الأسماء في صفحات التنقل
Bu məqalə Sarı xanıməli məqaləsinə çox yaxındır və hər ikisinin eyni başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür.
Sarı rоdоdendrоn (lat. Rhododéndron lúteum) — kol bitkisi, Erikakimilər (no) fəsiləsinin Rododendron (no) cinsinə mənsub növ.
Belarus, Ukrayna, Rusiya (Dağıstan), Polşa, Avstriya, keçmiş Yuqoslaviya, Yunanıstan, Türkiyə və Qafqazda (Gürcüstan) təbii halda yayılmış .
Təbii halda Azərbaycanda arealı çox geniş deyildir. Zaqatala və Balakən rayоnlarında dəniz səviyyəsindən 2200 m hündürlükdə rast gəlinir. Azərbaycanın nadir btkilərindəndir (CR B2ab(ı,ıı,ııı,ıv)) və Azərbaycanın "Qırmızı kitabı"na daxil edilmişdir. Azərbaycanda mədəni halda az becərilir.
Çay kənarlarında işıqlı, rütubətli yamaclarda yayılmışdır. Dəniz səviyyəsindən 2000 m hündürlükdə, yarpaqlı meşələrdə və açıq talalarda bitir, çоx vaxt kоlluqlar əmələ gətirir.
Cavan zоğları vəziciklidir. Yarpaqları uzunsоv və ya uzunsоv-tərsinə yumurtavari, tündyaşıl, uzunluğu 5,5-12 sm və eni 2-3,8 sm, kənarları tükcüklüdür. Cavan yarpaqları hər iki tərəfdən yumşaq tükcüklü, sоnradan çılpaqdır. Payızda rəngi sarı, narıncı və ya qırmızıdır. Çiçəkləri çоx vaxt ətirli, güclü qоxusu vardır. Çiçəkləri 7-12 ədəd çətirşəkilli çiçək qruplarında yerləşir, çiçək tacı sarı və ya narıncı-sarı, üstü vəzicikli, ensiz silindrik bоrucuqlu olub diametri 6 sm-dən, kasacığı bünövrəyədək xətvari-lansetvari vəzicikli hissələrə bölünmüşdür. Erkəkciklərinin sayı 5-dir. Meyvələri uzunluğu 2,5 sm-ədək оlan silindrik qutucuqlardır. Hər il aprel-may aylarında (təxminən 30 gün, bəzən 38-60, yarpaqlar açılmazdan əvvəl və ya həmin dövrdə) çiçəkləyir. İşıqsevəndir, ancaq az kölgələnməni sevir. Qışa davamlıdır, Оktyabrın axırlarında meyvəsi yetişir.
Generativ və vegetativ yolla çoxalır.
Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbi başlıca оlaraq insan fəaliyyətidir.
http://dendrologiya.az/?page_id=112
Bu məqalə Sarı xanıməli məqaləsinə çox yaxındır və hər ikisinin eyni başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür.
Sarı rоdоdendrоn (lat. Rhododéndron lúteum) — kol bitkisi, Erikakimilər (no) fəsiləsinin Rododendron (no) cinsinə mənsub növ.
Rhododendron luteum, el Rododendre groc, és una espècie de planta del gènere Rhododendron que és planta nativa delsud-est d'Europa i sud-est d'Àsia. A Europa es troba des del sud de Polònia i Àustria i a través dels Balcans i est i sud de Rússia i a Àsia al Caucas.
És un arbust caducifoli que fa uns 3 metres d'alt. Les flors fan 3-4 cm de diàmetre, de color groc brillant i molt perfumades en grups de 5-25. El fruit és una càpsula seca de 15-25 mm de llargada que conté moltes llavors.
El seu [nèctar]] és tòxic, conté grayanotoxina; hi ha mencons a la seva toxicitat ( i de la mel produïda) a la grècia clàssica des del segle IV aC.
Es fa servir com planta ornamental i com portaempelt per a cultivars de l'azalea.
Rhododendron luteum, el Rododendre groc, és una espècie de planta del gènere Rhododendron que és planta nativa delsud-est d'Europa i sud-est d'Àsia. A Europa es troba des del sud de Polònia i Àustria i a través dels Balcans i est i sud de Rússia i a Àsia al Caucas.
És un arbust caducifoli que fa uns 3 metres d'alt. Les flors fan 3-4 cm de diàmetre, de color groc brillant i molt perfumades en grups de 5-25. El fruit és una càpsula seca de 15-25 mm de llargada que conté moltes llavors.
El seu [nèctar]] és tòxic, conté grayanotoxina; hi ha mencons a la seva toxicitat ( i de la mel produïda) a la grècia clàssica des del segle IV aC.
Planhigyn blodeuol sy'n tyfu ar ffurf llwyn bychan yw Rhododendron felen sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Ericaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Rhododendron luteum a'r enw Saesneg yw Yellow rhodea.[1] Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Rhododendron Melyn.
Mae'n perthyn yn fotanegol yn agos i'r llys, yr azalea a'r rhododendron, ac fel y rheiny, mae'n medru byw mewn tir asidig, gwael. Mae eu blodau'n ddeuryw.
Planhigyn blodeuol sy'n tyfu ar ffurf llwyn bychan yw Rhododendron felen sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Ericaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Rhododendron luteum a'r enw Saesneg yw Yellow rhodea. Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Rhododendron Melyn.
Mae'n perthyn yn fotanegol yn agos i'r llys, yr azalea a'r rhododendron, ac fel y rheiny, mae'n medru byw mewn tir asidig, gwael. Mae eu blodau'n ddeuryw.
Pěnišník žlutý (Rhododendron luteum)[1] je opadavá listnatá dřevina, náležející do rodu pěnišník (Rhododendron).
Podle biolib.cz je pro druh používáno více rozdílných názvů, například Azalea pontica L. nebo Rhododendron flavum G. Don, ale i :[1]
Je původní v jihovýchodní Evropě a jihozápadní Asii. V Evropě se vyskytuje od jižního Polska a Rakouska na jih přes Balkán a na východ do jižního Ruska, v Asii od Malé Asie až po Kavkaz.
Druh roste jako keř až 3 m vysoký, vzácně dorůstá výšky 4 m. Listy jsou opadavé, 5–10 cm dlouhé a 2–4 cm široké. Kvete v květnu až červnu. Květy mají 3–4 cm v průměru, jsou světle žluté a silně vonné. Vyrůstají v hroznech po 5–25. Plodem je suchá tobolka 15-25 mm dlouhá, obsahující mnoho malých semen.
Nektar květů je toxický, obsahuje grayanotoxin. Záznamy otravy lidí po požití medu jsou datovány už od 4. století před naším letopočtem v klasickém Řecku.
Pěnišník žlutý je široce pěstován v západní Evropě, kde se používá jako okrasná rostlina a také jako podnož pro některé kultivary pěnišníků. Kultivary jsou kříženci R. luteum x R. viscosum x R. molle a jejich odrůd.[2] Vhodným stanovištěm je polostín, snese i slunce. Preferuje vlhké, humózní, kyselé půdy s pouze nízkým obsahem dusíku. Množí se semeny i vegetativně. Druh je mrazuvzdorný do -34 °C.[3]
Je zákonem chráněným druhem v Polsku a je uveden v Červené knize ohrožených druhů v Bělorusku. Má i mezinárodní ochranu v rámci Směrnice o stanovištích (92/43/EHS).[4]
Je místně druhotně rozšířen v západní a severní Evropě. V Británii druh kolonizoval mnoho vlhkých vřesovišť a rašelinišť, ale na rozdíl od jeho příbuzného pěnišníku Rhododendron ponticum netvoří obvykle dominantní porosty, takže je nižším rizikem pro ochranu původní přírody.
