إوز أسود

Margæs (fræðiheiti: Branta bernicla) er smávaxin gæsategund, um 60 sm löng. Stélið er svart og mjög stutt. Margæsir skiptast í þessar þrjár undirtegundir:

• Austræn margæs (Branta bernicla bernicla) - dökk á kvið
• Branta bernicla hrota - ljós á kvið
• Vestræn margæs (Branta bernicla nigricans) - svört á kvið

Austræn margæs verpir við strendur á heimskautasvæðum í mið- og vestur-Síberíu og hefur vetursetu í vestur-Evrópu.

Margæsin sem er ljós á kvið verpir á Franz Josef Land, Svalbarða, Grænlandi og norðaustur-Kanada og hefur vetursetu í Danmörku, norðaustur-Englandi, Írlandi og Atlantshafsströnd Bandaríkjanna frá Maine til Georgíu.

Vestræn margæs verpir í Norðvestur-Kanada, Alaska og Austur-Síberíu og hefur vetursetu aðallega á vesturströnd Norður Ameríku frá suður Alaska til Kaliforníu en einnig í austur Asíu, aðallega í Japan.

Búsvæði

Að vetrarlagi voru margæsir til skamms tíma einvörðungu strandfuglar og héldu til við sjó þar sem þær lifðu á marhálmi og þangi en átu einnig þörunga og smádýr. Kjörsvæði margæsa eru grunnir og skjólgóðir firðir og vogar þar sem eru lífríkar leirufjörur. Síðustu áratugi hafa margæsir einnig sótt í nýræktuð tún og ræktarland skammt frá sjó þar sem þær lifa á grasi og vetrarsánu korni. Þetta er hugsanlega hegðun sem margæsir hafa lært af öðrum gæsategundum.

Farleið margæsa við Ísland

Margæsir eru alfriðaðar á Íslandi. Þær eru fargestir á Íslandi og hafa hér viðkomu á leið til og frá varpstöðvum sínum í heimsskautahéruðum NA-Kanada. Fyrstu fuglarnir koma frá Írlandi í byrjun apríl og þeim fjölgar jafnt og þétt til 10. maí en þá er hámarki náð. Gæsirnar eru við strendur Faxaflóa og við sunnanverðan Breiðafjörð þangað til þær fljúga á brott síðustu daga maímánaðar. Þær fara héðan um 3000 km leið á varpstöðvar og er algengt að þær fljúgi þá leið í einni lotu á þremur sólarhringum. Leið þeirra liggur yfir Grænlandsjökul í allt að 2400 metra hæð yfir sjó. Þetta flug er mjög erfitt fyrir margæsirnar, þær eru spikfeitar, þær hafa safnað orkuforða og eiga því í erfiðleikum með að ná nógu mikilli flughæð til að komast yfir jökulinn.

Margæsir flytja með sér orkuforða af farstöð sinni á Íslandi til varpstöðva. Sú orka nýtist þeim við varp skömmu eftir komu á varpstöðvar. Staðsetning Íslands og milt loftslag gerir skilyrði til forðasöfnunar fyrir áframhaldandi flug mjög hagstæð og ráða miklu um viðgang stofnsins.

Árið 2018 fannst varp hjá margæs á Bessastaðanesi. Er að í fyrsta sinn sem vitað er um slíikt á Íslandi. ^[1]

Heimildir

• Fyrirmynd greinarinnar var „Bent Goose“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 29. nóvember 2006.
• Guðmundur A. Guðmundsson dýrafræðingur Margæsir á ferð og flugi (fræðsluerindi Náttúrufræðistofnunar 19. april 2006)
• Margæsarsáttmálinn - Verndun og viðhald viðkomustaða margæsar á Álftanesi
• Margæs (Branta bernicla hrota)(Náttúrufræðistofun Íslands)
• Birdguides Brent Goose Page
• RSPB A to Z of Uk Birds
• BBC Supergoose

Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengist

margæsum

1. ↑ Gæti leitt til íslensks stofns margæsa Rúv, skoðað 14. júní 2018.