الأسماء في صفحات التنقل
Stachybotrys chartarum (nazywana również Stachybotrys atra, Stachybotrys alternans i Stilbospora chartarum, potocznie znana jako toxic black mold) – czarna pleśń z rzędu rozetkowców mająca szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka. Gatunek ten wzbudził duże zainteresowanie, ponieważ wytwarza jedne z najsilniejszych znanych mikotoksyn.
Istnieją dwa toksyczne chemotypy S.chartarum. Pierwszy bardziej toksyczny zawierający makrocykliczne trichoteceny i drugi wytwarzający atranony oraz proste trichoteceny, które nie są makrocykliczne. Do zakażenia trichotecenami może dochodzić drogą pokarmową, oddechową bądź przez skórę[1].
S.chartarum ma w rzeczywistości oliwkowo-czarny kolor (początkowo grzybnia może być nawet szarobiała). Gatunek jest niezwykle zróżnicowany jeśli chodzi o morfologię.
Często mylony z Chaetomium globosum, który na ścianie objawia się w postaci drobnych czarnych kropek, podczas gdy S.chartarum przypomina gładką, czarną plamę.[2]
Rozmiary fialid obserwowane w licznych badaniach były często mniejsze niż te opisane w literaturze naukowej. Zwykle jednak mieszczą się w granicy 9-14 × 4-6 μm, zakończone są uwypukleniem.
Również konidia wykazują znaczące różnice w wielkości szczególnie w szerokości np. w pracach z 1976r. i 1993r. 7-12 × 4-6 μm i z 1971r. 8-11 × 5-10 μm. Ich kolor oraz wygląd powierzchni jest inny w zależności od dojrzałości. Niedojrzałe konidia są szkliste a dojrzałe ciemne, oliwkowo-szare, nieprzezroczyste, od gładkich po chropowate z brodawkami. Mają kształt owalny lub elipsoidalny.
Takie różnice w wielkości i kształcie sprawiają, że identyfikacja osobników tego gatunku jest trudna. Możliwe ,że w przyszłości na podstawie tych rozbieżności osobniki będą klasyfikowane jako oddzielne podgatunki[3].
Zalicza się do grzybów, u których nie zaobserwowano do tej pory stadium rozmnażania płciowego. Produkuje konidia w główkach pokrytych śluzem. Spory mogą nie wyrosnąć i przetrwać w spoczynku przez dziesięciolecia.
Rośnie dosyć wolno i na początku jego obecność i rzeczywiste stężenie jego konidiów może być ukryte przez szybciej rozwijające się oraz bardziej widoczne gatunki pleśni. Mimo to S.chartarum ostatecznie zarasta inne formy.[4]
Jest to grzyb o bardzo wysokiej aktywności celulolitycznej, jego rozwój obserwuje się w warunkach niskiego stężenia azotu.
Po raz pierwszy gatunek został znaleziony w ścianach domu w Pradze w 1837 r. przez czeskiego mykologa A.C.J. Corda. Czasem można ją znaleźć w glebie, ziarnie zbóż, nasionach oleistych, orzechach, suszonych owocach czy słomie, jednak znacznie częściej spotykana jest na materiałach budowlanych o dużej zawartości celulozy oraz w domach zalanych czy narażonych na zawilgocenie[5]. Nie pojawia się na plastiku, winylu, betonie i płytkach ceramicznych. Obecnie uważa się, że S.chartarum jest odpowiedzialny za tzw. syndrom chorego budynku (SBS).
Łatwym sposobem weryfikacji jego obecności na badanym materiale jest pobranie konidiów na wilgotny filtr celulozowy. W przeciągu tygodnia możliwe jest wówczas zaobserwowanie rozwoju zarodników na szalce petriego. Umożliwia to odróżnienie go od innych grzybów, nieposiadających zdolności do rozkładu celulozy.
Pierwsze przypadki schorzeń wywołanych przez S.chartarum odnotowano w latach 30. XX w. na terenie Związku Radzieckiego. Dotyczyły zwierząt gospodarskich i zostały określone terminem stachybotrytoksykoza. Między innymi u koni spożycie skażonej paszy spowodowało objawy nerwowe, zapaść krążeniową i śmierć. Badania wykazały, że te makrocykliczne trichoteceny wywoływały zapalenia nosa i mózgu u myszy[6]. Ponadto, spowodowały spadek odsetka ciężarnych myszy. Dodatkowo, statystycznie istotne różnice zaobserwowano w częstości martwych i karłowatych płodów[4].
S.chartarum został po raz pierwszy wyizolowany w stanie Texas (USA) z płuc dziecka chorego na hemosyderozę płuc[7]. W latach 1993-1994 stwierdzono 37 przypadków samoistnej płucnej hemosyderozy – IPH (idiopatic pulmonary hemosiderosis) u mieszkańców Cleveland (Ohio, USA). Pleśń wytwarza czynniki indukujące rozwój IPH oraz bardzo toksyczne makrocykliczne trichoteceny o działaniu mutagennym, które są również inhibitorami translacyjnymi oraz aktywatorami kinazy stresowej (tzw. kinazy aktywowanej stresem). Trichoteceny mogą powodować uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, szpiku kostnego, a także wpływać niekorzystnie na narządy[8]. Źle wpływają na błony śluzowe, powodując martwicę obrzęk warg, języka i błon policzkowych, a także biegunkę. W skrajnych przypadkach zatrucie może spowodować krwotok ogólnoustrojowy, posocznicę i śmierć. Wykazano, że S.chartarum może wytwarzać proteinazy, hemolizyny i β-glukan, które mogą wywołać efekty patofizjologiczne. Ponadto grzyb jest zdolny do produkcji m.in. stachylizyny czyli hemolitycznego białka powodującego rozpad erytrocytów[5][9]. W przypadku kontaktu z pleśnią drogą oddechową objawami są krwotoki z nosa i podrażnienie oczu[6]. Szczególnie groźny jest dla noworodków poniżej 6 miesiąca życia – może powodować krwotoki z płuc. Stanowi też poważne zagrożenie dla osób z osłabionym układem odpornościowym i skłonnością do alergii dróg oddechowych.[2]
Stachybotrys chartarum (nazywana również Stachybotrys atra, Stachybotrys alternans i Stilbospora chartarum, potocznie znana jako toxic black mold) – czarna pleśń z rzędu rozetkowców mająca szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka. Gatunek ten wzbudził duże zainteresowanie, ponieważ wytwarza jedne z najsilniejszych znanych mikotoksyn.
Istnieją dwa toksyczne chemotypy S.chartarum. Pierwszy bardziej toksyczny zawierający makrocykliczne trichoteceny i drugi wytwarzający atranony oraz proste trichoteceny, które nie są makrocykliczne. Do zakażenia trichotecenami może dochodzić drogą pokarmową, oddechową bądź przez skórę.
