pastāvīgi atrodamas ne vairāk par piecām sugām.[1] Latvijā var sastapt balto amarantu, balandu amarantu, astaino amarantu, liekto amarantu un dzeloņaino amarantu.
Amaranti (Amaranthus) jeb kaķastes ir viengadīgi amarantu dzimtas lakstaugu ģints. Ģintī ietilpst aptuveni 60 sugas. Dažas amarantu sugas kultivē kā krāšņumaugus. Radniecīgākie augi ir celozijas (Celosia). Amarantu nosaukums ir celies no grieķu vārda ἀμάραντος (amarantos), kas nozīmē ‘nevīstošs’.
Latvijā ir sastopamas tikai 10 amarantu sugas, kas ievazāti no Ziemeļamerikas. Pastāvīgi atrodamas ne vairāk par piecām sugām. Latvijā var sastapt balto amarantu, balandu amarantu, astaino amarantu, liekto amarantu un dzeloņaino amarantu.
Bayam (Amaranthus spp.) marupoan tumbuahan nan biaso ditanam untuak dimakan daunnyo sabagai sayuaran ijau. Tumbuahan iko barasa dari Amerika tropik namun baitu kiniko taseba ka saluruah dunia. Tumbuahan iko dikana sabagai sayuaran sumber zat besi nan pantiang untuak tubuah.
Tanaman iko manyukoi iklim nan angek jo cahayo nan kuek.Bayam atau sayua bayam ko relatip tahan tahadok pancahayoan langsuang karano marupoan tumbuahan C4. Batang nyo baraia dan indak bakayu. Daun nyo batangkai, babantuak bulek talua dan agak tipih, bawarna ijau, sirah , atau ijau kaputihan. Bungo tasusun majemuk tipe tukal nan rapek, bagian ateh bakumpua manjadi karangan bungo di ujuang tangkai dan pangka pacabangan. Bijinyo bawarna itam, ketek dan kareh.
Bayam sabagai sayua hanyo umum dikana di Asia Timur jo Asia Tenggara, sahinggo disabuik dalam bahaso Inggris sabagai Chinese amaranth. Di Indonesia dan Malaysia, bayam acok disalahartian manjadi "spinach" dalam bahaso Inggris (mungkin sabagai akibaik penerjemahan nan dalam film kartun Popeye), padahal namo itu mengacu ka jenis sayuran daun lain - lihat Bayam (Spinacia)
Di tingkek konsumen, dikana duo macam sayua bayam: bayam patiak jo bayam cabuik. Bayam patiak badaun leba dan tumbuah gadang tagok (hinggo duo meter) dan daun mudonya dimakan tarutamo sabagai lalapan (misalnyo pado pecel, gado-gado), urap, sarato digoreng sasudah diagaia tapuang. kamudian, Daun bayam cabuik baukuran labiah ketek dan ditanam untuak wakatu singkek (paliang lam 25 ari), labiah cocok untuak dibuek sup encer saroman sayua bayam dan sayua bobor. Bayam patiak biasanyo barasal dari jenis A. hybridus (bayam kakap) dan bayam cabut terutamo diambiek dari A. tricolor. Jenis-jenis lainnyo nan dapek dimanfaaikan adolah A. spinosus (bayam duri) dan A. blitum (bayam kotok).
Kanduangan basi pado bayam relatif labiah tinggi dari pado sayuaran daun lain (basi marupoan payusun sitokrom, protein na talibikt dalam fotosintesis) sahinggo baguno bagi penderita anemia.
Babarapa kultivar A. tricolor mampunyoii daun bawarna sirah atau putiah dan dipakai sabagai tanaman hias.. Jenis tanaman hieh lainnyo adolah A. yocaudatus dek tandan bungonyo bawarna sirah panjang manggantuang sarupio ikue. Di tampek asalnyo, bayam dimanfaaikan incekno (bayam biji) sabagai sumber karbohidrat. Biji iko kini terkneal sabagai makanan diet karano indak manyabaikan gapuak badan.
Aka tunggang bayam juo biaso dimanfaaikan sabagai ubek. Kabanyakan digunoan dek masyarakaik sabagai salah satu alternatif mamanuhi kabutuahan hiduik.
Bayam (Amaranthus spp.) marupoan tumbuahan nan biaso ditanam untuak dimakan daunnyo sabagai sayuaran ijau. Tumbuahan iko barasa dari Amerika tropik namun baitu kiniko taseba ka saluruah dunia. Tumbuahan iko dikana sabagai sayuaran sumber zat besi nan pantiang untuak tubuah.
Bayam ialah tumbuhan dalam kelas sayuran. Ia adalah tanaman yang banyak terdapat di Malaysia. Terdapat 2 jenis bayam yang utama dimakan di Malaysia iaitu bayam hijau dan bayam merah. Bayam adalah daripada keluarga Amaranthaceae. Ia kaya dengan Vitamin A, Vitamin B , Vitamin C dan zat-zat galian seperti zat besi (Fe), fosforus (P), kalium (K), mangan (Mn) dan zink (Zn). Di Malaysia, bayam ditanam untuk tujuan pasaran domestik dan sebahagiannya untuk diekspot ke Singapura dan Brunei.
Bayam dikenali di Malaysia danIndonesia dan juga sebagai Amaranth (English), Amaranthe (Perancis), Kulitis (Filipina), Aopa (Papua New Guinea), Phtii (Cambodia), Phakkhom-suan (Thailand), Hom (Laos) dan Raudeen (Vietnam). Bayam dipercayai berasal dari Asia Tenggara dan juga terdapat dan tersebar ke Amerika Tengah dan Afrika tetapi dari genus yang agak berbeza. Bayam merupakan sayuran yang sangat popular di Malaysia dan Indonesia dan merupakan sayuran popular yang 10 teratas dari segi penanaman dan penggunaan.
Terdapat seluas 4,180 hektar bayam di tanam di Malaysia dengan pengeluaran sebanyak 45,140 metrik tan pada tahun 2010. Kawasan utama bagi penanaman bayam di Malaysia adalah di Negeri Johor (65% keluasan Malaysia) diikuti dengan Selangor dan Pulau Pinang. Daerah Johor Bahru merupakan kawasan yang bertanam Bayam paling luas di Malaysia (1,795 hektar - iaitu meliputi hampir 50% keluasan Malaysia) diikuti dengan Daerah Kota Tinggi (460 ha) dan Daerah Muar (301 hektar). Saya memang ada pengalaman menjalankan aktiviti khidmat pengembangan teknikal tanaman Bayam di Muar bersama-sama petani yang merupakan Pengerusi Persatuan Penanam Sayur Malaysia iaitu En Tan Soo Tiok di kawasan Sengkang Mukim Gerisek.
