'n Bosluis wat op 'n hond gesit het. Die penpunt is vir grootte-aanduiding.

'n Bosluis is 'n klein uitwendige parasiet wat tot die superfamilie Ixodoidea behoort. Hulle is verwant aan spinnekoppe en behoort saam met hulle tot die klas Arachnida. Bosluise lewe van die bloed van gewerwelde diere: hulle byt vas aan die vel van 'n mens of huid van 'n dier deur hulle haakvormige tande waar hulle dan ure of selfs dae van hul gasheer se bloed kan drink. Hulle kan ook verskeie ernstige siektes soos tifuskoors, loopgraafkoors, Rocky Mountain-koors, vlektifus en Lyme-siekte oordra.

'n Bosluis se byt is meestal nie pynlik nie, trouens, mens voel dit gewoonlik glad nie en sal slegs bewus wees van 'n bosluis wanneer dit op die vel raakgesien word. Verskeie soogdiere, reptiele en voëls is dikwels die teiken van bosluise.

'n Wyfie kan meer as 20 000 eiers op 'n slag lê nadat sy haar vol bloed gedrink het.

Bosluisbyte

Indien 'n bosluis met die vingers afgetrek word, is daar 'n gevaar dat ('n gedeelte van) die kop in die wond kan agterbly. Indien 'n olierige stof, soos petroleumjellie, op die bytplek aangebring word, sal die bosluis sy byt verslap, wat dit makliker maak om af te trek. Bytplekke moet altyd goed ontsmet word en, indien daar tekens van koors of infeksie is, moet 'n dokter geraadpleeg word.

Sien ook

• Kongokoors, siekte wat deur bosluise veroorsaak word.
• Bosluisbytkoors, siekte wat deur bosluisbyte veroorsaak word.

Bronnelys

• Bosluise in Wêreldspektrum, volume 23. 1983 Ensiklopedie Afrikana: (Edms) Bpk.
• Olivier, W. (2003). Staproetes in Suid-Afrika. Geïllustreerde uitgawe. Struik Uitgewers. ISBN 1-86872-789-0, 9781868727896

Gənə- tünd qırmızı qəhvəyində yastı oval 8 ayaqlı bir parazitdir. Məməlilər, quşlar və sürünənlərdən qan əmərək yaşayarlar. Bahar və yay mövsümündə yaşıllıq sahələrində vardırlar. Dişləmələri ağrısızdır. Bir neçə gün içində qaşıntı və ya gənənin görülməsiylə fərq edilər. Bir çox bakteriya və virusu heyvanlardan insanlara bulaşdıra bilər. Gənə ilə bulaşan xəstəliklərin çoxu yüksək qızdırmayla seyr edən lyme xəstəliyi, dönmə qızdırma, tularemi kimi və son zamanlarda səslənilən, müalicəsi olmayan, gənələrin bulaşdırdıqları viruslarla yaranan Krım- Kongo qanamalı qızdırma(KKKA) sayıla bilməkdədir. Bu xəstəlik Azərbaycanda son illərdə görülməkdə olsa da ilk olaraq 1944-cü ildə Krımda, 1956-cı ildə də Konqoda görülmüşdür. KKKA xəstəliyi gənə dişləməsindən 1-3 gün içində (ən çox 9 gün ) qızdırma, qırıqlıq, baş ağrısı, halsızlıq, oynaq ağrıları, iştahsızlıq, bəzən qusma, qarın ağrısı və ishalla başlar. Bədənin dəyişik yerlərində özbaşına yaranan göyərmələr, burun qanaması və qan itirməyə davam edər. Əksəriyyətlə qaraciyər, böyrək və ağciyər qeyri-kafiliyə gətirib çıxarıb %50 nisbətində öldürücü olmaqdadır. Gənədən qorunmaq üçün açıq və yaşıllıq sahələrdə bədəni tamamilə örtəcək geyimlər geyilməli və açıq rəngli paltarlar seçim edilməlidir. Gənələrin bədənə girə biləcəyi açıqlıqların bağlanılması əhəmiyyətlidir. Çöl sahələrə gedildiyində bədənin açıqda qalan qisimlərinə repellent olaraq bilinən böcək qovucu maddələrin sürtülməsi, gənələrin bir neçə saat bədənə yaxınlaşmalarını maneə törətməkdədir. Bədən gənə cəhətdən tez-tez nəzarət edilməli, gənə varsa bir pens və ya maqqaşla, gənənin dəriyə yapışdığı yerdən tutulub sağa sola oynadılaraq mismar çıxarar kimi çıxarılmalıdır. Gənə bədəndən nə qədər qısa müddətdə çıxarılsa xəstəlik riski də o qədər azalmaqdadır. Heyvan sahibləri heyvanlarını və sığınacaqlarını gənələrə qarşı üsuluna görə dərmanlamalı.^[1]

Mənbə

An tarlask, pe tilh, teureug, porailh, boskard, eo al loened bihan divellkeinek a ya d'ober an urzhiad Ixodida. Ouzhpenn 800 spesad tarlask a zo.

Arvevat eo an tarlask hag en em vagañ a reont diwar gwad loened all, an aliesañ bronneged hag evned met ivez stlejviled ha divelfenneged.

Kleñvedoù a c'hellont treuzkas, evel kleñved Lyme.

Les paparres, caparres, llagastes són diversos àcars paràsits de vertebrats, que pertanyen a la família dels ixòdids (Ixodoidea). Les paparres xuclen la sang dels seus hostes. Un cop botits de sang duen el nom de rènecs, rens (sing. rè, Balears), garrencs i garrenys (Empordà)

Morfològicament assoleixen d'1 a 12 mil·límetres (els mascles fan una mida que és la tercera part que les femelles), però es fan més grossos quan estan plens de la sang que xuclen. Tenen el cos ovalat i aplanat amb quelícers en forma d'arpó. Viuen entre la vegetació i es llancen al cos d'animals que passen al seu costat; poden estar diversos anys esperant una presa.

En persones i animals el principal perill sanitari és la transmissió de malalties bacterianes o parasitàries. Una de les més conegudes és la borreliosi.^[2] La saliva de les paparres conté molècules que actuen sobre la citocina proinflamatòria TNF i faciliten l'entrada dels patògens dins del cos de l'hoste mentre l'àcar s'alimenta.^[3]

L'any 2011 científics del Brasil publicaren que l'efecte citotòxic de la saliva de l'espècie Amblyomma cajennense té la capacitat d'induir experimentalment la mort de determinades línies de cèl·lules canceroses.^[4] També han estat avaluades les propietats antivíriques de la cera dels ous d'aquesta paparra.^[5] Una altra espècie, Hyalomma dromedarii, té molècules a la saliva que, experimentalment, inhibeixen l'angiogènesi i la proliferació de les cèl·lules del glioblastoma.^[6]

Famílies

• Ixodidae - paparres dures
• Argasidae - paparres toves
• Nuttalliellidae

Noms dialectals a l'ALDC

• [1]

Referències

Bibliografia

• MSSSI. Guía de actuación ante picadura de garrapata (en castellà). Guías y protocolos, 2016 Oct 14; pàgs: 5 [Consulta: 16 abril 2018].
• CDC. Symptoms of Tickborne Illness (en anglès). Tick Home. National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases, 2015 Jun 1; pàgs: 3 [Consulta: 16 abril 2018].
• Stafford, Kirby C. III: Tick Bite Prevention, Connecticut Department of Public Health, Feb. 1999.
• Fivaz, B., T. Petney i I. Horak. 1993. Tick Vector Biology: Medical and Veterinary Aspects. Springer. ISBN 0-387-54045-8.

Vegeu també

• Hematofagia

Enllaços externs

• Les paparres poden transmetre malalties Agència de Salut Pública de Catalunya. 2017 Ag 7, pàgs: 7.
• Lyme Disease: Nature Class - March 1997.
• TickEncounter.org University of Rhode Island
• Ticks in Kansas, Kansas State University
• University of Sydney and Westmead Hospital, Dept of Entymology
• Mites and Ticks
• Dermacentor variabilis, paparra del gos
• Ixodes scapularis, paparra del cérvol
• Rhipicephalus sanguineus, paparra del gos

Arachnidau bychain yw trogod (unigol: trogen) o'r uwchdeulu Ixodoidea. Ynghŷd â gwiddon, trogod sydd yn cyfansoddi'r tacson Acarina.

Klíště nasáté krví (u ucha)

Klíšťatovci či někdy prostě „klíšťata“ (Ixodida, Metastigmata) je řád^[1] (nebo podřád,^[2][3] záleží na systému) roztočů s parazitickým způsobem života. Patří do něj zejména klíšťatovití („klíšťata“, Ixodidae) nebo klíšťákovití („klíšťáci“, Argasidae). Nejběžnějším zástupcem v ČR je asi klíště obecné (Ixodes ricinus), ale zdravotně významných druhů ve skutečnosti existuje mnohem více.

Popis

Vědecký název skupiny Metastigmata upomíná na skutečnost, že dýchací otvory – stigmata – jsou vyústěna až za posledním (tedy čtvrtým) párem končetin. Většina zástupců je obligátně parazitická, tzn. umí se vyživovat pouze cizopasně a až na výjimky všechna vývojová stádia sají krev. Podobně jako ostatní roztoči jsou i klíšťatovci gonochoristé (mají odlišená pohlaví); larva je šestinohá, z ní se postupně vyvíjí osminohá nymfa a později dospělec.^[3]

Reference

1. ↑ Biolib - Ixodida (klíšťata) [online]. Dostupné online.
2. ↑ PŘEHLED SYSTÉMU BEZOBRATLÝCH ŽIVOČICHŮ [online]. Dostupné online.
3. ↑ ^{a b} VOLF, Petr; HORÁK, Petr. Paraziti a jejich biologie. Praha: Triton, 2007. (Vyd. 1). ISBN 978-80-7387-008-9. S. 318.

Externí odkazy

• Obrázky, zvuky či videa k tématu Klíšťatovci ve Wikimedia Commons

Zecke ist eine Weiterleitung auf diesen Artikel. Weitere Bedeutungen sind unter Zecke (Begriffsklärung) aufgeführt.

Die Zecken (Ixodida) sind eine Ordnung der Milben (Acari), die der Überordnung Parasitiformes zugeordnet werden. Unter den Zecken finden sich die größten Milbenarten. Alle Arten sind blutsaugende Ektoparasiten an Wirbeltieren, darunter auch dem Menschen. Viele Zeckenarten sind bedeutende Krankheitsüberträger. 2004 waren weltweit etwa 900 Zeckenarten bekannt.^[1]

Merkmale

Wie bei den meisten Milbenarten besteht der Körper der Zecken aus zwei beweglich gegeneinander abgesetzten Abschnitten. Der vordere Abschnitt, bei den Milben generell Gnathosoma benannt, trägt bei den Zecken (aus historischen Gründen) den abweichenden Namen Capitulum. Dieser Abschnitt entspricht dem, was landläufig als Zeckenkopf bezeichnet wird. Der übrige Rumpf wird Idiosoma genannt. Der vordere, die Beine tragende Abschnitt, das Podosoma, geht ohne scharfe Grenze in den hinteren Abschnitt, das Opisthosoma, über. Auf dem hinteren Abschnitt des Capitulum tragen viele Schildzecken zwei auffallende Porenfelder, die nach verschiedenen Ansichten entweder als Drüsen oder als Sinnesorgan dienen. Seitlich am Idiosoma sitzen die vier Beinpaare. Die Beine bestehen aus sechs deutlich gegeneinander abgesetzten Segmenten (benannt Coxa-Trochanter-Femur-Patella oder Genu-Tibia-Tarsus). An der Spitze des Tarsus sitzen zwei Krallen und bei den Schildzecken (und den Larven der Lederzecken) ein Haftpolster (Pulvillus) zum Festhalten an glatten Oberflächen. Seitlich am Idiosoma sitzen zwei Öffnungen der Tracheen, die Stigmen heißen und luftgefüllte Kanäle sind, die die Körperoberfläche für die Atmung vergrößern. Vor allem bei Schildzecken sitzen sie meist innerhalb eines sklerotisierten und auffallend skulpturierten Stigmenfelds. Viele Zeckenarten besitzen kleine, wenig auffallende Augen, die bei den Schildzecken paarweise auf der Körperoberseite (dorsal) sitzen, aber z. B. bei der Gattung Ixodes fehlen. Bei den Lederzecken kann eine höhere Anzahl vorkommen, die randlich auf der Körperunterseite (ventral) sitzen. Zumindest bei einer Zeckenart, der Kamelzecke Hyalomma dromedarii, ist optische Wirtsfindung (Skototaxis) durch die Wahrnehmung der Silhouette des Wirts nachgewiesen.^[2]

Die beiden Familien Schildzecken und Lederzecken unterscheiden sich dadurch, dass bei den Schildzecken der namengebende Schild (Scutum) ausgebildet ist, der oben (dorsal) auf dem Idiosoma sitzt. Bei vielen Zeckenarten wie dem Gemeinen Holzbock bedeckt er beim Männchen den gesamten Rumpf, beim Weibchen nur etwa die Hälfte. Bei den Lederzecken fehlt ein Schild. Außerdem sitzt bei den Lederzecken das Capitulum mit den Mundwerkzeugen etwas bauchseitig (ventral) am Körper, so dass es bei Betrachtung von oben nicht sichtbar ist.

Mundwerkzeuge und Saugvorgang

Kennzeichnend für die Zecken sind vor allem die vorn am Capitulum sitzenden Mundwerkzeuge. Diese sind für die blutsaugende Lebensweise eigentümlich umgestaltet. Außen sitzen zwei viergliedrige Taster (Palpen), die Sinnesorgane sind und nicht am Saugvorgang teilnehmen. Sie umhüllen in Ruhestellung häufig die eigentlichen Mundwerkzeuge. Zentral sitzt ein Hypostom genannter Stechrüssel, der häufig Zähne aufweist, die als Widerhaken wirken. Auf der Oberseite (dorsal) und meist von unten her nicht sichtbar sitzen die beiden Cheliceren. Diese bestehen aus einem zweiteiligen Schaft, der parallel zum Hypostom nach vorne gestreckt wird und der unbeweglich mit breiter Basis am basalen Teil des Capitulums ansitzt. An der Spitze tragen sie mehrere bewegliche zahnförmige Vorsprünge, Chelicerenfinger genannt. Die Zecke ritzt beim Saugvorgang mit ihren Cheliceren die Haut ein und schiebt anschließend das Hypostom in die Wunde. Entgegen einer verbreiteten Vorstellung ist das Hypostom aber kein hohler Saugrüssel: die Mundöffnung liegt basal zu ihm auf der breiteren Basis des Capitulums. Das Hypostom kann eine eingesenkte Nahrungsrinne tragen. Dieser Vorgang wird umgangssprachlich als Zeckenbiss bezeichnet, korrekt ist jedoch Zeckenstich.

• Hirschzecke (Ixodes scapularis)

• Braune Hundezecke (Rhipicephalus sanguineus)

• Amblyomma americanum

• Zecke von unten

Beim Saugvorgang schafft das Tier mit den Mundwerkzeugen eine Wunde, indem Gewebe mit kleinen Blutkapillaren aufgerissen wird. Das sich hier ansammelnde Blut wird anschließend aufgesaugt (sog. Pool feeder). Langrüsselige Tiere (Prostriata) wie der Gemeine Holzbock verankern sich beim Saugvorgang vorwiegend mit den Mundwerkzeugen, kurzrüsselige (Metastriata) wie die Dermacentor-Arten scheiden zu diesem Zweck eine leim- oder kittartige Substanz aus. Der Saugvorgang ist bei den Lederzecken relativ kurz, etwa 30 bis 60 Minuten, Ausnahmen bilden die Larven. Bei den Schildzecken kann er viele Tage bis Wochen dauern. Der Körper der weiblichen Schildzecken kann dabei auf das Zwanzigfache seines ursprünglichen Volumens und das Hundertfache des Gewichts anschwellen, daran sind neben der Dehnung der Kutikula auch echte Wachstumsvorgänge beteiligt. Bei den Lederzecken wird weniger Blut, meist etwa das Fünffache des Körpervolumens und das Zehnfache des Gewichts bei einem Saugvorgang aufgenommen.

Beim Saugvorgang gibt die Zecke Speichel in die Wunde ab. Dieser enthält bei den bisher untersuchten Arten viele Hundert unterschiedliche Proteine, die größtenteils bei keiner anderen Tiergruppe gefunden wurden.^[3] Wichtigste Funktion des Speichels ist es, das Zusammenklumpen der Blutplättchen zu verhindern, das ansonsten den Wundverschluss einleitet. Dazu greifen etliche Enzyme an verschiedenen Stellen der Signalkaskade ein. Auch die weitere Blutgerinnung wird so unterdrückt. Außerdem werden Entzündungsreaktionen unterdrückt (z. B. durch Prostaglandine) und das Schmerzempfinden gehemmt, um Abwehrreaktionen des Wirts zu vermeiden. Gegen Hormone und Signalstoffe wie Histamin, Serotonin und Bradykinin wirksame Hemmstoffe können teilweise mehrere dieser Zwecke parallel erreichen. Der abgegebene Speichel kann Bakterien, Viren und andere Krankheitserreger enthalten, durch die der Zeckenstich sein besonderes Risiko erhält. Obwohl der Zeckenspeichel generell die Funktion der körpereigenen Immunabwehr an der Einstichstelle vermeidet, kann es beim Menschen in seltenen Fällen zu allergischen Reaktionen vom Soforttyp kommen. Die immunmodulatorischen Beziehungen zwischen Parasit und Wirt sind dabei äußerst komplex. Nach wiederholten Kontakten mit Zecken kann die Immunabwehr stark ansteigen, was allerdings artspezifisch ist, weil Zeckenarten wirtsspezifische Immunmodulatoren entwickelt haben.^[4] Dabei können unerwartete Wechselbeziehungen auftreten. Beispielsweise waren Mäuse dann immun gegen Zecken-Borreliose, wenn sie vorher mehrfach von nicht infizierten Zecken gestochen worden waren.^[5] Selten, aber lebensgefährlich ist die Zeckenparalyse, bei der ein als Nervengift wirkender Stoff eine Hemmung der motorischen Nerven bewirken kann, die sich von der Einstichstelle her fortsetzt.

Nach einer ausgedehnten Blutmahlzeit erreichen vor allem weibliche Zecken eine Größe von bis zu 3 cm.

• männliche Zecke

• etwas vollgesogene Zecke

• Vollgesogene Zecke (von unten)

• Vollgesogene Zecke (von oben)

• Paarung: Das kleinere Männchen liegt Bauch an Bauch unter dem deutlich größeren Weibchen.