Rostlina je zobrazena místo koruny nad erbem místní komunity v Boštanji. Tento znak byl zvolen proto, že oblast je jednou z mála ve Slovinsku, kde Rhododendrom luteum roste. Erb vytvořil v roce 1998 umělec Rudi Stopar.
Pěnišník Rhododendron luteum v Botanické zahradě v Minsku
Pupeny
Plod
Letorosty
Červeně kvetoucí kultivar 'Nabucco'
V tomto článku byl použit překlad textu z článku Rhododendron luteum na anglické Wikipedii.
Obrázky, zvuky či videa k tématu pěnišník žlutý ve Wikimedia Commons
Pěnišník žlutý (Rhododendron luteum) je opadavá listnatá dřevina, náležející do rodu pěnišník (Rhododendron).
Guldazalea (Rhododendron luteum) er en løvfældende busk med en åben vækst. Guldazalea er hjemmehørende på bjergenge i f.eks. Karpaterne.
Barken er først lysegrøn. Senere bliver den stribet lysegrøn/beige, og til sidst er den gråbrun og afskallende. Knopperne er spredte, ægformede med tydelig spids, store og lysegrønne. Bladene er samlet tæt op under skudspidsen. Over- og underside er lysegrøn med en rødlig toning og behåret. Randen er bølget eller let bugtet. Høstfarven er gul til orange.
Blomsterne springer ud i maj, og de er samlet i løse knipper ved skudspidserne. De enkelte blomster er gule og klokkeformede med stærk og sød duft. Frugterne er brune kapsler. Frøene modner godt og spirer villigt.
Rodnettet består af fine, tæt forgrenede trævlerødder, der ligger meget højt i jorden. Azalea er – som alle planter i Lyng-familien – stærkt afhængig af samlivet med én eller flere mycorrhizasvampe.
Højde x bredde og årlig tilvækst: 2 x 3 m (30 x 40 cm/år).
Guldazalea vokser på bjergenge eller som underskov i lyse birke- eller nåleskove i Karpaterne, på Balkan og i Kaukasus.
Busken er egnet til fuld sol eller halvskygge i surbundsbedet.
Guldazalea (Rhododendron luteum) er en løvfældende busk med en åben vækst. Guldazalea er hjemmehørende på bjergenge i f.eks. Karpaterne.
Die Gelbe Azalee (Rhododendron luteum), auch Pontische Azalee, Wunderblume, Gelbe Alpenrose genannt, ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Rhododendren (Rhododendron). Sie ist in der Schwarzmeerregion (daher der Beiname „pontisch“), dem Kaukasus und inselartig in verschiedenen Regionen Ost- und Südosteuropas verbreitet. Einige Sorten werden als Zierpflanze verwendet.
Rododendron luteum ist ein laubwerfender Strauch mit Wuchshöhen bis 2, ausnahmsweise bis zu vier Metern. Er wächst fast immer ohne Wurzelausläufer. Die Rinde junger Zweige ist rotbraun, seltener gelbbraun gefärbt und dicht bedeckt von Haaren, neben einzelligen Trichomen kommen mehrzellige, selten auch eiförmige Drüsenhaare vor. Auch die Knospen sind durch Drüsen klebrig.[1][2][3][4]
Die wechselständigen Laubblätter sind in sehr kurzen Blattstiel und Blattspreite gegliedert. Die Gestalt der einfachen Blattspreiten variiert zwischen eiförmig, verkehrt-eiförmig, elliptisch bis verkehrt-lanzettlich (oblanzeolat) mit spitzer Basis und stumpfem, selten spitzen oder zugespitztem Ende. Die Laubblätter weisen typischerweise eine Länge von etwa 8 Zentimetern, maximal etwa 12 Zentimetern auf, ihre Breite ist etwa 1,8 bis 2,5 Zentimeter, ausnahmsweise wenig darüber oder darunter. Auch die Blattspreiten tragen beiderseits Drüsenhaare in unterschiedlicher Dichte. Die Blattunterseite ist glatt, gelegentlich durch Wachsausscheidungen etwas glauk, mit deutlich hervorstehender Blattnervatur. Die Mittelrippe der Blattspreite ist behaart, der ganzrandige Blattrand durch Drüsenhaare bewimpert. Die Laubblätter werden im Herbst abgeworfen, vorher verfärben sie sich rot.[1][2][3]
Die Blüten erscheinen kurz vor oder gemeinsam mit den neu austreibenden Laubblättern im Frühjahr. Meist etwa 12 (9 bis 17) Blüten stehen in einem endständigen, traubigen Blütenstand zusammen.[1][2][3][4]
Die Blüten zeichnen sich durch intensiven, süßen Duft aus. Die zwittrigen Blüten sind fünfzählig mit doppelter Blütenhülle. Die fünf grünen Kelchzipfel sind etwa 4 Millimeter lang und stark drüsig. Die auffällige Blütenkrone ist gelb gefärbt mit einem dunkler gelben Fleck auf dem oberen der fünf Kronzipfel, sie ist glockenförmig und schwach zygomorph. Die Kronblätter sind an der Basis zu einer außen drüsig behaarten Röhre von etwa 1,5 Zentimeter Länge verwachsen, die ohne scharfen Absatz in die glockenförmigen freien, langgestreckt eiförmigen Kronblätter übergehen. Die fünf Staubblätter ragen bei einer Länge von 2,5 bis 4,5 Zentimetern weit aus der Kronröhre hervor, sind gelblich oder weißlich gefärbt und in der basalen Hälfte durch nicht drüsige Haare dicht behaart. Der Fruchtknoten ist fünffächrig. Der Griffel ist etwa 52 Millimeter lang.[1][2][3][4]
Die Hauptverbreitung der Gelben Azalee liegt in der Region südöstlich des Schwarzen Meeres. Sie ist häufig im Pontischen Gebirge Nordanatoliens, wo sie ein charakteristisches Element im strauchigen Unterwuchs der Laub- und Nadelwälder der Bergwaldstufe auf saurem Untergrund bildet. Nördlich und östlich des Schwarzen Meeres kommt sie vor von Noworossijsk im Westen über die Ketten des Großen Kaukasus und Kleinen Kaukasus. Im Osten wird sie rasch seltener, kommt aber vereinzelt bis in den Osten Dagestans vor.[5] Im Nordwesten Anatoliens wird Rhododendron luteum immer seltener, kommt aber vereinzelt bis zur Ägäis vor. Sie erreicht hier als äußersten Außenposten die griechische Insel Lesbos.
Abseits dieses geschlossenen Areals kommt die Art disjunkt in inselartigen Teilarealen im türkischen Taurusgebirge und im Südosten Europas vor. Ein Verbreitungsgebiet liegt im ukrainischen Wolhynien und Polesien, mit einem einzigen isolierten Vorposten in Polen, in Wola Zarczycka, der 1909 entdeckt wurde. Sie wächst in dieser Region im Unterwuchs von bodenfeuchten, sauren Kiefernwäldern und am Rand von Sümpfen und Mooren.[6][7]
Ein weiterer isolierter Vorposten wurde in den Südostalpen, in Slowenien und Österreich, entdeckt, er umfasst nur wenige, individuenarme Bestände, in Österreich heute wohl nur noch einen einzigen Strauch. In Slowenien gibt es Funde am Gorjanci oberhalb Velike Brusnice, bei Boštanj und bei Topolovec, in bodensauren Eichen- und Kastanienwäldern.[8] Der einzige Fundort im deutschen Sprachraum ist ein Vorkommen, das der österreichische Lehrer Rudolf Staber auf dem Hühnersberg bei Lendorf nahe Spittal an der Drau in Kärnten entdeckte.[9]
Obwohl, auch aufgrund von Pollenfunden aus früheren Interglazialen, ein natürliches Vorkommen hier nicht unwahrscheinlich erscheint, nehmen einige Botaniker eine sehr frühe Einschleppung durch den Menschen, möglicherweise bereits in römischer Zeit, an.
