الأسماء في صفحات التنقل
Die kameel is een van twee spesies groot, gelyktonige hoefdiere in die genus Camelus, naamlik die Dromedaris met sy enkele boggel en die Baktriese kameel met die dubbele boggel. Albei is inheems aan die droë en woestyngebiede van Asië en Noord-Afrika. Die naam kameel is afgelei via die Grieks, kamelos van die Hebreeus, gamal vir "kameel".
Die term kameel word in die breër sin gebruik om enige van die ses kameelagtige diersoorte in die familie Camelidae te beskryf; die twee ware kamele, asook die vier Suid-Amerikaanse kameelagtiges, naamlik die llama, alpakka, guanaco en vikoenja. Vir 'n oorsig oor die familie, sien Kameelagtiges.
Kamele is baie bekend vir hulle boggels. Daar word nie water in geberg soos algemeen geglo is nie, maar die boggels dien as 'n opgaarplek vir vetweefsel, terwyl water in die bloed opgeberg word. Dit stel kamele in staat om baie dae sonder kos of water te oorleef.
Die mens het die kameel etlike duisende jare gelede al mak gemaak. Die Dromedaris en die Baktriese Kameel word steeds gebruik vir melk, vleis en as lasdier; die Dromedaris in Noord-Afrika en Wes-Asië, die Baktriese Kameel verder na die noorde en ooste van Sentraal-Asië.
Hoewel daar vandag omtrent 13 miljoen Drommedarisse bestaan, is die spesie in die natuur feitlik uitgewis; almal behalwe 'n handjievol is makgemaakte diere (hoofsaaklik in Soedan, Somalië, Indië en nabygeleë lande), asook Suid-Afrika, Namibië en Botswana. Daar is egter 'n groot groep van omtrent 700 000 wilde kamele in Sentraal-Australië wat afstam van enkele kamele wat uit aanhouding ontsnap het gedurende die laat 19de eeu. Hierdie populasie groei teen nagenoeg 11% per jaar en onlangs het die Suid-Australiese regering besluit om die diere uit te dun deur gebruik te maak van skerpskutters in vliegtuie omdat die kamele te veel van die skaapboere se beperkte weiding gebruik.
Die Baktriese Kameel was voorheen baie volop, maar tans is daar sowat 1,4 miljoen diere, meestal mak. Daar word beweer dat daar ongeveer 1 000 wilde Baktriese Kamele in die Gobi-woestyn, asook klein getalle in Iran, Afganistan, Turkye en Rusland is.
'n Klein populasie ingevoerde Dromedarisse en Baktriese Kamele het tot vroeg in die 20ste eeu in die suid-weste van die Verenigde State oorleef. Hierdie diere, wat van Turkye ingevoer is, was deel van 'n proefneming van die "US Camel Corps" en is gebruik as trekdiere in myne, en hulle het ontsnap of is vrygelaat nadat die projek deur die mat geval het.
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir kameel.
Die kameel is een van twee spesies groot, gelyktonige hoefdiere in die genus Camelus, naamlik die Dromedaris met sy enkele boggel en die Baktriese kameel met die dubbele boggel. Albei is inheems aan die droë en woestyngebiede van Asië en Noord-Afrika. Die naam kameel is afgelei via die Grieks, kamelos van die Hebreeus, gamal vir "kameel".
Die term kameel word in die breër sin gebruik om enige van die ses kameelagtige diersoorte in die familie Camelidae te beskryf; die twee ware kamele, asook die vier Suid-Amerikaanse kameelagtiges, naamlik die llama, alpakka, guanaco en vikoenja. Vir 'n oorsig oor die familie, sien Kameelagtiges.
Familie Camelidae Genus Lama: Llama Lama glama Alpakka Lama glama pacos Guanaco Lama guanicoe Genus Vicugna: Vikoenja Vicugna vicugna Genus Camelus Dromedaris, Camelus dromedarius Baktriese kameel, Camelus bactrianusKamele is baie bekend vir hulle boggels. Daar word nie water in geberg soos algemeen geglo is nie, maar die boggels dien as 'n opgaarplek vir vetweefsel, terwyl water in die bloed opgeberg word. Dit stel kamele in staat om baie dae sonder kos of water te oorleef.
Die mens het die kameel etlike duisende jare gelede al mak gemaak. Die Dromedaris en die Baktriese Kameel word steeds gebruik vir melk, vleis en as lasdier; die Dromedaris in Noord-Afrika en Wes-Asië, die Baktriese Kameel verder na die noorde en ooste van Sentraal-Asië.
Hoewel daar vandag omtrent 13 miljoen Drommedarisse bestaan, is die spesie in die natuur feitlik uitgewis; almal behalwe 'n handjievol is makgemaakte diere (hoofsaaklik in Soedan, Somalië, Indië en nabygeleë lande), asook Suid-Afrika, Namibië en Botswana. Daar is egter 'n groot groep van omtrent 700 000 wilde kamele in Sentraal-Australië wat afstam van enkele kamele wat uit aanhouding ontsnap het gedurende die laat 19de eeu. Hierdie populasie groei teen nagenoeg 11% per jaar en onlangs het die Suid-Australiese regering besluit om die diere uit te dun deur gebruik te maak van skerpskutters in vliegtuie omdat die kamele te veel van die skaapboere se beperkte weiding gebruik.
Die Baktriese Kameel was voorheen baie volop, maar tans is daar sowat 1,4 miljoen diere, meestal mak. Daar word beweer dat daar ongeveer 1 000 wilde Baktriese Kamele in die Gobi-woestyn, asook klein getalle in Iran, Afganistan, Turkye en Rusland is.
'n Klein populasie ingevoerde Dromedarisse en Baktriese Kamele het tot vroeg in die 20ste eeu in die suid-weste van die Verenigde State oorleef. Hierdie diere, wat van Turkye ingevoer is, was deel van 'n proefneming van die "US Camel Corps" en is gebruik as trekdiere in myne, en hulle het ontsnap of is vrygelaat nadat die projek deur die mat geval het.
Camelus ye un xéneru de mamíferos artiodáctilos de la familia Camelidae qu'inclúi los camellos y los dromedarios. Son animales ungulaos nativos de zones seques y desértiques d'Asia.
El nome "camellu" provién del hebréu gamal, que significa "devolver" o "compensar", una y bones el camellu fai xeneralmente lo qu'el so amu solicíta-y. Posiblemente rellacionáu col términu árabe jamala[1].
Utilízase llargamente pa describir a 6 miembros de la familia camelidae: los dos camellos verdaderos, y los cuatro camélidos suramericanos: la llapada, l'alpaca, el guanacu y la vicuña.
Esisten dos especies de camellos: el bactriano (Camelus bactrianus), provistu de dos xorobes, y el dromedariu (Camelus dromedarius), que tien una sola gorrumba. Dambes especies son rumiantes ensin cuernos, ensin focico, colos furos nasales formando abertures oblicues, el llabiu cimeru estremáu y movible por separáu y estensible, ensin pezuñes (tienen dos deos estremaos), l'abdome eleváu y pates llargues y delgaes. Al contrariu de la creencia popular, el camellu almacena grasa en cuenta d'enagua na gorrumba, que suel cayer escontra una banda al atopase ensin reserves.
La so esperanza de vida ta en redol a los 40 a 50 años. Un camellu adultu mide 1,85 m al altor de los costazos y 2,15 m na gorrumba. La gorrumba sobresal unos 75 cm. Los camellos pueden correr a 65 km/h en carreres curties y caltener una velocidá de 40 km/h.
Los camellos machu tienen un órganu llamáu doula nel so pescuezu, que ye un gran sacu inflable que protruye de la so boca cuando ta en celu, pa imponer la dominancia y atraer a les femes. Paez como una llarga llingua rosada y enchida que sale per un sitiu de la so boca.
Daqué particular ye que bien poca xente sabe que los camellos son orixinarios d'América y migraron a Eurasia y África gracies a les glaciaciones, esto compruébase per aciu l'ampliu rexistru fósil de camellos n'América. El más antiguu fósil de camellu descubiertu hasta la fecha foi topáu en Kansas,a mediaos de la década de los 30s.
Polo xeneral, los camellos tienen un calter pasivu. Pero, pal so defensa, suelen utilizar les pataes ya inclusive la so cuspia per mediu d'espulsión dende la so boca, produciendo una sensación d'ardor al entrar en contautu colos güeyos.
Emplégase-yos de normal como animales de carga, anque tamién s'aprovecha la so piel, lleche y carne. Puede inxerir 180 llitros d'agua d'una sola vegada y avanzar ensin volver tomar agua por más de 10 díes. Les femes daben lleche pal viaxe y el so pelo filar pa faer vistíos y lluries. Cola piel ígüense sandalies y cantimplores, y el cuchu yera útil como combustible pa cocinar alimentos pola falta d'árboles nel desiertu. Nel norte d'África esisten "dromedarios danzantes" y de competición que presten al públicu mientres la fiesta conocida como "el día del camellu". Tamién son emplegaos pa tresportar turistes pol desiertu.
Mientres les últimes décades, los camellos recuperaron la reconocencia pol so potencial producción de comida en zones grebes y semiáridas de Sudán. Dempués de ser destituyíos por ineconómicos pol gobiernu de Sudán, el so papel vital nel soporte de poblaciones humanes en delles de les árees más probes y azotaes pola seca del mundu foi agora reconocíu (Hjort af Ornäs, 1988). La devastadora seca d'África ente 1984 y 1985 demostró que la posesión de camellos podía dar a los pastores una escelente oportunidá de sobrevivir. Mientres toles recielles d'oveyes y cabres vencíen a les grebes condiciones, la población de camellos sobrevivió relativamente ilesa. Poro, dellos grupos de pastores con fondos raigaños na ganadería, como los Samburu del norte de Kenia, empezaron a adquirir camellos (Sperling, 1987), un fechu qu'atraxo l'atención d'axencies de desenvolvimientu y organizaciones internacionales.
Fixéronse intentos d'utilizar los camellos como caballería y montadures de dragón y como animales de carga en llugar de caballos o mules. Los camellos fueron usaos militarmente, sobremanera, pola so habilidá p'asustar caballos en rexistros zarraos, una cualidá famosamente usada polos aqueménidos perses cuando lluchaben contra Trepa. Amás, los perses solíen usar los camellos como trenes d'avituallamiento pa tresportar armes y equipu. Los caballos tarrecen el golor de los camellos que tán cerca, inclusive faciéndose difíciles de controlar. L'exércitu de los Estaos Xuníos tuvo una unidá de camellos esplegada en California nel sieglu XIX, y los establos de lladriyos inda pueden trate nel arsenal de Benicia, agora convertíu n'estudiu d'artistes y artesanos. Los camellos usáronse en guerres por toa África; hasta'l Imperiu Romanu d'Oriente usó tropes auxiliares conocíes como Dromedarii, reclutadas nes provincies del desiertu. Mientres la Guerra Civil Americana, los camellos fueron usaos nuna etapa esperimental, pero nun llegó llueñe.
Camelus «Camellu» redirixe equí. Pa otres aceiciones, ver Camellu (dixebra). Camelus ye un xéneru de mamíferos artiodáctilos de la familia Camelidae qu'inclúi los camellos y los dromedarios. Son animales ungulaos nativos de zones seques y desértiques d'Asia.
Dəvə (lat. Camelus) – dəvəkimilər fəsiləsinə aid heyvan cinsi.
Dəvələrin gözləri qum fırtınalarından qorunmaq üçün 3 qapaqlıdır. Lakin məlum olduğu kimi, göz qapaqlarımızı yumduqda kənar mühiti görə bilmərik. Ona görə, səhrada uzun yol qət edən dəvə qum fırtınası olduqda gözü görmədən yoluna davam edə bilməz. Bu şəffaf göz qapaqları eynək kimi heyvanın gözlərini qumdan qoruyur, həm də gözləri qapalı ikən işığı görməsini təmin edir. Uzun, sıx yaradılmış kirpiklər də lazımi ehtiyacı ödəyir. Bundan əlavə, gözlərin ətrafındakı möhkəm sümüklər həm zərbələrə, həm də günəş şüalarına qarşı gözü qoruyur.
Dəvələrin həzm sistemi səhradakı məhdud qida müxtəlifliyinə uyğun yaradılmışdır. Dəvələr yem tapmadıqda qida hesab olunmayan kauçuk, tikan kimi maddələr yeyirlər. Güclü dişləri, yarıq üst dodaqları və xüsusi ağız quruluşu sayəsində belə maddələri asanlıqla yeyə bilirlər. Əlbəttə, hər şeyi həzm edən güclü mədələri də buna kömək olur. Mədə seliyinin parçalayıcı təsiri ilə ən bərk maddələri də həzm edirlər. Digər məməlilərin mədəsi 1 kameralı olur, dəvələrin isə mədəsinin 800 kamerası var. Qida və su bu kameralarda saxlanılır. Bundan əlavə, dəvələr mədələrindəki həzmə kömək edən bakteriyalar vasitəsilə digər canlıların həzm edə bilmədiyi sellülozanı asanlıqla həzm edirlər. Normal şərtlərdə gündə 30-50 kilo qida qəbul edən dəvələr çətin şəraitdə gündə sadəcə 2 kq quru otla bir ay yaşaya bilirlər.
Dəvələrin böyrəkləri səhra şəraitinə uyğun olaraq az miqdarda maye ilə işləyir. Dəvələr möcüzəvi xüsusiyyətə malik böyrəkləri sayəsində su tapmadıqda, duzlu dəniz suyu içə bilir. Suyun geri sorulmasını təmin edən sidik kanalı da digər heyvanlardakından daha uzundur. Beləliklə, daha çox su geri sorulur və su itkisi az olur. Beləcə, su qıtlığı zamanı gündəlik 5-10 litrlik sidik ifrazını 90% azalda bilirlər. Normal şərtlərdə məməlilərin böyük hissəsi böyrəklərində yığılmış sidik qana qarışdıqda zəhərlənib ölür. Dəvələrdə isə vəziyyət fərqlidir. Dəvələrin böyrəkləri bədənlərindəki sidiyi təmizləyərək dəfələrlə qaraciyərdən keçirir. Bu yolla sudan və qidalardan maksimum faydalanırlar.
Dəvələrin boğazlıq müddəti 13 aydır. Bala dəvələr, əsasən, qış fəslində doğulurlar. Doğuş vaxtı quraq səhranın təzə otlarla örtüldüyü və çoxlu su quyusunun olduğu dövrə düşür. Balalar 1.5 il ərzində ana südü ilə qidalanırlar. Ancaq quraq mühitdə südə də qənaət etmək lazımdır. Süd ancaq balaya südvermə vaxtlarında gəlir.
Dəvələrin qanında olan “nanobady” adlanan antitellərin müalicəvi xüsusiyyəti kəşf edilib. Dəvə antitellərinin virusları tutub öldürdüyünü öyrənən tədqiqatçılar QİÇS və xərçəng kimi xəstəliklərin müalicəsində antitellərin təsirli olacağını bildirirlər. Dəvə qanı ilə yanaşı, əsrlərdir səhradakı köçərilər tərəfindən qida kimi istifadə olunan dəvə südünün faydaları da çoxdur. Dəvələrin südü insanlar üçün şəfa mənbəyidir. Bu şəfalı süddə inək südündən 10 dəfə çox dəmir və 3 dəfə çox C vitamini var. Vitamin və minerallarla zəngin olan dəvə südü yeni zamanda bir çox xəstəlik üçün müalicəvi əhəmiyyətə malikdir. Aparılan tədqiqatlar nəticəsində bu südün diabet xəstələrinin həyat səviyyəsini qaldırdığını, autist xəstələrə müsbət təsir etdiyini, immun sistemini gücləndirdiyini və bu səbəbdən, üzə çıxan xəstəliklərin müalicəsində faydalı olduğu müəyyən edilib. Bütün bunlarla yanaşı, dəvə südü su və qida ehtiyacının çox olduğu səhra şəraitində yaşayan insanlar üçün, əlbəttə, çox əhəmiyyətlidir.
Azərbaycanda dəmir yolu çəkilənə qədər at, qatır və uzunqulaqdan fərqli olaraq dəvə əsas yük heyvanı sayılırdı. Çünki bir dəvənin yükü 2-3 at yükünə bərabər idi. Yüklü dəvə bir gündə fasiləsiz olaraq 30–35 km, fasilə ilə isə 50 km-ə qədər yol gedə bilirdi. Yüklü dəvənin sürəti saatda 4–5 km-ə çatırdı. Dəvəyə vurulan yükün miqdara məsafədən asılı olaraq müəyyən edilirdi. Hər dəvənin yükü öz çəkisinin təxminən yarısına bərabər olmalı idi.
Azərbaycanda istehsal olunan ipək, kətan, pambıq, taxıl, boyaq maddəsi, neft, duz, şərab və s. məhsullar istər daxili, istərsə də xarici bazardan dəvə karvanları ilə daşınırdı. XIX əsrin 70-ci illərinə aid bir mənbədə deyilir ki, hər il Gədəbəydən Rusiyaya göndərilən 40 min puda qədər mis Bakıya qədər dəvlərlə gətirilirdi.
Dəvədən yükdaşıma vasitəsi kimi hərbi yürüşlar zamanı da geniş istifadə edilmişdir. Bu zaman lazım olan ərzağı və döyüş sursatını dəvə ilə daşımağa üstünlük verirdilər. Rus elçisi A. Volınski İrana səfər edərkən səyyar mağaza üçün 2000 manatlıqdan çox (təx. 28-34 baş) dəvə satın almışdı.
1826-1828-ci illər Türkiyə-Rusiya müharibəsi zamanı çar ordusu öz ordusunu yük heyvanları ilə təmin etmək üçün Azərbaycanda yerli əhalidən çoxlu miqdarda dəvə, at və öküz almışdı.
Adətən, bir neçə baş dəvəsi olanlar çarvadarlıqla məşğul idilər. Şarvadarlıq Quba, Şamaxı, Qəbələ və Xaçmaz kəndləri arasında geniş yayılmışdır. Təkcə Şamaxı qəzasında XIX əsrin 80-ci illərində 4282 baş dəvə var idi, həmin dəvənin sahibləri çarvadarlıqla məşğul olurdu. Dəvə ilə yük daşımaq üçün yükünü növündən asılı olaraq xüsusi dəvə çuvalından, sandıqlardan, səbətlərdən, tuluqlardan istifadə edilirdi. Əzilməyən şeylər (taxıl, un, qənd, duz) çuvala, silah, şüşə qablar və s. sandıq və səbətlərə, maye məhsulları (neft, şərab, su, bal) tuluqlara doldurulub daşınırdı.
Dəvəni yükləmək üçün onların birhürgüclülərini cahazlayır, ikihürgüclülərini isə alıqlayırdılar. Bundan sonra hazırlanmış yüklər (taylar) bir-birindən təxminən 1, 5–2 m aralı qoyulduqdan sonra, yük taylarını dəvəyə yaxın çəkir, kiçik ağacla dəvənin qabaq qıçlarına vurub onu xıxırdırdılar. Yükü ilgəkli ip və çiliklə bir-birinə çatır və dəvəzi durquzurdular.
Heyvanlar ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın.
Əhliləşdirilmiş heyvanlarEv heyvanları Akvarium balıqları • Sarıbülbül • Cırtdan adadovşanı • Pişik • Əhliləşdirilmiş siçovul • Hind donuzu • Tutuquşular • Köpək • Dağsiçanları
Alpaqa • Camış • Dəvə • Keçi • İnək • Evdovşanı • Lama • At • At qatırı • Qatır • Qoyun • Maral • Ulaq • Donuz • Fil • Yak
Qaz • Hinduşka • Toyuq • Müşk ördəyi • Bildirçin • Dəvəquşu • Ördək • Qırqovul • Firəngtoyuğu
Nəqliyyat vasitələriQuru nəqliyyatı At, Ulaq, Qatır, Öküz, Dəvə, Araba, Fayton, Avtomobil, Şərəban, Qazalaq, Prilotka, Dilican, Kareta, Kəcavə
Su nəqliyyatı Sal, Bərə, Qayıq, Kələk, Kolaz, Pələ, Şxun, Barja, Sandal, Kirjim, GəmiHava nəqliyyatı Təyyarə, Helikopter, Hava şarıDəmir yolu nəqliyyatı Konka, Tramvay, Qatar, Lokomotiv,Sadə yük nəqliyyatları Əl sürütməsi, Sürütmə, Torba, Şələ, Bağlama, Xurcun, Heybə, Səbət, Xərək Dəvə (lat. Camelus) – dəvəkimilər fəsiləsinə aid heyvan cinsi.
Camelus a zo ur genad e kerentiad ar Camelidae. Kañvaled ha dremedaled eo an daou spesad a ya d'ober ar genad Camelus.
.JPG)
Diskuizh un dremedal en dezerzh. Camelus a zo ur genad e kerentiad ar Camelidae. Kañvaled ha dremedaled eo an daou spesad a ya d'ober ar genad Camelus.
Els camells o gamells[2] (Camelus) són un gènere de mamífers quadrúpedes de la família dels camèlids, grup que també inclou les llames i els guanacs, entre d'altres. Com tots els camèlids, els camells són artiodàctils, o ungulats amb un nombre parell de peülles.[3] Se'n distingeixen dues espècies vivents, cadascuna amb un nombre diferent de geps: el dromedari i el camell bactrià. El nom camell prové de l'hebreu gamal, que significa 'retornar' o 'compensar', ja que el camell fa generalment el que el seu amo li sol·licita. La paraula arribà al català mitjançant el llatí camēlus i aquest del grec kámēlos.[4]
Tot i ser originaris dels deserts d'Àsia, fa mil·lennis que s'estengueren a Àfrica, particularment al desert del Sàhara. En temps molt més recents, han estat introduïts pels humans a les regions àrides del centre d'Austràlia, on n'hi ha poblacions ferals.[5] Són especialment cèlebres pels seus característics geps, que són reserves de teixit adipós i els ajuden a resistir millor les temperatures elevades i per la seva gran capacitat de sobreviure molt de temps sense aigua. Els camells foren domesticats fa relativament poc temps, vers el 2000 aC.[6][7]
Tot i que existeixen actualment uns 15,5 milions de camells, estan gairebé extints com a animals salvatges. Els 14 milions de dromedaris del món són tots domèstics, mentre que dels aproximadament 1,5 milions de camells bactrians, es creu que només uns 1.000 són salvatges i viuen al desert del Gobi a la Xina i Mongòlia.[8]
Hi ha dues espècies vivents de camells: el bactrià (Camelus bactrianus), proveït de dues gepes i el dromedari (Camelus dromedarius), que té una sola gepa. Ambdues espècies són remugants sense banyes, sense morro, amb els orificis nasals formant obertures obliqües, el llavi superior dividit i movible separadament i extensible, sense peülles (tenen dos dits diferenciats), l'abdomen elevat i potes llargues i primes. Al contrari del que diu la creença popular, el camell emmagatzema greix en comptes d'aigua a la gepa,[9] que sol caure cap a un costat en trobar-se sense reserves.
Una cosa particular és que molt poca gent sap que els camells són originaris d'Amèrica i migraren a Euràsia i l'Àfrica gràcies a les glaciacions, com ho evidencia l'abundant registre fòssil de camells a Amèrica. El fòssil de camell més antic descobert fou trobat a Kansas a mitjans de la dècada del 1930.
Els camells pertanyen a la família dels camèlids. Aquest grup aparegué durant l'estatge Lutecià (Eocè mitjà)[1] i els fòssils més antics coneguts de la família han estat descoberts a la pedrera de Laguna Riviera (Califòrnia, Estats Units).[10]
Els camells pròpiament dits aparegueren i s'estengueren durant el Pliocè mitjà. Els camells actuals desenvoluparen adaptacions a les condicions àrides en les quals vivien (gepes, digestió i metabolisme, absorció de grans quantitats d'aigua, consum d'aliment amb molta salt, demble, etc.). Aquestes adaptacions probablement sorgiren en una fase tardana de l'evolució dels camèlids, és a dir, no eren pròpies dels camèlids basals, i els permeteren estendre's allà on altres herbívors no podien prosperar.
Registre fòssil[1] Localitat País Antiguitat Espècie/s Àrea 8 de Turkana Est - KBS Kenya Pliocè Camelus sp. Chiwondo Beds - Unitat 3A Malawi Pliocè Camelus sp. Formació de la Baixa Nagrota Índia Pliocè Camelus sp. Novo-Nikolaievka Ucraïna Pliocè Camelus sp. Formació de Pinjor Índia Pliocè Camelus sivalensis Laetoli Tanzània Pliocè Camelus sp. Selim-Djevar Kazakhstan Pliocè Camelus praebactrianusEls cariotips de diferents espècies de camèlids han estat estudiats amb anterioritat per molts grups,[11][12][13][14][15][16] però no s'ha arribat a un acord sobre la nomenclatura dels cromosomes dels camèlids. Estudis més recents que han utilitzat la citometria de flux determinen que el cariotip cromosòmic dels camells és (2n =74), que consisteix en un autosoma metacèntric, tres submetacèntrics i 32 autosomes acrocèntrics. El cromosoma Y és un cromosoma metacèntric petit, mentre que el X és un cromosoma metacèntric gran.[17]
D'acord amb les dades moleculars, els camèlids del Vell Món i del Nou Món se separaren fa uns 11 milions d'anys.[18] Malgrat això, aquestes espècies han conservat una proximitat genètica suficient per poder generar híbrids i produir cries vives, com és el cas de la cama).[19] Els híbrids interespecífics entre el dromedari i el guanac proporcionen la plataforma ideal per comparar els cariotips dels camells del Vell Món i del Nou Món.
La cama és un híbrid de camell i llama creat per inseminació artificial pels científics, que volien observar quin nivell de proximitat genètica hi havia entre les espècies parents. El dromedari és unes sis vegades més pesat que una llama i la inseminació artificial, per tant, havia d'impregnar la femella de la llama; la unió entre un mascle de llama i una femella de dromedari no han tingut èxit fins ara. L'individu, quan neix, és més petit que una cria de llama. La cama presenta les orelles curtes i la cua llarga com la d'un camell; no té cap gep, com la llama, i té peülles amb una fenedura més similar a les de les llames.
Als quatre anys, la cama va assolir la maduresa sexual i sentia atracció per les femelles de llama i de guanac. Una segona cama femella fou produïda per inseminació artificial. Com que tant els camells com les llames tenen 74 cromosomes, els científics esperen que la cama serà fèrtil. Si és així, hi ha la possibilitat d'augmentar-ne la mida, amb un exemplar amb més quantitat de carn i de llana i amb una capacitat com a animal de transport d'acord amb el rendiment dels camèlids sud-americans. La cama, aparentment, ha heretat el temperament pobre d'ambdós progenitors. Però, d'altra banda, ha permès demostrar la relació entre els camèlids del Nou Món i del Vell món.
Un cas especial són els híbrids de dromedari i camell bactrià que s'anomenen bukhts; aquests híbrids es troben al Kazakhstan. Són més grans que qualsevol dels progenitors (fins a 1.000 kg i 230 cm d'alt), tenen una sola gepa i són molt forts i uns bons animals per al transport o les feines agrícoles com llaurar. Els otomans l'utilitzaren com a animal de guerra.[20] Les femelles es poden tornar a aparellar amb un camell bactrià per produir un animal més petit, uns tres quarts de la mida del dromedari, i generalment amb dos geps. És més ràpid que un camell bactrià i més fort que un dromedari. Un tipus molt més rar és l'encreuament d'una femella bukht amb un dromedari.
Els camells conformen un gènere dins de la família dels camèlids, en què són el tàxon germà de les llames (Lama) i les vicunyes (Vicugna). Els dromedaris i els camells bactrians es poden encreuar. Els híbrids resultants, que es coneixen com a tulus o bukhts, tenen una mida més gran que els seus pares «purs». També s'ha aconseguit creuar llames amb camells mitjançant inseminació. La seva progènie es coneix com a cama.
El camell fou domesticat cap al 2000 aC, probablement perquè era l'animal de càrrega més gran i fort del seu àmbit de distribució. Els camells de càrrega es fan servir entre 4 i 25 anys i són capaços de portar fins al 50% del seu pes corporal. Un camell pot recórrer 30–40 km en un dia si va sol i fins a 100 km si porta algú a sobre, a una velocitat mitjana de 10–12 km/h. Els camells també han tingut un ús militar des de l'antiguitat, tant per transportar provisions i soldats com directament en els enfrontaments armats, ja sigui juntament amb la resta de la cavalleria o per separat. Sovint se'ls feia servir per intimidar l'enemic.
Els camells també es poden aprofitar per la seva carn i la seva llet, a partir de la qual es fa shubat, mantega i formatge. Un dromedari proporciona uns 2.000 kg de llet a l'any (4.000 si és de la varietat arvana) i un camella bactriana uns 750 kg a l'any. La seva llet conté un 4,5% i un 5,4% de greix.
Algunes diferències significatives entre la llet de camell i la llet bovina són:
El pèl de camell es caracteritza per la seva alta qualitat i és més preuat que la llana d'ovella.[23][24][25]
En general, els camells tenen un caràcter passiu. Però, per a la seva pròpia defensa, solen utilitzar les puntades de peu i fins i tot la seva saliva per mitjà d'expulsió des de la boca, que produeix una sensació d'ardor si entra en contacte amb els ulls del qui és atacat.
Se'ls ocupa normalment com animals de càrrega, encara que també s'aprofita la seva pell, llet i carn. Pot ingerir 180 litres d'aigua d'una sola vegada i avançar sense tornar a prendre aigua durant més de 10 dies. Les femelles donaven llet per al viatge i el seu pèl es filava per fer vestits i sogues. Amb la pell es confeccionen sandàlies i cantimplores i els fems eren utilitzats sovint com a combustible per a cuinar aliments per la falta d'arbres al desert. Al nord de l'Àfrica hi ha «dromedaris dansaires» i de competició que diverteixen el públic durant la festa coneguda com a «dia del camell». També són emprats per a transportar turistes pel desert. A diversos països són molt populars les curses de camells.
Al contrari del que se sol creure, els camells no emmagatzemen aigua als geps. De fet, els geps són una reserva de teixit adipós. El fet de concentrar greix corporal als geps minimitza l'aïllament tèrmic que cobreix la resta del cos, cosa que podria ser una adaptació als climes calorosos.[26] Quan aquest teixit és metabolitzat, serveix de font d'energia i proporciona més d'un gram d'aigua per cada gram de greix convertit, mitjançant una reacció amb l'oxigen de l'aire. Aquest procés de metabolització del greix genera una pèrdua neta d'aigua per la respiració, per l'oxigen necessari per convertir el greix.[27]
La seva capacitat de resistir en períodes llargs sense aigua es deu a una sèrie d'adaptacions fisiològiques. Els seus glòbuls vermells tenen una forma ovalada, a diferència dels de la resta de mamífers, que són circulars. Això és per facilitar-ne el flux en un estat de deshidratació. Aquestes cèl·lules també són més estables[28] per tal de resistir altes variacions osmòtiques sense trencar-se, quan l'animal beu grans quantitats d'aigua (entre 100 i 150 litres d'una vegada).[29] Els glòbuls vermells no es donen en cap altre animal, però estan presents en els rèptils, ocells i peixos.[30]
Els camells poden resistir a canvis en la temperatura i la hidratació del cos que matarien la majoria d'altres animals. La seva temperatura varia d'entre 34°C de nit fins a 41°C de dia i només comencen a suar per sobre d'aquest llindar. Sovint la temperatura no excedeix aquest nivell durant el dia en condicions climàtiques més suaus i, per consegüent, és possible que un camell no suï en tot el dia. L'evaporació de la suor es produeix a la pell, no a la superfície del pelatge, i és, doncs, molt eficient la reducció de la temperatura en proporció a la pèrdua d'aigua per suor. Aquesta capacitat de fluctuar la temperatura corporal i l'eficiència de la seva suor els permet preservar fins a cinc litres d'aigua per dia.
Una característica dels seus narius és que una gran quantitat del vapor d'aigua de les exhalacions és atrapat i retornat als fluids corporals, reduint així la quantitat d'aigua que es perd amb la respiració.[31]
Els camells, com tots els altres animals, poden sofrir una gran varietat de malalties. Les més comunes en els camells africans i asiàtics, que representen la major part de la població mundial, són les helmintosis gastrointestinals, la sarna i les tripanosomiasis.[32] De fet, la fauna helmíntica que infecta els camells és una de les més riques de tots els animals. Un estudi amb dromedaris hi trobà 77 espècies d'helmints paràsits.[33] Aquestes infeccions tenen un gran impacte econòmic perquè comporten una mortalitat alta, però es poden tractar i prevenir.
La verola del camell també és una malaltia comuna. Un 25% dels camells joves que agafen la malaltia acaba morint, però la infecció té un curs més benigne en els camells d'edat més avançada.[34] Aquesta malaltia es pot contagiar a les mans de les persones que treballen amb camells, tot i que és una ocurrència poc freqüent.[35]
La llet de camella és un aliment bàsic de les tribus nòmades del desert i és considerada un aliment complet, rica en vitamines, minerals, proteïnes i immunoglobulines. És més baixa en greix i colesterol que la llet de vaca. A més de tenir moltes propietats saludables, s'utilitza com a medicament per a combatre malalties infeccioses i tuberculosi.[36]
La carn de camell s'ha menjat des de fa segles. Una canal de camell pot proporcionar una quantitat substancial de carn. El cadàver dromedari mascle pot arribar a pesar 400 kg o més, mentre que el cadàver d'un mascle de camell bactrià pot arribar a pesar fins a 650 kg. El cadàver d'un camell femella (o camella) pesa menys que el masculí, d'entre 250 i 350 kg.
Com a animals de càrrega i transport que són, els camells tenen un paper important en la cultura. En el món musulmà se'ls valora molt, cosa que es reflecteix en les llegendes. Per exemple, mentre que els humans coneixen 99 noms d'Al·là, només el camell coneix el número 100, motiu pel qual sovint somriu de manera insolent. Els camells començaren a aparèixer en les arts visuals del món occidental a l'alta edat mitjana, principalment a causa de les seves mencions a la Bíblia.
Per exemple, el personatge bíblic de Rebeca sovint és presentada amb camells al voltant. L'Antic Testament (Gènesi, 24) explica com Rebeca fou elegida per convertir-se en l'esposa d'Isaac quan anà a buscar aigua a un pou on el servent d'Isaac estava abeurant els seus camells.[37] Entre altres llocs, aquesta escena apareix en el Gènesi de Viena, manuscrit il·luminat del segle VI.
Un altre exemple bíblic conegut és el relat del camell i el forat d'una agulla, en què Jesús diu als seus deixebles: «Us asseguro que un ric difícilment entrarà al regne del cel. Més encara: és més fàcil que un camell passi pel forat d'una agulla que no pas que un ric entri al regne de Déu».[38] Tanmateix, hi ha estudiosos que pensen que es tracta d'un error de traducció, en què la paraula grega kamelos ('camell') s'hauria confós amb kamilos ('corda').[39]
Els camells s'han utilitzat com a cavalleria com a mínim des del 853 aC, quan el rei àrab Gindibu féu servir fins a 1.000 camells en la Batalla de Qarqar.[40] Un exemple posterior fou la Batalla de Timbrea, lliurada el 547 aC entre Cir el Gran de Pèrsia i Cressus de Lídia. Segons Xenofont, la cavalleria de Cir es trobava en inferioritat numèrica de sis a u. Després que un dels seus generals l'informés que els cavalls lidis tenien por dels camells, Cir desplegà els camells del seu tren d'equipatges com a formació militar ad hoc. Tot i que tècnicament no se'ls utilitzà com a cavalleria, aquests camells tingueren un paper crucial, car sembraren el pànic entre els cavalls lidis i canviaren el sentit de la batalla a favor de Cir.
Els camells, a vegades equipats amb armadura semblant a la de les catafractes de l'exèrcit romà tardà, continuaren sent utilitzats en campanyes militars durant l'edat mitjana, especialment a Aràbia i el nord d'Àfrica. Mahoma i els seus deixebles en feren un gran ús durant les seves conquestes inicials.[41]
Avui en dia, la patrulla del desert de Jordània continua fent servir camells.[42]
Segons un llibre publicat l’any 1981 els dromedaris africans constitueixen el 72% de tots els dromedaris del món.[45] En xifres absolutes i segons la FAO , l’any 1979 hi havia uns 17 milions de camells a Àfrica i 4,9 milions a Àsia. En nombres rodons, 16 milions eren dromedaris i la resta, gairebé 2 milions camells de dos geps.
Pel que fa a les races és possible i útil analitzar les classificacions proposades per diversos autors. Classificacions basades en tipus més que en races veritables.
Els camells o gamells (Camelus) són un gènere de mamífers quadrúpedes de la família dels camèlids, grup que també inclou les llames i els guanacs, entre d'altres. Com tots els camèlids, els camells són artiodàctils, o ungulats amb un nombre parell de peülles. Se'n distingeixen dues espècies vivents, cadascuna amb un nombre diferent de geps: el dromedari i el camell bactrià. El nom camell prové de l'hebreu gamal, que significa 'retornar' o 'compensar', ja que el camell fa generalment el que el seu amo li sol·licita. La paraula arribà al català mitjançant el llatí camēlus i aquest del grec kámēlos.
Tot i ser originaris dels deserts d'Àsia, fa mil·lennis que s'estengueren a Àfrica, particularment al desert del Sàhara. En temps molt més recents, han estat introduïts pels humans a les regions àrides del centre d'Austràlia, on n'hi ha poblacions ferals. Són especialment cèlebres pels seus característics geps, que són reserves de teixit adipós i els ajuden a resistir millor les temperatures elevades i per la seva gran capacitat de sobreviure molt de temps sense aigua. Els camells foren domesticats fa relativament poc temps, vers el 2000 aC.
Tot i que existeixen actualment uns 15,5 milions de camells, estan gairebé extints com a animals salvatges. Els 14 milions de dromedaris del món són tots domèstics, mentre que dels aproximadament 1,5 milions de camells bactrians, es creu que només uns 1.000 són salvatges i viuen al desert del Gobi a la Xina i Mongòlia.
Mamal mawr sy'n byw mewn diffeithdiroedd yw camel. Mae gan y camelod grwbiau lle maen nhw'n storio braster. Mae'r Dromedari (Camel uncrwb, camel rhedeg) yn byw yn Arabia a gogledd Affrica. Mae'r Camel deugrwb yn byw yng nghanolbarth Asia.
Velbloud (Camelus) je společné označení pro dva druhy sudokopytníků: velblouda dvouhrbého (Camelus bactrianus), zvaného též drabař, a velblouda jednohrbého (Camelus dromedarius) neboli dromedára. Arabové rozeznávají přes dvacet plemen velblouda.
České slovo velbloud má velmi zajímavou etymologii. Lidé jej často spojují s adjektivem velký a slovy bloud, bloudit či obluda, jedná se však o zcela mylnou lidovou etymologii. Ve skutečnosti se do slovanských jazyků dostalo v období Stěhování národů z gótštiny. Základem je gótské slovo ulbandus, odvozené z řeckého názvu slona elefas (genitiv -antos). Gótové se v oblasti Černomoří ve 3.-5. stol. setkávali s východními kočovníky, zejména Alany a Huny, kteří chovali velbloudy. Gótové pro toto zvíře neměli jméno, ale prostřednictvím antické kultury znali slony. Přenesení názvu slona na velblouda bylo zřejmě motivováno setkáním s velkými neznámými dopravními zvířaty. Slovenské slovo ťava má turkický původ a do slovenštiny proniklo přes maďarštinu. Latinský název Camelus pochází ze semitských jazyků - např. v hebrejštině a aramejštině gamal. Termín dromedár pochází z řečtiny.
Velbloud je značně vysoký, statný přežvýkavec s malou hlavou na mohutném krku. Dosahuje výšky do dvou a půl metru, délky do tří a půl metrů. Srst je nerovnoměrná, na krku přechází do hřívy. Velbloud je zásadně býložravý, není vybíravý.
Velbloud pochází ze Severní Ameriky (v Jižní Americe se vyvinula lama).[1] Na světě žije asi 15 milionů domácích velbloudů, převážně v severní Africe a západní Asii. V mongolských pouštích se vyskytují malé skupinky divokých drabařů. V Austrálii najdeme asi 25 tisíc zdivočelých dromedárů (podle jiných pramenů až 700 tisíc), potomků velbloudů dovezených z Arábie.[2]
Velbloudi jsou pověstní svou schopností přetrvávat dlouho bez vody. Velbloud se chová především pro dopravu břemen, dále také pro maso a mléko. Hodí se ale i k jízdě osob. Velbloudí vlna dosahuje značné kvality zejména v Jižní Americe. Užitečný je i velbloudí trus, který je používán jako palivo. Lidé domestifikovali velbloudy před mnoha tisíci lety. Alfred Brehm uvádí, že starověkým Egypťanům sloužil již od dob Nové říše, získali je zřejmě od semitských kočovníků. Egypťané prý také naučili velblouda i jednoduchému tanci zvanému kenken. V Bibli je velbloud často zmiňován, přestože jej Izraelité pokládali za nečisté zvíře. Naproti tomu Arabové velblouda za nečistého nepokládají a jeho maso je pro muslimy halal.
Americká armáda zakoupila roku 1856 ve Smyrně 75 velbloudů se záměrem o jejich vojenské využití. Po vypuknutí americké občanské války sloužili na straně Konfederace. Po válce zájem armády opadl a dromedáři byli dílem prodáni, dílem zdivočeli. Poslední z nich přežili asi až do roku 1900. Velbloudi byli také, s mnoha jinými domácími zvířaty (králík, pes, kočka, kůň), introdukováni v Austrálii.
Velbloud je velmi rychlý a vytrvalý běžec, dokáže uběhnout až 175 km za 12 hodin. Stoupání mu ale činí obtíže, proto není často vidět v horách, i když velbloudi dvouhrbí někdy do hor pronikají. Velbloudi se tradičně používali hlavně k dopravě nákladů a k jízdě, méně k tahu. Od poloviny 20. století, kdy se i v pouštních oblastech Afriky a Asie šíří užívání terénních a nákladních aut, však význam velbloudů v dopravě pomalu klesá.
Maso mladých velbloudů je považováno za největší lahůdku zvláště v oblasti severní Afriky a na Arabském poloostrově, pro maso se chovají spíše velbloudi jednohrbí. V Asii, kde se chovají velbloudi dvouhrbí, velbloudí maso obvykle není konzumováno, protože velbloudi bývají pojmenováni a majitelé k nim mají silný citový vztah. To ovšem nevylučuje rituální důvody a pojídání velbloudů ukradených jiným kmenům. Maso z introdukovaných velbloudů se jí také v Austrálii. Jateční hmotnost velblouda se pohybuje kolem 450 kilogramů, avšak jateční výtěžnost je poměrně nízká.
Velbloudí mléko je velmi tučné a husté, vyrábí se z něj také máslo, jogurty a sýry. Také v produkci mléka převažují velbloudi jednohrbí.
Červené krvinky velbloudů jsou poměrně velké a na rozdíl od jiných savců nemají tvar piškotu, ale jsou kulaté. Je tomu tak proto, aby buňka mohla řídit poměrně složitý proces, díky němuž může velbloud dlouho žít bez vody. Jeho principem je nabobtnávání červených krvinek v závislosti na koncentraci minerálů v krvi (čím více přijal velbloud tekutin, tím menší bude koncentrace minerálů v krvi). Takto nabobtnané krvinky vodu v nich obsaženou udrží, dokud se koncentrace minerálů v krvi nezvedne nad normální hodnotu.
Obrázky, zvuky či videa k tématu velbloud ve Wikimedia Commons
Velbloud (Camelus) je společné označení pro dva druhy sudokopytníků: velblouda dvouhrbého (Camelus bactrianus), zvaného též drabař, a velblouda jednohrbého (Camelus dromedarius) neboli dromedára. Arabové rozeznávají přes dvacet plemen velblouda.
Camelus er en dyreslægt som hører til familien Camelidae, og omfatter kameler (Camelus bactrianus) og dromedarer (Camelus dromedarius), med henholdsvis to pukler og én pukkel. Begge arter er domesticeret.
På engelsk kaldes både kameler og dromedarer for "camels", og det er således ikke en kamel, men en dromedar, der ses på Camel-cigaretpakken.
Die Altweltkamele (Camelus) sind eine Säugetiergattung, die sich in zwei Arten aufteilt: das Trampeltier oder Baktrische Kamel (C. bactrianus), das sich durch zwei Höcker auszeichnet, und das Dromedar (C. dromedarius), das nur über einen Höcker verfügt. Wenn auch diese Tiere umgangssprachlich oft einfach als „Kamele“ bezeichnet werden, so gehören zur zoologischen Familie der Kamele (Camelidae) auch die in Südamerika lebenden Neuweltkamele (Guanako, Lama, Alpaka und Vikunja).
Die Ähnlichkeit der Wüste und des Meeres in ihrer Weite und Lebensfeindlichkeit sowie das Schaukelnde ihres Ganges bescherte den Altweltkamelen den Beinamen Wüstenschiff, da man lange Zeit nur mit Kamelen als Transportmittel in der Lage war, die Wüste zu bereisen.
Altweltkamele unterscheiden sich von ihren neuweltlichen Verwandten auf den ersten Blick durch das Vorhandensein von Höckern und die größeren Ausmaße. Sie erreichen eine Kopf-Rumpf-Länge von 225 bis 345 Zentimetern, eine Schulterhöhe von 180 bis 230 Zentimetern und ein Gewicht von 300 bis 700 Kilogramm. Der Schwanz ist mit 35 bis 55 Zentimetern relativ kurz. Die Färbung ihres Felles variiert von dunkelbraun bis beige und sandgrau. Während Dromedare ein relativ kurzes Fell haben, sind die Haare der Trampeltiere insbesondere in den Wintermonaten sehr lang – im Frühling kommt es zu einem abrupten Fellwechsel, bei welchem die Tiere einen zerzausten Eindruck erwecken.
Die Beine der Altweltkamele sind vergleichsweise lang. Die Füße haben zwei Zehen, die anstatt mit Hufen mit schwieligen Polstern versehen sind. Wie alle Kamele berühren diese Tiere den Boden mit dem vorletzten und letzten Glied der Zehen. Sie tragen keine Hufschalen, sondern gebogene Nägel, wodurch aber nur die Vorderkante der Füße geschützt wird. Die Zehen ruhen auf einem elastischen Polster aus Bindegewebe, das eine breite Sohlenfläche bildet.
Diese Tiere haben einen langen Hals, auf dem ein langgezogener Kopf sitzt. Die Oberlippe ist gespalten, als Schutz vor der Witterung sind die Augen mit großen Lidern mit langen Wimpern versehen und die Nüstern verschließbar. Der Magen setzt sich – wie bei allen Kamelen – aus mehreren Kammern zusammen, was das Verdauen der Pflanzennahrung erleichtert.
Um großflächige wasser- und nahrungslose Wüstengebiete durchqueren zu können, müssen Altweltkamele entsprechend große Mengen an Wasser und Nahrung speichern können. In ihren Höckern lagern die Tiere für Hungerperioden Fett ein, mit dessen Hilfe sie bis zu 30 Tage ohne Nahrung auskommen. Ihren Wasservorrat, der zwischen ca. 100 und 150 Liter betragen kann und für eine Durstperiode von bis zu zwei Wochen ausreicht, speichern sie im Magensystem. Beim Auffüllen ihres Wasserspeichers zeigen Altweltkamele eine enorme Aufnahmeleistung. Sie schaffen es, innerhalb von zehn Minuten über 100 Liter Wasser auf einmal zu trinken und einzulagern. Augenzeugenberichten zufolge tränken die Kamelpfleger die Tiere vor einer Reise auch zwangsweise.
Häufig wird die Entstehung von Wasser bei der Verbrennung von Fettreserven aus dem Höcker als ein besonderes Merkmal für das Kamel herausgestellt. Tatsächlich entsteht bei der kontinuierlich stattfindenden Energiegewinnung aus Nahrungsmitteln jeder Art Wasser als Nebenprodukt, das der körpereigenen Wasserbilanz zugutekommt. Pro 1000 kJ freigesetzter Energie entstehen z. B. aus Fett ca. 28 g und aus Kohlenhydraten ca. 35 g Wasser. Dies gilt jedoch für jedes Lebewesen, einschließlich des Menschen, das organisches Material mit Sauerstoff verbrennt und ist somit keineswegs eine kameltypische Besonderheit. Auch die verbreitete Vorstellung, ein durstendes Kamel könne notfalls rasch ein paar kg Fett verbrennen, um dem Körper wieder etwas Wasser zuzuführen, entspricht nicht der Realität. Bei der Verbrennung von 1 kg Fett entsteht u. a. ca. 1,1 kg Wasser und eine Energiemenge von ca. 39.000 kJ (ca. 9.300 kcal) wird freigesetzt, davon mindestens etwa 31.000 kJ in Form von Wärmeenergie (der Rest evtl. als vom Kamel geleistete Arbeit). Um diese Energiemenge abzuführen, müssen mindestens ca. 14 kg Wasser verdunstet werden.