• Paarungsvorbereitung. Das kleinere Männchen schiebt seine Cheliceren in die Geschlechtsöffnung des Weibchens

Verbreitung

Pedipalpen (oben) und Cheliceren (darunter, von diesen teilweise verdeckt) des Gemeinen Holzbocks (Ixodes ricinus)

Zecken sind weltweit verbreitet und kommen überall da vor, wo ihre Wirtsarten leben. Die Verbreitung der einzelnen Arten hängt von der Verbreitung ihrer jeweiligen Wirte und außerdem von Umweltfaktoren wie Temperatur und Luftfeuchte ab. Die meisten Zeckenarten besitzen einen oder mehrere Vorzugswirte, können aber bei Nahrungsmangel notfalls auch an anderen Wirten Blut saugen. Etwa zwanzig Zeckenarten kommen in Deutschland vor, einige davon sehr selten oder eventuell nur vorübergehend eingeschleppt. Die Schildzecke Gemeiner Holzbock (Ixodes ricinus) ist dabei die deutsche Zeckenart, die am häufigsten Menschen befällt. Andere häufige Schildzeckenarten sind hier z. B. die Igelzecke (Ixodes hexagonus), die Schafzecke (Dermacentor marginatus), in Süddeutschland auch die Auwaldzecke (Dermacentor reticulatus). Eine Reihe weiterer Arten lebt fast nur an Vögeln oder ist sehr selten und geht so gut wie nie auf den Menschen über. Weltweit die häufigste Art, die auch auf dem Menschen parasitiert, ist die Braune Hundezecke (Rhipicephalus sanguineus), die in Deutschland wegen zu geringer Wärme aber nicht dauerhaft leben kann.

Die meisten Arten der Familie der Lederzecken sind auf die Tropen und Subtropen beschränkt. In Mitteleuropa lebt die Art Argas vespertilionis an Fledermäusen. Häufigste Art ist aber die Taubenzecke Argas reflexus, die an Stadttauben, seltener auch an anderen Vogelarten, in Mitteleuropa ausschließlich in Häusern und anderen Gebäuden, lebt.

Verhalten

Unter den Zeckenarten gibt es prinzipiell zwei Strategien der Wirtsfindung:

• Lauerer klettern auf eine Pflanze (z. B. einen Grashalm oder einen Busch) und halten sich mit den hinteren Beinen fest. Das vordere Beinpaar strecken sie in einer charakteristischen Pose weit nach außen vor, so dass sich eine T-Form ergibt. Sobald ein potenzieller Wirt sie berührt, halten sie sich an diesem fest. Zu den Lauerern gehört z. B. der Gemeine Holzbock.
• Jäger bewegen sich aktiv auf der Suche nach Wirtsorganismen vorwärts. Sie sind mit 5–8 Metern pro Stunde schneller als Weinbergschnecken (4,2 Meter pro Stunde).^[6]

Zur Wirtsfindung dienen ihnen verschiedene chemische Sinne, vor allem Kohlendioxid-Sensoren, die in einem speziellen Organ am letzten Beinglied (Haller-Organ) sitzen. Die Braune Hundezecke ist ein Beispiel für einen Jäger.

Bei den Männchen dauert eine Blutmahlzeit in der Regel nur wenige Tage, da sie nur für ihre eigene Ernährung Blut benötigen. Sie können beim Warten auf ein Weibchen mehrere Male Blut saugen. Die Weibchen sind nicht nur zur eigenen Ernährung auf Blut angewiesen, sondern auch zur Eibildung und brauchen daher eine wesentlich größere Blutmenge. Ihre Blutmahlzeit kann ungestört Wochen andauern.

Vollgesogene Zecke im Hundefell

Zum Auffinden des Nahrungsopfers ist den Zecken ihr Haller-Organ behilflich. Dieser grubenförmige Chemorezeptor, der mit Sinnesborsten ausgestattet ist, befindet sich am letzten Beinelement (dem Tarsus) des ersten Beinpaares und kann Stoffe wie Ammoniak, Kohlendioxid, Milchsäure und vor allem Buttersäure erkennen, die von den jeweiligen Wirtstieren durch Atem und Schweiß abgegeben werden. In der Lauerstellung (das vordere Beinpaar wird leicht schwenkend nach vorne gestreckt, mit den hinteren drei Beinpaaren umklammern sie ihren Ansitz) wird dieses Organ vorgestreckt, damit die Zecken die Sinnesreize besser empfangen können. Die wartenden Zecken wechseln sofort von der Wartestellung (die eingefalteten Vorderbeine liegen nahe am Körper) in die Lauerstellung, wenn sie durch Geruchsreize, Lichtveränderung – besonders von hell zu dunkel – oder durch Vibrationen bemerken, dass sich möglicherweise ein Wirt nähert. Sie hängen sich anschließend an alles, was ihren jeweiligen Aufenthaltsort streift und krabbeln dann oft bei Tier und Menschen bis zu mehreren Stunden lang am Körper umher, bis sie eine passende Einstichstelle gefunden haben. Zecken sind dabei sehr wählerisch und bevorzugen etwas feuchte, warme und gut durchblutete, dünne Haut. Beim Menschen sind besonders die Kniekehlen, der Haaransatz, die Leistenbeuge und die feine Haut hinter den Ohren ein beliebtes Ziel.

Nach Beendigung der Blutmahlzeit lassen sie sich von ihrem Wirt abfallen und die Weibchen suchen anschließend eine geschützte Stelle am Boden, um alsbald Eier abzulegen. Eine Eiablage kann mehrere Tage dauern, wobei etwa alle zehn Minuten ein Ei abgelegt wird. Nachdem ein solches aus der Bauchöffnung ausgetreten ist, wird es mit den Mundwerkzeugen an einer Drüse vorbeigeführt und dabei mit einer Schutzschicht versehen, die das frische Ei vor dem Vertrocknen schützt. Bei einer Eiablage der Schildzecken werden tausende Eier produziert (bis 20.000 in den Gattungen Hyalomma und Amblyomma), wonach das Weibchen stirbt.

Lederzecken-Arten, die viel öfter an ihren Wirten saugen müssen als Schildzecken, findet man deshalb beinahe ausschließlich in Nestern, Bauten oder Schlupfwinkeln ihrer Wirte (wenige tropische Arten sind aktive Jäger). Im Gegensatz zu den Schildzecken nimmt hier das Weibchen mehrere Male hintereinander Blutmahlzeiten auf und legt anschließend jedes Mal Eier (bis zu sieben Mal). Die Eizahl ist dafür aber jedes Mal geringer. Sie ziehen sich nach jeder Blutmahlzeit in Spalten und Winkel zurück und warten anschließend ab, bis wieder ein Wirt in Reichweite kommt. Arten der großen Gattung Ornithodoros, die Zugvögel befallen, können die Zeit während der Abwesenheit ihres Wirtes im Nest abwarten. Es wird berichtet, dass Lederzecken viele Jahre ohne Nahrungsaufnahme wartend überleben können. Den Rekord hält Ornithodoros papillipes mit elf Jahren.^[7] Dies kann bei gebäudebewohnenden Arten wie der Taubenzecke auch für den Menschen zu großen Problemen führen.

Lebenszyklus

Zecken durchlaufen nach dem Schlüpfen wie alle Milben stets drei Entwicklungsstadien und zwei Häutungsprozesse: Larve (mit sechs Beinen), Nymphe (mit acht Beinen) und Adulte (die erwachsenen Männchen und Weibchen). Die Geschlechtsmerkmale bilden sich erst in der adulten Phase aus.

Die Argasidae (Lederzecken) haben mehrere, von zwei bis zu acht Nymphenstadien. Jede Larve und Nymphe ist auf Blut eines Wirtes angewiesen. Dabei wird häufig dieselbe Wirtsart in allen Stadien befallen. Bei den Lederzecken findet die Befruchtung des Weibchens abseits des Wirts in der Umgebung (meist im Bau oder Nest des Wirts) statt. Die Tiere finden sich gegenseitig durch Signalstoffe (Pheromone). Diese wirken häufig schon auf ältere Nymphen. Eine als Pheromon wirksame Substanz ist das im Kot enthaltene Guanin.

Größenvergleich einer männlichen Zecke mit einem Streichholzkopf

Bei den Ixodidae (Schildzecken) kommt nur ein Nymphenstadium vor. Bei vielen Arten wechseln die Tiere zwischen den verschiedenen Stadien die Wirtsart, häufig mit Größenzunahme. Es kommen aber Arten vor, bei denen die Häutung von der Larve zur Nymphe auf dem Wirt erfolgt, manchmal sogar beide Häutungen, so dass nur das reife Weibchen den Wirt verlässt (Zwei- und Ein-Wirt-Arten, z. B. Gattung Rhipicephalus). Bei vielen Arten bleiben Larven und Nymphen im Bau oder im Lager des Wirtes. Seltener sind alle drei Stadien freilebend. Beim Gemeinen Holzbock schlüpft z. B. aus dem Ei die sechsbeinige Larve. Diese sucht sich schon nach wenigen Tagen einen geeigneten Zwischenwirt (Nagetier), saugt sich dort fest und nimmt innerhalb von zwei bis drei Tagen Blut auf. Nach dem Saugen lässt sie sich abfallen und häutet sich nach einigen Monaten zur ersten achtbeinigen, rund 1,5 bis 2 mm großen Nymphe. Diese sucht sich nun abermals einen größeren Wirt (zweiter Zwischenwirt – Katze) und saugt dort ebenfalls Blut. Unter mitteleuropäischen Klimabedingungen suchen die meisten Nymphen, die sich im Sommer oder Herbst gehäutet haben, jedoch nicht sofort einen neuen Wirt für eine Blutmahlzeit, sondern treten bei Temperaturen unter 7^[8] bis 8 °C^[9] zunächst bis zum nächsten Frühjahr in ein Ruhestadium ein (kann in besonders milden Wintern auch ausfallen).^[10] Erst nach dieser Pause suchen sie sich einen Wirt und anschließend findet eine weitere Häutung zum adulten Tier statt. Das ausgewachsene Tier befällt danach den Endwirt (Mensch, Rind). Auf dem Wirt findet die Paarung statt, wonach das Männchen stirbt. Kommt es nicht sofort zur Paarung, verbleibt das Weibchen im halb vollgesogenem Zustand auf dem Wirt und wartet so auf ein Männchen.^[11] Das Weibchen lässt sich nach dieser letzten Blutmahlzeit fallen und legt kurz darauf seine Eier ab.

Zecken als Krankheitsüberträger

Zecken übertragen beim Zeckenstich aufgrund ihrer Lebensweise häufig Krankheitserreger zwischen den Wirten, ohne jedoch selbst zu erkranken. Es handelt sich dabei um mehr Arten von Krankheitserregern als bei jeder anderen parasitischen Tiergruppe. Auch Menschen sind durch Erkrankungen wie Borreliose, Frühsommer-Meningoenzephalitis (FSME), Babesiose, Ehrlichiose, Rickettsiosen oder Neoehrlichiose^[13] betroffen.

Wichtigste Überträger^[14] in Mitteleuropa sind die Arten der Gattung Ixodes mit der häufigsten einheimischen Art, dem Gemeinen Holzbock (Ixodes ricinus), daneben auch die Gattungen Rhipicephalus, Dermacentor, Haemaphysalis, Amblyomma und aus der Familie der Lederzecken die Gattungen Argas und Ornithodorus.^[15] Während Zecken in der Vergangenheit nur im Sommerhalbjahr eine Gefahr darstellten, da sie in den Wintermonaten Winterruhe hielten, sind sie mittlerweile – bedingt durch die globale Erwärmung – in milden Wintern ganzjährig aktiv.^[16]

Für weitere ausführliche Informationen diesbezüglich siehe Zeckenstich.

• Warnhinweis in einem Waldgebiet in Mecklenburg-Vorpommern

• Saugende Hirschzecke an menschlichem Bein

• Wanderröte als Folge eines Zeckenstichs mit Borrelioseinfektion

Natürliche Feinde und Einschränkungen des Lebensraums

Als natürliche Feinde der Zecken sind bisher festgestellt worden:

• Einige Pilzarten (zum Beispiel Metarhizium anisopliae)^[17][18]
• Fadenwürmer (Nematoden), von denen sie befallen werden können. Ein solcher Befall ist für die Zecke tödlich.^[19]
• Vogelarten, die gerne Zecken fressen.
• parasitische Erzwespen wie Ixodiphagus hookeri und andere Vertreter der Gattung Ixodiphagus. Sie legen ihre Eier in die Larven oder Nymphen der Zecken und die geschlüpften Wespenlarven fressen die Zecken von innen her auf, wodurch diese getötet werden.^[20]

Die ökologischen Ansprüche der verschiedenen Zeckenarten und demgemäß auch ihr Lebensraum sind sehr unterschiedlich. Viele Arten, z. B. der Gemeine Holzbock, sind sehr luftfeuchtebedürftig und vertrocknen bei direkter Sonneneinstrahlung rasch. Obwohl Zecken auch starke Fröste unbeschadet überstehen können, wirken sich vor allem lang andauernde Kälteperioden für viele Arten letal aus und begrenzen das Verbreitungsgebiet nach Norden. Einzelne Jahre mit abweichenden Wetterbedingungen, z. B. milde Winter, können sich stark auf die Populationsgröße auswirken.

Zurzeit wird diskutiert, wie sich der derzeitige Klimawandel auf die Verbreitung der Zecken in Mitteleuropa^[21] oder Nordamerika auswirkt. Einige Zeckenarten haben nachweisbar ihr Verbreitungsgebiet nach Norden ausdehnen können (z. B. Ixodes ricinus in Skandinavien), bei anderen sind die Auswirkungen umstritten. Dabei sind stets umfangreiche Wechselbeziehungen, z. B. zwischen Temperatur und Luftfeuchte, in Rechnung zu stellen.

Systematik

Schwestergruppe der Zecken sind vermutlich Milben der Ordnung Holothyrida.^[22] Diese saugen tote Tiere (vor allem Arthropoden) aus.

Die Zecken selbst werden in drei Familien eingeteilt und es gibt insgesamt weltweit mehr als 850 Arten.^[23]

• Lederzecken (Argasidae)
  • Argas, 58 Arten
    • Taubenzecke (Argas reflexus)
  • Ornithodorus (auch Ornothodoros oder Ornithodoros geschrieben)
  • Nothoaspis
  • Otobius
    • Ohrenzecke (Otobius megnini)
• Schildzecken (Ixodidae) (etwa 80 Prozent der Arten)
  • Ixodes, 243 Arten
    • Gemeiner Holzbock (Ixodes ricinus)
    • Hirschzecke (Ixodes scapularis)
    • Igelzecke (Ixodes hexagonus)
    • Fuchszecke (Ixodes canisuga)
    • Taigazecke (Ixodes persulcatus)
  • Rhipicephalus, etwa 75 Arten
    • Braune Hundezecke (Rhipicephalus sanguineus)
  • Buntzecken (Dermacentor), 35 Arten
    • Schafzecke (Dermacentor marginatus)
    • Auwaldzecke (Dermacentor reticulatus)
    • Amerikanische Hundezecke (Dermacentor variabilis)
  • Haemaphysalis, 166 Arten
    • Reliktzecke (Haemaphysalis concinna)
  • Hyalomma, 27 Arten
  • Amblyomma, 105 Arten
    • Amblyomma americanum (englisch Lone Star Tick)
  • Margaropus, 3 Arten
• Nuttalliellidae
  • Nuttalliella, 1 Art
    • Nuttalliella namaqua Bedford – einzige bekannte Art dieser Familie.

Fossile Belege

Fossile Belege sind äußerst selten. Nahezu alle fossilen Zecken wurden in kreidezeitlichem und tertiärem Bernstein gefunden. Die ältesten Funde sind rund 100 Millionen Jahre alt (Birmit und New-Jersey-Bernstein). Bei den kreidezeitlichen Fossilien handelt es sich um Larven; alle bisher gefundenen adulten Zecken stammen aus Bernstein tertiärer Lagerstätten (eozäner Baltischer Bernstein, miozäner Dominikanischer Bernstein). In der Forschung zur Evolution der Zecken herrscht Einigkeit, dass deren Entwicklung deutlich früher begann als die ältesten Fossilien andeuten. Uneinigkeit hingegen besteht in der Frage, ob dies schon im Devon oder erst in der Trias der Fall war und ob die ersten Wirte Amphibien oder Reptilien waren.^[24][25]

Literatur

• Krankheitsüberträger Zecke – Lyme-Borreliose und FSME, BgVV, Verl. Im Kilian, Marburg 1997[1]
• Hans-Peter Wirtz: Zecken als Krankheitsüberträger: Was tun bei einem Stich? In: Biologie in unserer Zeit. Bd. 31, Nr. 4, 2001, , S. 229–238.
• Johannes Eckert, Karl Theodor Friedhoff, Horst Zahner, Peter Deplazes: Lehrbuch der Parasitologie für die Tiermedizin. Enke, Stuttgart 2008, ISBN 3-8304-1032-8.