Abseits dieser natürlichen Vorkommen ist die Gelbe Azalee verbreitet aus der Gartenkultur verwildert, sie kommt als Neophyt nicht nur in anderen Regionen Polens, sondern auch in Westeuropa vor.[7] In Deutschland existiert ein größerer verwilderter Bestand im Kitzinger Forst bei Großlangheim.[10] Sie wird für Deutschland als „in Einbürgerung befindlicher Neophyt“ eingeschätzt.[11]
Die Nacktbasidien Exobasidium dubium, Exobasidium horvathianum und Exobasidium vaccinii rufen Wucherungen auf den Blättern hervor. Der Rostpilz Pucciniastrum vaccinii lebt mit Telien auf Blättern der gelben Azalee. Die Echten Mehltaue Erysiphe polygoni und Microsphaera penicillata bilden einen weißen, abwischbaren Belag. Ferner wurden die Pilze Colletotrichum gloeosporioides, Melanomma rhododendri und Phyllosticta berolinensis nachgewiesen.[12]
Der Pollen der Gelben Azalee enthält die Substanz Andromedotoxin, ein Grayanotoxin. Diese für den Menschen giftige Substanz geht beim Sammeln der Bienen auch in den Honig über. Der resultierende, giftige Pontische Honig ist für eine Reihe von Unglücksfällen verantwortlich. Die Gelbe Azalee gilt in seiner Hauptverbreitungsregion, dem Pontischen Gebirge, als unerwünschtes, die Verjüngung der Waldbäume behinderndes „Unkraut“ und wird teilweise mit Herbizideinsatz bekämpft.[13]
Sorten der Gelben Azalee werden in Parks und Gärten als Zierpflanzen verwendet. Die Gelbe Azalee ist winterhart und wird zu den Freilandazaleen gerechnet.
Auf der Gelbe Azalee wurde seit 2010 die Pflanzenwespe Nematus lipovskyi, eine neozoische, aus den USA eingeschleppte Art, als Schädling registriert. Die Raupen von Nematus lipovskyi fressen an den Blättern und den Blüten.[14]
Die Neukombination zu Rhododendron luteum erfolgte 1830 durch Robert Sweet. Diese Art wurde in Europa schon durch Joseph Pitton de Tournefort bekannt gemacht und ist auch im Werk Species Plantarum von Carl von Linné aufgeführt. Linné benannte sie Azalea pontica, er fasste alle laubwerfenden Arten in eine eigene Gattung Azalea, die als nicht mehr gerechtfertigt gilt. Von ihr hat sich aber der Trivialname „Azalee“ für die laubwerfenden Rhododendron-Arten erhalten. Da Linné schon eine andere Art als Rhododendron ponticum benannt hatte, ist die Umkombination Rhododendron ponticum durch Johann Christian von Schreber für diese Art ein illegitimes jüngeres Homonym, so dass Sweets Name als Ersatzname ausgewählt werden musste. Weitere Synonyme sind Rhododendron flavum G.Don, Azalea flava Hoffmannsegg.[3]
Innerhalb der sehr artenreichen Gattung Rododendron wurde Rhododendron luteum traditionell mit anderen „Azaleen“ in einer Sektion Pentanthera geführt, die neben einer chinesischen Art, 13 Arten aus Nordamerika umfasste.[3] Nach den morphologischen[3] und genetischen Daten[15] sind nahe verwandte Arten Rhododendron molle und Rhododendron occidentale, beide aus Nordamerika. Genetischen Daten zufolge sind allerdings die Sektionen Pentanthera und Hymenanthes gegeneinander nicht monophyletisch, so dass Rhododendron luteum in die Sektion Hymenanthes mit einbezogen wird.[16] Diesen Daten zufolge sind nächstverwandt Rhododendron calendulaceum und Rhododendron canadense.
Die Gelbe Azalee (Rhododendron luteum), auch Pontische Azalee, Wunderblume, Gelbe Alpenrose genannt, ist eine Pflanzenart aus der Gattung der Rhododendren (Rhododendron). Sie ist in der Schwarzmeerregion (daher der Beiname „pontisch“), dem Kaukasus und inselartig in verschiedenen Regionen Ost- und Südosteuropas verbreitet. Einige Sorten werden als Zierpflanze verwendet.
АӀуей (лат-бз. Rhododendron luteum) — гъурц лъэпкъыгъуэщ, илъэс бжыгъэкӀэ къэкӀ.
И лъэгагъыр м 2-м нос. Гъатхэм кӀасэу, тхьэмпэхэр къимыщӀ щӀыкӀэ, гъэгъа гъуэж инхэр гъурц щхьэкӀэм, къудамэхэм къапедзэ. И тхьэмпэхэм кӀы кӀэщӀ яӀэщ, хъурей-кӀыхьщ, см 5 я кӀыхьагъщ, см 2-3 я бгъуагъщ.
Къущхьэхэм деж: мэкъупӀэхэм, хъупӀэхэм, мэз лъапэхэм гуэрэнышхуэу къыщокӀ.
АӀуейм щхъуэхь хэлъщи, Ӏэщым яӀухуэ хъуркъым, бжьэхэм абы къыхаха фоми щхъуэхь хэлъщ. АӀуей зыхэлъ мэкъур Ӏэщым яшхыркъым. Гъэгъахэм, уи щхьэр ягъэузу, мэ къакӀэрех. Адыгэхэм абы и лъабжьэр гын/хущхъуэ щащӀкӀэ къагъэщхьэпу щытащ.
Хьэкъун Б. Адыгэ къэкӀыгъэцӀэхэр. ТхылътедзапӀэ «Элбрус». Налшыч 1992 гъ.
Залгъæд[1][2][3], дыгуронау дзалгъæдæ[4] (лат. Rhododendron luteum; уырыс. Рододендрон жёлтый) у, фугæйы мыггагмæ чи хауы, ахæм зайæгойты хуыз.
Залгъæды бæрзонд вæййы 2 — 4 метры онг. Йæ дидинджытæ сты бур. Зайы къæдзæхбын зæххыты.
Залгъæд дæтты расыггæнаг мыд, фæлæ зæгъынц, зæгъгæ, уыцы мыдæй ризæгæй рынчын адæймаг куы бахæра, уæд, дам, йæ ризæджы низæй фервæздзæн. Дидинæг æфтауы майы 10 — 14 боны дæргъы. Залгъæд дæтты бирæ мыд. Залгъæды мыд куы базонæм, уæд æй хъæуы стæвд кæнын, цæмæй нæ ма расыг кæна. Куы йæ стæвд кæнæм, уæд йæ марг фесафы. Залгъæды къутæртæ хъæуы куынæг кæнын, уый хъæууон хæдзарады дæр ницы пайда дæтты.[5]
Залгъæд, дыгуронау дзалгъæдæ (лат. Rhododendron luteum; уырыс. Рододендрон жёлтый) у, фугæйы мыггагмæ чи хауы, ахæм зайæгойты хуыз.