Untuk dibuat ulam, daun dan batang muda dicelur atau direbus lalu dimakan dengan sambal belacan, budu, cencaluk atau pencecah yang lain. Rasanya manis dan sedap.
Bayam ialah herba bersaiz sederhana boleh tumbuh setinggi 45 cm hingga 1 m. Batangnya lembut tak berkayu, dan berwarna hijau ketika muda. Daun tunggal, sederhana besar, susunan berpilin, berbentuk bujur dengan hujung menirus atau membulat. Bunga majmuk, kecil hijau, terdapat dalam jambak bunga yang keluar pada hujung dahan serta celah ketiak daun. Buah kecil mengandungi biji yang sangat kecil, berbentuk bulat, berwarna hitam.
Terdapat kekeliruan dalam nama bayam dan spinach. Kedua-duanya adalah daripada keluarga yang sama iaitu Amaranthaceae tapi berlainan genus. Genus bayam adalah Amaranthus, manakala genus spinach adalah Spinacia. Kekeliruan ini terhasil apabila bayam diterjemahkan kepada bahasa Inggeris. Sepatutnya bayam dalam bahasa Inggeris disebut Amaranth. Walau bagaimanapun, istilah bayam untuk spinach telah digunapakai dalam istilah bahasa Melayu.[1]
Tidak jelas asal usul kekeliruan ini tetapi tidak salah dari segi nutrisi pemakanan kerana kedua-duanya sayuran yang mempunyai zat besi. Mungkin kartun Popeye yang mempopularkan penggunaan spinach untuk bayam.
Bayam adalan jenis sayuran daun singkat masa yang lazimnya ditanam atas batas. Ia adalah tanaman yang mudah ditanam dan cepat mengeluarkan hasil. Tanah gembur liat ringan dan berpasir yang kaya dengan bahan organik sesuai ditanam dengan bayam dengan pH antara 5.5 - 6.5 serta mempunyai saliran yang baik. Bayam perlukan batas tanaman dan lazimnya lebar batas lingkungan 120 cm, ketinggian batas 20-30 cm dan panjang ikut ukuran dan kesesuaian kawasan.[2]
Tabur benih bayam (halus berwarna hitam) yang telah digaul dengan tanah peroi atau pasir sama rata diatas batas. Buat penyiraman selepas tabur benih. Selepas 2-3 hari benih akan bercambah dengan jarak sesuai kira2 8-10 cm antara pokok dan 45 cm antara barisan. Keperluan benih bayam sebanyak 1-3 kg sehektar. Sungkupan adalah perlu selepas tabur benih dengan lalang, pelepah kelapa dan sebagainya. Petani maju gunakan 'black netting' sebagai sungkupan. Ada petani yang menyemai dahulu bayam tetapi petani di Muar biasanya tabur terus benih daiatas batas. Penyiraman bayam adalah sangan penting untuk pastikan bayam hidup subur dengan sistem sprinkler. Kawalan rumpai dijalankan dengan manual dan dijalankan berhati-hati kerana akan menjejaskan akar bayam.
Baja organik tahi ayam biasanya digunakan sebagai baja asas yang dibubuh diatas batas semasa penyediaan kawasan dan batas dengan kadar 5 metrik tan sehektar. Baja Sulphate of Amonia sebanyak 240 gm/ha ditabur 7 hari lepas tabur benih bersama Basa TSP (24 kg/ha) dan baja MOP (120 kg/ha).Terdapat sebilangan petani komersial bayam yang menggunakan baja foliar (baja semburan daun) untuk mempercepatkan penuaian dan meningkatkan kualiiti bayam. Kawasan tanah gambut sangat sesuai menanam sayuran daun seperti bayam kerana mudah pengurusan batas, rumpai dan kerja menuai hasil.
Tanaman bayam boleh dituai 3-4 minggu selepas ditabur. Pokok bayam yang telah mencapai ketinggian kira-kira 20-25 cm boleh dituai dengan memotong atau mencabut dan ianya dikumpulkan. Bersihkan dengan membasuh bahagian akar dari kekotoran tanah sebelum dimasukkan kedalam bakul. Bayam adalah sayur daun yang mudah rosak jika tidak dipasarkan segera. Kajian saya di sekitar Muar, Melaka dan Johor Bahru mendapati anggaran hasil sekitar tanaman bayam adalah 1-2 kg/meter persegi atau 10,000 -20,000 kg/ha. Saya dapati tanaman Bayam di Kg Solok Tangkak pula mendapat purata berat hasil sekitar 12,000 kg sehektar dengan kekerapan 8-10 kali pusingan penanaman setahun.
Antara perosak tanaman bayam adalah Ulat Pangkas (Agrotis ypsilon) yang memotong anak benih bayam pada paras tanah dan kawalan dengan racun serangga jenis Fenvelerate atau cypermethrin. Perosak Ulat Ratus (Spodoptera litura) memakan daun dan dikawal dengan racun cypermethrin. Dua jenis penyakit yang menyerang tanaman bayam adalah Hawar Melecuh (Cystobus bliti) yang simptomnya tompok2 putih pada daun dan tiada kawalan kimia yang berkesan. Oleh itu amalkan tanaman giliran dan tanam dikawasan baru yang bebas penyakit. Penyakit Lecuh Anak benih (Phytium aphani dermatum) menyerang pangkal pokok dan akibatnya pokok mati dan boleh dikawal denganracun kulat Capstan dan IPM.
Kandungan zat makanan bayam setiap 100 gram bayam mengandungi B-carotene (4-8 mg), Vitamin C (60-120 mg), Zat Besi Fe (4-9 mg), Kalsium (300-450 mg) dan serat. Kandungan Asid Folic dan serat yang tinggi (20-30%) sangat sesuai untuk kesihatan.[3] Bayam kaya dengan zat mineral seperti kalsium, zat besi & kalium. Bayam cukup turut kaya dengan sumber vitamin C dan beta karotena.
Bayam dipercayai memberi khasiat kepada kanak-kanak, ibu yang menyusu dan pesakit yang menghidap demam panas, kurang darah, mengalami pendarahan dan mereka yang menghadapi masalah ginjal. Bayam tua yang direbus dan diminum dapat membaiki kualiti penglihatan dan memperkuatkan fungsi hati.[perlu rujukan]
Bayam digunakan sebagai sayuran segar dan ditumis atau di buat masak air sup (Bening, kata orang Jawa Muar). Ia juga mengandungi methionine dan sulfur asid amino dan nitrat serta oxalate untuk kesihatan. Penanaman bayam di Malaysia akan terus menjadi pilihan ramai petani dan pengguna kerana khasiat yang ada dan cepat berhasil.