Einzelnachweise

1. ↑ Systematik von Zecken aus: S. C. Barker, A. Murrell: Systematics and evolution of ticks with a list of valid genus and species names (Memento vom 8. November 2011 im Internet Archive). In: Parasitology. Nr. 129, 2004, S. 15–36, PMID 15938503.
2. ↑ Martin Kaltenrieder: Scototaxis and target perception in the camel tick Hyalomma dromedarii. In: Experimental and Applied Acarology. 1990, Bd. 9, Nr. 3–4, S. 267–278, doi:10.1007/BF01193433.
3. ↑ Übersicht in: I. M. Francischetti, A. Sa-Nunes, B. J. Mans, I. M. Santos, J. M. Ribeiro: The role of saliva in tick feeding. In: Frontiers in Bioscience. 2009, Nr. 14, S. 2051–2088, PMID 19273185.
4. ↑ Albin Fontaine, Ibrahima Diouf, Nawal Bakkali u. a.: Implication of haematophagous arthropod salivary proteins in host-vector interactions. In: Parasites & Vectors. 2011, Nr. 4, S. 187 (open access).
5. ↑ S. K. Wikel, R. N. Ramachandra, D. K. Bergman, T. R. Burkot, J. Piesman: Infestation with pathogen-free nymphs of the tick Ixodes scapularis induces host resistance to transmission of Borrelia burgdorferi by ticks. In: Infection and Immunity. 1997, Bd. 65, Nr. 1, S. 335–338.
6. ↑ Angeln ist sooo schön – aber Sie sollten etwas über Zecken wissen (Memento vom 24. April 2014 im Internet Archive) Verhaltenstipps zu Zecken.
7. ↑ Y. S. Balashov: Interaction between blood-sucking arthropods and their hosts, and its influence on vector potential. In: Annual Revue of Entomology. 1984, Nr. 29, S. 137–156.
8. ↑ Zecken. In: Schutzgemeinschaft Deutscher Wald. Abgerufen am 31. Oktober 2019.
9. ↑ Antworten auf häufig gestellte Fragen zu Zecken, Zeckenstich, Infektion. In: Robert Koch-Institut. 12. August 2019, abgerufen am 31. Oktober 2019.
10. ↑ Hans Dautel, Cornelia Dippel, Daniel Kämmer, Anita Werkhaus, Olaf Kahl: Winter acitivy of Ixodes ricinus in a Berlin forest area. Vortragsskript der Umweltbundesamts-Tagung Vector-Borne Diseases: Impact of Climate Change on Vectors and Rodent Reservoirs. Berlin, 27 & 28 September 2007.
11. ↑ W. Reuben Kaufman: Gluttony and sex in female ixodid ticks: How do they compare to other blood-sucking arthropods? In: Journal of Insect Physiology. 2007, Bd. 53, Nr. 3, S. 264–273, doi:10.1016/j.jinsphys.2006.10.004.
12. ↑ V. Fingerle, A. Sing: Zecken und die von ihnen übertragenen Krankheiten. In: MMW Fortschr Med. 163 (S1), 2021, S. 62–72.
13. ↑ Universität Zürich: Neue Zeckenerkrankung in der Schweiz. (Memento vom 11. Juli 2014 im Internet Archive) Medienmitteilung vom 31. Oktober 2012 Auf: mediadesk.uzh.ch; zuletzt abgerufen am 12. Juni 2014.
14. ↑ Übersicht in: Augustin Estrada-Pena, Frans Jongjean: Ticks feeding on humans: a review of records on human-biting Ixodoidea with special reference to pathogen transmission. In: Experimental and Applied Acarology. September 1999, Bd. 23, Nr. 9, S. 685–715, PMID 10581710.
15. ↑ Welche Gefahren durch Parasiten lauern wo in Europa? Auf: parasitenfrei.de; zuletzt abgerufen am 12. Juni 2014.
16. ↑ Peter Berthold: Bienenfresser in Island, Silberreiher in Sibirien. Wie Vögel weltweit auf den Klimawandel reagieren. In: Jochem Marotzke, Martin Stratmann (Hrsg.): Die Zukunft des Klimas. Neue Erkenntnisse, neue Herausforderungen. Ein Report der Max-Planck-Gesellschaft. Beck, München 2015, ISBN 978-3-406-66968-2, S. 23–34, S. 33f.
17. ↑ DGMEA e.V. Tagungen: Bericht über die 13. Tagung des Arbeitskreises für Medizinische Arachno-Entomologie (AMAE e.V.) in Stuttgart/Hohenheim am 29.-30.9.2005.
18. ↑ Deutschlandfunk: Mit Parasiten gegen Blutsauger, vom 27. März 2018, geladen am 15. Juli 2019
19. ↑ Kathrin Hartelt et al.: Biological control of the tick Ixodes ricinus with entomopathogenic fungi and nematodes: Preliminary results from laboratory experiments. In: International Journal of Medical Microbiology 2008, Band 298, Supplement 1, S. 314–320, doi:10.1016/j.ijmm.2007.10.003.
20. ↑ Keiji Takasu und Satoshi Nakamura: Life history of the tick parasitoid Ixodiphagus hookeri (Hymenoptera: Encyrtidae) in Kenya. In: Biological Control 2008, Band 46, Nr. 2, S. 114–121, doi:10.1016/j.biocontrol.2008.04.013.
21. ↑ J. S. Gray, H. Dautel, A. Estrada-Pena, O. Kahl, E. Lindgren: Effects of Climate Change on Ticks and Tick-Borne Diseases in Europe. In: Interdisciplinary Perspectives on Infectious Diseases. 2009, Bd. 2009, Article ID: 593232, doi:10.1155/2009/593232.
22. ↑ J. S. H. Klompen, W. C. Black, J. E. Keirans, D. E. Norris: Systematics and biogeography of hard ticks, a total evidence approach. In: Cladistics. 2000, Nr. 16, S. 79–102, doi:10.1111/j.1096-0031.2000.tb00349.x.
23. ↑ G. W. Krantz, David Evans Walter (Hrsg.): A Manual of Acarology. Third edition, Texas Tech University Press, Lubbock (Texas) 2009, ISBN 978-0-89672-620-8, S. 111–117.
24. ↑ Nave, Guglielmone, Mangold: An overview of systematics and evolution of ticks. - In: Frontiers in Bioscience 14(8):2857-77, Irvine (USA) 2009.
25. ↑ Gröhn: Einschlüsse im Baltischen Bernstein. Kiel 2015.

Huk amaku.

Iskay amaku (Ixodes ricinus): Hukqa manaraqmi suqurqanchu, huktaq yawarwan hunt'asqapuniñam.

Amaku, Hamak'u, Jamak'u (ordo Ixodida, superfamilia Ixodoidea) nisqakunaqa runap, ñuñuqpa, pisqup, suchuqpa yawarninta ch'unqaq khikikunam. Millay unquykunatam, ahinataq Borreliosis nisqata apaykunku.

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Amaku.
• Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Amaku

ene frumele d' Hyalomma detritum

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot "boschet", loukîz cial

On boschet (on dit eto on tiket), c' est èn araegnidî ki s' vént agritchî a ene ôte biesse, po lyi sucî l' sonk.

Les tikets sont responsåves d' ene cåkêye di maladeyes, les maladeyes cobezacêyes pås boschets.

Vicaedje

Sacwants tikets ni s' agritchnut k' a ene sôre di biesses. Metans : Hyalomma detritum, ås vatches).

Des ôtes polèt piker totès sôres di lodjeus. Metans, li leuvea (Ixodes ricinus) si pout agritchî ås tchéns, ås djins, ås vatches, evdn.

Mopliyaedje

Frumele so s' vinte ki vént d' esse discoplêye d' avou l' måle (on voet l' trô d' edjermelaedje)

L' acoplaedje si fwait sol coir do lodjeu. Li ptit måye si vént plaker sol inte del grosse frumele. Adon, li frumele plinne si rimplit d' sonk a tot sketer (ele "boschetêye"). Pu s' leyî toumer e tere.

Des oûs discloyèt des djonnes tikets ås shijh pates, ki wayimnut po divni des djonneas ås ût pates. Pu des boschets fwaits.

Po bråmint des boschets, — si nén tertos —, li tournante di veye deure èn an.

Sacwants tikets

Tchén griblé d' boschets

• Ixodes ricinus (li seu k' egzistêye el Walonreye, i cobezace li maladeye di Lyme, et co des ôtes).
• Hyalomma detritum (ki dene ene five ås crexhoûles ås bovrins ezès payis del Mîtrinne Mer.

As caparras son animals artropodos ectoparasitos (parasitos externos) de vertebratos, que fan parte d'una d'as tres familias descritas dintro d'a orden d'os acaros, en a clase d'os aracnidos. A suya alimentación ye hematofachica d'os mamiferos y aus, y tamién de tanto en quanto d'os reptils y amfibios. Plinio lo Viello en deció d'as caparras que "son os cucos més repulsivos y sucios que se'n puede trobar^[1]".

As caparras chóvens, quan miran bell animal que las agüespe, s'enfilan ta os lastons d'a hierba u t'as branquetas d'as matas y se i quedan esperando que beluno i pase. Alavez, brincan (se deixan cayer) en l'alto d'a bestia, s'arrapan y con os queliceros suyos aforatan a piel ta sorber-ne la sangre. Mientres que ye chupando, a caparra s'unfla y se posa bien gorda (multiplicando a suya grandaria), ta dimpués deixar-se ir ta o suelo a on que completan o suyo cerclo biolochico. O momento de ficar os uevos siempre l'han de fer en tierra u arena.

Diz que estes animals pueden saltar intencionadament d'as plantas t'as bestias que quieren parasitar, pero ye una error, pos se conoixe que amenistan contacto fisico ta enganchar-sen. As caparras d'a familia Ixodidae gosan a parasitar mamiferos (incluitos os sers humans), y las especies de Argasidae son més especializatas en parasitar aus.

Ta quitar a caparra d'o güespe no se puet tibar-la mica perque alavez se trencaría, pos estes cucotz tienen os queliceros modificatos d'una manera que s'arrapan dintro d'a piel tan fuertament que antes s'esbrencan de l'artropodo que no quitar-se enters, fendo posibles as infeccions a traviés d'a nafra. Beluns emplegan éter ta adormir-las y dimpuesas, lubricando-ne a inserción d'a piel con aceite, la rancan con pinzas. Altra traza ye habendo-ne lubricato l'apariello bucal de previas, tocar-la con una agulla metalica en royo butido ta que s'esbulligue y mesmo sola caiga, pos tienen ixe reflexo natural quan que se creman.

A malotía de Lyme

Anque de leixos no totas as fizadas de caparra ben d'estar més problematicas que lo mal que fan, bells casos fan que se desarrolle la dita maloltía de Lyme, perque la caparra puet fer de vector trasmisor t'a bacteria Borrelia burgdorferi, achent etiolochico d'a malotía.

Os primers sintomas son bien dificils d'identificar, pos pareixen muitismo a os d'a gripe: febrera, mal d'os musclos, anieblamiento, ecetra. Anque de regular amaneixe enantes un eritrema coronico migrans, ixo ye, una bufadura royeta que anuncia a infección d'a bacteria. Sintomas més posteriors incluyen artritis reumatosa, trastornos d'o corazón y d'o sistema niervoso, meninchitis u esclerosis multiple. Tot ixo fa que s'haiga de mirar de controlar-la tan luego como se pueda, antes que no se faiga peyor.

Referencias

1. ↑ Tick Management Handbook (.pdf)

Erkė

Erkė (luotīnėškā: Acari) īr tuokis vuoram gėmėnings gīvis.

Erkės kūns īr papluokštis, kuojės trompas, ėlgoma tāp kāp kūns. Ruopuo lietā.

Īr dėdlis gausoms vėsuokiu erkiu. Vėinas īr nuognē mizernas, neapveizėmas ė gīven patalūs, skūruo, kėtas gīven ont augalu ėr anūs jied. Bat patės žėnuomiausės īr krauji solpontės erkės. Anas gīven ont žuoliū ė lauk, ka galietu prī kon tās prėsėkabintė. Tumet norepliuo ont minkštuos skūras vėituos ė praded solptė krauji. Kāp solp tāp nuognē ėšsėpūt, pasėdėrb daugom sīkiu dėdlesnės kāp bova. Erkės parneš kvaraba – Laima lėga, erkėni encefalėta.

Para sa ibang gamit, tingnan ang Garapata (paglilinaw).

Ang garapata (Ingles: tick) ay isang uri ng kulisap, kuto o gagamba na nabubuhay sa ibabaw ng katawan ng mga hayop at sumisipsip ng dugo ng mga ito. Nakikita ang mga ito sa aso, subalit may mga natatanging insektong kumakapit sa mga aso lamang na ang tawag ay garapito. Kahawig ng mga garapata ang garapito.^[1]

Tingnan din

• Niknik
• Kagaw
• Pulgas
• Bangaw

Talasanggunian

Ang lathalaing ito na tungkol sa Hayop ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

ʼS mial beag tha ann an gartan, a tha aʼ tighinn beò air fuil bho dhaoine no beòthaichean no eòin. Tha iad gu math pailt as t-samhradh air aʼ Ghàidhealtachd, air na caoraich ʼs air na féidh. Chan eil bìd bhuapa cunnartach leis fhéin, ach faodaidh iad galar Lyme no galaran eile a ghiùlan.

Ixode de cervo.

Parasito acarin del animales como le boves e le canes e a vices del homine. ille vive in le pelle de su hospite. Le ixode se alimenta de sanguine et illo per su piccatura pote transmitter maladias.

Le voracitate del ixode

Ixode de catto.

Ante de poner lor ovos, le ixodes multiplica su peso per plus de cento alimentante se del sanguine de lor hospites! Le secreto de iste voracitate es un proteina nominate "voraxina" transmittite per le semine del masculo in le momento del copulation, es iste proteina que activa le gluttonia del femina.

Referentia

• Articulo de Ixodida ex Encyclopedia Britannica

Jatevu

Jatevu (karaiñe'ẽ: Garrapata) mymba'i oipytéva tuguy, vaka, jagua, mbarakaja ha yvyporape avei. Jatevu ndahevíri.

Ixodus ricinus

Klészcze (Ixodida) – to są môłé zwierzãta z rzãdu Parasitiformes. Òne piją krew, mògą przenôszac chòrobë, a żëją m.jin. na Kaszëbach. Jak klészcz je na człowiekù to trzeba gò jak nôblëżi skórë złapic pincetą i wëjąc. Òne kąsk szlachùją za krziżëwim pajkã.

Bùtnowé lënczi

• [1]

Krpelj je naziv za male paučnjake iz nadporodice Ixodoidea. Krpelji spadaju u ektoparazite (vanjske parazite) i hrane se krvlju sisara, ptica i ponekad gmizavaca i vodozemaca. Krpelji su važni vektori u prenosu bolesti. Radi se o srodnicima pauka (imaju osam nogu) dugačkim do dva centimetra, žute ili smeđe boje.

Podjela

Krpelji spadaju u grupu člankonožaca iz reda acari.

Ima ih oko 300 vrsta.

Krpelji se dijele u 3 porodice:

• Ixodidae - krpelji šikara - tvrdi krpelji
• Argasidae - krpelji nastambi - meki krpelji
• Nuttalliellidae - samo jedna vrsta - Nuttalliella namaqua

Pridjev "tvrd" ili "mekan" odlično odgovara opisu . Krpelja koji se nije preobrazio pijući krv domaćina je izuzetno teško mehanički uništiti.

Životni ciklus

Šema životnog ciklusa krpelja

Životni ciklus "tvrdih krpelja" traje od jedne do tri godine, i po vrsti životnog ciklusa krpelji se dijele na jednogostne, dvogostne i trogostne (u zavisnosti od broja domaćina koji su potrebni za ciklus). Slijedi opis trogostnog životnog ciklusa:

1. Odrasla ženka krpelja spada sa svog zadnjeg domaćina, izbacije jaja i umire.
2. Male šestonoge larve se skupljaju na travi i lišću ne daleko od nivoa zemlje, nakon čega se kače na svog prvog domaćina. Nakon nekog vremena hranjenja opet padaju na zemlju.
3. Zatim se presvlače u stadij nimfe (duga oko 1,5 mm) i opet kače na drugog domaćina.
4. Poslije sazrijevanja nimfe opet padaju na zemlju i presvlače se u stadij adulta (odraslog krpelja). Nakon toga se pare i ponovo počinje novi ciklus. Krpelji se pare seksualno, unutrašnjom oplodnjom.

Prenos bolesti

Rasprostranjenost borelioze (lajmske bolesti)

Krpelji su veoma značajni vektori u prenosu nekih bolesti kod ljudi i životinja. U najčešće bolesti spadaju:

• Lajmska bolest (borelioza)
• Krpeljski meningoencefalitis
• Babezioza
• Anaplazmoza
• Tularemija
• Krpeljska paraliza
• Citaukszoonoza

Također pogledajte

• Bolest plavog jezika

Qijnîk, qijnî an jî qirnî, lawirên biçûk û bêcir in. Ciyê ku gez dikin pê ve dizeliqin. Heta ku diwerimin xwînê dimijin. Ji bo ku serê wan bi birînê ve nemîne, mirov wan bi mûçingê bi zorê radike. Hewceyê mirov zû levenêrê, yan ji bo tenduristiyê pir xeterê. Qijnîk li daristanan gelek in, lê li deverên bi pir hêşinatiyê hene.

Çavkanî

Rriqrat (Acarina) : Janë shumë të përhapura ne natyre. Njihen rreth 20.000 lloje. Shume prej tyre janë parazite te jashtëm te bimëve, te shtazëve dhe të njeriut. Për shkak te jetës parazitare, aparati i gojës është i përshtatur për thumbim dhe thithje te lëngjeve trupore. Ekzistojnë rriqrat ne miell, ne djathë, ne hundën e njeriut, ne rrënjen e qimeve te fytyrës, etj. Rriqra e rëndomte Ixodes ricinus lëshon materie antikoagulante kur e thumbon shtazën. Shumica e rriqrave janë edhe bartëse te sëmundjeve te ndryshme te njeriu. Është i njohur edhe lloji Sarcoptes scabiei, i cili shkakton zgjeben.

Teken (Eentall: Teek(e)) höört as Ornen to de Mieten (Acari) to. Na de Klass weert se as Spinnendeerter ankeken. Mank de Teken gifft dat de gröttsten Aarden vun all Mieten. Tomeist sünd se Parasiten un sitt buten an den Weert an (Ektoparasit). As so'n Weerten bruukt se Vagels, Reptilien un Söögdeerter. Veel Teken överdreegt Krankheiten. Över de ganze Welt hen gifft dat bi 900 Tekenaarden.^[1]

Wo de Teken tohuse sünd

In Europa warrt tomeist de Kohteeke funnen. Schildteken gifft dat up de ganze Eer in Gegenden mit en matig Klima. Ledderteken sünd bloß in de Tropen un Subtropen tohuse. Bloß de Duventeek Argas reflexus gifft dat ok in Middeleuropa up Böhns un hen un wenn in'n Stall, wo dat ok schöön warm is.

Wo se to finnen sünd

Dat Heken vun en Teek vegleken mit den Kopp vun en Rietsticken

Schildteken möögt dat geern fochtig un tämlich warm. Se sitt meist in Kratt, in hooch Gras un in Slangkruut bit to en Hööcht vun 1,5 m. An'n leevsten sitt se just so hooch, as de möögliche Weert groot is. Dor weert se afstrepelt, wenn de Weert dör dat Gras oder Kratt dörlopen deit. De meisten Lüde denkt, de Teken laat sik vun'n Boom dalfallen, man dat stimmt normolerwiese nich. Bavenhen gaht Teken geern dorhen, wo ok veel vun jem ehre Weerten to finnen sünd. Ledderteken leevt geern dune bi jem ehre Weerten un möögt dat lever, wenn jem ehre Versteken dröög un düüster sünd.

Sünnerlich geern möögt Teken de Ränner vun Hölter un Bröök, ok free Steden in'n Woold mit hooch Gras, fochtige Wischen un de Ränner vun Beken mit de Planten dor un jede Aart vun Kratt. Man ok in Parks un Goorns gifft dat Teken.

Normolerwiese sünd se togange vun März bit Oktober, man wenn dat Weer goot is, denn könnt se ok to annere Tieden unnerwegens ween. Man in'n Winter sünd se an un for sik nich aktiv un veel vun jem överleevt düsse Tiet ok nich. Teken könnt twee bit fief Johr oolt weern.

Wie se utseht

Hirschteek (Ixodes scapularis)

Teken-Heken

Teek, de en beten wat sapen hett

Teek, de sik duunsapen hett (vun unnen)

En Hirschteeke suugt an en Minschenbeen

Wannerrööt vun wegen Infektschoon mit Borreliose nadem en Teek beten hett

De utwussen Teken hefft acht Been, de Maden bloß veer. Teken könnt bit to 4 mm groot weern un sünd dor de gröttsten Mieten mit. Schildteken dreegt en harten Panzer vun Chitin (Scutum) up jem ehr Achterlief.