Залгъæды бæрзонд вæййы 2 — 4 метры онг. Йæ дидинджытæ сты бур. Зайы къæдзæхбын зæххыты.
Залгъæд дæтты расыггæнаг мыд, фæлæ зæгъынц, зæгъгæ, уыцы мыдæй ризæгæй рынчын адæймаг куы бахæра, уæд, дам, йæ ризæджы низæй фервæздзæн. Дидинæг æфтауы майы 10 — 14 боны дæргъы. Залгъæд дæтты бирæ мыд. Залгъæды мыд куы базонæм, уæд æй хъæуы стæвд кæнын, цæмæй нæ ма расыг кæна. Куы йæ стæвд кæнæм, уæд йæ марг фесафы. Залгъæды къутæртæ хъæуы куынæг кæнын, уый хъæууон хæдзарады дæр ницы пайда дæтты.
Áбжьынҵ[1] (алаҭ. Rhododéndron lúteum) — ҵиаа.
Rhododendron luteum, the yellow azalea or honeysuckle azalea, is a species of flowering plant in the heath family Ericaceae, native to southeastern Europe and southwest Asia. In Europe, it occurs from southern Poland and Austria, south through the Balkans, and east to southern Russia; and in Asia, east to the Caucasus.
It is a shrub growing 3–4 m (9.8–13.1 ft). The leaves are deciduous, 5–10 cm long and 2–4 cm broad. The flowers are 3–4 cm in diameter, bright yellow, and strongly perfumed, produced in trusses of 5-25 together. The fruit is a dry capsule 15–25 mm long, containing numerous small seeds.
The nectar is toxic, containing the neurotoxin grayanotoxin; records of poisoning of people eating the honey date to the 4th century BC in Classical Greece.[2]
It is widely cultivated in western Europe, used both as an ornamental plant in its own right, and as a rootstock onto which other azalea cultivars are grafted. It is locally naturalised in western and northern Europe. In Great Britain it has colonised many wet heaths and bogs, but unlike its relative Rhododendron ponticum it does not usually form dominant stands and so is of lower nature conservation concern. However it is listed under Schedule 9 of the UK Wildlife and Countryside Act 1981 as a non-native invasive species. While it is legal to sell and grow it in gardens, users are expected to take care when disposing of material from this plant.
R. luteum has gained the Royal Horticultural Society's Award of Garden Merit.[3][4]
The plant is depicted in place of the crown above the coat of arms of the Local Community of Boštanj, Slovenia. It was chosen because the area is one of the few habitats of Rhododendron luteum in Slovenia. The coat of arms was created in 1998, during the break-up of the former Yugoslavia.
Fruit
Autumn foliage
Cultivar 'Goldtopas'
Rhododendron luteum, the yellow azalea or honeysuckle azalea, is a species of flowering plant in the heath family Ericaceae, native to southeastern Europe and southwest Asia. In Europe, it occurs from southern Poland and Austria, south through the Balkans, and east to southern Russia; and in Asia, east to the Caucasus.
It is a shrub growing 3–4 m (9.8–13.1 ft). The leaves are deciduous, 5–10 cm long and 2–4 cm broad. The flowers are 3–4 cm in diameter, bright yellow, and strongly perfumed, produced in trusses of 5-25 together. The fruit is a dry capsule 15–25 mm long, containing numerous small seeds.
The nectar is toxic, containing the neurotoxin grayanotoxin; records of poisoning of people eating the honey date to the 4th century BC in Classical Greece.
Rhododendron luteum est une espèce de rhododendrons originaire du sud-est de l'Europe et du sud-ouest de l'Asie.
Rhododendron luteum adalah spesies tumbuhan yang tergolong ke dalam famili Ericaceae. Spesies ini juga merupakan bagian dari ordo Ericales. Spesies Rhododendron luteum sendiri merupakan bagian dari genus Rhododendron.
Rhododendron luteum adalah spesies tumbuhan yang tergolong ke dalam famili Ericaceae. Spesies ini juga merupakan bagian dari ordo Ericales. Spesies Rhododendron luteum sendiri merupakan bagian dari genus Rhododendron.
De pontische azalea (Rhododendron luteum) (synoniem: Azalea pontica), in het Nederlands ook wel 'bosazalea' en 'geelbloeiende tuinazalea' genoemd, is een plant uit de heidefamilie (Ericaceae). De soort werd in 1753 door Carl Linnaeus benoemd als Azalea lutea. De soortaanduiding luteum betekent geel en verwijst naar de kleur van de bloemen.
In Europa loopt het verspreidingsgebied van Zuid-Polen en Oostenrijk via de Balkan oostwaarts tot Zuid-Rusland en tot in de Kaukasus en Azië.
Het is een bladverliezende, 3-4 m hoge struik. De 5-10 cm x 2-4 cm grote bladeren zijn lichtgroen en enigszins kleverig, evenals de knoppen en loten. De 3-4 cm grote, gele bloemen verschijnen nog voordat de bladeren aan de plant komen in de lente. Ze zijn sterk geurend. In de bloem zitten vijf meeldraden. De sterk geurende bloemen groeien in trossen van vijf tot vijfentwintig stuks.
De vrucht is een doosvrucht van 1,5-2,5 cm lang.
De plant breidt zich uit door middel van uitlopers en verspreidt zich tevens door middel van zaad.
Ondanks de zoete geur van de bloemen is de nectar giftig. Deze bevat grayanotoxine. Reeds in het Oude-Griekenland waren in de 4e eeuw v.Chr. vergiftigingsgevallen door het eten van honing bekend.
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Rhododendron luteum op Wikimedia Commons. De pontische azalea (Rhododendron luteum) (synoniem: Azalea pontica), in het Nederlands ook wel 'bosazalea' en 'geelbloeiende tuinazalea' genoemd, is een plant uit de heidefamilie (Ericaceae). De soort werd in 1753 door Carl Linnaeus benoemd als Azalea lutea. De soortaanduiding luteum betekent geel en verwijst naar de kleur van de bloemen.
In Europa loopt het verspreidingsgebied van Zuid-Polen en Oostenrijk via de Balkan oostwaarts tot Zuid-Rusland en tot in de Kaukasus en Azië.
Het is een bladverliezende, 3-4 m hoge struik. De 5-10 cm x 2-4 cm grote bladeren zijn lichtgroen en enigszins kleverig, evenals de knoppen en loten. De 3-4 cm grote, gele bloemen verschijnen nog voordat de bladeren aan de plant komen in de lente. Ze zijn sterk geurend. In de bloem zitten vijf meeldraden. De sterk geurende bloemen groeien in trossen van vijf tot vijfentwintig stuks.
De vrucht is een doosvrucht van 1,5-2,5 cm lang.
De plant breidt zich uit door middel van uitlopers en verspreidt zich tevens door middel van zaad.
Ondanks de zoete geur van de bloemen is de nectar giftig. Deze bevat grayanotoxine. Reeds in het Oude-Griekenland waren in de 4e eeuw v.Chr. vergiftigingsgevallen door het eten van honing bekend.
Costo artìcol a l'é mach në sbòss. Da finì.
Da finì.
Da finì.
Costo artìcol a l'é mach në sbòss. Da finì.
DistribussionDa finì.
NotissieDa finì.