Altweltkamele verhindern eine drohende Überhitzung ihres Körpers, wie andere warmblütige Tiere auch, grundsätzlich durch die Verdunstung von Wasser. Um den dabei unvermeidlichen Wasserverlust so gering wie möglich zu halten, verfügen die Altweltkamele über zusätzliche Anpassungen an ihren Lebensraum. Hierzu gehört insbesondere ihre für warmblütige Tiere ungewöhnliche Fähigkeit, ihre Körpertemperatur bis zu einem gewissen Grade zu ändern. Nachts kann ein Kamel, ohne dafür Wasser verdunsten zu müssen, Wärmeenergie direkt an die kalte Nachtluft abgeben und auf diese Weise seine Körpertemperatur bis auf 34 °C absinken lassen. Tagsüber lässt es seine Körpertemperatur wieder auf bis zu 41 °C ansteigen, dies entspricht für ein 500 kg schweres Kamel einer Wärmemenge von ungefähr 12.000 kJ (ca. 3.000 kcal). Um dieselbe Wärmemenge durch Wasserverdunstung abzuführen, müsste das Tier theoretisch etwa 5 Liter, tatsächlich eine noch größere Wassermenge verbrauchen. Seine besondere Fähigkeit zur Variierung der Körpertemperatur nutzt das Kamel nur bei Wassermangel, bei ausreichender Wasserversorgung hält es seine Körpertemperatur konstant. Auch sein Fell hilft dem Kamel, Wasser zu sparen. Die tagsüber starke Sonnenstrahlung wird größtenteils in den äußeren Fellschichten absorbiert und in Wärme umgewandelt. Dabei wird diese äußere Schicht auf Temperaturen aufgeheizt, die höher sind als die Lufttemperatur. Deshalb kann ein Teil der Wärmeenergie an die Umgebungsluft abgegeben werden. Die restliche Wärmeenergie kann wegen der thermischen Isolierung durch die tiefer liegenden Fellschichten nur langsam zum Kamelkörper vordringen. Trifft die Sonnenstrahlung dagegen direkt auf die nackte Kamelhaut, so muss diese stärker gekühlt werden, um eine hautverträgliche Temperatur einzuhalten. Deshalb verliert ein geschorenes Kamel ca. 50 % mehr Wasser durch Schwitzen als ein ungeschorenes. Als weitere Mechanismen zur Minimierung des Wasserverlusts sind zu erwähnen: eine besonders starke Eindickung des Urins durch die Nieren und ein besonders starker Wasserentzug aus dem Kot im Enddarm. Kameldung kann angeblich unmittelbar ohne weitere Trocknung als Brennstoff verwendet werden.
Die in einigen Veröffentlichungen kursierende Vorstellung, der zufolge der Wasserdampf der ausgeatmeten Luft zum Kühlen verwendet wird, ist unsinnig. Bei der Umwandlung von Wasserdampf in flüssiges Wasser wird im Gegenteil eine erhebliche Wärmemenge freigesetzt, die das Kamel wieder abführen müsste.
Ebenso falsch ist die Vorstellung, die roten Blutkörperchen (Erythrozyten) eines Kamels könnten sich auf das 200-fache ihres Volumens vergrößern, um Wasser zu speichern. Das Wasser wird jedoch im Magensystem gespeichert. Eine erhebliche Vergrößerung der roten Blutkörperchen würde die Fließeigenschaften des Blutes, insbesondere in den Kapillaren, drastisch verschlechtern. Plausibler sind Berichte, denen zufolge die roten Blutkörperchen der Kamele, abweichend von der sonst üblichen Form, etwa wie Rugbybälle geformt sind. Man vermutet, dass hierdurch die Fließfähigkeit des Blutes bei starker Eindickung infolge von Wassermangel besser erhalten bleibt. Diese besonders geformten roten Blutkörperchen sollen sich auf etwa 240 bis 250 % ihres normalen Volumens ausdehnen können.
Da es gerade in Wüstengebieten immer wieder zu Sandstürmen kommt, müssen sich die Tiere auch vor diesen Bedingungen schützen. Sie haben extrem lange Wimpern, die die Augen überdecken und so den Sand abhalten. Außerdem sind ihre Ohren mit langen Haaren bewachsen und sie können die Nasenlöcher schließen, sodass auch hier kein Sand eindringen kann. Durch ihren Passgang, bei dem sie beide Beine einer Seite immer gemeinsam bewegen, und ihre sehr breiten Fußflächen können sie sich auch auf tiefem, weichem Sand gut fortbewegen.
In ihrer domestizierten Form sind die zwei Arten der Altweltkamele in weiten Teilen Afrikas und Asiens verbreitet. Dromedare finden sich im Norden Afrikas (bis ca. 1° südlicher Breite), auf der arabischen Halbinsel und in Zentralasien. Im 19. Jahrhundert wurden sie auch nach Australien eingeführt, wo sie das Outback schnell für sich einnahmen und wo es heute eine Population von mindestens 50.000 Tieren gibt. Trampeltiere sind von Kleinasien bis in die Mandschurei verbreitet.
In seiner Wildform ist das Dromedar ausgestorben, vermutlich spätestens um die Zeitenwende. Sein Ursprungsgebiet lag im Süden der Arabischen Halbinsel.[1] Wilde Trampeltierpopulationen gibt es heute noch im chinesischen Xinjiang und in der Mongolei, wo in drei getrennten Populationen rund 950 Exemplare leben.
Insgesamt gibt es ca. 19 Millionen Altweltkamele, von denen 14,5 Millionen in Afrika leben, alleine sieben Millionen in Somalia und 3,3 Millionen im Sudan.[2]
Im Gegensatz zu ihren südamerikanischen Verwandten, den Neuweltkamelen, sind die beiden Kamelarten der alten Welt Bewohner der trockensten Gebiete der Erde. Sie sind Überlebenskünstler der Wüste, wo nur wenige Großsäugetiere in der Lage sind zu überleben. Altweltkamele haben die Anpassung an diese lebensfeindliche Umgebung perfektioniert (siehe dazu auch oben Merkmale).
Altweltkamele sind tagaktiv und leben in freier Wildbahn zumeist in Haremsgruppen, die aus einem Männchen (Hengst), mehreren Weibchen (Stuten) und dem gemeinsamen Nachwuchs (Fohlen) bestehen. Heranwachsende Hengste, die aus ihrer Geburtsgruppe vertrieben wurden, bilden oft Junggesellengruppen. Um die Führerschaft in einer Haremsgruppe kann es zu erbitterten Kämpfen zwischen zwei Männchen kommen.
Altweltkamele sind Pflanzenfresser. Sie ernähren sich überwiegend durch Abweiden von Blättern von Baum- und Straucharten und von Zwergsträuchern („browser“). Die dicken, weichen, langen, beweglichen Lippen und die Auskleidung der Mundhöhle ermöglichen das Abweiden auch durch spitze Dornen geschützter Pflanzen. Kamele fressen bekanntermaßen auch Pflanzen, die bitter schmecken oder hohe Gehalte sekundärer Pflanzenstoffe enthalten und von den meisten anderen Pflanzenfressern verschmäht werden. Sie besitzen einen sehr hohen Salzbedarf und weiden viel an, in Wüsten oft häufigen, Salzpflanzen, vor allem Salzkräutern (Salsola) und Melden (Atriplex), die als Sukkulente auch einen höheren Wassergehalt besitzen. Als Nahrung überall in ihrem Verbreitungsgebiet bedeutsam sind Akazien. Wenn Sie vom Menschen nicht eingeschränkt werden, durchstreifen Kamele große Räume, sie können auf der Nahrungssuche mehr als 50 Kilometer am Tag zurücklegen, und fressen von einer Vielzahl von Arten. Bei günstigem Nahrungsangebot fressen sie über den unmittelbaren Bedarf hinaus, um den Fettspeicher in den Höckern aufzufüllen; dieser reicht ggf. aus, ein Tier bis zu 6 Monate ohne Nahrung am Leben zu halten.[3][4] Altweltkamele ernähren sich, bei entsprechendem Angebot, zu einem gewissen Anteil auch von Gräsern, sie können sich bei Weidehaltung von fast reinem Grasfutter ernähren und bei Stallhaltung mit Heu gefüttert werden.[5] Sie sind also in der Nahrungswahl recht opportunistisch. Nach anekdotischen Berichten fressen sie gelegentlich sogar Holzkohle oder Material tierischer Herkunft wie Knochen.[6] Die Aufnahme von Abfallstoffen führt aber oft zum Tod der Tiere, da sie die Stoffe nicht wieder ausscheiden können.[7] Kamele können bei Bedarf auch salziges, brackiges Wasser verwerten.[8][9][10]
Nach einer relativ langen Tragzeit von 360 bis 440 Tagen bringt das Weibchen in der Regel ein einzelnes Jungtier zur Welt. Dieses ist Nestflüchter und kann innerhalb kürzester Zeit selbständig gehen. Nach rund einem Jahr wird es entwöhnt, nach zwei bis drei Jahren geschlechtsreif. Altweltkamele können 40 bis 50 Jahre alt werden.
Die Eigenschaften der Kamele sind natürlich auch für die Menschen der Wüstenregionen von Vorteil, und so verwundert es nicht, dass beide Altweltkamelarten bereits im dritten vorchristlichen Jahrtausend (vor über 5.500 Jahren) domestiziert wurden und der Mensch sie seitdem als Haustiere nutzt. In den Emiraten reicht die Nutzung von Kamelen nachweislich bis 2600 v. Chr. zurück. Die Domestizierung des asiatischen Trampeltiers, das an das etwas feuchtere und leicht kühlere Wetter der asiatischen Steppe angepasst ist, erfolgte etwa zur selben Zeit.
Altweltkamele scheinen ursprünglich hauptsächlich als Milchlieferant domestiziert worden zu sein. In Somalia überwiegt diese Nutzung bis heute.[11] Die Nutzung als Fleisch- und Lederquelle sowie eine Verwendung der Wolle entwickelten sich etwas später. Sogar ihr Mist dient, getrocknet, in der rohstoffarmen Umgebung als Brennmaterial. Bis etwa 1500 v. Chr. wurde fast ausschließlich der Esel als Transporttier im Verbreitungsgebiet der Kamele genutzt. Die Nutzung des Kamels als Lasttier setzte zunächst die Entwicklung eines geeigneten Sattels voraus. Dieser musste die Last auch bei der wiegenden Bewegung des Kamels halten und gleichmäßig auf dem Rücken des Kamels verteilen. Zwischen 1300 und 100 v. Chr. entwickelten nomadisch lebende arabische Ethnien einen für das Kamel angepassten Tragesattel, der es erlaubte, durchschnittlich etwa 250 Kilogramm auf einem Kamelrücken zu transportieren. Diese Sattelform ist seit mehr als 2.000 Jahren nahezu unverändert in Gebrauch.[12] Neben ihrer Nutzung als Lasttiere wurden Kamele auch als Reittiere für Kriegseinsätze verwendet.[13] In Oberägypten etwa kamen vor 2.000 Jahren Abteilungen von Dromedarreitern für den Grenzschutz zum Einsatz.[13]
In Asien erlangte das Trampeltier nicht die Bedeutung, die das Dromedar im arabischen Raum gewann. Auf den zentralasiatischen Hochplateaus dominierte das Yak, Schafe, die Milch und Wolle lieferten, sowie Hausrinder und Wasserbüffel konnten im größten Teil des asiatischen Raums gehalten werden.[14] Dromedare dagegen wurden in einem immer größer werdenden Gebiet genutzt. In Syrien, Irak, Iran und später Indien fand das Dromedar immer mehr Verwendung. Dort, wo die beiden Arten aufeinander trafen, begann man sie miteinander zu kreuzen. Auf Grund des Heterosis-Effektes zeichneten sich die F1-Hybriden durch eine höhere Leistungsfähigkeit aus, die jedoch in nachfolgenden Kreuzungen verloren ging. Entlang der Seidenstraße entwickelte sich eine Landwirtschaft, die sich auf die Zucht solcher Hybriden spezialisierte. Meist war es ein Trampeltierhengst, den man zur Deckung von Dromedarstuten verwendete, da Trampeltiere zahlenmäßig seltener als Dromedare waren.[14]
Der Nutzung entsprechend wurden so viele verschiedene Rassen gezüchtet. Vom Trampeltier sind drei Rassen bekannt: das astrachanische, das burjat-mongolische und das kasachische Trampeltier. Vom Dromedar gibt es unzählige Rassen. Darum wurden die Tiere über fast alle Wüsten der Erde, sogar bis nach Australien, wo sie im 19. Jahrhundert eingeführt wurden, angesiedelt.
Als wichtige Last- und Nutztiere spielen Altweltkamele (im allgemeinen Sprachgebrauch meist einfach als „Kamele“ bezeichnet) eine bedeutende Rolle.
So wird beispielsweise die biblische Person Rebekka häufig mit Kamelen dargestellt. Das Alte Testament berichtet, dass sie gemeinsam mit den Dienern damit beschäftigt war, die Kamele am Brunnen zu tränken, als ihr Elieser begegnet, der Brautwerber ihres späteren Mannes Isaak. Diese Szene wird beispielsweise in der illuminierten Handschrift Wiener Genesis aus dem 6. Jahrhundert dargestellt. Auf dieser Darstellung befinden sich auch Kamele.
Bekannt ist auch die biblische Aussage vom Kamel im Nadelöhr: „Eher geht ein Kamel durch ein Nadelöhr, als dass ein Reicher in das Reich Gottes gelangt.“ (Mk 10,25). Diese Aussage könnte auf einen Übersetzungs- bzw. Schreibfehler zurückzuführen sein, da das Wort kamilos ein „Schiffstau“ bezeichnet, in der neutestamentarischen Exegese wird dies jedoch überwiegend bezweifelt und die Lesart kámêlos („Kamel“) für originär gehalten.
Im arabischen Sprachraum wird den Altweltkamelen seit der altarabischen Dichtung aus dem 6. Jahrhundert und an zahlreichen Stellen im Koran Hochachtung entgegengebracht. Seit dem frühen Mittelalter tauchen sie dann in der Bildenden Kunst der westlichen Welt auf. Dies ist vor allem auf die Erwähnungen der Kamele in der Bibel zurückzuführen.
Im westlichen Verständnis haben Kamele einen eher schlechten Ruf und sind sogar in den Schimpfwortschatz eingegangen. Gegenteilig tritt dies im asiatischen Raum zu Tage. Das Kamel war und ist etwa für viehzüchtende Nomaden in der Mongolei nach dem Pferd zwar nicht das wirtschaftlich, allerdings das kulturell bedeutendste Zuchttier.[15]
Die älteste erhaltene chinesische Quelle über Kamelheilkunde ist das achte Kapitel des Fan-mu tsuan yen-fang („Zusammenfassung wirksamer Rezepte für erfolgreiche Viehzucht“), das von Wang Yü während der Nördlichen Song-Dynastie (960–1126) aus älteren Texten kompiliert wurde. Das Werk ist als Druck aus der Yuan-Dynastie (1279–1368) überliefert. Darin sind 34 durchnummerierte Rezepte von ursprünglich 48 erhalten, die fehlenden Rezepte ließen sich anderweitig rekonstruieren. Neben jedem Rezept befindet sich ein Holzschnitt, auf dem ein Trampeltier die entsprechenden Symptome zeigt.[16]
Die Altweltkamele bilden eine Gattung innerhalb der Familie der Kamele (Camelidae), wo sie das Schwestertaxon der Neuweltkamele (Gattungen Lamas (Lama) und Vikunjas (Vicugna)) darstellen. Dromedare und Trampeltiere sind untereinander kreuzbar, Hybride werden Tulus oder Bukhts genannt. Sie sind größer als jeder Elternteil und haben entweder einen einzelnen, lang gezogenen oder einen größeren und einen kleineren Höcker. Weibliche Tiere, die wiederum mit einem Trampeltier gepaart werden, finden in Kasachstan Nutzung als Reitkamele.
Auch mit Lamas wurden Altweltkamele durch Insemination gekreuzt. Die so entstandenen Hybride wurden von den verantwortlichen Wissenschaftlern „Camas“ genannt.
Die Altweltkamele (Camelus) sind eine Säugetiergattung, die sich in zwei Arten aufteilt: das Trampeltier oder Baktrische Kamel (C. bactrianus), das sich durch zwei Höcker auszeichnet, und das Dromedar (C. dromedarius), das nur über einen Höcker verfügt. Wenn auch diese Tiere umgangssprachlich oft einfach als „Kamele“ bezeichnet werden, so gehören zur zoologischen Familie der Kamele (Camelidae) auch die in Südamerika lebenden Neuweltkamele (Guanako, Lama, Alpaka und Vikunja).
Die Ähnlichkeit der Wüste und des Meeres in ihrer Weite und Lebensfeindlichkeit sowie das Schaukelnde ihres Ganges bescherte den Altweltkamelen den Beinamen Wüstenschiff, da man lange Zeit nur mit Kamelen als Transportmittel in der Lage war, die Wüste zu bereisen.
D Altwältkamel (Camelus) si e Süügergattig, wo zwäi Arte drzue ghööre: s Drambbeldier oder Baktrische Kamel (C. bactrianus), wo zwäi Höcker het und s Dromedar (C. dromedarius) mit nume äim. Zur zoologische Familie vo de Kamel (Camelidae) ghööre au d Nöiwältkamel, wo in Amerika lääbe (Guanako, Lama, Alpaka und Vikunja).
Wil e Sandwüesti und s Meer sich e chli äänlig si wil si bäidi so wit und (für e Mensch) lääbensfindlig si und wil d Kamel bim Laufe schaukle, säit mä dä Altwältkamel mänggisch au Wüesteschiff, wil s lang nume mit Kamel as Dransbortmiddel mööglig gsi isch, dur e Wüeste z räise.
D Altwältkamel chönne groossi Mänge vo Wasser und Naarig spiichere. In iire Höcker laagere si Fett ii, und chönne dank däm bis zum e Mooned ooni Naarig uschoo. In iirem Maagesüstem chönne si öbbe 100 bis 150 Liter Wasser spiichere, won ene für bis zu zwäi Wuche längt. Si bruche nume öbbe zää Minute zum die ganzi Mängi vo Wasser uf äimol z drinke.
Zum nid z überhitze bruuche au d Kamel brinzipiell s Verdunste vo Wasser. Si chönne aber iiri Körpertämpratuur bis zum ene gwüsse Graad au andersch reguliere. Z Nacht chönne s Wermi diräkt an die chalti Nachtluft abgee ooni drbii Wasser z verliere und iiri Tämpratuur sinkt bis uf 34 °C. Underdags cha d Körpertämpratuur bis uf 41 °C stiige, ooni dass d Dier Schaade nämme.
D Bäi vo de Altwältkamel si zimlig lang. Wie alli Kamel berüere si dr Boode mit em vorletschte und letschte Gliid vo de Zeeche. Si häi käni Huef sondern chrummi Neegel, und doorum isch nume die vorderi Kante vo de Füess gschützt. D Zeeche si uf eme elastische Bolster us Bindgwääb, won e bräiti Sooleflechi bildet. Iire Bassgang, wo si bäidi Bäi uf dr gliiche Site zämme bewege, und iiri seer bräite Fuessflechene hilft ene au uf diefem, wäichem Sand guet vorwärtszchoo.
Die rote Bluetkörperli häi e Form äänlig wie die von ere Rugbyballe. Mä vermuetet, ass eso s Bluet besser fliesst, wenn s wäge Wassermangel dickflüssiger wird. Mä dänggt ass sich d Bluetkörperli uf mee as s Dobblete vo iirer Gröössi chönne usdeene.
Wil s in Wüestegebiet immer wider zu Sandstürm chunnt, isch s vo Vordäil, wenn sich e Dier vor dene Bedingige cha schütze. D Kamel häi extrem langi Wimpere, wo d Auge zuedecke und so vor em Sand schütze. Uf iiren Oore waggse langi Hoor und si chönne iiri Naaselöcher zuedue, sodass kä Sand iine cha.
D Altwältkamel (Camelus) si e Süügergattig, wo zwäi Arte drzue ghööre: s Drambbeldier oder Baktrische Kamel (C. bactrianus), wo zwäi Höcker het und s Dromedar (C. dromedarius) mit nume äim. Zur zoologische Familie vo de Kamel (Camelidae) ghööre au d Nöiwältkamel, wo in Amerika lääbe (Guanako, Lama, Alpaka und Vikunja).
Wil e Sandwüesti und s Meer sich e chli äänlig si wil si bäidi so wit und (für e Mensch) lääbensfindlig si und wil d Kamel bim Laufe schaukle, säit mä dä Altwältkamel mänggisch au Wüesteschiff, wil s lang nume mit Kamel as Dransbortmiddel mööglig gsi isch, dur e Wüeste z räise.
Alɣem (assaɣ usnan: Camelus) d tawsit n iɣersiwen yeṭṭafaren tawacult n tleɣmatin deg tfesna n tsenfednin, yettwassen s tkura n tassemt yellan sufell n uzagur-is umi qqaren Ameddis neɣ Tuhi, acebbub n welɣem isem-is azaf, Akken i llan-t snat n telmas n ileɣman:
Maca llan-t kra n telmas umi qqaren Tizulɣam deg twacult n tleɣmatin yettidiren deg Tamrikt n Wenẓul (Llama, Alpaka, Agwanaku d Vikunya)
Asirem n tudert n welɣem win yettilin gar n 30 ar 40 n iseggasen, addud-is mara ad yili d ummid (kemmil) 1,85 m ar tuyat, d 2,15 m ar umeddis, Ameddis d win yeflalen (ɛlayen) s wazal n 75 cm ɣef tfekka, Ma d tizzli n welɣem d tin yettawaṭen ar 65 km deg tesragt
Alɣem d deg Tmaziɣt d sin ilan (isɛan) aṭas n igdawalen am: Alem, Allem, Amagur, Aram, Amis, Arejjan, Arɣem
Alɣem (assaɣ usnan: Camelus) d tawsit n iɣersiwen yeṭṭafaren tawacult n tleɣmatin deg tfesna n tsenfednin, yettwassen s tkura n tassemt yellan sufell n uzagur-is umi qqaren Ameddis neɣ Tuhi, acebbub n welɣem isem-is azaf, Akken i llan-t snat n telmas n ileɣman:
Alɣem aserɣin: yettidiren deg Tefrikt ugafa d usamar alemmas d Tzunegzirt taserɣint Amaynag: yettidir deg Asya talemmastMaca llan-t kra n telmas umi qqaren Tizulɣam deg twacult n tleɣmatin yettidiren deg Tamrikt n Wenẓul (Llama, Alpaka, Agwanaku d Vikunya)
Un mamal e ungulato grande de zonas seca, con colo longa, gamas longa e magra, pedes larga e cuxinida, e un o du jibas a la dorso
Camelus
Le camelos forma un genere de camelides que include le camelo e le dromedario.
Camelus è nu gèniri di mammìfiru dâ famigghia Camelidae, ntra cui s'attrova lu camiddu (Camelus bactrianus) e lu drumidariu (Camelus dromedarius).
O chenero Camelus u d'os camellos fue formato por dos especies de mamifers grans de zonas aridas d'Asia e Africa que destacan por tener chepas en a lomera on acumulan sustancias de reserva. A especie orichinaria d'Arabia, o dromedario (Camelus dromedarius), en tien una, e a especie d'Asia Central, o camello de Bactriana (Camelus bactrianus) en tien dos.
O camello de Bactria ha dato nombre a un recipient en aragonés, a "gamella", y de feito en o Libro d'as Marabillas d'o Mundo podemos leyer gamello (casas de cueros de gamellos, los cuales maduran y emblandescen). En aragonés tamién bi ha mencions a camellos en a literatura alchamiata. En o "Libro d'el Trasoro" dedican o capítol 180 a los camellos:
O chenero Camelus u d'os camellos fue formato por dos especies de mamifers grans de zonas aridas d'Asia e Africa que destacan por tener chepas en a lomera on acumulan sustancias de reserva. A especie orichinaria d'Arabia, o dromedario (Camelus dromedarius), en tien una, e a especie d'Asia Central, o camello de Bactriana (Camelus bactrianus) en tien dos.
Los camèls son d'animals ongulats nadius de las zònas secas e deserticas d'Asia. Lo nom camèl proven de l'ebrieu gamal, que significa "tornar", vist que l'animal fa çò que son mèstre li demanda. Existisson doas espècias, que totas doas apartenon a la familha dels Camelids:
Ambedoas espècias son de romiaires sens banas, amb de narras situadas oblicament, lo morre superior devesit, mobil, desseparat e extensible.
Lo camèl bactrian se destria dels autres qu'a doas gibas. Es originari de l'Asia Centrala e es una espècia a mand de desaparéisser.
Lo camèl foguèt emplegat a l'origina coma animal de transpòrt de bens.
Lo camèl es una font d'aliments indispensabla dins las tribús nomadas del desèrt. Lo lach que produsisson las femèlas es un aliment vital qu'es complet e ric en vitaminas, minerals, proteïnas e immunoglobulinas. Ten mens de grais e de colesteròl que lo lach de vaca. La carn del camèl, paura en grais, es encara un element primordial d'alimentacion dins divèrses païses orientals coma per exemple en Somalia, Egipte, Arabia Saudita, Libia demest d'autres.
Aquesta bèstia es l'animal totemic de la ciutat de Besièrs. Sa celebracion, que se fa lo 28 d'abrial, es ligada a la legenda de Sant Afrodisi que se ditz que se n'anèt d'Egipte e arribèt a Besièrs sus un camèl. Las ceremònias medievalas siaguèron probablament abolidas per la glèisa mas existisson d'atestacions que l'animal totemic existissiá en 1632. Al sègle seguent, en 1793, siaguèt cremat sus la plaça de la Ciutadèla. Qualques ans pus tard, siaguèt reconstruït tornar per èsser destruit un còp mai en 1830. Aprèp èsser estat cremat en 1848 la bèstia siaguèt reviscolada en 1895.
Lo Camèl es menat per un personatge central, lo Papari qu'es acompanhat d'un grop de joves desguisats en salvatges. Sus l'animal se pòt legir l'inscripcion : Sèm fòrça e sas maissas enòrmas qu'an per tòca d'espaurugar las gents e subretot los enfants recebèron l'escais de nhica-nhaca.
Los camèls son d'animals ongulats nadius de las zònas secas e deserticas d'Asia. Lo nom camèl proven de l'ebrieu gamal, que significa "tornar", vist que l'animal fa çò que son mèstre li demanda. Existisson doas espècias, que totas doas apartenon a la familha dels Camelids:
Lo camèl bactrian (Camelus bactrianus) Lo dromadari o camèl arabic (Camelus dromedarius)Ambedoas espècias son de romiaires sens banas, amb de narras situadas oblicament, lo morre superior devesit, mobil, desseparat e extensible.
Lo camèl bactrian se destria dels autres qu'a doas gibas. Es originari de l'Asia Centrala e es una espècia a mand de desaparéisser.
Lo camèl foguèt emplegat a l'origina coma animal de transpòrt de bens.
A caumel is an even-taed ungulate within the genus Camelus, bearin distinctive fatty deposits kent as "humps" on its back.
|deadurl= (help) |deadurl= (help) A caumel is an even-taed ungulate within the genus Camelus, bearin distinctive fatty deposits kent as "humps" on its back.
On chamo, c' est ene biesse ås tetes avou ene u deus bosses di cråxhe so s' dos, ki vike dins les setchs payis, disk' ezès dezerts, tinowe po s' tchå, si laecea, si pea, et po-z ovrer avou.
Li frumele si lome chamele, et li djonne chamlon
No d' l' indje e sincieus latén : : Camelus spp.
Li såjhon del tchôde, c' est l' ivier (diviè l' moes d' fevrî e Marok).
Li måye a ene glande dirî l' hanete k' il è sûne ene oumeur ki lyi frexhi tot l' côp. I fwait rexhe ene rôze pea del boke, ki c' est li vwele do palå. Et l' rintrer tot gargouyant. A ç' moumint la, i n' est nén aduzåve.
I potche li frumele d' adjnoyî.
Li poirtêye deure a pô près 11 moes.
come biesse d' årmêye
pormoennant des efants
On chamo, c' est ene biesse ås tetes avou ene u deus bosses di cråxhe so s' dos, ki vike dins les setchs payis, disk' ezès dezerts, tinowe po s' tchå, si laecea, si pea, et po-z ovrer avou.
Li frumele si lome chamele, et li djonne chamlon
No d' l' indje e sincieus latén : : Camelus spp.
'S e seòrsa mhamal a tha ann an càmhal[1][2][3] (iolra: càmhail). Tha iad a’ fuireach sna fàsaich ann an Afraga a Tuath, Aràibia agus Meadhan-Àisia. Tha iad donn neo buidhe, agus tha cromag mòr air le stòras bìdh ann, airson turas gann. Tha an llama is alpaca càirdeil ris.
'S e seòrsa mhamal a tha ann an càmhal (iolra: càmhail). Tha iad a’ fuireach sna fàsaich ann an Afraga a Tuath, Aràibia agus Meadhan-Àisia. Tha iad donn neo buidhe, agus tha cromag mòr air le stòras bìdh ann, airson turas gann. Tha an llama is alpaca càirdeil ris.
Càmhal Arabianach Càmhal Bactriach dromadairKamila ili deva je vrsta sisara iz roda Camelus. Postoje dvije vrste deva, jednogrba (dromedar) i dvogrba (baktrijska deva).
Deve u grbama drže mast koja im služi za dugo preživljavanje bez hrane i vode. Domesticirane su prije 5 000 godina i služe za promet u Africi i Aziji. Danas na svijetu postoji 13 000 000 dromedara, od čega je 700 000 divljih u srednjoj Australiji. Postoji i 1, 4 000 000 baktrijskih deva, među kojima je 1 000 divljih iz pustinje Gobi.
Një deve është një ungulate e gjelbër në gjininë Camelus që mban depozita të dallueshme yndyrore të njohura si "gunga" në shpinë të saj.Camels kanë kohë që janë zbutur dhe, si bagëti , ato sigurojnë ushqim ( qumësht dhe mish) dhe tekstile (fibra dhe të ndjerë nga flokët ) . Sikafshë që punojnë , devetë - të cilat janë unike për habitatet e tyre të shkretëtirës - janë një mjet jetësor i transportit për udhëtarët dhe ngarkesat. Ka tre lloje mbijetese të deveve. Një-gungaç deve përbën 94% të popullsisë devesë së botës, dhe dy-gungaç deve Bactrianpërbën pjesën e mbetur. Camel Wild Bactrianështë një specie e veçantë dhe tani është e rrezikuar në mënyrë kritike .
Fjala devesë rrjedh nëpërmjet latinishtes : camelus dhe greqisht : κάμηλος ( kamēlos ) nga hebraishtja ose fenikasja : gāmāl . [4] [5] Përdoret në mënyrë joformale, "deve" (ose, më saktë, "dev") i referohet cilës prej shtatë anëtarëve të familjes Camelidae: dromedari, Bactrian dhe Bactrian i egër (devetë e vërtetë) plus llama , alpaka , guanaco dhe vicuña (camelids "Bota e Re").
Dromedari ( C. dromedarius ), i njohur edhe si deve arabe , banon në Lindjen e Mesme dhe në Bririn e Afrikës , ndërsa Bactrian ( C. bactrianus ) banon në Azinë Qendrore , duke përfshirë rajonin historik të Bactria . Bakteria e egër e rrezikuar në mënyrë kritike ( C. ferus ) gjendet vetëm në zonat e largëta të Kinës veriperëndimore dhe Mongolisë . Një lloj i zhdukur i devesë në gjininë e veçantë Camelops , i njohur si C. hesternus , jetonte në Amerikën Perëndimore të Veriutderisa njerëzit hynë në kontinent në fund të Pleistocenit .
Deveja është kafshë përtypëse trupmadhe me këmbë të gjata, me qafë të gjatë e të përkulur, me kokë të vogël dhe me një gungë ose me dy gunga në kurriz, që përdoren në shkretëtira e në stepa të thata i kafshë ngarkese. Po ashtu nga kjo kafshë merret leshi i njohur si lesh deve. Ndërsa në popull është e njohur shprehja E bën vezën deve e cila thuhet në rastet kur dikush gjatë dhe kallëzimit i zmadhon gjërat [1]
Devete mund të shkojnë deri në shtatë muaj në shkretëtirë pa ujë të pijshëm. Gjatë një kohe të tillë, ata mund të humbasin gati gjysmën e peshës së trupit të tyre. Por, a bëhen ato më të vogla?
Edhe një deve e vërtetë e etur mund të ketë ende një grykë - për aq kohë sa nuk është me të vërtetë e uritur, gjithashtu.
Devete ruajnë yndyrën në gungat e tyre, jo të ujit. Si një deve shkon pa ushqim, humnera e saj fillon të tkurret. Nëse ajo mbetet e uritur për një kohë të gjatë, buza e saj do të zhduket.
Pra, nëse devja nuk e ruan ujin në bregun e saj, ku e ruan ujin?
Deri kohët e fundit, shumë shkencëtarë besonin se devetë mund të ruanin ujin në një nga tre stomakët e tyre. Devetë shumë të etur mund të pijnë deri në 100 litra ujë gjatë një vizite të vetme në pus. Megjithatë, nuk ka dëshmi se devetë mund ta ruajnë ujin për periudha të gjata kudo në trupin e tyre.
Devete janë vetëm shumë efikase në përdorimin e ujit, dhe ata janë të përshtatur mirë për dehidratim. Lëza e saj e pengon devenë të shumëzohet. Qelizat e saj të gjakut janë gjithashtu të vogla sa të mbajnë qarkullimin kur gjaku i devesë ngjitet nga dehidrimi - por mjaft elastik për të mbajtur shumë ujë. Nëse një deve e etur gjen një oazë, qelizat e saj të kuqe të gjakut mund të ngjiten në më shumë se dyfishin e madhësisë së tyre - ndërsa bishti i saj mbetet i pandryshuar.
Deveja përdoret më së shumti per transport nepër shkretëtrira sepse deveja është shumë rezistente ndaj mungesës së ujit mbi katër javë. Deveja e përballon këtë sepse ajo ka rezerva në gungat e saj. Ka bimë që quhen bimë - deve sepse e parbëllojnë mungesën e ujit njejtë si devet. Devet gjatë ntës pijnë ujë nepër oaza duke e rezervuar nepër gunga për jetën gjatë ditës.
Një deve është një ungulate e gjelbër në gjininë Camelus që mban depozita të dallueshme yndyrore të njohura si "gunga" në shpinë të saj.Camels kanë kohë që janë zbutur dhe, si bagëti , ato sigurojnë ushqim ( qumësht dhe mish) dhe tekstile (fibra dhe të ndjerë nga flokët ) . Sikafshë që punojnë , devetë - të cilat janë unike për habitatet e tyre të shkretëtirës - janë një mjet jetësor i transportit për udhëtarët dhe ngarkesat. Ka tre lloje mbijetese të deveve. Një-gungaç deve përbën 94% të popullsisë devesë së botës, dhe dy-gungaç deve Bactrianpërbën pjesën e mbetur. Camel Wild Bactrianështë një specie e veçantë dhe tani është e rrezikuar në mënyrë kritike .
Fjala devesë rrjedh nëpërmjet latinishtes : camelus dhe greqisht : κάμηλος ( kamēlos ) nga hebraishtja ose fenikasja : gāmāl . [4] [5] Përdoret në mënyrë joformale, "deve" (ose, më saktë, "dev") i referohet cilës prej shtatë anëtarëve të familjes Camelidae: dromedari, Bactrian dhe Bactrian i egër (devetë e vërtetë) plus llama , alpaka , guanaco dhe vicuña (camelids "Bota e Re").
Dromedari ( C. dromedarius ), i njohur edhe si deve arabe , banon në Lindjen e Mesme dhe në Bririn e Afrikës , ndërsa Bactrian ( C. bactrianus ) banon në Azinë Qendrore , duke përfshirë rajonin historik të Bactria . Bakteria e egër e rrezikuar në mënyrë kritike ( C. ferus ) gjendet vetëm në zonat e largëta të Kinës veriperëndimore dhe Mongolisë . Një lloj i zhdukur i devesë në gjininë e veçantë Camelops , i njohur si C. hesternus , jetonte në Amerikën Perëndimore të Veriutderisa njerëzit hynë në kontinent në fund të Pleistocenit .
Deveja është kafshë përtypëse trupmadhe me këmbë të gjata, me qafë të gjatë e të përkulur, me kokë të vogël dhe me një gungë ose me dy gunga në kurriz, që përdoren në shkretëtira e në stepa të thata i kafshë ngarkese. Po ashtu nga kjo kafshë merret leshi i njohur si lesh deve. Ndërsa në popull është e njohur shprehja E bën vezën deve e cila thuhet në rastet kur dikush gjatë dhe kallëzimit i zmadhon gjërat
Devete mund të shkojnë deri në shtatë muaj në shkretëtirë pa ujë të pijshëm. Gjatë një kohe të tillë, ata mund të humbasin gati gjysmën e peshës së trupit të tyre. Por, a bëhen ato më të vogla?
Edhe një deve e vërtetë e etur mund të ketë ende një grykë - për aq kohë sa nuk është me të vërtetë e uritur, gjithashtu.
Devete ruajnë yndyrën në gungat e tyre, jo të ujit. Si një deve shkon pa ushqim, humnera e saj fillon të tkurret. Nëse ajo mbetet e uritur për një kohë të gjatë, buza e saj do të zhduket.
Pra, nëse devja nuk e ruan ujin në bregun e saj, ku e ruan ujin?
Deri kohët e fundit, shumë shkencëtarë besonin se devetë mund të ruanin ujin në një nga tre stomakët e tyre. Devetë shumë të etur mund të pijnë deri në 100 litra ujë gjatë një vizite të vetme në pus. Megjithatë, nuk ka dëshmi se devetë mund ta ruajnë ujin për periudha të gjata kudo në trupin e tyre.
Devete janë vetëm shumë efikase në përdorimin e ujit, dhe ata janë të përshtatur mirë për dehidratim. Lëza e saj e pengon devenë të shumëzohet. Qelizat e saj të gjakut janë gjithashtu të vogla sa të mbajnë qarkullimin kur gjaku i devesë ngjitet nga dehidrimi - por mjaft elastik për të mbajtur shumë ujë. Nëse një deve e etur gjen një oazë, qelizat e saj të kuqe të gjakut mund të ngjiten në më shumë se dyfishin e madhësisë së tyre - ndërsa bishti i saj mbetet i pandryshuar.
Hêştir, wiştir an huştir (Camelus), cinsek e guhandar e ji koma Artiodactyla, ji famîleya hêştiran ku çend ajal wek hêştiran xuya dikin wek alpaka, vîkunya, lama û guanako ji famîleya hêştiran.
Du cureyên hêştiran hene ku yê yekem bi qopikekî tenê wekî hêştira erebî û duwem ku bi du qopikan wekî hêştira bextarî ku her du cûre ji van hêştiran li peydayên Asya û Rojhilata Afrîkayê dijîn.
Temenê navîn ya hêştiran derdor 50-60 sal e. Hêştir tîbûn û birçîbûnê demek dirêj dimînin.
Şeş guhandarên dirûvê hêştiran ji famîleya hêştiran (Camelidae) ku gor giraniyên wan tên komkirin:
Hêştir, wiştir an huştir (Camelus), cinsek e guhandar e ji koma Artiodactyla, ji famîleya hêştiran ku çend ajal wek hêştiran xuya dikin wek alpaka, vîkunya, lama û guanako ji famîleya hêştiran.
Kamelar (frøðiheiti - Camelus) eru fyrimyndarlig oyðimarkardýr. Dromedarur hevur eina kúlu á bakinum, og kamelurin hevur tvær. Teir klára seg í fleiri vikur og ganga long strekki og hvørki eta ella drekka. Ein fyrimunur, ið ger teir frálíkar at bera farm. Tí verða teir nevndir oyðimarkarskip.
Vanliga verður hildið, at kúlan á kamelinum er full av vatni, men hetta er ikki so. Í veruleikanum er hon ein feittkúla, sum kamelurin fær føðslu úr, tá ið hvørki matur ella vatn er at fáa. Kamelinum nýtist ikki vatn í 10 mánaðir, men so kann hann eisini drekka ómetaliga nógv í stutta tíð - einar 340 kannur av vatni í 10 minuttir.
Kamelur hevur tvey røð av eygnahárum at verja eyguni fyri sandroki.
Ang mga kamelyo o kamel[1] ay mga unggulado at kubang hayop na magkakapantay ang mga kuko na kabilang sa saring Camelus. May isang kabukutan[2] o bukol sa likod ang mga kamelyong Arabo o dromedaryo, habang dalawa naman ang mga kabukutan sa likod ng mga baktriyanong kamelyo. Katutubo ang mga ito sa mga tuyong disyerto ng kanlurang Asya, at ng gitna at silangang Asya. Sa hanay na pangkasarian ng mga kamel, tinatawag na kamelyo ang mga lalaki, samantalang kamelya naman ang mga babae.
Ang lathalaing ito na tungkol sa Mamalya ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Ang mga kamelyo o kamel ay mga unggulado at kubang hayop na magkakapantay ang mga kuko na kabilang sa saring Camelus. May isang kabukutan o bukol sa likod ang mga kamelyong Arabo o dromedaryo, habang dalawa naman ang mga kabukutan sa likod ng mga baktriyanong kamelyo. Katutubo ang mga ito sa mga tuyong disyerto ng kanlurang Asya, at ng gitna at silangang Asya. Sa hanay na pangkasarian ng mga kamel, tinatawag na kamelyo ang mga lalaki, samantalang kamelya naman ang mga babae.
De kamielen of kamelen (wittenskiplike namme: Camelus) foarmje in ûnderfamylje fan 'e klasse fan 'e sûchdieren (Mammalia), it skift fan 'e evenhoevigen (Artiodactyla), it ûnderskift fan 'e ylpoatigen (Tylopoda), de boppefamylje fan 'e kamieldieren (Cameloidea), de famylje fan 'e kamieleftigen (Camelidae), de ûnderfamylje fan 'e echte kamieleftigen (Camelinae) en de tûke fan 'e echte kamielen (Camelini). Dizze taksonomyske groep omfiemet trije libbene soarten, dy't lânseigen binne yn Noard-Afrika, it Midden-Easten en Sintraal-Aazje. Tsjintwurdich komme kamielen ek yn it wyld yn Austraalje foar, mar dêr binne it eksoaten dy't der troch de minske yntrodusearre binne.
It wurd 'kamiel' komt fia de âldere foarm kemel fan it Latynske camelus, dat fia it Grykske κάμηλος, kamelos, wer tebekgiet op it Hebriuwske of Fenisyske gāmāl. Yn it Frysk mei men sawol fan 'kamiel' as fan 'kameel' sprekke. Hoewol't yn 'e skriuwtaal oer it generaal de Noardwâldfryske foarm 'kamiel' oanholden wurdt, is yn 'e sprektaal de foarm 'kameel' folle gongberder.[1] Dit is deselde sitewaasje dy't ek by oare Fryske wurden op '-iel' / '-eel' bestiet, lykas 'giel'/'geel' en 'kiel'/'keel'. Fierders is it wurd 'kamiel'/'kameel' yn it Frysk sawol manlik as ûnsidich, en men kin dus sprekke fan 'it kamiel' (of 'it kameel') of fan 'de kamiel' (of 'de kameel').[2][3] In froulik kamiel is in kamielinne.
Der binne trije libbene soarten kamielen, te witten: de dromedaris (Camelus dromedarius) út it Midden-Easten, Noard-Afrika en de Hoarn fan Afrika; it Baktrysk kamiel (Camelus bactrianus) út Sintraal-Aazje; en it tige bedrige wyld Baktrysk kamiel (Camelus ferus) mei noch inkele lytse populaasjes yn 'e Gobywoastyn fan Mongoalje en noardwestlik Sina. Der bestiet trouwens noch gjin folsleine oerienstimming mank mammalogen oer de fraach oft it wyld Baktrysk kamiel in aparte soarte is, of in ûndersoarte fan it Baktrysk kamiel. Njonken dizze libbene soarten hearre ek ferskate fossile soarten ta it skaai fan 'e kamielen, wêrûnder it resint ûntdutsen Syrysk kamiel (Camelus moreli). Fierders kin de term 'kamiel' ek brûkt wurde om it útstoarne Amerikaansk kamiel (Camelops hesternus) oan te tsjutten, in soarte dy't oant it Pleistoseen yn it westlike part fan Noard-Amearika libbe. Dy heart lykwols taksonomysk net ta it skaai fan 'e kamielen.
It meast opfallende skaaimerk fan kamielen wurdt foarme troch de bulte (by dromedarissen) of de beide bulten (by Baktryske kamielen en wylde Baktryske kamielen), dy't se op 'e rêch hawwe. Foarhinne leaude men dat se dêr wetter yn opsloegen by wize fan oanpassing oan it libben yn 'e woastyn. Tsjintwurdich wit men dat de bulte(n) eins opslachplakken foar fetweefsel binne. Troch dat dêr op te slaan wurdt it isolearjende effekt minimalisearre dat it fet hawwe soe as it op 'e 'normale manear' ûnderhûdsk opslein waard, wat kamielen helpt om yn gleonhjitte klimaten te oerlibjen. In bykommende oanpassing is dat it fetweefsel yn 'e bulte(n) in protte wetter befettet (1 gram foar eltse gram fet), dat frijkomt by it opbrûken fan it fet.
Kamielen libje trochinoar 40 oant 50 jier. In folwoeksen eksimplaar hat in skofthichte fan likernôch 1.85 m en in heechste punt, boppe-oan de bulte(n), fan omtrint 2.15 m. Baktryske kamielen weagje 300 oant 1.000 kg en dromedarissen 300 oant 600 kg. De trochsneed snelheid op 'en draaf is foar dromedarissen 40 km/h en foar Baktryske kamielen 27 km/o. Op topsnelheid kinne kamielen koarte einen oant 65 km/o sprinte.
Fierwei it meastepart fan 'e wrâldpopulaasje fan kamielen, sa'n 94%, bestiet út dromedarissen, wylst Baktryske kamielen likernôch 6% útmeitsje, en wylde Baktryske kamielen in te ferwaarleazgjen persintaazje foarmje. Dromedarissen binne in domestisearre bistesoarte, al bestiet der yn Austraalje, dêr't se as eksoaten troch de minske yntrodusearre binne, in ferwyldere populaasje. It Baktrysk kamiel is ek in folslein domestisearre soarte, wylst it wyld Baktrysk kamiel inkeld yn it wyld foarkomt. Sawol de dromedaris as it Baktrysk kamiel wurde troch de minske holden foar de molke, it fleis, it hier (dat brûkt wurdt foar tekstylprodukten en it meitsjen fan filt) en as ryd- en lêstdieren.
De kamielen of kamelen (wittenskiplike namme: Camelus) foarmje in ûnderfamylje fan 'e klasse fan 'e sûchdieren (Mammalia), it skift fan 'e evenhoevigen (Artiodactyla), it ûnderskift fan 'e ylpoatigen (Tylopoda), de boppefamylje fan 'e kamieldieren (Cameloidea), de famylje fan 'e kamieleftigen (Camelidae), de ûnderfamylje fan 'e echte kamieleftigen (Camelinae) en de tûke fan 'e echte kamielen (Camelini). Dizze taksonomyske groep omfiemet trije libbene soarten, dy't lânseigen binne yn Noard-Afrika, it Midden-Easten en Sintraal-Aazje. Tsjintwurdich komme kamielen ek yn it wyld yn Austraalje foar, mar dêr binne it eksoaten dy't der troch de minske yntrodusearre binne.
Kamillu (genus Camelus, familia Camelidae) nisqakunaqa huk iskay ruk'anayuq ñuñuqkunam, yura mikhuq. Asyapim Afrikapipas kawsanku.
Iskaymi kamillu rikch'aq kan:
Kamél (Camelus) – to je szlach wiôldżëch susków z rodzëznë kamélowatëch (Camelidae). Òne żëją colemało w Azëji.
Lo̍k-tô sī kui Camelus sio̍k ê ngó͘-tê tōng-bu̍t (even-toed ungulates), pun tan-hong kap siang-hong 2 chióng chéng. Tan-hong chéng (C. dromedarius) sio̍k-miâ hō chò A-la-pek lo̍k-tô, hoat-chó͘ tī Pak Hui-chiu. Siang-hong chéng (C. bactrianus) chū-pún tī A-chiu ū-tè-chhoē.
Lŏk-dò̤ (駱駝) sê siŏh cṳ̄ng buô-ṳ̄-dông-ŭk.
Mymba'akãndu (karaiñe'ẽ: Camello) ha'e umi mymba aty okambúva, Camelidae pehẽngue pegua, oĩ Yvate Ahykape ha Kuarahyreike Asiape.[1]
Ko mymba kavaju joguaha, oguereko atukupe kandu: Aravia Mymba'akãndu (dromedario) oguereko peteĩnte atukupe kandu ha Asia Mymba'akãndu oguereko mokõi atukupe kandu.[2]
Mymba'akãndu oikokatúiko yvyku'ipasupe, ndoho'ukatúiva yre, ha ha'e peteĩ mymba oipuruvave jererahare, mbarete ha hosãete, oikovekatúiva 40 térã 50 arynguéra. Yvypóra oipuruve mymba'akãndu ipire, ho'o ha ikamby.
Mymba'akãndu (karaiñe'ẽ: Camello) ha'e umi mymba aty okambúva, Camelidae pehẽngue pegua, oĩ Yvate Ahykape ha Kuarahyreike Asiape.
Ko mymba kavaju joguaha, oguereko atukupe kandu: Aravia Mymba'akãndu (dromedario) oguereko peteĩnte atukupe kandu ha Asia Mymba'akãndu oguereko mokõi atukupe kandu.