Mundwarktüüch

Mit Hölp vun de Keevklauen ritzt de Teek de Huut in un schufft dor den Steekappraat vun den Ünnermund (Hypostom) dör in de Wunn. Dor sitt allerhand Hakens an. Man Teken bohrt sik bloß an de Böverkant in'e Huut rin un kaamt meist nich bit hen na de Kapillaren. Se „leckt“ denn dat Bloot up oder de Lymphe, de ut de Wunn flütt. Meist seggt de Lüde „en Teek hett mi beten“, man richtig möss dat heten: „en Teek hett mi steken.“

Sugen

As en Reeg vun Insekten dat bi’t Blootsugen ok maakt, geevt de Teken, wenn se steekt, eerst mol Sever in’e Wunn, ehr dat se freten doot. Dor is allerdings allerhand in, wat wichtig to weten is:

1. en Stoff, de dor för sorgt, dat dat Bloot nich stollen deit.
2. en Aart vun Klever, wo de Mundwarktüüch fast an de Huut mit anbackt weertt.
3. en „Pienmiddel“, dat de Steek nich kehlen deit. Teken hefft en veel gröttern un grövern Steekrüssel, as Müggen un bavenhen suugt se veel länger, towielen en paar Dage. De Weert schall dor an’n Besten nix vun mitkriegen.
4. en Middel gegen Sweren. Dat warrt bruukt, dormit dat Lief nich sien egen Immunafwehr in Gang setten deit.

Wenn se oorntlich Bloot sapen hefft, könnte de Teken-Seken bit 3 cm groot weern.

De Seken un ok de Heken bi de Teken suugt Bloot. Bi de Heken duert dat Sugen normolerwiese bloß en paar Dage. Se bruukt dat Bloot ja man bloß för sik süms. De Seken mütt dor avers ok de Eier vun tostanne bringen. Dor bruukt se veel mehr Bloot üm, as de Heken. Wenn se nich stöört weert, kann dat bit to twee Weken duern, bit se mit dat Sugen fardig sünd.

Wie se de Oppers finnt un wo se rangaht

Ehre Oppers finnt de Teken mit Haller sien Organ. Dat is en lüttjen Chemorezeptor un sütt ut, as en lüttje Kuhl. Dat Organ sitt an dat eerste Beenpaar (Tarse Nummer 23). Dor gifft dat allerhand Bossen in, de könnt Stoffen upspören, as Ammoniak, Kohlendioxid, Melksüür un besunners Bottersüür. Düsse Stoffen sitt in den Aten un in den Sweet vun de tokümftigen Weerten. Wenn se up de Luer liggt, streckt se dat eerste Beenpaar mit düt Organ na vörn un swooit de Beene en beten hen un her. Dorbi klammert sik de dree achtersten Beenpaar an de Ünnerlaag fast. Wenn de Teken töven doot, liggt se toeerst mol in de Tööv-Positschoon. Dor sünd de Vörbeen bi tosamenfoolt un liggt dune an dat Lief an. Man wenn se wat röken doot, oder dat Licht ännert sik vun hell na düster, oder wenn se Stööt spören könnt an jem ehren Unnergrund, denn so swutscht se foorts na de Luer-Positschoon röver. Dat kann ja angahn, dat nu en mööglichen Weert neeg bi kümmt. Wenn denn jichens wat an jem ehrn Sitzplatz langsstrepeln deit, denn hangt se sik dor an. Bi Deerter un bi Minschen krabbelt se denn en ganze Tied (bit to allerhand Stunnen) an dat Lief rüm un söökt en Steed, de jem to’n Steken passlich dücht. Teken sünd dor oorntlich lecker bi un möögt an’n leevsten en beten fochtige, warme un dünne Huut, mit allerhand Bloot dor in. Bi Minschen sünd dat sünnerlich de Kneebögen, de Haaransatz, de Liestenbögen un de fiene Huut achter de Ohren.

Na dat Freten

Wenn se toenne freten hefft, laat de Teken sik vun jem ehre Weerten dalfallen. De Seken söökt denn foorts en passliche Steed in’n Grund, wo se de Eier afleggen könnt un wo de goot schuult sünd. Dat Eierleggen kann allerhand Dage duern. Dor warrt al 10 Minuten een Ei bi afleggt. Wenn dat ut’n Buuk kamen is, denn so warrt dat mit de Mundwarktüüch bi en Drüüs langsföhrt, un dor kriggt dat denn en Schutzschicht bi. Denn kann dat frische Ei nich verdrögen. Alltohopen leggt dat Seken bi 2.000 Eier un geiht dorna doot.

De Teken ehr Weg dör’t Leven

De Ledderteken mütt bit to achtmol hen de Tiet as Nymph dörmaken. Jedetmol bruukt se wedder dat Bloot vun en ne’en Weert. Dor wesselt se faken bi twuschen Weerten, de unnerscheedlich groot sünd (Muus, Katt, Minsch). Schildteken wannert jummers dör dree Statschonen dör, nadem se ut dat Ei krapen sünd. Toeerst sünd se Maad, denn weert se Nymph, un amenne sünd se grote (utwussen) Heken un Seken. Nymphen un Maden kennt keen Geslecht. Bi de Schildteken weert de Eier in Paketen vun 2.000 Stück afleggt. Tomeist backt se an de Unnersieten vun Spieren un anner Blöer, wo se nich so gau to finnen sünd. Ut so’n Ei krüppt denn en sessbeente Made. Dat duert bloß en paar Dage, denn söcht se sik en passlichen Twüschenweert (Gnaagdeert) un suugt sik dor binnen twee bit dree Dage vull. Denn lett se sik dalplumpsen un strepelt na en paar Maanden ehre Huut af un warrt denn en eerste achtbeente Nymph. De is denn 1,5 bit 2 mm groot. Nu söcht se sik en Weert, de en beten wat grötter is (Tweete Twüschenweert;-Katt) un suugt den sien Bloot.

Man de meisten Nymphen, de in’n Summer jem ehre Huut afstrepelt hefft, söökt nich glieks en ne’en Weert. Se maakt eerst mol en Pause un roht bit to’n neegsten Vörjohr. Dorna söökt se sik denn en Vullbuuksweert un denn strepelt se de Huut af un verwannelt sik in en tweete Nymph (Ledderteken) oder in en grote Teke. De grote Teek grippt sik denn ehren Endweert (Minsch, Koh). Na dat Freten ett se sik dalfallen un söcht en Partner, üm sik to vermehren. De Heken starvt denn na de Paarung, de Seken gaht eerst doot, wenn se de Eier afleggt hefft.

Tekenkrankheiten

En roden Dubbelkrink bi Erythema migrans

En Reeg vun Teken dreegt eernsthaftige Krankheiten över, as de Borreliose. De kann amenne dorto kamen, dat de Kranke stief warrt. Verscheden Sorten vun Teken könnt Krankheiten bringen. De veer wichtigsten för Minschen sünd düsse:

• De Borreliose. Dor stickt de Borrelia-Bakterie achter, de ok in Düütschland, in de Nedderlannen un in Belgien vörkummt. Vör dat Johr 2006 gifft dat en Ünnersöken vun de Universität Wageningen, de vör Dag bröcht hett dat üm un bi 23,6% vun de Teken in de Nedderlannen mit Borreliose-Bakterien vull sitten döen (Ünnerscheden vun 0 bit 50%). Dor stünnen de Nedderlannen wiet boven över de 10,1% in’n Dörsnitt vun ganz Europa.^[2].
• En Form vun Enzephalitis. Fröhsummer-Meningo-Enzephalitis (FSME) un Russ’sche Vörjohr-Summer-Enzephalitis (RVSE). Düsse Süken sünd in Noorddüütschland, in de Nedderlannen un in Belgien roor. Se weert in Gang sett dör twee Viren, de na de Grupp vun de Flaviviren tohören doot. FSME kümmt vör in Zentral- un Oosteuropa, up den Balkan, in Finnland, Sweden, Däänmark, in’n Oosten vun Frankriek, in Öösterriek, in Süüddüütschland un in de Swiez. Dat RVSE-Virus kümmt vör in grote Delen vun Russland, Zentralasien, Noordchina un in Afrika. Gegen FSME un gegen RVSE kann een sik Sprütten geven laten.
• Ehrlichiosis
• Fièvre boutonneuse. De warrt överdragen dör de Teeke

Rhipicephalus sanguineus, de in Süüdeuropa vörkummt.

Dat is nich wohrschienlich, dat een sik mit Borreliose ansteken deit, wenn dat Deert binnen 24 Stünnen afnahmen is.

Wenn binnen een bit sess Weken en rode Krink üm de Stäe hen to sehn is, wo de Teeke tobeten harr, oder wenn keen Krink to sehn is, man wenn een nich richtig togange kümmt un sik schedderig föhlt, denn so mutt een na’n Huusdokter hen.

Teken överdreegt ok Süken up Deerter. De wichtigste Krankheit bi Rindveeh un Hunnen, de vun Teken herkümmt, is Babesiose. Se warrt in Gang bröcht dör den „Babesia-Blootparasieten „Babesia Canis“. Düsse Parasit geiht in de Roden Blootzellen rin. Bi düsse Süke hefft de Deerter en korten Aten, Fever, roden Urin un gaht ganz miteens doot. Babesiose (ok Pyroplasmose oder Piroplasmose nömmt) kümmt sünnerlich in Süüdeuropa vör, man ok bi us kann se uptreden. De Teeke, de düsse Süke överdregen deit, heet „Dermacentor“. De gifft dat bi us nich.

Teken afkriegen

An’n Besten warrt de Teeke gau afnahmen. Dor draff se nich bi tweireten weern. Ganz verkehrt is dat, wenn een an de Teek rieten oder trecken deit. Een schall de ok nich platt haun, kniepen oder dörbohren. Wenn dat passeert, kann dat angahn, dat de Teeke eerst noch allens, wat se in ehrn Maag hett, in dat Lief vun ehrn Weert inspe'en deit. Dat bedutt denn en grote Gefohr, dat dor Süken bi överdregen weert. Ok, wenn de Teeke mit Alkohol oder mit Ööl behannelt warrt, speet se ut, wat se in’n Maag hett un een kann sik gefährlich ansteken dorbi.^[3]. Griep de Teeke so dicht, as mööglich bi de Huut un nehm ehr af. Dorna mutt de Huut mit Alkohol rein maakt weern.

En Tekenpinzett

Pinzett

Teken sünd towielen forchterlich lüttsch (towielen man bloß een mm). Denn is dat swaar, de Teek aftonehmen, ohn dor rin to kniepen. Man mit Hölpe vun en besunnere Tekenpinzett kann se denn doch afkregen weern. Dat is en Pinzett mit en tämlich breed un platt Muul, de automaatsch togeiht. Düsse Pinzett mutt vun vörn um de Teeke ehrn Kopp ümto sett weern, meist bit in de Huut vun ehr Opper. De Pinzett knippt sik süms fast un denn kann de Teek vörsichtig (nich to dull!) ut de Huut dreiht weern.

Lepel

Ut Amerika kümmt en sünnerlichen Tekenlepel. De is utfunnen wurrn, um en Teeke ohn to dreihen eenfach un vullstännig un seker af to nehmen. De Lepel is bi Minschen un Deerter to bruken. ^[4]. Dör de Form vun den Tekenlepel kann en Teek ok eenfach wegnahmen weern vun Stäen, wo een anners nich goot rankamen kann, as vun de Liest oder ut de Kneebögen. He hett en Karv in Form vun en V. De brede Deel vun de V-Karv mutt up de Huut sett weern un mutt so duun, as dat geiht, bi de Teeke ran. Mit en lichten Druck up de Huut mutt de Lepel denn na de Teek to verschaven weern, so, dat de smalle Deel vun de Karv de Teek ümfaten deit. De Teek warrt afkregen, wenn de Lepel denn egolweg na vörn schaven warrt. Dat is ganz egol, na wecke Siet hen de Lepel bruukt warrt. Mit den Tekenlepel könnt Larven (1 mm), man ok Nymphen un grote Teken heel un deel afnahmen weern, mit dat Mundstück dorbi.

Dat Afnehmen vun en Teek mit den Tekenlepel.

Sling

En annere Aart, üm en Teeke af to kriegen, is de Technik, en Sling üm de Teek to leggen.

Kaart

Ok en Kaart is utfunnen. De hett dat Format vun den Kreditkaart. In düsse Kaart sünd Slöfen anbröcht, de unner de Teek schaven weert. Wenn een denn wieterschufft, kann de Teeke ut de Huut rutnahmen weern.

Anfreren

En annere Methood is, de Teken an to freren. Mit en lüttjen Appraat warrt kolen Fleetstoff over de Teek utgaten. Dordör warrt se denn anfraren un kann eenfach afnahmen weern.

Kiek ok bi

• Projekt: Deerternaams up Platt

Borns

1. ↑ SWR Wissenspool | Welt der Winzlinge - Zecken | Sendungen | Natur-Nah
2. ↑ Universiteit van Wageningen - Aandeel Lymeteken in Nederland sterk toegenomen - Website
3. ↑ Lyme.org - Tick Removal - Website
4. ↑ European Patent Office - Spoon shaped tick remover - Website

D'Zecken (Ixodidae) sinn eng Iwwerfamill an der Uerdnung vun de Milben (Acari) a gehéieren zu der Klass vun de Spannendéieren.

D'Zecke ginn an dräi Familljen agedeelt:

• Liederzecken (Argasidae);
• Schëldzecken (Ixodidae);
• Nuttalliellidae, woubäi d'Nuttalliella namaqua Bedford, 1931 déi eenzeg bekannt Aart ass.

Zecken zu Lëtzebuerg

Follgend Schëldzeckenaarte goufen zu Lëtzebuerg nogewisen:

• Gewéinlechen Holzbock (Ixodes ricinus Linnaeus, 1758), déi heefegst Zeckenaart zu Lëtzebuerg.^[1]
• Schofszeck (Dermacentor marginatus Leach, 1815), 2015 zu Lëtzebuerg nogewisen.^[2]
• Suppenzeck (Dermacentor reticulatus Fabricius,1794), 2018 zu Lëtzebuerg nogewisen.^[3]
• Hyalomma marginatum^[Source?], een Exemplar 2018 zu Diddeleng fonnt ginn.^[4]

Literatur

• Reye AL, Hübschen JM, Sausy A, Muller CP (2010) Prevalence and seasonality of tick-borne pathogens in questing Ixodes ricinus ticks from Luxembourg. Appl Environ Microbiol 76: 2923–2931. 10.1128/AEM.03061-09. http://aem.asm.org/content/76/9/2923.full

Um Spaweck

Referenzen an Notten

1. ↑ Cf. Reye et al. 2010 an der Literatur.
2. ↑ Cf. https://neobiota.lu/dermacentor-marginatus/
3. ↑ Den 22. Mäerz 2018 per E-Mail vun engem Fierschter matgedeelt.
4. ↑ Auf dem Prüfstand: Die erste Riesenzecke in Luxemburg. wort.lu, 07.08.2019 (Sarah Cames). (Print-Versioun: Riesenzecke im Reagenzglas. Das Naturmuseum untersucht den ersten in Luxemburg gefundenen Parasiten des Typs Hyalomma. Luxemburger Wort 2019-08-08, S. 20).
   Düdelingen: Riesenzecke Hyalomma erstmals in Luxemburg nachgewiesen. Tageblatt online, 02.08.2019 (Desislava Schengen).
   Nei Zeckenzort zu Lëtzebuerg? Exemplar vun der Hyalomma-Zeck zu Diddeleng entdeckt. RTL online.Update: 03.08.2019, 08:17.

Zeki esas la maxim granda membri di la familio dil akaro (kelki esas longa de 1 cm) qui nutras su de la sango de mamiferi, ma anke uceli o reptili. Zeki esas importanta vektori por multa morbi.

Deskripto

Komparo inter l'insekto maskula ed alumeto

Zeko havas dika pelo e quar pari di gambi kun ungli. Dum lia vivo li havas multa larvala standi, e chanjas multafoye di hosto.

A Zicca (o zecca) hè un tipu d'animali chì si nutrisci di u sangui d'altri mammiferi, rettili o aceddi.

Citazioni

Accadi chì a zicca fussi citata in a cultura è in a litteratura corsa. Par asempiu:

• in a sprissioni: una zicca niedda
• o in u pruverbiu: Cavaddu vechju, zicchi è muschi.

Rifarenzi

• Ettori, Farrandu, Antulugia di i sprissioni corsi - Anthologie des expressions corses, Parighji: Rivages, 1984

Nu màsculu di zicca.

La zicca (Ixodes ricinus) è n'aràcnidi granni dâ famigghia di l'Ixodidi, parassiti di l'armali e di l’omu, cu corpu piattu e uvali, ottu zampi e dorsu cupertu di nu scutu, ca campa spissu ntê zoni di voscu.

Το τσιμπούρι είναι κοινή ονομασία του παρασιτικού Αρθρόποδου, που επιστημονικά ονομάζεται κρότων. Ανήκει στην τάξη Ακάρεα. Τρέφεται με αίμα που απορροφά από το δέρμα των θηλαστικών, στα οποία παρασιτεί. Βγαίνει δύσκολα όταν προσκολλάται στο δέρμα. Είναι επιβλαβές για τον άνθρωπο και τα ζώα, επειδή μπορεί να μεταφέρει σοβαρές ασθένειες όπως η Βορρελίωση ή η Εαρινή Μηνιγγοεγκεφαλίτιδα. Τα αρχαιότερα απολιθώματα από τσιμπούρια ανάγονται στην Κρητιδική Εποχή ^[1].

Περιγραφή

Το παρασιτικό ζωύφιο έχει οκτώ πόδια και κεραίες. Μοιάζει στο μέγεθος με κουκούτσι σταφυλιού γκριζωπού χρώματος, όταν είναι νηστικό. Όταν όμως είναι χορτάτο το μέγεθος της κοιλιάς του διογκώνεται. Το δέρμα του είναι ελαστικό.

Τροφή

Το κοινό τσιμπούρι (επιστημονική ονομασία: Κρότων ο ρίκινος), τρέφεται με αίμα τρεις φορές σε όλη του τη ζωή. Όταν ρουφά αίμα, η κοιλιά του αυξάνει σε όγκο.