Multimedia w Wikimedia Commons Różanecznik żółty, azalia pontyjska, zielina[4], azalia żółta[5] (Rhododendron luteum) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Występuje na Kaukazie i w Azji Mniejszej, poza tym na izolowanych obszarach na Ukrainie, Białorusi, w Słowenii i Grecji. W Polsce gatunek znany z jednego stanowiska uznawanego za naturalne, stąd objęty jest ochroną ścisłą. Roślina trująca, ale ze względu na efektowne kwitnienie i jesienne przebarwianie się liści oraz silny aromat – rozpowszechniona jest w uprawie jako roślina ozdobna. Zalecana jest także do sadzenia na skarpach w celu ochrony ich przed erozją. W Turcji, w miejscach masowego występowania w lasach, roślina ta bywa zwalczana.
Największy zwarty obszar występowania gatunku obejmuje Kaukaz (od Noworosyjska nad Morzem Czarnym na zachodzie po Dagestan na wschodzie, najliczniej rośnie w rejonie Niziny Kolchidzkiej[6]) oraz Azję Mniejszą[7][8] (na północy Góry Pontyjskie i obszar na południe od Morza Marmara, poza tym góry Taurus na południowym wschodzie[9]). Najdalej na zachód wysunięte stanowisko związane z tym obszarem zasięgowym znajduje się w zachodniej części greckiej wyspy Lesbos na Morzu Egejskim[7].
Kolejny obszar licznego występowania gatunku to Polesie i wschodni Wołyń na Ukrainie (obwód rówieński i żytomierski). Gatunek ma tu siedliska na obszarze ok. 15 tys. km². W sąsiedztwie – w obwodzie homelskim na Białorusi rośnie na sześciu stanowiskach[7]. Oddalone od tej wyspy zasięgowej stanowisko uznawane za naturalne znajduje się w Polsce – w Woli Zarczyckiej koło Nowej Sarzyny, powiat leżajski. Poza tym gatunek rośnie na izolowanym obszarze na południowo-wschodnim przedpolu Alp w Słowenii (w dorzeczu Sawy[9], trzy populacje w okolicach miejscowości: Velike Brusnice, Boštanj i Topolovec, liczące ponad 100 roślin każda[10])[7]. Silnie porozrywany zasięg współczesny jest uważany za pozostałość po szerszym zasięgu w okresie poprzedzającym plejstocen. Izolowane stanowiska są pozostałością po refugiach w czasie zlodowaceń. Dawne szersze rozprzestrzenienie gatunku potwierdzają paleobotaniczne ślady jego obecności w pliocenie w Karpatach Zachodnich w okolicach Czorsztyna[11][12], poza tym w Alpach i na Bałkanach[9].
Jako gatunek introdukowany podawany jest z nielicznych stanowisk w południowej Austrii[7]. W Wielkiej Brytanii rośnie zdziczały na rozproszonych stanowiskach, w Irlandii jest rzadki[13]. Introdukowany został także w słowackie Tatry[9], a jako dziczejący w okolicach parków i ogrodów, gdzie jest uprawiany, podawany jest także z Niemiec[9]. Różanecznik żółty z nasion pochodzących z Wołynia rozpowszechniany był też w lasach w Polsce – jego stanowisko koło Złotego Potoku chronione jest w rezerwacie Parkowe, koło Tomaszowa Mazowieckiego w rezerwatach Niebieskie Źródła i Małecz[11].
Jedyne stanowisko w Polsce uznawane za naturalne, znajdujące się koło wsi Wola Zarczycka w Kotlinie Sandomierskiej, chronione jest w rezerwacie przyrody Kołacznia. W XXI wieku udokumentowano wegetatywne okazy lub okaz tego gatunku także kilkaset metrów na zachód od rezerwatu[8].
Różanecznik żółty kwitnie bardzo obficie na przełomie kwietnia i maja[14] i w trakcie maja[16], na niektórych stanowiskach do czerwca[10]. Poszczególne kwiaty kwitną przez 7–8 dni, cały okres kwitnienia trwa ok. 3 tygodnie. Kwitnienie ma miejsce zwykle przed, rzadziej już w trakcie rozwoju liści[16][18]. Kwiaty wydzielają odurzający, przyjemny zapach (określany jako miodowy[20] lub kwiatowy podobny do mieszanej woni hiacynta i tuberozy[21]), który można wyczuć nawet z odległości 200 m (najsilniej pachnąca azalia z uprawianych w Polsce[21]). Kwiaty zapylają owady. Nasiona są bardzo lekkie i przemieszczane są przez wiatr (anemogamia)[10]. Siewki na jedynym naturalnym stanowisku w Polsce rzadko są obserwowane[8][22], choć w uprawie nasiona kiełkują w 90%[22]. Podobnie nasiona zebrane na Wołyniu kiełkują w warunkach kontrolowanych niemal w 100%[23]. Do skutecznego kiełkowania roślina wymaga mikoryzy i dobrych warunków świetlnych[10]. W naturze gatunek rozmnaża się głównie poprzez odrośla korzeniowe, przy czym tworzy je czasem tak obficie, że w efekcie powstają trudne do przebycia zarośla[16]. Łatwo zakorzeniają się także pędy dotykające ziemi[10]. Odrośla pojawiają się szczególnie intensywnie po wypaleniu lub przemarznięciu pędów nadziemnych[22]. Krzew rośnie stosunkowo szybko[16]; maksymalne rozmiary osiąga po 10 latach wzrostu[15].
Roślina trująca: liście i młode gałązki zawierają trujące glikozydy: rododendrynę, erykolinę, andromedotoksynę (najbardziej trującą z nich wszystkich)[24], arbutynę, 8 flawonoidów (kemferol, kwercetyna, awikularyna, gwajaweryna, kwercytryna, hiperozyd, mirycetyna i mirycytryna), skopoletynę i umbeliferon[25]. Zawierają także kwas ferulowy, ursolowy i oleanolowy[25]. U zwierząt (zwykle owiec i kóz[26]) zatrucia objawiają się pobudzeniem, a następnie porażeniem układu nerwowego, ślinotokiem, zgrzytaniem zębami, silnym bólem brzucha, przyspieszeniem oddechu i tętna, w końcu śmiercią wskutek porażenia ośrodka oddechowego. U ludzi obserwowano tylko lekkie zatrucia, objawiające się zawrotami i bólami głowy[24]. Andromedotoksyna działa toksycznie na układ krążenia (powoduje silny rzadkoskurcz), na obwodowe zakończenia nerwów czuciowych i działa ośrodkowo powodując zamroczenie świadomości, drgawki i porażając ośrodek oddechowy[26].
Zatrucie możliwe jest również poprzez miód wytworzony z nektaru różanecznika[16]. Trujący miód, zwany pontyjskim, zawierający andromedotoksynę, znany jest od starożytności – powstaje, gdy pszczoły zbiorą nektar różanecznika pontyjskiego lub właśnie żółtego[26]. Spożyty powoduje problemy z zachowaniem przytomności podobne do upojenia alkoholowego, a przedawkowanie może być śmiertelne[27].
Różanecznik żółty rośnie na glebach bielicoziemnych, gliniastych i piaszczysto-gliniastych, zawsze w miejscach silnie zakwaszonych[7] (zwykle poniżej 4 pH[7], w Słowenii na stanowiskach jest ok. 5,5 pH[10]). Silnie kwitnie tylko w miejscach nasłonecznionych, rosnąc w cieniu kwitnie słabo lub wcale, pędy w takich miejscach pokładają się na powierzchni gruntu i łatwo korzenią. Starsze rośliny są bardziej mrozoodporne od siewek i młodych okazów[6].