Mymba'akãndu oikokatúiko yvyku'ipasupe, ndoho'ukatúiva yre, ha ha'e peteĩ mymba oipuruvave jererahare, mbarete ha hosãete, oikovekatúiva 40 térã 50 arynguéra. Yvypóra oipuruve mymba'akãndu ipire, ho'o ha ikamby.
Ngamia ni wanyama wakubwa wa jenasi Camelus katika familia Camelidae inayowajumlisha pamoja na lama na vikunya wa Amerika Kusini.
Spishi zote mbili wamezoea kuishi katika mazingira yabisi kama jangwa au nusu jangwa.
Ngamia nundu-moja anapatikana katika Uarabuni, Mashariki ya Kati hadi Pakistani, Afrika ya Kaskazini, Somalia na kaskazini ya Kenya. Katika karne ya 19 walipelekwa Australia walipozoea haraka; kwa sasa takribani ngamia pori 700,000 wako kule. Spishi hii inavumilia joto kali lakini pia baridi za usiku kwenye Sahara. Anaweza kubadilisha halijoto ya mwili wake kati ya sentigredi 34 na 41 kulingana na mazingira.
Ngamia wa Asia yuko katika kanda inayoanzia Anatolia hadi Manchuria kaskazini mwa China. Amezoea zaidi baridi ya Asia ya Kati; wakati wa majira barafu halijoto ya mazingira inafikia -30°C. Joto kali inampa matatizo kidogo na kumchelewesha.
Spishi zote mbili zinakutana katika nchi kadhaa, kuanzia Uturuki, Uajemi, Afghanistan hadi Pakistani.
Umbile lao limelingana na mazingira ya jangwani. Miguu ni mipana na kuzuia wasizame chini kwenye mchanga. Nywele ni ndefu, hivyo zinakinga dhidi ya joto na baridi.
Nundu ni mahali pa stoo ya akiba ya mafuta; kama ngamia anapitia mahali pasipo chakula anatumia mafuta kwa nishati ya mwilini. Hahitaji kula kwa kipindi hadi siku 30.
Wanaweza kushika lita 100–150 mwilini na kuendelea jangwani bila kunywa maji kwa wiki mbili. Penye majani mabichi ya kutosha, na kama joto si kali mno, ngamia anaweza kuendelea bila kunywa kwa wiki kadhaa.
Shingo ni ndefu kwa sababu kwa chakula anapendelea majani ya miti na vichaka.
Ngamia ni wanyama wa kijamii na kwa asili huishi katika makundi ya dume mmoja na majike kadhaa. Siku hizi kuna ngamia wa Asia mamia kadhaa kwenye pori ambao ni mabaki ya ngamia pori wa zamani. Wako China na Mongolia.
Ngamia nundu-moja si wanyama wa pori asilia tena; inaaminiwa walitokea Uarabuni. Lakini kuna wanyama waliotoroka huko Australia na Amerika wanaoishi peke yao, hawafugwi.
Ngamia wamefugwa na binadamu tangu miaka 5,000–6,000 iliyopita. Leo hii mifugo hao ni takriban milioni 19 na idadi kubwa, yaani milioni 14, wako Afrika, milioni 7 pekee nchini Somalia na milioni 3.3 nchini Sudan.
Watu hufuga ngamia kwa kubeba watu na mizigo. Nywele zao ni aina ya sufu inayotumiwa kutengenezea mashuka, mahema na pia vitambaa vya nguo. Wanachinjwa kwa nyama yao.
Ngamia hukamuliwa pia kama ng'ombe. Katika nchi yabisi kiasi cha maziwa yao yanalingana na ya ng'ombe.
Katika miaka ya nyuma Wamasai wa Kenya na pia Tanzania wameanza kufuga ngamia baada ya kuona ya kwamba ng'ombe zao walikufa wakati wa ukame lakini ngamia waliendelea kuishi na kutoa maziwa.
Ngamia anachukua chakula chake kwenye mti wenye mizizi mirefu kushinda manyasi yanayoliwa na ng'ombe. Kwa sababu hiyo manyasi hukauka haraka wakati wa ukame kuliko majani ya miti.
Katika mazingira ambako Biblia iliandikwa, ngamia alikuwa mnyama mkubwa kuliko wote wa nchi kavu. Ndiyo sababu alitumika katika methali mbalimbali kwa kusisitiza jambo.
Kwa mfano, Yesu alisema, "Ni rahisi zaidi ngamia kupenya tundu la sindano kuliko tajiri kuingia mbinguni" (Mk 10:23-27).
Ngamia nundu-moja sokoni huko Nouakchott, Mauritania
Ngamia wakifanya kazi ya msafara
Ngamia nundu-mbili huko Kirgizia
Mwenyeji wa Turkmenistan akipanda ngamia yake mnamo 1905–1915
Ngamia wawili tayari kwa safari
Ili kupata maelezo kuhusu masanduku ya uanapwa ya spishi angalia: Wikipedia:WikiProject Mammals/Article templates/doc.
Ngamia ni wanyama wakubwa wa jenasi Camelus katika familia Camelidae inayowajumlisha pamoja na lama na vikunya wa Amerika Kusini.
Onta nyaéta sato nu kukuna beulah, beuheungna panjang sarta na tonggongna miboga punduk (aya nu pundukna hiji, ogé nu pundukna dua).[1] Biasana ieu sato sok dipaké ngangkut.[1] Hirupna di wilayah gurun kayaning Arab, Afrika Utara, Asia Tengah, jeung sajabana.[1] Kaasup kana genus Camelus (nu pundukna hiji-Camelus dromedarius; nu pundukna dua-Camelus bactrianus).[1] Umur rata-ratana nyaéta 30 taun nepi ka 50 taun.[1]
Loba kaonjoyan onta dibandingkeun jeung sato lianna, di antarana, kahiji bisa ngamangpaatkeun cai kalawan éfisien.[2] Dina waktu 10 menit, onta bisa nginum cai nepi ka 130 léter, jumlah nu kurang leuwih ampir sarua jeung sapertilu beurat awakna.[2] Ku lantaran kitu, onta bisa nahan haus nu kacida lilana.[2] Kadua, bisa ngamangpaatkeun hasil metabolisme.[3] Onta bisa ngamaksimalkeun cai nu digunakeun sarta zat-zat kadaharan lianna ku cara nyalurkeun uréa kana liver.[3] Struktur getih jeung sél onta kacida unikna nepi ka ieu sato bisa hirup dina waktu nu lila sanajan euweuh cai.[3] Onta miboga enzim albumin nu ngabalukarkeun onta bisa nahan haus.[3] Jumlah ieu énzim dina onta leuwih loba dibandingkeun jeung mahluk hirup lianna.[3] Katilu, onta miboga punduk (tonggong nu nonjol vertikal ka luhur).[3] Saperlima beurat onta nyaéta lemak nu aya dina éta punduk.[3]
Sanajan onta nu miboga punuk bisa méakkeun kadaharan 30–50 kg, onta bisa kuat hirup sabulan sanajan dahar 2 kg jukut sapoéna.[3] Kaopat, onta miboga biwir nu kacida kuatna sarta mirip karét nu ngabalukarkeun bisa ngadahar kadaharan nu aya cucukan.[2] Kalima, onta miboga beuteung kalawan opat bilik sarta sistem pencernaan nu kuat.[2] Kagenep, panon onta miboga bulu panon nu disusun jadi dua lapisan.[2] Ieu lapisan nepi ka bisa ngajaga panon onta tina keusik nu asup lantaran miboga sistem pengaitan, nalika aya dina kondisi nu bahaya sacara otomatis ieu bulu panon nutupan panon.[2] Katujuh, miboga bulu kandel nu nutupan awak sarta bisa ngajaga kulit onta tina panonpoé.[2] Sabalikna, nalika hawa tiris, ieu bulu bisa ngajaga awak onta sangkan tetep haneut.[2] Kadalapan, dampal cokor onta miboga ukuran nu leuwih gedé dibandingkeun ukuran jeung panjang sukuna.[2] Kasalapan, irung jeung ceulina ditutupan ku bulu nu panjang sangkan bébas tina kekebul jeung keusik.[2] Onta bisa nutupan liang irungna nepi ka keusik teu bisa asup.[2]
Onta nyaéta sato nu kukuna beulah, beuheungna panjang sarta na tonggongna miboga punduk (aya nu pundukna hiji, ogé nu pundukna dua). Biasana ieu sato sok dipaké ngangkut. Hirupna di wilayah gurun kayaning Arab, Afrika Utara, Asia Tengah, jeung sajabana. Kaasup kana genus Camelus (nu pundukna hiji-Camelus dromedarius; nu pundukna dua-Camelus bactrianus). Umur rata-ratana nyaéta 30 taun nepi ka 50 taun.
Raƙumi
.JPG)
Raƙumi dai wata halittace daga cikin dabbobin da Allah maɗaukakin sarki ya halitta bisa hikima da ikonsa. Babu shakka akwai ayoyi da hikimomi masu yawa tattare da irin tsari na musamman da Allah ya keɓanci raƙumi da su. Kuma ya halicci raƙumi da su ne, domin su zamo ayoyi abin lura ga ma'abota hankali.
Kasancewa akwai zafi mai tsananin gaske a hamada, wanda ba duka halittu za su iya jurewa ba. Sannan kuma akwai ƙura haɗe da yashi da take tashi kodayaushe, wadda take rufe duk wata halitta da ta ci karo da ita. Ga babbar halitta kuma ƙurar takan sa wahalar nunfashi da shaƙar iska. Idan ka ɗauke ƙanan halittu dangin su kadangare, raƙumi shi ne kaɗai wata ƙatuwar halitta da take iya rayuwa a cikin hamada. Kuma mahaliccin raƙumi ya halicce shi ne musamman domin ya rayu a cikin hamada, ya kuma zama mai hidima ga al'ummar dake rayuwa a wannan ɓangare.
Abu mafi muhimmanci da aka fi buƙata a hamada shi ne ruwa, domin ai maganin ƙishirwa, amma kuma abu ne mai wahalar gaske a samu ruwa a hamada. Kuma ba abu ne mai yiwuwa ba, a samu wani abinci a cikin yashin hamada. Hakan na nufin kenan duk wata dabba da zata rayu a hamada, ya zama wajibi ta zamanto tana da wata kariya daga jin ƙishirwa da kuma yunwa. Babu shakka haka abin yake ga raƙumi, domin babu wata dabba da ta fi shi jure ƙishirwa da yunwa.
Raƙumi zai iya rayuwa har na tsawon kwana takwas ba tare da ci ko sha ba. Don haka idan raƙumi ya samu inda zai sha ruwa, kasancewar yana da matuƙar buƙatarsa, sai ya sha ya kuma ajiye wani ruwan a cikinsa. Raƙumi yakan iya shan ruwan da ya kai ɗaya bisa uku na girmansa a cikin minti goma kacal, wato kwatankwacin galan 30 kenan.
Tozon raƙumi kuwa na tattare da kitsen da ya kai kilo 40. Godiya ta tabbata ga wanda ya halicci tozon raƙumi, yadda zai sa raƙumi ya yi kwanan da kwanaki a cikin hamada ba tare da cin abinci ba.
Mafiya yawan dangogin abinci da ake samu a hamada busassu ne, kuma masu tauri, amma duk da haka an tsara halittar kayan cikin raƙumi yadda za su iya narkar da kusan duk wasu nau'o'in abinci da ake samu a hamada, komai taurinsa kuwa. Mahaliccin rakumi ya halittar masa waɗansu irin haƙora yadda za su dace da abincinsa.
Babu shakka ƙurar hamada na daga cikin gararin da halittun da ke ratsa hamada ke fama da ita, saboda tana buɗe musu ido, ta kuma hana su shaƙar iska yadda ya kamata. Amma mahaliccin raƙumi ya halitta masa wata fata daga saman idonsa kamar gilashi, wadda take sakkowa yayin da iskar hamada ta taso, sai ta zama kariya ga idon. Sannan ga kuma dogon gashin ido mai kauri da yake hana tsakuwoyin yashin hamada isa ga idon raƙumin.
Har ila yau an tsara halittar hancin raƙumi yadda idan iska mai yashi ta taso zai iya manne ƙofofin hancinsa, ya riƙa shaƙar iska ta wata ‘yar kafa ta musamman mai cike da kariya, yadda babu wani yashin hamada da zai shiga cikinsa.
Ɗaya daga cikin matsalolin da abubuwan hawa ke fuskanta yayin ratsa hamada shi ne kafewa a cikin yashi. Amma irin wannan haɗari bai taɓa faruwa ga raƙumi ba, koda kuwa yana ɗauke da labtun kaya, saboda an halicci ƙafafuwan raƙumi ne musamman saboda ratsa hamada. Kasancewar kofaton raƙumi yana da wani maganaɗisu da baya barinsa ya kafe cikin yashi, saboda kofaton yana aiki ne kamar takalmin da Bature yake amfani da shi idan zai ratsa ta cikin dusar ƙanƙara. Sannan kuma doguwar ƙafarsa ta nisanta shi da tiririn zafin yashin hamada.
Jikinsa kuma na rufe shi da wata fata ta musamman, wadda take iya kare shi daga zafin rana ko kuma zafin yashi a lokacin da yake kwance. Wanna tsari na halittar raƙumi, shi ne abin da ya fito da halittar raƙumi fili, a matsayin wata cikakkiyar halitta.
Bari mu yi wa mai karatu wata tunatarwa ta musamman dangane da ɓangarorin halittar raƙumi da muka bayyana;
Saboda haka waɗannan gaɓoɓi na raƙumi da ma sauran da ba mu iya ambaton su anan ba, suna nusar da mu ne ga wata hujja tabbatacciya. Wato dai raƙumi wata ƙasaitacciyar dabbace da mahalicci ya halitta domin ya iya biyan buƙatar al'ummar da suke rayuwa a ɓangaren hamada. Wannan mahalicci kuwa shi ne Allah maɗaukaki kuma mahaliccin komai.
Tsawon kwanaki nawa raƙumi yake iya yi ba tare da ci ko sha ba
Raƙumi
Raƙumi
Raƙumi
A Raƙumi
Raƙumi
Raƙumi
Raƙumi dai wata halittace daga cikin dabbobin da Allah maɗaukakin sarki ya halitta bisa hikima da ikonsa. Babu shakka akwai ayoyi da hikimomi masu yawa tattare da irin tsari na musamman da Allah ya keɓanci raƙumi da su. Kuma ya halicci raƙumi da su ne, domin su zamo ayoyi abin lura ga ma'abota hankali.
Kasancewa akwai zafi mai tsananin gaske a hamada, wanda ba duka halittu za su iya jurewa ba. Sannan kuma akwai ƙura haɗe da yashi da take tashi kodayaushe, wadda take rufe duk wata halitta da ta ci karo da ita. Ga babbar halitta kuma ƙurar takan sa wahalar nunfashi da shaƙar iska. Idan ka ɗauke ƙanan halittu dangin su kadangare, raƙumi shi ne kaɗai wata ƙatuwar halitta da take iya rayuwa a cikin hamada. Kuma mahaliccin raƙumi ya halicce shi ne musamman domin ya rayu a cikin hamada, ya kuma zama mai hidima ga al'ummar dake rayuwa a wannan ɓangare.
Abu mafi muhimmanci da aka fi buƙata a hamada shi ne ruwa, domin ai maganin ƙishirwa, amma kuma abu ne mai wahalar gaske a samu ruwa a hamada. Kuma ba abu ne mai yiwuwa ba, a samu wani abinci a cikin yashin hamada. Hakan na nufin kenan duk wata dabba da zata rayu a hamada, ya zama wajibi ta zamanto tana da wata kariya daga jin ƙishirwa da kuma yunwa. Babu shakka haka abin yake ga raƙumi, domin babu wata dabba da ta fi shi jure ƙishirwa da yunwa.
Raƙumi zai iya rayuwa har na tsawon kwana takwas ba tare da ci ko sha ba. Don haka idan raƙumi ya samu inda zai sha ruwa, kasancewar yana da matuƙar buƙatarsa, sai ya sha ya kuma ajiye wani ruwan a cikinsa. Raƙumi yakan iya shan ruwan da ya kai ɗaya bisa uku na girmansa a cikin minti goma kacal, wato kwatankwacin galan 30 kenan.
Tozon raƙumi kuwa na tattare da kitsen da ya kai kilo 40. Godiya ta tabbata ga wanda ya halicci tozon raƙumi, yadda zai sa raƙumi ya yi kwanan da kwanaki a cikin hamada ba tare da cin abinci ba.
Mafiya yawan dangogin abinci da ake samu a hamada busassu ne, kuma masu tauri, amma duk da haka an tsara halittar kayan cikin raƙumi yadda za su iya narkar da kusan duk wasu nau'o'in abinci da ake samu a hamada, komai taurinsa kuwa. Mahaliccin rakumi ya halittar masa waɗansu irin haƙora yadda za su dace da abincinsa.
Babu shakka ƙurar hamada na daga cikin gararin da halittun da ke ratsa hamada ke fama da ita, saboda tana buɗe musu ido, ta kuma hana su shaƙar iska yadda ya kamata. Amma mahaliccin raƙumi ya halitta masa wata fata daga saman idonsa kamar gilashi, wadda take sakkowa yayin da iskar hamada ta taso, sai ta zama kariya ga idon. Sannan ga kuma dogon gashin ido mai kauri da yake hana tsakuwoyin yashin hamada isa ga idon raƙumin.
Har ila yau an tsara halittar hancin raƙumi yadda idan iska mai yashi ta taso zai iya manne ƙofofin hancinsa, ya riƙa shaƙar iska ta wata ‘yar kafa ta musamman mai cike da kariya, yadda babu wani yashin hamada da zai shiga cikinsa.
Ɗaya daga cikin matsalolin da abubuwan hawa ke fuskanta yayin ratsa hamada shi ne kafewa a cikin yashi. Amma irin wannan haɗari bai taɓa faruwa ga raƙumi ba, koda kuwa yana ɗauke da labtun kaya, saboda an halicci ƙafafuwan raƙumi ne musamman saboda ratsa hamada. Kasancewar kofaton raƙumi yana da wani maganaɗisu da baya barinsa ya kafe cikin yashi, saboda kofaton yana aiki ne kamar takalmin da Bature yake amfani da shi idan zai ratsa ta cikin dusar ƙanƙara. Sannan kuma doguwar ƙafarsa ta nisanta shi da tiririn zafin yashin hamada.
Jikinsa kuma na rufe shi da wata fata ta musamman, wadda take iya kare shi daga zafin rana ko kuma zafin yashi a lokacin da yake kwance. Wanna tsari na halittar raƙumi, shi ne abin da ya fito da halittar raƙumi fili, a matsayin wata cikakkiyar halitta.
Bari mu yi wa mai karatu wata tunatarwa ta musamman dangane da ɓangarorin halittar raƙumi da muka bayyana;
Cikakken tsarin da ya ba shi ikon jure ƙishirwa. Tozonsa da ya ba shi ikon jure yunwa. Ƙafafuwansa da suka bashi damar tafiya salin-alin cikin hamada. Fatar kariya ta ido da take kareshi daga iskar hamada. Gashin idonsa da yake kare idon daga tsakuwoyin yashin hamada. Hancinsa da aka halitta da wata kariyar yashi ta musamman. Tsarin bakinsa da ya ba shi ikon cin duk wani abinci a hamada. Kayan cikinsa da suke narkar da duk abin da ya ci komai taurinsa. Fatar cikinsa da take ba shi kariya daga tsananin zafin hamada. Kofatonsa da yake kareshi daga kafewa a cikin yashin hamada. Dukkan waɗannan gaɓɓai na raƙumi da muka lissafa, babu ɗaya daga cikin tsarin nan na ƙarya na juyin halitta da ya iya bayyana yadda akai *waɗannan gaɓɓai suka samu.Saboda haka waɗannan gaɓoɓi na raƙumi da ma sauran da ba mu iya ambaton su anan ba, suna nusar da mu ne ga wata hujja tabbatacciya. Wato dai raƙumi wata ƙasaitacciyar dabbace da mahalicci ya halitta domin ya iya biyan buƙatar al'ummar da suke rayuwa a ɓangaren hamada. Wannan mahalicci kuwa shi ne Allah maɗaukaki kuma mahaliccin komai.
Tsawon kwanaki nawa raƙumi yake iya yi ba tare da ci ko sha ba
Raƙumi
Raƙumi
Raƙumi
A Raƙumi
Raƙumi
Tuya (Camelus) — tuyasimonlar oilasi, qadoq oyoqlilar turkumiga mansub juft tuyoqli sut emizuvchi hayvon. 2 mustaqil turi bor: bir oʻrkachli (C. dromedarius — dromedar — tez chopuvchi) loʻk T.lar, boʻyi 210 sm gacha, qizgʻishkulrang , ikki oʻrkachli (C. bactrianus — baqtrian — ayri) tuyalar, pastroq, toʻq qoʻngʻir tusda. T.lar evolyutsiyasi jarayonida quruq choʻl va dashtlarda yashashga moslashgan (togʻli joylar va nam iklimli yerlarda yashay olmaydi). Ular choʻl va dashtlarda dagʻal oʻt va xashaklar, yantoq, saksovul bilan oziklanadi, suvni kam ichadi (shoʻr suvni ham ichaveradi). Yuqori jagʻida 2 ta kurak tishi borligi bilan boshka kavsh qaytaruvchilardan ajralib turadi. Yotganda gavdasining yerga tegib turadigan qismlarida, koʻkragi, tirsagi va tizzasida kddokli tuzilmalar bor. Shu tufayli issiq (70°gacha qizigan) yerda ham yota oladi. Bu ikki tur T.lar oʻzaro chatishtirilganda urchishga krbiliyatli duragaylar beradi. Birinchi boʻgʻin duragaylari (oʻzbeklar, qozoqlar ularni nor T., urgʻochilarini nor moya, turkmanlar inerlar, deb ataydilar) yirik gavdali, kuchli va ishchan boʻladi. Ammo ular nayel berish jihatidan oʻzlarining sof zotli otaonalaridan past turadi (shu bois nor T. larni bichib qoʻyish tavsiya etiladi).
T. miloddan 2000 y. mukaddam xonakilashtirilgan. T.lar 35—40 y. yashaydi, ulardan 20—25 yil foydalaniladi. Katta yoshdagi T. vazni 500–800 kg , 2—3 yoshida jinsiy yetiladi, urgʻochilari 3—4 yoshida krchiriladi, erkaklari 4—5 yoshga toʻlgach, qochirishga qoʻyiladi. Qochirish mavsumi — yanv.may oylari. Boʻgʻozlik davri dromedalarda 13 oy (388—389 kun), baktrianlarda 14 oy (414—415 kun). Urgʻochi T. (moya) 2 yilda 1 marta boʻtalaydi.
T.larning egiz tugʻish holati kuzatilmagan. Boʻtaloqlar 18 oyligida onasidan (sutdan) ajratiladi. 2000 kg gacha (yogʻliligi 5,4%) sut beradi. 20— 25 yoshli va qari T.lar semirtirilib soʻyiladi, goʻshti isteʼmol qilinadi, konserva va dudlangan kolbasalar tayyorlanadi. Yosh, semiz T.lar goʻshti toʻyimliligi jihatidan koramol goʻshtidan qolishmaydi. Ikki oʻrkachli T.lardan 5 – 10 kg , bir oʻrkachlilaridan 2–4 kg jun qirqib olinadi, junidan movut, trikotaj, gilam, har xil kiyimbosh, paypoq, roʻmol, adyol kabi buyumlar, sutidan shifobaxsh kimron tayyorlanadi.
T.lar oʻz vaznining yarmiga teng — 250–300 kg yukni koʻtara oladi, vazniga nisbatan 10—12% ogʻirlikdagi yukni tortish kuchiga ega. Soatiga 10– 12 km tezlikda, kuniga 35–40 km masofani bosib oʻtadi. T.lar qadimdan yukchi xayvon boʻlgan. Kadimda va oʻrta asrlarda Buyuk ipak yoʻlipya gʻam asosiy yuk tashish vositasi T.lar edi.
Tuya koʻchmanchi xalqlar hayotida qadimdan muhim rol oʻynagan. Ayniqsa, oq tuyalar koʻproq qadrlangan. Boybadavlat va yuqori martabali kishilarning oʻtovlari oq tuya junidan bostirilgan kigizdan tiklanganligi bilan qora oʻtovlardan ajralib turgan. Oʻzbekiston hududlarida, ayniqsa, Koraqalpogʻiston Respublikasi, Buxoro, Navoiy viloyatlarida tuyachilikka hozir xam eʼtibor kam emas. Oʻzbekiston tuyachilik xoʻjaliklarida, shuningdek, xususiy xoʻjaliklar, shirkatlar va fermalarda 25 mingdan ortiq tuyalar boqiladi (2004).
Abdusattor Amirov.
Tuya, Camelidae oilasiga mansub bo‘lgan juft tuyoqli sut emizuvchi hayvondir. Tuyalar bir o‘rkachli (Camelus dromedarius) va ikki o‘rkachli (Camelus bactrianus) bo‘ladi.
Bir o‘rkachli tuyalar Arab yarimorolida, ikki o‘rkachli tuyalar Osiyoda yashaydi.
Unta utawa onta iku rong spésies kéwan kuku genep saka génus Camelus (siji nduwé punuk tunggal - Camelus dromedarius, siji manèh nduwé punuk loro - Camelus bactrianus) kang uripé tinemu ing wewengkon garing lan ara-ara ing Asia lan Afrika Lor. Rata-rata umur pangarepaning urip onta watara 30 tekan 50 taun.
Domestikasi onta déning manungsa wis diwiwiti watara 5.000 taun kapungkur. Pamanfaatan onta antarané kanggo dijupuk susuné (kang duwé pangaji nutrisi luwih dhuwur tinimbang susu sapi) sarta dagingé, lan uga digunakaké minangka kéwan buruh.
Από τα θηλαστικά, η καμήλα παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αντοχή στις συνθήκες που επικρατούν στις ερήμους.
Το νερό που χρειάζεται το παίρνει από το λίπος που έχει αποθηκευμένο στις καμπούρες της. Το λίπος καίγεται μέσα στον οργανισμό της και της δίνει το νερό που έχει ανάγκη. Από την καύση 100 γραμμαρίων λίπους εξοικονομεί 107 γραμμάρια νερού.
Υπάρχουν δύο είδη καμηλών: η βακτριανή (Camelus bactrianus) και η αραβική (Camelus dromedarius)
Η πρώτη έχει δύο ύβους (καμπούρες), ενώ η δεύτερη έναν.
Τα πόδια και ο λαιμός είναι μακριά. Οι βλεφαρίδες των ματιών είναι πυκνές. Τα αυτιά είναι κοντά και τριχωτά και τα ρουθούνια ανοιγοκλείνουν με ειδικούς μυς. Ο εξοπλισμός αυτός προστατεύει το ζώο από την άμμο της ερήμου.
Για να τη φορτώσουν γονατίζει πρώτα. Επίσης οσμίζεται το νερό από μακριά (πηγάδι-όαση) και ολόκληρο το καραβάνι κατευθύνεται σ' εκείνο το μέρος. Οι θηλυκές γεννούν ένα ή δύο μικρά ύστερα από κυοφορία ενός χρόνου περίπου.
Σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, η καμήλα αποτελεί βιβλικό σύμβολο του Διαβόλου και στη ράχη της οποίας θα εμφανιστεί ο Αντίχριστος: «Καμήλῳ πολλάκις παρεικάζει ἡ Γραφὴ τὸν διάβολον, διὰ τὸ πολύογκον καὶ πολύστρεβλον καὶ βαρυμήνιον. [...] ἀναβάτην καμήλου, τὸν ἐπ’ ἐσχάτου τῶν ἡμερῶν κατ’ ἐνέργειαν τοῦ διαβόλου ἐπιφοιτῶντα τῷ κόσμῳ ἀντίχριστον». (Εις τον Πρόδρομον, PG τ.59, 90, 491)
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, η καμήλα συμβολίζει είτε τον ερχομό του Άη Βασίλη είτε τους τρεις Μάγους που πήγαν να προσκυνήσουν το νεογέννητο Χριστό. [1],[2],[3]
Από τα θηλαστικά, η καμήλα παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αντοχή στις συνθήκες που επικρατούν στις ερήμους.
Το νερό που χρειάζεται το παίρνει από το λίπος που έχει αποθηκευμένο στις καμπούρες της. Το λίπος καίγεται μέσα στον οργανισμό της και της δίνει το νερό που έχει ανάγκη. Από την καύση 100 γραμμαρίων λίπους εξοικονομεί 107 γραμμάρια νερού.
Υπάρχουν δύο είδη καμηλών: η βακτριανή (Camelus bactrianus) και η αραβική (Camelus dromedarius)
Η πρώτη έχει δύο ύβους (καμπούρες), ενώ η δεύτερη έναν.
Τα πόδια και ο λαιμός είναι μακριά. Οι βλεφαρίδες των ματιών είναι πυκνές. Τα αυτιά είναι κοντά και τριχωτά και τα ρουθούνια ανοιγοκλείνουν με ειδικούς μυς. Ο εξοπλισμός αυτός προστατεύει το ζώο από την άμμο της ερήμου.
Κύριο λήμμα: Αραβική καμήλα Κύριο λήμμα: Βακτριανή καμήλαΓια να τη φορτώσουν γονατίζει πρώτα. Επίσης οσμίζεται το νερό από μακριά (πηγάδι-όαση) και ολόκληρο το καραβάνι κατευθύνεται σ' εκείνο το μέρος. Οι θηλυκές γεννούν ένα ή δύο μικρά ύστερα από κυοφορία ενός χρόνου περίπου.
Вярблюд (па-лацінску: Camelus) — жывёла клясы сысуноў, адносіцца да капытных у межах роду вярблюдавых, шырока вядомая сваім адметным тлушчавым адкладаньням у выглядзе гарбу на сьпіне. Уснуюць два віды вярблюдаў, адзін зь якіх мае адзін горб, а другі — два. Аднагорбыя вярблюды пражываюць у асноўным у сухіх пустэльных рэгіёнах Заходняй Азіі, у той час як двухгорбы вярблюд мае тэрыторыю пражываньня ў Цэнтральнай і Ўсходняй Азіі. Абодва віду зьяўляюцца хатнімі жывёламі, і выкарыстоўваюцца чалавека дзеля атрыманьня малака й мяса, а таксама ў якасьці працоўнай сілы.
Сярэдняя працягласьць жыцьця вярблюдаў складае ад 40 да 50 гадоў. Вярблюды могуць разганяцца ня толькі да хуткасьці 65 км/г пры бегу на кароткія дыстанцыі, але здольныя падтрымліваць сталую хуткасьць да 40 км/г. Паводле археалягічным дадзеных продкі сучасных вярблюдаў зьявіліся ў Паўночнай Амэрыцы ў часы палеагенавага пэрыяду, а затым распаўсюдзіліся на большай частцы Азіі. Народы старажытнага Самалі адамашнілі вярблюдаў да 2000 году да н. э.[1][2]
Лацінская назва Camelus ўзыходзіць праз грэцкае κάμηλος да агульнасэміцкага «гамаль» (араб. جَمَل, іўр. גמל). Паводле вэрсіі Фасмэра, вярблюд паходзіць з старажытнага запазычаньня з гоцкай крыніцы, у якім ulbandus значыў «слон». Гоцкае слова ўзыходзіць праз грэцкае ἐλέφας, «слон». На думку гісторыка Барыса Рыбакова, слова спрадвечна славянскае, якое азначае «шматходны», «шматблукальны»[3].
Двухгорбы вярблюд бактрыян (лац. Camelus bactrianus), які жыве ў Цэнтральнай Азіі, быў прыручаны чалавекам шмат гадоў таму, аднак рэдкія табуны дзікіх бактрыянаў і па гэты дзень сустракаюцца ў пустэльнях Манголіі й Заходняга Кітая, дзе яны больш за ўсё пакутуюць ад недахопу вадапойла, паколькі чалавек, асвойваючы пустэльню, у першую чаргу займае адкрытыя крыніцы. Хатніх двухгорбых вярблюдаў разводзяць галоўным чынам у Казахстане й Манголіі, выкарыстоўваючы іх у тых жа мэтах, што й драмадэры. Сваю назву бактрыян атрымаў ад назвы старажытнай вобласьці Цэнтральнай Азіі Бактрыя, дзе ён мабыць упершыню быў прыручаны.
Дзікія бактрыяны прыкметна драбней за хатніх, а іхныя невялікія востраканцовыя гарбы падзеленыя даволі шырокай седлавінай. Вялікія гарбы хатняга бактрыяна часьцей за ўсё выкладзеныя адзін да аднаго, і паміж імі амаль няма прамежку. Па масе цела хатнія бактрыяны амаль не саступаюць драмадэрам.
Дзікіх аднагорбых вярблюдаў драмадэраў (лац. Camelus dromedarius) у наш час не захавалася. У цэнтральных раёнах Аўстраліі можна сустрэць зьдзічэлых, раней завезеных туды аднагорбых вярблюдаў, якія бескантрольна размножваюцца з-за адсутнасьці сур’ёзных лімітуючых фактараў. На шырокіх тэрыторыях старога сьвету з засушлівым і гарачым кліматам драмадэры застаюцца важнымі гаспадарчымі жывёламі, якія выконваюць шматлікія функцыі й працягваюць адыгрываць важную ролю ў культуры асобных народаў сьвету.
Здаўна вярблюды выкарыстоўваліся ў войсках, з часоў антычнасьці й сярэднявечча, для перавозкі грузаў і вершнікаў, непасрэдна ў баі выкарыстоўваліся баявыя вярблюды ў складзе баявой кавалерыі й індывідуальна, часьцяком з мэтай застрашваньня суперніка.
У хрысьціянстве вярблюд сымбалізуе ўмеранасьць, годнасьць, каралеўскую кроў, паслухмянасьць, жыцьцёвую сілу й асацыюецца з чараўнікамі й Янам Хрысьціцелем, які насіў пояс зь вярблюджай шкуры. Вярблюд, прыклонены на калені для прыняцьця ношы, ўвасабляе пакору. У іранцаў вярблюд асацыюецца з цмокам. У рымлянаў вярблюд быў пэрсаніфікацыяй Арабіі на манэтах. Вярблюд зьяўляецца сымбалем мовы праграмаваньня Perl.
У горадзе Ахтубінск у Астраханскай вобласьці на плошчы імя Леніна ўсталяваны помнік двум вярблюдам Машцы й Мішу, якія служылі ў камандзіра гарматы сяржанта Рыгора Несьцерава й цягнулі гармату, якая зрабіла адзін зь першых залпаў па Райхстагу[4].
Выявы вярблюда прысутнічаюць на некаторых гербах і сьцягах гарадоў і рэгіёнаў, але геральдычнай фігурай вярблюд не зьяўляецца.
Вярблюд выкарыстоўваўся на гербе Ісецкага правінцыі, цяпер вярблюд выкарыстоўваецца на гербах і сьцягах Чалябінска (аднагорбы, аднак дакладная колькасьць пагоркаў не зразумелая, бо вярблюд наўючаны цюкамі) і Чалябінскай вобласьці (двухгорбы). У «Поўным зборы законаў Расейскай імпэрыі» за 1830 годам гэтаму дадзена наступнае тлумачэньне: «наўючаны вярблюд ў знак таго, што ў гэты горад шмат іх з таварамі прыводзяць». Такім чынам, вярблюд сымбалізаваў гандаль, якім у той час у асноўным жыў горад[5].
Вярблюд таксама прысутнічае на гербе Эрытрэі.
Вярблюдовыя ўюк хімл служыў мерай вагі, якая выкарыстоўвалася ў мусульманскіх краінах. Вага хімла ў розных рэгіёнах моцна адрозьнівалася, сярэдні (акруглены) хімл набліжаўся да вагі ў 250 кг.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Вярблюд (па-лацінску: Camelus) — жывёла клясы сысуноў, адносіцца да капытных у межах роду вярблюдавых, шырока вядомая сваім адметным тлушчавым адкладаньням у выглядзе гарбу на сьпіне. Уснуюць два віды вярблюдаў, адзін зь якіх мае адзін горб, а другі — два. Аднагорбыя вярблюды пражываюць у асноўным у сухіх пустэльных рэгіёнах Заходняй Азіі, у той час як двухгорбы вярблюд мае тэрыторыю пражываньня ў Цэнтральнай і Ўсходняй Азіі. Абодва віду зьяўляюцца хатнімі жывёламі, і выкарыстоўваюцца чалавека дзеля атрыманьня малака й мяса, а таксама ў якасьці працоўнай сілы.
Сярэдняя працягласьць жыцьця вярблюдаў складае ад 40 да 50 гадоў. Вярблюды могуць разганяцца ня толькі да хуткасьці 65 км/г пры бегу на кароткія дыстанцыі, але здольныя падтрымліваць сталую хуткасьць да 40 км/г. Паводле археалягічным дадзеных продкі сучасных вярблюдаў зьявіліся ў Паўночнай Амэрыцы ў часы палеагенавага пэрыяду, а затым распаўсюдзіліся на большай частцы Азіі. Народы старажытнага Самалі адамашнілі вярблюдаў да 2000 году да н. э.
Дөйә — сүлдә һәм далала йәшәүсе һөт имеҙеүсе хайуан.
Дөйәләрҙең ике төрө була:
Оло дөйәнең ауырлығы 500—800 кг-ға етә; репродуктив дәүере 2-3 йәштән башлана. Ул 40 йәшкәсә йәшәй ала.
Дөйә ҡоролоҡло һәм ҡаты шартлы төбәктәрҙә тереклек итегә яраҡлы. Ҡуйы йөнлө тиреһе көн эҫеһе менән төнгө һыуыҡтан яҡшы ышыҡлай. Киң ике бармаҡлы тояғы ярмалы ҡом һәм ваҡ таштар буйлап йөрөү өсөн яйлы. Дөйә тирләмәй, ташландыҡ-ҡалдығы менән бик аҙ шыйыҡса сығара. Тын алғанда морононан бүленгән дым тирә-яҡ һауаға сығып юғалмай, махсус йыйырсыҡта йыйылып, кире ауыҙына ағып төшә. Дөйә оҙаҡ ваҡыт һыу эсмәй тереклек итә ала - бындай осраҡтарҙа уның ауырлығы 40%-ҡаса кәмей ала. Һыу буйына еткәс, бер юлы 57 литрғаса һыу эсә ала.
Дөйәләрҙең күпселеге һыу ятҡылығын күргәне булмаһа ла, улар бик яҡшы йөҙөүсе.
Дөйәнең сүллектә йәшәүенә үҙенсәлекле яраҡлашыуҙарының береһе — ул май ҡатламдары булған үркәстәр. Дөйә үркәстәрендә булған майҙарҙың әселәнеүе аша һыу ала ала, тигән ярайһы киң таралған фекер йәшәй. Әммә эш шунда — тын алғанда организм май әселәнеүендә барлыҡҡа килгәндәгегә ҡарағанда күберәк дым юғалта. Ысынбарлыҡта иһә дөйәләр бары тик һыуһыҙлыҡты бик яҡшы кисерә. Дөйәләр ике аҙнаға тиклем һыуһыҙ, айға тиклем аҙыҡһыҙ йәшәргә һәләтле. Үркәстәрҙең ысын тәғәйенләнеше башҡа — улар дөйәнең арҡаһын ҡояш эҫеһенән һаҡлаусы үҙенә бер төрлө "ҡыйыҡ" булып хеҙмәт итә. Бынан тыш, организмдың бөтә май һаҡламының арҡала тупланыуы йылылыҡтың яҡшы алмашыныуына булышлыҡ итә.
Ҡулға эйәлештерелгән дөйәләр Азия һәм Африканың бик күп өлкәләрендә таралған, дөйәләр егеү һәм йөк ташыу өсөн файҙаланыла. Дромедарҙар төньяҡ Африканың 1° көньяҡ киңлегендә, Ғәрәп ярымутрауында, Үҙәк Азияла осрай. XIX быуатта Австралия континентына килтерелә, бында урындағы климат шарттарына яраҡлашалар һәм 50 мең башҡа етәләр.
Бактриандар Кесе Азияла һәм Маньчжурияла таралған. Донъяла барлығы 19 млн дөйә иҫәпләнә, шуларҙың 14,5 млн Африкала тереклек итә.
Дөйә — сүлдә һәм далала йәшәүсе һөт имеҙеүсе хайуан.
Дөйәләрҙең ике төрө була:
Бактриа́н — ике үркәсле дөйә; Дромеда́р — бер үркәсле дөйә.Дөя (лат. Camelidae) — бер яки ике өркәчле эре гәүдәле күшәүче хайван. Кешеләр аны йөртү һәм йөк ташу өчен файдаланалар. Чүлдә яки ярым чүлдә яши.
Урта Азияда ике өркәчле — бактриан (C. bactrianus) дөяләре һәм Гарәбстанда, Африкада бер өркәчле — дромедар (C. dromedarius) дөяләре очрый.
Дөянең авырлыгы 500–800 килограммга кадәр җитәргә мөмкин. Ә үзе ул 40–60 яшькә кадәр яши. Әлеге имезүчеләр табигатьнең кырыс һәм сусыз шартларында да яшәргә җайлашкан. Калын мех кояш кызуыннан да, төнге салкыннан да саклый. Ә ике кат булып урнашкан керфекләр күзгә ком кермәсен өчен уңайлы. Әгәр анда ком барыбер үтеп керә икән, күзләре яшьләнә һәм ул ком яшь белән юылып чыга. Дөяләр тирләми һәм шуның аркасында парга әйләнә торган сыеклык бермә-бер кими. Хәтта сулаганда бүленеп чыккан дым да борынның аерым катламнарына җыелып, организмга кире кайта.
Бик озак сусыз торган дөя 20 мин эчендә бертуктаусыз 57 л су эчеп бетерергә сәләтле икән. Аның организмы да суны үзендә саклау өчен җайлашкан. Ашказанында су өчен булган 800 дән артык кечкенә «кесәләр» бар. Шуларга тупланган су һәм өркәчләрдәге май хисабына дөя ике атна сусыз һәм бер ай чамасы ризыксыз яшәргә мөмкин. Дөяләрнең өркәчләрендә су түгел, ә май туплана. Ләкин өркәчнең табигать билгеләгән вазифасы башка: алар аркасын кояш кызуыннан саклый һәм күләгә төшерү өчен хезмәт итә.
Чүлләрдә дөяне хуҗалык шартларында авыр йөк ташу өчен файдаланалар. Алар 400 килограммга кадәр авырлыктагы йөк күтәреп, әллә ничә дистә чакрым үтәргә сәләтле. Машиналар комда батып калса, дөя аяклары нәкъ менә комнан һәм ташлардан йөрү өчен җайлашкан. Чөнки аларда тояк урынына ике сөял генә. Шул сөял очлы, үткен ташларга да, эссе комга да бик чыдам. Шундый ук сөялләр аның тезендә, күкрәк өлешендә дә бар. Алар турында бик күп язарга булыр иде.
Яшь һәм җенескә карап дөя атамалары:
Исәт провинциясе гербы нигезендә төзелгән Чиләбе гербы. Дөя сәүдә статусын күрсәтә[4]. Чиләбенең сәүдә тарихы Кәнифә юлында.
Дөя (лат. Camelidae) — бер яки ике өркәчле эре гәүдәле күшәүче хайван. Кешеләр аны йөртү һәм йөк ташу өчен файдаланалар. Чүлдә яки ярым чүлдә яши.
Урта Азияда ике өркәчле — бактриан (C. bactrianus) дөяләре һәм Гарәбстанда, Африкада бер өркәчле — дромедар (C. dromedarius) дөяләре очрый.
Дөянең авырлыгы 500–800 килограммга кадәр җитәргә мөмкин. Ә үзе ул 40–60 яшькә кадәр яши. Әлеге имезүчеләр табигатьнең кырыс һәм сусыз шартларында да яшәргә җайлашкан. Калын мех кояш кызуыннан да, төнге салкыннан да саклый. Ә ике кат булып урнашкан керфекләр күзгә ком кермәсен өчен уңайлы. Әгәр анда ком барыбер үтеп керә икән, күзләре яшьләнә һәм ул ком яшь белән юылып чыга. Дөяләр тирләми һәм шуның аркасында парга әйләнә торган сыеклык бермә-бер кими. Хәтта сулаганда бүленеп чыккан дым да борынның аерым катламнарына җыелып, организмга кире кайта.
Бик озак сусыз торган дөя 20 мин эчендә бертуктаусыз 57 л су эчеп бетерергә сәләтле икән. Аның организмы да суны үзендә саклау өчен җайлашкан. Ашказанында су өчен булган 800 дән артык кечкенә «кесәләр» бар. Шуларга тупланган су һәм өркәчләрдәге май хисабына дөя ике атна сусыз һәм бер ай чамасы ризыксыз яшәргә мөмкин. Дөяләрнең өркәчләрендә су түгел, ә май туплана. Ләкин өркәчнең табигать билгеләгән вазифасы башка: алар аркасын кояш кызуыннан саклый һәм күләгә төшерү өчен хезмәт итә.
Чүлләрдә дөяне хуҗалык шартларында авыр йөк ташу өчен файдаланалар. Алар 400 килограммга кадәр авырлыктагы йөк күтәреп, әллә ничә дистә чакрым үтәргә сәләтле. Машиналар комда батып калса, дөя аяклары нәкъ менә комнан һәм ташлардан йөрү өчен җайлашкан. Чөнки аларда тояк урынына ике сөял генә. Шул сөял очлы, үткен ташларга да, эссе комга да бик чыдам. Шундый ук сөялләр аның тезендә, күкрәк өлешендә дә бар. Алар турында бик күп язарга булыр иде.
Ако коњот е најплеменитото животно кое човекот успеал на го припитоми, од номадска гледна точка камилата е секако најкорисната. Без неа пустината како населено место не би можела да се замисли. Камилата ги храни номадите, таа им е транспортно средство и предмет на размена. Мираз на младите невести, цена на крвот, добитак на коцкање (maysir), богатство на шеикот, се тоа се проценува со цената на камилата.
Таа е Бедуинов нераздвоен другар, неговото второ јас(alter ego), негов и татко и мајка. Тој го пие нејзиното млеко наместо вода ( коју ја штеди за стоката), тој се гости со нејзиното месо,се покрива со нејзината кожа, си прави себеси шатор од нејзиното влакно. Нејзиното ѓубре тој го употребува заогрев,а урината како средствова зајакнување на кожата и како лек. За него камилата е нешто повеќе од »пустински брод«; таа е особен дар на Алах(исп. Коран, 16 : 5—8). Да го цитирам необично јакиот израз на Шпренгер (Sprenger): »Бедуинот е камилов паразит.«
Денешните Бедуини уживаат кога се ѕборува за нив како за ahl al-ba'îr, народ на камилата. Мусил вели дека нема скоро ниеден член во племето Рувала кој не пиел во некоја прилика вода од бурагот на камилата. Во случај ан нужда или старата камила се убива или и се става стап низ грло како би се предизвикало повраѓање на водата. Ако камилата се напила воде пред ден или два дана, течноста се пие. Улогата која камилата ја одиграла во економијата на арапскиот живот најдобро покажува фактот кој говори дека арапскиот јазик поседува близу илјада називи за бројни сорти и степене на возраста на камилата, а со тој број може да се натпреварува едиствено само синонимите кои се употребуваат за зборотмеч. Арапската камила е во состојба без воде во зима патува дури дваесет и пет, а во лето по пет денови.
Камилата била еден од факторите кои ги овозможила раните исламски освојувања, бидејќи на своите господари им осигурала поголема подвижност од таа што ја имале „неподвижните народи„ а со тоа и предност над истите. За калифот Омар се говори дека рекол: »Арапот има успех само таму каде што е камилата.« Арапскиот полуостров останува главен одгледувачки центар на камили во светот. Коњите Наџда, мајмуните Хаса и камилите Омана уживаат светски глас. Во минатото ловот на бисери во Оман во областа на Персискиот Залив, рудниците на сол во некои реони и индустријата на камили биле најголемиот доход на земјата.
Камилата од северозападна Арабија, како и коњот, кој е по потекло америчко животно, донесена во Палестина и Сирија кога била инвазијата на мидијанците во XI век п.н.е., (Књ. суд. 6 : 5, исп. Пост. 24 : 64) изгледа дека се првите пишани извори за распространетоста на употребата на овие животни. Во Египет дошла со асирското освајување во седмиот век пне., а во северна Африка со исламската инвазија во седмиот век од нашата ера. Освен во Африка и Блискиот Исток, камилите виреат и во Кина и Монголија, односно во пустината Гоби. Разликата е во тоа што овие се двогрби.
Камилата се јавува како тема во делата од областа на уметноста и популарната култура, како:
Ако коњот е најплеменитото животно кое човекот успеал на го припитоми, од номадска гледна точка камилата е секако најкорисната. Без неа пустината како населено место не би можела да се замисли. Камилата ги храни номадите, таа им е транспортно средство и предмет на размена. Мираз на младите невести, цена на крвот, добитак на коцкање (maysir), богатство на шеикот, се тоа се проценува со цената на камилата.