Βιβλιογραφία

• Νέα Εγκυκλοπαιδεία, εκδ. Μαλλιάρης-Παιδεία, 2006, τ. 26, σελ. 14.
• Muma, Walter: Lyme Disease: Nature Class - March 1997.
• Stafford, Kirby C. III: Tick Bite Prevention, Connecticut Department of Public Health, Feb. 1999.
• Fivaz, B., T. Petney, and I. Horak. 1993. Tick Vector Biology: Medical and Veterinary Aspects. Springer. ISBN 0-387-54045-8.
• TickEncounter.org University of Rhode Island site with tick and tick-borne disease information

Παραπομπές

किलनी

किलनी (Tick) छोटे वाह्य परजीवी जानवर हैं जो स्तनधारियों, पक्षियों और कभी-कभी सरीसृपों एवं उभयचरों के शरीर पर रहकर उनके खून चूसकर जीते हैं। इन्हें 'कुटकी' और 'चिचड़ी' भी कहते हैं। ये बहुत से रोगों के वाहक भी हैं जैसे लाइम रोग (Lyme disease), Q-ज्वर, बबेसिओसिस, आदि।

सर्दियों में गायों में बाह्य परजीवी का नियंत्रण

एक सुप्रबंधित डेरी फार्म पर जहां पशुओं के विचरण की आजादी हो, पर्याप्त मात्रा में अच्छा पोषण उपलब्ध हो और पशुओं की रोग प्रतिरोधक क्षमता अच्छी हो, वहां पर जूँ और किलनी की उपस्थिति का पशुओं के स्वास्थ्य पर कोई प्रतिकूल प्रभाव नहीं पड़ता है। परन्तु वातावरणीय परिस्थितियां (मुख्यतया अत्यधिक ठंडी) इन बाह्य-परजीवियों की सक्रियता को अत्यधिक बढ़ा देते हैं, जिससे पशुओं में निम्नलिखित प्रतिकूल लक्षण देखे जा सकते हैं -

• पशुओं में खुजली एवं जलन
• दुग्ध उत्पादन में कमी
• भूख कम लगना
• खाद्य रूपान्तरण दर का घटना
• रक्ताल्पता
• चमड़ी का खराब हो जाना एवं बालों का झड़ना
• तनाव बढ़ना

कम उम्र के पशुओं पर इनका प्रतिकूल प्रभाव ज्यादा होता है। इनका प्रकोप सर्दियों में आम है, जबकि जाड़े के अंत और बसंत के प्रारम्भ (फरवरी/मार्च) में इनकी संख्या अधिकतम स्तर पर देखी जाती है।

बांधकर रखे जाने वाले पशुओं में स्वतंत्र रूप से रखे जाने वाले पशुओं की तुलना में इनके संक्रमण की सम्भावना लगभग 2 गुना ज्यादा होती है।

बचाव

• पशुओं को जितना सम्भव हो धूप में रखना चाहिये।
• पशुओं को बंद कमरों में कम से कम रखें।
• सर्दियों में पशुओं को अच्छी गुणवत्ता वाला आहार (मुख्यतः खनिज मिश्रण) प्रदान करें।
• पशुओं को पर्याप्त जगह प्रदान करते हुये तनावपूर्ण वातावरण से दूर रखें।
• नये पशुओं को पुराने पशुओं से कम से कम तीन सप्ताह तक अलग रखना।
• संक्रमित पशुओं को सामुदायिक चारागाह में स्वस्थ पशुओं के साथ चरने से रोकना चाहिये।

रोकथाम

जब पशुओं में अत्यधिक अतिक्रमण से उनके सामान्य व्यवहार में परिवर्तन हो जाता है, तो रोकथाम के सार्थक प्रयास की आवश्यकता होती है।

• खाद्य तेल (जैसे अलसी का तेल) का एक पतला लेप लगाना चाहिये।
• साबुन के गाढे घोल का इस्तेमाल एक सप्ताह के अंतराल पर दो बार करना चाहिये।
• आयोडिन को शरीर के ऊपर एक सप्ताह के अंतराल पर दो बार रगड़ना चाहिये।
• लहसुन के पाउडर का शरीर की सतह पर इस्तेमाल करें।
• एक हिस्सा एसेन्सियल आयल और दो-तीन हिस्सा खाद्य तेल को रगड़ना चाहिये।
• किलनी के विरूद्ध होम्योपैथिक ईलाज काफी उपयोगी होता है।
• पाइरिथ्रम नामक वनस्पतिक कीटनाशक भी काफी उपयोगी है।
• पशुओं की रीढ पर दो-तीन मुट्ठी सल्फर का प्रयोग करना चाहिये।
• चूना-सल्फर के घोल का इस्तेमाल 7-10 दिन के अंतराल पर लगभग 6 बार करना चाहिये।

Ixodes scapularis

Q10304508
जीएनडी ओळखण: 4190559-3

गोचीड

गोचीड हा रक्त शोषणारा कीटक वर्गातील प्राणी आहे.तो बाह्य परजीवी कीटक आहे.तो रक्तपिपासू आहे.तो सहसा प्राण्यांच्या/जनावरांच्या अंगावर राहतो.महाराष्ट्रात झालेल्या एका गायी व म्हशींच्या अभ्यासात सुमारे ६७% ते ८७% प्राण्यांच्या अंगावर विविध प्रकारच्या गोचिड होत्या.. भारतात सुमारे १६० प्रकारच्या गोचिड आढळून येतात.त्यापैकी 'बुफिलस हायलोमा' 'एम्ब्लीओमा' 'हेम्याफायसीलस' 'रिफीसीफॅलस' इत्यादी गोचिड जनावरांच्या रोगांचे दृष्टीने जास्त हानीकारक आहेत.

मेंढीवर आढळणारी एक गोचिड

गोचिडांचे पशुंवर होणारे परिणाम

• सर्व प्रकारच्या गोचिड जनावरांचे रक्त पितात.असे आढळून आले आहे कि, एक गोचिड सुमारे १ ते २ मि.ली. रक्त पिते. त्याचा कालावधी सुमारे ७ ते १४ दिवस राहू शकतो.मोठ्या जनावरांच्या शरीरावर अशा अनेक गोचिड असतात. त्यामुळे जनावरांना अशक्तपणा येतो.
• गोचिडांच्या चाव्यामुळे जनावरांच्या शरीरावर जखमा होतात.त्वचा उघडी झाल्यामुळे त्यातून जंतूसंसर्ग होऊ शकतो.त्यामुळे 'टिक पॅरालीसीस' हा रोग जनावरांना होण्याची शक्यता असते.
• जनावरांचे रक्तपेशीचे रोग जसे-'बॅबीओसीस','ॲनाप्लासमोसीस','थायलेरीयाओसीस', 'एरलीसियोसीस' व इतर या वर्गातील आजार प्राण्यांना गोचिडांमुळे होतात.गोचिडद्वारे या जंतूंचा फैलाव जनावरांमध्ये होतो व जनावरे रोगग्रस्त होतात.
• गोचिडजन्य आजारांमुळे जनावरे रोगग्रस्त होतात व दगावतात.त्यांचे दूध व मांस उत्पादन घटते.पशुमालकांना आर्थिक नुकसान सोसावे लागते.

उपाययोजना

यासाठी अनेक गोचिडनाशक औषधे उपलब्ध आहेत.पण ती विषारी आसतात.त्यांचा उपयोग पशुवैद्यक डॉक्टरांचे सल्ल्यानेच करावा.असेही बघण्यात आले आहे कि औषधाच्या कमी मात्रेने जनावर गोचिडमुक्त होत नाही तर, जास्त मात्रेने जनावरास विषबाधा होण्याचा संभव असतो.सहसा या औषधांची जनावरावर फवारणी करण्यात येते.

உண்ணி (Tick) என்பது, சிலந்திதேள் வகுப்பின் உயிரியல் வரிசையில் பாராசிடிஃபார்மெஸ் (Parasitiformes) என்பதின் ஒரு பகுதியாகும். சிலந்திப்பேன் (Mite) பூச்சி வகையை சார்ந்த இது, மென்னுண்ணி இனம் (பேன்) எனும் துணை வகுப்பைச் சேர்ந்ததாகும். ஒட்டுண்ணி வாழ்வு (வெளிப்புற ஒட்டுண்ணிகள்) முறையைப் பின்பற்றி வாழும் இந்த உண்ணிகள், பாலூட்டிகளின் இரத்தம், பறவைகள், மற்றும் சில நேரங்களில் ஊர்வன மற்றும் உப்புநீர்க் குழம்புகளை உண்ணுவதன் மூலம் வாழ்கின்றது.^[1] உண்ணி கிரீத்தேசியக் காலத்தில் உருவானவையே என்பதற்கு, தொல்லுயிர் எச்சங்களில் ஒன்றான, காலத்தால் அழியாத சற்றேறக்குறைய கல் போல் ஆகிவிட்ட மரப்பிசின்களில் பொதுவான வடிவத்தில் அமிழ்ந்துள்ளன. உண்ணிகள் உலகம் முழுவதும் பரவலாக காணப்பட்டாலும், குறிப்பாக ஈரமான, மற்றும் வெப்பமான காலநிலைகளில் அதிகளவு வாழ்கின்றன.^[2]

கிட்டத்தட்ட அனைத்து உண்ணிகளும் இரண்டு பெரிய குடும்பங்களாக உள்ளது, நசுக்க கடினமான "இசோடைதே" (Ixodidae) அல்லது கடின உண்ணிகள் எனப்படுவதும், மற்றும் "அர்காசைதே" (Argasidae) அல்லது மென்மையான உண்ணிகள் என இருவகை உண்ணிகள் ஒன்று சேர்ந்தவையாகும்.^[3] எட்டு கால்களை உடைய முதிர்ந்த உண்ணிகள் உணவு உண்ணும் போது இரத்தத்தால் விரிவடைந்து, முட்டை அல்லது பேரிக்காய் வடிவிலான உடல்களையும் அடையும். உடலின் முதுகுப்புறத்தில் கடினமான கவசத்தைக் கொண்டுள்ள கடின உண்ணிகளுக்கு, பறவையலகு போன்ற கடினமான வாய்ப்பகுதி உள்ளது, அதேவேளையில் மிருதுவான உண்ணிகளுக்கு இதுபோன்ற வாய்ப்பகுதி உடலின் கீழ்பகுதிகளில் அமைந்துள்ளது. இந்த இரண்டு குடும்பங்களும், விருந்து வழங்கி எனும் ஓம்புயிரின் நாற்றம் அல்லது சூழ்நிலை மற்றும் சுற்றுசூழல் மாற்றங்களின் அடிப்படையில் மறைந்து வாழ்கின்றது.^[4]

உண்ணிகள் தனது வாழ்க்கை சுழற்சியில், ஊர்வனவற்றின் வளர்ச்சியினல் ஆரம்பக் கட்டமாக கருதப்படும் முட்டை, விலங்குகளின் வாழ்க்கை வட்டத்தில், அவை முட்டையிலிருந்து தமது முதிர்நிலைக்கு உருமாற்றம் அடைவதற்கு முன்னரான முட்டைப்புழு எனப்படும் குடம்பி, கருமுட்டையில் தொடங்கி, முதிர்நிலையை அடையும்வரை பல இடை வளர்நிலைகளைக் குறிக்ககூடிய அணங்கு மற்றும் பூச்சிகளில் காணப்படும் உருமாற்ற முறைகளில் வெவ்வேறு விருத்தி நிலைகளில், இறுதி நிலையான முதிர்நிலை ஆகிய நான்கு நிலைகளில் இருக்கின்றன.^[5] "இசோடைட்" (Ixodid) வகை உண்ணிகள் தங்கள் வாழ்க்கை சுழற்சியை முடிக்க ஒரு ஆண்டுக்கு குறைந்தது மூன்று ஓம்புயிரிகள் எடுத்துக்கொள்கிறது. "அர்காசைட்" (Argasid) உண்ணிகள், ஏழு அணங்கு வளர்நிலைகளாகும், அதன் ஒவ்வொரு நிலையிலும் குருதி உணவு தேவைப்படுகிறது. ஏந்துயிரியான உண்ணிகள், குருதி உறிஞ்சும் பழக்கத்தின் காரணமாக, மனிதர்கள் மற்றும் பிற விலங்குகளை பாதிக்ககூடிய, குறைந்தது பன்னிரண்டு நோய்கள் தாக்கப்படுகிறது.^[6]

உயிரியல்

வகைப்பாடு மற்றும் இனவரலாறு

உண்ணிகளின் தொல்லுயிர் எச்சங்கள் கிரீத்தேசியக் காலம் முதல் இருப்பது, பொதுவாக மரப்பிசின்களின் மூலம் அறியப்பட்டது. அது பெரும்பாலும் கிரீத்தேசியக் காலத்தில் (146 முதல் 66 மில்லியன் ஆண்டுகளுக்கு முன்பு) உருவானது, மூன்றில் ஒரு பகுதியிலிருந்து (65 முதல் 5 மில்லியன் ஆண்டுகளுக்கு முன்பு) பரிணாமம் மற்றும் பரவுதல் அடைந்துள்ளது. பழமையான முன் உதாரணத்திற்கு கிரீத்தேசியக் காலத்திய மரப்பிசினியில் "அர்காசைட்" (Argasid) எனும் பறவை உண்ணி, ஐக்கிய அமெரிக்க மாநிலங்களுள் ஒன்றான நியூ செர்சியில் உள்ளது.^[7]

வீச்சு மற்றும் வாழிடம்

உண்ணி இனங்கள் பரவலாக உலகம் முழுவதும் பரவியுள்ளன, ஆனால் அவை சூடான, ஈரப்பதமான காலநிலையுடன் கூடிய நாடுகளில் அதிகரித்து வருகின்றன, ஏனெனில் அவைகள் உருமாற்றதிற்காக ஒரு குறிப்பிட்ட அளவு காற்றில் ஈரப்பதம் தேவைப்படுகிறது, மற்றும் ஏனெனில் குறைந்த வெப்பநிலையானது தங்கள் முட்டையில் இருந்து குடம்பியாக மாற்றம் அடையும் வளர்ச்சியை தடுக்கும்.^[8]

சான்றுகள்

ಮಲೆನಾಡಿನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ಉಣುಗು ಎಂದು ಕೂಡ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಉಣ್ಣಿ ಸಂಧಿಪದಿ ವಂಶದ ಅರಾಕ್ನಿಡಾ ವರ್ಗದ ಪರೋಪಜೀವಿ. ದನಕರುಗಳು, ಎಮ್ಮೆ, ಕುರಿ,ನಾಯಿ, ಕೋಳಿ ಮುಂತಾದ ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳ ರೋಮ, ಗರಿಗಳಿಗೆ ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡಿದ್ದು ಅವುಗಳ ರಕ್ತಹೀರಿ ಬದುಕುತ್ತದೆ. ಉಣ್ಣಿಯ ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದ ರೋಗಗಳು ಹರಡುತ್ತವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಇದು ಮನುಷ್ಯರ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ವೈರಿ. ಇದರ ಚರ್ಮದ ಮೇಲೆ ರಕ್ಷಣಾಪೊರೆ (ಕ್ಯೂಟಿಕಲ್) ಇದೆ. ಈ ಪೊರೆಗೆ ಹಿಗ್ಗುವ ಮತ್ತು ಕುಗ್ಗುವ ಶಕ್ತಿಯಿದೆ. ಗಂಡಿಗಿಂತ ಹೆಣ್ಣಿಗೆ ಶಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚು. ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿಯ ರಕ್ತಹೀರಿ ಅದನ್ನು ಶೇಖರಿಸಿಟ್ಟು ಕೊಳ್ಳಲು ಹೆಣ್ಣು ಉಣ್ಣಿಯ ಜೀರ್ಣಾಂಗದಲ್ಲಿ ವಿಚಿತ್ರ ರೀತಿಯ ಚೀಲಗಳಿವೆ. ಚೆನ್ನಾಗಿ ರಕ್ತ ಕುಡಿದಾಗ ಹೆಣ್ಣು ದುಂಡಗೆ ಕಾಳಿನಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಉಣ್ಣಿಯ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಶಿರ ಮತ್ತು ಎದೆಗಳೆರಡೂ ಒಂದುಗೂಡಿದಂತಿದ್ದು ಒಂದೇ ಭಾಗದಂತಿದೆ. ಇದರ ಹೆಸರು ಎದೆಶಿರ (ಸೆಫಾಲೊತೊರಾಕ್ಸ್‌). ಉಳಿದ ಭಾಗವೇ ಉದರ. ಇದು ಎದೆಶಿರದಿಂದ ಬೇರೆ. ಎದೆಶಿರದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸಬಲ್ಲ ಶಿರದ ಮುಂಭಾಗ ಉಂಟು. ಇಲ್ಲಿ ಒಂದು ಜೊತೆ ಹರಿತವಾದ ದವಡೆಗಳು ಇರುವ ವದನಾಂಗಗಳಿವೆ. ದವಡೆಗಳ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಕಾಲಿನಂತಿರುವ ಒಂದು ಜೊತೆ ಸ್ಪರ್ಶೇಂದ್ರಿಯಗಳಿವೆ. ಇವನ್ನು ಪ್ಯಾಲ್ಪಿಗಳೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಬಾಯ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚೂಪಾದ ಹೈಪೊಸ್ಟೋಮ್ ಎಂಬ ಅಂಗವಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ನಾನಾ ವೃತ್ತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದರ ಹಿಂದೆ ಒಂದರಂತೆ ಜೋಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ಮೊನೆಯಾದ ಮುಳ್ಳುಗಳಿವೆ. ಇವು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಬಾಗಿದಂತಿದ್ದು ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡವನ್ನು ಕೊರೆಯಲು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಭದ್ರವಾಗಿ ಹಿಡಿಯಲು ಅನುಕೂಲತೆ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ದನಕರುಗಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಉಣ್ಣಿಯನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ಎಳೆದರೆ ಅದರ ಹೈಪೊಸ್ಟೋಮ್ ಭಾಗ ಮಾಂಸಖಂಡವನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಇದು ಮುರಿದುಹೋಗಿ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿದು ಮುಂದೆ ಆ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ವ್ರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಉಣ್ಣಿಗೆ ಎಂಟು ಕಾಲುಗಳಿವೆ. ಅವೆಲ್ಲವೂ ಸಂದಿಪಾದಗಳಾಗಿವೆ. ಎದೆಶಿರ ಮತ್ತು ಉದರದ ಸ್ವಲ್ಪಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಕವಚದಂತಿರುವ ಮುಚ್ಚಳ ಇದೆ. ದೇಹದ ತಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಜನನೇಂದ್ರಿಯ ರಂಧ್ರ ಮತ್ತು ಗುದದ್ವಾರ ಇವೆ. ರಂಧ್ರದ ಸ್ಥಾನ ಶಿರದ ಹಿಂತುದಿಯಲ್ಲಿ, ದ್ವಾರದ ಸ್ಥಾನ ಹಿಂತುದಿಯಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಉದರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ. ಉಸಿರಾಟಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ರಂಧ್ರಗಳು ನಾಲ್ಕನೆಯ ಪಾದದ ಬುಡದ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿನ ತಟ್ಟೆಗಳಂಥ ರಚನೆಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಶಿರದ ಮೇಲುಗಡೆ ಚಿಕ್ಕ ಚಿಕ್ಕ ಗಟ್ಟಿಯಾದ ರೋಮಗಳಂಥ ರಚನೆಯನ್ನಾಗಲೀ ತಟ್ಟೆಗಳಂಥ ಕವಚಗಳನ್ನಾಗಲೀ ಕಾಣಬಹುದು. ಪ್ರಾಣಿಯ ತಳಭಾಗದಲ್ಲಿಯೂ ಇಂಥ ತಟ್ಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಕಾಲುವೆಗಳಂಥ ರಚನೆಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಈ ರೀತಿಯ ರಚನೆಗಳು ಉಣ್ಣಿಗಳ ವರ್ಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ಬಲು ಸಹಾಯಕ.