W rejonie Kaukazu różanecznik żółty stwierdzony został w kilkunastu zespołach leśnych z dominacją dębów, buka wschodniego, kasztana jadalnego i grabów (Quercetum-Fagetum rhododendroso-pteridiosum, Querceto rhododendroso-aegopodiosum, Quercetum coryloso-rhododendroso-herbosum, Quercetum-Carpinetum rhododendroso-convallariosum, Querceto-Abieto-Fagetum rhododendroso-herbosum, Querceto-Castaneto-Fagetum rhododendroso-herbosum, Carpineto-Betulosum-rhododendroso-herbosum, Fagetum rhododendroso-asperuiosum, Carpineto-Quercetum-rhododendroso-graminosum, Querceto-Tremuletum rhododendroso-pterdiosum, Querceto-Carpineto-Aceretum coryloso-rhododendroso-herbosum)[6]. Rośnie tam poza tym na łąkach, w zaroślach i skrajach lasów sięgając po piętro subalpejskie[12].
W wołyńskiej wyspie zasięgowej gatunek rośnie głównie w wilgotnych partiach borów mieszanych Querco roboris-Pinetum z sosną zwyczajną i dębem szypułkowym[7] (gdzie miejscami podszyt tego gatunku ma 100% pokrycia[11]) oraz na siedliskach boru bagiennego[22], chociaż na tym siedlisku rośnie mniej obficie[11]. Rzadko obecny jest także w grądzie subkontynentalnym Tilio-Carpinetum betuli[11][23]. W zbiorowiskach tych występuje zarówno pod okapem drzewostanów, przy czym zwykle o zwarciu rozluźnionym i rzadszym[23], jak i w lukach i na porębach[11][23], poza tym na przydrożach śródleśnych i na skrajach lasów[23].
W Grecji różanecznik żółty tworzy podszyt w lasach z sosną czarną i kalabryjską wzdłuż brzegów strumieni, na glebie tworzącej się na skałach wulkanicznych[7]. Tworzy także zbiorowiska zaroślowe wspólnie z chruściną jagodną[28]. W Słowenii rośnie w kwaśnych lasach z dębem, bukiem i grabem w zespołach kwaśnej buczyny (Luzulo luzuloides-Fagetum) oraz w zespole lasu bukowego z kasztanem jadalnym Castaneo sativae-Fagetum sylvaticae[10].
W Polsce na jedynym stanowisku naturalnym różanecznik żółty rośnie na szczycie i wschodnim stoku piaszczystej wydmy, tworząc zarośla wspólnie z leszczyną pospolitą, kruszyną pospolitą, śliwą tarniną, jarząbem pospolitym i dębem szypułkowym[22].
Jako gatunek introdukowany w Wielkiej Brytanii rośnie na wybrzeżu atlantyckim[29], na wrzosowiskach, wydmach, mokradłach i w widnych lasach[13]. Nie jest uważany za tak problematyczny gatunek jak różanecznik pontyjski[29], jednak zmniejsza różnorodność gatunkową ekosystemów i utrudnia odnawianie lasów[13].
W górach sięga do 2000 m n.p.m. w rejonie Kaukazu, a na pogórzu Alp Julijskich w Słowenii rośnie do 400 m n.p.m.[10]
Liście atakowane bywają przez patogeny grzybowe. W Polsce i na Słowenii zidentyfikowano Erysiphe azaleae wywołującego chorobę – mączniaka prawdziwego azalii[9]. Poza tym na gatunku stwierdzono z mączniakowatych także Erysiphe polygoni i Erysiphe penicillata, a z innych patogenów grzybowych: Exobasidium dubium, Exobasidium horvathianum, Exobasidium vaccinii, Pucciniastrum vaccinii, Colletotrichum gloeosporioides, Melanomma rhododendri i Phyllosticta berolinensis[30]. Na różaneczniku tym często pasożytuje opieńka miodowa Armillaria mellea[20].
Różanecznik żółty okazał się jednym z żywicieli dla inwazyjnego w Europie (pochodzącego z Ameryki Północnej) owada z rodziny pilarzowatych – Nematus lipovskyi[31].
W obrębie rodzaju różanecznik Rhododendron zaliczany jest do podrodzaju Hymenanthes, sekcji Pentanthera[3]. Do najbliższych krewnych tego gatunku należy różanecznik nagietkowy R. calendulaceum i kanadyjski R. canadense[32].
Gatunek jest bardzo zmienny w zakresie budowy morfologicznej, formy wzrostu i barwy kwiatów. W przeszłości opisano co najmniej 5 odmian i 9 form, jednak współcześnie nie uznaje się tej zmienności za wystarczającą dla wyróżniania taksonów wewnątrzgatunkowych[6]. Na obszarach górskich w Kaukazie kwiaty różanecznika na wyższych wysokościach są jaśniejsze niż na niższych[12].
Gatunek w całym swym zasięgu nie jest uznawany za zagrożony ze względu na znaczne zasoby w rejonie Kaukazu, w Turcji i na Ukrainie. Na światowej czerwonej liście publikowanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) uznany jest za gatunek najmniejszej troski (LC). W skali Unii Europejskiej, gdzie rośnie na izolowanych, wyspowych stanowiskach w Polsce, Grecji i Słowenii ma status gatunku bliskiego zagrożenia (NT)[7]. W Unii Europejskiej wymaga ochrony w sieci Natura 2000 – wymieniony został w załączniku II do dyrektywy siedliskowej[22].
Gatunek jest objęty w Polsce ochroną ścisłą. W kolejnych wydaniach Polskiej czerwonej księgi roślin uznawany jest za gatunek krytycznie zagrożony (kategoria zagrożenia CR)[33][22], podobnie w Czerwonej liście roślin i grzybów Polski[34][35]. Na jedynym w Polsce naturalnym jego stanowisku, odkrytym w 1909 roku, utworzono w 1957 roku rezerwat przyrody Kołacznia, o powierzchni zaledwie 10 arów. Główne skupisko rośliny w rezerwacie zajmuje płat o długości ok. 30 m i szerokości od 5 do 10 m. Kondycja roślin pogorszyła się od końca XX wieku ze względu na powtarzające się uszkodzenia mrozowe i obniżenie poziomu wód z powodu wykopania stawów w pobliżu rezerwatu[22]. Wcześniej, przed objęciem ochroną rezerwatową stanowisko było dwukrotnie wypalane[4]. Także stanowiska, na których introdukowano rośliny z Wołynia objęte są w Polsce ochroną rezerwatową (Rezerwat przyrody Parkowe, Niebieskie Źródła i Małecz)[11]. Chronione jako pomnik przyrody jest także antropogeniczne stanowisko tego gatunku w Lendorf w Austrii[9].
Ze względu na efektowność roślin w czasie kwitnienia i osobliwość botaniczną jaką stanowią rośliny na izolowanych stanowiskach w Polsce i na Słowenii – chronione grodzeniami są przed nadmierną penetracją i niebezpieczeństwem zrywania kwiatów[10][4].
Walorem są wcześnie rozwijające się[16], intensywnie żółte i silnie aromatyczne kwiaty oraz liście efektownie przebarwiające się jesienią[15]. Do uprawy roślina wprowadzona została najpierw w 1792 roku na Kaukazie[16]. W 1795 odkryta została przez Dionizego Miklera na Wołyniu i namnożona przez niego w oranżerii w Puławach, a następnie uprawiana w ogrodzie botanicznym działającym przy Liceum Krzemienieckim. Stąd nasiona różanecznika żółtego zostały rozpowszechnione w ogrodach i kolekcjach botanicznych całej Europy w latach 1810–1830[11]. Gatunek zalecany jest do sadzenia w parkach[15] i ogrodach naturalistycznych, na wrzosowiskach, nad zbiornikami, a ze względu na silny aromat – w pobliżu miejsc wypoczynku – ławek, altan i tarasów[14]. Można go także uprawiać w pojemnikach[16].