Таа е Бедуинов нераздвоен другар, неговото второ јас(alter ego), негов и татко и мајка. Тој го пие нејзиното млеко наместо вода ( коју ја штеди за стоката), тој се гости со нејзиното месо,се покрива со нејзината кожа, си прави себеси шатор од нејзиното влакно. Нејзиното ѓубре тој го употребува заогрев,а урината како средствова зајакнување на кожата и како лек. За него камилата е нешто повеќе од »пустински брод«; таа е особен дар на Алах(исп. Коран, 16 : 5—8). Да го цитирам необично јакиот израз на Шпренгер (Sprenger): »Бедуинот е камилов паразит.«
Денешните Бедуини уживаат кога се ѕборува за нив како за ahl al-ba'îr, народ на камилата. Мусил вели дека нема скоро ниеден член во племето Рувала кој не пиел во некоја прилика вода од бурагот на камилата. Во случај ан нужда или старата камила се убива или и се става стап низ грло како би се предизвикало повраѓање на водата. Ако камилата се напила воде пред ден или два дана, течноста се пие. Улогата која камилата ја одиграла во економијата на арапскиот живот најдобро покажува фактот кој говори дека арапскиот јазик поседува близу илјада називи за бројни сорти и степене на возраста на камилата, а со тој број може да се натпреварува едиствено само синонимите кои се употребуваат за зборотмеч. Арапската камила е во состојба без воде во зима патува дури дваесет и пет, а во лето по пет денови.
Камилата била еден од факторите кои ги овозможила раните исламски освојувања, бидејќи на своите господари им осигурала поголема подвижност од таа што ја имале „неподвижните народи„ а со тоа и предност над истите. За калифот Омар се говори дека рекол: »Арапот има успех само таму каде што е камилата.« Арапскиот полуостров останува главен одгледувачки центар на камили во светот. Коњите Наџда, мајмуните Хаса и камилите Омана уживаат светски глас. Во минатото ловот на бисери во Оман во областа на Персискиот Залив, рудниците на сол во некои реони и индустријата на камили биле најголемиот доход на земјата.
Камилата од северозападна Арабија, како и коњот, кој е по потекло америчко животно, донесена во Палестина и Сирија кога била инвазијата на мидијанците во XI век п.н.е., (Књ. суд. 6 : 5, исп. Пост. 24 : 64) изгледа дека се првите пишани извори за распространетоста на употребата на овие животни. Во Египет дошла со асирското освајување во седмиот век пне., а во северна Африка со исламската инвазија во седмиот век од нашата ера. Освен во Африка и Блискиот Исток, камилите виреат и во Кина и Монголија, односно во пустината Гоби. Разликата е во тоа што овие се двогрби.
Тĕве (лат. Camelus) — тир хытнă ураллă кĕçĕн ушкăнĕн сĕт ĕçекенсен ăрачĕ. Тĕве — пушхирте пурăнма хăнăхнă пысăк чĕрчун.
Тĕвесен икĕ тĕсне те 5000 çул каялла алла вĕрентнĕ. Çутçанталăкри тискер тĕвисене Гоби пушхирĕнче Н. М. Пржевальский çулçӳревçĕ тĕпчесе уçнă. Халĕ икĕ курпунлă тĕвесене Якутире плейстоцен паркĕнче пурăнма хăнăхтарас енĕпе ĕçлеççĕ. Çапах та тискер тĕвесем сайра тĕл пулаççĕ. Çурçĕр Америкăпа Австралин типĕ çĕрĕсенче çак выльăха ирĕке кăларнă — кунта вĕсем лайăх ĕрченĕ.
Çитĕннĕ тĕве йывăрăшĕ — 500—800 кг, 2-3 çулти тĕве пĕтĕленме пултарать. Тĕве 20 çула çити пурăнать.
Çак сĕт ĕçекенсем хаяр типĕ çĕрсенче хăйсене тĕреклĕ туяççĕ. Çăра çăм ăна кăнтăрлахи шăрăхпа çĕрлехи сивĕрен упраççĕ. Икĕ пӳрнеллĕ икĕ ура — сапăнакан хăйăрпа е вак-тĕвек чул çине пусса утаççĕ. Тĕве тарламасть, шăнă чух та сахал шыв çухатать. Сăмса шăтăкĕнчен сывлăшпа пĕрле тухакан нӳрĕкĕ пĕрмечере пуçтарăнса калех çавара лекет. Шывсăр тĕве кĕлеткин 40 % йывăрăшне çухатса та, ура çинчех тăрать. Янтă шыв тĕлне çитсен, нӳрĕксĕр асап тӳснĕ тĕве пĕр самантра тӳрех 57 литр шĕвеке хырăма кӳпет. Тĕвен пушхирте çӳреме ятарлă меллĕхĕ — курпун — пур. Унăн çу янтăхĕ çав тери йăвăр пулассенче шыв çăлкуçне ылмаштараççĕ. Тĕве вара шывсăр икĕ эрне, апат çимесĕр икĕ уйăха тарин утма пултарать.
Пысăк шыв кӳлленчĕкĕсене хăйĕн ĕмĕрĕнче курман пулсан та, тĕве шывра лайăх ишет.
Тĕве евĕрлисен шутне çаплах альпака, лама, гуанако тата викунья чĕрчунĕсем кĕреççĕ. Альпакăпа лама — килти выльăх, вĕсемпе çăм тупăçĕ енĕпе усă кураççĕ.
Çак чĕрчунсен икĕ тĕсе тĕл пулать:
Тĕве хăйпе, чи малтанах, тӳсĕмлĕхе кăтартать.
Тĕвене Исет провинцийĕн гербĕнче ӳкернĕ. Халĕ тĕве Челепи хулипе облаçĕн гербĕпе ялавĕ çинче.
1830 çулта пичетрен тухнă «Полное собрании законов Российской империи» çапла ăнлантарнă:
«Навьюченный верблюд в знак того, что оных в сей город довольно с товарами приводят»
Тĕве сутă-илӳ палăртăвĕн симвăлĕ шутланать, çавăнпа ĕнтĕ караван çулĕ хула витĕр тухни паллă пулать. [1]
Тĕве (лат. Camelus) — тир хытнă ураллă кĕçĕн ушкăнĕн сĕт ĕçекенсен ăрачĕ. Тĕве — пушхирте пурăнма хăнăхнă пысăк чĕрчун.
Тĕвесен икĕ тĕсне те 5000 çул каялла алла вĕрентнĕ. Çутçанталăкри тискер тĕвисене Гоби пушхирĕнче Н. М. Пржевальский çулçӳревçĕ тĕпчесе уçнă. Халĕ икĕ курпунлă тĕвесене Якутире плейстоцен паркĕнче пурăнма хăнăхтарас енĕпе ĕçлеççĕ. Çапах та тискер тĕвесем сайра тĕл пулаççĕ. Çурçĕр Америкăпа Австралин типĕ çĕрĕсенче çак выльăха ирĕке кăларнă — кунта вĕсем лайăх ĕрченĕ.
Çитĕннĕ тĕве йывăрăшĕ — 500—800 кг, 2-3 çулти тĕве пĕтĕленме пултарать. Тĕве 20 çула çити пурăнать.
Çак сĕт ĕçекенсем хаяр типĕ çĕрсенче хăйсене тĕреклĕ туяççĕ. Çăра çăм ăна кăнтăрлахи шăрăхпа çĕрлехи сивĕрен упраççĕ. Икĕ пӳрнеллĕ икĕ ура — сапăнакан хăйăрпа е вак-тĕвек чул çине пусса утаççĕ. Тĕве тарламасть, шăнă чух та сахал шыв çухатать. Сăмса шăтăкĕнчен сывлăшпа пĕрле тухакан нӳрĕкĕ пĕрмечере пуçтарăнса калех çавара лекет. Шывсăр тĕве кĕлеткин 40 % йывăрăшне çухатса та, ура çинчех тăрать. Янтă шыв тĕлне çитсен, нӳрĕксĕр асап тӳснĕ тĕве пĕр самантра тӳрех 57 литр шĕвеке хырăма кӳпет. Тĕвен пушхирте çӳреме ятарлă меллĕхĕ — курпун — пур. Унăн çу янтăхĕ çав тери йăвăр пулассенче шыв çăлкуçне ылмаштараççĕ. Тĕве вара шывсăр икĕ эрне, апат çимесĕр икĕ уйăха тарин утма пултарать.
Пысăк шыв кӳлленчĕкĕсене хăйĕн ĕмĕрĕнче курман пулсан та, тĕве шывра лайăх ишет.
Тĕве евĕрлисен шутне çаплах альпака, лама, гуанако тата викунья чĕрчунĕсем кĕреççĕ. Альпакăпа лама — килти выльăх, вĕсемпе çăм тупăçĕ енĕпе усă кураççĕ.
Çак чĕрчунсен икĕ тĕсе тĕл пулать:
Бактри е "Икĕ курпунлă тĕве" (C. bactrianus) Дромедар е "Пĕр курпунлă тĕве" (C. dromedarius)[[Категория:Харамайдар алпаабытынан]]
Тэбиэн диэн кумах куйаар уонна дала кыыла. Тэбиэннэр (Camelidae) биистэрин уустарыгар киирэр. Арҕаа уонна Орто Азия кумахтаах сирдэригэр үөскээбиттэр.
Тэбиэн икки көрүҥнээх:
Тэбиэн 40-50 сыл олорор. Саастаах атыыр үрдүгэ 1.85 м (арҕаҕыныын 2.15 м). Кылгас дистанцияҕа 65 км/ч түргэннээх сүүрүөн сөп, уhун дистанцияҕа - 40 км/ч. Тэбиэн 5000 сыллааҕыта иитиллибитэ. Аҕыйах хаҥыл тэбиэн Гоби кумах куйаарыгар (Монголия уонна Кытай) хаалбыт. Соҕуруу Америка ламалара, альпакалара, гуанаколара уонна викуньялара эмиэ тэбиэннэр биистэрин уустарыгар киирэллэр.
Нүүдэлчдийн амьдарч ирсэн экологийн орчинд говь, цөл нэлээд нутгийг эзэлдэг бөгөөд үүнд дасан зохицож амьдардаг амьтдаас гэршүүлэгдэж, тэдний амьдралд чухал үүрэг гүйцэтгэж ирсэн амьтны нэг нь тэмээ (
) юм.
Дэлхийн тэмээний 90%-ийг Наран тэмээ (ганц бөхт), 9,6%-ийг Тэмээ (хос бөхт) эзэлдэг. Хятадын хойд говь, Монгол, Халимаг, Хасаг, Хиргис улс хос бөхт тэмээ үржүүлдэг. Хос бөхт тэмээ буй болсон явдал ч биедээ өөх ихээр хуримтлуулж өвөл, хаврын тарчиг хатуу цагт илч дулааны эх үүсвэр болгон ашигладаг зохицолдолгоотой холбоотой үүсчээ. Хос бөхт тэмээний өвөг бол зэрлэг тэмээн гөрөөс “Хавтгай” юм. Энэ амьтан одоо ч манай орны Алтайн цаадах говьд амьдарсаар байна.
Венецийн жуулчин Марко Поло 13-р зуунд анх дэлхийд мэдээлж улмаар 1870-1884 онд Оросын жуулчин Н.М.Пржевальский Төв Азиар хэд хэдэн удаа том аялал хийхдээ Монгол орноор дайрч хавтгайг үзэж тодорхойлж бичсэний дээр агнаж гавлын яс, арьсыг нь судалгаа, үзмэрийн дээж болгон авсан байдаг. Тэмээг хүн гэршүүлээд наад зах нь 5000 жил болж байна. Тэмээ, адууг гаршуулж, гэршүүлсний дүнд Хүннү гүрэн, Монгол хэмээх улс үүсч хөгжих үндэс болсон гэж үзэж болно. Өөрөөр хэлбэл тэмээгүйгээр монгол соёл, нүүдэлчний соёл иргэншлийг ойлгоход хэцүү болно. Говь цөлийн экологийн нөхцөлд амьдрах зохицол нь гайхалтай бүрдсэн энэ амьтан халуун нарнаас биеэ хамгаалах, ус чийгийг алдахгүй барих, өвлийн хүйтнээс хамгаалах хос бөхтэй болсон, элсэн хөрсөнд явах тавхайтай болсон, говь цөлийн өргөслөг өвөрмөц ургамалаар хооллох, олон хоногийн өл хоол даах чадвартайг нь танин мэдэж уналга эдэлгээнд ашиглах болсон байна.
Тэмээний цээжин хэсгийн яс бөгсөн биеэсээ хүчирхэг том түүнээ дагаж булчингийн хөгжил цээжин талдаа илүү сайн байна. Ууцны яс, харцаганы нугаламтай уян холбогдсон нь түүнийг зөөлөн явдалтай болгодог ажээ. Тэмээ хэвтэхдээ залааны 2, өвдөгний 2, тойгны 2, өвчүүний 1 бүгд долоон сайран дээр тулдаг учир зундаа +60-70 хэм хүртэл халж, өвөлдөө 30 хэм хүртэл хүйтэрдэг газрын гадаргаас биеийг нь хамгаалдаг байна.Тэмээний арьс нягт зузаан, атираагүй, уян, хөлсний булчирхай нь голчлон суга цавиар байрладаг нь хөлөрч ус чийг алдахаас хамгаалдаг. Тэмээний уруул хөдөлгөөн сайтай, сэтэрхий уруулынх нь баруун, зүүн тал тус тусдаа хөдөлдөг нь говийн ургамалаар хооллох зохилдологоог буй болгожээ. Энэ онцлогоосоо хамаарч тэмээний сур, үдээр хатахдаа татаж хатаж сунадаггүйг мэдэж ханын үдээр, авдар савны углуурга, заадал эмээлийг хүртэл наалгүйгээр тэмээний арьсаар бүрж, үдэж хийдэг байна. Үсэн бүрхүүл нь сор үс, завсрын үс буюу ноолуураас тогтдог сайн чанарын ноостой, уян зөөлөн, дулаан тул төрөл бүрийн утас, ноосон эдлэл, хөвөнгийн оронд дээлэнд тавьж ашиглаж иржээ. Дэлүү нь бөөрний хавьд өлөнгийн хонхор тушаа байрладаг тул амархан гэмтдэг. Хашир малчид тэмээг унагах, цохиж нүдэхээс болгоомжилж бөөр нь уначихна гэдэг нь ийм учиртай. Тэмээ алсын барааг өдөр шөнө ялгалгүй хардаг. Үнэр сайн мэдэрдэг. Ус, худаг, айл бууцыг 30-аад км-ийн цаанаас мэдэрдэг гэдэг. Иймээс ямар ч элсэн цөлд баримжаагаа алддаггүй орон зайн мэдрэмж сайтайгаараа малчдад хань түшиг болж, хайр булаадаг амьтан юм.
Ямарваа амьтан ус чийгийг амьсгалаар, хөлсөөр, ялгадсаар алддаг. Тэмээний хамар урт нарийн тул амьсгалаар усыг ууршуулдаггүй. Хамрын хөндийн салст бүрхүүлийн олон үрчлээс ус ууршихаас хамгаалж конденсацлаж үлдээдэг. Нэг минутад 8-10 удаа амьсгалдаг нь усыг ууршихаас хамгаалах бас нэг зохицолдолгоо юм. Говь цөлийн өвс ургамал, ус, эрдэс бодис ихтэй байдгаас тэмээ давс хужрыг ихээр хэрэглэдэг. Энэ нь биеийн дотоод осмос даралтыг ихэсгэж ус барих чадварыг нэмэгдүүлдэг. Тэмээ өвс, усгүйгээр удаан байж, өл даах чадвараараа бусад малаас илүү юм. Тэмээ хэдэн долоо хоногоор ус уухгүй байж чадна. Энэ үед шээс нь өтгөрч 0.5 л хүртэл буурна. Тэмээ усаар дутагдсан үедээ бөөрнийхөө сүвнүүдэд хуримтлагдсан шээсээ эргүүлж шингээн гүзээндээ буцаах чадвартай бөгөөд гүзээнд буцаж ирсэн шээсийг тэнд орших бичил биетнүүд уураг болгон хувиргах замаар илүүдэл бодисоо дахин ашиглах, усны хэрэгцээгээ хангах зохилдлоготой болжээ. Тэмээний бас нэг сонин зохилдолгоо бол агаарын температур ихсэх үед хөлөрч усаа алдахгүйн тулд биеийн температураа нэмэгдүүлэн өнгөрөөж чаддаг явдал юм. Тэмээ бөхнийхөө өөхийг задлан ус болгож чадна. Өдөрт 80 л хүртэл ус уудаг. Үүнийг гүзээндээ олон хоног хадгалан аажим зарцуулж чаддаг. Биедээ их хэмжээний өөх хуримтлуулдаг 2 бөхнөөс гадна гадар, дотор өөх нь 80-100 кг хүрдэг. Энэ нь 900.0 гаруй мянган кило-калоритой тэнцэх илчлэгийн нөөц юм. 100 гр. өөх задрахад 107 мл ус гаргадаг гэж үзэхэд тэмээний усны дутагдлыг хангах нэг эх үүсвэр нь өөх болдог. Туршилтаар тэмээг идүүлэх ч үгүй, услах ч үгүй байлгахад 56-70 хоног, өвс өгч услахгүй байлгахад 78 хоног, зөвхөн ус өгч байгаа нөхцөлд 86-131 хоног тэсч байжээ. Тэмээг удаан хугацаагаар цангаахад биеийн жингийн 1/3-ийг буюу 200 кг жин алдах үед услахад 3 минутын дотор усны алдагдлыг нөхдөг гэж үздэг. Тэмээ ердийн нөхцөлд өтгөн бага, хуурайвтар хоргол гаргадаг нь бас л усны алдагдлыг багасгаж байгаа бөгөөд, жин үдийн халуун нарлуу харж идээшилдэг нь нарыг биеийн бага талбайд тусгах зохилдлогоо юм.
Монгол орны тачир, хахир байдал, зундаа туйлын халуун, өвөлдөө тэсгим хүйтэн байдаг нь энд амьдах амьтан бүрийг тэсвэр, тэвчээртэй болгодог. Говь нутгаас олдох үл давтагдах, хосгүй амьтдын нэг нь хоёр бөхтэй тэмээ юм. Энэ амьтан Говь цөлийн хатуу хөтүү нөхцөлд хамгийн төгс гэмээр зохицдог. Монгол орон тэмээг одоогоос 3000 жилийн өмнөөс анх гаршуулж, гэршүүлэн өсгөн үржүүлсэн ууган орон, дэлхийд ховорхон болоод байгаа хос бөхт тэмээний удмын санг хадгалан үлдсэн цөөн орны нэг бөгөөд энэ аварга, амгалан амьтнаас дэлхийн хамгийн дулаан ноосыг гаргаж авдаг. Монгол улс нь дэлхийд хамгийн олон хоёр бөхт тэмээтэй. 2012 оны мал тооллогын дүнгээс харахад тэмээн сүргийн тоо толгой 279,6 мянгад хүрсэн. Тэмээний ноос нь ноолуур, завсрын үс, хялгаснас бүрдэх бөгөөд ноолуур агууламж нь хонины бүдүүн ноосныхоос их, зунгаг багатай, гол төлөв өөрийнхөө өнгөөр хэрэглэгддэг. Ойролцоогоор 1400 тонн тэмээний ноос бэлтгэдэг. Тэмээний ноос нь дулаан хадгалах чадвар сайтай, ноолууртай харьцуулахад ширхэгт нь урт 45мм-ээс дээш бөгөөд бөх бат чанараараа давуу байдаг. Дундаж хэмжээтэй тэмээ жилд ойролцоогоор тав гаруй кило ноос өгдөг. Монгол тэмээний ноосны наян хувь нь 21-25 микроны диаметртэй байдаг нь ноосыг онц сайн чанартай, зөөлөн, дулаан болгодог. Нэг килограм тэмээний ноосонд 2.5 метр ноосон утас, 1 метр квадрат хөнжил, 1-1.5 светер эсвэл 4 ороолт хийх материал агуулагдана. Монгол тэмээний ноос дунджаар 37 см урт бөгөөд диаметрын хувьд 20-120 микроны хооронд хэлбэлзэнэ. Тэмээний зөөлөн үс дунджаар 12.5 см урт бөгөөд диаметрын хувьд 19-24 микроны хооронд хэлбэлзэнэ. Монгол тэмээний ноос нь хувцас хийхэд ашиглагддаг бусад нэхмэл, хөвмөл материалуудын утастай харьцуулахад илүү эдэлгээ сайтай байдгаараа онцлогтой. Мөн тэмээний ноосны хамаг сайн чанаруудыг агуулсан ботгоны ноос нь хөнгөн, зөөлөн чанараараа гайхуулдаг бөгөөд нэг, хоёр настай ботгоны ноос дэлхий зах зээл дээр хамгийн үнэтэй байдаг. Тэмээний ноосонд эмчилгээний чанартай ланолин агуулагддаг. Энэ нь статик нөлөөлөлд орохгүй, тоос татахгүй бөгөөд цусны микро эргэлтийг сайжруулж, дулаацуулах чанартай. Тэмээний ноосны хуурай дулаан нь эмчилгээнд чанартай, нервийн үрэвсэл, мэдрэлийн судасны үрэвсэл, үе мөчний үрэвсэл болон шархираа өвчин намдаадаг гэгддэг. Тэмээний ноос нь чийг тусгаарлах ба утасны бүтэц нарийн тул агаар дамжуулдаг. Тэмээний ноосон хувцас өмсөх нь арьсыг чимчигнүүлж, цусны эргэлтийг сайжруулдаг.
Тэмээ 30-35 жилийн настай амьтан юм. Тэмээ амгалан дөлгөөн зантай, бэлчээрт тархан идээшилдэг. Уналга эдэлгээнд амархан сурдаг, түргэн номхордог зантай. Дуу хуур, уянгалаг аялгуунд уярамтгай. Энэ чанарыг нь ашиглаж ингэнд ботго авахуулна. Үнсэн дээр хөрвөөх дуртай, эдэлгээнд хүлцэнгүй, эзэндээ дуулгавартай. Өл хоол даах чадвараараа таван хошуу мал дотроо харьцуулахын аргагүй тул олон хоногийн аян жинг дааж чаддаг. Хэвтэхэд нь "сөг”, ”сөг” гэж сургана. Ачаа ачаад буюу унаад босгохдоо “хөөг” гэж туух, эргүүлэхдээ “хөөж”, ”хаа” гэж , тэмээг хужирлахдаа “тоор”, ”тоор”, ингийг ботгондоо ирэхэд “хөөс”, ”хөөс” гэж аажуу тайвуун дуу аялгуу гаргаж сургавал буруу зан сурдаггүй байна. Тэмээтэй аль болох аядуу зөөлөн харьцах тутам амархан ээнэгшиж чаддаг. Тэмээнийхээ зан араншингаар тэнгэрийн байдал цаг агаарыг шинжиж чаддаг нь монгол малчны их гайхалтай ажиглалтын үр дүн юм.
-ботго залуу тэмээд тонгочиж тогловол тэнгэр мууддаг
-тэмээ жалга, нөмөр бараанд салхины уруу харж хэвтэвэл тэнгэр хүйтэрнэ
-ингэ ботгондоо хоргодон буйлаад байвал цас бороо орно г.м. Монгол малчин тэмээтэй нөхөрлөснөөр түүний зан араншин, биологийн онцлогийг танин мэдэж, ногт, буйл, бурантаг буй болгон ботгоноос нь барьж, тавьж номхруулан, 2-2.5 настайд нь буйллаж уналганд сургана. Тэмээг буйллаж, бурантгаар хөтлөх аргыг зөвхөн монголчууд хэрэглэдэг. Буйлыг модоор зорж хийдэг ба энэ нь машинаар бол руль нь гэсэн үг бөгөөд тэмээг аль зүг рүү явахыг чиглүүлж өгдөг зүйл юм. Буйллахын тулд ногтолж таваглан даруулаад буйлаар нь юм уу, оонын эврээр хийсэн соёо, эсвэл хоёр талдаа иртэй гилбэр хэмээх тусгай төмрөөр хамрыг нь цоолж буйландаа товх хийж буруу талаас нь буйлаа хийж зөв талд нь мөн товх хийгээд бурантаг уядаг. Тэмээг 2-3 настайд нь унаж сургадаг бол 4-5 насанд нь ачилга, хөллөгөнд сургадаг. Ачлаганд сургахдаа хомнож номхон тэмээний араас хөтөлж сургаад аажмаар хөнгөн ачаанд дасгана. Тэмээ нуруундаа 200-240 кг, тэргэнд хөллөсөн үед 400-500 кг ачаа тээж чаддаг. Аян жинд явахдаа тэмээний хамрыг гэмтээхгүйн тулд бурантгийг нь урд тэмээний татлаганд өвс шүүрч байхаар зайтай хавчуулж хэлхдэг учир тэмээн ачаа тасарч хоцрохоос сэргийлж сүүлчийн тэмээний хүзүүнд хонх зүүдэг. Аян жинд явах тэмээг 10-15 хоног сойно. Тэмээг уяж сойсноор бие нь хагсарч өлчиржин, ул таваг нь бөхөждөг онцлогтой. Номхон тэмээг ганц хүн ачих тохиолдолд 1 м орчим урт үзүүртээ ац буюу тээглүүртэй хоёр тийш нь сураар тэнцүү гоцоо гаргасан “Хүн мод” хэрэглэн ачна. Хоёр тийш гаргасан суран гогцоог тэмээний шатанд углаж татлагаа дээр нь тавиад хүн модоо налуу байрлуулж үзүүрийг газар хатган тэнгээ ачаад нөгөө талд нь гарч ачдаг арга юм.
Эрдэмтдийн тогтоосноор жингийн тэмээ цагт 3.5-4.5 км, хоногт 30-40 км явдаг бөгөөд алсын аянд гурав хоног яваад нэг өдөр амардаг байна. Өмнөговь аймгаас Улаанбаатар хүртэл цагт 4 км,хоногт 37 км газрыг туулж 740 км газрыг 20 хоногт туулдгийг тогтоосон байна.
Тэмээний махыг өргөн дэлгэр биш ч гэсэн хүнсэнд ашигладаг. Тэмээний махыг удаан хугацаагаар нөөцөлж халгалан хэрэглэх нэг арга бол говийн малчдын уламжилж ирсэн борц хийх арга юм. Тэмээний 1 кг борцны илчит чанар 1326.3 ккалори байдаг бөгөөд дундаас дээш тарга хүчтэй тэмээний мах борц хийхэд илүү тохиромжтой. Ингийг зун, намар өдөрт 2 удаа, өвөл хаварт нэг удаа сааж өтгөн, амт чанар сайтай, эмчилгээний ач холбогдолтой, удаан хадгалагдах чадвартай сүү авч ашигладаг. Ингэний сүү цусны судас хатуурах, атеросклероз зэргээс сэргийлж, нарны болон бусад хортой цацрагийн нөлөөнөөс хамгаалах үйлчилгээтэй хүнсний үнэт бүтээгдэхүүн юм. Айраг исгэж, бүлж тосыг ялган авна, сүүг хөөрүүлж өрөм загсааж хураан шар, цагаан тос хийнэ. Айраг ундааг буцалгаж өтгөрүүлээд шүүж аарц, хурууд хийнэ. Ингэний сүү цай сүлэхэд маш бага ордог өвөрмөц онцлогтой.
Нүүдэлчдийн амьдарч ирсэн экологийн орчинд говь, цөл нэлээд нутгийг эзэлдэг бөгөөд үүнд дасан зохицож амьдардаг амьтдаас гэршүүлэгдэж, тэдний амьдралд чухал үүрэг гүйцэтгэж ирсэн амьтны нэг нь тэмээ () юм.
Төө (лат. Camelus, L. 1758) - ача туяктуулар түркүмүнүн төө сымалдар тукумундагы ача туяктуу жаныбар.
Эки түргө бөлүнөт; сыңар өркөч Төө - дромедар (C. dromedarius) жана айры өркөч Төө - бактриан (C. bactrianus). Сыңар өркөч Төөнүн өңү боз, бийиктиги 183 смге жетет. Айры өркөч Төө сыңар өркөчтүүсүнөн жапызыраак, өңү кара күрөң, бийиктиги 178 см, дене уз. 158 см. Чоң Т-лөрдүн салмагы 500-800 кг. Төө - катаал климаттык шартка, кургачылыкка көнүккөн жаныбар. Төөнүн үстүнкү жаагында эки катар азуу тиши бар, карыны катуу катмарлардан турат. Ошого байланыштуу Төө катуу, кургак жана тикендүү өсүмдүктөрдү жеп, туздуу сууну да иче берет. Туяктары анча чоң эмес, таманы жазы жана жумшак. Өркөчүндө 150 кгга чейин май жыйналат. Сынар өркөчтүү Төөдөн 2-4 кг, айры өркөчтүүсүнөн 5-10 кг чууда (жүн) алынат. Эки жылда бирден бото тууйт. Төө унаа катары минидет, андан сүт, эт, чууда алынат. Сүтүнүн майлуулугу 4,5%, бир жылда 2000 кгга чейин сүт саалат, сүтүнөн кымыз, быштак жасалат. Сойгондо 50% ке чейин таза эт чыгат. Айры өркөчтүү Төөлөрдүн жапайысы Азияда (Синьцзянь чөлүндө, Монголияда), Африкада кездешет.
Төө (лат. Camelus, L. 1758) - ача туяктуулар түркүмүнүн төө сымалдар тукумундагы ача туяктуу жаныбар.
Эки түргө бөлүнөт; сыңар өркөч Төө - дромедар (C. dromedarius) жана айры өркөч Төө - бактриан (C. bactrianus). Сыңар өркөч Төөнүн өңү боз, бийиктиги 183 смге жетет. Айры өркөч Төө сыңар өркөчтүүсүнөн жапызыраак, өңү кара күрөң, бийиктиги 178 см, дене уз. 158 см. Чоң Т-лөрдүн салмагы 500-800 кг. Төө - катаал климаттык шартка, кургачылыкка көнүккөн жаныбар. Төөнүн үстүнкү жаагында эки катар азуу тиши бар, карыны катуу катмарлардан турат. Ошого байланыштуу Төө катуу, кургак жана тикендүү өсүмдүктөрдү жеп, туздуу сууну да иче берет. Туяктары анча чоң эмес, таманы жазы жана жумшак. Өркөчүндө 150 кгга чейин май жыйналат. Сынар өркөчтүү Төөдөн 2-4 кг, айры өркөчтүүсүнөн 5-10 кг чууда (жүн) алынат. Эки жылда бирден бото тууйт. Төө унаа катары минидет, андан сүт, эт, чууда алынат. Сүтүнүн майлуулугу 4,5%, бир жылда 2000 кгга чейин сүт саалат, сүтүнөн кымыз, быштак жасалат. Сойгондо 50% ке чейин таза эт чыгат. Айры өркөчтүү Төөлөрдүн жапайысы Азияда (Синьцзянь чөлүндө, Монголияда), Африкада кездешет.
Тӱе (лат. Camelus ) – Азийыште да Африккыште тӱе-влак (Camelidae) йамагатын гыч кугу янлык. Капше 45 см, нелытше 2 - 2,5 кг.
Икпӱгыран тӱе дромедар але дромадер, кокпӱгыран тӱе бактриан маналтеш.
Тӱе (лат. Camelus ) – Азийыште да Африккыште тӱе-влак (Camelidae) йамагатын гыч кугу янлык. Капше 45 см, нелытше 2 - 2,5 кг.
Икпӱгыран тӱе дромедар але дромадер, кокпӱгыран тӱе бактриан маналтеш.
उँट क्यामेलस (Camelus) प्रजाति अन्तर्गत पर्ने एक खुरधारी तथा स्तनधारी घरपालुवा जनावर हो। यसलाई अङ्ग्रेजीमा क्यामल(Camel) भनिन्छ। क्यामल(Camel) शब्द अरबियन भाषाको جمل, ǧmlबाट आएको हो, जुन शब्दले सेमाईटिक भाषामा "सुन्दरतता(beauty)" लाई जनाउँदछ। उँटका निम्न दुई प्रजातिहरू छन :-
अरबियन उँटको एउटा जुरो(hump) हुन्छ भने ब्याकट्रियन उँटको दुई वटा जुरोहरू(humps) हुन्छन्। अरबियन उँट पश्चिम एसियाका सुख्खा मरुभुमि क्षेत्रमा पाइन्छन् भने ब्याकट्रियन उँट मध्य तथा पूर्वी एसियामा पाईने गर्छ। यि दुबै प्रजातिहरूलाई मासु, दुध र मालसामान ओसारपसार तथा सवारीका लागि घरपालुवा बनाईने गरिन्छ।
क्यामल(Camel) शब्दको प्रयोग बिस्तृत रूपमा क्यामिडेई (Camelidae) परिवार अन्तर्गत पर्ने उँट जस्तै छ वटा प्राणीहरूलाई चिनाउन गरिन्छ, जस मध्य दुईवटा वास्तविक उँटहरू तथा अन्य चारवटा उत्तर अमेरीकी उँट जस्तै जीवहरू : लामा (llama), अल्पाका (alpaca), गुआनाको (guanaco) र बिकुन्या (vicuña) हुन्।
उँटको औसत आयु ४० देखि ५० वर्ष हुन्छ। एउटा वयस्क उँट गर्धन तिर १.८५ मि.(६ फिट १ इन्च) र जुरो तिर २.१५ मि.(७ फिट १ इन्च) अग्लो हुन्छ। उँटको जुरो शरीरबाट लगभग ३० इन्च माथि सम्म बढ्छ। उँट छोटो दुरीमा ६५ कि.मि. प्रतिघण्टाको दरले दौडन सक्छ भने लामो दुरीको यात्राको क्रममा यसले आफ्नो गति ४० कि.मि. प्रतिघण्टा बनाई राख्नसक्छ।
उँटको मुख्य दुई प्रजाति भए पनि यो जस्तै देखिने अन्य चार प्रजातिहरू पाइन्छन्। उँटको घाँटी लामो तथा खुट्टा पनि लामा हुन्छन्। उँटको ढाडमा जुरो हुन्छ, अरबियन उँटको एउटा जुरो(hump) हुन्छ भने ब्याकट्रियन उँटको दुई वटा जुरोहरू(humps) हुन्छन्। एउटा वयस्क उँट गर्धन तिर १.८५ मि.(६ फिट १ इन्च) र जुरो तिर २.१५ मि.(७ फिट १ इन्च) अग्लो हुन्छ।
आज पनि लगभग १४,०००,००० अरबियन उँट (dromedaries) घरपालुवा जनावरको रूपमा (अधिकतर सोमालिया, सहेल, मघ्रेब, मध्य पूर्व तथा भारतीय उपमहाद्वीपहरूमा) रहेका छन। विश्वमा भएको उँटको संख्याको अनुमानित एकतिहाई संख्या सोमालिया र इथोपियाको सोमाली क्षेत्रमा पाइन्छन, जहाँ सोमाली फिरन्ते जीवनको लागि उँट एक महत्वपूर्ण भागको रूपमा रहेको छ। उँटले सोमाली मान्छेहरूलाई दूध, भोजन र परिवहन सेवा प्रदान गर्छन।
ब्याक्ट्रियन (Bactrian) उँटको संख्या कम भई अब अनुमानित १,४००,००० संख्यामा पुगेको छ, जसमा ज्यादातर घरपालुवा जनावरको रूपमा रहेका छन। यो मानिन्छ छ चीन र मंगोलियाको गोबी मरुभूमिमा १,०००को संख्यामा जंगली ब्याक्ट्रियन उँटहरू रहेकाछन। अनुमानित १,०००,०००को संखयामा अरबियन उँटको घना जंगली आबादी अस्ट्रेलियाको मध्य भागमा १९औं शताब्दी र २०औं शताब्दीमा ब्यक्तिगत परिवहन जनावरहरूको रूपमा प्रयोग भए। यसको संख्यामा प्रति वर्ष लगभग १८%ले बृद्धि भईरहेको छ। दक्षिण अस्ट्रेलियाको सरकारले हवाई निशानेबाजहरूको प्रयोग गरी उँटको संख्या छान्ने फैसला गरेको छ, किन भनें भेडा पालक किसानहरू द्वारा आवश्यकता भन्दा ज्यादा संख्यामा उँटहरू प्रयोग गरीएको पाईएकछ। अरबियन उँट र ब्याक्ट्रियन उँटहरूको एक सानो संख्या २०औं शताब्दीको अन्तसम्म दक्षिण पश्चिम संयुक्त राज्य अमेरिकामा पाईएका थिए। यि जनावरहरू अमेरिकी उँटसवार सैन्यदलको प्रयोगको हिस्सा थिए र केही खानीहरूमा मसौदा जनावरहरूको रूपमा प्रयोग भएर बचेका वा परियोजना समाप्त भएपछि छुटेका थिए। यिनीहरू मध्ये एउटाको वंशज १९७२मा एक सामान लाद्ने कुल्ली द्वारा लस प्याड्रेस (Los Padres) राष्ट्रिय वनमा देखिएको थियो। तेईस ब्याक्ट्रियन उँटहरू क्यारीबो गोल्ड रश (Cariboo Gold Rush)को समयमा क्यानाडाको लागि ल्यायाइएको थियो।
ई.पू. १२०० पछि पहिलो ऊंटको काठी देखा पर्यो र Bactrian उँटहरू सवारिमा प्रयोग हुन थाले। पहिले अरब काठी उँटको पीठ्युँमा लगाईयो र Bactrian उँटहरूलाई एउटा छडीको माध्यमले नियन्त्रण गर्ने गरिन्थ्यो। हुनत यो काटीको प्रयोग ई.पू. ५००-१००को बीच सम्म रह्यो, जबबाट Bactrian उँटहरू सैन्य प्रयोगमा उपभोग हुन थाले। यि नयाँ काठिहरूको प्रयोग हुनथाले, यि काठीहरू पनि नमोढिने र झुकेका तथा उँटको शरीरमा समानुपातिक रूपमा बस्ने खालका थिए। सातौं शताब्दीमा,अरबी सैन्य काठीको शुरुवात भयो, जुनले काठीको रूपमा फेरि केही सुधार भयो।
उँट सवार सैन्यको प्रयोग अफ्रीका, मध्य पूर्वको युद्धमा र आधुनिक दिन भारतमा प्रयोग भएको छ। सेनाहरूले घोडाहरू र खच्चरहरूको सट्टा मालसामान ओसार पसार गर्ने सवारीको रूपमा पनि उँटको प्रयोग गरेका छन।
पूर्वी रोमन साम्राज्यमा रोमनहरूले ड्रोमेड्यारि(Dromedarii)को नामले चिनिने मद्दतगार सैन्यको प्रयोग गरे , जसलाई उनिहरूले मरुभूमिका प्रान्तहरूमा भर्ती गरेका थिए। उँटहरू ज्यादाजसो जमीनी लडाईमा प्रयोग गरिन्थ्यो किनकि नजीकको लडाईमा घोडहरूलाई डराउने क्षमता राख्दथे, यसमा पर्सियाको (फारसी) एकेमेनिड (Achaemenid) साम्राज्यले लिडिया बिरुद्धको लडाईमा गरेको प्रख्यात छ, यद्यपि फारसिहरू सामान्यतया उँटलाई तीर तथा अन्य ऊपकरणहरू लाद्नको लागि प्रयोग गर्दथे।
उँट क्यामेलस (Camelus) प्रजाति अन्तर्गत पर्ने एक खुरधारी तथा स्तनधारी घरपालुवा जनावर हो। यसलाई अङ्ग्रेजीमा क्यामल(Camel) भनिन्छ। क्यामल(Camel) शब्द अरबियन भाषाको جمل, ǧmlबाट आएको हो, जुन शब्दले सेमाईटिक भाषामा "सुन्दरतता(beauty)" लाई जनाउँदछ। उँटका निम्न दुई प्रजातिहरू छन :-
अरबियन उँट वा ड्रोमेड्यारी (Dromedary) ब्याकट्रियन उँट (Bactrian camel)अरबियन उँटको एउटा जुरो(hump) हुन्छ भने ब्याकट्रियन उँटको दुई वटा जुरोहरू(humps) हुन्छन्। अरबियन उँट पश्चिम एसियाका सुख्खा मरुभुमि क्षेत्रमा पाइन्छन् भने ब्याकट्रियन उँट मध्य तथा पूर्वी एसियामा पाईने गर्छ। यि दुबै प्रजातिहरूलाई मासु, दुध र मालसामान ओसारपसार तथा सवारीका लागि घरपालुवा बनाईने गरिन्छ।
क्यामल(Camel) शब्दको प्रयोग बिस्तृत रूपमा क्यामिडेई (Camelidae) परिवार अन्तर्गत पर्ने उँट जस्तै छ वटा प्राणीहरूलाई चिनाउन गरिन्छ, जस मध्य दुईवटा वास्तविक उँटहरू तथा अन्य चारवटा उत्तर अमेरीकी उँट जस्तै जीवहरू : लामा (llama), अल्पाका (alpaca), गुआनाको (guanaco) र बिकुन्या (vicuña) हुन्।
उँटको औसत आयु ४० देखि ५० वर्ष हुन्छ। एउटा वयस्क उँट गर्धन तिर १.८५ मि.(६ फिट १ इन्च) र जुरो तिर २.१५ मि.(७ फिट १ इन्च) अग्लो हुन्छ। उँटको जुरो शरीरबाट लगभग ३० इन्च माथि सम्म बढ्छ। उँट छोटो दुरीमा ६५ कि.मि. प्रतिघण्टाको दरले दौडन सक्छ भने लामो दुरीको यात्राको क्रममा यसले आफ्नो गति ४० कि.मि. प्रतिघण्टा बनाई राख्नसक्छ।
उंट हा एक वाळवंटी प्रदेशात राहणारा प्राणी आहे. वाळवंटातील वास्तव्यासाठी त्याची नैसर्गिक जडणघडण झाली आहे.
उंटांच्या मुख्यत्वे दोन जाती आहेत. एक वाशींडी व दोन वाशींडी (बॅक्ट्रीयन उंट). या शिवाय उंटांच्या अजून चार उप-जाती आहेत. या पैकी लामा अल्पाका, ग्वुनाको, विकुना या दक्षिण अमेरिका खंडात आढळणाऱ्या उप प्रजाती आहेत. उंट साधारणपणे चाळीस ते पन्नास वर्षे जगतो. पूर्ण वाढ झालेल्या ऊंटाची उंची साधारणपणे वाशींडांना धरून सात फूटांपेक्षा जास्त असते. उंटाचा वेगाने धावण्याचा वेग पासष्ट कि.मी. प्रति तास असतो. तर लांबवर पल्ला गाठण्याचा वेग चाळीस कि.मी. प्रति तास असतो.
उंटांच्या अवषेशांवरून असे सिद्ध झाले आहे की एक वाशींडी उंट हे मुलतः अमेरिकेतून अलास्का मार्गे आशिया खंडात पसरले असे मानले जाते. तर दोन वाशींडांचे उंट मूलतः तुर्कस्तान च्या वाळवंटी प्रदेशातून आशिया खंडात पसरले असे मानले जाते. पू्र्वी तुर्कस्तानला बॅक्ट्रीया असे नाव होते त्यावरून बॅक्ट्रीयन उंट असे नाव या प्राण्याला पडले.
आज जगात मुख्यतः उंट आफ्रिका खंडात सोमालिया, सुदान या देशांच्या आसपास आढळतात. तसेच आशिया खंडात मंगोलिया, चीन, अफगाणिस्तान, इराक या भागातही आढळतात. भारतातही राजस्थान येथे उंट आढळतात.
वरील सर्व भागातील उंट हे मुख्यतः माणसाळवले गेले आहेत. परंतु ऑस्ट्रेलिया खंडाच्या मध्य भागात अजूनही नैसर्गिक उंट आहेत. यांची संख्या सुमारे सात लाख इतकी आहे व त्यांचे प्रजनन ११% दराने वाढते आहे.
उंट वा लामा यांच्या एकत्रीत प्रजोत्पादनाचे प्रयत्न झाले आहेत. तसेच एक व दोन वाशींडी उंटाचे प्रजननही केले जाते. यांना 'बुख्त' असे संबोधन आहे. हे साधारणपणे कझाकिस्तान या प्रदेशात आढळतात.
उंट अन्न चरबीच्या रुपात वाशींडां मध्ये साठवून ठेवतो आणि अन्नाची कमतरता आल्यावर त्यातून गरज भागवतो. उंटांच्या लाल पेशीचा आकार अंडाकृती असतो यामुळे कमी पाणी शरीरात असतांनाही त्या कार्यरत राहतात.
सुदान मध्ये उंटांची शेती ही केली जाते. लष्करात उंटांचा वापर करून घेतला जातो.
उंटांचे दूध पिण्यासाठी वापरले जाते.
उंटाचा प्रमुख उपयोग वाळवंटातील वाहन म्हणून केला जातो. त्याची पाणी न पिता तसेच चरबी साठवणूक करण्याची क्षमता यामुळे तो वाळवंटी प्रदेशातील आदर्श वाहन बनतो. उंटाच्या चरबीचा वापर करून घेतला जातो. उंटाचे मांस खाण्यासाठी वापरले जाते तर चामडे पादत्राणे बनविण्यासाठी वापरले जाते. उंटाच्या केसांपासून काही विशिष्ट प्रकारची औद्योगिक वस्त्रेही बनविली जातात.
उंट हा एक वाळवंटी प्रदेशात राहणारा प्राणी आहे. वाळवंटातील वास्तव्यासाठी त्याची नैसर्गिक जडणघडण झाली आहे.
उंटांच्या मुख्यत्वे दोन जाती आहेत. एक वाशींडी व दोन वाशींडी (बॅक्ट्रीयन उंट). या शिवाय उंटांच्या अजून चार उप-जाती आहेत. या पैकी लामा अल्पाका, ग्वुनाको, विकुना या दक्षिण अमेरिका खंडात आढळणाऱ्या उप प्रजाती आहेत. उंट साधारणपणे चाळीस ते पन्नास वर्षे जगतो. पूर्ण वाढ झालेल्या ऊंटाची उंची साधारणपणे वाशींडांना धरून सात फूटांपेक्षा जास्त असते. उंटाचा वेगाने धावण्याचा वेग पासष्ट कि.मी. प्रति तास असतो. तर लांबवर पल्ला गाठण्याचा वेग चाळीस कि.मी. प्रति तास असतो.