ನಿವಾಸ ಮತ್ತು ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ

ಎಲ್ಲ ಉಣ್ಣಿಗಳೂ ತಮ್ಮ ಜೀವಮಾನದ ಕೆಲವು ಭಾಗವನ್ನು ಪರಾಶ್ರಯದಲ್ಲಿಯೇ ಕಳೆಯುತ್ತವೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಹಳ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಸ್ತನಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರೋಪಜೀವಿಗಳಾಗಿ ವಾಸಿಸುವುದುಂಟು. ಆದರೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳು ಪಕ್ಷಿಗಳು, ಬಾವಲಿ, ಹಾವು, ಹಲ್ಲಿ ಮುಂತಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿ ಜೀವನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಆಶ್ರಯದಾತನನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ ಮತ್ತೆ ಕೆಲವಕ್ಕೆ ಆ ರೀತಿಯ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳು ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಉಣ್ಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಕುಟುಂಬಗಳಿವೆ. ಮೊದಲನೆಯದು ಇಕ್ಸೊಡಿಡೆ, ಎರಡನೆಯದು ಅರ್ಗಾಸಿಡೆ.

ಇಕ್ಸೊಡಿಡೆ

ವಯಸ್ಕ ಉಣ್ಣಿಗೆ ಎಂಟು ಕಾಲುಗಳಿವೆ

ಇಕ್ಸೊಡಿಡೆ ಕುಟುಂಬದ ಇಲ್ಲ ಉಣ್ಣಿಗಳ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದೇ ತೆರ. ಸಂಭೋಗಕ್ರಿಯೆಯಾದ ಕೆಲವು ದಿವಸಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಣ್ಣು ಉಣ್ಣಿ ಆಶ್ರಯದಾತನ ಶರೀರದಿಂದ ಬೇಕಾದಷ್ಟು ರಕ್ತಹೀರಿ ಭೂಮಿಗೆ ಬಿದ್ದು ಮೊಟ್ಟೆಯಿಡಲು ಉಪಕ್ರಮಿಸುತ್ತದೆ. ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಾಗಲೀ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕಗುಂಡಿ ತೋಡಿ ಅದರೊಳಗಾಗಲೀ ಇಡುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ ಇಡುವ ಮೊಟ್ಟೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ನೂರರಿಂದ ಹತ್ತು ಸಾವಿರದವರೆಗೆ. ಸೂರ್ಯನ ಶಾಖದಿಂದ ಮೊಟ್ಟೆಗಳು ಒಡೆದು ಮರಿಗಳು ಹೊರಬರುತ್ತವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಕಾಲಾವಕಾಶ 2-3 ವಾರಗಳು. ಆದರೆ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿಟ್ಟ ಮೊಟ್ಟೆಗಳು ಬೇಸಗೆ ಕಾಲದವರೆಗೂ ಒಡೆಯುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಮೊಟ್ಟೆಯೊಡೆದು ಹುಟ್ಟಿ ಬಂದ ಎಳೆಯ ಜೀವಿಗಳ ಹೆಸರು ಲಾರ್ವಾಗಳು. ಇವನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಇವಕ್ಕೆ ಕೇವಲ ಆರು ಕಾಲುಗಳಿದ್ದರೆ ವಯಸ್ಕ ಉಣ್ಣಿಗೆ ಎಂಟು ಕಾಲುಗಳಿವೆ. ಲಾರ್ವಾಗಳು ಹುಲ್ಲಿನ ಎಸಳುಗಳ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಂಡು ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿಯ ಬರುವಿಕೆಗೆ ಕಾಯುತ್ತವೆ. ಬಂದರೆ ಮುಂದಿನ ಕ್ರಿಯೆ ಆರಂಭ. ಇಲ್ಲವಾದರೆ ಸಾಯುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಕಾಯುತ್ತಿರುವಾಗ ಕುಳಿತಿರುವ ಹುಲ್ಲಿನ ಎಸಳುಗಳೇನಾದರೂ ಅಲುಗಾಡಿದರೆ ಕೂಡಲೇ ಅವು ನಿಮಿರಿ ಬೇಕಾದ ಆಶ್ರಯದಾತನ ಶರೀರಕ್ಕೆ ಫಕ್ಕನೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡುಬಿಡುತ್ತವೆ. ಅಲ್ಲಿಂದ ರಕ್ತಹೀರಿ ಆ ಮರಿಗಳು ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ. ಚೆನ್ನಾಗಿ ರಕ್ತಕುಡಿದು ಆಶ್ರಯದಾತನ ಶರೀರದಿಂದ ಇವು ಕೆಳಗೆ ಬಿದ್ದುಹೋಗುತ್ತವೆ. ಅಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಕಲ್ಲಿನ ಅಥವಾ ಇತರ ವಸ್ತುವಿನ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ಅಡಗಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಒಂದೆರಡು ವಾರ ಹೀಗೆ ಕಳೆದು ಮುಂದೆ ಪೊರೆ ಬಿಡಲಾರಂಭಿಸುತ್ತವೆ. ಆಗ ಹೊಸ ಚರ್ಮ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ಮಧ್ಯೆ ಶರೀರದೊಳಗೆ ಅಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಇನ್ನೊಂದು ಜೊತೆ ಕಾಲುಗಳು ಹುಟ್ಟಿ ಒಟ್ಟು ಎಂಟುಕಾಲುಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಆದರೂ ಜನನೇಂದ್ರಿಯಗಳು ಬೆಳೆದಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ರೀತಿಯ ಅಪ್ರೌಢ ಜೀವಿಯ ಹೆಸರು ನಿಂಫ್. ಇವು ಮತ್ತೆ ಹುಲ್ಲು ಮತ್ತು ಗಿಡಬಳ್ಳಿಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿ ತಮಗೆ ಆಶ್ರಯ ಕೊಡಬಲ್ಲ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಕಾಯುತ್ತ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇದು ಎರಡನೆಯ ನಿರಶನವ್ರತ. ಆಶ್ರಯದಾತ ಆ ಕಡೆ ಬಂದಾಗ ಅದರ ಮೈಗೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡು ಮತ್ತೆ ಆಹಾರಸೇವನೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತವೆ. ಚೆನ್ನಾಗಿ ರಕ್ತಕುಡಿದು ಕೆಲಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಮತ್ತೆ ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದು ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ವಾರಗಳನ್ನು ಕಳೆದು ಪೊರೆ ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ಶರೀರದೊಳಗೆ ಜನನೇಂದ್ರಿಯಗಳು ಬೆಳೆದಿರುತ್ತವೆ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಉಣ್ಣಿ ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಗೆ ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಉಣ್ಣಿಗಳು ಮತ್ತೆ ಆಶ್ರಯದಾತನನ್ನು ಕಾಯುತ್ತ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಈ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣು ಗಂಡುಗಳೆರಡೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಕಾಯುವ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಸಂಭೋಗ ಕ್ರಿಯೆಯೂ ನಡೆದುಹೋಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಬೆಳೆದ ಉಣ್ಣಿಗಳು ಆಶ್ರಯ ಕೊಡುವವರ ಶರೀರವನ್ನು ತಲುಪಿ ಅದರ ಚರ್ಮಕ್ಕೆ ನೇತುಬೀಳುತ್ತವೆ. ಈಗ ರಾಕ್ಷಸಿಯಂತೆ ಹೆಣ್ಣು ರಕ್ತಹೀರಲಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕುಡಿದ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣು ಒಂದು ಗಜ್ಜುಗದ ಗಾತ್ರಕ್ಕಿರುವುದೂ ಉಂಟು. ಉಣ್ಣಿಯ ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಡು ಪರೋಪಜೀವಿಯಲ್ಲ ಜೊತೆಗೆ ಗಂಡಿಗೆ ಹೆಣ್ಣಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮತ್ತು ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯ ವದನಾಂಗಗಳಿವೆ. ಉಣ್ಣಿಗಳ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲೂ ಗಂಡು ಸಂಭೋಗ ಕ್ರಿಯೆಯಾದ ಸ್ವಲ್ಪಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಸತ್ತುಹೋಗುತ್ತದೆ. ಲಾರ್ವಾಗಳು ಆಹಾರವಿಲ್ಲದೆ ಆರು ತಿಂಗಳವರೆಗೂ ಬದುಕಬಲ್ಲವು. ಮುಚ್ಚಳ ಹಾಕಿದ ಸೀಸೆಯೊಳಗಿದ್ದ ವಯಸ್ಕ ಉಣ್ಣಿಗಳು ಐದು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಆಹಾರವಿಲ್ಲದೆ ಉಳಿದಿವೆ. ಆದರೆ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಉಣ್ಣಿಯ ಪ್ರಭೇದದಲ್ಲೂ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ನಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ಕೆಲವಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿದ್ದೇ ಇರುತ್ತವೆ.

ಆರ್ಗಾಸಿಡೆ

ನಾಯಿಯ ಮೈಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಒಂದು ಉಣ್ಣಿ.ಗಾತ್ರವನ್ನು ಅಂದಾಜಿಸಲು ಬಾಲ್ ಪೆನ್ನನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿದೆ

ಆರ್ಗಾಸಿಡೆ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಉಣ್ಣಿಗಳ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯೇ ಮತ್ತೊಂದು ಬಗೆ. ಇವು ಆಶ್ರಯದಾತ ಜೀವಿಯ ಶರೀರದ ಬದಲು ಆ ಜೀವಿ ವಾಸಿಸುವ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿನ ಬಿಲಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ. ಇಲಿಯ ಬಿಲ, ಮೊಲದ ಗೂಡು, ಕೋಳಿಯ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಹೆಚ್ಚು. ಆಶ್ರಯದಾತ ಗೂಡು ಸೇರಿದಾಗ ಅದರ ಮೈಗಂಟಿ ರಕ್ತ ಹೀರುವುದು ಇವುಗಳ ಗುಣ. ರಕ್ತಹೀರಿ ಕೇವಲ ಹತ್ತು ಮಿನಿಟುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಳಗೆ ಬೀಳುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಕೆಲವು ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಳಗೆ ಬೀಳಲು ಹಲವು ದಿವಸಗಳೇ ಬೇಕು. ಆದ್ದರಿಂದ ಇವು ಆಶ್ರಯದಾತರಿಂದ ದೂರ ಹೋಗಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ. ಹೆಣ್ಣು ಆರ್ಗಾಸಿಡೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಭೋಗಾನಂತರ ಒಂದು ವಾರದಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಗುಂಪು ಗುಂಪಾಗಿ ಇಡಲು ತೊಡಗುವುದು. ಅವು ಐವತ್ತರಿಂದ ನೂರಾರು ಇರಬಹುದು. ಒಂದು ಗುಂಪಿನ ಮೊಟ್ಟೆಗಳಿಗೂ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪಿನ ಮೊಟ್ಟೆಗಳಿಗೂ ಎರಡರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳ ಅಂತರವಿರುವುದು. ಅಥವಾ ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣು ಕೆಲವು ತಿಂಗಳುಗಳು ಕಳೆದಮೇಲೆ ಮೊಟ್ಟೆಯಿಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ಮೊಟ್ಟೆಗಳು ಆಶ್ರಯದಾತನ ವಾಸಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಓಡಾಡುವೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ. ಮೊಟ್ಟೆಯೊಡೆದು ಹೊರಬಂದ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯ ಕೊಡುವ ಜೀವಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಸಿಕ್ಕುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳ ಲಾರ್ವಾಗಳು ಪೊರೆ ಬಿಡುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆಯೂ ಪೊರೆ ಬಿಟ್ಟಮೇಲೆಯೂ ಚೆನ್ನಾಗಿ ರಕ್ತ ಹೀರುತ್ತವೆ. ಮತ್ತ ಕೆಲವು ಲಾರ್ವಾಗಳು ಆಹಾರ ಸೇವನೆಯಿಲ್ಲದೇ ಪೊರೆಬಿಟ್ಟು ನಿಂಫ್ಗಳಾಗಿ ಆಹಾರ ಸೇವಿಸಲುಪಕ್ರಮಿಸುತ್ತವೆ. ಇವು 2-5 ಬಾರಿ ಪೊರೆ ಬಿಡುವುದುಂಟು. ಮರಿ ಹೊರ ಬಂದಂದಿನಿಂದ ವಯಸ್ಕ ಜೀವಿಯಾಗಲು 3-12 ತಿಂಗಳುಗಳಾಗಬೇಕು. ಇಂಥವು ಆಹಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ 5-7 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಬುದುಕುತ್ತವೆ.

ಉಣ್ಣಿಗಳು ತರುವ ರೋಗಗಳು

ದನಕರುಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕುಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮನುಷ್ಯರಲ್ಲಿ ಉಣ್ಣಿಗಳು ರೋಗಗಳನ್ನು ಹರಡುತ್ತವೆ. ಮರುಕಲಿಜ್ವರ ತರುವ ಸ್ಟೈರೊಖೀಟ ಜೀವಾಣುಗಳು, ಚುಕ್ಕೆ ಜ್ವರ ಮುಂತಾದ ರೋಗಗಳನ್ನು ತರುವ ರಿಕೆಟ್ಸಿಯ ಜೀವಿಗಳು ಹರಡುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಉಣ್ಣಿಗಳಿಂದಲೇ. ಇದಲ್ಲದೆ ಬಾಬೆಸ್ಸಿಡೆ ಮತ್ತು ಅನಪ್ಲಾಸ್ಮ ಮತ್ತು ಟುಲರೋಮಿಯ ಮುಂತಾದ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ತರುವ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಗಳು ಹರಡುವುದು ಸಹ ಉಣ್ಣಿಗಳಿಂದಲೇ. ಕೆಲವು ಜೀವಾಣುಗಳೂ ಉಣ್ಣಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿಯಿಂದ ಮತ್ತೊಂದಕ್ಕೆ ಹರಡುತ್ತ ವೆಂದು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಕುರಿಗಳಿಗೆ ಬರುವ ಲ್ಯೂಪಿಂಗ್ ರೋಗಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ವೈರಸ್ಸುಗಳು ಉಣ್ಣಿಗಳಿಂದಲೇ ಹರಡುತ್ತವೆ. ಉಣ್ಣಿ ರಕ್ತಹೀರುವುದರಿಂದಾಗುವ ಅನಾಹುತವೇನೂ ಕಡಿಮೆಯಿಲ್ಲ. ಮಿತಿಮೀರಿದಾಗ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದ ಪ್ರಾಣಿ ಬದುಕುವುದೇ ಅಸಾಧ್ಯವಾಗಬಹುದು. ಕಾರಣ ರಕ್ತಹೀನತೆ. ಜೆಲ್ಲಿಸನ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಖೋಸ್ ಹೇಳಿರುವ ಪ್ರಕಾರ 60-80 ಹೆಣ್ಣು ಉಣ್ಣಿಗಳು ಒಂದು ಮೊಲವನ್ನು 5-7 ದಿನಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಂದವು (1938). ರಕ್ತಹೀರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಉಣ್ಣಿ ಬಿಡುವ ವಿಷ ಪದಾರ್ಥವೂ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ಶ್ಜೂಹಾರ್ಥ್‌ ಎಂಬ ವಿಜ್ಞಾನಿ 1950ರಲ್ಲಿ ತಾನು ಸಾಕಿದ್ದ ಉಣ್ಣಿಗಳ ಪಂಜರದೊಳಕ್ಕೆ ಇಲಿಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟ. ಇಲಿಗಳು ಕೇವಲ ಮೂರು ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಸತ್ತುಬಿದ್ದವು. ಉಣ್ಣಿ ಎಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದರೂ ಅದರ ಆಹಾರ ರಕ್ತ. ಹಸುವಿನ ಕೆಚ್ಚಲಿನ ಮೇಲಿದ್ದರೂ ಅದು ಹೀರುವುದು ರಕ್ತವನ್ನೇ. ಸರ್ವಜ್ಞಕವಿ “ಉಣ್ಣಿ ಕೆಚ್ಚಲೊಳಿದ್ದು ಉಣ್ಣದದು ನೊರೆಹಾಲು” ಎಂದು ಸುಂದರವಾಗಿ ಉಣ್ಣಿಯ ಚಿತ್ರಣ ನೀಡಿದ್ದಾನೆ. 1950ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸಾಗರ ಮತ್ತು ಸೊರಬ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಮಂಗನ ಕಾಯಿಲೆ ಅಥವಾ ಕ್ಯಾಸನೂರು ಕಾಡಿನ ಕಾಯಿಲೆ ಉಣ್ಣಿಗಳಿಂದ ಹರಡಿತು. ರೋಗಕಾರಕ ವೈರಸ್ಸನ್ನು ಹರಡಲು ಉಣ್ಣಿಗಳು ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುವುವು.

Is Ixodida funt unu sottordini de is acaris chi cumprendiri tres familias de carancas. Is duas principalis funt: Ixodidae o "carancas tostaras" e Argasidae o "carancas muddis". Sa tertza familia, chi cumprendiri una specie sceti (Nuttalliella namaqua), est cussa de is Nuttalliellidae.

Funt parassitas pappasanguini de mera animalis e de s'omini puru, e point essi pericolosus agentis de trasmissioni de malarias infettivas.

Collegamentus a foras

• Carancas: si das conoscis pois andai attesu de issas - www.caicarpi.it
• www.tolweb.org/Ixodida

Template:Link AdQ

Jamak'u.

Jamak'u (kastilla aru: Garrapata), jisk'a kusikusi kasta laq'u, k'awnjama janchini, pusi parisa kayuni; ñuñuri kasta uywanakata wilapa ch'amusa sarnaqiri.

Kerzık (Ixodida), sınıfa Bındırıkeki ra (Arachnida) tewrê (Acarina) yew heywano.

Tewri

Gırdiya yew kerzıki

Kerzıka maykiye verê goniantışi u bahdê goniantışi zaf bena gırd. (Neriyan de hend nêbeno)

Haku khaldin lacagta Shillinka ee wadanka Soomaaliya

Kani waa maqaal ku saabsan Shillinta. Boga "gofane" halkan ayaa laga soo toosiyay

Shillin, Gofane (Af-Ingiriis: Tick; Af-Carabi: قراد) magaca Saynis "Parasitiformes"^[1][2][3] waa cayayaan yaryar midabo badan oo kala duwan leh, meelaha qaar ku nool carada, dhirta iyo xayawaanka taasi oo qaniinta noolaha ay saaran tahay si ay uga hesho dhiig ay ku noolaato. Tukhaanku waa cayayaan ka mid ah dulinka kaasi oo quuta dhiiga iyo dheecaanka noole kale.

Shillintu wuxu leeyahay lix lugood oo gaagaaban, kuwaasi ooy u isticmaasho guurguurashada iyo socodka.

Guud ahaan shillinta iyo takfida noocyo badan oo kale waxa loo yaqaanaa "dulin" (parasite) sababtoo ah waxay ku dul nool yihiin noole kale, isla markaana ay cunto ka sameeystaan noolaha ay ku dul dhaqan yihiin. Shillinta iyo takfida waxay isku yihiin bah la isku yidhaahdo "Akarina".