W celach ozdobnych uprawiana jest forma typowa, jej odmiany uprawne oraz liczne mieszańce międzygatunkowe[15]. Mieszańce różanecznika żółtego z amerykańskimi gatunkami takimi jak: różanecznik nagietkowy Rhododendron calendulaceum, R. periclymenoides i R. viscosum tworzą grupę odmian zwaną azaliami gandawskimi (Ghent Hybrids), które z kolei dalej mieszane z różanecznikiem japońskim dały mieszańce z grupy Rustica[14].
Do odmian ozdobnych tego gatunku należą:
Do azalii gandawskich należą[38]:
Do azalii mieszańcowych z grupy Occidentale (mieszańce z różanecznikiem zachodnim Rhododendron occidentale) należy:
Siewki różanecznika żółtego są obok siewek różanecznika Schlippenbacha najczęściej stosowane jako podkładki dla mieszańców azalii. Pędy stosowane w tej roli powinny mieć grubość ołówka, zabieg szczepienia metodą przystawki bocznej w szyjkę korzeniową wykonuje się z wykorzystaniem zrazów półzdrewniałych na przełomie czerwca i lipca[40].
Miód z różanecznika żółtego ma (poza tym, że działa toksycznie) działanie obniżające ciśnienie krwi[26][27], ma też działanie inotropowe[26]. W tureckiej prowincji Giresun wywar z liści tego gatunku stosowany jest w leczeniu grzybic stóp[27].
W obszarze masowego występowania w lasach kolchidzkich na tureckim wybrzeżu Morza Czarnego różanecznik żółty wraz z pontyjskim uznawane są za gatunki szkodliwe, w dużym stopniu ograniczające odnowienie lasów i zmniejszające zróżnicowanie gatunkowe. Rekomendowane jest tam stosowanie dolistnego herbicydu – Triklopyru, skutecznie zwalczającego różaneczniki i nie powodującego znaczących szkód w rozwoju gatunków drzewiastych[41].
Gatunek rekomendowany jest do sadzenia na skarpach, bowiem za sprawą licznych odrostów korzeniowych umacnia je i chroni przed erozją[16].
Różanecznik żółty dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych i w półcieniu[14], przy czym preferuje te drugie[16]. W pełnym słońcu liście mogą ulec oparzeniom, zwłaszcza jeśli gleba nie jest odpowiednio wilgotna[19]. Z kolei rosnąc w półcieniu różanecznik ten dobrze znosi susze[20]. Roślina jest mrozoodporna (podczas surowych zim zdarza się jednak, że przemarzają pąki kwiatowe[16]) – zalecana jest do uprawy w strefach mrozoodporności od 6 do 9[19] (według innych źródeł od 4 do 8[20]). Jest też tolerancyjna wobec gleby – nie znosi tylko gleb bardzo suchych, mocno podmokłych[14], wapiennych[40] i bardzo gliniastych[20]. Najlepiej rośnie na glebach kwaśnych, umiarkowanie wilgotnych, próchnicznych[15], zasobnych w materię organiczną[16]. Ze względu na płytki system korzeniowy nie lubi sąsiedztwa drzew i krzewów o podobnie płytkim systemie korzeniowym. Zresztą źle znosi obecność innych roślin w swoim towarzystwie i w warunkach uprawy należy odchwaszczać powierzchnię na jakiej rośnie różanecznik[20]. Ze względu na mocno rozbudowany, ale gęsty i zwarty system korzeniowy dobrze znosi przesadzanie[20].
Ze względu na płytko zalegające korzenie i łatwość tworzenia odrostów – nie zaleca się przekopywania gruntu w pobliżu krzewów. Wskazane jest natomiast usuwanie kwiatów tuż po przekwitnieniu[19].
Rośliny tego gatunku najłatwiej rozmnaża się za pomocą nasion[6], poza tym odkładów i sadzonek zielnych[16] lub półzdrewniałych[20]. Nasiona wysiewa się natychmiast po zbiorze zapewniając im dobre warunki świetlne (ew. je doświetlając) i utrzymując podłoże (kompost) stale wilgotne. Ze względu na wrażliwość siewek na mróz warto by pierwszą zimę spędziły w szklarni. Ukorzenianie odkładów trwa 15–24 miesiące. Ukorzenianie sadzonek jest trudne[20].
Gatunek należy do nielicznych krzewów ozdobnych wspomnianych wprost w literaturze klasycznej. O różaneczniku żółtym, a ściślej o miodzie z niego pisał Ksenofont w Anabazie. Podczas marszu dziesięciu tysięcy Grecy weszli do wioski w Kolchidzie, gdzie znaleźli dzbany z miodem. Po jego spożyciu przez około dobę zatruci wojownicy leżeli niemal bez przytomności[42].
Na Ukrainie o silnej woni masowo tam miejscami rosnącego różanecznika żółtego mówi się, że „odurzyć i uśpić może cały pułk wojska”[17].
Poczta Polska wyemitowała 14 czerwca 1967 r. znaczek pocztowy przedstawiający różanecznika żółtego o nominale 10 zł, w serii Rośliny chronione. Autorem projektu znaczka był Andrzej Heidrich. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.[43]
Różanecznik żółty, azalia pontyjska, zielina, azalia żółta (Rhododendron luteum) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Występuje na Kaukazie i w Azji Mniejszej, poza tym na izolowanych obszarach na Ukrainie, Białorusi, w Słowenii i Grecji. W Polsce gatunek znany z jednego stanowiska uznawanego za naturalne, stąd objęty jest ochroną ścisłą. Roślina trująca, ale ze względu na efektowne kwitnienie i jesienne przebarwianie się liści oraz silny aromat – rozpowszechniona jest w uprawie jako roślina ozdobna. Zalecana jest także do sadzenia na skarpach w celu ochrony ich przed erozją. W Turcji, w miejscach masowego występowania w lasach, roślina ta bywa zwalczana.
Sarı çiçekli ormangülü (Rhododendron luteum), fundagiller (Ericaceae) familyasından bir ormangülü türü.
En fazla 3–4 m'ye kadar boylanabilir. Çoğunlukla yere yatkın sık dallı, kışın yaprağını döken çalıdır. Sarı renkli, keskin kokulu çiçekler gayet boldur. Mayıs ayında çiçek açmaya başlar.
Anayurdu Kafkasya ve Anadolu'dur. Daha çok Karadeniz sahili boyunca orman sınırının üstünde yaylalarda bulunur.
Sarı çiçekli ormangülü (Rhododendron luteum), fundagiller (Ericaceae) familyasından bir ormangülü türü.
En fazla 3–4 m'ye kadar boylanabilir. Çoğunlukla yere yatkın sık dallı, kışın yaprağını döken çalıdır. Sarı renkli, keskin kokulu çiçekler gayet boldur. Mayıs ayında çiçek açmaya başlar.
Anayurdu Kafkasya ve Anadolu'dur. Daha çok Karadeniz sahili boyunca orman sınırının üstünde yaylalarda bulunur.
Ефіроолійна, інсектицидна, лікарська, танідоносна, отруйна, медоносна і декоративна рослина. Пелюстки рододендрона - цінна сировина для ефіроолійної промисловості. Ефірна олія являє собою світло-жовту масу з приємним ароматом квіток азалії, вихід олії 0,15-0,25%, що в 10 разів більше, ніж у відомого ефіроноса казанликської троянди. Олія з азалії застосовуються для ароматизації мила і приготування дорогих високоякісних духів. З одного гектара заростей азалії одержують 0,5 л ефірної олії і близько 6 кг бальзамової смоли. Заготівля сировини і переробка на олію поки що ведеться тільки на Кавказі. В Українському Поліссі ця рослина вважається лише перспективним ефіроносом, і запаси її поки що не використовуються.