ऊँट कैमुलस जीनस के अंतर्गत आने वाला एक खुरधारी जीव है। अरबी ऊँट के एक कूबड़ जबकि बैकट्रियन ऊँट के दो कूबड़ होते हैं। अरबी ऊँट पश्चिमी एशिया के सूखे रेगिस्तान क्षेत्रों के जबकि बैकट्रियन ऊँट मध्य और पूर्व एशिया के मूल निवासी हैं। इसे रेगिस्तान का जहाज भी कहते हैं। यह रेतीले तपते मैदानों में इक्कीस इक्कीस दिन तक बिना पानी पिये चल सकता है। इसका उपयोग सवारी और सामान ढोने के काम आता है। यह 7 दिन बिना पानी पिए रह सकता है
ऊँट शब्द का प्रयोग मोटे तौर पर ऊँट परिवार के छह ऊँट जैसे प्राणियों का वर्णन करने के लिए किया जाता है, इनमे दो वास्तविक ऊँट और चार दक्षिण अमेरिकी ऊँट जैसे जीव है जो हैं लामा, अल्पाका, गुआनाको और विकुना।
एक ऊँट की औसत जीवन प्रत्याशा चालीस से पचास वर्ष होती है। एक पूरी तरह से विकसित खड़े वयस्क ऊंट की ऊँचाई कंधे तक 1.85 मी और कूबड़ तक 2.15 मी होती है। कूबड़ शरीर से लगभग तीस इंच ऊपर तक बढ़ता है। ऊँट की अधिकतम भागने की गति 65 किमी/घंटा के आसपास होती है तथा लम्बी दूरी की यात्रा के दौरान यह अपनी गति 40 किमी/घंटा तक बनाए रख सकता है। ऊट का गर्भकाल लगभग 400 दिनों का होता है
जीवाश्म साक्ष्यों से पता चलता है कि आधुनिक ऊँट के पूर्वजों का विकास उत्तरी अमेरिका में हुआ था जो बाद में एशिया में फैल गये। लगभग 2000 ई.पू. में पहले पहल मनुष्य ने ऊँटों को पालतू बनाया था। अरबी ऊँट और बैकट्रियन ऊँट दोनों का उपयोग अभी भी दूध, मांस और बोझा ढोने के लिये किया जाता है।
ऊँट कैमुलस जीनस के अंतर्गत आने वाला एक खुरधारी जीव है। अरबी ऊँट के एक कूबड़ जबकि बैकट्रियन ऊँट के दो कूबड़ होते हैं। अरबी ऊँट पश्चिमी एशिया के सूखे रेगिस्तान क्षेत्रों के जबकि बैकट्रियन ऊँट मध्य और पूर्व एशिया के मूल निवासी हैं। इसे रेगिस्तान का जहाज भी कहते हैं। यह रेतीले तपते मैदानों में इक्कीस इक्कीस दिन तक बिना पानी पिये चल सकता है। इसका उपयोग सवारी और सामान ढोने के काम आता है। यह 7 दिन बिना पानी पिए रह सकता है
ऊँट शब्द का प्रयोग मोटे तौर पर ऊँट परिवार के छह ऊँट जैसे प्राणियों का वर्णन करने के लिए किया जाता है, इनमे दो वास्तविक ऊँट और चार दक्षिण अमेरिकी ऊँट जैसे जीव है जो हैं लामा, अल्पाका, गुआनाको और विकुना।
एक ऊँट की औसत जीवन प्रत्याशा चालीस से पचास वर्ष होती है। एक पूरी तरह से विकसित खड़े वयस्क ऊंट की ऊँचाई कंधे तक 1.85 मी और कूबड़ तक 2.15 मी होती है। कूबड़ शरीर से लगभग तीस इंच ऊपर तक बढ़ता है। ऊँट की अधिकतम भागने की गति 65 किमी/घंटा के आसपास होती है तथा लम्बी दूरी की यात्रा के दौरान यह अपनी गति 40 किमी/घंटा तक बनाए रख सकता है। ऊट का गर्भकाल लगभग 400 दिनों का होता है
जीवाश्म साक्ष्यों से पता चलता है कि आधुनिक ऊँट के पूर्वजों का विकास उत्तरी अमेरिका में हुआ था जो बाद में एशिया में फैल गये। लगभग 2000 ई.पू. में पहले पहल मनुष्य ने ऊँटों को पालतू बनाया था। अरबी ऊँट और बैकट्रियन ऊँट दोनों का उपयोग अभी भी दूध, मांस और बोझा ढोने के लिये किया जाता है।
উট (ইংৰাজী: camel) হৈছে Camelus গণৰ অন্তৰ্গত স্তন্যপায়ী প্ৰাণী। ইহঁকৰ পিঠিত এটা বা একাধিক কুঁজ থাকে। এই কুঁজবোৰত চৰ্বী জমা হৈ থাকে। উটৰ দুটা জীৱিত প্ৰজাতি হৈছে, dromedary, বা এটা কুঁজৰ উট (C. dromedarius), মধ্য পূৱ আৰু আফ্ৰিকাত বসবাস কৰে; আৰু bactrian, বা দুটা কুঁজৰ উট (C. bactrianus), মধ্য এছিয়াত বসবাস কৰে। দুয়োটাই পোহনীয়া প্ৰজাতি; ইহঁতৰ পৰা গাখীৰ, মাংস, নোম আহৰণ কৰাৰ লগতে ইহঁতক শ্ৰম কাৰ্যতো ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
উটৰ ইংৰাজী প্ৰতিশব্দ "Camel", সাধাৰণতে উট সদৃশ Camelidae পৰিয়ালৰ স্তন্যপায়ীক বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়: দুটা প্ৰকৃত উট আৰু চাৰিটা নতুন যুগৰ camelids: দক্ষিণ আমেৰিকাৰ লামা, আল্পাকা, গোৱানাক, আৰু ভিকুনা[3][4]
উটৰ শাৰিৰীক গঠন মৰুভূমিত তিষ্ঠি থাকিবৰ বাবে উপযুক্ত ৷শৰীৰৰ নিমজ নোমে উটৰ তাপৰোধক হিচাপে কাম কৰে ৷ছালখন ডাঠ হোৱা হেতুকে পানী কমকৈ বাষ্পীভূত হয় যাৰ ফলত শৰীৰৰ পৰা কম পানী খৰচ হয় ৷ইয়াৰ পিঠিত থকা কুঁজটোৱে চৰ্বীজাতীয় উপাদান সঞ্চিত কৰি ৰাখে যাৰ ফলত উটে বহু সময়লৈ নোখোৱাকৈ থাকিব পাৰে ৷উটে সুযোগ পালেই যথেষ্ট পৰিমাণে পানী খাই লয় আৰু সেয়া শৰীৰত জমা হৈ থাকে ৷উটৰ চকুৰ ওপৰৰ ছালখন ভাঁজ হৈ চকুৰ ওপৰত ওলমি থাকে আৰু চকুত দীঘল নোম থাকে যিয়ে বালিৰ ধুমুহাৰ পৰা চকুযুৰি ৰক্ষা কৰে ৷তদুপৰি কাণ দুখনতো দীঘল নোম থাকে ৷ইহঁতে ইচ্ছাকৃতভাৱে নাক দুটা বন্ধ কৰি ৰাখিব পাৰে ৷ওঁঠত ডাঠ ছাল থকা বাবে কাঁইটীয়া গছৰ পাত খোৱাত অসুবিধা নাপায় ৷ভৰিৰ খুৰাবোৰ ডাঠ হয় যাৰ ফলত গৰম আৰু পিছল বালিত খোজ কাঢ়িব পাৰে ৷[5]
মাইকী উটবোৰ তিনিৰ পৰা চাৰি বছৰৰ ভিতৰত যৌনভাৱে পূৰ্ণতাপ্ৰাপ্ত(Sexually mature) হয় আৰু সংগমৰ বাবে উপযুক্ত হয় ৷সাধাৰণতে মাইকী উটে ২০ বছৰ বয়সলৈ পোৱালী দিব পাৰে ৷এজনী মাইকী উটৰ গড়ে ২৩ দিনৰ মূৰে মূৰে ঋতুচক্ৰৰ পুনৰাবৃত্তি ঘটে ৷ঠাণ্ডাৰ দিনত ঋতুচক্ৰ নিয়মীয়া হয় যদিও গৰমৰ দিনত অস্পষ্টভাৱেহে ঋতুচক্ৰ হোৱা দেখা যায় ৷অৰ্থাৎ উটে অকল ঠাণ্ডাৰ দিনতহে সংগম কৰিব পাৰে ৷ঊটৰ গৰ্ভধান সময় ৩৬৫ৰ পৰা ৪০০ দিন ৷৷[6]
মৰুভূমি অঞ্চলত যাতায়তৰ বাহন হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰাৰ উপৰিও গাড়ী টনা ,ওজন কঢ়িওৱা আদি কামত ব্যৱহাৰ কৰা হয় ৷ৰাজস্থানৰ মৰু অঞ্চলত সীমা সুৰক্ষা বল আৰু সৈন্য বাহিনীয়ে উট যাতায়তৰ ব্যৱস্থা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে ৷ ডোগলা নামৰ বৰ্ণসংকৰ জাতৰ উটৰ দ্বাৰা সৈন্যবাহিনীয়ে কেমেল ক'ৰ(Camel Core) গঠন কৰি ভাৰত পাকিস্তানৰ যুদ্ধৰ সময়ত বিশেষ ভূমিকা পালন কৰিছিল ৷
উট (ইংৰাজী: camel) হৈছে Camelus গণৰ অন্তৰ্গত স্তন্যপায়ী প্ৰাণী। ইহঁকৰ পিঠিত এটা বা একাধিক কুঁজ থাকে। এই কুঁজবোৰত চৰ্বী জমা হৈ থাকে। উটৰ দুটা জীৱিত প্ৰজাতি হৈছে, dromedary, বা এটা কুঁজৰ উট (C. dromedarius), মধ্য পূৱ আৰু আফ্ৰিকাত বসবাস কৰে; আৰু bactrian, বা দুটা কুঁজৰ উট (C. bactrianus), মধ্য এছিয়াত বসবাস কৰে। দুয়োটাই পোহনীয়া প্ৰজাতি; ইহঁতৰ পৰা গাখীৰ, মাংস, নোম আহৰণ কৰাৰ লগতে ইহঁতক শ্ৰম কাৰ্যতো ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
উটৰ ইংৰাজী প্ৰতিশব্দ "Camel", সাধাৰণতে উট সদৃশ Camelidae পৰিয়ালৰ স্তন্যপায়ীক বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়: দুটা প্ৰকৃত উট আৰু চাৰিটা নতুন যুগৰ camelids: দক্ষিণ আমেৰিকাৰ লামা, আল্পাকা, গোৱানাক, আৰু ভিকুনা
ਊਠ ਜਾਂ ਉੱਠ (Camelus) ਇੱਕ ਖੁਰਧਾਰੀ ਜੀਵ ਹੈ। ਅਰਬੀ ਊਠ ਦੇ ਇੱਕ ਢੁੱਠ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੈਕਟਰੀਅਨ ਊਠ ਦੇ ਦੋ ਢੁੱਠਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਰਬੀ ਊਠ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੈਕਟਰੀਅਨ ਊਠ ਮਧ ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ। ਇਸਨੂੰ 'ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਦਾ ਜਹਾਜ' ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰੇਤੀਲੇ ਤਪਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕੀ-ਇੱਕੀ ਦਿਨ ਤੱਕ ਬਿਨਾਂ ਪਾਣੀ ਜਿਉਂਦਾ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਨੂੰ ਸਵਾਰੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਮਾਨ ਢੋਣ ਦੇ ਕੰਮ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਊਠ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਮੋਟੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਊਠ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਛੇ ਊਠ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਅਸਲੀ ਊਠ, ਅਤੇ ਚਾਰ ਦੱਖਣ ਅਮਰੀਕੀ ਊਠ ਵਰਗੇ ਜੀਵ ਹਨ: ਲਾਮਾ, ਅਲਪਾਕਾ, ਗੁਆਨਾਕੋ, ਅਤੇ ਵਿਕੁਨਾ।[3]
ਇੱਕ ਊਠ ਦੀ ਔਸਤ ਉਮਰ ਚਾਲ੍ਹੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਖੜੇ ਬਾਲਗ ਉੱਠ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਮੋਡੇ ਤੱਕ 1.85 ਮੀ ਅਤੇ ਢੁੱਠ ਤੱਕ 2.15 ਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਢੁੱਠ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਲੱਗਭੱਗ ਤੀਹ ਇੰਚ ਉੱਪਰ ਤੱਕ ਵਧਦਾ ਹੈ।
ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਗਵਾਹੀਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਊਠ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਏ। ਲੱਗਭੱਗ 2000 ਈ ਪੂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਊਠਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲਤੂ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਅਰਬੀ ਊਠ ਅਤੇ ਬੈਕਟਰਿਅਨ ਊਠ ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਜੇ ਵੀ ਦੁੱਧ, ਮਾਸ, ਅਤੇ ਬੋਝ ਢੋਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[4]
ਰੇਗਿਸਥਾਨ ਦੇ ਕਬੀਲੇ ਉੱਠਣੀ ਦੇ ਦੁਧ ਤੇ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਤਕ ਕਟ ਲੇਂਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਦੇ ਦੁਧ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮੀਨ, ਮਿਨਰਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਠਣੀ ਦੇ ਦੁਧ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮੀਨ ਸੀ ਹੁੰਦਾ ਹੇ।
ਊਠ ਸਮੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂ ਢਾਲ ਲੈਦਾ ਹੈ।ਊਠ ਅਪਣੀ ਠੁਡ (ਜਿਸ ਨੂ ਆਮ ਪੇਡੂ ਮਲਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਥੂ ) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਸ ਵਿਚ ਕਈ ਦਿਨਾ ਦਾ ਖਾਣਾ ਚਰਬੀ ਦੇ ਰੂਪ ਚ ਉਰਜਾ ਲਈ ਸਟੋਰ ਕਰ ਲੈਦਾ ਹੈ
ஒட்டகம் (
ஒலிப்பு ) என்பது பொதுவாக பாலைவனங்களில் வாழும் தாவர உண்ணி வகையைச் சேர்ந்த பாலூட்டி விலங்கு ஆகும். பொதுவாக ஒட்டகம் என்று அழைக்கப்படும் ஒட்டகப் பேரினத்தில் ஆறு சிற்றினங்கள் உள்ளன. இவை ஆசியா, வடக்கு ஆப்பிரிக்காவில் உள்ள பாலைநிலங்களை தாயகமாகக் கொண்டவை. இவை பொதுவாக 30 முதல் 50 ஆண்டுகள் வரை உயிர்வாழ்கின்றன.
ஒட்டகங்களை மனிதர்கள் சுமார் 5,000 ஆண்டுகளுக்கு முன்பு பழக்கியிருக்கலாம் என்று கருதப்படுகிறது. மேலும் ஒட்டகங்கள் அவற்றின் பால், இறைச்சிக்காகவும் சுமைகளை ஏற்றிச் செல்லவும் பயன்படுகின்றன.
ஒட்டகத்தின் மிகவும் புகழ்பெற்ற பண்பு, நீரில்லாமல் பலநாள் வாழக்கூடியது. பொதுவாக 4-5 நாட்கள் நீர் அருந்தாமல் பாலைநிலப்பகுதிகளில் வாழக்கூடிய தன்மை அதற்கு உண்டு. மேய்வதற்குப் புல் போன்ற உணவு கிடைத்தால் 10 மாதங்கள் வரையிலும் கூட நீர் அருந்தாமல் இருக்கக்கூடியது [2]. மற்ற விலங்குகளைப் போலல்லாமல், நீர் அருந்தாமல் இருந்த நிலையாகிய உலர் நிலையில் இருந்து மீண்டு நீர் அருந்தும்பொழுது ஏறத்தாழ 100 இலிட்டர் நீர் அருந்தவல்லது. அப்படி நீர் அருந்தியவுடன் 5-10 நிமிடங்களில் உடலில் நீர்ப்பதம் ஏறிவிடுகின்றது. பிற விலங்குகளில் நீரற்ற உலர் நிலையில் இருந்து இவ்வாறு விரைவாக நீர்ப்பதம் அடைய முடியாது (ஏனெனில் இரத்தத்தில் திடீர் என்று இவ்வளவு நீர்த்த நிலை ஏற்பட்டால் சிவப்புக் குருதியணுக்கள், ஆசுமாட்டிக் அழுத்தம் என்னும் அடர்த்தி அதிகமான பகுதி நோக்கி நகரும் விரவல் விளைவால், வெடித்துவிடும். ஆனால் ஒட்டகத்தின் சிவப்பணுக்களின் சவ்வுப்படலம் அதிக அளவு விரிந்து கொடுக்கும் தன்மை கொண்டதால், இவ்வாறு நிகழ்வதில்லை) [2]
ஒட்டகத்தின் உடலின் வெப்பநிலை 34° செல்சியசு முதல் 41° செ (106 °F) வரை மாற வல்லது. ஒப்பிட்டுப் பார்க்கும்பொழுது, மனிதர்களின் உடல் வெப்ப நிலை 2-3° செல்சியசு வேறுபாடுகளைத்தான் தாங்க வல்லது. இது தவிர, ஒட்டகங்களின் உடல் பொதுவாக வியர்வையை வெளியிடுவதில்லை. இதனால் உடல்நீர் வெளியாவது குறைகின்றது. நீரில்லாத பொழுது, தன்னுடைய சிறுநீரையும் பெருமளவு குறைக்கவல்லது. இவ்வகையான உடலமைப்புகளால் நீரற்ற பாலைநிலங்களில் பயணம் செய்ய மிகச்சிறந்த விலங்காகக் கருதப்படுகின்றது.
ஒட்டகத்தின் மயிரும், தோலும் வெப்பத்தடுப்பானாக பயன்படுகிறது அதன் சிறப்பம்சமாகும். கடும் குளிருக்கும் வெயிலுக்கும் ஏற்ப ஒட்டகம் தன் உடலின் வெப்பநிலையை 34 °செல்சியசிலிருந்து 41.7 °செ வரை (93 °F-107 °F.) தானாக மாற்றிக்கொள்ளும் திறன் கொண்டது. இப்படி தன் உடல் வெப்பத்தை அதுவாகவே குளிரில் 34° செல்சியசு வரை குறைத்துக்கொள்வதால், வெளியில் உறைபனி நிலையில் கடுங்குளிர் காற்று அடித்தாலும் தாக்குப்பிடிக்கமுடிகிறது. கடும் கோடை வெப்பக்காலங்களில் வெளியில் 55° செல்சியசு என்று வெப்பநிலை உள்ள போது, வெப்பம் கடத்தாத தன் தடிமனான தோலினாலும், தன் உடல்வெப்பநிலையை 41° செல்சியசு வரை கூட்டிக்கொண்டும், தன் உடல் வியர்வையை வெளியிடாமலேயே கடும் வெப்பத்திலும் தாக்குப்பிடிக்கும் தன்மை கொண்டது. இதனால் உடல்நீர் வியர்வை மூலம் விரயமாவதும் தடுக்கப்படுகின்றது. ஒட்டகம் ஒன்று ஏறத்தாழ 200 கிலோ கிராம் எடையைச் சுமந்துகொண்டு ஒரு நாளைக்கு 50 கிலோ மீட்டர் தொலைவு நடக்க கூடியது. சிறுதொலைவு ஓட்டம் ஒன்றை மணிக்கு 65 கிலோ மீட்டர் வேகத்தில் ஓடி முடிக்கக் கூடியது. ஒரு நன்கு வளர்ந்த ஒட்டகம் ஏழு அடி உயரமும், 400 முதல் 600 கிலோ எடையும் இருக்கும். ஒரு நன்கு வளர்ந்த ஒட்டகத்தின் திமில் 75 செ.மீ. உயரம் இருக்கும். 40 முதல் 50 ஆண்டுகள் இவை உயிர் வாழும். அதிகப்பட்சமாக 65 கி.மீ. வேகத்தில் ஓடும் இவற்றால் சராசரியாக 40 கி.மீ. வேகத்தில் தொடர்ந்து ஓட இயலும். பெரும்பாலான நாடுகளில் ஒட்டகங்கள் பொதி சுமக்கும் விலங்குகளாகவும், வண்டி இழுக்கவும் பயன்படுத்துகின்றனர். பாலைவனப் பகுதிகளில் இராணுவத்திலும் அதிகமாக பயன்படுத்துகின்றன.குடிக்கும் நீரில் குறிப்பிட்ட அளவு நீரை முதலில் இரத்தத்தின் சிகப்பு அணுக்களுக்கு அனுப்புகிறது. அதற்காக இரத்தத்தின் சிகப்பு அணுக்கள் அதன் உண்மையான அளவை விட 2.4 மடங்கு விரிந்து இடமளிக்கிறது. குட்டி போட்டு பாலூட்டும் மற்ற பிராணிகள் அனைத்திற்கும் இரத்தத்தின் சிகப்பு அணுக்கள் வட்ட வடிவமாக இருக்கும். ஆனால் ஒட்டகத்திற்கு மட்டும் முட்டை வடிவத்தில் இருக்கும்.ஒட்டகத்தின் உடலில் 40% நீர் குறைந்தாலும் கூட எந்த பாதிப்பும் இல்லாமல் வாழும் சிறப்பம்சம் கொண்டது.பாலைவனத்தின் சூட்டில் கண்கள் காய்ந்துவிடாமல் இருப்பதற்காக அதிகமான நீரை சுரந்து கண்களை ஈரம் குறையாமல் வைத்துக் கொள்கிறது சுரப்பிகள். ஏற்கனவே வயிற்றில் சேமித்து வைத்திருந்த தண்ணீர் தீரும் நிலையை அடைந்து விடடால் தனது மூக்கால் மோப்பமிட்டு நீர் நிலையை அடைந்து கொள்ளுதல் சிறப்பம்சமாகும்.
ஒற்றைத் திமில் ஒட்டகம், முதல் 2,500 கி.மு. 3,000 கி.மு., மத்திய ஆசியாவில் இரட்டைத்திமில் ஒட்டகம் சுற்றி, சோமாலியா மற்றும் தெற்கு அரேபியா மனிதர்கள் வீட்டு கூடும்.[3][4][5][6]
சுமார் கி.மு 1200ல் முதல் ஒட்டக சேணங்கள் கண்டுபிடிக்கப்பட்டன. அன்று முதல் இரட்டை திமில் ஒட்டகங்கள் மீது பயணிக்க முடிந்தது.
போர்களில் ஒட்டகப்படை ஆப்பிரிக்கா, மத்திய கிழக்கு நாடுகளாலும் எல்லைப் பாதுகாப்புப் படை இந்திய எல்லை பாதுகாப்பு படையிலும் (ஜூலை 2012 வரை) பயன்படுத்தப்பட்டு வந்தன. மேலும் இராணுவத்தில் குதிரைகள் மற்றும் கோவேறு கழுதைகளுக்கு பதிலாக பளு தூக்கவும் ஒட்டகங்கள் பயன்படுத்தப்பட்டன.[7]
ஒட்டக பால் பாலைவன நாடோடி பழங்குடியினரின் பிரதான உணவுகளில் ஒன்று. ஒரு நாடோடி கிட்டத்தட்ட ஒரு மாதம் ஒட்டக பால் மட்டுமே குடித்து வாழ முடியும் [8][9][10][11] ஒட்டக பாலில் வைட்டமின்கள், தாதுக்கள், புரதங்கள், மற்றும் இம்யுனோக்ளோபுலின்ஸ் அதிகமாக உள்ளது.[12] மேலும் பசுவின் பாலுடன் ஒப்பிடும்போது, கொழுப்பு மற்றும் லாக்டோஸ் குறைந்த அளவும் பொட்டாசியம், இரும்பு, மற்றும் வைட்டமின் சி அதிகமாகவும் உள்ளது.[13]
ஒட்டக இறைச்சி பல நூற்றாண்டுகளாக சாப்பிடப்பட்டு வருகிறது. ஒட்டக இறைச்சி இன்னும் , சோமாலியா, சீபூத்தீ, சவூதி அரேபியா, எகிப்து, சிரியா, லிபியா, சூடான், எதியோப்பியா, கசக்ஸ்தான் போன்ற பகுதிகளில் உண்ணப்படுகிறது.[3][9][14]
2010 ஆம் ஆண்டு கணக்கெடுப்பின்படி சுமார் 14 மில்லியன் ஒட்டகங்கள் உயிர் வாழ்வதாக நம்பப்படுகிறது. இவற்றில் 90% அராபிய ஒட்டகங்கள் இருப்பதாகவும் கூறப்படுகிறது[15]. இன்று உயிரோடிருக்கும் அராபிய ஒட்டகங்கள் வீட்டு விலங்குகளாக உள்ளன. சாகெல், மக்ரிபு, மத்திய கிழக்கு, தெற்கு ஆசியா போன்ற ஆப்பிரிக்காவின் வெளிப்புற நீட்சிகளில் இவை பெரும்பாலும் வாழ்கின்றன. இந்த கொம்பு போன்ற நீட்சிப் பகுதியில் உலகத்தில் உள்ள ஒட்டகங்களில் பெரும்பாலானவை காணப்படுகின்றன[16]. இதில் அராபிய ஒட்டகங்கள் உள்ளூர் நாடோடிகளின் வாழ்க்கையில் முக்கிய அங்கமாக திகழ்கின்றன. சோமாலியா நாட்டில் மிகப்பெரிய ஒட்டக மந்தைகள் உள்ளன[17].பால், உணவு மற்றும் போக்குவரத்து ஆகியவற்றுக்காக எத்தியோப்பியாவிலும் இவை அதிகமாகக் காணப்படுகின்றன[18][19][20][21]
பாக்டிரியன் எனப்படும் இரட்டைத் திமிங்கில ஒட்டகங்கள் 2010 ஆம் ஆண்டுக் கணக்கெடுப்பின்படி சுமார் 1.4 மில்லியன் ஒட்டகங்கள் இருப்பதாக மதிப்பிடப்பட்டது. இவற்றில் பெரும்பாலானவை வீட்டு விலங்குகளாக உள்ளன. காட்டு இரட்டைத்திமிங்கில ஒட்டகங்கள் மட்டுமே வேட்டையாடும் விலங்காக இருக்கின்றன[22]. [15][23] இவை தோராயமாக 1400 ஒட்டகங்கள் மட்டுமே வாழ்ந்திருந்ததாகக் கூறப்பட்டது. இவை சீனாவிலும் மங்கோலியாவிலும் உள்ள பாலைவனங்களில் மட்டுமே காணப்பட்டன[24][25].
மிக அதிக அளவிலான காடுவாழ் ஒட்டகங்களின் எண்ணிக்கை ஆத்திரேலியாவில் காணப்படுகிறது. ஆத்திரேலியாவின் மத்திய பகுதிகளில் ஏறக்குறைய 700,000 பழங்கால அராபிய ஒட்டகங்கள் உள்ளன, அவை 19 ஆம் மற்றும் 20 ஆம் நூற்றாண்டின் முற்பகுதியில் போக்குவரத்துக்காக முறையாக அறிமுகப்படுத்தப்பட்டன[26].[15][27]. ஆண்டுதோறும் இவ்வொட்டகங்களின் எண்ணிக்கை 8% அளவுக்கு அதிகரித்தது[28]. ஆத்திரேலிய அரசாங்கத்தின் பிரதிநிதிகள், இந்த ஒட்டகங்களில் 100,000 க்கும் அதிகமான ஒட்டகங்களை, ஆடுகளுக்கான வளங்களை குறைக்கின்றன என்ற காரணத்தினால் சேதப்படுத்தியுள்ளனர்[29].
அமெரிக்க ஒட்டகப் படை பரிசோதனையின் ஒரு பகுதியாக 19 ஆம் நூற்றாண்டில் இறக்குமதி செய்யப்பட்ட அராபிய ஒட்டகங்களும், இரட்டைத்திமிங்கில ஒட்டகங்களும் தென்மேற்கு அமெரிக்காவில் அலைந்து திரிந்தன. திட்டம் முடிவுற்றவுடன் அவை சுரங்கங்களில் பயன்படுத்தப்பட்டு விடுவிக்கப்பட்டன. கரீபூ கோல்ட் ரச்சு காலத்தில் இருபத்தைந்து அமெரிக்க ஒட்டகங்கள் கனடாவிற்கு இறக்குமதி செய்யப்பட்டன[30].
அசைப்போடுதல்
ஓடுதல்
ஒட்டகம் (ஒலிப்பு ) என்பது பொதுவாக பாலைவனங்களில் வாழும் தாவர உண்ணி வகையைச் சேர்ந்த பாலூட்டி விலங்கு ஆகும். பொதுவாக ஒட்டகம் என்று அழைக்கப்படும் ஒட்டகப் பேரினத்தில் ஆறு சிற்றினங்கள் உள்ளன. இவை ஆசியா, வடக்கு ஆப்பிரிக்காவில் உள்ள பாலைநிலங்களை தாயகமாகக் கொண்டவை. இவை பொதுவாக 30 முதல் 50 ஆண்டுகள் வரை உயிர்வாழ்கின்றன.
ஒட்டகங்களை மனிதர்கள் சுமார் 5,000 ஆண்டுகளுக்கு முன்பு பழக்கியிருக்கலாம் என்று கருதப்படுகிறது. மேலும் ஒட்டகங்கள் அவற்றின் பால், இறைச்சிக்காகவும் சுமைகளை ஏற்றிச் செல்லவும் பயன்படுகின்றன.
ஒட்டகத்தின் மிகவும் புகழ்பெற்ற பண்பு, நீரில்லாமல் பலநாள் வாழக்கூடியது. பொதுவாக 4-5 நாட்கள் நீர் அருந்தாமல் பாலைநிலப்பகுதிகளில் வாழக்கூடிய தன்மை அதற்கு உண்டு. மேய்வதற்குப் புல் போன்ற உணவு கிடைத்தால் 10 மாதங்கள் வரையிலும் கூட நீர் அருந்தாமல் இருக்கக்கூடியது . மற்ற விலங்குகளைப் போலல்லாமல், நீர் அருந்தாமல் இருந்த நிலையாகிய உலர் நிலையில் இருந்து மீண்டு நீர் அருந்தும்பொழுது ஏறத்தாழ 100 இலிட்டர் நீர் அருந்தவல்லது. அப்படி நீர் அருந்தியவுடன் 5-10 நிமிடங்களில் உடலில் நீர்ப்பதம் ஏறிவிடுகின்றது. பிற விலங்குகளில் நீரற்ற உலர் நிலையில் இருந்து இவ்வாறு விரைவாக நீர்ப்பதம் அடைய முடியாது (ஏனெனில் இரத்தத்தில் திடீர் என்று இவ்வளவு நீர்த்த நிலை ஏற்பட்டால் சிவப்புக் குருதியணுக்கள், ஆசுமாட்டிக் அழுத்தம் என்னும் அடர்த்தி அதிகமான பகுதி நோக்கி நகரும் விரவல் விளைவால், வெடித்துவிடும். ஆனால் ஒட்டகத்தின் சிவப்பணுக்களின் சவ்வுப்படலம் அதிக அளவு விரிந்து கொடுக்கும் தன்மை கொண்டதால், இவ்வாறு நிகழ்வதில்லை)
ஒட்டகத்தின் உடலின் வெப்பநிலை 34° செல்சியசு முதல் 41° செ (106 °F) வரை மாற வல்லது. ஒப்பிட்டுப் பார்க்கும்பொழுது, மனிதர்களின் உடல் வெப்ப நிலை 2-3° செல்சியசு வேறுபாடுகளைத்தான் தாங்க வல்லது. இது தவிர, ஒட்டகங்களின் உடல் பொதுவாக வியர்வையை வெளியிடுவதில்லை. இதனால் உடல்நீர் வெளியாவது குறைகின்றது. நீரில்லாத பொழுது, தன்னுடைய சிறுநீரையும் பெருமளவு குறைக்கவல்லது. இவ்வகையான உடலமைப்புகளால் நீரற்ற பாலைநிலங்களில் பயணம் செய்ய மிகச்சிறந்த விலங்காகக் கருதப்படுகின்றது.
{{Taxobox
| color = pink | name = ఒంటెలు | image = Bactrian.camel.sideon.arp.jpg| | image_width = 240px | image_caption = బాక్ట్రియన్ ఒంటె, కామెలస్ బాక్ట్రియానస్ | image2 = 07. Camel Profile, near Silverton, NSW, 07.07.2007.jpg | image2_width = 240px | image2_caption = డ్రోమెడరీ ఒంటె, కామెలస్ డ్రోమెడారియస్ | regnum = ఏనిమేలియా | phylum = కార్డేటా | classis = క్షీరదాలు | ordo = ఆర్టియోడాక్టిలా | familia = కామెలిడె | genus = కామెలస్ | genus_authority = లిన్నేయస్, 1758 | subdivision_ranks = జాతులు | subdivision = కామెలస్ బాక్ట్రియానస్
కామెలస్ డ్రోమెడారియస్
కామెలస్ గిగాస్ (అవశేషాలు)
కామెలస్ హెస్టెర్నస్ (అవశేషాలు)
కామెలస్ సివలెన్సిస్ (అవశేషాలు) }}
ఒంటె (ఆంగ్లం: Camel) ఒక ఎడారి జంతువు. ఇవి ఆర్టియోడాక్టిలా క్రమానికి చెందిన క్షీరదాలు, ఖురిత జంతువులు. ఇవి ఎక్కువగా ఎడారులలో జీవిస్తాయి.
ఒంటెలలో ఒకటే మూపు కలిగిన డ్రోమెడరీ ఒంటె లేదా అరేబియా ఒంటె పశ్చిమ ఆసియా దేశాలకు చెందినవి. రెండు మూపులు కలిగిన బాక్ట్రియన్ ఒంటె మధ్య, తూర్పు ఆసియా దేశాలకు చెందినవి. ఇవి రెండు భూమి మీద జీవించియున్న రకాలు ఉన్నాయి. ఇవి రెండూ కూడా ఎడారి ప్రాంతాలలోనే నివసిస్తాయి. ఒంటెలు సాధారణంగా 40 నుండి 50 సంవత్సరాలు జీవిస్తాయి.
నిజమైన ఒంటెలు కామెలస్ ప్రజాతికి చెందినవి. ఉత్తర అమెరికాలో నాలుగు రకాల ఒంటెను పోలిన జంతువు లున్నాయి.
పూర్తిగా పెరిగిన ఒంటె భుజం దగ్గర 1.85 మీటర్లు, మూపు దగ్గర 2.15 మీటర్లు ఎత్తు ఉంటుంది. మూపులు సుమారు 30 అంగుళాలు ఎత్తుంటాయి. ఒంటెలు సుమారు 40 నుండి 65 కి.మీ. వేగంగా పరుగెత్తగలవు.
ఆధునిక ఒంటెలు దక్షిణ అమెరికా ఖండం నుండి పేలియోజీన్ యుగం నుండి పరిణామం చెందినట్లుగా, తరువాతి కాలంలో అవి ఆసియాకు విస్తరించినట్లుగా శిలాజాల ద్వారా తెలిసింది. మానవులు మొదటగా ఒంటెల్ని పెంచుకోవడం 2000 BC నుండి తెలుసును.[1][2].
ఎడారులలో ఒక ప్రాంతం నుండి మరొక ప్రదేశానికి బరువైన సరుకుల రవాణాలో ఒంటెలు చాలా ముఖ్యమైనవి.
ఎడారులలో ఒంటె పాలు పితికి త్రాగటం, ఇతర ఆహార పదార్ధాలలో వాడటం జరుగుతుంది.
ఒంటె మాంసము కూడా గల్ఫ్ తదితర దేశాలలో విరివిగా వాడబడుతుంది.
{{Taxobox
| color = pink | name = ఒంటెలు | image = Bactrian.camel.sideon.arp.jpg| | image_width = 240px | image_caption = బాక్ట్రియన్ ఒంటె, కామెలస్ బాక్ట్రియానస్ | image2 = 07. Camel Profile, near Silverton, NSW, 07.07.2007.jpg | image2_width = 240px | image2_caption = డ్రోమెడరీ ఒంటె, కామెలస్ డ్రోమెడారియస్ | regnum = ఏనిమేలియా | phylum = కార్డేటా | classis = క్షీరదాలు | ordo = ఆర్టియోడాక్టిలా | familia = కామెలిడె | genus = కామెలస్ | genus_authority = లిన్నేయస్, 1758 | subdivision_ranks = జాతులు | subdivision = కామెలస్ బాక్ట్రియానస్
కామెలస్ డ్రోమెడారియస్
కామెలస్ గిగాస్ (అవశేషాలు)
కామెలస్ హెస్టెర్నస్ (అవశేషాలు)
కామెలస్ సివలెన్సిస్ (అవశేషాలు) }}
ఒంటె (ఆంగ్లం: Camel) ఒక ఎడారి జంతువు. ఇవి ఆర్టియోడాక్టిలా క్రమానికి చెందిన క్షీరదాలు, ఖురిత జంతువులు. ఇవి ఎక్కువగా ఎడారులలో జీవిస్తాయి.
ఒంటెలలో ఒకటే మూపు కలిగిన డ్రోమెడరీ ఒంటె లేదా అరేబియా ఒంటె పశ్చిమ ఆసియా దేశాలకు చెందినవి. రెండు మూపులు కలిగిన బాక్ట్రియన్ ఒంటె మధ్య, తూర్పు ఆసియా దేశాలకు చెందినవి. ఇవి రెండు భూమి మీద జీవించియున్న రకాలు ఉన్నాయి. ఇవి రెండూ కూడా ఎడారి ప్రాంతాలలోనే నివసిస్తాయి. ఒంటెలు సాధారణంగా 40 నుండి 50 సంవత్సరాలు జీవిస్తాయి.
నిజమైన ఒంటెలు కామెలస్ ప్రజాతికి చెందినవి. ఉత్తర అమెరికాలో నాలుగు రకాల ఒంటెను పోలిన జంతువు లున్నాయి.
పూర్తిగా పెరిగిన ఒంటె భుజం దగ్గర 1.85 మీటర్లు, మూపు దగ్గర 2.15 మీటర్లు ఎత్తు ఉంటుంది. మూపులు సుమారు 30 అంగుళాలు ఎత్తుంటాయి. ఒంటెలు సుమారు 40 నుండి 65 కి.మీ. వేగంగా పరుగెత్తగలవు.
ఆధునిక ఒంటెలు దక్షిణ అమెరికా ఖండం నుండి పేలియోజీన్ యుగం నుండి పరిణామం చెందినట్లుగా, తరువాతి కాలంలో అవి ఆసియాకు విస్తరించినట్లుగా శిలాజాల ద్వారా తెలిసింది. మానవులు మొదటగా ఒంటెల్ని పెంచుకోవడం 2000 BC నుండి తెలుసును..
არქემი (Camelus) — მანკორალი ბჟაშუმუეფიშ გვარიშ ჩხოლარი არქემიშობურეფიშ ფანიაშე.
სულხან-საბა ორბელიანი ეთმენწყუნს გეჸვენჯიშობურო:
ჩინებული რე არქემიშ ჟირი გვარობა:
ტყარ ორთას ხვალე ჟირპუხუამი არქემი რე ასქილადირი (სინძიანიშ ტიოზეფს დო ობჟათე-ბჟადალ მონღოლეთის). არქემი ხვალე ტიოზიშ დო სქირე სტეპიშ ზონეფს რე გოფაჩილი. თი ჩანარეფს ჭკომუნს, ნამუეფსჷთ შხვა მანკორალეფი ვაჭკომჷნან. შუნს ჭიჭე წყარს, კანკალეშა ჯიმუამს ხოლო. დიდხანს შეულებუ უწყარეთ გარზება. არქემიშ პუხუს იშაყარუ ოხაზჷრე ციმუ (100 კილოგრამშახ დო უმოსი), მუსჷთ ჩხოლარი ოჭკომალიშ ნარკულობას გჷმირინუანს. რსხულიშ ნორთეფი, ნამუშჷთ ნჯირაშ ბორჯის დიხას ოხჷნ, ფორილი აფჷ სქელი კორძახით. თეშ გეშა არქემს შეულებჷ გოვარვალაფირ (70 °C-შახ) დიხას უნებელო ნჯირა. რსხული ოპონჷ ფართე ლიბუ თვათეფს, ნამუთ ქვიშას ყარაფის ულექინანს. მიარე აბანს არქემი დოჭყანაფილი რე (დოხოლაფირო 5000 წანაშ კინოხ) დო გიმორინაფილი რე ოფუტე-ომეურნე ჩხოლარო. ძინათებული არქემიშ მასა 500-800 კილოგრამიე. ართპუხუამი არქემიშ მაკობა იგჷნძორებუ 13 თუთას, ჟირპუხუამიშ — 14. ხანს ართ კოზაკის. არქემი ჭყანიერი ოზაპანე დო ასქუაფალი ჩხოლარი რე. შეულებჷ ოჭიშით იღას დორხველური წონაშ 50%-შახ ორზოლი, თირხონით შეულებჷ ართ დღას 100 კილომეტრაშახ იდასჷნ (სათის 10-12 კმ). თელარენს 35-40 წანას. ოხანდეთ გიმირინუანა 4-25 წანაშ ხანს. ირზენს ბჟას, ხორცის, მონტყორს. ართპუხუამი არქემი წანმოწანას იჭვალს 4,5% ციმუანობაშ 2000 ლიტრაშახ ბჟას. ჟირპუხუამი — 5,4 ციმუანობაშ 750 ლიტრაშახ ბჟას. ბჟაშე აკეთენა კუმისის, კარაქის, ჸვალს. ჟირპუხუამი არქემიშ ნახოკა ქიტა 5-10 კილოგრამშახ რე (კანკალეშ 13 კგ-შახ), ართპუხუამიშ 2-4 კგ-შახ. ჟირპუხუამი არქემიშ მონტყორი უმოსი მაღალხარისამი რე. არქემიშ ხორციშ ოჩამური ღირებულება ჩხოუშ ხორცის მუთუნით ვაკჷნასქიდუ დო კანკალე აბანს ოჭკომალო გიმირუნუაფუ.
არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფიშ არქემიშ ღირებულებაშ აბსოლუტური რეკორდიქ დემყარჷ, იუჭყაფუ გაზეთი ”ალ-იტიჰადი”.
არაბ გეგიეფს არქემიშ სისქვამე რსულჸოფურო მიოჩქჷნა. შქა ოშწანურეფშახ არაბეფი აშონთებას ვატყობინუანდეს თი ოშა-გოშა პოეტეფიშ ნახანდით, ნამუეფით არქემეფს დიდებას ვეთმეჩანდესჷნ.
ვით მილიონ დირჰამშა (2,7 მლნ დოლარი) აფასეს ”მაჯაჰიმიშ” (უჩა) ჯიშიშ არქემი არქემეფიშ სისქვამეშ ფესტივალს.
არქემი იჸიდჷ დუბაიშ საამიროშ პრინც შეიჰიქ დამდან ბენ მუჰამედ ალ მაკტუმქ.
”მაჯაჰიმიშ” ჯიშიშ არქემეფი სინანდულეს უჩა ფერიშე რენა. თინეფს ძალამი სქვამი რუმე ყავაშფერი მონტყორი უღჷნა დო გიშეგორუაფჷნა გიშაკერზაფილი გრაციათ, მოდირღინაფილი დუდი, კინჩხიშ, ოჭიშიშ სისქვამეთ, წჷმი კუჩხეფიშ სილექინეთ, ნამუეფსჷთ თაქ ”ხელეფს” უძახჷნა, დო უკახალენი ბორკეფიშ ნძალათ.
თე ჩხოლარეფი ვაკათჷნა არქემეფიშ ტრადიციულ ამართის დო თინეფს ამიარენა შალიშ, ბჟაშ დო ხორციშ მიოღებელო. სისქვამეშ კონურსეფს თინეფი ოკათჷნა ზოხო, ღილე ფერიშ არქემეფშე ზოხორინელო, ნამუეფით თინეფს სისქვამეთ ვადაცქვანან.
ჩინებული რე არქემიშ ჟირი გვარობა:
დრომედარი — ართპუხუამი არქემი (Camelus dromedarius). ბაქტრიანი — ჟირპუხუამი არქემი (Camelus bactrianus).ტყარ ორთას ხვალე ჟირპუხუამი არქემი რე ასქილადირი (სინძიანიშ ტიოზეფს დო ობჟათე-ბჟადალ მონღოლეთის). არქემი ხვალე ტიოზიშ დო სქირე სტეპიშ ზონეფს რე გოფაჩილი. თი ჩანარეფს ჭკომუნს, ნამუეფსჷთ შხვა მანკორალეფი ვაჭკომჷნან. შუნს ჭიჭე წყარს, კანკალეშა ჯიმუამს ხოლო. დიდხანს შეულებუ უწყარეთ გარზება. არქემიშ პუხუს იშაყარუ ოხაზჷრე ციმუ (100 კილოგრამშახ დო უმოსი), მუსჷთ ჩხოლარი ოჭკომალიშ ნარკულობას გჷმირინუანს. რსხულიშ ნორთეფი, ნამუშჷთ ნჯირაშ ბორჯის დიხას ოხჷნ, ფორილი აფჷ სქელი კორძახით. თეშ გეშა არქემს შეულებჷ გოვარვალაფირ (70 °C-შახ) დიხას უნებელო ნჯირა. რსხული ოპონჷ ფართე ლიბუ თვათეფს, ნამუთ ქვიშას ყარაფის ულექინანს. მიარე აბანს არქემი დოჭყანაფილი რე (დოხოლაფირო 5000 წანაშ კინოხ) დო გიმორინაფილი რე ოფუტე-ომეურნე ჩხოლარო. ძინათებული არქემიშ მასა 500-800 კილოგრამიე. ართპუხუამი არქემიშ მაკობა იგჷნძორებუ 13 თუთას, ჟირპუხუამიშ — 14. ხანს ართ კოზაკის. არქემი ჭყანიერი ოზაპანე დო ასქუაფალი ჩხოლარი რე. შეულებჷ ოჭიშით იღას დორხველური წონაშ 50%-შახ ორზოლი, თირხონით შეულებჷ ართ დღას 100 კილომეტრაშახ იდასჷნ (სათის 10-12 კმ). თელარენს 35-40 წანას. ოხანდეთ გიმირინუანა 4-25 წანაშ ხანს. ირზენს ბჟას, ხორცის, მონტყორს. ართპუხუამი არქემი წანმოწანას იჭვალს 4,5% ციმუანობაშ 2000 ლიტრაშახ ბჟას. ჟირპუხუამი — 5,4 ციმუანობაშ 750 ლიტრაშახ ბჟას. ბჟაშე აკეთენა კუმისის, კარაქის, ჸვალს. ჟირპუხუამი არქემიშ ნახოკა ქიტა 5-10 კილოგრამშახ რე (კანკალეშ 13 კგ-შახ), ართპუხუამიშ 2-4 კგ-შახ. ჟირპუხუამი არქემიშ მონტყორი უმოსი მაღალხარისამი რე. არქემიშ ხორციშ ოჩამური ღირებულება ჩხოუშ ხორცის მუთუნით ვაკჷნასქიდუ დო კანკალე აბანს ოჭკომალო გიმირუნუაფუ.
არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფიშ არქემიშ ღირებულებაშ აბსოლუტური რეკორდიქ დემყარჷ, იუჭყაფუ გაზეთი ”ალ-იტიჰადი”.
არაბ გეგიეფს არქემიშ სისქვამე რსულჸოფურო მიოჩქჷნა. შქა ოშწანურეფშახ არაბეფი აშონთებას ვატყობინუანდეს თი ოშა-გოშა პოეტეფიშ ნახანდით, ნამუეფით არქემეფს დიდებას ვეთმეჩანდესჷნ.
ვით მილიონ დირჰამშა (2,7 მლნ დოლარი) აფასეს ”მაჯაჰიმიშ” (უჩა) ჯიშიშ არქემი არქემეფიშ სისქვამეშ ფესტივალს.
არქემი იჸიდჷ დუბაიშ საამიროშ პრინც შეიჰიქ დამდან ბენ მუჰამედ ალ მაკტუმქ.
”მაჯაჰიმიშ” ჯიშიშ არქემეფი სინანდულეს უჩა ფერიშე რენა. თინეფს ძალამი სქვამი რუმე ყავაშფერი მონტყორი უღჷნა დო გიშეგორუაფჷნა გიშაკერზაფილი გრაციათ, მოდირღინაფილი დუდი, კინჩხიშ, ოჭიშიშ სისქვამეთ, წჷმი კუჩხეფიშ სილექინეთ, ნამუეფსჷთ თაქ ”ხელეფს” უძახჷნა, დო უკახალენი ბორკეფიშ ნძალათ.
თე ჩხოლარეფი ვაკათჷნა არქემეფიშ ტრადიციულ ამართის დო თინეფს ამიარენა შალიშ, ბჟაშ დო ხორციშ მიოღებელო. სისქვამეშ კონურსეფს თინეფი ოკათჷნა ზოხო, ღილე ფერიშ არქემეფშე ზოხორინელო, ნამუეფით თინეფს სისქვამეთ ვადაცქვანან.
Deve, familyay Camelidae ra yew cınsê Camelus ra yew heywano. Devey seba bar wegırotışi ra ca, seba purti zi wayi beno. Reyna seba cildi, goşti u şıti zi wayi beno .
Dı tewrê devey estê. Yew tewrê cı Hindıstan, Pakıstan, Efğanıstan, Mısır, İran, Suriya u zey Erebıstani u Afrika de wayi biyaye Deveyo yew qoqoyın (C. dromedarius) u Asyay Miyanêne de wayi biyaye Deveyo dı qoqoyın esto (C. bactrianus).
Deve, familyay Camelidae ra yew cınsê Camelus ra yew heywano. Devey seba bar wegırotışi ra ca, seba purti zi wayi beno. Reyna seba cildi, goşti u şıti zi wayi beno .
Dı tewrê devey estê. Yew tewrê cı Hindıstan, Pakıstan, Efğanıstan, Mısır, İran, Suriya u zey Erebıstani u Afrika de wayi biyaye Deveyo yew qoqoyın (C. dromedarius) u Asyay Miyanêne de wayi biyaye Deveyo dı qoqoyın esto (C. bactrianus).
Geel (Af-Ingiriis: Camel; Af-Carabi: جمل ) waa xayawaan la dhaqdo oo leh tuur mid iyo labo, afar naas iyo afar Adin oo dhaadheer
geela waxa u qaybsamaa labo qaybood geel labo tuur oo ku nool bartamaha qaarada aasiyo iyo geel leh hal tuur sida gel somalida dhaqato waxa laga helaa waqooyiga, bariga galbeedka afrika waxa kale oo laga helaa wadamada khaalijka ama carabaha geela somaalika waxaa loo adeegsaday filimyada sida W:en:The Mummy (1999 film) mishiinka
geela waxaa laga helaa faaiidooyin kale duwan sida hilib caano iyo gaadiid ahaan.
Geel (Af-Ingiriis: Camel; Af-Carabi: جمل ) waa xayawaan la dhaqdo oo leh tuur mid iyo labo, afar naas iyo afar Adin oo dhaadheer
An kamelyo sarong ungguladong hayop na may kokod na daing-baak, na sa likod igwang saro o duwang tangkong. Duwang klase an espesye kaini: an dromedaryo asin an kamelyong Baktriyano . An huri igwang duwang tangkong. An enot lakop asin tubo sa panggang na desyerto kan West Asia asin an huri makukua sa Asya Sentral asin sa Asyang Subangan. An duwang espesye pareho garo' na magtao nin gatas asin karne, asin siring man, barahibong panggubing. An mga ini may pambihirang kakayahan na magtios na daing inom-inom (naabot 5 aldaw), asin kayang mag'agod nin magagabat na maray na mga kargamento. Nagagamit man sinda sa pag'arado. An saindang odo' pampataba sa tinanom asin pwede pang panggatong.
Kan mga lumang panahon, ginagamit an mga kamelyo komo hayop sa gera, lunadan sa paglusob sa mga batalya, asin pagsakop saka pag'atake sa mga kaiwal. Sa ibang lugar, nagigin lingaan an mga kamelyo ta an mga ini pinapaglaban asin maogmang pagdalanon. Sa Morocco, popular an isport na paurumbasan nin mga kamelyo.