Qaniinyada shillintu waxay keentaa barar iyo xanuun jidhku dareemo, hadii ay badato qaniinyada dulinkaasi waxay isku bedeshaa xanuun. Marka laga reebo carada iyo geedaha, shillintu wuxuu inta ugu badan ku dul nool yahay dhiiga iyo dheecaanka xayawaanka naasleyda, shimbiraha, xamaaratada iyo beri-biyoodka, kuwaasi oo isku sii gudbiya.

Dhinac kale marka laga eego, khubaro cilmibaadhis ku samaysay waxay sheegeen in shillintu faa'iido u leeyahay deegaanka asagoo ka badbaadiya dhirta qaar iyo cowska in la dhameeyo.^[4]

Wadanka Soomaaliya shillinta la yaqaano waxay gashaa xoolaha la dhaqdo, waxayna aad caan ugu tahay baadiyaha. Shillinta ku dhaqan gobolada Waqooyiga Soomaaliya waa mid yaryar, midabkeedu casaan ama madoow xigo, ku dhegta wixii ay aragto ee nool taasi oo dhiiga ka dhuuqda noolahaasi. Sidoo kale, gofane waxaa loo yaqaanaa shillinta nooc ka mid ah oo xoogaystay ama ka dhergay dhiig badan, laakiin guud ahaan shillinta ka tirsan.

Noocyada

Shillinku waxu ka mid yahay cayaanka ku nool meelo badan oo kala duwan, sababtoo ah xajmigooda yar, quudashada dheecaanka iyo dhiiga noole kale iyo qaabdhismeedka jidhkeeda. Sidoo kale, shillinku wuxu ku noolaan kartaa deegaano cimilo iyo kheyraad duwan, sida biyaha korkooda, geedaha iyo xayawaanka. Inta ugu badan shillinka la yaqaano waxay ka tirsan tahay dulinka, cayaaan ku dul nool noole kale. Waxaa lagu cabirey ineey aduunyada ku nool yihiin ilaa 9,000 nooc oo tukhan ah, kuwaasi oo ku kala duwan qaab dhismeedka, midabka, qarada ama xajmiga, quudashada iyo guud ahaan astaamaha.^[5]

Guud ahaan, shillinku wuxuu qaraabo dhow la tahay takfida.

Muuqaal

• Muuqaalka Tukhaanka
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Qoraalo Kale

• Kaneeco
• Tukhaan
• Duqsi
• Baranbar
• Shillinta

Tixraac

Ticks (order Ixodida) are parasitic arachnids that are part of the mite superorder Parasitiformes. Adult ticks are approximately 3 to 5 mm in length depending on age, sex, species, and "fullness". Ticks are external parasites, living by feeding on the blood of mammals, birds, and sometimes reptiles and amphibians. The timing of the origin of ticks is uncertain, though the oldest known tick fossils are from the Cretaceous period, around 100 million years old. Ticks are widely distributed around the world, especially in warm, humid climates.

Ticks belong to two major families, the Ixodidae or hard ticks, and the Argasidae, or soft ticks. Nuttalliella, a genus of tick from southern Africa, is the only member of the family Nuttalliellidae, and represents the most primitive living lineage of ticks. Adults have ovoid/pear-shaped bodies (idiosomas) which become engorged with blood when they feed, and eight legs. Their cephalothorax and abdomen are completely fused. In addition to having a hard shield on their dorsal surfaces, known as the scutum, hard ticks have a beak-like structure at the front containing the mouthparts, whereas soft ticks have their mouthparts on the underside of their bodies. Ticks locate potential hosts by sensing odor, body heat, moisture, and/or vibrations in the environment.^[1]

Ticks have four stages to their life cycle, namely egg, larva, nymph, and adult. Ticks belonging to the Ixodidae family undergo either a one-host, two-host, or three-host life cycle.^[2] Argasid ticks have up to seven nymphal stages (instars), each one requiring blood ingestion, Argasid ticks undergo a multihost life cycle. Because of their hematophagous (blood-ingesting) diets, ticks act as vectors of many serious diseases that affect humans and other animals.

Biology

Taxonomy and phylogeny

Fossilized tick in Dominican amber

Ticks belong to the Parasitiformes, a distinctive group of mites that are separate from the main group of mites, the Acariformes. Whether the two groups are more closely related to each other than to other arachnids is uncertain, and studies often recover them as not closely related.^[3] Within the Parasitiformes, ticks are most closely related to the Holothyrida, a small group of free living scavengers with 32 described species confined to the landmasses that formed the supercontinent Gondwana.^[4]

Fossilized ticks have been discovered from the end of the Early Cretaceous onwards, most commonly in amber. The oldest discovered tick fossils are an argasid bird tick from Late Cretaceous (Turonian ~94-90 million years ago) aged New Jersey amber,^[5] and various ticks found in Burmese amber, including Khimaira and Deinocroton, which do not belong to any living family of tick, and members of the living ixodid genera Amblyomma and Ixodes dating the earliest Cenomanian stage of the Late Cretaceous, around 99 million years ago.^[6][4][7] An undescribed juvenile tick is known from late Albian Spanish amber, dating to 105 million years ago.^[6] The younger Baltic and Dominican ambers have also yielded examples that can be placed in living genera.^[8] A phylogenetic analysis suggests that the last common ancestor of all living ticks likely lived around 195 million years ago in the Southern Hemisphere, in what was then Gondwana.^[4]

Ticks belong to three different families. The majority of tick species belong to the two families: Ixodidae (hard ticks) and Argasidae (soft ticks). The third living family is Nuttalliellidae, named for the bacteriologist George Nuttall. It comprises a single species, Nuttalliella namaqua,^[9][10] and as such is a monotypic taxon. Nuttalliella namaqua is found in southern Africa ranging from Tanzania to Namibia and South Africa.^[9][11]

The Ixodidae contain over 700 species of hard ticks with a scutum or hard shield, which the Argasidae lack. The Argasidae contain about 200 species; the genera accepted as of 2010 are Antricola, Argas, Nothoaspis, Ornithodoros, and Otobius.^[9] They have no scutum, and the capitulum (mouth and feeding parts) is concealed beneath the body.^[12] The phylogeny of the Ixodida within the Acari is shown in the cladogram, based on a 2014 maximum parsimony study of amino acid sequences of 12 mitochondrial proteins. The Argasidae appear monophyletic in this study.^[13]

Nuttalliellidae (1 species, southern Africa)

Ixodidae (hard ticks, ~700 species)

Argasidae (soft ticks, ~200 species)

Mesostigmata (mites, inc. Varroa)

Acariformes (mites)

Anatomy and physiology

A hard-bodied tick of the family Ixodidae, the lone star tick

Ticks, like mites, belong to the subclass Acari that lack their primary somatic segmentation of the abdomen (or opisthosoma), rather these parasitic arachnids present a subsequent fusion of the abdomen with the cephalothorax (or prosoma).^[14] The tagmata typical of other Chelicerata have developed into the gnathosoma (head), which is retractable and contains the mouthparts, and idiosoma (body), which contains the legs, digestive tract, and reproductive organs.^[15] The gnathosoma is a feeding structure with mouthparts adapted for piercing skin and sucking blood; it is the front of the head and contains neither the brain nor the eyes.^[14] Features of the gnathosoma include two palps, two chelicerae, and hypostome. The hypostome acts as stabilizer and helps to anchor the tick's mouthparts to the host.^[16] The chelicerae are specialized appendages used for cutting and piercing into the host's skin while palps are leglike appendages that are sensory in function.

The ventral side of the idiosoma bears sclerites, and the gonopore is located between the fourth pair of legs. In the absence of segmentation, the positioning of the eyes, limbs, and gonopore on the idiosoma provide the only locational guidance.^[14]

Most ticks are inornate and appear to be brown or reddish brown in color. However, some species are ornate and have distinctive white patterns on the scutum.^[17]

Larval ticks hatch with six legs, acquiring the other two after a blood meal and molting into the nymph stage.^[18] In the nymphal and adult stages, ticks have eight legs, each of which has seven segments and is tipped with a pair of claws. The legs are sometimes ornamented and usually bear sensory or tactile hairs.^[19] In addition to being used for locomotion, the tarsus of leg I contains a unique sensory structure, Haller's organ, which can detect odors and chemicals emanating from the host, as well as sensing changes in temperature and air currents.^[20][21][22] Ticks can also use Haller's organs to perceive infrared light emanating from a host.^[23] When stationary, their legs remain tightly folded against the body.^[20][21]

Ticks are extremely tough, hardy, and resilient animals. They can survive in a near vacuum for as long as half an hour.^[24] Their slow metabolism during their dormant periods enables them to go prolonged durations between meals.^[25] During droughts, they can endure dehydration without feeding for as long as eighteen weeks, however, ticks with limited energy reserves may succumb to desiccation after thirty-six weeks.^[26] To keep from dehydrating, ticks hide in humid spots on the forest floor^[27] or absorb water from subsaturated air by secreting hygroscopic fluid produced by the salivary glands onto the external mouthparts and then reingesting the water-enriched fluid.^[28]

Ticks can withstand temperatures just above −18 °C (0 °F) for more than two hours and can survive temperatures between −7 and −2 °C (20 and 29 °F) for at least two weeks. Ticks have even been found in Antarctica, where they feed on penguins.^[29]

Ixodidae

In nymphs and adults, the capitulum is prominent and projects forwards from the body. The eyes are close to the sides of the scutum and the large spiracles are located just behind the coxae of the fourth pair of legs.^[12] The hard protective scutellum, a characteristic of this family, covers nearly the whole dorsal surface in males, but is restricted to a small, shield-like structure behind the capitulum in females and nymphs.^[30] When an ixodid attaches to a host the bite is typically painless and generally goes unnoticed. They remain in place until they engorge and are ready to molt; this process may take days or weeks. Some species drop off the host to molt in a safe place, whereas others remain on the same host and only drop off once they are ready to lay their eggs.^[31]

A soft-bodied tick of the family Argasidae, beside eggs it has just laid

Argasidae

The body of a soft tick is pear-shaped or oval with a rounded anterior portion. The mouthparts cannot be seen from above, as they are on the ventral surface. A centrally positioned dorsal plate with ridges projecting slightly above the surrounding surface, but with no decoration are often present. Soft ticks possess a leathery cuticle as well. A pattern of small, circular depressions expose where muscles are attached to the interior of the integument. The eyes are on the sides of the body, the spiracles open between legs 3 and 4, and males and females only differ in the structure of the genital pore.^[32]

Nuttalliellidae

Nuttalliellidae can be distinguished from both ixodid and argasid ticks by a combination of a projecting gnathosoma and a soft leathery skin. Other distinguishing characteristics include the position of the stigmata, the lack of setae, the strongly corrugated integument, and the form of the fenestrated plates.^[33][34]

Diet and feeding

A questing tick, fingers for scale

Ticks are ectoparasites and consume blood to satisfy all of their nutritional requirements. They are obligate hematophages, and require blood to survive and move from one stage of life to another. Ticks can fast for long periods of time, but eventually die if unable to find a host.^[35] Hematophagy evolved independently at least six times in arthropods living during the late Cretaceous; in ticks it is thought to have evolved 120 million years ago through adaptation to blood-feeding.^[5][36] This behavior evolved independently within the separate tick families as well, with differing host-tick interactions driving the evolutionary change.^[5]

Some ticks attach to their host rapidly, while others wander around searching for thinner skin, such as that in the ears of mammals. Depending on the species and life stage, preparing to feed can take from ten minutes to two hours. On locating a suitable feeding spot, the tick grasps the host's skin and cuts into the surface.^[35] It extracts blood by cutting a hole in the host's epidermis, into which it inserts its hypostome and prevents the blood from clotting by excreting an anticoagulant or platelet aggregation inhibitor.^[37][36]

Ticks find their hosts by detecting an animals' breath and body odors, sensing body heat, moisture, or vibrations.^[38] A common misconception about ticks is they jump onto their host or they fall from trees, however, they are incapable of flying or jumping. Many tick species, particularly Ixodidae, lie in wait in a position known as "questing". While questing, ticks cling to leaves and grasses by their third and fourth pairs of legs. They hold the first pair of legs outstretched, waiting to grasp and climb on to any passing host. Tick questing heights tend to be correlated with the size of the desired host; nymphs and small species tend to quest close to the ground, where they may encounter small mammalian or bird hosts; adults climb higher into the vegetation, where larger hosts may be encountered. Some species are hunters and lurk near places where hosts may rest. Upon receiving an olfactory stimulus or other environmental indication, they crawl or run across the intervening surface.^[38]

Other ticks, mainly the Argasidae, are nidicolous, finding hosts in their nests, burrows, or caves. They use the same stimuli as non-nidicolous species to identify hosts, with body heat and odors often being the main factors.^[38] Many of them feed primarily on birds, though some Ornithodoros species, for example, feed on small mammals. Both groups of soft tick feed rapidly, typically biting painfully and drinking their fill within minutes. Unlike the Ixodidae that have no fixed dwelling place except on the host, they live in sand, in crevices near animal dens or nests, or in human dwellings, where they come out nightly to attack roosting birds or emerge when they detect carbon dioxide in the breath of their hosts.^[39]

Ixodidae remain in place until they are completely engorged. Their weight may increase by 200 to 600 times compared to their prefeeding weight. To accommodate this expansion, cell division takes place to facilitate enlargement of the cuticle.^[40] In the Argasidae, the tick's cuticle stretches to accommodate the fluid ingested, but does not grow new cells, with the weight of the tick increasing five- to tenfold over the unfed state. The tick then drops off the host and typically remains in the nest or burrow until its host returns to provide its next meal.^[32]

Tick saliva contains about 1,500 to 3,000 proteins, depending on the tick species. The proteins with anti-inflammatory properties, called evasins, allow ticks to feed for eight to ten days without being perceived by the host animal. Researchers are studying these evasins with the goal of developing drugs to neutralise the chemokines that cause myocarditis, heart attack, and stroke.^[41]

Mature oocysts of the seabird soft tick Ornithodoros maritimus and their Coxiella endosymbionts (labelled in yellow).

Ticks do not use any other food source than vertebrate blood and therefore ingest high levels of protein, iron and salt, but few carbohydrates, lipids or vitamins.^[42] Ticks’ genomes have evolved large repertoires of genes related to this nutritional challenge, but they themselves cannot synthesize the essential vitamins that are lacking in blood meal. To overcome these nutritional deficiencies, ticks have evolved obligate interactions with nutritional endosymbionts.^[42] The first appearance of ticks and their later diversification were largely conditioned by this nutritional endosymbiosis lasting for millions of years. The most common of these nutritional endosymbionts belong to the Coxiella and Francisella bacterial genera.^[43][44] These intracellular symbiotic microorganisms are specifically associated with ticks and use transovarial transmission to ensure their persistence.^[45][46][47] Although Coxiella and Francisella endosymbionts are distantly related bacteria, they have converged towards an analogous B vitamin-based nutritional mutualism with ticks.^[42] Their experimental elimination typically results in decreased tick survival, molting, fecundity and egg viability, as well as in physical abnormalities, which all are fully restored with an oral supplement of B vitamins.^[46][48][49] The genome sequencing of Coxiella and Francisella endosymbionts confirmed that they consistently produce three B vitamin types, biotin (vitamin B₇), riboflavin (B₂) and folate (B₉).^[46][48][50] As they are required for tick life cycle, these obligate endosymbionts are present in all individuals of the tick species they infect, at least at early stages of development since they may be secondarily lost in males during nymphal development.^[44][46][47] Since Coxiella and Francisella endosymbionts are closely related to pathogens, there is a substantial risk of misidentification between endosymbionts and pathogens, leading to an overestimation of infection risks associated with ticks.^[51][52]

Range and habitat

Tick species are widely distributed around the world.^[53] They tend to flourish more in warm, humid climates, because they require a certain amount of moisture in the air to undergo metamorphosis, and low temperatures inhibit their development of eggs to larvae.^[54] The occurrence of ticks and tick-borne illnesses in humans is increasing.^[55] Tick populations are spreading into new areas, due in part to the warming temperatures of climate change.^[56][57]

Tick parasitism is widely distributed among host taxa, including marsupial and placental mammals, birds, reptiles (snakes, iguanas, and lizards), and amphibians.^[58] Ticks of domestic animals cause considerable harm to livestock through pathogenic transmission, causing anemia through blood loss, and damaging wool and hides.^[59] The Tropical Bont tick wreaks havoc on livestock and wildlife in Africa, the Caribbean, and several other countries through the spread of disease, specifically heartwater disease.^[60] The spinose ear tick has a worldwide distribution, the young feed inside the ears of cattle and various wildlife.^[61]

A habitat preferred by ticks is the interface where a lawn meets the forest,^[62] or more generally, the ecotone, which is unmaintained transitional edge habitat between woodlands and open areas. Therefore, one tick management strategy is to remove leaf litter, brush, and weeds at the edge of the woods.^[63] Ticks like shady, moist leaf litter with an overstory of trees or shrubs and, in the spring, they deposit their eggs into such places allowing larvae to emerge in the fall and crawl into low-lying vegetation. The 3 meter boundary closest to the lawn's edge are a tick migration zone, where 82% of tick nymphs in lawns are found.^[64]

Ecology

In general, ticks are found wherever their host species occur. Migrating birds carry ticks with them on through their migrations; a study of migratory birds passing through Egypt discovered more than half the bird species examined were carrying ticks. It was also observed the tick species varied depending on the season of migration, in this study it is spring and autumn migrations, this is thought to occur due to the seasonal periodicities of the different species.^[65]

For an ecosystem to support ticks, it must satisfy two requirements; the population density of host species in the area must be great enough and it must be humid enough for ticks to remain hydrated.^[15] Due to their role in transmitting Lyme disease, Ixodid ticks, particularly the North American I. scapularis, have been studied using geographic information systems to develop predictive models for ideal tick habitats. According to these studies, certain features of a given microclimate – such as sandy soil, hardwood trees, rivers, and the presence of deer – were determined to be good predictors of dense tick populations.^[39]

Mites and nematodes feed on ticks, which are also a minor nutritional resource for birds. More importantly, ticks act as a disease vector and behave as the primary hosts of many different pathogens such as spirochaetes. Ticks carry various debilitating diseases therefore, ticks may assist in controlling animal populations and preventing overgrazing.^[66]

Ticks can transmit an array of infectious diseases that affect humans and other animals.^[67] Ticks that carry zoonotic pathogens often tend to have a wide host range. The infective agents can be present not only in the adult tick, but also in the eggs produced plentifully by the females. Many tick species have extended their ranges as a result of the movements of people, domesticated pets, and livestock. With increasing participation in outdoor activities such as wilderness hikes, more people and their dogs may find themselves exposed to ticks.^[68]

Life cycle

All three tick families ticks have four life cycle stages: egg, larva, nymph, and adult.^[69]

Ixodidae

Ixodidae ticks have three different life cycles. Depending on the species, Ixodids can either possess a one-host life cycle, two-host life cycle, or three-host life cycle.

