Sphaerium (kulkówka, gałeczka) – holarktyczny rodzaj obejmujący pospolite, słodkowodne małże o charakterystycznym, kulistym kształcie muszli i niewielkich wymiarach ciała, należący do rodziny kulkówkowatych (Sphaeriidae).
Systematyka
Jeden z rodzajów rodziny kulkówkowatych (Sphaeridae), w Polsce reprezentowany przez trzy gatunki[3]. W Polsce znany pod nazwami: gałeczka lub kulkówka[4][3].
Etymologia nazwy
Nazwa rodzaju odnosi się do kształtu muszli, która jest bardzo wypukła, niemal okrągła (grek. Σφαιριοσ, sphairios – kula)[5][6].
Gatunki
Systematyka rodzaju różni się w zależności od opracowań, w skład rodzaju zaliczane są następujące gatunki:
-
Sphaerium asiaticum (Martens 1864)[7]
-
Sphaerium bequaerti (Dautzenberg & Germain, 1914)
-
Sphaerium corneum (Linnaeus, 1758) - kulkówka rogowa
-
Sphaerium fabale (Prime, 1852)[1]
-
Sphaerium nitidum Westerlund, 1876[1]
-
Sphaerium novaezelandiae (Say, 1854)[8]
-
Sphaerium nucleus ( Studer 1820)[7]
-
Sphaerium occidentale (J. Lewis, 1856)[1]
-
Sphaerium ovale ( A. Ferussac 1807)[7]
-
Sphaerium patella (Gould, 1850)[1]
-
Sphaerium rivicola (Lamarck, 1818) - gałeczka rzeczna
-
Sphaerium rhomboideum (Say, 1817)[1]
-
Sphaerium simile (Prime, 1852)[1]
-
Sphaerium solidum (Normand, 1844) - gałeczka żeberkowana
-
Sphaerium striatinum (Lamarck, 1818)[1]
- wymarłe: Sphaerium beckmani Russell, 1976[9]
Występowanie
Holarktyka[10]. Nie odnotowane na Islandii oraz Wyspach Owczych[11].
Budowa
Cechy morfologiczne
Muszla kulista, o długości nie przekraczającej 10 mm. Szczyty położone mniej więcej centralnie na górnym brzegu muszli. Płyta zamka wąska, zęby główne drobne, wyraźnie zaznaczone[3]. Zwierzęta mają dwa syfony, połączone u podstawy. Syfon górny (wyrzutowy) jest znacznie mniejszy niż syfon dolny (wpustowy). Płaty skrzelowe wewnętrzne dwa razy większe niż zewnętrzne. Długość przewodu pokarmowego równa trzem długościom ciała. Ruchliwe i wąskie płaty gębowe[3]. Nefrydium z szerokim kanałem i dużym workiem wydalniczym[10].
Biologia i ekologia
Zajmowane siedliska
Przedstawiciele występują w śródlądowych wodach bieżących i stojących, w różnych typach zbiorników wodnych[12].
Odżywianie
Filtratory, odżywiają się zawiesiną odcedzaną z wody na skrzelach. Pokarmem mogą być bakterie, drobne glony, pierwotniaki i detrytus[13][14].
Oddychanie
Wymiana gazowa zachodzi za pośrednictwem skrzel i jamy płaszcza[15].
Rozmnażanie
Obojnaki. Jaja rozwijają się w torbach lęgowych (marsupiach) w skrzelach rodziców. W skrzelach osobników dojrzałych przebywają młodociane osobniki potomne w różnych stadiach rozwoju. Wylęgające się (opuszczające osobniki rodzicielskie) osobniki młodociane mogą mieć długość równą 1/4-1/3 długości osobnika rodzicielskiego[3][10].
Zobacz też
Przypisy
-
↑ a b c d e f g h Species summary: Sphaerium Scopoli, 1777 (ang.). ITIS. [dostęp 24 lipca 2015].
-
↑ Linnaeus C. 1758. Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. 10th edition. - Vermes. Testacea: str. 768. Holmiae. (Salvius).
-
↑ a b c d e Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 125.
-
↑ Urbański 1951 ↓, s. 116.
-
↑ Scopoli, J. A. 1777. Introductio ad historiam naturalem sistens genera lapidum, plantarum, et animalium hactenus detecta, caracteribus essentialibus donata, in tribus divisa, subinde ad leges naturae: str. 397. Pragæ (Gerle).
-
↑ Bourguignat, J. R. 1877. Descriptions de deux nouveaux genres algériens, suivies d'une classification des familles et des genres de mollusques terrestres et fluviatiles du système européen. Bulletin de la Société des Sciences Physiques et Naturelles de Toulouse 3(1): 49-101.
-
↑ a b c "Araujo, R.: Sphaerium (ang.). Fauna Europaea, 29 sierpnia 2013. [dostęp 24 lipca 2015].
-
↑ S. Gofas: MolluscaBase: Sphaerium (ang.). Word Register of Marine Species. [dostęp 24 lipca 2015].
-
↑ Loris S. Russell. Pelecypods of the Hell Creek Formation (Uppermost Cretaceous) of Garfield County, Montana. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 13 (2), s. 365-388, 1976. DOI: 10.1139/e76-039.
-
↑ a b c Welter Schultes, F.: Genus summary for Sphaerium (ang.). AnimalBase. [dostęp 24 lipca 2015].
-
↑ J. G. J. Kuiper, Økland, K. A., Knudsen, J., Koli, L., von Proschwitz, T., and Valovirta, I.. Geographical distribution of the small mussels (Sphaeriidae) in North Europe (Denmark, Faroes, Finland, Iceland, Norway and Sweden). „Annales Zoologici Fennici”. 26 (2), s. 73–101, 1989 (ang.).
-
↑ Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 124-135.
-
↑ Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 61, 124-135.
-
↑ Tereza Kořínková. Food utilisation in fingernail and pill clams. „Malacologia Bohemoslovaca”. 10, s. 1-4, 2011. ISSN 1336-6939.
-
↑ Dyduch-Falniowska 1993 ↓, s. 50-54.
Bibliografia
- Andrzej Piechocki, Anna Dyduch-Falniowska: Mięczaki (Mollusca), małże (Bivalvia). T. 7a: Fauna słodkowodna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-11005-8.
- Jerzy Urbański: Poznaj krajowe ślimaki i małże. Warszawa: PZWS, 1951.