Mga iba pang pambihirang kakayahan nin kamelyo:
1. An kamelyo kayang magtao nin 600 na litrong gatas sa sarong taon 2. An kamelyo pwede niyang isara an saiyang dungo , ngane dai makalaog an alpog 3. An kamelyo kinakakan maski ano na sana, orog na kun gutom nang maray. Maski lona, sandalya, tamong, kupya, asbp kaya nindang habloon.
An terminong kamelyo (hale sa Arabong جمل, ǧʿl,, na boot sabihon "kagayonan") maluwag na tinotomoy man an arin man sa anom (6) na garo-kamelyong hayop sa lindong kan pamilyang Camelidae: an duwang tunay na kamelyo, asin an apat na Sur Amerikanong mga camelid- an llama, alpaca, guanaco asin an vicuna.
An kasyahan na lawig buhay kan kamelyo naabot 40 sagkod 50ng taon. An kamelyo na nagtalubo nang husto nagtitindog nin 1.85 m (6 pye. 1 in) abot abaga asin 2.15 m (7 pye. 1 in) abot tangkong. An saiyang tangkong nalangkaw nin mga 30 pulgada (76.20 sentimetro). An mga kamelyo kaya na magdalagan sa rikas na 65 km/oras (40 m/oras).
An ebedinsyang fossil nagtatala na an mga apoon kan modernong kamelyo tuminalubo sa Norte Amerika kan periodong Palaeogene asin ngapit naglakop sa kahiwasan kan Asya. An tawo enot na namanso an mga kamelyo bago magtongtong an 2000 B.K.
An kamelyo sarong ungguladong hayop na may kokod na daing-baak, na sa likod igwang saro o duwang tangkong. Duwang klase an espesye kaini: an dromedaryo asin an kamelyong Baktriyano . An huri igwang duwang tangkong. An enot lakop asin tubo sa panggang na desyerto kan West Asia asin an huri makukua sa Asya Sentral asin sa Asyang Subangan. An duwang espesye pareho garo' na magtao nin gatas asin karne, asin siring man, barahibong panggubing. An mga ini may pambihirang kakayahan na magtios na daing inom-inom (naabot 5 aldaw), asin kayang mag'agod nin magagabat na maray na mga kargamento. Nagagamit man sinda sa pag'arado. An saindang odo' pampataba sa tinanom asin pwede pang panggatong.
Kan mga lumang panahon, ginagamit an mga kamelyo komo hayop sa gera, lunadan sa paglusob sa mga batalya, asin pagsakop saka pag'atake sa mga kaiwal. Sa ibang lugar, nagigin lingaan an mga kamelyo ta an mga ini pinapaglaban asin maogmang pagdalanon. Sa Morocco, popular an isport na paurumbasan nin mga kamelyo.
Mga iba pang pambihirang kakayahan nin kamelyo:
1. An kamelyo kayang magtao nin 600 na litrong gatas sa sarong taon 2. An kamelyo pwede niyang isara an saiyang dungo , ngane dai makalaog an alpog 3. An kamelyo kinakakan maski ano na sana, orog na kun gutom nang maray. Maski lona, sandalya, tamong, kupya, asbp kaya nindang habloon.
An terminong kamelyo (hale sa Arabong جمل, ǧʿl,, na boot sabihon "kagayonan") maluwag na tinotomoy man an arin man sa anom (6) na garo-kamelyong hayop sa lindong kan pamilyang Camelidae: an duwang tunay na kamelyo, asin an apat na Sur Amerikanong mga camelid- an llama, alpaca, guanaco asin an vicuna.
An kasyahan na lawig buhay kan kamelyo naabot 40 sagkod 50ng taon. An kamelyo na nagtalubo nang husto nagtitindog nin 1.85 m (6 pye. 1 in) abot abaga asin 2.15 m (7 pye. 1 in) abot tangkong. An saiyang tangkong nalangkaw nin mga 30 pulgada (76.20 sentimetro). An mga kamelyo kaya na magdalagan sa rikas na 65 km/oras (40 m/oras).
An ebedinsyang fossil nagtatala na an mga apoon kan modernong kamelyo tuminalubo sa Norte Amerika kan periodong Palaeogene asin ngapit naglakop sa kahiwasan kan Asya. An tawo enot na namanso an mga kamelyo bago magtongtong an 2000 B.K.
Bronnvil meur a wra bewa yn difeythtiryow yw kowrvargh. Yma gans kowrvergh bothennow le may hyllons gwitha blonek.
Yma'n dromedal (kowrvargh unnboth, Camelus dromedarius) ow pywa yn Arabi ha north a Afrika.
Yma'n Kowrvargh Baktrian (Camelus bactrianus) ha'n Kowrvargh Baktrian Gwyls (Camelus ferus) dew vothenn hag a wra bywa yn kres Asi. Dismygys yw dre studyansow DNA bos an kowrvargh baktrian dew eghen, Camelus bactrianus an huni dovhes, ha Camelus ferus neb a vyw yn gwyls yn China ha Mongoli.
Bronnvil meur a wra bewa yn difeythtiryow yw kowrvargh. Yma gans kowrvergh bothennow le may hyllons gwitha blonek.
Yma'n dromedal (kowrvargh unnboth, Camelus dromedarius) ow pywa yn Arabi ha north a Afrika.
Yma'n Kowrvargh Baktrian (Camelus bactrianus) ha'n Kowrvargh Baktrian Gwyls (Camelus ferus) dew vothenn hag a wra bywa yn kres Asi. Dismygys yw dre studyansow DNA bos an kowrvargh baktrian dew eghen, Camelus bactrianus an huni dovhes, ha Camelus ferus neb a vyw yn gwyls yn China ha Mongoli.
Lo̍k-thò he Lo̍k-thò-khô Lo̍k-thò-su̍k ke thung-vu̍t, chṳ́-yû lióng-chúng, phi-khûng nèn khôi-pit, chiuk-yû ngiuk-thiap-phì, sṳt-ha̍p chhai Sâ-mo̍k chûng hàng-chéu, poi-yû ngiuk-fûng, vi-yû sâm-sṳt, só-yî mò-fi kî-hot, hí-khó tô-ngit mò-hot, yit-tán ngi-kien súi-chhó, khó-yî thai-liong yím-súi. Só-yî phî chhṳ̂n-fû "Sâ-mo̍k-chṳ̂-chû". Sên-fa̍t chhai sâ-mo̍k piên-yèn ke Ngìn-lui chó-chhôi kûng-ngièn-chhièn sâm-chhiên-ngièn yí-kîn khôi-sṳ́ sùn-yông lo̍k-thò, chok-vì yi̍t-chhuk, yû hí-tô koet-kâ yí-lai lo̍k-thò vi-sâng ke lo̍k-thò mu̍k-mìn, sṳm-chṳ yû lo̍k-thò khì-pîn.
Lo̍k-thò he Lo̍k-thò-khô Lo̍k-thò-su̍k ke thung-vu̍t, chṳ́-yû lióng-chúng, phi-khûng nèn khôi-pit, chiuk-yû ngiuk-thiap-phì, sṳt-ha̍p chhai Sâ-mo̍k chûng hàng-chéu, poi-yû ngiuk-fûng, vi-yû sâm-sṳt, só-yî mò-fi kî-hot, hí-khó tô-ngit mò-hot, yit-tán ngi-kien súi-chhó, khó-yî thai-liong yím-súi. Só-yî phî chhṳ̂n-fû "Sâ-mo̍k-chṳ̂-chû". Sên-fa̍t chhai sâ-mo̍k piên-yèn ke Ngìn-lui chó-chhôi kûng-ngièn-chhièn sâm-chhiên-ngièn yí-kîn khôi-sṳ́ sùn-yông lo̍k-thò, chok-vì yi̍t-chhuk, yû hí-tô koet-kâ yí-lai lo̍k-thò vi-sâng ke lo̍k-thò mu̍k-mìn, sṳm-chṳ yû lo̍k-thò khì-pîn.
Nghamera (camel kuEnglish) imhuka inownaikwa kuZiwumbe reAfrica neAsia. Mhuka iyi inoita nyundwa pamusana; dzimwe dzine nyundwa imwe, dzimwe dzine nyundwa mbiri. Nghamera inowanikwa kunyanya kuMaodzanyemba kweAfrica.
Деве — (лат. Camelus) — жуьре бицlинезабрикай куткуркlвачербур(Camelidae). Амма чlехи буй авай гьайван я, вердиш хьанай кьурай дуьнед патара яшамишжезавай.
Ава кьве жуьре деве:
Деве — (лат. Camelus) — жуьре бицlинезабрикай куткуркlвачербур(Camelidae). Амма чlехи буй авай гьайван я, вердиш хьанай кьурай дуьнед патара яшамишжезавай.
Ава кьве жуьре деве:
Camelus bactrianus — кьве кlукl алай, амма бактриан Camelus dromedarius — са кlукl алай, амма дромедар, амма дромадер, амма арабиан.Тэмээн — 5 хушуун малай нэгэн юм. 60-70 наhа хүрэдэг. Тэмээн зунай сагта хахад hара уhа уунгүй ябаха шадалтай. Энэ хадаа ехэ аша туhатай амитан. Тэмээнэй нооhоор хубсаhа хэхэдэ, дулаан, хүнгэн. Тэмээ унажа, үхэр хони адуулдаг. Тэргэдэ оруулжа, элдэб ажал хэдэг. Тэмээн хара, сагаан, шара гурбан үнгэ зүhэтэй.
Эмкалш (лат. Camelus, оьрс. Верблюд) — эмкалийн (Camelidae) доьзалера шалабергашйолчеран (Artiodactyla) тобанера ахкаргийн когашдолчеран (Camelidae) бухара тобанера декха дийнатийн тайпа. Уьш даккхий дийнаташ ду, дуьненан екъачу меттигехь даха Ӏемина долу — гӀум-аренашкахь, ахгӀум-аренашкахь, аренашкахь.
Эмкалш шина кепара ю[1]:
ГӀум-аренан бахархоша лакхара мах хадабо эмкалан, цунах олу «гӀум-аренан кема»[2].
Латинан цӀе Camelus схьаяьлла грек. κάμηλος семитийн юкъарчу меттара «гамаль»[3] (Ӏаьр. جَمَل, жуьгтий. גמל).
Йоккхачу эмкалан масса — 500—800 кг, кхес йолучехь локхалла — 210 см. Цхьа дум болу эмкалан бос цӀиегӀо-сира хуьлу, ши дум болчуна — таьӀна-боьра[1]. Мех курчавый[2]. Эмкалш еха 40 шо гергга, Деба хан йолало 2—3 шо кхачарца. Пхоралла хуьлу 13 баттахь цхьа дум болчеран, 14 бутт — ши букъ болчеран[1].
Эмкалийн Ӏад санна хьевзина, деха лаг ду, кегийра гоьрго лергаш ду. Эмкалийн 38 церг ю. Лахахь — итт кхела, шиъ кӀомсар, 10 церг, лакхахь — 2 церг, 2 кӀомсар, 12 кхела[2]. Деха месала бӀаьрган чоьша лардо церан бӀаьргаш гӀамарех, ткъа мераӀуьргаш оьшучу хенахь тӀекъовлало. Эмкалийн бӀаьрса чӀогӀа дика ду: вогӀа стаг царна го цхьа километр генара, йоьду автомобиль — 3—5 километр генара. Царна чӀогӀа дика кхета тӀуналлин хьожа, байдан хьожа я теза хи 40—60 километр генара, ткъа иштта стиглара догӀанан мархаш, догӀа догӀуче кхача сатуьйсуш оцу агӀора дӀайоьлху.
И декхаш долу дийнаташ дика лов дахаран халонаш луьра, хи доцучу меттигехь. Эмкалийн ду накхан, хьакхолган, голийн ахкаргаш. ДӀаюьжучу хенахь эмкал оцу дакъош тӀе юьжу догучу латте (70°С кхаччалц)[1] яга ца яйта. Буькъа тӀаргӀа лерина бу дийнан йовхонах а, буьйсанан шелонах а ларъян. Эмкалийн пӀелгаш вовшашца хӀиттаделла ду дийнна цхьа айра деш [2]. Шуьйра ши пӀелг болу ког — гӀамарш я кегийра тӀулгаш тӀехула лелархьама ду. Эмкалашна хьацар ца долу, хьатӀ кӀезиг долу. СадоьӀуш мерӀуьргаш чуьра арайолу тӀуналла гуллало башха хебашкахь, юха бага йоьду. Эмкал дукха яхало хи доцуш, шен 40 % дегӀан йозалла йойъу цуо. Цхьана экспериментехь эмкал аьхка 8 дийнахь латтийра хи ца луш, иза 100 кг азъелира, цул тӀаьхьа цунна хи делчи, цуо 10 минотехь 103 литр хи мелира, ша яйина 100 кг меттахӀоттош[4]. Эмкал гӀум-аренашкахь яхаран лерина цхьа хӀума — букъ тӀиера даммарчий ду, хьоналла дӀаюьллуш долу. Даммарчий ша-тайпа «тхьов» бу, эмкалан букъ маьлхан йовхонах Ӏалашбеш. Цул сов, организман ерриг хьоналла букъ тӀехь гулъяро аьтту бо йовхо дика дӀаялийта[5].
Эмкалаш - нохь доккху дийнаташ ю. Цара юу эмкалбуц, сагал-буц, эмкалан баӀ, саксаул. Эмкалшка дуьра хи мала ло[6]. Эмкалш тӀуналла Ӏалашйо, хьер чуьра дакъош чохь, цундела хьогалла дика лов; амма хин коьрта хьост ду хьоналла — бӀе грамм хьоналла мустъелчи 107 грамм хи долу (кхин тӀе кӀорамуьста газ а). Цара хи маланза дуккха а хан яьллехь а, церан цӀий дукъ ца ло. Эмкалаш яхало хи доцуш шина кӀирнах, ткъа юург йоцуш цхьаьна баттахь[5].
Амма, шайн тамашийна хьуьнар доллушехь, акха эмкалш тахана дукха халонаш лов хи ца тоьуш. ХӀунда аьлчи гӀум-аренашкахь нах охьаховшу теза хиш долчу, ткъа акха эмкалш, чӀогӀа сема йолуш, адамашна тӀе ца йогӀу.
Эмкалш чӀогӀа дика нека до, шайна цкъа а Ӏам я хи ца гинчара а. нека деш кӀеззиг агӀора а таьӀа.
Эмкалийн яьржина цамгарш ю трипаносомоз, инфлюэнца, эхинококкоз, эмкалийн Ӏаьржа ун, ирз[1].
Эмкалаш кхоллар а, массашкахь яржар а хилла плиоцен чекхйолуш, плейстоцен йолалуш — оцу хенахь хьалхара эмкалан тайпанаш Paracamelus леш дӀаевлла, яккхий кепаш эмкалийн (Camelus) юкъаевлира. ХӀинцалера эмкалаш екъа меттигашкара хьолашкахь яхаяларан меженаш (Букъ тӀиера дум, хьерано ша-кепара болхбар, шортта хи малар, иза бахьнехь дуьра даар дезар, йогӀа болар, кхин а), тарло, эмкалийн (Camelidae) эволюцехь дикка тӀаьхьа кхиина. Эмкалаш экама ца хилар бахьнехь и дийнаташ кхин буц юурш ца яхалочахь еха[7].
Исторел хьалхара эмкалан тайпа Альтикамелус (Aepycamelus), яьхна миоценехь Къилбаседа Америкехь, деха лаг хилла, ткъа букъ тӀехь дуьман метта кӀеззиг тӀебаьлла букъ хилла.
Схьагарехь, хӀинцалерачарна гергара эмкалш евлла Къилбаседа Америкехь эмкал тайпанара дийнатех, цигахь яккхий аренаш саваннакепара ландшафт хилча. Циггахь кхоллаелира эмкалшна екъачу, луьрачу климатах йоларан анатомин башхаллаш[7]. Евразин махка шира эмкалш яьхкина Беринган асанехула, схьагарехь, плиоцен чекхйолуш, плейстоцен чекхъяллалц[8].
Плейстоценехь Малхбуза Европан махкахь хаалора йоккха Кноблохан эмкал (Camelus knoblochi), чӀогӀа гергара йолу хӀинцалерачу шина эмкалах. Тидаме ду, дукха хан йоццуш Россехь Ростовн областехь карийна тӀехдика Ӏалашхилла оцу эмкалан туьта[9]. ХӀинцалерачех тера, ши дум болу эмкалийн даьӀахкаш, карайора ИйдалтӀиехь, Иртышан бердаш тӀехь, Москохгуонаха[10].
Эмкалаш (мамонтца, тӀергӀан мармаӀаца, яккхий маӀаш йолу сайца, кхечаьрца а, цхьаьна могӀара) хилла коьртачарех цхьа векал мамонтан фауна олучу дийнатийн, и фауна хилла къилбаседа Евразехь 10—12 эз. шо хьалха тӀаьххьара бина ша дӀабаллалц. Иштта фауна заповедникехь меттахӀотторан проектан («плейстоценан парк») юкъадогӀу, кхечаьрца цхбьаьна, ши дум болу эмкалаш ялор цига[11].
Эмкалаш караӀамийна вайн эрал 2000 шо хьалха. Уьш уггаре онда мохь лело а, южу а дийнаташ ю уьш ехачу хьолехь. Эмкалийн уозоран ницкъ лелабо 4 - 25 шарахь, цаьрга бахьало шен йозаллех 50 % мохь. Эмкал дийнахь ягӀало 30—40 км гена йоьдуш[6]. Эмкал беречуьнца дийнахь 100 км а йоьду, юккъера сихаллин барам 10—12 км/сахьтехь[1]. Генарчу заманара дуьйна, антикаллера юккъера бӀешерашка кхаччалц, эмкалаш лелийна эскаршкахь, мохь а, береш а лелош, ткъа тӀеман юкъахь лелош хилла тӀеман эмкалаш тӀеман дошлошна юкъахь а, цхьацца а, дукха хьолахь мостагӀ кхеро Ӏалашо йолуш.
Россехь кхиайо цхьаьна тайпана цхьа дум болу эмкалаш — арвана, кхаа тайпана ши дум болу — гӀалмакхийн, кхазакхийн, монголийн. Уггаре мехала ю гӀалмакхийн тайпанех ерг.
Даа мега эмкалан жижиг, ткъа иштта шура, цунах до шубат, даьтта, нехчанаш. Дромадер тайпанера шарахь яьккхина шура 2000 кг кхочу (арванан 4000 кг сов хуьлу), 750 кг хуьлу бактрианийн (кхечу хаамашца, 600—800 кг[6]). Цу тӀе шуран хьоналла 4,5 а, 5,4 процент хуьлу[1], ткъа юкъахь витамин C дуккха а лакхара хуьлу бежанан шурехьчул[6]. Лакхара дикалла йолуш къастало эмкалийн тӀаргӀа (иза мехала бу уьстагӀчул), цуьнца 85 % пухӀ хуьлу. Цхьаьна бактрианан 5—10 кг пухӀ лоргу, 2—4 кг дромадеран[1]. Эмкал лоргу бӀаьста[6].
Эмкалаш яьржина гӀум-аренан а, екъачу аренийн а зонехь, уьш ца яхало тӀуьна климат йолчу а, лаьмнийн а меттигашкахь[1]. КараӀамийначу кепара Ширачу Дуьненан ший а тайпа эмкалаш яьржина Азин а, Африкан а областашкахь. Дромадераш хуьлу къилбаседа Африкехь 1° къилба шоралле кхаччалц, Ӏаьрбийн ахгӀайрен тӀехь а, Юккъера Азехь а. XIX бӀешарахь уьш чуялийна хилла Австрале, цигахь дика йоьлла меттигерчу климатан хьолех, тахана церан барам кхаьчна 50 эзаре. Бактрианаш яьржина Жимачу Азера Маньчжуре кхаччалц. Дуьненах ерриг 19 миллион гергга эмкал ю, царех 14,5 миллион еха Африкехь. Цхьаьна Сомалихь уьш 7 миллион ю, ткъа луларчу Суданехь — 3,3 миллион.
Дромадеран акха кепан хӀу дайна, хетарехь, вайн эра долалу. Цуьнан уггаре хила тарло даймохк Ӏаьрбийн ахгӀайре ю, амма къевллина къастийна дац иза, хиллий теша церан дай дромадеран акха кеп я юкъара да бактрианца.
Н. М. Пржевальскийс шен азин экспедицехь дуьххьара гучуяьккхина акха ши дум болу хаптагайгӀеран эмкалаш хилар, хилар тардолуьйтуш дара, амма къовсаме а дара. Бактрианан акха популяцеш хӀинци а ю Синьцзян-Уйгурийн автономин кӀоштахь а, Монголехь а, цигахь кхаа вовшех къаьстинчу популяцешкахь еха эзар гергга эмкал. Вайн заманахь хьовсу, акха ши дум болу эмкалаш Якутера плейстоценан паркан климатах йоларан, хаттаре.
Юккъера Азехь еха ши дум болу эмкал бактриан (Camelus bactrianus) караӀамийна адамаша чӀогӀа генарчу заманахь, амма акха бактрианийн нилха реманаш тахана а хаало гӀум-аренашкахь Монголехь а, Малхбуза Цийчохь а, цигахь уьш балахьогуш ю мала хи ца тоарна, хӀунда аьлчи, адамо гӀум-аре караерзош дӀалоцу дӀадиллина хин хьосташ. Бахаман ши дум болу эмкалаш лелайо коьртаниг Кхазакхстанехь а, Монголехь а, лелайо уьш дромедараш лелочу Ӏалашонна. Шен цӀе бактриан схьаяьлла Юккъерачу Азера ширачу областах Бактрия, иза цигахь тарло, дуьххьара караерзийна.
Акха бактрианаш хаъал кегийра ю цӀахь кхобучарал, ткъа церан кегийра ира бохь болу даммарчий бекъна дикка шуьйрачу нуьйро; хӀусаман бактрианийн даккхий даммарчий дукха хьолахь тӀекелакхаьтна хуьлу, царна юкъахь кӀезиг меттиг ю. Йозаллийца хӀусаман бактрианаш ледара ца хуьлу дромедарел.
Акха цхьа дум болу эмкалаш дромедараш (Camelus dromedarius) хӀокху заманахь ца йисина. Австралин юккъерчу кӀошташкахь ган тарло акхаевлла, хьалха цига чуяьхьна цхьа дум болу эмкалаш, уьш тӀехь терго а йоцуш дебаш ю ладаме доза тохаран факторш йоцуш. Ширачу дуьненан шуьйрачу йокъалла а, йовхо а йолчу мехкашкахь дромедараш ю ладаме бахаман дийнаташ, цара лелайо дукха функцеш, дуьненан къаьмнийн оьздангаллехь ладаме роль.
Хила тарло яха таро йолу хьалхарчу чкъоьрера цхьаъ а, шиъ а дум болу эмкалийн гибридаш, царех олу «нараш»[6].
Аштаркхнен областера Ахтубинск гӀалахь, В. И. Ленинан цӀарах йолчу майданахь хӀоттийна шина эмкалан Машкин а, Мишкин а иэс, уьш гӀуллакхехь хилла йоккха тоьпан командиран сержант Нестеров Григорийн тӀеман чоьтехь яккхий тоьпаш ийзош, уьш евлла дуьххьарлерачарех Рейхсканцелярин агӀора.[12]
Эмкалан мохь химл — йозаллин барам лелош хилла бусалба мехкашкахь. Химлан барам тайп-тайпанчу мехкашкахь чӀогӀа къаьсташ хилла, химлан юкъара барам 250 кг гергга хилла.
.svg)
.svg)
Эмкалан сурт ду цхьацца гӀалийн а, регионийн а хӀосташна а, байракхашна а тӀаьхь, амма эмкал геральдикан фигура яц. Эмкал — сийлалла а, эмблема а ю Азин а, Ӏаьрбийчоьнан а, паччахьан Ӏедалан, дахаран ницкъан, собараллин сийлалла. Азин мехкашкахь цуо гайтина ца Ӏа паччахьалла, лакхара схьавалар, амма гойту куралла а, сонталла а[13]. Эмкал лелийна Исетан провинцин хӀост тӀехь[14], дӀаяьккхина 1781 шарахь.
ХӀинца эмкал лелайо Челябинскан[15] (цхьа дум болу, делахь а маса дум бу билггала хууш дац — тӀебоьттина мохь бу) а Челябинскан областан а (ши дум берг) хӀост а, байракх а тӀехь. 1830 шеран «Российн империн законийн буьззинчу гуламехь» иза иштта кхетийна: «Мохь боьттина эмкалан маьӀна ду, оцу гӀала дукха сурсаташ дар». Иштта, эмкал гойтура йохк-эцар, ткъа оцу хенахь гӀала цуьнца ехаш хилла[16].
Эмкал иштта Эритрейн хӀост тӀехь ю.
Эмкалан таро ю шен дум чуьра мохь мустъеш цунах хи даккха аьлла шуьйра ойла ю яьржина. Цуьнан агӀончаш тӀетовжу фактан, организмехь 10 грамм мохь мустъелчи кхоллало 10,7 миллилитр хи. ГӀум-аренашка арайолучу эмкалан букъ, масала, 40 кила хуьлу, тӀаккха мохь мустъелчи цуо доккху 43 литр гергга хи. Дикка хи ду иза-м. Амма кхин гучудолу: Нагахь иштта атта хилчи, тӀаккха кхин дийнаташ стенна ца яхало гӀум-аренашкахь? Мохь массеран а ма ю. Гучудаьлла, мохь мустъялийта дукха кислород дезар, ткъа иза хилийта дийнато сиха садаӀа деза. ХӀора са моссазза доккху пехаш чу декъа гӀум-аренан хӀаваъ догӀу, иза дӀадоьду организмера дуьззина тӀуьна. Иза бахьнехь мохьо цхьан кепара гӀо ца до хи латторна, эмкалан букъ пхьегӀа яц хинна. Иза лаьтта мохьан хьесех, шена чохь гулйо энергин ресурс беххачу муьрехь юург ца хилахь аьлла, юург кӀезиг хилчи букъ хаъал жимло. Амма цуьнца цхьаьна мохь юкъара хи долу, ткъа иза сацо лакхахь йийцинчу дийнатан организман башхаллаш таро йо.
Кхин сов бакъ долуш дац хи цхьабосса эмкалан дилхахула декъалуш хетар. Нагахь иштта хилчи, эмкалан организмера дуьхан барам лахара хир бара кхечу дийнатехьчул. Амма хӀинца хаийтина иза бакъ доций.
Бахьрам Гурна а, Азадийн а сурт долу кад, 13 бӀешеран юьхьиг, Бруклинан музей
ТӀехь кхабанаш йолуш йижина эмкалан кепара хин кема, вайн эрал 250 — 224 шо хьалхара, Бруклинан музей
Мару Рагини (Дхола а, Мару а эмкалахь), 1750 шо гергга, Бруклинан музей
Сихьрой новкъахь (Les rois mages en voyage) — Джеймс Тиссо, 1886 шо гергга, Бруклинан музей
Эмкалш (лат. Camelus, оьрс. Верблюд) — эмкалийн (Camelidae) доьзалера шалабергашйолчеран (Artiodactyla) тобанера ахкаргийн когашдолчеран (Camelidae) бухара тобанера декха дийнатийн тайпа. Уьш даккхий дийнаташ ду, дуьненан екъачу меттигехь даха Ӏемина долу — гӀум-аренашкахь, ахгӀум-аренашкахь, аренашкахь.
Эмкалш шина кепара ю:
Camelus bactrianus — шиъ букъ болу эмкал, я бактриан; Camelus dromedarius — цхьаъ букъ болу эмкал, я дромедар, я дромадер, я Ӏарабиян.ГӀум-аренан бахархоша лакхара мах хадабо эмкалан, цунах олу «гӀум-аренан кема».
उष्ट्रः पशुः अस्ति ।
ಒಂಟೆ, ಉದ್ದ ಕಾರ್ದ, ಮಲ್ಲ ಬಿಮ್ಮದ ಮುಸುಂಟು ಉಪ್ಪುನ, ಅಂಚನೆ ಬೆರಿತ್ತ ಮಿತ್ತ್ ಚರ್ಬಿದ ಡುಬ್ಬದ ರಚನೆ ಇಪ್ಪುನ ಕ್ಯಾಮೆಲಸ್ ಜಾತಿಗ್ ಸೇರ್ದಿನ ಒಂಜಿ ಸಸ್ತನಿ ವರ್ಗೊಗು ಸೇರ್ದಿನ ನಾಲ್ ಕಾರ್ದ ಪ್ರಾಣಿ. ಇಂಗ್ಲೀಶ್ ಭಾಸೆಡ್ ನೆಕ್ಕ್ Camel ಪಂಡ್ದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್.
ಈ ಪ್ರಾಣಿದ ಕಾರುಲು ಉದ್ದವಾದಿತ್ತುದು, ಕಾರ್ದ ಬಿರೊಲುಲು ಅಗೆಲವಾದ್ ಅಂಚನೆ ಗಾತ್ರೊಡು ಸಮಾನವಾದ್ ಇಪ್ಪುಂಡು. ಉಂದು ವಿಭಿನ್ನ ಪರಿಸರೊಲೆಡು, ಮುಖ್ಯವಾದ್ ಮರುಭೂಮಿಲೆಡು ಸರಾಗೊಡು ನಡಪರೆ ಇಜಿಂಡ ಬಲಿಪರೆ ಅಯಿಕುಲೆಗ್ ಅನುಕೂಲವಾಪುಂಡು. ಸರಿಯಾದ್ ಬುಲೆಯಿನ ಒಂಟೆಲು ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ೧.೮೫ ಡುದು ೨.೧೫ ಮೀಟರ್ ಎತ್ತರ ಉಪ್ಪುವಾ.ಗಂಟೆಗ್ ಸಾಧಾರಣ ೪೦ ಕಿಲೊಮೀಟರು ವೇಗೊಡು ಬಲಿಪುನ ಸಾಮಾರ್ತೆ ಒಂಟೆಲೆಗು ಉಂಡು. ಸಂದರ್ಭೊಗು ಬೋಡಾಂಡ ಗಂಟೆಗ್ ೬೦ ಕಿಮೀದಾತ್ ವೇಗ ದೆಪ್ಪುನ ಶಕ್ತಿ ಒಂಟೆಲೆಗ್ ಉಂಡು.
ಬೆರಿತ್ತ ಮಿತ್ತ್ ಉಪ್ಪುನ ಡುಬ್ಬೊಲೆಡ್ ಚರ್ಬಿ (ಮೇದಸ್ಸು) ಇಪ್ಪುಂಡು. ಒಂಟೆಲೆಗ್ ಆಹಾರ ನೀರ್ ಇತ್ಯಾದಿ ತಿಕ್ಕಂದಿನ ಬರ ಕಾಲೊಡು ಅಯಿಕುಲೆನ ಡುಬ್ಬೊದ ಉಲಾಯಿ ಸಂಗ್ರಹವಾದ್ ಉಪ್ಪುನ ಚರ್ಬಿ ಕರಾದ್ ಅಯಿಕುಲೆನ ಜೀವೊ ಒರಿಪಾವರೆ ಅನುಕೂಲ ಮಲ್ತ್ ಕೊರ್ಪುಂಡು. ಅಂಚಾದ್ ಮರುಭೂಮಿದ ಬರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಕ್ ಒಂಟೆ ಹೊಂದುನ ಪ್ರಾಣಿ.
ಅಯಿಕುಲೆನ ಕಣ್ಣ್ ದ ಸೀಮೆಲು ಉದ್ದವಾದಿತ್ತುದು, ಮರುಭೂಮಿಡು ರಭಸದ ಗಾಳಿ ಬನ್ನಗ ಬರ್ಪಿನ ಪೊಯ್ಯೆದ ಕಣಕುಲು ಕಣ್ಣ್ ದ ಉಲಾಯಿ ಪೋವಂದಿಲೆಕ್ಕ ಸಾಯ ಮಲ್ಪುಂಡು.
ಒಂಟೆಲು ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ೩೦೦ ಡುದು ೧೦೦೦ ಕಿಲೊತಾತ್ ತೂಕ ಉಪ್ಪುವಾ.
ಇತ್ತೆ ಜೀವೊಡು ಉಪ್ಪುನ ಒಂಟೆಲೆಡ್ ಮುಖ್ಯವಾದ್ ರಡ್ಡ್ ವಿಧೊಕ್ಲು ಉಲ್ಲೊ.
೧. ಅರಬಿ ಒಂಟೆ
ಒಂಜಿ ಡುಬ್ಬದ ಒಂಟೆ. ಉಂದೆಕ್ "ಡ್ರಾಮಡರಿ" ಒಂಟೆ ಇಂದ್ಲಾ ಪಣ್ಪೆರ್. ಪ್ರಾಣಿವಿಜ್ಙಾನದ ಭಾಷೆಡು "ಕ್ಯಾಮೆಲಸ್ ಡ್ರಾಮೆಡರಿಯಸ್" (Camelus dromedarius) ಇಂದ್ ಪುದರು. ಈ ಬಗೆತ ಒಂಟೆಲು ಮಧ್ಯ ಪ್ರಾಚ್ಯೊ ಬೊಕ್ಕ ಆಫ್ರಿಕಾದ ದೇಶೊಲೆಡು ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು. ಅರಬಿ ಒಂಟೆಲು ೩೦೦ ಡುದು ೬೦೦ ಕಿಲೊತಾತ್ ದುಣ್ಣ ಉಪ್ಪುವಾ.
೨. ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯಾ ಒಂಟೆ
ಉಂದು ರಡ್ಡು ಡುಬ್ಬದ ಒಂಟೆಲೆನ ಜಾತಿ.ಕ್ಯಾಮೆಲಸ್ ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯೇನಸ್.' (Camelus bacrianus) ಇಂದ್ ಪ್ರಾಣಿವಿಜ್ಙಾನದ ಪುದರು.
ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯ ದೇಸೊಲೆಡ್ ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯ ಇನ್ಪಿನ ದೇಶೊಡು ಉಗಮವಾಯಿನ ರಡ್ ಡುಬ್ಬದ ಒಂಟೆ. ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯಾ ಒಂಟೆಲು ೩೦೦ ಡುದು ೧೦೦೦ ಕಿಲೊತಾತ್ ದುಣ್ಣ ಉಪ್ಪುವಾ. ಜೀವ ಮಲ್ಲೆಯಾಯಿನ ಕಾರಣ ಬಲಿಪುನ ವೇಗ ಗಂಟೆಗ್ ಸರಾಸರಿ ೨೭ ಕಿಲೊಮೀಟರ್ ಆದುಂಡು.
ಕಾಟುಜಾತಿದ ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರೀಯಾ ಒಂಟೆ
ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯಾ ಒಂಟೆಡು ಒಂಜಿ ಕಾಟು ಜಾತಿದ ಒಂಟೆಗ್ ಪ್ರಾಣಿವಿಜ್ಙಾನದ ಭಾಷೆಡು ಕ್ಯಾಮೆಲಸ್ ಫೆರಸ್ (Camelus ferus)ಇಂದ್ ಪುದರುಂಡು. ಇಂಚಿನ ಕಾಟು ಒಂಟೆಲು ಮಂಗೋಲಿಯಾ ಬೊಕ ವಾಯುವ್ಯ ಚೀನಾದ ಭಾಗೊಲೆಡು ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪಾ.
ಒಟ್ಟು ಒಂಟೆಲೆನ ಸಂಖ್ಯೆನ್ ಗಣನೆಗು ಗೆತೊಂಡಾ, ೯೪% ಅರಬಿ ಒಂಟೆಲು ಒರಿದಿನ ೬% ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯ ಬೊಕ ಕಾಟು ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯ ಜಾತಿದ ಒಂಟೆಲು ಇಂದ್ ಪಣ್ಪೆರು.
ಪ್ಲೀಸ್ಟೋಸೀನ್ (Pleistocene) ಹಿಮಯುಗತ ಪಿರಾಕುಡು ಬಡಕಾಯಿ ಅಮೆರಿಕಾದ ಭಾಗೊಲೆಡು ಜೀವೊಡು ಇತ್ತುದು ಕ್ರಮೇಣ ಅಳಿದ್ ಪೋಯಿನ ಒಂಜಿ ಒಂಟೆದ ಸಂತತಿಗು ಕ್ಯಾಮೆಲೋಪ್ಸ್ ಹೆಸ್ಟರ್ ಮಸ್ (Camelops hestermus) ಇಂದ್ ಪುದರುಂಡು.
ಒಂಟೆಲು ಮರುಭೂಮಿಲೆಡ್ ಮನುಸ್ಯೆರೆನ್ ಅಂಚನೆ ಸರಕುಲೆನ ಸಾಗಾಣಿಕೆಗ್ ದಿಂಜ ಉಪಯೋಗ ಬರ್ಪಿನ ಪ್ರಾಣಿಲಾದುಲ್ಲಾ. ಒಂಟೆಲೆಡ್ ಇಪ್ಪುನ ಈ ರಡ್ ಜಾತಿದ ಒಂಟೆಲೆನ್ಲಾ ಪೇರ್, ಮಾಸ, ಉಣ್ಣೆ (ಕುಜಲ್), ಚರ್ಮೊಗಾದ್ ಸಾಂಕರೆ ಆಪುಂಡು.
A camel (from: Latin: camelus and Greek: κάμηλος (kamēlos) from Hebrew or Phoenician: גָמָל gāmāl.[7][8]) is an even-toed ungulate in the genus Camelus that bears distinctive fatty deposits known as "humps" on its back. Camels have long been domesticated and, as livestock, they provide food (milk and meat) and textiles (fiber and felt from hair). Camels are working animals especially suited to their desert habitat and are a vital means of transport for passengers and cargo. There are three surviving species of camel. The one-humped dromedary makes up 94% of the world's camel population, and the two-humped Bactrian camel makes up 6%. The wild Bactrian camel is a separate species and is now critically endangered.
The word camel is also used informally in a wider sense, where the more correct term is "camelid", to include all seven species of the family Camelidae: the true camels (the above three species), along with the "New World" camelids: the llama, the alpaca, the guanaco, and the vicuña, which belong to the separate tribe Lamini.[9] Camelids originated in North America during the Eocene, with the ancestor of modern camels, Paracamelus, migrating across the Bering land bridge into Asia during the late Miocene, around 6 million years ago.
Three species are extant:[10][11]
The average life expectancy of a camel is 40 to 50 years.[12] A full-grown adult dromedary camel stands 1.85 m (6 ft 1 in) at the shoulder and 2.15 m (7 ft 1 in) at the hump.[13] Bactrian camels can be a foot taller. Camels can run at up to 65 km/h (40 mph) in short bursts and sustain speeds of up to 40 km/h (25 mph).[14] Bactrian camels weigh 300 to 1,000 kg (660 to 2,200 lb) and dromedaries 300 to 600 kg (660 to 1,320 lb). The widening toes on a camel's hoof provide supplemental grip for varying soil sediments.[15]
The male dromedary camel has an organ called a dulla in its throat, a large, inflatable sac that it extrudes from its mouth when in rut to assert dominance and attract females. It resembles a long, swollen, pink tongue hanging out of the side of the camel's mouth.[16] Camels mate by having both male and female sitting on the ground, with the male mounting from behind.[17] The male usually ejaculates three or four times within a single mating session.[18] Camelids are the only ungulates to mate in a sitting position.[19]
Camels do not directly store water in their humps; they are reservoirs of fatty tissue. When this tissue is metabolized, it yields more than one gram of water for every gram of fat processed. This fat metabolization, while releasing energy, causes water to evaporate from the lungs during respiration (as oxygen is required for the metabolic process): overall, there is a net decrease in water.[20][21]
Camels have a series of physiological adaptations that allow them to withstand long periods of time without any external source of water.[23] The dromedary camel can drink as seldom as once every 10 days even under very hot conditions, and can lose up to 30% of its body mass due to dehydration.[24] Unlike other mammals, camels' red blood cells are oval rather than circular in shape. This facilitates the flow of red blood cells during dehydration[25] and makes them better at withstanding high osmotic variation without rupturing when drinking large amounts of water: a 600 kg (1,300 lb) camel can drink 200 L (53 US gal) of water in three minutes.[26][27]
Camels are able to withstand changes in body temperature and water consumption that would kill most other mammals. Their temperature ranges from 34 °C (93 °F) at dawn and steadily increases to 40 °C (104 °F) by sunset, before they cool off at night again.[23] In general, to compare between camels and the other livestock, camels lose only 1.3 liters of fluid intake every day while the other livestock lose 20 to 40 liters per day.[28] Maintaining the brain temperature within certain limits is critical for animals; to assist this, camels have a rete mirabile, a complex of arteries and veins lying very close to each other which utilizes countercurrent blood flow to cool blood flowing to the brain.[29] Camels rarely sweat, even when ambient temperatures reach 49 °C (120 °F).[30] Any sweat that does occur evaporates at the skin level rather than at the surface of their coat; the heat of vaporization therefore comes from body heat rather than ambient heat. Camels can withstand losing 25% of their body weight in water, whereas most other mammals can withstand only about 12–14% dehydration before cardiac failure results from circulatory disturbance.[27]
When the camel exhales, water vapor becomes trapped in their nostrils and is reabsorbed into the body as a means to conserve water.[31] Camels eating green herbage can ingest sufficient moisture in milder conditions to maintain their bodies' hydrated state without the need for drinking.[32]
The camel's thick coat insulates it from the intense heat radiated from desert sand; a shorn camel must sweat 50% more to avoid overheating.[33] During the summer the coat becomes lighter in color, reflecting light as well as helping avoid sunburn.[27] The camel's long legs help by keeping its body farther from the ground, which can heat up to 70 °C (158 °F).[34][35] Dromedaries have a pad of thick tissue over the sternum called the pedestal. When the animal lies down in a sternal recumbent position, the pedestal raises the body from the hot surface and allows cooling air to pass under the body.[29]
Camels' mouths have a thick leathery lining, allowing them to chew thorny desert plants. Long eyelashes and ear hairs, together with nostrils that can close, form a barrier against sand. If sand gets lodged in their eyes, they can dislodge it using their translucent third eyelid (also known as the nictitating membrane). The camels' gait and widened feet help them move without sinking into the sand.[34][36]
The kidneys and intestines of a camel are very efficient at reabsorbing water. Camels' kidneys have a 1:4 cortex to medulla ratio.[37] Thus, the medullary part of a camel's kidney occupies twice as much area as a cow's kidney. Secondly, renal corpuscles have a smaller diameter, which reduces surface area for filtration. These two major anatomical characteristics enable camels to conserve water and limit the volume of urine in extreme desert conditions.[38] Camel urine comes out as a thick syrup, and camel faeces are so dry that they do not require drying when used to fuel fires.[39][40][41][42]
The camel immune system differs from those of other mammals. Normally, the Y-shaped antibody molecules consist of two heavy (or long) chains along the length of the Y, and two light (or short) chains at each tip of the Y.[43] Camels, in addition to these, also have antibodies made of only two heavy chains, a trait that makes them smaller and more durable.[43] These "heavy-chain-only" antibodies, discovered in 1993, are thought to have developed 50 million years ago, after camelids split from ruminants and pigs.[43] Camels suffer from surra caused by Trypanosoma evansi wherever camels are domesticated in the world,[44]: 2 and resultantly camels have evolved trypanolytic antibodies as with many mammals. In the future, nanobody/single-domain antibody therapy will surpass natural camel antibodies by reaching locations currently unreachable due to natural antibodies' larger size.[45]: 788 Such therapies may also be suitable for other mammals.[45]: 788 Tran et al. 2009 provides a new reference test for surra (T. evansi) of camel.[46] They use recombinant Invariant Surface Glycoprotein 75 (rISG75, an Invariant Surface Glycoprotein) and ELISA.[46] The Tran test has high test specificity and appears likely to work just as well for T. evansi in other hosts, and for a pan-Trypanozoon test, which would also be useful for T. b. brucei, T. b. gambiense, T. b. rhodesiense, and T. equiperdum.[46]
The karyotypes of different camelid species have been studied earlier by many groups,[47][48][49][50][51][52] but no agreement on chromosome nomenclature of camelids has been reached. A 2007 study flow sorted camel chromosomes, building on the fact that camels have 37 pairs of chromosomes (2n=74), and found that the karyotype consisted of one metacentric, three submetacentric, and 32 acrocentric autosomes. The Y is a small metacentric chromosome, while the X is a large metacentric chromosome.[53]
The hybrid camel, a hybrid between Bactrian and dromedary camels, has one hump, though it has an indentation 4–12 cm (1.6–4.7 in) deep that divides the front from the back. The hybrid is 2.15 m (7 ft 1 in) at the shoulder and 2.32 m (7 ft 7 in) tall at the hump. It weighs an average of 650 kg (1,430 lb) and can carry around 400 to 450 kg (880 to 990 lb), which is more than either the dromedary or Bactrian can.[54]
According to molecular data, the wild Bactrian camel (C. ferus) separated from the domestic Bactrian camel (C. bactrianus) about 1 million years ago.[55][56] New World and Old World camelids diverged about 11 million years ago.[57] In spite of this, these species can hybridize and produce viable offspring.[58] The cama is a camel-llama hybrid bred by scientists to see how closely related the parent species are.[59] Scientists collected semen from a camel via an artificial vagina and inseminated a llama after stimulating ovulation with gonadotrophin injections.[60] The cama is halfway in size between a camel and a llama and lacks a hump. It has ears intermediate between those of camels and llamas, longer legs than the llama, and partially cloven hooves.[61][62] Like the mule, camas are sterile, despite both parents having the same number of chromosomes.[60]
The earliest known camel, called Protylopus, lived in North America 40 to 50 million years ago (during the Eocene).[18] It was about the size of a rabbit and lived in the open woodlands of what is now South Dakota.[63][64] By 35 million years ago, the Poebrotherium was the size of a goat and had many more traits similar to camels and llamas.[65][66] The hoofed Stenomylus, which walked on the tips of its toes, also existed around this time, and the long-necked Aepycamelus evolved in the Miocene.[67]
The ancestor of modern camels, Paracamelus, migrated into Eurasia from North America via Beringia during the late Miocene, between 7.5 and 6.5 million years ago.[68][69][70] During the Pleistocene, around 3 to 1 million years ago, the North American Camelidae spread to South America as part of the Great American Interchange via the newly formed Isthmus of Panama, where they gave rise to guanacos and related animals.[18][63][64] Populations of Paracamelus continued to exist in the North American Arctic into the Early Pleistocene.[71][72] This creature is estimated to have stood around nine feet (2.7 metres) tall. The Bactrian camel diverged from the dromedary about 1 million years ago, according to the fossil record.[73]
The last camel native to North America was Camelops hesternus, which vanished along with horses, short-faced bears, mammoths and mastodons, ground sloths, sabertooth cats, and many other megafauna, coinciding with the migration of humans from Asia at the end of the Pleistocene, around 15–11,000 years ago.[74][75]
Stenomylus illustration
Stenomylus skeleton
Poebrotherium skeleton
Procamelus skull
Camelops hesternus, the last true camel native to North America
Like horses, camels originated in North America and eventually spread across Beringia to Asia. They survived in the Old World, and eventually humans domesticated them and spread them globally. Along with many other megafauna in North America, the original wild camels were wiped out during the spread of the first indigenous peoples of the Americas from Asia into North America, 10 to 12,000 years ago; although fossils have never been associated with definitive evidence of hunting.[74][75]
Most camels surviving today are domesticated.[42][76] Although feral populations exist in Australia, India and Kazakhstan, wild camels survive only in the wild Bactrian camel population of the Gobi Desert.[12]
When humans first domesticated camels is disputed. Dromedaries may have first been domesticated by humans in Somalia or South Arabia sometime during the 3rd millennium BC, the Bactrian in central Asia around 2,500 BC,[18][77][78][79] as at Shar-i Sokhta (also known as the Burnt City), Iran.[80]
Martin Heide's 2010 work on the domestication of the camel tentatively concludes that humans had domesticated the Bactrian camel by at least the middle of the third millennium somewhere east of the Zagros Mountains, with the practice then moving into Mesopotamia. Heide suggests that mentions of camels "in the patriarchal narratives may refer, at least in some places, to the Bactrian camel", while noting that the camel is not mentioned in relationship to Canaan.[81] Heide and Joris Peters reaserted that conclusion in their 2021 study on the subject.[82]
In 2009-2013, excavations in the Timna Valley by Lidar Sapir-Hen and Erez Ben-Yosef discovered what may be the earliest domestic camel bones yet found in Israel or even outside the Arabian Peninsula, dating to around 930 BC. This garnered considerable media coverage, as it is strong evidence that the stories of Abraham, Jacob, Esau, and Joseph were written after this time.[83][84]
The existence of camels in Mesopotamia—but not in the eastern Mediterranean lands—is not a new idea. The historian Richard Bulliet did not think that the occasional mention of camels in the Bible meant that the domestic camels were common in the Holy Land at that time.[85] The archaeologist William F. Albright, writing even earlier, saw camels in the Bible as an anachronism.[86]
The official report by Sapir-Hen and Ben-Joseph notes:
The introduction of the dromedary camel (Camelus dromedarius) as a pack animal to the southern Levant ... substantially facilitated trade across the vast deserts of Arabia, promoting both economic and social change (e.g., Kohler 1984; Borowski 1998: 112–116; Jasmin 2005). This ... has generated extensive discussion regarding the date of the earliest domestic camel in the southern Levant (and beyond) (e.g., Albright 1949: 207; Epstein 1971: 558–584; Bulliet 1975; Zarins 1989; Köhler-Rollefson 1993; Uerpmann and Uerpmann 2002; Jasmin 2005; 2006; Heide 2010; Rosen and Saidel 2010; Grigson 2012). Most scholars today agree that the dromedary was exploited as a pack animal sometime in the early Iron Age (not before the 12th century [BC])
and concludes:
Current data from copper smelting sites of the Aravah Valley enable us to pinpoint the introduction of domestic camels to the southern Levant more precisely based on stratigraphic contexts associated with an extensive suite of radiocarbon dates. The data indicate that this event occurred not earlier than the last third of the 10th century [BC] and most probably during this time. The coincidence of this event with a major reorganization of the copper industry of the region—attributed to the results of the campaign of Pharaoh Shoshenq I—raises the possibility that the two were connected, and that camels were introduced as part of the efforts to improve efficiency by facilitating trade.[84]
A camel serving as a draft animal in Pakistan (2009)
A camel in a ceremonial procession, its rider playing kettledrums, Mughal Empire (c. 1840)
Joseph Sells Grain by Bartholomeus Breenbergh (1655), showing camel with rider at left
Desert tribes and Mongolian nomads use camel hair for tents, yurts, clothing, bedding and accessories. Camels have outer guard hairs and soft inner down, and the fibers are sorted by color and age of the animal. The guard hairs can be felted for use as waterproof coats for the herdsmen, while the softer hair is used for premium goods.[87] The fiber can be spun for use in weaving or made into yarns for hand knitting or crochet. Pure camel hair is recorded as being used for western garments from the 17th century onwards, and from the 19th century a mixture of wool and camel hair was used.[88]
By at least 1200 BC the first camel saddles had appeared, and Bactrian camels could be ridden. The first saddle was positioned to the back of the camel, and control of the Bactrian camel was exercised by means of a stick. However, between 500 and 100 BC, Bactrian camels came into military use. New saddles, which were inflexible and bent, were put over the humps and divided the rider's weight over the animal. In the seventh century BC the military Arabian saddle evolved, which again improved the saddle design slightly.[89][90]
Military forces have used camel cavalries in wars throughout Africa, the Middle East, and into the modern-day Border Security Force (BSF) of India (though as of July 2012, the BSF planned the replacement of camels with ATVs). The first documented use of camel cavalries occurred in the Battle of Qarqar in 853 BC.[91][92][93] Armies have also used camels as freight animals instead of horses and mules.[94][95]
The East Roman Empire used auxiliary forces known as dromedarii, whom the Romans recruited in desert provinces.[96][97] The camels were used mostly in combat because of their ability to scare off horses at close range (horses are afraid of the camels' scent),[19] a quality famously employed by the Achaemenid Persians when fighting Lydia in the Battle of Thymbra (547 BC).[54][98][99]
The United States Army established the U.S. Camel Corps, stationed in California, in the 19th century.[19] One may still see stables at the Benicia Arsenal in Benicia, California, where they nowadays serve as the Benicia Historical Museum.[100] Though the experimental use of camels was seen as a success (John B. Floyd, Secretary of War in 1858, recommended that funds be allocated towards obtaining a thousand more camels), the outbreak of the American Civil War in 1861 saw the end of the Camel Corps: Texas became part of the Confederacy, and most of the camels were left to wander away into the desert.[95]
France created a méhariste camel corps in 1912 as part of the Armée d'Afrique in the Sahara[101] in order to exercise greater control over the camel-riding Tuareg and Arab insurgents, as previous efforts to defeat them on foot had failed.[102] The Free French Camel Corps fought during World War II, and camel-mounted units remained in service until the end of French rule over Algeria in 1962.[103]
In 1916, the British created the Imperial Camel Corps. It was originally used to fight the Senussi, but was later used in the Sinai and Palestine Campaign in World War I. The Imperial Camel Corps comprised infantrymen mounted on camels for movement across desert, though they dismounted at battle sites and fought on foot. After July 1918, the Corps began to become run down, receiving no new reinforcements, and was formally disbanded in 1919.[104]
In World War I, the British Army also created the Egyptian Camel Transport Corps, which consisted of a group of Egyptian camel drivers and their camels. The Corps supported British war operations in Sinai, Palestine, and Syria by transporting supplies to the troops.[105][106][107]
The Somaliland Camel Corps was created by colonial authorities in British Somaliland in 1912; it was disbanded in 1944.[108]
Bactrian camels were used by Romanian forces during World War II in the Caucasian region.[109] At the same period the Soviet units operating around Astrakhan in 1942 adopted local camels as draft animals due to shortage of trucks and horses, and kept them even after moving out of the area. Despite severe losses, some of these camels ended up as far west as to Berlin itself.[110]
The Bikaner Camel Corps of British India fought alongside the British Indian Army in World Wars I and II.[111]
The Tropas Nómadas (Nomad Troops) were an auxiliary regiment of Sahrawi tribesmen serving in the colonial army in Spanish Sahara (today Western Sahara). Operational from the 1930s until the end of the Spanish presence in the territory in 1975, the Tropas Nómadas were equipped with small arms and led by Spanish officers. The unit guarded outposts and sometimes conducted patrols on camelback.[112][113]
At the King Abdulaziz Camel Festival, in Saudi Arabia, thousands of camels are paraded and are judged on their lips and humps. The festival also features camel racing and camel milk tasting and has combined prize money of $57m (£40m). In 2018, 12 camels were disqualified from the beauty contest after it was discovered their owners had tried to improve their camel's good looks with injections of botox, into the animals' lips, noses and jaws.[114] In 2021 over 40 camels were disqualified for acts of tampering and deception in beautifying camels.[115]
Camel milk is a staple food of desert nomad tribes and is sometimes considered a meal itself; a nomad can live on only camel milk for almost a month.[19][39][116][117]
Camel milk can readily be made into yogurt, but can only be made into butter if it is soured first, churned, and a clarifying agent is then added.[19] Until recently, camel milk could not be made into camel cheese because rennet was unable to coagulate the milk proteins to allow the collection of curds.[118] Developing less wasteful uses of the milk, the FAO commissioned Professor J.P. Ramet of the École Nationale Supérieure d'Agronomie et des Industries Alimentaires, who was able to produce curdling by the addition of calcium phosphate and vegetable rennet in the 1990s.[119] The cheese produced from this process has low levels of cholesterol and is easy to digest, even for the lactose intolerant.[120][121]
Camel milk can also be made into ice cream.[122][123]
They provide food in the form of meat and milk.[124] Approximately 3.3 million camels and camelids are slaughtered each year for meat worldwide.[125] A camel carcass can provide a substantial amount of meat. The male dromedary carcass can weigh 300–400 kg (661–882 lb), while the carcass of a male Bactrian can weigh up to 650 kg (1,433 lb). The carcass of a female dromedary weighs less than the male, ranging between 250 and 350 kg (550 and 770 lb).[18] The brisket, ribs and loin are among the preferred parts, and the hump is considered a delicacy.[126] The hump contains "white and sickly fat", which can be used to make the khli (preserved meat) of mutton, beef, or camel.[127] On the other hand, camel milk and meat are rich in protein, vitamins, glycogen, and other nutrients making them essential in the diet of many people. From chemical composition to meat quality, the dromedary camel is the preferred breed for meat production. It does well even in arid areas due to its unusual physiological behaviors and characteristics, which include tolerance to extreme temperatures, radiation from the sun, water paucity, rugged landscape and low vegetation.[128] Camel meat is reported to taste like coarse beef, but older camels can prove to be very tough,[13][18] although camel meat becomes tenderer the more it is cooked.[129]
Camel is one of the animals that can be ritually slaughtered and divided into three portions (one for the home, one for extended family/social networks, and one for those who cannot afford to slaughter an animal themselves) for the qurban of Eid al-Adha.[130][131]
The Abu Dhabi Officers' Club serves a camel burger mixed with beef or lamb fat in order to improve the texture and taste.[132] In Karachi, Pakistan, some restaurants prepare nihari from camel meat.[133] Specialist camel butchers provide expert cuts, with the hump considered the most popular.[134]
Camel meat has been eaten for centuries. It has been recorded by ancient Greek writers as an available dish at banquets in ancient Persia, usually roasted whole.[135] The Roman emperor Heliogabalus enjoyed camel's heel.[39] Camel meat is mainly eaten in certain regions, including Eritrea, Somalia, Djibouti, Saudi Arabia, Egypt, Syria, Libya, Sudan, Ethiopia, Kazakhstan, and other arid regions where alternative forms of protein may be limited or where camel meat has had a long cultural history.[18][39][126] Camel blood is also consumable, as is the case among pastoralists in northern Kenya, where camel blood is drunk with milk and acts as a key source of iron, vitamin D, salts and minerals.[18][126][136]
A 2005 report issued jointly by the Saudi Ministry of Health and the United States Centers for Disease Control and Prevention details four cases of human bubonic plague resulting from the ingestion of raw camel liver.[137]
Camel meat is also occasionally found in Australian cuisine: for example, a camel lasagna is available in Alice Springs.[135][136] Australia has exported camel meat, primarily to the Middle East but also to Europe and the US, for many years.[138] The meat is very popular among East African Australians, such as Somalis, and other Australians have also been buying it. The feral nature of the animals means they produce a different type of meat to farmed camels in other parts of the world,[139] and it is sought after because it is disease-free, and a unique genetic group. Demand is outstripping supply, and governments are being urged not to cull the camels, but redirect the cost of the cull into developing the market. Australia has seven camel dairies, which produce milk, cheese and skincare products in addition to meat.[140]
Muslims consider camel meat halal (Arabic: حلال, 'allowed'). However, according to some Islamic schools of thought, a state of impurity is brought on by the consumption of it. Consequently, these schools hold that Muslims must perform wudhu (ablution) before the next time they pray after eating camel meat.[141] Also, some Islamic schools of thought consider it haram (Arabic: حرام, 'forbidden') for a Muslim to perform Salat in places where camels lie, as it is said to be a dwelling place of the Shaytan (Arabic: شيطان, 'Devil').[141] According to Abu Yusuf (d.798), the urine of camel may be used for medical treatment if necessary, but according to Abū Ḥanīfah, the drinking of camel urine is discouraged.[142]
The Islamic texts contain several stories featuring camels. In the story of the people of Thamud, the Prophet Salih miraculously brings forth a naqat (Arabic: ناقة, 'milch-camel') out of a rock. After the Prophet Muhammad migrated from Mecca to Medina, he allowed his she-camel to roam there; the location where the camel stopped to rest determined the location where he would build his house in Medina.[143]
According to Jewish tradition, camel meat and milk are not kosher.[144] Camels possess only one of the two kosher criteria; although they chew their cud, they do not possess cloven hooves: "But these you shall not eat among those that bring up the cud and those that have a cloven hoof: the camel, because it brings up its cud, but does not have a [completely] cloven hoof; it is unclean for you."[145]
What may be the oldest carvings of camels were discovered in 2018 in Saudi Arabia. They were analysed by researchers from several scientific disciplines and, in 2021, were estimated to be 7,000 to 8,000 years old.[146] The dating of rock art is made difficult by the lack of organic material in the carvings that may be tested, so the researchers attempting to date them tested animal bones found associated with the carvings, assessed erosion patterns, and analysed tool marks in order to determine a correct date for the creation of the sculptures. This Neolithic dating would make the carvings significantly older than Stonehenge (5,000 years old) and the Egyptian pyramids at Giza (4,500 years old) and it predates estimates for the domestication of camels.