One-host ticks

In one-host ticks the tick remains on the host through the larval, nymphal, and adult stages, only to leave the host to lay eggs. Eggs laid in the environment hatch into larvae, which immediately seek out a host in which to attach and feed. Fed larvae molt into unfed nymphs that remain on the host. After engorging on the host's blood, the nymphs molt into sexually mature adults that remain on the host in order to feed and mate. Once a female is both fed and ready to lay eggs, only then does she leave the host in search of a suitable area to deposit her eggs. Ticks that follow this life cycle are called one-host ticks. The winter tick Dermacentor albipictus and the cattle tick Boophilus microplus are examples of one-host ticks.^[70]

Two-host ticks

The life cycle of a two-host tick often spans two years.^[2] During fall the pregnant female tick will drop off her second host and lay her eggs. The eggs hatch during winter, the following spring the larvae emerge and attach to their first host. Newly hatched larvae attach to a host in order to obtain a blood meal. They remain on the host then develop into nymphs. Once engorged, they drop off the host and find a safe area in the natural environment in which to molt into adults, this typically occurs during the winter. Both male and female adults seek out a host on which to attach, which may be the same body that served as host during their early development but is often a larger mammal. Once attached, they feed and mate. Gravid females drop from the host to oviposit in the environment. Ticks that complete their life cycle in this manner are called two-host ticks, like Hyalomma anatolicum excavatum.^[70]

Three-host ticks

Most ixodid ticks require three hosts, and their life cycles typically span three years. The female tick drops off its host, often in the fall, and lays thousands of eggs.^[2] The larvae hatch in the winter and emerge in the spring. When the larvae emerge, they attach and feed primarily on small mammals and birds. During the summer the larvae become engorged and drop off the first host to molt and become nymphs, this often occurs during the fall. The following spring the nymphs emerge and seek out another host, often a small rodent. The nymphs become engorged and drop off the host in the fall to molt and become adults. The following spring the adult ticks emerge and seek out a larger host, often a large mammal such as cattle or even humans. Females will mate on their third host. Female adults then engorge on blood and prepare to drop off to lay her eggs on the ground, while males feed very little and remain on the host in order to continue mating with other females.^[39][70]

Argasidae

Argasid ticks, unlike ixodid ticks, may go through up to seven nymphal stages (instars), requiring a meal of blood each time.^[71] Often, egg laying and mating occurs detached from the host in a safe environment.^[2] The eggs hatch and the larvae feed on a nearby host for anywhere from a few hours to several days, this depends on the species of tick. After they feed the larvae drop and molt into their first nymphal instars, then the nymph seeks out and feeds on its second host, often this is the same as the first host, within an hour. This process occurs repeatedly and until the last nymphal instar occurs, thus allowing the tick to molt into an adult. Once an adult these ticks feed rapidly and periodically their entire life cycle. In some species an adult female may lay eggs after each feeding. Their life cycles range from months to years. The adult female argasid tick can lay a few hundred to over a thousand eggs over the course of her lifetime. Both male and female adults feed on blood, and they mate off the host. During feeding, any excess fluid is excreted by the coxal glands, a process that is unique to argasid ticks.^[39]

Nuttalliellidae

Nuttalliellidae is an elusive monotypic family of tick, that is, possesses a single species, Nuttalliella namaqua. There is little to nothing known about the life cycle and feeding habits of N. namaqua but it is speculated this species of tick has multiple different hosts.^[72]

Relationship with humans

Tick-borne disease

A sign in a Lithuanian forest warning of high risk of tick-borne encephalitis infection

Ticks are implicated in the transmission of a number of infections caused by pathogens such as bacteria, viruses, and protozoa.^[73] A tick can harbor more than one type of pathogen, making diagnosis more difficult.^[56] Species of the bacterial genus Rickettsia are responsible for typhus, rickettsialpox, boutonneuse fever, African tick bite fever, Rocky Mountain spotted fever, Flinders Island spotted fever, and Queensland tick typhus (Australian tick typhus).^[74] Other tick-borne diseases include Lyme disease and Q fever,^[75] Colorado tick fever, Crimean–Congo hemorrhagic fever, tularemia, tick-borne relapsing fever, babesiosis, ehrlichiosis, Bourbon virus, and tick-borne meningoencephalitis, as well as bovine anaplasmosis and the Heartland virus.^[76] In the United States, Lyme disease is the most commonly reported vector-borne disease in the country.^[77]

Some species, notably the Australian paralysis tick, are also intrinsically venomous and can cause tick paralysis. Eggs can become infected with pathogens inside a female tick's ovaries, in which case the larval ticks are infectious immediately at hatching, before feeding on their first host.^[71] Tropical bont ticks transmit the heartwater, which can be particularly devastating in cattle.^[61] The ticks carried by migratory birds act as reservoirs and vectors of foreign infectious diseases. In the Egyptian migratory bird study, over 20 strains of pathogenic viruses were detected within the tick sample from autumn.^[65]

Not all ticks in an infective area are infected with transmittable pathogens, and both attachment of the tick and a long feeding session are necessary for diseases to be transmitted.^[68] Consequently tick bites often do not lead to infection, especially if the ticks are removed within 36 hours.^[78] While adult ticks can be removed with fine-tipped tweezers or proprietary tick removal tools then disinfecting the wound,^[79][80][81] there is growing consensus that ticks should be killed in-situ and frozen with either a custom spray or medical wart remover and left to fall out to avoid anaphylactic/allergic reactions.^[82][83] Professor Sheryl van Nunen, whose research in 2007 identified tick-induced mammalian meat allergy, famously said "tweezers are tick squeezers",^[84][83] referring to the tick toxins squeezed into people attempting to remove ticks with tweezers. Ticks can be disposed of by flushing them down the toilet, placing them in a container of soapy water or alcohol, or sticking them to tape that can then be folded over and thrown away.^[18][81]

Bifenthrin and permethrin, both pyrethroids, are sometimes used as tick-control measures, although they have the disadvantage of being carcinogenic and able to attack the nervous systems of other species besides ticks. Those who walk through tick-infested areas can make it harder for ticks to latch onto them by tucking their trousers into boots made of smooth rubber, which ticks have trouble climbing.^[85][86]

Research since 2008 has documented red-meat allergies (mammalian meat allergy and Alpha-gal allergy) in the U.S. due to lone star tick bites. The range of the problem has been expanding with the range of the tick.^[56] Other species of ticks are known for being responsible for meat allergies in other countries, including Sweden, Germany, and Australia.^[87]

Many tick-transmitted viruses, such as Crimean–Congo hemorrhagic fever virus, Kyasanur Forest disease virus, Alkhumra hemorrhagic fever virus, and Omsk hemorrhagic fever virus, are classified as dangerous enough to require biosafety level 4 precautions in laboratory environments. This includes five levels of containment, viz., storage vials within humidified desiccators, within environmental chambers, within a tick suite, within a BSL4 laboratory. Precautions such as glove boxes, sticky pads, Vaseline barriers, safety suits, gloves, sticky tape, silicone vacuum grease, sticky trap paste, and micro mesh are used to safely contain ticks and prevent them from escaping.^[88]

Population control measures

Researcher collecting ticks using the "tick dragging" method

With the possible exception of widespread DDT use in the Soviet Union, attempts to limit the population or distribution of disease-causing ticks have been quite unsuccessful.^[89] The parasitoid encyrtid wasp Ixodiphagus hookeri has been investigated for its potential to control tick populations. It lays its eggs into ticks;^[90][a] the hatching wasps kill their hosts.^[91]

Predators and competitors of tick hosts can indirectly reduce the density of infected nymphs, thereby lowering tick-borne disease risk by lowering the density and/or tick burden of reservoir-competent hosts. A study in the Netherlands found that the number of larval ticks on bank voles and wood mice was lower at sites with significant red fox (Vulpes vulpes) and stone marten (Martes foina) activity.^[92]

This supports the results of a study from the northeastern United States, in which the incidence of Lyme borreliosis was negatively correlated with the density of red fox, possibly because foxes decrease the density of white-footed mice (Peromyscus leucopus), the most important reservoir-competent host for Borrelia burgdorferi.^[92][93]

Another natural form of control for ticks is the helmeted guineafowl, a bird species that consumes mass quantities of ticks.^[94] Opossums groom themselves, swallowing many ticks; they are net destroyers of ticks, killing around ninety percent of the ticks that attempt to feed on them.^[95] More generally, high animal diversity has a strongly protective effect against tick-borne disease.^[64]

Topical tick medicines may be toxic to animals and humans. The synthetic pyrethroid insecticide phenothrin in combination with the hormone analogue methoprene was a popular topical flea and tick therapy for felines. Phenothrin kills adult ticks, while methoprene kills eggs. Some products were withdrawn,^[96] and others are known to cause adverse reactions.

See also

• Parasitology
• Ticks of domestic animals
• Tick-borne disease

Notes

References

Iksodo (Ixodes) estas genro de traĥeuloj el la ordo de akaroj, kiu vivas sur herbo kaj arbetoj, sed suĉas sangon de mamuloj.

Ĝi transigas mikrobojn kiuj kaŭzas malsanon de Lyme (Borrelia) kaj makulan febron (Rickettsia rickettsii)

Ĝi forte multiĝas, se la vintro estas milda kaj la somero varmeta, pluva.

En Hungario vivas ekz. 42 specioj, sed la danĝerajn malsanojn (kiel la virusan meningiton kaj la bakterian morbon de Lyme) disvastigas nur la kutima iksodo. Sed tiuj malsanoj estas akireblaj eĉ per trinko de bovo-, kapro- aŭ ŝafolakto.

La piko de iksodo ne estas rimarkebla, ĉar iksodo anastezas la haŭton de viktimo antaŭ la piko. Ĝi suĉas la sangon nur dum la unuaj kelkaj horoj, tiam oni povas ankoraŭ eltiri ĝin, tiam ĝi ankoraŭ ne infektas la homon. Sed post 4-6 horoj, ĝi infektas la homajn histojn. Laŭ ĝeneralaj spertoj, nur ĉiu 1000-a iksodo estas infektokapabla per meningita viruso kaj nur ĉiu 10-a per bakterio de la Lyme-malsano. La infekton montras ruĝiĝo ĉirkaŭ la pikloko.

Oni povas vakcini kontraŭ meningita infekto (la 2-a vakcino sekvas la unuan post 1-3 monatoj kaj la 3-a vakcino sekvas la duan post unu jaro). Tio protektas la homon kontraŭ infekto de meningito dum 3 jaroj. Kontraŭ la malsano de Lyme (boreliozo) ne ekzistas preventa vakcino.

Malsano de Lyme estas malfacile ekkonebla malsano, kun jenaj simptomoj:

• laciĝemo
• malrapidiĝemo
• artikaj kaj muskolaj doloroj
• perturboj de la nerva sistemo, memoro
• ŝveliĝo de limfaj nodoj

Oni devas eviti herbaron kaj arbarojn iksodoriĉajn, sed enirinte tian lokon oni devas bone sin vesti (longa pantalono, ŝtrumpeto, blanka ĉapelo). La iksodoj kutimas atendi siajn viktimojn troviĝante fine de herbo; tial plej bone oni evitu kuŝi inter herboj.

Garrapata macho en comparación con una cabeza de fósforo.

Garrapata ingurgitada pegada a la parte trasera de la cabeza de un niño. Se muestra el pulgar de un adulto como escala.

Cabeza de Ixodes ricinus (garrapata de oveja)

Ixodes hexagonus.

Los ixódidos, más conocidos como garrapatas, son pequeños arácnidos del superorden Parasitiformes. Las garrapatas son ectoparásitos con una dieta a base de la sangre de mamíferos, aves y, ocasionalmente, reptiles y anfibios. Las garrapatas son vectores de múltiples enfermedades, entre ellas

• la enfermedad de Lyme,
• la fiebre Q,^[1]​
• la CTFV (fiebre del Colorado por garrapatas),
• la tularemia,
• la fiebre reincidente,
• la babesiosis,
• la ehrlichiosis,
• la encefalitis transmitida por garrapatas,
• la rickettsiosis
• la anaplasmosis en ganado, y
• la ictericia canina.^[2]​

Hábitats y comportamiento

Las garrapatas son parásitos que se alimentan de sangre de mamíferos que se encuentran frecuentemente en pastos altos, donde quedan a la espera de un posible huésped. La garrapata se adhiere a su huésped insertando los quelíceros y el hipostoma en la piel. El hipostoma está cubierto por dientes curvos y sirve como «gata hidráulica».^[3]​

Muchas larvas de garrapatas atacan caballos, ganado, ratones, leones y otros mamíferos causando anemia, numerosas enfermedades, parálisis e, incluso, la muerte. Dichos parásitos son difíciles de detectar, su presencia solo llega a notarse cuando ya miles se han adherido al animal, haciendo difícil su erradicación.^[4]​^[5]​ Una revisión frecuente y un control químico puede evitar la propagación de esta plaga.^[6]​

Cambios en la temperatura y el fotoperiodo son algunos factores que indican a las garrapatas el buscar un huésped, pudiendo estas detectar el calor emitido y las emisiones de dióxido de carbono de un animal cercano. Normalmente se dejan caer del animal una vez que ya están llenas de sangre, pero esto puede tomar varios días. La actividad de estos parásitos es mayor en climas cálidos, pero pueden atacar a un huésped bajo cualquier condición.^[7]​

Las garrapatas pueden encontrarse en la mayoría de las zonas boscosas alrededor del mundo. Son muy comunes en áreas donde habitan cérvidos (ciervos) o en asentamientos humanos. Son especialmente abundantes en zonas aledañas a fuentes de agua, donde animales bajan a beber, y en praderas donde los arbustos proveen protección.

Caso de estudio de la garrapata de ciervo de Norteamérica

Ixodes scapularis (la garrapata de patas negras, o garrapata del ciervo) de Norteamérica depende para su reproducción del Odocoileus virginianus (ciervo de rabo blanco). Los estadios larvales y ninfales se alimentan en pájaros o pequeños mamíferos. La hembra adulta necesita tres días para alcanzar la madurez reproductiva y una hembra puede poner 2000 huevos o más en su vida adulta. Los ciervos son el huésped primario y son fundamentales para el éxito reproductivo de las garrapatas de patas negras.^[8]​^[9]​ Numerosos estudios han demostrado que la abundancia y la distribución de estas garrapatas está en correlación con la densidad poblacional de los ciervos.^[8]​^[10]​^[11]​^[12]​

Por ejemplo, una reducción del 74 % en el número de ciervos en un área de 100 ha en Bridgeport (Connecticut), produjo una reducción del 92 % en el número de ninfas recolectadas en el lugar.^[8]​ La relación entre la abundancia de ciervos, la abundancia de garrapatas y los casos de enfermedad de Lyme en humanos está bien documentada en la Comunidad de Mumford Cove en Groton, Connecticut, de 1996 a 2004. La población de ciervos en Mumford Cove se redujo de unos 77 ciervos por milla cuadrada a alrededor de 10 ciervos por milla cuadrada (4 ciervos por kilómetro cuadrado) después de 2 años de caza controlada. Después de la reducción inicial, la población de ciervos se mantuvo en niveles bajos. Reducir la densidad a 10 ciervos por milla cuadrada (4 ciervos por kilómetro cuadrado) era adecuado para reducir en humanos más del 90 % el riesgo de contraer la enfermedad de Lyme en Mumford Cove.^[13]​

Un estudio realizado en el 2006 por el Centro Penn State para la investigación de la Dinámica de Enfermedades Infecciosas indicó que reducir la población de ciervos en pequeñas áreas puede conllevar una mayor densidad poblacional de garrapatas, haciendo que las enfermedades de las cuales son vectores, aumenten su incidencia. Esto conduce a que las enfermedades prevalezcan y crea una plaga de garrapatas.^[14]​

Control

El parasitoide Ixodiphagus hookeri, una avispa de la familia Ichneumonidae ha sido ampliamente investigado por su potencial en el control de poblaciones de garrapatas. El modo en el que actúa es común a todas las avispas ichneumónidas, y consiste en poner los huevos en el interior del huésped, para que, cuando los huevos eclosionen, se alimenten del huésped, matándolo. Otra forma de control biológico es por medio de las aves de la familia Numididae, las cuales consumen cuantiosas cantidades de garrapatas.^[15]​ Tan solo dos aves pueden llegar a limpiar 8090 m² en un año.

Dentro de los controles químicos se encuentran los polvos de aplicación externa, que en ciertos casos pueden ser tóxicos para los mamíferos. El Phenothrin (85.7 %) en combinación con Methopreno fue un tratamiento popular para el control de garrapatas en felinos; siendo el Phenothrin responsable de eliminar las garrapatas y pulgas adultas, mientras que el Methopreno interrumpe el ciclo reproductivo al matar los huevos. Sin embargo la EPA (Agencia de Protección Ambiental) de los Estados Unidos decretó la retirada de ciertos productos del mercado, e incluir medidas cautelares en otros advirtiendo de las reacciones adversas.^[16]​

Sistemática

El orden Ixodida comprende tres familias:^[17]​

• Nuttalliellidae, con un único representante,
• Ixodidae, llamadas garrapatas duras
• Argasidae, llamadas garrapatas blandas.

Registro fósil

Existen numerosos fósiles de garrapatas. Recientes hipótesis basadas en evidencias fósiles sitúan el origen de este grupo en el Cretácico, entre los 146 millones de años y los 65 millones de años AP, con la mayor evolución y dispersión entre los 65 y los 5 millones de años AP, correspondiente al periodo Cenozoico.^[18]​ El más antiguo fósil encontrado es de un miembro de la familia Argasidae, una garrapata de las aves del Cretácico hallada en un ámbar de Nueva Jersey.^{[cita requerida]} Fósiles más recientes encontrados en ámbar báltico y ámbar dominicano han podido ser incluidos dentro de géneros con representantes en la actualidad.^{[cita requerida]}

Referencias

Véase también

• Ixodoidea

Puugid (Ixodoidea) on lülijalgsete hõimkonna ämblikulaadsete klassi nugilestaliste seltsi kuuluv loomade ülemsugukond. Nad on paljude selgroogsete obligatoorsed parasiidid.

Esimesi hinnangulisi jälgi puukidest looduses on leitud hilis-paleosoikumist (kambrium) ja varasest mesosoikumist, ligi 225 miljonit aastat tagasi, arvatavalt roomajate parasiitidena.^[1]

Puugid ja nende toitumine imetajate verest on huvi pakkunud juba sajandeid; seda teemat on käsitlenud juba Homeros, Aristoteles jt.

Klassifikatsioon

Ülemsugukonda klassifitseeritakse järgmised sugukonnad:

Kõva toesega puugid

• Ixodidae C. L. Koch, 1844 (13 perekonda, ligi 700 liiki)

• Amblyomminae

• Amblyomma

• Amblyomma americanum

• Bothriocrotoninae

• Bothriocroton Klompen, Dobson & Barker, 2002

• Haemaphysalinae

• Haemaphysalis C.L. Koch, 1844 (ligi 170 perekonda)

• Haemaphysalis punctata

• Hyalomminae

• Hyalomma C.L. Koch, 1844 (ligi 20 perekonda)

• Hyalomma lusitanicum
• Hyalomma marginatum

• Nosomma Schulze, 1919