Bayam ialah tumbuhan dalam kelas sayuran. Ia adalah tanaman yang banyak terdapat di Malaysia. Terdapat 2 jenis bayam yang utama dimakan di Malaysia iaitu bayam hijau dan bayam merah. Bayam adalah daripada keluarga Amaranthaceae. Ia kaya dengan Vitamin A, Vitamin B , Vitamin C dan zat-zat galian seperti zat besi (Fe), fosforus (P), kalium (K), mangan (Mn) dan zink (Zn). Di Malaysia, bayam ditanam untuk tujuan pasaran domestik dan sebahagiannya untuk diekspot ke Singapura dan Brunei.
Bayam dikenali di Malaysia danIndonesia dan juga sebagai Amaranth (English), Amaranthe (Perancis), Kulitis (Filipina), Aopa (Papua New Guinea), Phtii (Cambodia), Phakkhom-suan (Thailand), Hom (Laos) dan Raudeen (Vietnam). Bayam dipercayai berasal dari Asia Tenggara dan juga terdapat dan tersebar ke Amerika Tengah dan Afrika tetapi dari genus yang agak berbeza. Bayam merupakan sayuran yang sangat popular di Malaysia dan Indonesia dan merupakan sayuran popular yang 10 teratas dari segi penanaman dan penggunaan.
Terdapat seluas 4,180 hektar bayam di tanam di Malaysia dengan pengeluaran sebanyak 45,140 metrik tan pada tahun 2010. Kawasan utama bagi penanaman bayam di Malaysia adalah di Negeri Johor (65% keluasan Malaysia) diikuti dengan Selangor dan Pulau Pinang. Daerah Johor Bahru merupakan kawasan yang bertanam Bayam paling luas di Malaysia (1,795 hektar - iaitu meliputi hampir 50% keluasan Malaysia) diikuti dengan Daerah Kota Tinggi (460 ha) dan Daerah Muar (301 hektar). Saya memang ada pengalaman menjalankan aktiviti khidmat pengembangan teknikal tanaman Bayam di Muar bersama-sama petani yang merupakan Pengerusi Persatuan Penanam Sayur Malaysia iaitu En Tan Soo Tiok di kawasan Sengkang Mukim Gerisek.
Untuk dibuat ulam, daun dan batang muda dicelur atau direbus lalu dimakan dengan sambal belacan, budu, cencaluk atau pencecah yang lain. Rasanya manis dan sedap.
Amarant (Amaranthus) is een geslacht van eenjarige, kruidachtige planten uit de amarantenfamilie (Amaranthaceae). Het geslacht komt met zo'n zestig soorten wijdverspreid voor van gematigde tot tropische streken. Tot het geslacht behoren verscheidene sier- en voedselgewassen.
Sommige soorten worden gecultiveerd als groente in het oosten van Azië, in Afrika (o.a. Amaranthus viridis) en in Griekenland, waar het vlita (βλήτα) heet (Amaranthus blitum var. sylvestre), een van de vele soorten chórta (χόρτα)). De planten hebben een aardse, volle smaak. Amarant komt in sommige restaurants dan ook op de menukaart voor als Chinese spinazie.
De zaden waren een belangrijke voedselbron voor de Inca's. Het voedsel staat tegenwoordig bekend onder de naam kiwicha in de Andes. De Azteken gebruikten de zaden voor de bereiding van rituele dranken en voedsel. In Europa wordt de plant wel gebruikt als graanvervanger in een glutenvrij dieet.
Vanaf de 19e eeuw is een aantal amarantsoorten ingeburgerd geraakt in Noordwest-Europa. Verscheidene soorten komen voor als tuinplant. Een zestal soorten komt nu voor als wilde plant, enkele andere soorten worden adventief of verwilderd aangetroffen.
Voor overblijvende tuinen hebben ze weinig waarde, maar voor eenjarige des te meer: amarant heeft een merkwaardige bloeiwijze met merkwaardige pluimen of aren die een contrastrijk geheel vormen. Amarant kan gekweekt worden als er geen kans meer is op nachtvorst. De planten hebben voedselrijke, zonnige, goed ontwaterde grond nodig.
Het geslacht doet het ook goed als potplant. In dit geval dient de plant goed vochtig gehouden te worden.
Het is een geschikte snijbloem.
In de Verenigde Staten vormt Palmer pigweed (Amaranthus palmeri) een probleem in de landbouw.[1] Het is een van de onkruiden die resistent is geworden tegen het onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat.[2] Veel boeren in de VS gebruiken gewassen die door gentechnologie bestand zijn gemaakt tegen dit middel (de zogenaamde Roundup Ready gewassen), waardoor de boeren het niet-resistente onkruid gemakkelijk konden bestrijden.
In de Benelux komen de volgende (onder)soorten voor in het wild:
Adventief en/of verwilderd kunnen in de Benelux aangetroffen worden:
Een selectie van soorten die geschikt zijn voor de tuin:
A. tricolor
A. caudatus
A. cruentus
... · Achyranthes · Amaranthus (Amarant) · Atriplex (Melde) · Axyris · Bassia (Zoutkruid) · Beta (Biet) · (Blitum (Aardbeispinazie)) · Celosia · Chenopodium (Ganzenvoet) · Corispermum (Vlieszaad) · Dysphania · Halocnemum · Halothamnus · Haloxylon · Kochia · Krascheninnikovia · Polycnemum (Knarkruid) · Ptilotus · Salicornia (Zeekraal) · Salsola (Loogkruid) · Spinacia · Suaeda · ...
Amarant (Amaranthus) is een geslacht van eenjarige, kruidachtige planten uit de amarantenfamilie (Amaranthaceae). Het geslacht komt met zo'n zestig soorten wijdverspreid voor van gematigde tot tropische streken. Tot het geslacht behoren verscheidene sier- en voedselgewassen.
Amarantslekta (Amaranthus) er ei planteslekt i amarantfamilien. Slekta omfattar rundt 70 artar som veks i tropiske og tempererte strok. Ingen av dei er viltveksande i Noreg, men nokre typar blir dyrka i hagar og dei kan veksa forvilla. Frø, blad og røter av fleire artar kan brukast som mat. Namnet «amarant» er av gresk opphav og tyder 'som ikkje visnar'.
Plantane i amarantslekta er eittårige og har skruestilte blad med svært små grøne eller raude blomar som sit saman i store, klaseforma aks. Både blomar og blad kan ha iaugefallande fargar, og nokre av artane er utbreidde som prydplantar, til dømes nåleamarant, reveamarant og bladamarant. Frøa til nokre av dei, som reveamarant og blodamarant, kan også nyttast som glutenfritt korn. Andre amaranttypar er rekna som ugras, til dømes duskamarant og gresk amarant.
Amarantar er rekna som framande artar i Noreg.
Amarantslekta (Amaranthus) er ei planteslekt i amarantfamilien. Slekta omfattar rundt 70 artar som veks i tropiske og tempererte strok. Ingen av dei er viltveksande i Noreg, men nokre typar blir dyrka i hagar og dei kan veksa forvilla. Frø, blad og røter av fleire artar kan brukast som mat. Namnet «amarant» er av gresk opphav og tyder 'som ikkje visnar'.