,_Karabagh_region,_southwest_Caucasus.jpeg)
Shadda (cover,detail), Karabagh region, southwest Caucasus, early 19th century
Vessel in the form of a recumbent camel with jugs, 250 BC – 224 AD, Brooklyn Museum
.jpg)
Maru Ragini (Dhola and Maru Riding on a Camel), c. 1750, Brooklyn Museum
_-_James_Tissot_-_overall.jpg)
The Magi Journeying (Les rois mages en voyage)—James Tissot, c. 1886, Brooklyn Museum
How the Camel Got His Hump (From Rudyard Kipling's Just So Stories)
There are approximately 14 million camels alive as of 2010, with 90% being dromedaries.[147] Dromedaries alive today are domesticated animals (mostly living in the Horn of Africa, the Sahel, Maghreb, Middle East and South Asia). The Horn region alone has the largest concentration of camels in the world,[22] where the dromedaries constitute an important part of local nomadic life. They provide nomadic people in Somalia[18] and Ethiopia with milk, food, and transportation.[117][148][149][150]
Over one million dromedary camels are estimated to be feral in Australia, descended from those introduced as a method of transport in the 19th and early 20th centuries.[151] This population is growing about 8% per year;[152] it was estimated at around 700,000 in 2008.[136][147][153] Representatives of the Australian government have culled more than 100,000 of the animals in part because the camels use too much of the limited resources needed by sheep farmers.[154]
A small population of introduced camels, dromedaries and Bactrians, wandered through Southwestern United States after having been imported in the 19th century as part of the U.S. Camel Corps experiment. When the project ended, they were used as draft animals in mines and escaped or were released. Twenty-five U.S. camels were bought and exported to Canada during the Cariboo Gold Rush.[95]
The Bactrian camel is, as of 2010, reduced to an estimated 1.4 million animals, most of which are domesticated.[42][147][155] The Wild Bactrian camel is a separate species and is the only truly wild (as opposed to feral) camel in the world. The wild camels are critically endangered and number approximately 1400, inhabiting the Gobi and Taklamakan Deserts in China and Mongolia.[12][156]
A camel (from: Latin: camelus and Greek: κάμηλος (kamēlos) from Hebrew or Phoenician: גָמָל gāmāl.) is an even-toed ungulate in the genus Camelus that bears distinctive fatty deposits known as "humps" on its back. Camels have long been domesticated and, as livestock, they provide food (milk and meat) and textiles (fiber and felt from hair). Camels are working animals especially suited to their desert habitat and are a vital means of transport for passengers and cargo. There are three surviving species of camel. The one-humped dromedary makes up 94% of the world's camel population, and the two-humped Bactrian camel makes up 6%. The wild Bactrian camel is a separate species and is now critically endangered.
The word camel is also used informally in a wider sense, where the more correct term is "camelid", to include all seven species of the family Camelidae: the true camels (the above three species), along with the "New World" camelids: the llama, the alpaca, the guanaco, and the vicuña, which belong to the separate tribe Lamini. Camelids originated in North America during the Eocene, with the ancestor of modern camels, Paracamelus, migrating across the Bering land bridge into Asia during the late Miocene, around 6 million years ago.
Kameloj (Camelus) estas genro de la familio kameledoj (Camelidae),[1] nome parhufuloj, kiuj formas la ununuran familion de subordo (Tylopoda). La aliaj du genroj estas lamoj (Lama) kaj vikunoj (Vicugna), kiuj estas nomitaj ankaŭ Sudamerikaj kameloj.[2][3] Kameloj adaptaĝis por vivo en dezerto, ĉefe portante karakterizajn grasajn stokejojn konatajn kiel "ĝiboj" sur sia dorso. Al tiu genro apartenas la baktria kamelo aŭ sovaĝkamelo, kiu havas du ĝibojn, kaj la dromedaro, kiu havas nur unu ĝibon. Ambaŭ specioj estis malsovaĝigitaj; ili disponigas lakton, viandon, hararon (felon) por tekstiloj aŭ varoj kiaj ekzemple feltitaj saketoj, kaj estas gravaj tirbestoj kun taskoj gamaj de homa transportado ĝis portado de ŝarĝoj.
La vorto kamelo devenas de la latina camelus kaj el la greka kamelos respektive. Siavice ambaŭ vortoj derivas el la hebrea aŭ fenica gāmāl.[4][5] La hebrea signifo de la vorto gāmāl derivas el la verba radiko g.m.l, signife (1) halti, elmamiĝi, iri sen; aŭ (2) repagi afablecon. Tio aludas al ties kapablon iri sen manĝo aŭ akvo, same kiel al pliiĝanta kapablo de servoj kiujn la animalo havigas sen eĉ esti zorgita.
Komence ĝi signifis la baktrian kamelon, sed poste etendiĝis al priskribado de la dromedaro, kaj post malkovro de la sudamerikaj kameledoj (gvanakoj, lamoj, vikunoj kaj alpakoj), la radiko "kamel-" uziĝis por krei nomon de la kameleda familio.
La meza vivdaŭro de kamelo estas 40 ĝis 50 jaroj.[6][7] Tute plenkreska kamelo altas 1.85 m (6 ft 1 in) je la ŝultro kaj 2.15 m (7 ft 1 in) ĉe la ĝibo.[8] Kameloj povas kuri je ĝis 65 km/h (40 mph) en mallongaj distancoj kaj daŭrigi rapidecojn de ĝis 40 km/h (25 mph).[9] Baktriaj kameloj pezas 300 ĝis 1,000 kg (660 ĝis 2,200 funt.) kaj dromedaroj 300 ĝis 600 kg (660 ĝis 1,320 funt.).
La maskla dromedarkamelo havas en sia faringo organon vokanta dulao, nome grandan, plenbloveblan poŝon kiun li elstaras de sia buŝo kiam en oestro (seks-ardo) por aserti dominecon kaj altiri inojn. Ĝi similas longan, ŝvelintan, rozkoloran langon pendantan el la flanko de ĝia buŝo.[10] Kameloj pariĝas estante kaj masklo kaj ino side sur la tero, kun la maskla muntado de malantaŭe. La masklo kutime ejakulas tri aŭ kvar fojojn ene de ununura sekspariĝa sesio.[11] Kameledoj estas la nuraj hufuloj kiuj pariĝas en sidpozicio.[12]
La baktria kamelo (Camelus bactrianus), rekonebla per siaj du ĝiboj, vivas ĉefe en aziaj dezertoj.
La dromedaro (Camelus dromedarius) kun nur unu ĝibo vivas en Afriko (ĝis ĉirkaŭ 1° suda latitudo), sur la Araba Duoninsulo kaj en Centrazio. Tamen dum la 19-a jarcento oni alportis dromedarojn al Aŭstralio, kie ili rapide loĝiĝis en la dezerto kaj nun nombras inter 500.000 kaj 750.000 bestoj.
La dromedaro ekzistas nun nur kiel dombesto. Ankoraŭ ne certas ĉu ekzistis natura dromedaro aŭ ĉu ekzistis iu komuna praulo de kaj baktria kamelo kaj dromedaro.
Male al siaj sudamerikaj parencoj (lamoj, alpakoj, gvanakoj kaj vikunoj) la du kamelspecioj estas loĝantoj de la plej sekaj regionoj de la mondo. Ĉiuj kameloj estas specialistoj pri postvivo en dezertoj. Nur malmultaj grandaj bestoj kapablas postvivi en dezertoj.
Kameloj kapablas nutri sin per plantoj dornoriĉaj kaj salenhavaj. Sed, se estas neniu alia ili manĝos eĉ ostojn, haŭtojn aŭ viandaĵon kaj tendojn, sandalojn aŭ tukojn de iliaj posedantoj.
Kameloj ne rekte stokas akvon en siaj ĝiboj kiel estas ofte supozita. La ĝiboj estas fakte rezervujoj de grasa histo: koncentriĝinte korpan grason en iliaj ĝiboj, ili minimumigas la izolan efikon kiun graso havus se distribuite laŭ la resto de iliaj korpoj, kaj tio helpas al kameloj pluvivi en varmaj klimatoj.[13][14] Kiam tiu histo estas metaboligita, ĝi donas pli ol unu gramon da akvo por ĉiu gramo da graso prilaborita. Tiu grasa metaboligigo, liberigante energion, igas akvon vaporiĝi de la pulmoj dum spirado (kiam oksigeno estas postulata por la metabola proceso): totale, ekzistas neta malkresko en akvo.[15][16]
Kameloj havas serion de fiziologiaj adaptiĝoj kiuj permesas al ili elteni longajn tempodaŭrojn sen iu ekstera fonto de akvo.[14] Male al aliaj mamuloj, iliaj eritrocitoj estas ovalaj prefere ol cirklaj laŭ formo. Tio faciligas la fluon de eritrocitoj dum dehidratiĝo[18] kaj igas ilin pli bonaj ĉe eltenado de alta osmoza vario sen krevado dum trinkado de la grandaj kvantoj de akvo, kiujn kamelo de 600 kg povas trinki nome ĝis 200 l da akvo en tri minutoj.[19][20]
Kameloj povas elteni ŝanĝojn en korpotemperaturo kaj akvokonsumo kiuj senvivigus la plej multajn aliajn bestojn. Ilia temperaturo intervalas de 34 °C (93 °F) ĉe tagiĝo kaj konstante pliiĝoj ĝis 40 °C (104 °F) antaŭ sunsubiro, antaŭ ol ili malvarmetiĝas dum la nokto denove.[14] Konservi la cerban temperaturon ene de certaj limoj estas gravega por bestoj; por helpi tion, kameloj havas rete rimarkindan komplekson de arterioj kaj vejnoj kuŝanta tre proksime unu de la alia kiu utiligas kontraŭfluan sangtorenton por malvarmetigi sangon fluantan al la cerbo.[21] Kameloj malofte ŝvitas, eĉ kiam ĉirkaŭaj temperaturoj atingas 49 °C (120 °F).[6] Ĉiu ŝvito prefere okazas kiel vaporiĝo sur la haŭtonivelo ĉe la surfaco de ilia mantelo; la varmeco de vaporiĝo tial venas de korpovarmeco prefere ol ĉirkaŭa varmeco. Kameloj povas elteni perdi 25% de sia korpopezo al ŝvitado, dum la plej multaj aliaj mamuloj povas elteni nur proksimume 12-14% dehidratiĝon antaŭ korfiaska rezulto de cirkula tumulto.[20]
Kameloj (Camelus) estas genro de la familio kameledoj (Camelidae), nome parhufuloj, kiuj formas la ununuran familion de subordo (Tylopoda). La aliaj du genroj estas lamoj (Lama) kaj vikunoj (Vicugna), kiuj estas nomitaj ankaŭ Sudamerikaj kameloj. Kameloj adaptaĝis por vivo en dezerto, ĉefe portante karakterizajn grasajn stokejojn konatajn kiel "ĝiboj" sur sia dorso. Al tiu genro apartenas la baktria kamelo aŭ sovaĝkamelo, kiu havas du ĝibojn, kaj la dromedaro, kiu havas nur unu ĝibon. Ambaŭ specioj estis malsovaĝigitaj; ili disponigas lakton, viandon, hararon (felon) por tekstiloj aŭ varoj kiaj ekzemple feltitaj saketoj, kaj estas gravaj tirbestoj kun taskoj gamaj de homa transportado ĝis portado de ŝarĝoj.
Camelus es un género de mamíferos artiodáctilos de la familia Camelidae que incluye a las tres especies vivientes de la familia originarias del Viejo Mundo, que son denominadas popularmente como camellos y dromedarios. Como todos los camélidos, los camellos son artiodáctilos, o ungulados con un número par de pezuñas.[3] Se distinguen dos o tres especies vivientes de camellos: el dromedario, de una joroba, que constituye el 94% de la población mundial de camellos; el camello bactriano de dos jorobas que supone solo el 6% y, por último, el camello salvaje, en peligro de extinción, a veces clasificado junto al bactriano doméstico y otras veces separado de este. La palabra llegó al español y otras lenguas románicas a través del latín camēlus y este del griego kámēlos.[4]
Los camellos llegaron a Asia procedentes de América del Norte a través del Estrecho de Bering. Originarios de los desiertos de Asia, hace milenios que se extendieron en África, particularmente en el desierto del Sáhara. En tiempos mucho más recientes, han sido introducidos por los humanos en las regiones áridas del centro de Australia, donde hay poblaciones ferales.[5] Son especialmente célebres por sus características jorobas, que son reservas de tejido adiposo y los ayudan a resistir mejor las temperaturas elevadas y por su gran capacidad de sobrevivir mucho tiempo sin agua. Los camellos fueran domesticados hace relativamente poco tiempo, alrededor del 2000 a.C..[6][7]
A pesar de que existen actualmente unos 15,5 millones de camellos, están casi extintos como animales salvajes. Los 14 millones de dromedarios del mundo son todos domésticos, mientras que de los aproximadamente 1,5 millones de camellos bactrianos, se cree que sólo unos 1.000 son salvajes y viven en el desierto del Gobi en la China y Mongolia.[8]
Existen tres especies de camellos actuales y otras tres fósiles:
Según estudios de ADN mitocondrial, Camelus ferus y Camelus bactrianus divergieron de un ancestro común hace unos 700 000 años, en el Pleistoceno.[9]
Son rumiantes sin cuernos, sin hocico, con los orificios nasales formando aberturas oblicuas, el labio superior dividido y movible por separado y extensible, sin pezuñas (tienen dos dedos diferenciados), el abdomen elevado y patas largas y delgadas. Al contrario de la creencia popular, el camello almacena grasa en vez de agua en la joroba, que suele caer hacia un costado al encontrarse sin reservas.
Los camellos conforman un género dentro de la familia de los camélidos, en la cual son el taxón hermano de las llamas (Lama) y las vicuñas. Los dromedarios y los camellos bactrianos se pueden cruzar. Los híbridos resultantes, que se conocen como tulus o bukhts, tienen un tamaño más grande que sus padres «puros». También se ha conseguido cruzar llamas con camellos mediante inseminación artificial. Su progenie se conoce como cama.
Los camellos pertenecen a la familia de los camélidos. Este grupo apareció durante el periodo Luteciense (Eoceno medio).[10] Los fósiles más antiguos conocidos de la familia han sido descubiertos a la cantera de Laguna Riviera (California, Estados Unidos).[11]
Los camellos propiamente dichos aparecieron y se extendieron durante el Plioceno medio. Los camellos actuales desarrollaron adaptaciones a las condiciones áridas en las cuales vivían (jorobas, digestión y metabolismo, absorción de grandes cantidades de agua, consumo de alimento con mucha sal, etc.). Estas adaptaciones probablemente surgieron en una fase tardía de la evolución de los camélidos, es decir, no eran propias de los camélidos basales, y les permitieron extenderse allá donde otros herbívoros no podían prosperar.
Los cariotipos de diferentes especies de camélidos han sido estudiados con anterioridad por muchos grupos,[12][13][14][15][16][17] pero no se ha llegado a un acuerdo sobre la nomenclatura de los cromosomas de los camélidos. Estudios más recientes que han utilizado la citometría de flujo determinan que el cariotipo cromosómico de los camellos es (2n =74), que consiste en un autosoma metacéntrico, tres submetacéntricos y 32 autosomas acrocéntricos. El cromosoma Y es un cromosoma metacéntrico pequeño, mientras que el X es un cromosoma metacéntrico grande.[18]
De acuerdo con los datos moleculares, los camélidos del Viejo Mundo y del Nuevo Mundo se separaron hace unos 11 millones de años.[19] A pesar de esto, estas especies han conservado una proximidad genética suficiente para poder generar híbridos y producir crías vivas, como es el caso de la pata).[20] Los híbridos interespecíficos entre el dromedario y el guanaco proporcionan la plataforma ideal para comparar los cariotipos de los camellos del Viejo Mundo y del Nuevo Mundo.
La pierna es un híbrido de camello y llama creado por inseminación artificial por los científicos, que querían observar qué nivel de proximidad genética había entre las especies parientes. El dromedario es unas seis veces más pesado que una llama y la inseminación artificial, por lo tanto, tiene que hacerse en la hembra de la llama; la unión entre un macho de llama y una hembra de dromedario no ha tenido éxito hasta ahora. El individuo, cuando nace, es más pequeño que una cría de llama. La pierna presenta las orejas cortas y la cola larga como la de un camello; no tiene ninguna joroba, como la llama, y tiene pezuñas con una hendidura más similar a las de las llamas.
A los cuatro años, la pierna logró la madurez sexual y sentía atracción por las hembras de llama y de guanaco. Una segunda pierna hembra fue producida por inseminación artificial. Como tanto los camellos como las llamas tienen 74 cromosomas, los científicos esperan que la pierna será fértil. Si es así, hay la posibilidad de aumentar las capacidades del animal, con un ejemplar con más cantidad de carne y de lana y con una capacidad como animal de transporte de acuerdo con el rendimiento de los camélidos sudamericanos. La pierna, aparentemente, ha heredado el temperamento pobre de ambos progenitores.
Un caso especial son los híbridos de dromedario y camello bactriano que se denominan bukhts; estos híbridos se encuentran en Kazajistán. Son más grandes que cualquiera de sus progenitores (hasta 1.000 kg y 230 cm de alto), tienen una sola joroba y son muy fuertes, y unos buenos animales para el transporte o los trabajos agrícolas como labrar. Los otomanos lo utilizaron como animal de guerra.[21] Las hembras se pueden volver a emparejar con un camello bactriano para producir un animal más pequeño, unos tres cuartos de la medida del dromedario, y generalmente con dos jorobas. Es más rápido que un camello bactriano y más fuerte que un dromedario. Un tipo mucho más raro es el cruce de una hembra bukht con un dromedario.
Los camellos conforman un género dentro de la familia de los camélidos, en qué son el taxón hermano de las llamas (Lama) y las vicuñas (Vicugna). Los dromedarios y los camellos bactrianos se pueden cruzar. Los híbridos resultantes, que se conocen como tulus o bukhts, tienen una medida más grande que sus padres «puros». También se ha conseguido cruzar llamas con camellos mediante inseminación. Su progenie se conoce como pierna.
El camello fue domesticado hacia el 2000 aC, probablemente porque era el animal de carga más grande y fuerte de su zona de distribución. Los camellos de carga se usan entre 4 y 25 años y son capaces de traer hasta el 50% de su peso corporal. Un camello puede recorrer 30–40 km en un día si va solo y hasta 100 km si lleva alguien encima, a una velocidad media de 10–12 km/h. Los camellos también han tenido un uso militar desde la antigüedad, tanto para transportar provisiones y soldados como directamente en los enfrentamientos armados, ya sea junto con el resto de la caballería o por separado. A menudo se los usaba para intimidar el enemigo.
Los camellos también se pueden aprovechar por su carne y por su leche, a partir de la cual se hace shubat, mantequilla y queso. Un dromedario proporciona unos 2.000 kg de leche al año (4.000 si es de la variedad arvana) y una camella bactriana unos 750 kg al año. Su leche contiene un entre un 4,5% y un 5,4% de grasa.
Algunas diferencias significativas entre la leche de camello y la leche vacuna son:
El pelo de camello se caracteriza por su alta calidad y es más preciado que la lana de oveja.[24][25][26]
Por otra parte, una de las principales características de los camellos son sus párpados. Son una de las características más curiosas de este animal, ya que gracias a esta fisonomía, se adaptan perfectamente a las condiciones del entorno en el que viven.
Los primeros párpados son parecidos a los humanos y tienen unas pestañas bastante largas para protegerse, por ejemplo, de las tormentas de arena. El tercer párpado, por otro lado, es translúcido y es denominado como membrana nictitante, cerrándose de forma horizontal y permitiendo al camello ver aunque tenga los ojos cerrados.
Su esperanza de vida está en torno a los 40 a 50 años. Un camello adulto mide 1,85 m a la altura de los hombros y 2,15 m en la joroba. La joroba sobresale unos 75 cm. Los camellos pueden correr a 65 km/h en carreras cortas y mantener una velocidad de 40 km/h.
Los camellos macho tienen un órgano llamado doula en su cuello, que es un gran saco inflable que sobresale de su boca cuando está en celo, para imponer la dominancia y atraer a las hembras. Parece como una larga lengua rosada e hinchada que sale por un lado de su boca.
La familia de los camellos es originaria de América y migró a Eurasia y África gracias a las glaciaciones. Esto se comprueba mediante el amplio registro fósil de camélidos en América. El fósil de camélido más antiguo fue hallado en Kansas, a mediados de los años 1930.
Por lo general, los camellos tienen un carácter pasivo. Pero, para su defensa, suelen utilizar las patadas o lanzan saliva, que produce ardor en contacto con los ojos.
Se emplean normalmente como animales de carga, aunque también se aprovecha su piel, leche y carne. Puede ingerir 180 litros de agua de una sola vez y desplazarse sin volver a tomar agua durante más de 10 días. Tradicionalmente, la leche de las hembras ayudó a sobrevivir al hombre durante viajes largos por el desierto. El pelo del camello puede hilarse para hacer vestidos y sogas. Con la piel se confeccionan sandalias y cantimploras, y el estiércol es útil como combustible para cocinar.
En el norte de África existen "dromedarios danzantes" y de competición, que divierten al público durante la fiesta conocida como "el día del camello". También se emplean para transportar turistas por el desierto.
Durante las últimas décadas, los camellos han recuperado el reconocimiento por su potencial producción de comida en zonas áridas y semiáridas de Sudán. Después de haber sido despreciados por antieconómicos por el gobierno de Sudán, su papel vital en el soporte de poblaciones humanas en algunas de las áreas más pobres y azotadas por la sequía del mundo ha sido ahora reconocido.[27] La devastadora sequía de África entre 1984 y 1985 demostró que la posesión de camellos podía dar a los pastores una excelente oportunidad de sobrevivir. Mientras todos los rebaños de ovejas y cabras sucumbían a las áridas condiciones, la población de camellos sobrevivió relativamente ilesa. Por consiguiente, algunos grupos de pastores con profundas raíces en la ganadería, como los samburu del norte de Kenia, empezaron a adquirir camellos (Sperling, 1987), un hecho que atrajo la atención de agencias de desarrollo y organizaciones internacionales.
Los camellos, como todos los demás animales, pueden sufrir una gran variedad de enfermedades. Las más comunes en los camellos africanos y asiáticos, que representan la mayor parte de la población mundial, son las helmintosis gastrointestinales, la sarna y las tripanosomiasis.[28] De hecho, la fauna helmíntica que infecta los camellos es una de las más ricas de todos los animales. Un estudio con dromedarios encontró 77 especies de helmintos parásitos.[29] Estas infecciones tienen un gran impacto económico porque comportan una mortalidad alta, pero se pueden tratar y prevenir.
La viruela del camello también es una enfermedad común. Un 25% de los camellos jóvenes que atrapan la enfermedad acaba muriendo, pero la infección tiene un curso más benigno en los camellos de edad más avanzada.[30] Esta enfermedad se puede contagiar a manos de las personas que trabajan con camellos, a pesar de que es una ocurrencia poco frecuente.[31]
La leche de camella es un alimento básico de las tribus nómadas del desierto y es considerada un alimento completo, rica en vitaminas, minerales, proteínas y inmunoglobulinas. Es más baja en grasa y colesterol que la leche de vaca. Además de tener muchas propiedades saludables, se utiliza como medicamento para combatir enfermedades infecciosas y tuberculosis.[32]
La carne de camello se ha comido desde hace siglos. Un canal de camello puede proporcionar una cantidad sustancial de carne. El cadáver dromedario macho puede llegar a pesar 400 kg o más, mientras que el cadáver de un macho de camello bactriano puede llegar a pesar hasta 650 kg. El cadáver de un camello hembra (o camella) pesa menos que el masculino, de entre 250 y 350 kg.
Como animales de carga y transporte que son, los camellos tienen un papel importante en la cultura. En el mundo musulmán se los valora mucho, cosa que se refleja en las leyendas. Por ejemplo,se dice que mientras que los humanos conocen 99 nombres de Alá, sólo el camello conoce el número 100, motivo por el cual a menudo sonríe de manera insolente. Los camellos empezaron a aparecer en las artes visuales del mundo occidental en la alta edad media, principalmente debido a sus menciones de la Biblia.
Por ejemplo, el personaje bíblico de Rebeca a menudo es presentada con camellos alrededor. El Antiguo Testamento (Génesis, 24) explica como Rebeca fue elegida para convertirse en la esposa de Isaac cuando fue a buscar agua en un pozo donde el sirviente de Isaac estaba dando de beber a sus camellos.[33] Entre otros lugares, esta escena aparece en el Génesis de Viena, manuscrito iluminado del siglo VI.
Otro ejemplo bíblico conocido es el ejemplo evangélico del camello y el agujero de una aguja, en el cual Jesús dice a sus discípulos: «Os aseguro que un rico difícilmente entrará en el reino del cielo. Más todavía: es más fácil que un camello pase por el agujero de una aguja que no que un rico entre en el reino de Dios».[38] Aun así, hay algunos estudiosos que piensan que se trata de un error de interpretación, porque la palabra griega kàmelos ('camello') se había confundido fonéticamente con kàmilos ('cuerda', 'gúmena') en griego tardío.[39] Pero esta opinión, si bien está fundamentada filológicamente, no tiene mucha aceptación entre los expertos; de hecho los mejores manuscritos del Nuevo Testamento presentan la forma kàmelos.[34] También hay una tradición, tardía, que dice que el agujero de la aguja era una portezuela pequeña en una puerta de la muralla de Jerusalén, por donde sólo podían entrar personas. En realidad el gusto por la hipérbole es muy oriental y no faltan ejemplos de ello en el texto bíblico. Jesús se complacía en las comparaciones y ejemplificaciones extremas, como en el evangelio de Mateo (Mt 23, 24), refiriéndose a los fariseos: «Guías ciegos, que coláis un mosquito y os tragáis un camello!»
Se han hecho intentos de utilizar los camellos como caballería y monturas de dragones y como animales de carga en lugar de caballos o mulas. Los camellos han sido usados militarmente, sobre todo, por su habilidad para asustar caballos en recintos cerrados, una cualidad usada por los aqueménidas persas cuando luchaban contra Lidia. Además, los persas solían usar los camellos en caravanas de avituallamiento para transportar armas y equipo. Los caballos aborrecen el olor de los camellos que están cerca, incluso se hacen difíciles de controlar. El ejército de los Estados Unidos tuvo una unidad de camellos desplegada en California en el siglo XIX, y los establos de ladrillos todavía pueden verse en el arsenal de Benicia, ahora convertido en estudio de artistas y artesanos. Los camellos se han usado en guerras por toda África; hasta el Imperio Romano de Oriente usó tropas auxiliares conocidas como Dromedarii, reclutadas en las provincias del desierto. Durante la Guerra Civil Americana, los camellos fueron usados en una etapa experimental, pero no llegó lejos.
Según un libro publicado en 1981 los dromedarios africanos constituyen el 72% de todos los dromedarios del mundo.[35] En cifras absolutas y según la FAO, en 1979 había unos 17 millones de camellos en África y 4,9 millones en Asia. En números redondos, 16 millones eran dromedarios y el resto, casi 2 millones camellos de dos jorobas.
En cuanto a las razas es posible y útil analizar las clasificaciones propuestas por varios autores. Clasificaciones basadas en tipos más que en razas verdaderas.
Corazón camello.
Pata de camello.
Riñón de camello (sección longitudinal).
.jpg)
.jpg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.jpg)
.jpg)
_-_James_Tissot_-_overall.jpg)
.jpg)
.-_FMVZ_USP-30.jpg)
|coautores= (ayuda) |coautores= (ayuda) |coautores= (ayuda) |coautores= (ayuda) |coautores= (ayuda) Camelus es un género de mamíferos artiodáctilos de la familia Camelidae que incluye a las tres especies vivientes de la familia originarias del Viejo Mundo, que son denominadas popularmente como camellos y dromedarios. Como todos los camélidos, los camellos son artiodáctilos, o ungulados con un número par de pezuñas. Se distinguen dos o tres especies vivientes de camellos: el dromedario, de una joroba, que constituye el 94% de la población mundial de camellos; el camello bactriano de dos jorobas que supone solo el 6% y, por último, el camello salvaje, en peligro de extinción, a veces clasificado junto al bactriano doméstico y otras veces separado de este. La palabra llegó al español y otras lenguas románicas a través del latín camēlus y este del griego kámēlos.
Los camellos llegaron a Asia procedentes de América del Norte a través del Estrecho de Bering. Originarios de los desiertos de Asia, hace milenios que se extendieron en África, particularmente en el desierto del Sáhara. En tiempos mucho más recientes, han sido introducidos por los humanos en las regiones áridas del centro de Australia, donde hay poblaciones ferales. Son especialmente célebres por sus características jorobas, que son reservas de tejido adiposo y los ayudan a resistir mejor las temperaturas elevadas y por su gran capacidad de sobrevivir mucho tiempo sin agua. Los camellos fueran domesticados hace relativamente poco tiempo, alrededor del 2000 a.C..
A pesar de que existen actualmente unos 15,5 millones de camellos, están casi extintos como animales salvajes. Los 14 millones de dromedarios del mundo son todos domésticos, mientras que de los aproximadamente 1,5 millones de camellos bactrianos, se cree que sólo unos 1.000 son salvajes y viven en el desierto del Gobi en la China y Mongolia.
See artikkel räägib loomast; kaamel on ka teekummeli rahvapärane nimetus Kaamel (Camelus) on sõraliste seltsi kuuluv perekond kõrbeloomi.
Kaamel on Aafrika, Lähis-Ida ja teiste Aasia maade kõrbeelanike jaoks väga tähtis loom. Kaamel kodustati juba 2000 aastat tagasi. Kõige rohkem on neid Gobi kõrbes. Nad on hindamatud koorma- ja sõiduloomad, sest suudavad kanda endaga samas kaalus koormat. Kõrbeelanikud saavad kaamelitest ka muud kasu: joovad nende piima, söövad liha, koovad kaamelivillast riideid.
Kaamelite eluiga ulatub 30–40 aastani.
Nad suudavad olla nädalate viisi joomata. Kaamelid hoiavad end päikese suhtes teatud nurga all, et keha üle ei kuumeneks, nad higistavad vähem kui teised imetajad ning hoiavad seega väga palju vett kehas kokku ning see vähendab nende veetarvet. Küürus on tal rasvavarud, mida ta toidu- ja veepuudusel kasutab. Jõudes veeallika juurde, võib kaamel ära juua kuni 114 liitrit vett.
Kolm järgmist on välja surnud:
Kaamel (Camelus) on sõraliste seltsi kuuluv perekond kõrbeloomi.
Kaamel on Aafrika, Lähis-Ida ja teiste Aasia maade kõrbeelanike jaoks väga tähtis loom. Kaamel kodustati juba 2000 aastat tagasi. Kõige rohkem on neid Gobi kõrbes. Nad on hindamatud koorma- ja sõiduloomad, sest suudavad kanda endaga samas kaalus koormat. Kõrbeelanikud saavad kaamelitest ka muud kasu: joovad nende piima, söövad liha, koovad kaamelivillast riideid.
Kaamelite eluiga ulatub 30–40 aastani.
Nad suudavad olla nädalate viisi joomata. Kaamelid hoiavad end päikese suhtes teatud nurga all, et keha üle ei kuumeneks, nad higistavad vähem kui teised imetajad ning hoiavad seega väga palju vett kehas kokku ning see vähendab nende veetarvet. Küürus on tal rasvavarud, mida ta toidu- ja veepuudusel kasutab. Jõudes veeallika juurde, võib kaamel ära juua kuni 114 liitrit vett.
Camelus generoa hiru espezie dituen Camelidae familiako hiru generoetako bat da. Hiru espezieak oso antzekoak dira:
Zenbait espezie fosil ere ezagunak dira:
Desertuan bizitzen ohituta daude eta ura noizean behin baina kantita handietan edateko berezitasuna dute. Ahaiderik gertukoenak Lama eta Vicugna generoak dituzte, baina Camelus generoa Afrika eta Asian bizi dira eta beste biak, Hego Amerikan.
Camelus generoa hiru espezie dituen Camelidae familiako hiru generoetako bat da. Hiru espezieak oso antzekoak dira:
Gamelua (Camelus bactrianus) Dromedarioa (Camelus dromedarius) Camelus ferusZenbait espezie fosil ere ezagunak dira:
†Camelus gigas †Camelus hesternus †Camelus sivalensis †Camelus moreliDesertuan bizitzen ohituta daude eta ura noizean behin baina kantita handietan edateko berezitasuna dute. Ahaiderik gertukoenak Lama eta Vicugna generoak dituzte, baina Camelus generoa Afrika eta Asian bizi dira eta beste biak, Hego Amerikan.
Kamelit (Camelus) on kamelien heimoon kuuluva kaksivarpaisten sorkkaeläinten suku. Varsinaisten sorkkien sijaan niillä on varpaissa pehmeät anturatyynyt ja suuret kynnet. Sukuun kuuluu kaksi lajia, yksikyttyräinen dromedaari (Camelus dromedarius) ja kaksikyttyräinen kameli (Camelus bactrianus). Kamelien lähimpiä sukulaisia ovat samaan heimoon kuuluvat laamat ja vikunjat.
Kamelit märehtivät, mutta kamelien heimo ei kuulu perinteiseen märehtijöiden alalahkoon toisin kuin esimerkiksi nauta ja hirvi. Kuten naudalla, myös kameleilla on useita mahoja, mutta niiden jakautuminen kammioiksi on erilainen. Yleisesti katsotaan kamelin mahoja olevan kolme, vaikka viimeisessä on toiminnallisesti kaksi osaa.
Molempia kamelilajeja on käytetty pitkään hyötyeläiminä. Dromedaari on nopeana ja kestävänä juoksijana parempi ratsueläin, kaksikyttyräinen taas parempi kuormajuhta, sillä se jaksaa kantaa kevyesti yli 250 kg:n painoisia kuormia pitkiä matkoja. Villit kaksikyttyräiset kamelit ovat äärimmäisen uhanalaisia, ja niitä on jäljellä korkeintaan 1 000 yksilöä. Vaikka kesytettyjä kaksikyttyräisiä kameleita on vielä kohtalaisen paljon (arvio: 1,4 milj. yksilöä), näidenkin määrät ovat vähenemässä (v. 2006). Kameleiden maitoa käytetään monin paikoin ruuan valmistuksessa. Kaksikyttyräisestä kamelista saadaan myös päällysvaatteisiin käytettävää hienoa villaa, joka muistuttaa kashmiria.[1] Villaa ei kuitenkaan saada paljoa, mikä on johtanut lampaiden ja vuohien suosion nousuun.
Kamelin korkeus lapaluiden kohdalta on jopa yli 225 cm. Kameli painaa noin 350–700 kg. Ensimmäiset kamelit kesytettiin jo 2000 eaa. Kameli voi elää yli 50 vuotta, joten se on nisäkkääksi hyvin pitkäikäinen. Keskimääräinen elämänkaari kestää noin 40–50 vuotta.[2] Väritykseltään kameli on ruskea tai hiekanvärinen. Dromedaari on yleensä vaaleampi ja lyhytkarvaisempi kuin kaksikyttyräinen kameli. Kuivuutta kaksikyttyräinen sietää yleensä paremmin. Erämaan laivana tunnettu kameli osaa myös uidalähde?.
Kameli yhdistetään perinteisesti Arabiaan ja Egyptiin, eli yleensä aavikkoisille alueille. Kuitenkin kamelin levinneisyys kattaa koko Pohjois-Afrikan ja Etelä- ja Keski-Aasian. Nykyisin kamelit ovat levinneet myös Australiaan.
Kaksikyttyräinen kameli elää varsinkin Etelä- ja Keski-Aasiassa, yksikyttyräinen kameli taas Arabiassa ja Pohjois-Afrikassa. Kumpiakin kuitenkin tavataan molemmilta alueilta. Dromedaari on huomattavasti yleisempi, ja sen asuinalueet ulottuvat käytännössä myös kaikkialle kaksikyttyräisen kamelin levinneisyysalueelle. Dromedaari asustaa Pohjois-Afrikassa, Lähi-idässä, Afganistanissa, Pakistanissa, Luoteis-Intiassa, Kiinan länsiosissa ja Turkmenistanissa. Sitä on myös viety Pohjois-Amerikkaan, Australiaan ja Kanariansaarille työeläimeksi. Nykyisin maailmassa on noin 13 miljoonaa kesyä dromedaaria, joita käytetään taakkojen kantamiseen sekä ravikilpailuihin. Suurin osa kesyistä kameleista on yksikyttyräisiä.
Villejä kameleja on enää hyvin vähän, ja varsinkin villit kaksikyttyräiset kamelit ovat sukupuuton partaalla. Villit kamelit elävät pienillä alueilla Kiinassa ja Mongoliassa. Lisäksi Australiassa elää villiintyneinä sinne tuotuja dromedaareja, joita on nykyään ainakin puoli miljoonaa.
Kameli tulee sukukypsäksi yleensä 3,5-5 vuoden iässä. Hyvissä olosuhteissa kiimakierto on ympärivuotinen. Kiimakierron pituus on yleensä noin 3 viikkoa. Munasolu ei irtoa, mikäli parittelua ei tapahdu. Kameli on säästäväinen tässäkin. Sekä tammat, että orit voivat olla osan vuotta seksuaalisesti inaktiivisia.[3]
Kiima-ajan koittaessa aikuiset oriit ovat hyvin aggressiivisia, eikä niitä voida käyttää työhön - ne kilpailevat naaraista. Niskassa sijaitsevat erityiset rauhaset, ns. occipitaali-rauhaset, erittävät voimakasta hajua. Suustaan ori pullistaa esiin suuren ja pehmeän kitapurjeesta muodostuneen pussin, "kitalakihuulen" (eng. "palatal flap", ital. "labbro palatale")[3] Vanhempi uros astelee jäykin askelin kilpakosijan edessä kuolaten ja hampaitaan narskuttaen. Uros virtsaa ja ulostaa sekä levittää jalkansa pelotellen näin vastustajaansa. Kiistakumppanit voivat joutua tappeluun. Silloin ne potkivat toisiaan etujaloillaan ja purevat vastustajaansa jalkoihin, kaulaan ja nivusiin. Taistelussa toinen eläimistä voi jopa menehtyä. Voittaja saa palkinnoksi jopa 30 naaraan haaremin.
