خرباق

Zobacz hasło rannik w Wikisłowniku

Rannik (Eranthis Salisb.) – rodzaj roślin z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Wyróżnia się w jego obrębie 8 gatunków, których zasięg obejmuje południową Europę i poprzez Syberię i Chiny sięga Japonii. Rośliny z tego rodzaju należą do najwcześniej zakwitających po wytopieniu śniegów. Rosną w lasach i zaroślach na nizinach, w górach także w miejscach skalistych. Preferują gleby wapienne^[3]. W Polsce gatunkiem uprawianym i dziczejącym jest rannik zimowy^[4].

Morfologia

Pokrój

Byliny z bulwiastymi kłączami^[5] osiągające do 10 cm wysokości^[3].

Liście

Odziomkowe, jeśli obecne, wyrastają w liczbie 1 lub 2, na długich ogonkach. Mają blaszkę zaokrągloną i palczasto podzieloną. Na nierozgałęzionej łodydze wyrastają poza tym w okółku liście (podkwiatki)^[5].

Kwiaty

Wyrastają zwykle pojedynczo na szczycie łodygi z okazałymi 5-8 działkami kielicha barwy żółtej, białej lub różowej (żółte są gatunki europejskie, białawe te rosnące na Dalekim Wschodzie) . Płatki korony zmodyfikowane – przekształcone w drobne, rurkowate miodniki. Pręciki w liczbie 10 lub bardziej liczne, ich nitki jednożyłkowe, bardzo wąskie, ich główki są elipsoidalne lub kuliste. Zalążnia górna zwieńczona długą szyjką słupka^[5][3].

Owoce

Mieszki w liczbie od 4 do 9, rzadko liczniejsze. Nasiona drobne, bardzo liczne^[5].

Systematyka

Synonimy taksonomiczne^[2]

Cammarum J. Hill, Helleboroides Adanson, Koellea Biria, Robertia Mérat

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj z plemienia Actaeeae, z podrodziny Ranunculoideae, rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae)^[6] z rzędu jaskrowców (Ranunculales), należących do kladu dwuliściennych właściwych (eudicots)^[1].

Pozycja w systemie Reveala (1994–1999)

Gromada: okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Ranunculopsida Brongn., podklasa jaskrowe (Ranunculidae Takht. ex Reveal), nadrząd Ranunculanae Takht. ex Reveal), rząd jaskrowce (Ranunculales Dumort.), podrząd Ranunculineae Bessey in C.K. Adams, rodzina jaskrowate (Ranunculaceae Juss.), rodzaj rannik (Eranthis Salisb.)^[7].

Wykaz gatunków^[8]

• Eranthis albiflora Franch. – rannik białokwiatowy^[9]
• Eranthis cilicica Schott & Kotschy – rannik wiosenny^[10], rannik cylicyjski^[11], rannik cylicki^[12]
• Eranthis hyemalis (L.) Salisb. – rannik zimowy
• Eranthis lobulata W.T.Wang
• Eranthis longistipitata Regel
• Eranthis pinnatifida Maxim. – rannik pierzastodzielny^[12]
• Eranthis sibirica DC.
• Eranthis stellata Maxim.
• Eranthis × tubergenii (E. cilicica × E. hyemalis) – rannik Tubergena^[12]

Zastosowanie

Kilka gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne, głównie ze względu to, że zakwitają bardzo wczesną wiosną^[12].

Uprawa

Są bardzo odporne na mróz, wymagają próchnicznej ziemi o stałej wilgotności i zasadowym odczynie^[10]. Dobrze rosną pod drzewami i krzewami^[12].

Ranniki to gatunki łatwe w uprawie, nie wymagające szczególnej troski. Najobficiej kwitną w miejscach słonecznych (termin kwitnienia przy dużym nasłonecznieniu może być krótki), ale dobrze radzą sobie także w półcieniu. Tolerują różne typy gleb, również te mniej żyzne. Ważne, aby podłoże nie było podmokłe – przy nadmiarze wody może dojść do gnicia organów podziemnych. Optymalne są gleby żyzne, umiarkowanie wilgotne o odczynie od lekko kwaśnego do obojętnego. Nawożenie mineralne nie jest konieczne, ranniki można natomiast wspomóc nawozami organicznymi (obornik, kompost), które nie tylko dostarczą różnorodnych pierwiastków pokarmowych, ale także poprawiają parametry gleby^[9].

Przypisy