Plantane i amarantslekta er eittårige og har skruestilte blad med svært små grøne eller raude blomar som sit saman i store, klaseforma aks. Både blomar og blad kan ha iaugefallande fargar, og nokre av artane er utbreidde som prydplantar, til dømes nåleamarant, reveamarant og bladamarant. Frøa til nokre av dei, som reveamarant og blodamarant, kan også nyttast som glutenfritt korn. Andre amaranttypar er rekna som ugras, til dømes duskamarant og gresk amarant.
Amarantslekta (Amaranthus) er ei slekt i amarantfamilien.
Artene er ettårige, eller mer sjeldent kortlivet flerårige urter. Stengelen er opprett eller krypende. Bladene sitter spredt og er helrandete. De har C4-fotosyntese. Blomstene er enkjønnete og sitter i tette hoder eller aks. Noen arter er sambu og andre særbu. Hunnblomstene har ett arr og har enten ingen tepaler eller tre–fem. Hannblomstene har tre–fem tepaler og tre–fem pollenbærere. Frukten er en nøtt eller lokk-kapsel. Frøene er enten nesten runde eller flattrykte.
Amarantslekta er kosmopolitisk utbredt i varme strøk med flest arter i tropisk Amerika og Afrika. Artene vokser på stepper, brakkland og dyrket mark. De fleste artene som nå vokser i Europa, er innført fra Den nye verden, men blyamarant og gresk amarant forekommer naturlig sør i verdensdelen. Mange amarantarter er funnet i Norge som sjeldne ugras; den vanligste er duskamarant.
Flere av artene dyrkes som prydplanter, bladgrønnsaker eller for de spiselige frøene.
Amarantslekta (Amaranthus) er ei slekt i amarantfamilien.
Artene er ettårige, eller mer sjeldent kortlivet flerårige urter. Stengelen er opprett eller krypende. Bladene sitter spredt og er helrandete. De har C4-fotosyntese. Blomstene er enkjønnete og sitter i tette hoder eller aks. Noen arter er sambu og andre særbu. Hunnblomstene har ett arr og har enten ingen tepaler eller tre–fem. Hannblomstene har tre–fem tepaler og tre–fem pollenbærere. Frukten er en nøtt eller lokk-kapsel. Frøene er enten nesten runde eller flattrykte.
Amarantslekta er kosmopolitisk utbredt i varme strøk med flest arter i tropisk Amerika og Afrika. Artene vokser på stepper, brakkland og dyrket mark. De fleste artene som nå vokser i Europa, er innført fra Den nye verden, men blyamarant og gresk amarant forekommer naturlig sør i verdensdelen. Mange amarantarter er funnet i Norge som sjeldne ugras; den vanligste er duskamarant.
Flere av artene dyrkes som prydplanter, bladgrønnsaker eller for de spiselige frøene.
Szarłat (Amaranthus) – rodzaj roślin należących do rodziny szarłatowatych. Obejmuje ok. 100 gatunków[3] rozprzestrzenionych na całym niemal świecie, ale rodzaj najbardziej zróżnicowany w tropikalnej i subtropikalnej Azji i Ameryce. Wiele gatunków szarłatu to rośliny jadalne, przy czym u jednych spożywane są nasiona (np. A. caudatus, A. hybridus), u innych młode pędy (np. A. tricolor)[4].
Rodzaj z rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae), która znajduje się w politomii z grupami siostrzanymi Achatocarpaceae i goździkowatych Caryophyllaceae. Tworzy wraz z nimi i z szeregiem innych rodzin rząd goździkowców w obrębie dwuliściennych właściwych.
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasa Rosopsida Batsch, podklasa goździkowe (Caryophyllidae Takht.), nadrząd Caryophyllanae Takht., rząd goździkowce (Caryophyllales Perleb), rodzina szarłatowate (Amaranthaceae Juss.), podrodzina Amaranthoideae Burnett, plemię Amarantheae Rchb., podplemię Amaranthinae Fenzl in Endl., rodzaj szarłat (Amaranthus L.)[5].
Szarłat (Amaranthus) – rodzaj roślin należących do rodziny szarłatowatych. Obejmuje ok. 100 gatunków rozprzestrzenionych na całym niemal świecie, ale rodzaj najbardziej zróżnicowany w tropikalnej i subtropikalnej Azji i Ameryce. Wiele gatunków szarłatu to rośliny jadalne, przy czym u jednych spożywane są nasiona (np. A. caudatus, A. hybridus), u innych młode pędy (np. A. tricolor).
Amaranto (Amaranthus) é um gênero botânico da família Amaranthaceae. Várias espécies são conhecidas pelos nomes de bredo ou caruru. Compreende cerca de 70 espécies, das quais cerca de 40 são nativas das Américas. Ele inclui pelo menos 17 espécies com folhas comestíveis.
Amaranthus caudatus
Amaranthus hybridus
Amaranthus pumilus
Amaranthus retroflexus
Amaranthus spinosus
Amaranthus viridis
Amaranto (Amaranthus) é um gênero botânico da família Amaranthaceae. Várias espécies são conhecidas pelos nomes de bredo ou caruru. Compreende cerca de 70 espécies, das quais cerca de 40 são nativas das Américas. Ele inclui pelo menos 17 espécies com folhas comestíveis.
Amaranthus, cunoscut ca și amarant, este o plantă de gen cosmopolitan. Unele specii de amarant sunt cultivate ca legume pentru consum, cereale sau ca și plante ornamentale.[1]
Approximativ 60 de specii au fost identificate, cu Inflorescență care variază de la roșu la mov, verde și galben.
"Amarant" provine din Grecul ἀμάραντος[2] (amarantos), "nepieritor; cel care nu se va veșteji" care împreună cuvântului grec pentru "floare," ἄνθος (anthos), formează "amarant."
In trecut era folosită de azteci și de incași, fiind cunoscută și prețuită de aceștia pentru calitățile pe care le descoperiseră la ea. Amarantul este o plantă benefică pentru sănătate, fiind una dintre cele mai nutritive alimente cunoscute și având o valoare proteică mai mare decât orezul, făina integrală de grâu, ovăz sau secară. Este foarte bogat în minerale (mangan, fier, zinc, fosfor, cupru), în calciu și vitamine (A, B, E, D), aminoacizi esențiali și nu conține gluten.[3]
Amaranthus, cunoscut ca și amarant, este o plantă de gen cosmopolitan. Unele specii de amarant sunt cultivate ca legume pentru consum, cereale sau ca și plante ornamentale.
Approximativ 60 de specii au fost identificate, cu Inflorescență care variază de la roșu la mov, verde și galben.