Ефірні олії, які містяться в квітках азалії, мають фітонцидну й інсектицидну дію. Водні відвари квіток пригнічують розвиток личинок і дорослих особин колорадського жука, згубно діють на плодову міль, плодових довгоносиків, дубову листовійку та на побутових комах.
У науковій медицині застосовують ефірну олію рододендрона як бактерицидний засіб, особливо проти туберкульозної палички. Ериколін, який міститься в листках, має потогінні й наркотичні властивості.
Кора, листки, квіти та нектар квітів містять андромедотоксин, з якого виготовляють препарати для лікування серцевої та ниркової недостатності. Листки використовують у народній медицині як сечогінний, потогінний засіб, при лікуванні подагри та ревматизму. У гомеопатії препарати з листків призначаються при отруєнні ртуттю, захворюваннях слизових оболонок, головних болях і хворобах шкіри. Особливий лікувальний ефект дає спиртова витяжка з квітів. У ветеринарній практиці застосовують рододендрон для лікування проносів. Водний настій і спиртова витяжка з висушених листків рододендрона мають бактерицидні й бактеріостатичні властивості щодо стафілокока білого, гнильних бактерій і використовуються у ветеринарній практиці.
У листках рододендрона містяться таніди (8-13 % ), придатні для дублення шкур і забарвлення їх у світлі кольори. Рослина отруйна, містить андромедотоксин, отруйний для людей, свійських тварин, бджіл, мишей. Рододендроном отруюються кози, вівці і навіть велика рогата худоба.
Квітки виділяють велику кількість нектару і їх охоче відвідують бджоли. Вказівки на загибель бджіл при медозборі від запаху квіток азалії перебільшені. Проте під час збирання нектару гинуть дорослі бджоли, матки і личинки. Мед азалії, навіть очищений від пилку, також містить андромедотоксин і отруйний для людини. Отруйний чинник локалізований у меді місцями, а не розсіяно і зберігається до зцукріння. Після з'їдання 2-3 столових ложок меду у людини з'являються пронос, озноб, блювання, послаблення серцевої діяльності і непритомність.
Рододендрон жовтий - гарна декоративна рослина, особливо в період цвітіння. Є багато декоративних форм: з золотисто-оранжевими, лимонно-жовтими квітками, з сизо-блакитними, двобарвними; пурпурово-бурими, строкатими листками. Рекомендується для садіння під намет розрідженого деревостану, для декорування кам'яних схилів, насаджень на вулицях у містах та інших населених пунктах.
Квітки азалії збирають вранці в суху, сонячну погоду, обриваючи руками. Зібрані суцвіття укладають в кошики і відправляють на пункти переробки. Строк зберігання - не більше двох діб.
Як рідкісна рослина, потребує охорони.
Rhododendron luteum Sweet
Синонимы
Рододе́ндрон жёлтый[2] (лат. Rhododéndron lúteum) — кустарник, вид рода Рододендрон (Rhododendron) семейства Вересковые (Ericaceae).
Ареал вида охватывает восточную и юго-восточную Европу, Малую Азию и Закавказье. На территории России растение встречается в европейской части и на Кавказе (Дагестан, Предкавказье, западное и восточное Закавказье).
Растёт в лесах (преимущественно сухих) в качестве подлеска, на лесных опушках, зарастающих вырубках, а также на открытых местах, преимущественно на бедной щебенистой почве. Встречается на высотах от 0 до 2000 метров над уровнем моря[3][4].
Вид очень полиморфен. Некоторые авторы выделяют ряд разновидностей отличающихся характером опушения и формой листьев[4].
Рододендрон жёлтый — листопадный, ветвистый кустарник высотой 2—4 м, сильно разрастающийся, достигающий 6 м в поперечнике. Молодые побеги железисто-мохнатые.
Листья продолговато-обратнояйцевидные, продолговато-ланцетные или продолговато-эллиптические, длиной от 4 до 12 см, шириной 1,5—8 см, остроконечные, к основанию суженные, по краю мелкопильчатые и реснитчатые, на черешках длиной 5—7 мм.
Цветки на цветоножках длиной 1—2 см, собраны в 7—12-цветковые зонтиковидные щитки. Чашечка маленькая, с железисто-реснитчатыми долями длиной 2—5 мм; венчик оранжевый или жёлтый, снаружи железистый, длиной от 3 до 5 см, диаметром около 5 см, воронковидный, трубка венчика узкоцилиндрическая, наверху расширенная, доли продолговатые. Тычинок 5, изогнутых, превышающих венчик, нити их опушены от основания до половины; завязь железистая; столбик тонкий, длиннее тычинок.
Плод — продолговато-цилиндрическая коробочка длиной 1,5—2,5 см.
Цветёт в апреле — июне, до появления листьев или одновременно с ними. Плодоносит в июне — августе.
В культуре с 1792 года, а возможно, и раньше. Очень декоративен в период цветения, а также осенью благодаря яркой окраске листьев. Известно много садовых форм, а также гибридов, которые значительно более декоративны, чем исходный вид[4].
В ГБС с 1952 года. В 18 лет высота кустов достигала 0,5—1,2 м, диаметр 75—135 см. Первое цветение отмечалось в 5 лет. По многолетним данным самый ранний срок начала цветения 17 и 18 мая был в 1967 и 1968 гг., самый поздний срок 7 июня был в 1965 и 1971 гг. Массовое цветение — в первых числах июня[5]. Цветение начинается уже во время распускания листьев и продолжается этапами, поскольку период цветения долгий. Цветки источают сильный аромат, и уже несколько кустов в саду способны создать «южную атмосферу»[6]. В середине июня распускаются листья, в июле они приобретают осеннюю окраску, в октябре опадают. Рост основных побегов заканчивается в конце августа. Прирост за вегетационный период составляет 4—8 см, максимальный — 15—25 см. Плоды созревают в октябре-ноябре. Жизнеспособность семян 84 %. Ежегодно частично обмерзают цветочные почки и однолетние побеги, поэтому на зиму растения рекомендуется укрывать или пригибать ветки к земле. Зимостойкость I—II. Побеги одревесневают на 100 %[5].
В условиях Нижегородской области относительно зимостоек. В суровые зимы подмерзают концы побегов и цветочные почки, иногда страдает и многолетняя древесина. Семена вызревают[7].
Может размножаться с помощью корневых побегов, что является довольно редким для семейства рододендронов способом размножения[6].
Растение ядовито, все его части содержат андромедотоксин. Вызывает отравление животных. Мёд также ядовит, даже для пчёл[4].
Древнегреческий писатель и военачальник Ксенофонт рассказывает в своем труде «Анабасис Кира» о странной болезни, охватившей его войско на территории нынешнего Курдистана. Местные жители знали о том, что нужно остерегаться «сумасшедшего мёда», однако изголодавшееся по сладкому войско, пришедшее из далекой Греции, едва не постигла гибель. Собранный воинами мёд был сделан из ядовитого нектара рододендрона жёлтого, использующегося обитающими в этом регионе пчёлами. Спустя некоторое время люди его войска выздоровели"[6].
Рододе́ндрон жёлтый (лат. Rhododéndron lúteum) — кустарник, вид рода Рододендрон (Rhododendron) семейства Вересковые (Ericaceae).
_(6033191072).jpg)
.jpg)