"Amarant" provine din Grecul ἀμάραντος (amarantos), "nepieritor; cel care nu se va veșteji" care împreună cuvântului grec pentru "floare," ἄνθος (anthos), formează "amarant."
In trecut era folosită de azteci și de incași, fiind cunoscută și prețuită de aceștia pentru calitățile pe care le descoperiseră la ea. Amarantul este o plantă benefică pentru sănătate, fiind una dintre cele mai nutritive alimente cunoscute și având o valoare proteică mai mare decât orezul, făina integrală de grâu, ovăz sau secară. Este foarte bogat în minerale (mangan, fier, zinc, fosfor, cupru), în calciu și vitamine (A, B, E, D), aminoacizi esențiali și nu conține gluten.
Amaranthus acanthochiton Amaranthus acutilobus Amaranthus albus Amaranthus arenicola Amaranthus australis Amaranthus bigelovii Amaranthus blitoides Amaranthus blitum Amaranthus brownii Amaranthus californicus Amaranthus cannabinus
A. caudatus (repati ščir)
Amaranthus chihuahuensis Amaranthus crassipes Amaranthus crispus
A. cruentus (košati ščir) Amaranthus deflexus Amaranthus dubius Amaranthus fimbriatus Amaranthus floridanus Amaranthus graecizans Amaranthus greggii Amaranthus hybridus
A. hypochondriacus (žitni ščir) Amaranthus interruptus Amaranthus minimus Amaranthus muricatus Amaranthus obcordatus Amaranthus palmeri Amaranthus polygonoides Amaranthus powellii Amaranthus pringlei Amaranthus pumilus
A. retroflexus (srhkodlakavi ščir)
Amaranthus scleropoides Amaranthus spinosus Amaranthus standleyanus Amaranthus thunbergii Amaranthus torreyi
A. tricolor (tribarvni ščir)
Amaranthus tuberculatus
Amaranthus viridis Amaranthus watsonii Amaranthus wrightii
Ščir ali amarant (znanstveno ime Amaranthus) je svetovno razširjen rod enoletnic in nekajletnih trajnic, zelo sorodnih rodu Celosia (znana vrsta petelinov greben). Znanih je ok. 60 vrst. Cvetijo poleti in jeseni. Bogata podolgovata grozdasta socvetja so običajno škrlatnordeče barve, lahko tudi zelena ali rumena. Divje vrste so pleveli, gojene pa se uporabljajo za žito, zelenjavo, krmo ali kot okrasne rastline. Ločimo listnati ščir (zelenjadnica) in zrnati ščir (nepravo žito).[1]
Zrnati ščir je pokončna, do 2,5 m visoka in močno razvejena rastlina. Listi so enostavni, nedeljeni, z dolgim pecljem in na spodnji strani lista močno izstopajočim žiljem. Moška in ženska socvetja rastejo iz zalistij v dolgih grozdih, katerih oblika je odvisna od vrste. Plod je bočno sploščen in poln drobnih leči podobnih semen bele, kremne, rjave, rdeče ali črne barve. Je ugodne prehranske sestave, saj vsebuje do 65 % škroba, 13–18 % beljakovin in do 7 % maščob.[2]
Zrnati ščir izvira iz Mehike in Južne Amerike, kjer naj bi bil udomačen že 4000 let pr. n. št. Za Azteke je bil ščir ob koruzi poglavitna hrana.[3]
Zrnati ščir zaradi ugodne sestave z visokim deležem beljakovin, med njimi zlasti lizina, postaja vse bolj priljubljen v zahodnjaški prehrani. Zmleta ali naparjena semena so pogosta v sladkih prigrizkih, otroški hrani ali kosmičih za zajtrk. V Mehiki iz zmletih in popraženih semen pripravljajo pijačo atole. Sorodne vrste v tropih, predvsem listnati ščiri, so v Afriki pomembna zelenjadnica. Nekatere vrste gojijo kot krmne rastline. Največje pridelovalke ščira so Mehika, andske države, Indija, Nepal, Kitajska, ZDA in Argentina, več držav pa izvaja poljske poskuse, tako da je pričakovati, da se bo delež polj s ščirom kmalu povečal na Kitajskem in v ZDA, pa tudi v Venezueli, Kanadi in Nigeriji.[4]
Latinsko ime »Amaranthus« in iz njega izpeljani izrazi v sodobnih indoevropskih jezikih izhajajo iz grškega ἀμάραντος[5] (amarantos) 'neveneč', kar je bilo šele kasneje ljudskoetimološko naslonjeno na sicer v botaničnem imenoslovju pogosto grško besedo za 'rožo oz. cvet' ἄνθος (anthos). Čeprav v Sloveniji uspevajo divje vrste ščira (srhkodlakavi ščir je njivski plevel) in je bil znan tudi kot okrasna rastlina, se je vedenje o možnosti gojenja za prehrano v javnosti razširilo po letu 2000. Žito se prodaja skoraj izključno pod imenom amarant.
Ščir ali amarant (znanstveno ime Amaranthus) je svetovno razširjen rod enoletnic in nekajletnih trajnic, zelo sorodnih rodu Celosia (znana vrsta petelinov greben). Znanih je ok. 60 vrst. Cvetijo poleti in jeseni. Bogata podolgovata grozdasta socvetja so običajno škrlatnordeče barve, lahko tudi zelena ali rumena. Divje vrste so pleveli, gojene pa se uporabljajo za žito, zelenjavo, krmo ali kot okrasne rastline. Ločimo listnati ščir (zelenjadnica) in zrnati ščir (nepravo žito).
Amarantsläktet (Amaranthus)[1] är ett släkte av amarantväxter. Amaranter ingår i familjen amarantväxter.[1]
Vissa arter, bland andra Amaranthus caudatus och Amaranthus cruentus, har frön med hög proteinhalt och kan odlas som spannmål.[2] Produkter gjorda av frön från amaranter säljs i hälsokostbutiker under namn som amarantfrö, amarantflingor, amarantmjöl och inkavete. Varje buske ger ifrån sig tusentals frön som liksom quinoan har lågt GI-värde, och kan användas till gröt eller bakning. De kan också användas i grytor, blandas i omeletter, efterrätter och sallader.
Den som lider av glutenintolerans tål amarantfrö, och amarantprodukter går därför ofta att beställa från allergisajter.
Catalogue of Life listar nedanstående 89 arter i släktet.[1] Blodamarant (Amaranthus cruentus) listas där som en synonym till grönamarant (Amaranthus hybridus) och toppamarant (Amaranthus hypochondriacus) listas inte alls men båda är accepterade namn enligt The Plant List.[3]
Wikimedia Commons har media som rör Amaranthus.
Wikispecies har information om Amaranthus.
Amarantsläktet (Amaranthus) är ett släkte av amarantväxter. Amaranter ingår i familjen amarantväxter.
Metne bakınız.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Amaranthus ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. 
Wikispecies'te Amaranthus ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur. Amaranthus, Amaranthaceae familyasından yaklaşık altmış türü bilinen, süs bitkisi olduğu kadar tohumları yenebilen, renkleri koyu mordan kırmızıya ve altın rengine kadar değişiklik gösteren bir bitki cinsi. Celosia (horozibiği) cinsi ile yakın akraba olan bu cins birçok ortak özelliğe sahiptir.
Birçok türü ot sayılsa da dünyanın birçok yerinde yaprakları sebze kendisi süs bitkisi ve tohumları da tahıl sayılır. Rengârenk çiçeklerinden boya yapılabilir. Çabuk üreyen ve bakım gerektirmeyen, kolay hasta olmayan dayanıklı bir bitkidir.
Hem yaprakları hem de siyah benekli küçük sarı tohumları yenebildiği gibi, kurutulan tohumları öğütülerek ekmek yapımında kullanılabilir. Azteklerin başlıca tahıllarından olan Amaranth bol liflidir ve yüksek protein içerir.
İki çenekliler ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Amaranthus, Amaranthaceae familyasından yaklaşık altmış türü bilinen, süs bitkisi olduğu kadar tohumları yenebilen, renkleri koyu mordan kırmızıya ve altın rengine kadar değişiklik gösteren bir bitki cinsi. Celosia (horozibiği) cinsi ile yakın akraba olan bu cins birçok ortak özelliğe sahiptir.
Birçok türü ot sayılsa da dünyanın birçok yerinde yaprakları sebze kendisi süs bitkisi ve tohumları da tahıl sayılır. Rengârenk çiçeklerinden boya yapılabilir. Çabuk üreyen ve bakım gerektirmeyen, kolay hasta olmayan dayanıklı bir bitkidir.
Hem yaprakları hem de siyah benekli küçük sarı tohumları yenebildiği gibi, kurutulan tohumları öğütülerek ekmek yapımında kullanılabilir. Azteklerin başlıca tahıllarından olan Amaranth bol liflidir ve yüksek protein içerir.
Відомо понад 100 видів (див. Список видів роду Щириця); в Україні — 9, бур'яни:
Період цвітіння 8 тижнів. Суцвіття довгі червоного кольору. На одній рослині утворюється до 500 тис насінин.
Характеризується лікувальними і вітамінними властивостями.
Щириця є перспективною білковою культурою: урожайність її сягає 60 ц/га; білок за амінокислотним складом унікальний — він містить до 35 % незамінних амінокислот; лізину в ній у 3-3,5 рази більше, ніж у білку пшениці; жирнокислотний склад близький до складу обліпихової олії; щириця багата на вітаміни, серед мінеральних речовин щириці є такі важливі мікроелементи, як кремній, цинк, мідь, магній.[1] Продукти із щирицею здатні зменшувати токсичний ефект радіоактивного опромінення організму.[2]
На Кавказі та у Середній Азії зілля йде на приготування борщів, юшок, щів, окрошки. На Поволжі насіння шеретували на круподерці або обшуговували в ступі на крупу, з якої варили різні каші, здебільшого молочні. Пюре з варених стебел та листя заміняє шпинат. Молоде зілля до початку цвітіння йдуть на приготування прісних салатів.[3]
Листки щириці використовують у консервуванні. Вони надають хрусткості огіркам чи, до прикладу, кабачкам.
Щирицю культивують у гірських районах Центральної Америки як борошняну та круп'яну рослину. Її зрідка вирощують у Південному Китаї та Індії.[4]
Сходи Amaranthus viridis
Квіти Amaranthus albus
Rau dền, là tên gọi chung để chỉ các loài trong Chi Dền (danh pháp khoa học: Amaranthus, bao gồm cả các danh pháp liên quan tới Acanthochiton, Acnida, Montelia) do ở Việt Nam thường được sử dụng làm rau. Chi Dền gồm những loài đều có hoa không tàn, một số mọc hoang dại nhưng nhiều loài được sử dụng làm lương thực, rau, cây cảnh ở các vùng khác nhau trên thế giới. Tên tiếng Anh (amaranth) cũng như tên khoa học của các loài dền đều có nguồn gốc từ tiếng Hy lạp "amarantos" (Αμάρανθος hoặc Αμάραντος) có nghĩa là (hoa) không bao giờ tàn. Chi Dền được cho là có nguồn gốc ở Trung Mỹ và Nam Mỹ nhưng khoảng 60 loài với khoảng 400 giống của nó hiện diện khắp thế giới, cả vùng có khí hậu ôn đới lẫn nhiệt đới. Ở Việt Nam, rau dền thường thấy là dền đỏ (dền tía - Amaranthus tricolor), dền cơm (dền trắng - Amaranthus viridis) làm rau ăn; dền gai (Amaranthus spinosus) mọc hoang dại.
Chi Dền là những loài cây thân thảo, có bộ rễ khỏe, ăn sâu nên khả năng chịu hạn, chịu nước tốt, sức nảy mầm cao. Dền thường có một thân thẳng, cành vươn vừa phải, những loài trồng lấy hạt có hoa tạo thành cụm hình chùy ở đầu cành còn những loại lấy rau có hoa mọc dọc theo cành. Các loài trong chi dền được thấy ở cả vùng đồng bằng lẫn vùng núi ở độ cao đến 1.500m như Hymalaya, Andes... Chu kỳ phát triển của nó tương đối ngắn, các giống dền trắng và dền đỏ ở Việt Nam gieo hạt sau 25-30 ngày là có thể đem trồng, sau khi trồng 25-30 ngày đã thu hoạch được[1]. Các loài dền hạt trồng làm cây lương thực gieo hạt sau 3-4 ngày bắt đầu nảy mầm và ra hoa sau đó khoảng 2 tháng rưỡi.
Thân và lá rau dền có vị ngọt, chứa sắt, vitamin B2, vitamin C, axít nicotic và canxi (dền gai có hàm lượng canxi tối đa đến 0,2%) [2]. Hạt ngoài các thành phần vitamin A, vitamin C còn giàu tinh bột, đạm thực vật (các loài dền hạt trồng làm lương thực có hàm lượng đạm thực vật từ 12 đến 16%) và lysin.
Thành phần trung bình có trong 100g lá và hạt dền Thành phần Lá tươi Hạt Nước 86,9 g 9 g Protein 3,5 g 15 g Chất béo 0,5 g 7 g Tinh bột 6,5 g 63 g Chất xơ 1,3 g 2,9 g Phốtpho 67 mg 477 mg Sắt 3,9 mg -- Kali 411 mg -- Vitamin A 6100 i.u. 0 Vitamin B2 0,16 mg 0,32 mg Niacin 1,4 mg 1,0 mg Vitamin C 80 mg 3 mg Vitamin B1 0,08 mg 0,14 mg Canxi 267 mg 490 mg Khoáng chất 2,6 g 2,6 g Ca lo 36 391Hạt một số loại dền như dền hạt Mexico (Amaranthus cruentus), dền đuôi chồn (Amaranthus caudatus), dền ngù hoàng tử (Amaranthus hypochondriacus)... được dùng làm lương thực ở châu Mỹ, châu Phi và vùng núi Hymalaya. Dền đã được trồng cách đây hơn 8.000 năm, ít nhất là từ nền văn minh Maya ở Trung Mỹ và Nam Mỹ, các tài liệu thận trọng hơn thì nói rằng nó được trồng cách đây ít nhất 6.000 năm. Hạt dền là nông sản chủ yếu của người Aztec, họ gọi nó là huautli và được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo của mình. Hạt dền cũng là thức ăn chủ yếu của người Inca và ngày nay ở vùng núi Andes nó được gọi là kiwicha. Người Tây Ban Nha đã cấm trồng dền hạt từ năm 1516, đến thập niên 1970, nó được khôi phục ở México, hạt dền được chế biến (theo kiểu làm bỏng ngô) thành một loại thức ăn vặt gọi là alegria (tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là hạnh phúc) không những phổ biến ở đây mà còn lan khắp Bắc Mỹ và sang tới châu Âu.
Y học cổ truyền phương Đông còn sử dụng dền để làm thuốc. Ở Việt Nam, dền đỏ được dùng trong các bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, sát trùng, trị độc...; dền cơm dùng trong các bài thuốc chữa táo bón, nhức đầu, chóng mặt...; dền gai là một vị thuốc trị rết cắn, ong đốt, mụn nhọt, lị...Ở México, cây dền hạt cũng được dùng trị bệnh nhuận tràng, sử dụng làm chất kết dính trong công nghiệp dược.
Ở châu Mỹ các loài trong chi dền còn được sử dụng vào một số mục đích khác như làm phẩm màu, thân cây khô làm chất đốt. Dền cũng được chế biến thành thực phẩm chức năng. Ngoài ra, một số loài dền có hoa đẹp có thể dùng để trang trí.
Rau dền đã gắn bó với cuộc sống lam lũ của người Việt Nam nhiều thế hệ và ghi dấu ấn trong văn học dân gian cũng như hiện đại:
Cây rau dền cơm Việt Nam, Cư Kuin, Đắk Lắk.
Hoa dền.
Lá dền cơm.
Rau dền, là tên gọi chung để chỉ các loài trong Chi Dền (danh pháp khoa học: Amaranthus, bao gồm cả các danh pháp liên quan tới Acanthochiton, Acnida, Montelia) do ở Việt Nam thường được sử dụng làm rau. Chi Dền gồm những loài đều có hoa không tàn, một số mọc hoang dại nhưng nhiều loài được sử dụng làm lương thực, rau, cây cảnh ở các vùng khác nhau trên thế giới. Tên tiếng Anh (amaranth) cũng như tên khoa học của các loài dền đều có nguồn gốc từ tiếng Hy lạp "amarantos" (Αμάρανθος hoặc Αμάραντος) có nghĩa là (hoa) không bao giờ tàn. Chi Dền được cho là có nguồn gốc ở Trung Mỹ và Nam Mỹ nhưng khoảng 60 loài với khoảng 400 giống của nó hiện diện khắp thế giới, cả vùng có khí hậu ôn đới lẫn nhiệt đới. Ở Việt Nam, rau dền thường thấy là dền đỏ (dền tía - Amaranthus tricolor), dền cơm (dền trắng - Amaranthus viridis) làm rau ăn; dền gai (Amaranthus spinosus) mọc hoang dại.
В качестве декоративных растений культивируются четыре вида амаранта. Три из них относятся к цветочно-декоративным:
Один вид — Амарант трёхцветный (Amaranthus tricolor L.) — относится к лиственно-декоративным.
В народной медицине амарант может быть интересен как источник получения биологически активных веществ — амарантина, рутина, каротиноидов.
Амарант созревает через 4—5 недель после посева, а в защищённом грунте может давать урожай круглый год. Он может расти в условиях засухи и жары и на засолённых почвах.
После смерти Веспасиано Колонна (1480 — 13 марта 1528), графа Фонди и герцога Траетто, его жена Джулия Гонзага выбрала своим гербом цветок амаранта (наряду с девизом Non moritura).
По информации базы данных The Plant List (2013), род включает 105 видов[3]:
Ещё значительное число видовых названий этого рода имеют в The Plant List (2013) статус unresolved name, то есть относительно этих названий нельзя однозначно сказать, следует ли их использовать как названия самостоятельных видов, либо их следует свести в синонимику других таксонов[3].
В Средней России встречаются 4 вида[7]:
В качестве декоративных растений культивируются четыре вида амаранта. Три из них относятся к цветочно-декоративным:
Amaranthus cruentus L. [syn. Amaranthus paniculatus — Амарант метельчатый] Amaranthus hypochondriacus L. — Амарант печальный Amaranthus caudatus L. — Амарант хвостатыйОдин вид — Амарант трёхцветный (Amaranthus tricolor L.) — относится к лиственно-декоративным.
В народной медицине амарант может быть интересен как источник получения биологически активных веществ — амарантина, рутина, каротиноидов.
Амарант созревает через 4—5 недель после посева, а в защищённом грунте может давать урожай круглый год. Он может расти в условиях засухи и жары и на засолённых почвах.
苋属(学名：Amaranthus)植物是一类分布广泛的草本植物，包含了大约70个种，常统称为野苋菜。其普遍特征是花序和叶子会呈现出不同程度的紫红色到金色。该属有一些种被认为是有危害的杂草，而另一些则是世界各地广泛食用的叶菜，粮食或是观赏植物。部分种类在外形和用途上与临近属青葙属中的一些成员相似，其归属仍未有定论。
苋属植物在形态学上的多样性比较显著，即使在特定种的内部也可以有明显的形态差异。虽然苋科的划分在分类上是比较清楚的，被归为苋属的种类则缺乏明晰的共同特征。[1] 这使得苋属的划分被分类学家普遍认为是比较困难的。[2]
目前的观点认为苋属包含了3个亚属和约70个种，尽管种的具体数目因为杂交种的缘故比较难于确定。[3] 根据Mosyakin & Robertson在1996年发表的研究，苋属的三个亚属包括：Amaranthus（同株亚属），Acnida（异株亚属）和Albersia（?）。[4]
在亚洲和美洲的部分地区，人们耕种某些种类的苋属植物以食用其种子。这些种类有着高产，耐旱，易于收获和营养丰富的优点。
在很多地方，苋属植物的一些种类也被作为蔬菜来种植和食用。其中至少包括：三色苋、凹头苋和反枝莧。[5]
在印度尼西亚和马来西亚，苋菜的叶子被称为bayam,而在菲律宾的塔加洛语中，这类植物叫作kulitis或者callaloo。成熟的苋菜的根也是很好的蔬菜，常常和西红柿或者罗望子做的卤汁一起烹制。在中国，苋菜的叶子和茎常被用于炒着吃或者入汤。在越南，苋属植物被称为rau dền，主要用于做汤。其中有两个种类最为常见，分别叫作dền đỏ（三色苋）和dền cơm（或者dền trắng）（皱果苋）。
在东非，苋的叶子在齐切瓦语中被称为Bonongwe，在斯瓦希里语中叫mchicha，在卡姆巴语中叫Telele,在使用班图语支的乌干达地区被称作Doodo。[6] 有时一些医生会为低红细胞比容（常见于如镰刀型红血球疾病等引起的贫血）的人推荐食用苋类植物作为食物。在西非地区，苋类植物也是一种很常见的蔬菜，在约鲁巴语里叫作efo tete或者arowo jeja。[7] 在加勒比地区，苋菜的叶子常用于一种叫callaloo的菜肴中。
在希腊，希腊苋（皱果苋）被用于一种叫作vlita或者vleeta的很常见的菜品中。在这种做法中，苋菜的叶子被煮熟，然后加橄榄油和柠檬拌成沙拉，通常和炸鱼一起供应。在斯里兰卡，苋菜被称为Koora Thampala，和米饭一起食用。
在北美的的霍比族人使用某些苋属植物的花作为一种深红色自然染料的来源。另外一种人工合成的染料因为颜色相近也被命名为"amaranth"（即“苋属植物”）。[8]
苋属同样包含了一些著名的作为观赏植物的种类。比如尾穗苋，这是一个原产自印度的一年生种类，会开出漂亮的紫色小花，聚在一起形成穗状花序。另一称为千穗谷的种类，其披针形叶片有着紫色的上表皮，叶脉十分明显，深红色的花朵聚成向上直立的穗状花序。
苋属植物通常是很好的维生素和矿物质的来源，包括丰富的维生素A，维生素K，维生素B6，维生素C，核黄素，叶酸，钙，磷，钾，铁，镁，锌，铜和锰等营养物质。苋类植物的种子，与藜麦和荞麦一样，是不多见的含有全套20种氨基酸的食物。[9] 而且其所含的蛋白质不包含面筋，因此可以作为面筋过敏的人群的替代主食。[10]
一些研究表明苋类植物的种子或其制成的油或许对预防高血压和心血管疾病有帮助，长期摄入可能有益于降低血压和血脂。[11][12][13]
苋属(学名：Amaranthus)植物是一类分布广泛的草本植物，包含了大约70个种，常统称为野苋菜。其普遍特征是花序和叶子会呈现出不同程度的紫红色到金色。该属有一些种被认为是有危害的杂草，而另一些则是世界各地广泛食用的叶菜，粮食或是观赏植物。部分种类在外形和用途上与临近属青葙属中的一些成员相似，其归属仍未有定论。
アマランサス（学名: Amaranthus）はヒユ科ヒユ属（アマランサス属）の植物の総称。アマランスとも。
ギリシャ語の Αμάρανθος（アマラントス、（花が）しおれることがない）が語源である。
アマランサスは紀元前6世紀から栽培されている[1]。アステカ人には「 huauhtli 」と呼ばれ、彼らの主食であり、儀式の食事と飲み物にも加工されるためアステカ宗教（英語版）に欠かせない穀物であった。スペイン人に侵略されて栽培が禁止される以前では、エネルギー消費量の80％を占めていたと考えられている。
アマランサスは、pH、塩分、環境、温度の変化、干ばつに強い丈夫な植物である[2]。遺伝的多様性と環境適応能力に優れている[3]。
観葉植物としても栽培される。花からは赤系の染料（ベタレイン）が採れ、その色はアマランス色（英語版）（●）と呼ばれる。ただし、合成着色料の赤色2号もアマランスと名づけられているが、色が似ているだけで無関係な物質である。
油も作られる。
アマランサスの中でも、ヒモゲイトウ (Amaranthus caudatus) が最も大規模に栽培されている。
古代南米のインカ文明などでは、種子を穀物として食用にしてきた。これはトウモロコシや豆類に匹敵する重要作物であった。19世紀に入るとインドなどでも大規模に栽培されるようになった。日本へは江戸時代に、主に観賞用として伝来した。東北地方では小規模ながら、アカアワなどの名前で食用にも栽培されていた。
中国では、中国語（北京語）で 莧菜（xiàncài、シエンツァイ）、広東語で 莧菜（yin6choi3、インチョイ）、上海語で 米莧 （ミーシ）と呼び、緑色の葉と茎を食用にしている。英語では、一般に chinese spinach（中国のホウレンソウ）などと呼ぶが、オーストラリアでは、広東語を英語風に書いた een choy（イーンチョイ）を野菜としての標準名としている。独特のえぐ味と濃い風味がある。炒めると葉に含まれる色素が油に溶出して、紅色に染まる品種が多いが、赤くならない品種もある。
アフリカの一部では、ホナガイヌビユの葉が食用とされている[4][5]。ジャマイカでは、カラルー（英語版）と呼ばれ、モルディブでもディベヒ語で massaagu と呼ばれ料理に使われる[6]。ほか、インドでも野菜として食され、サンスクリット語で Tanduliya と呼ばれる伝統的なアーユルヴェーダ医学のハーブとして利用されている[7]。葉以外の種子も水で茹でたり、ビスケットにしたり、スナックとしても食用可能である[8]。
ヒユ（莧、A. tricolor）の仲間であるが、形態は多様である。和名に「ケイトウ（鶏頭）」を含む種も多いが、ケイトウ (Celosia argentea) は同科別属である。
ヒユ属の種分化は非常に多様で、雑種も多く、分類は難しい。種の数は分類により約20種 - 約300種と大きな幅がある[17]。近年の研究によると、ヒユ属は3亜属[18]70種[19]に分類できる。
ITISによる42種を挙げる。和名・英名との対応は、別の分類では異なることもある。
비름속(--屬, 학명: Amaranthus 아마란투스[*])은 비름과의 속이다.[1] 한해살이, 두해살이 또는 짧은 기간의 여러해살이 식물로 이루어져 있으며, 전세계적으로 분포한다. 미상꽃차례와 같은 취산꽃차례의 꽃이 여름이나 가을에 핀다.[2]
학명 "아마란투스"는 "시들지 않는"을 뜻하는 그리스어 낱말 ἀμάραντος[3](아마란토스)와 꽃을 뜻하는 ἄνθος(안토스)가 합쳐져서 생긴 데에서 유래한다.
.jpg)
.JPG)
_01.jpg)