Yhdyntätapa on sorkkaeläimeksi poikkeuksellinen: tamma asettuu makuulle mahalleen ja ori tämän taakse polvilleen, etujalat tamman kahtapuolta. Astuminen kestää 10-30 minuuttia, jopa pidempään. Tänä aikana ori voi ejakuloida 3-4 kertaa. Ejakulaatin tilavuus on 6-8 ml.[3]
Dromedaari kantaa sikiötä noin 12 ja kaksikyttyräinen 13,5 kk.[3]
Aikanaan naaras vetäytyy synnyttämään rauhalliseen paikkaan. Vasa syö muutaman tunnin kuluessa ja kävelee jo päivän vanhana. Emo ja poikanen palaavat laumaan, joka ottaa kiinnostuneena vastaan uuden jäsenensä.
Dromedaari ja kaksikyttyräinen risteytyvät. Risteymillä voi olla jalostusarvoa. Myös laama ja kameli on vuonna 1997 onnistuttu risteyttämään, minkä tarkoituksena oli lisätä laamojen kestävyyttä tai lisätä kamelin villan määrää. Syntynyt risteymä ei omannut toivottuja ominaisuuksia.
Kamelit syövät lähinnä lehtiä ja silmuja, ruohokasveja sekä oksia. Se tulee toimeen heikommalla ravinnolla, kuin muut laiduntavat eläimet. Kameli saattaa syödä toisinaan myös luita kivennäisainetarpeiden tyydyttämiseksi.
Rasvakudoksesta koostuvan, ravintoa säilövän kyttyränsä ansiosta kameli pystyy elämään pitkiä aikoja vähällä ruualla ja vedellä, mutta keitaalle päästyään kameli voi kerralla juoda jopa 130–150 litraa vettä (jopa 25–30 % elopainosta). Kamelin erytrosyytit ovat erityisen kestäviä, eikä hemolyysiä tapahdu veren osmolaliteetin laskiessa juomisen seurauksena. Kameli voi elää 30 päivää ilman vettä, ja se saattaa menettää kolmanneksen ruumiinsa painosta kuolematta.
Koska kameli on ruuan suhteen varsin vaatimaton, se Euroopassa jo varhaisella keskiajalla nousi kohtuullisuuden ja raittiuden symboliksi. Kamelin askeettisten elämäntapojen vuoksi kirkkoisä Augustinus piti sitä taakkansa nöyrästi kantavan kristityn vertauskuvana. Euroopassa kameli on perinteisesti yhdistetty aavikkoihin, varsinkin Arabiaan, ja se onkin saanut kunnianimen erämaan laiva.
Kameli suostuu ottamaan selkäänsä vain taakkoja, joita se tietää pystyvänsä kantamaan, minkä vuoksi sitä pidettiin aiemmin harkitsevaisuuden vertauskuvana. Myönteisenä piirteenä ajateltiin myös kamelin kyky laskeutua polvilleen ja ottaa ratsastaja selkään vähentäen selkään nousemisen vaikeutta.
Toisaalta korkealla olevan "ryhdikkään" pään ja kaulan vuoksi kamelia on myös pidetty uppiniskaisena ja ylpeänä eläimenä.Tarun mukaan leuhka ilme johtuu siitä ,että se on ainoa eläin joka tietää Jumalan(Allah) sadannen nimen. Nykyaikana kameliin on liitetty enemmänkin negatiivisia mielikuvia: sitä kuvataan suorastaan korskeana eläimenä joka suhtautuu ylimielisesti muihin. Esimerkiksi Nicotinell-mainoksessa mies yrittää päästä kamelin luokse. Tässä kameli kuvaa vaikeaa päämäärää ja tavallaan rinnastetaan tupakoinnin lopettamisen vaikeuteen. Kamelin esiintyminen mainoksessa saattaa myös johtua Camel-nimisestä savukemerkistä.
Aasialaisessa kulttuurissa ei kamelilla ole samanlaista symbolista merkitystä kuin Euroopassa. Kun Euroopassa kameli on ollut yleensäkin Aasian vertauskuva, se on Keski- ja Etelä-Aasian asukkaille ollut jokapäiväinen työeläin. Aasian mytologioissakin kameli mainitaan kuitenkin joskus. Sen kerrotaan esimerkiksi surreen Buddhan kuolemaa yhdessä puhvelin, norsun ja tiikerin kanssa.
Kristinuskossa kamelilla on kaksinainen merkitys. Kun marttyyrit Kosmas ja Damianos 200-luvulla ennen kuolemaansa kertoivat haluavansa tulla haudatuksi samaan paikkaan, kameli alkoi puhua ja asettui puolustamaan heidän kantaansa. Toisaalta toisen kertomuksen mukaan myös paholainen on ottanut kamelin hahmon. Kolmannessa Mooseksen kirjassa kameli mainitaan "saastaisena" eläimenä, jonka lihaa ei saanut syödä. Jeesus opetti tunnetussa vertauksessa, että "helpompi on kamelin mennä neulan silmästä läpi kuin rikkaan päästä taivaaseen".
Kamelit (Camelus) on kamelien heimoon kuuluva kaksivarpaisten sorkkaeläinten suku. Varsinaisten sorkkien sijaan niillä on varpaissa pehmeät anturatyynyt ja suuret kynnet. Sukuun kuuluu kaksi lajia, yksikyttyräinen dromedaari (Camelus dromedarius) ja kaksikyttyräinen kameli (Camelus bactrianus). Kamelien lähimpiä sukulaisia ovat samaan heimoon kuuluvat laamat ja vikunjat.
Kamelit märehtivät, mutta kamelien heimo ei kuulu perinteiseen märehtijöiden alalahkoon toisin kuin esimerkiksi nauta ja hirvi. Kuten naudalla, myös kameleilla on useita mahoja, mutta niiden jakautuminen kammioiksi on erilainen. Yleisesti katsotaan kamelin mahoja olevan kolme, vaikka viimeisessä on toiminnallisesti kaksi osaa.
Les chameaux (genre Camelus) sont des mammifères de la famille des camélidés. Le chameau femelle est appelé chamelle, et son petit chamelon.
Le nom latin du genre est Camelus, lequel transcrit le grec kamēlos (κάμηλος). Il s'agit d'un emprunt au phénicien gamal.
Le nom du chameau est peut-être à l'origine d'une lettre de l'alphabet phénicien (lointain ancêtre de l'alphabet latin), à savoir la troisième lettre de l'alphabet proto-sinaïtique, appelée gamel (qui a donné gamma en grec).
On pense qu'à l'origine, cette lettre représentait une bosse, laquelle en s'inclinant a donné le C de l'alphabet latin[1]. Ce signe se nomme gimel en hébreu (et jīm en arabe) ; les voyelles courtes n'étant pas notées dans l'écriture des langues sémitiques, la succession des trois consonnes gml peut donc se lire gimel (= la lettre g) ou gamal (= « chameau »).
D'autre part, on peut entendre dans le midi de la France le mot technique camelle, venu du provençal camello « chamelle ». Ce terme désigne les longs tas de sel qui s'étendent au bord des marais salants[2].
Les deux espèces sont interfécondes et l'hybride est appelé Turkoman. Cette fécondité n'est pas très surprenante vu que la divergence entre ces deux espèces date de seulement un million d'années, d'après le registre fossile[4].
L'espérance de vie moyenne d'un chameau est de 60 à 70 ans. Un chameau adulte peut mesurer jusqu'à 1,85 m à l'épaule et 2,00 m aux bosses. Les bosses s'élèvent à environ 75 cm de son corps. Les chameaux ne sont pas très rapides à la course contrairement aux dromadaires, ils peuvent courir jusqu'à 20 km/h au maximum sur de courtes durées et maintenir une vitesse allant jusqu'à 10 km/h. Le chameau est plus petit, moins musclé et plus trapu que son cousin dromadaire.
Selon certains spécialistes, le dromadaire descendrait des espèces bactriennes à deux bosses[5]. L'embryon du dromadaire possède en effet deux bosses et l'adulte présente une bosse antérieure rudimentaire[5].
Le chameau existe encore à l'état sauvage dans le désert de Gobi.
La chamelle pèse jusqu'à 600 kg et le mâle plus de 800 kg. La taille au garrot varie selon les types entre 1,80 et 2,30 m. À l'instar de la girafe et de l'ours, le chameau va à l'amble (il avance en levant les deux pattes du même côté).
Les bosses des chameaux constituent des réserves énergétiques, pleines de matières grasses où dominent l'acide palmitique (de 32 % à 34,4 % selon les âges croissants), l'acide oléique (33,6 % chez le chamelon[6], 21,7 et 28,9 % dans les groupes d'âge suivants), et l'acide stéarique (18,8, 24,1 et 20,7 % respectivement).
Ils possèdent également de remarquables mécanismes d'adaptation à la déshydratation. Il peut boire jusqu'à 135 litres d'eau en 10 minutes (en l'aspirant grâce à ses lèvres qui peuvent prendre la forme d'une ventouse). En état de déshydratation, l’animal est capable d’économiser l’eau corporelle par des mécanismes de réduction des pertes hydriques (diminution de la diurèse, arrêt de la sudation, diminution du métabolisme de base, variation de la température corporelle) tout en maintenant une homéostasie vitale pour sa survie, à la fois en limitant la variation de la concentration des paramètres vitaux et en assurant une excrétion maximale des déchets métaboliques. Celle-ci est permise par l’émission d’une urine très concentrée. Toutefois, l’excrétion des éléments dont l’élimination nécessite des grandes quantités d’eau (glucose, urée notamment) est contrôlée de façon rigoureuse. Il dispose également d'une anatomie favorisant la rétention d'eau lors de l'expiration (les sinus très irrigués refroidissent l'air expiré permettant la condensation de l'eau), de la transpiration (rares glandes sudoripares) et de l'excrétion (bouses sèches, urine concentrée) ; par ailleurs il dispose de mécanismes de recyclage des produits de la digestion comme l'urée, lui permettant de se satisfaire de fourrages de faible valeur nutritive. Le transit digestif étant plus lent et ayant la capacité de séparer les phases solides et liquides dans son estomac (rumen), il peut augmenter la digestibilité des fourrages pauvres, ce qui lui permet de supporter de très longues périodes de jeûne (un mois) sans boire et sans manger, sous des climats très chauds (ou très froids).
En effet, le chameau peut supporter des températures très chaudes en été (50 °C) et jusqu'à −25 °C degrés en hiver. Son épaisse fourrure, beaucoup plus fournie que celle du dromadaire, le protège alors du froid, puis les poils tombent par grosses touffes au printemps, au moment où l'animal mue[7].
Cette grande résistance aux conditions climatiques extrêmes rend leur utilisation précieuse pour le transport des hommes et marchandises en caravane qui peut parcourir 60 km par jour[8].
Un chameau, lorsqu'il pousse un cri, blatère.
Les chameaux paraissent originaires d'Asie centrale. La première espèce (Camelus bactrianus) a été retrouvée sous sa forme sauvage dans le désert de Gobi. D'après des données récentes, il semble que le chameau sauvage du désert de Tartarie appartienne à une espèce génétiquement différente du chameau de Bactriane ; les chercheurs lui ont donné le nom de Camelus ferus.
Le chameau est plutôt utilisé en Asie centrale. En Asie méridionale, en Asie mineure et en Australie c'est le dromadaire qui le remplace. Le chameau de Bactriane n'est pas présent en Afrique où seul le dromadaire existe.
Le chameau de Bactriane était anciennement très répandu, mais sa population est aujourd'hui réduite à environ 1,4 million d'individus, essentiellement domestiques. Il semble qu'il reste environ 1 000 chameaux de Bactriane sauvages dans le désert de Gobi et de petites quantités en Iran, en Afghanistan, en Turquie et en Russie.
Bien qu'il y ait presque 20 millions de dromadaires aujourd'hui, l'espèce est inconnue à l'état sauvage en Afrique ou en Asie. En revanche, dans les déserts d'Australie, où le dromadaire avait été introduit au début de la colonisation européenne, les individus abandonnés par les agriculteurs au début du XXe siècle ont donné naissance à une population retournée à l'état sauvage (dromadaires marron). On compterait actuellement environ 1 000 000 dromadaires sauvages, surtout dans le désert de Simpson[9].
Les plus importantes populations se trouvent par ordre décroissant en Somalie (6 millions de têtes), au Soudan (au moins 3,5 millions), en Mauritanie (1,5 à 2 millions), en Inde (1 million) et en Éthiopie (1 million). Toutefois l'absence de statistiques fiables laisse supposer que ces chiffres ne correspondent pas à la taille réelle de la population existante.
L'hybridation du dromadaire et du chameau de Bactriane, pratiquée surtout au Kazakhstan, permet d'obtenir des produits associant la robustesse du chameau (notamment sa résistance au froid) et la productivité laitière du dromadaire.
.jpg)
Le chameau est utilisé comme animal de transport ou de bât, mais également comme animal à viande (plats de fête) en Afrique du Nord, de l’Ouest et au Moyen-Orient[10]. La chamelle produit un lait très riche en vitamine C.
Une tradition de combat de chameaux (en) existe en Turquie[11] et au Maghreb.
Les camélidés sont parfois présentés dans des cirques.
Les Persans célébraient au XVIIe siècle la « fête du chameau », au cours de laquelle un spécimen de cet animal était mis à mort en souvenir du sacrifice d'Ismaël, leur tradition voulant qu'Abraham ait finalement tué un chameau plutôt qu'un mouton[12]. Il semble que cette fête corresponde à l'Aïd al-Adha[13].
Les chameaux (genre Camelus) sont des mammifères de la famille des camélidés. Le chameau femelle est appelé chamelle, et son petit chamelon.
O camelo (Camelus) é un xénero de ungulados artiodáctilos (de número impar de dedos) que contén dúas especies: o dromedario (Camelus dromedarius), dunha xibas e o camelo bactriano (Camelus bactrianus), de dúas xibas. Ambos os dous son nativos de áreas secas e desérticas da Asia e do norte de África. O nome camelo ( pronunciación ) ven do grego kamelos a partir do hebraico gamal 'camelo'.
Os humanos teñen domesticado camelos desde hai milleiros de anos. Tanto o dromedario como o camelo bactriano úsanse para obtención de leite, carne e como animais de carga - o dromedario no norte da África e Oriente Medio e o camelo bactriano na Asia central. Ademais a súa pel utilízase para facer coiro e la.
Mesmo existindo arredor de 13 millóns de dromedarios hoxe en día, están extintos como animais salvaxes. Hai, porén, unha poboación salvaxe considerábel de ao redor do millón de exemplares que viven nos desertos da Australia central, descendentes de individuos que foron levados no século XIX e foron abandonados na primeira metade do século XX, ao aumentar o uso de vehículos de motor para transportar cargas[3].
O camelo bactriano posúe preto de 1,4 millóns de individuos, a maioría domesticados. Hai uns 1.000 camelos salvaxes no deserto de Gobi e pequenos grupos en Irán, Afganistán, Turquía e Rusia.
Ambos os dous son animais herbívoros. Poden tomar case 120 litros de auga dunha soa vez que almacena ao igual que o alimento na súa xiba e que lle permiten aguantar semanas sen beber e sen comer.
Existen tres especies de camelos actuais e outras tres fósiles:
Segundo estudos de ADN mitocondrial, Camelus ferus e Camelus bactrianus diverxeron dun antergo común hai uns 700 000 anos, no Plistoceno.[4]
Son ruminantes sen cornos, sen fociño, cos orificios nasais formando aberturas oblicuas, o beizo superior dividido e movíbel por separado e extensíbel, sen pezuños con dous dedos diferenciados, o abdome elevado e as patas longas e delgadas. Almacena graxa na xiba, que adoita caer cara a un costado se se atopar sen reservas.
A súa esperanza de vida está arredor duns 40 ou 50 anos. Un camelo adulto mide 1,85 m á altura dos ombreiros e 2,15 m na xiba, que sobresae uns 75 cm. Os camelos poden correr a 65 km/h en carreiras curtas e manter unha velocidade de 40 km/h.
Os camelos macho teñen un órgano chamado doula no seu pescozo que é un saco inchábel que protrúe da súa boca cando está en celo, para impor a dominancia e atraer as femias. Semella unha longa lingua rosada e inchada que sae por un lado da súa boca.
A familia dos camelos é orixinaria de América e migrou a Eurasia e África grazas ás glaciacións. Isto comprobouse mediante o amplo rexistro fósil dos camélidos en América. O fósil de camélido máis antigo atopouse en Kansas, a mediados dos anos 1930.
En 2010 existían aproximadamente catorce millóns de camelos, sendo o 90 % dromedarios.[5] Os dromedarios están entre os animais domésticos, a maioría no Corno de África, o Sahel, o Magreb, Oriente Medio e Asia meridional. A rexión do Corno ten a maior poboación de camelos do mundo,[6] pois os dromedarios constitúen unha importante parte da vida nómade. Proporcionan aos pobos nómades de Somalia e Etiopía leite, comida e transporte.[7][8][9][10]
O camelo bactriano estaba reducido en 2010 a un número estimado de 1,4 millóns de animais, a maioría domesticados.[5][11] Os únicos camelos verdadeiramente salvaxes son os camelos bactrianos salvaxes, dos que aproximadamente sobreviven uns 1400 nos desertos do Gobi e Taklamakan na China e Mongolia.[12]
A maior poboación de camelos salvaxes está en Australia, con arredor de 700 000 dromedarios salvaxes en partes centrais de Australia, descendentes dos que se introduciron como método de transporte no século XIX e comezos do XX.[13] Esta poboación medra sobre un 8 % cada ano.[14] Os representantes do goberno australiano sacrificaron máis de cen mil destes animais en parte a causa de que os camelos empregan demasiados dos recursos limitados necesarios para as granxas de ovellas.[15]
Unha pequena poboación de camelos sobrevive no suroeste dos Estados Unidos tras seren importados no século XIX como parte dun experimento da U.S. Camel Corps. Cando o proxecto rematou, foron empregados como animais de tiro en minas, escaparon ou foron liberados. Vinte e cinco camelos foron levados ao Canadá durante a febre do ouro.[16]
O camelo (Camelus) é un xénero de ungulados artiodáctilos (de número impar de dedos) que contén dúas especies: o dromedario (Camelus dromedarius), dunha xibas e o camelo bactriano (Camelus bactrianus), de dúas xibas. Ambos os dous son nativos de áreas secas e desérticas da Asia e do norte de África. O nome camelo ( pronunciación ) ven do grego kamelos a partir do hebraico gamal 'camelo'.
Os humanos teñen domesticado camelos desde hai milleiros de anos. Tanto o dromedario como o camelo bactriano úsanse para obtención de leite, carne e como animais de carga - o dromedario no norte da África e Oriente Medio e o camelo bactriano na Asia central. Ademais a súa pel utilízase para facer coiro e la.
Mesmo existindo arredor de 13 millóns de dromedarios hoxe en día, están extintos como animais salvaxes. Hai, porén, unha poboación salvaxe considerábel de ao redor do millón de exemplares que viven nos desertos da Australia central, descendentes de individuos que foron levados no século XIX e foron abandonados na primeira metade do século XX, ao aumentar o uso de vehículos de motor para transportar cargas.
O camelo bactriano posúe preto de 1,4 millóns de individuos, a maioría domesticados. Hai uns 1.000 camelos salvaxes no deserto de Gobi e pequenos grupos en Irán, Afganistán, Turquía e Rusia.
Ambos os dous son animais herbívoros. Poden tomar case 120 litros de auga dunha soa vez que almacena ao igual que o alimento na súa xiba e que lle permiten aguantar semanas sen beber e sen comer.
Deve starog svijeta (lat. Camelus) su rod iz porodice deva s dvjema vrstama, jednogrbom često zvanom i dromedar i dvogrbom devom, često baktrijska deva. Iako se u svakodnevnom govoru ime "deve" često koristi upravo za ove dvije vrste, one su zoološki dio porodice deva u koje spadaju još i deve novog svijeta koje žive u Južnoj Americi (gvanako, ljama, alpaka i vikunja). Stanovnici starog svijeta od pradavnih vremena poznavali su ove dvije vrste i dali im ime deve. Kad su kasnije otkrivene u Americi i druge životinje koje su im srodne, kako bi ih se razlikovalo, podijeljene su na deve starog i deve Novog svijeta.
Sličnost koju zbog svoje nepregledne veličine i negostoljubivosti imaju more i pustinja, kao i ljuljanje u hodu ovih deva donijela im je i naziv pustinjske lađe, jer je dugo vremena jedino uz njihovu pomoć bilo moguće putovanje pustinjama.
Od srodnica u Americi, deve starog svijeta razlikuju se već na prvi pogled svojim grbama i veličinom. Tijelo im može biti dugo od 225 do 345 cm, visina u ramenima kreće se od 180 pa do 230 cm, a mogu doseći težinu od 300 pa do 700 kilograma. Rep im je, s dužinom od 35 do 55 cm relativno kratak. Boja njihovog krzna kreće se od tamno smeđe do vrlo svijetlo smeđe i pješčano sive. Dok dromedari imaju relativno kratku dlaku, krzno bakrtijskih deva je, naročito zimi, vrlo dugo. U proljeće dolazi do nagle promjene krzna, pa u to vrijeme ove životinje izgledaju raščupano.
Suprotno većini drugih parnoprstaša koji se oslanjaju na vrhove prstiju "obučene" u kopito, deve dodiruju tlo predzadnjim i zadnjim člancima prstiju. Nemaju kopita nego samo savijene nokte koji štite samo prednji rub stopala. Prsti se oslanjaju na elastične "jastučiće" od vezivnog tkiva koji tvore široko žuljevito stopalo. Po dva prsta (treći i četvrti) čine središnju os, dok su ostali prsti potpuno zakržljali. Pored toga, deve se kreću izmjenično podižući lijevi odnosno desni par noge istovremeno, zbog čega se u hodu izraženo ljuljaju.
Životinje imaju dugačak vrat i izduženu, relativno malu glavu. Gornja usna im je rascijepljena, a radi zaštite od oluje oči imaju dvostruki red dugih trepavica i obrva, a nosnice su dva proreza koje u pješčanoj oluji mogu zatvoriti. Želudac im, kao kod svih deva, ima više odjeljaka što olakšava probavu biljne hrane.
Kako bi mogle prelaziti prostore bez vode i hrane, deve su bile prisiljene razviti načine za pohranjivanje rezervi vode i hrane. U grbama pohranjuju masti čije korištenje omogućuje životinjama, da izdrže do 30 dana bez hrane. Zalihu vode, koja se kreće oko 100 i 150 litara i dovoljna je da životinja izdrži 2 tjedna bez pića, spremaju u svom želučanom sustavu. Kod popunjavanja zalihe vode, deve starog svijeta pokazuju zapanjujuću sposobnost da u roku od 10 minuta mogu popiti i "spremiti" više od 100 litara.
Kao i druge toplokrvne životinje, i deve starog svijeta sprječavaju eventualno pregrijavanje tijela u principu isparavanjem vode. Kako bi pri tome neizbježan gubitak vode smanjile na najmanju moguću mjeru, ove deve su, kao prilagodbu na svoj okoliš, razvile dodatne osobine. Tu spada prije svega osobina, neobična za toplokrvne životinje, sposobnost da do određene mjere promjene vlastitu tjelesnu temperaturu. Deva može noću, bez da zato mora
isparavi vodu, toplinsku energiju prenijeti direktno na hladni noćni zrak i tako sniziti tjelesnu temperaturu na 34°C. Tijekom dana, temperatura im se penje na 41°C što za životinju od 500 kg čini količinu topline od oko 12.000 kJ (oko 3000 kcal). Za odvod iste količine topline isparavanjem vode, teoretski bi životinja trebala potrošiti oko 5 litara, no u stvarnosti bi bila potrošena veća količina od teoretski predviđene. Ovu naročitu sposobnost reguliranja tjelesne temperature deva koristi samo u slučaju nedovoljne raspoložive količine vode. Ako ima dovoljno vode, deva održava stalnu tjelesnu temperaturu.
I krzno pomaže devama u šparanju vode. Snažno dnevno sunčevo zračenje većim dijelom apsorbira vanjski sloj krzna i zagrijava se. Pri tome se vanjski sloj zagrije na temperaturu koja je viša od temperature okolnog zraka, pa dio toplotne energije može prijeći na okolni zrak. Ostatak toplinske energije zbog toplotne izolacije donjih dijelova krzna samo polagano može doprijeti do tijela deve. Ako sunčevo zračenje dolazi direktno na kožu životinje, mora se snažnije hladiti kako bi zadržala podnošljivu temperaturu. Zbog toga, ošišane deve troše oko 50% više vode na znojenje od neošišanih.
Deve su razvile još jedan mehanizam za minimiranje potrošnje vode. Urin deva je vrlo koncentriran, a u završnom dijelu debelog crijeva izvlači se voda iz izmeta do mjere, da se izmet navodno može odmah, bez dodatnog sušenja, koristiti kao gorivo.
Ove neobične osobine deva navele su ljude i na pretpostavke, da one raspolažu i drugim osobinama, kao da se hlade izdahnutim zrakom ili da se eritrociti deva mogu povećati 200 puta radi spremanja vode. To nije točno. Pored toga, vjerovalo se, da se eritrociti deva, koji imaju ovalni oblik, mogu rastegnuti za oko 200 do 250°svoje veličine. Niti to nije točno. Ovakav oblik eritrocita samo omogućuje lakšu cirkulaciju krvi u specifičnim uvjetima.
U svom odomaćenom obliku, ove dvije vrste životinja žive danas u velikim dijelovima Afrike i Azije. Dromedari žive u Sjevernoj Africi (do oko 1° južne širine), na Arapskom poluotoku i u Središnjoj Aziji. U 19. stoljeću ljudi su ih doveli u Australiju gdje su se dobro prilagodile i danas tamo u divljini živi populacija od najmanje 50.000 jedinki. Dvogrbe deve rasprostranjene su od Male Azije pa do Mandžurije.
Dromedari su u svom izvornom divljem obliku izumrle vjerojatno prije oko 2000 godina. Porijeklo vode vjerojatno s juga Arapskog poluotoka, no još nije razjašnjeno da li je postojao zajednički predak obje vrste odih deva. Divlje dvogrbe deve žive danas još u Kini i Mongoliji gdje u tri odvojene populacije živi ukupno još samo oko 950 jedinki.
Ukupan broj jedinki deva starog svijeta danas je oko 19 milijuna, od toga 14,5 milijuna u Africi, samo u Somaliji 7 a u Sudanu 3,3 milijuna.[1]
Za razliku od južnoameričkih srodnika, obje vrste deva starog svijeta nastanjuju najsuša područja Zemlje. One su umjetnici preživljavanja u pustinjama u kojim vrlo rijetki veliki veliki sisavci mogu preživjeti. Ove životinje razvile su niz prilagodbi tom neprijaznom okolišu (u dijelu osobine).
To su dnevne životinje i u divljini uglavnom žive u manjim haremskim skupinama sastavljenim od jednog mužjaka, nekoliko ženki i njihovog zajedničkog potomstva. Mlade mužjake otjeraju iz ovakvih skupina na pragu spolne zrelosti, pa oni tada stvaraju skupine samaca. Oko položaja muškog vođe haremske skupine može doći do vrlo ogorčenih borbi dvaju mužjaka.
Deve su biljojedi koji se hrane pretežno travama. Mogu za hranu koristiti i bodljikavo bilje, kao i bilje s visokim sadržajem soli. U situaciji krajnje nužde jedu i kosti, kože ili meso kao i šator, sandale ili ručnik svog vlasnika.
Nakon relativno duge gestacije od 360 pa do 440 dana ženka koti u pravilu samo jedno mladunče. Mladunci su potrkušci i u najkraćem roku mogu samostalno hodati. Sisati prestaju nakon godinu dana, a nakon dviju do triju godina su spolno zreli. Mogu doživjeti 40 do 50 godina.
Jednogrbe i dvogrbe deve se, kao i južnoameričke, mogu pariti međusobno, a potomci su im plodni. Ovakvi mladunci se nazivaju tulus ili buktus. Veći su od oba roditelja i imaju ili jednu izduženu grbu, ili jednu veću i jednu manju grbu.
Umjetnim osjemenjivanjem dokazano je, da je moguće i ukrštanje s ljamama.
Deve imaju niz osobina što ih čini vrlo zanimljivim ljudima iz pustinjskih područja. Zbog toga nije neobično, da su ih ljudi počeli odomaćivati već u 3. tisućljeću pr. Kr. (prije više od 5.500 godina) i od tada ih koristit kao domaće životinje. U Emiratima je dokazano korištenje deva još oko 2600. pr. Kr. Korištene su kao "pustinjske lađe", na njima se jahalo i prenosile su teret u sušnim područjima. Pored toga, korištene su za dobivanje mesa, masti, mlijeka, vune i kože. Korišten je čak i njihov izmet. U sirovinama siromašnim područjima, i danas se koristi kao gorivo. Tako su, ovisno o željenoj namjeni životinje, uzgojene različite pasmine. Poznate su tri pasmine dvogrbih deva: astrahanska, burjat-mongolska i klasična dvogrba deva. Jednogrbe deve su uzgojene u bezbroj pasmina. Zbog toga, one su rasprostranjene u gotovo svim pustinjskim područjima na Zemlji, naseljene su čak i u Australiju.
U Wikimedijinu spremniku nalazi se još gradiva na temu: Deve starog svijeta
Wikivrste imaju podatke o: Devama starog svijeta Deve starog svijeta (lat. Camelus) su rod iz porodice deva s dvjema vrstama, jednogrbom često zvanom i dromedar i dvogrbom devom, često baktrijska deva. Iako se u svakodnevnom govoru ime "deve" često koristi upravo za ove dvije vrste, one su zoološki dio porodice deva u koje spadaju još i deve novog svijeta koje žive u Južnoj Americi (gvanako, ljama, alpaka i vikunja). Stanovnici starog svijeta od pradavnih vremena poznavali su ove dvije vrste i dali im ime deve. Kad su kasnije otkrivene u Americi i druge životinje koje su im srodne, kako bi ih se razlikovalo, podijeljene su na deve starog i deve Novog svijeta.
Sličnost koju zbog svoje nepregledne veličine i negostoljubivosti imaju more i pustinja, kao i ljuljanje u hodu ovih deva donijela im je i naziv pustinjske lađe, jer je dugo vremena jedino uz njihovu pomoć bilo moguće putovanje pustinjama.
Unta atau Onta adalah dua spesies hewan berkuku belah dari genus Camelus (satu berpunuk tunggal - Camelus dromedarius, satu lagi berpunuk ganda - Camelus bactrianus) yang hidup ditemukan di wilayah kering dan gurun di Asia dan Afrika Utara. Rata-rata umur harapan hidup unta adalah antara 30 sampai 50 tahun.
Domestikasi unta oleh manusia telah dimulai sejak kurang lebih 5.000 tahun yang lalu. Pemanfaatan unta antara lain untuk diambil susu (yang memiliki nilai nutrisi lebih tinggi daripada susu sapi) serta dagingnya, dan juga digunakan sebagai hewan pekerja.
Seperti yang diketahui, unta hidup di padang pasir yang memiliki range temperatur udara yang mampu membunuh mayoritas makhluk hidup. Selain itu, mereka mampu untuk tidak makan dan minum selama beberapa hari.
Ada banyak hal yang membuat mereka mampu beradaptasi. Salah satunya adalah punuknya. Banyak orang mengira punuknya menyimpan air, tetapi sebenarnya tidak. Punuk unta menyimpan lemak khusus, yang pada suatu saat bisa diubah menjadi air dengan bantuan oksigen hasil respirasi. Satu gram lemak yang ada pada punuk unta bisa diubah menjadi satu gram air.
Kemampuan adaptasi lainnya yang luar biasa adalah, sistem respirasinya meninggalkan sedikit sekali jejak uap air. Uap air yang keluar dari paru-paru diserap kembali oleh tubuhnya melalui sel khusus yang terdapat di hidung bagian dalam, membentuk kristal dan suatu saat dapat diambil.
Tubuh unta dapat bertahan hingga pada suhu 41 derajat celcius. Lebih dari itu, unta mulai berkeringat. Penguapan dari keringat yang terjadi hanya pada kulitnya, bukan pada rambutnya. Dengan cara pendinginan yang efisien itu, unta mampu menghemat air cukup banyak.
Unta mampu bertahan dengan kehilangan massa sekitar 20%-25% selama berkeringat. Mayoritas makhluk hidup hanya mampu bertahan hingga kehilangan massa sekitar 3%-4% sebelum terjadi gagal jantung akibat mengentalnya darah. Meskipun unta kehilangan banyak cairan tubuh, darahnya tetap terhidrasi, hingga batas 25% tercapai.
Ada banyak hal mengapa darah unta tidak mengental pada kondisi di mana darah mayoritas makhluk hidup sudah mengental. Sel darah merah unta berbentuk oval, bukan bulat seperti makhluk hidup lainnya. Unta juga memiliki sistem imunitas yang cukup unik. Semua mamalia memiliki antibodi berbentuk Y dengan dua rantai panjang sepanjang Y itu dengan dua rantai pendek di setiap ujung dari Y tersebut, tetapi unta hanya memiliki dua rantai panjang yang menjadikannya berbentuk lebih kecil sehingga mengurangi kemungkinan darah akan mengental.
Ginjal dan usus mereka sangat efisien dalam menyaring air. Bentuk urin mereka sangat kental dan kotoran mereka sangat kering sehingga bisa langsung dibakar ketika dikeluarkan.
Unta Arab (dromedaris) hidup di kawasan Afrika utara dan Timur Tengah serta anak benua India. Jumlahnya saat ini sekitar 14 juta ekor. Di Afrika utara, unta arab sangat berperan bagi sebagian negara, seperti Somalia dan Ethiopia. Di sana unta dimanfaatkan susunya.
Unta baktrian hidup di kawasan Gurun Gobi di Tiongkok, Mongolia dan Australia. Unta baktrian saat ini jumlahnya menurun sekitar 1.4 juta yang disebabkan berbagai faktor, salah satunya pembunuhan massal unta di Australia. Unta di dianggap menjadi penyumbang gas rumah kaca dan dianggap menjadi biang kerok terjadinya global warming.
Unta atau Onta adalah dua spesies hewan berkuku belah dari genus Camelus (satu berpunuk tunggal - Camelus dromedarius, satu lagi berpunuk ganda - Camelus bactrianus) yang hidup ditemukan di wilayah kering dan gurun di Asia dan Afrika Utara. Rata-rata umur harapan hidup unta adalah antara 30 sampai 50 tahun.
Domestikasi unta oleh manusia telah dimulai sejak kurang lebih 5.000 tahun yang lalu. Pemanfaatan unta antara lain untuk diambil susu (yang memiliki nilai nutrisi lebih tinggi daripada susu sapi) serta dagingnya, dan juga digunakan sebagai hewan pekerja.
Úlfaldar eru ættkvísl innan úlfaldaættar. Drómedari (Camelus dromedarius) er tegund úlfalda með einn hnúð á bakinu en kameldýr (Camelus bactrianus) eru tegund úlfalda sem hefur tvo hnúða á bakinu.[1] Náttúruleg heimkynni þeirra eru í eyðimörkum Vestur-Asíu annars vegar og Mið- og Austur-Asíu hins vegar.
Úlfaldar verða að jafnaði 40-50 ára gamlir. Fullvaxinn úlfaldi getur verið allt að 1,85 m á hæð á herðakamb en við hnúðinn getur hann verið allt að 2,15 m á hæð. Hnúðurinn getur verið um 75 cm hár. Úlfaldar geta náð alt að 65 km/klst hraða á spretti en hlaupið lengri vegalengdir á 40 km/klst hraða.
Kameldýrið (Camelus bactrianus) á heima í Mið-Asíu en búsvæði drómedarans (Camelus dromedarius) eru í norðanverðri Afríku og Arabíu. Kameldýr eiga heima á gresjum í Mið-Asíu frá Túrkmenistan í vestri til Mongólíu í austri. Þau eru stundum notuð sem húsdýr. Kameldýrin eru mjög sterkbyggð og harðger dýr. Þau fara hægt yfir en eru gríðarlega þolin sem burðardýr. Kameldýr er enda mikið notuð sem burðardýr og það eru ekki einu nytjar þeirra. Mjólk og kjöt kameldýra eru höfð til manneldis og ull þeirra er einnig nýtileg. Kameldýr eru ekki alveg jafn fljót að hlaupa og drómedarar. Drómedarar geta ferðast á 13 – 16 km meðalhraða klukkustundum saman, allt að 18 klukkustundir samfleytt. Þau eru svo þolin að þau geta jafnvel ferðast á þessum hraða nokkra daga í röð. Kameldýrin ferðast hins vegar ekki hraðar en 3-5 km á klukkustund.
Úlfaldar geta auðveldlega étið og melt nánast allar tegundir af gróðri, t.d. stórþyrnótta runna, saltrunna og þyrrkingsgróður sem aðrar jurtaætur ráða ekki við. Dýrin nýta sjaldfengna fæðu sína sem best með því að melta hana nokkrum sinnum í þriggja hólfa vömb sinni. Þau nýta einnig vel rakann úr plöntunum sem þau éta við þorsta, sem þau þola mjög vel.
Menjar hafa fundist um að úlfaldar hafi verið til fyrir um 40–50 milljón árum síðan. Úlfaldar þeirra tíma voru á stærð við kanínur og bjuggu í skógum. Smátt og smátt stækkuðu þessar smávöxnu úlfaldategundir og fyrir 35 milljón árum var úlfaldinn orðinn á stærð við geit..
Eins og fyrr var sagt eru til tvær tegundir úlfalda, kameldýr (Camelus bactrianus), með tvo hnúða á bakinu, og drómedari Camelus dromedarius), með einn hnúð á bakinu. Kameldýrið lifir í Mið-Asíu en drómedarinn í norðanverðri Afríku og Arabíu. Kameldýrið er nokkru stærra en drómedarinn og er öflugt burðardýr. Drómedarar eru hraðskreiðari en kameldýr og geta ferðast á 13-16 km á klst í 18 klukkustundir á dag nokkra daga í röð. Úlfaldar eru spendýr af ættbálki klaufdýra. Klaufir úlfaldanna eru þykkar og breiðar til þess að þeir sökkvi síður í eyðimerkursandinn. Einnig hafa þeir kafloðnar augabrýr og þykk hár í eyrum og nefi til að verjast sandbyljum. Úlfaldar eru upprunnir í Afríku en í dag eru engir villtir úlfaldar eftir þar, heldur aðeins tamdir. Eftir að úlfaldar makast gengur merarnar með í 13-14 mánuði og eignast eftir það eitt folald. Samkvæmt heimildum sem voru gefnar út árið 2010 eru til um það bil 14 milljón úlfaldar í heiminum.
Eins og áður sagði eru kameldýr nokkru stærri en drómedarar, hin úlfaldategundin, og mjög öflug burðardýr. Fullorðið kameldýr vegur 300 til 1000 kg en fullvaxinn drómedari getur verið 300-600 kg. Kameldýr getur drukkið um ¼ af þyngd sinni í einu og það geymir síðan vatnið til margra daga. Stundum ganga þeir langar leiðir og komast ekki í vatn í nokkra daga. Úlfaldar geta orðið um 40–50 ára gamlir. Villtir úlfaldar eru mjög sjaldan árásagjarnir.
Munurinn á drómedara og kameldýri er sá að drómedarinn er með einn hnúð á bakinu en kameldýrið tvo. Í hnúðunum er fita sem dýrin geta umbreytt í næringu þegar lítið er um um mat, líkt og hjá ýmsum sauðfjárkynjum sem safna fitu í dindilinn. Kameldýrin geta safnað 36 kg af fitu í hvorn hnúð fyrir sig, eða um 72 kg í heildina. Þegar úlfaldar fá ekki mat í langan tíma þá verða hnúðanir slappir og lafa síðan alveg þegar vatnsbirgðinar klárast í líkamanum. Úlfaldarnir geyma vatnsbirgðir sínar í sekkjum sem liggja út frá maganum og þeir þola meira vatnstap en flest önnur spendýr. Kameldýr geta þolað allt að 30% vatnstap en meðaltal hjá öðrum spendýrum er um það bil 15% áður en vatnstapið reynist banvænt. Líkami úlfalda hefur aðlagast eyðirmerkurlífi á fleiri vegu en að geyma vatn og fitu, þeir svitna t.d. ekki og þeir geta drukkið allt að 100 L af vatni í einu eða um það bil ¼ af þyngd sinni.
Úlfaldar eru ættkvísl innan úlfaldaættar. Drómedari (Camelus dromedarius) er tegund úlfalda með einn hnúð á bakinu en kameldýr (Camelus bactrianus) eru tegund úlfalda sem hefur tvo hnúða á bakinu. Náttúruleg heimkynni þeirra eru í eyðimörkum Vestur-Asíu annars vegar og Mið- og Austur-Asíu hins vegar.
Úlfaldar verða að jafnaði 40-50 ára gamlir. Fullvaxinn úlfaldi getur verið allt að 1,85 m á hæð á herðakamb en við hnúðinn getur hann verið allt að 2,15 m á hæð. Hnúðurinn getur verið um 75 cm hár. Úlfaldar geta náð alt að 65 km/klst hraða á spretti en hlaupið lengri vegalengdir á 40 km/klst hraða.
Camelus Linnaeus, 1758 è un genere di mammiferi artiodattili della famiglia dei Camelidi, che comprende gli animali comunemente conosciuti come cammelli (in senso lato).[1] Esso comprende due sole specie viventi: il cammello in senso stretto (Camelus bactrianus) e il dromedario (Camelus dromedarius)[2].
Questo genere comprende i rappresentanti più tipici della famiglia dei Camelidi, di grandi dimensioni (oltre 2 metri di altezza), con collo e arti molto allungati e adattamenti alla vita in ambienti aridi come ciglia e peli delle orecchie lunghi e folti, narici capaci di chiudersi ermeticamente durante le tempeste di sabbia e un apparato digerente in grado di trattenere quanta più acqua possibile, in maniera simile a quello dei Caprini, con i quali tuttavia non sono strettamente imparentati.
La caratteristica che distingue questo genere dagli altri due attualmente viventi (Lama e Vicugna) è la presenza di un voluminoso accumulo adiposo dorsale, sostenuto dai processi spinosi delle vertebre toraciche e lombari e di forma diversa a seconda della specie. Tale deposito, popolarmente detto gobba, funge da riserva di energia nei periodi in cui il nutrimento scarseggia; si suddivide in due lobi uguali in C. bactrianus, mentre in C. dromedarius il lobo anteriore è praticamente atrofizzato e il deposito adiposo si dispone apparentemente in un lobo unico al centro del dorso[3].
Le gobbe conferiscono a questi animali la loro proverbiale capacità di resistere senza bere per lunghi periodi. Per sopravvivere negli ambienti desertici entrambe le specie hanno inoltre sviluppato particolari adattamenti tra cui: un mantello lungo e folto in inverno, che cade nella stagione calda; le narici che si chiudono per non far penetrare la sabbia; le sopracciglia folte e le due fila di ciglia che proteggono gli occhi; i cuscinetti che isolano i piedi dal suolo rovente. Entrambe le specie inoltre sudano raramente, conservando i liquidi per parecchio tempo.[4]
Il cammello è diffuso nelle zone desertiche e steppose dell'Asia centrale, dall'Anatolia alla Mongolia, mentre l'areale del dromedario comprende l'Africa del nord, la Penisola arabica e l'Asia minore; introdotto in Australia nel 1800 è sfuggito al controllo dell'uomo, trasformandosi in una specie invasiva, con una popolazione totale di almeno 500.000 capi.
Descritto da Linneo nella edizione del 1758 del Systema Naturae[5], il genere comprende due sole specie viventi:[2]
Alcuni autori riconoscono lo status di specie (C. ferus) alla sottospecie Camelus bactrianus ferus Przewalski, 1878, che vive allo stato brado nel deserto di Gobi.[6]
Altre specie estinte del genere Camelus sono Camelus thomasi e Camelus grattardi. Verso la fine del 2006 è stata scoperta in Siria una nuova specie fossile (Camelus moreli).[7]
Camelus Linnaeus, 1758 è un genere di mammiferi artiodattili della famiglia dei Camelidi, che comprende gli animali comunemente conosciuti come cammelli (in senso lato). Esso comprende due sole specie viventi: il cammello in senso stretto (Camelus bactrianus) e il dromedario (Camelus dromedarius).
Camelus (nomen a Linnaeo anno 1758 statutum) est genus mammalium quorum duae species hodie vivae agnoscuntur, ambae hominibus utiles: onera enim necnon homines ipsos transportare possunt, dies aliquot per regiones aridis et desertis sine necessitate bibendi euntes. Camelus bactrianus e media Asia oritur, C. dromedarius ex Arabia et Africa Septentrionali. Hi singulas habent in dorso gibbas, illi binas.
Nomen Graecum et mox Latinum "κάμηλος, camēlus" e lingua Semitica quadam mutuatum est (cf. Arabice جمل, Hebraice גמל gamal). Hoc nomen a scriptoribus classicis ambobus "generibus" attribuitur quas Aristoteles Graece,[1] Plinius maior Latine distinxit.[2] Linnaeus igitur, qui hoc genus anno 1658 definivit, idem nomen selegit duasque species omnibus cognitas enumeravit.
Camelus (nomen a Linnaeo anno 1758 statutum) est genus mammalium quorum duae species hodie vivae agnoscuntur, ambae hominibus utiles: onera enim necnon homines ipsos transportare possunt, dies aliquot per regiones aridis et desertis sine necessitate bibendi euntes. Camelus bactrianus e media Asia oritur, C. dromedarius ex Arabia et Africa Septentrionali. Hi singulas habent in dorso gibbas, illi binas.
Nomen Graecum et mox Latinum "κάμηλος, camēlus" e lingua Semitica quadam mutuatum est (cf. Arabice جمل, Hebraice גמל gamal). Hoc nomen a scriptoribus classicis ambobus "generibus" attribuitur quas Aristoteles Graece, Plinius maior Latine distinxit. Linnaeus igitur, qui hoc genus anno 1658 definivit, idem nomen selegit duasque species omnibus cognitas enumeravit.
Kupranugariai (Camelus) – kupranugarinių šeimos (Camelidae) gentis. Dar vadinama tikraisiais kupranugariais, atskiriant nuo Pietų Amerikos nešulinių gyvūnų (žr. lama, alpaka, guanakas ir vikunija).
Gentį sudaro dvi rūšys:
Taip pat žinomos keturios išnykusios, šiai genčiai priskiriamos rūšys:
Šis straipsnis apie zoologiją yra nebaigtas. Jūs galite prisidėti prie Vikipedijos papildydami šį straipsnį.
Kamieļi, kamieļu ģints (Camelus) ir viena no kamieļu dzimtas (Camelidae) ģintīm, kas pieder pārnadžu kārtai (Artiodactyla). Šajā ģintī ietilpst 5 sugas, no kurām mūsdienās ir sastopamas tikai divas: vienkupra kamielis jeb dromedārs un divkupru kamielis jeb baktriāns. Abas sugas ir domesticētas un tiek plaši audzētas, lai iegūtu pienu, gaļu un, lai tos izmantotu kā darba spēku. Karstajos klimatiskajos apstākļos, kādos dzīvo kamieļi, ar pieticīgiem un nabadzīgiem barības resursiem kamieļi ražo daudz vairāk piena nekā tradicionālie piensaimniecības mājdzīvnieki.[1] Ir sistemātiķi, Starptautisko dabas un dabas resursu aizsardzības savienību (angļu: IUCN) ieskaitot, kas izdala trešo mūsdienās dzīvojošo kamieļu sugu — savvaļas divkupru kamieli (Camelus ferus), tā kā tam ir diezgan būtiskas atšķirības no domesticētā divkupru kamieļa.[2]
Vienkupra kamieļa savvaļas izplatības areāls nav īsti zināms, bet tiek pieņemts, ka tas kādreiz apdzīvojis Āzijas rietumus, mūsdienās tā domesticētā forma ir plaši izplatīta Ziemeļāfrikā un Tuvajos Austrumos. Lielākā daļa vienkupra kamieļu dzīvo Somālijā. Divkupru kamielim ir vēl saglabājusies neliela savvaļas populācija, apmēram 1000 kamieļu, kuru izplatības areāls ir Gobi tuksnesis Ķīnā un Mongolijā.[3] Austrālijā dzīvo apmēram 100 000 savvaļas kamieļu, kas ir vienkupra kamieļu pēcteči, kurus 19. gadsimta vidū introducēja Austrālijas iebraucēji. Seno kamieļu fosilijas liecina, ka to attīstības pirmsākumi sākušies Ziemeļamerikā pirms 45 miljoniem gadu.[4]
Galvenā kamieļa pazīme ir tā, ka tam uz muguras uzkrājas tauku rezerve, veidojot kupri. Bieži cilvēki maldīgi domā, ka kupros uzkrājas ūdens. Parasti dzīvnieki tauku rezervi veido zem ādas, bet tā kā kamieļi dzīvo karsta klimata biomās, tie, lai pasargātu ķermeni no pārkaršanas, ir piemērojušies tauku rezerves uzkrāt kupros, jo taukiem ir tendence aizkavēt siltuma izdalīšanos, neļaujot ķermenim atdzist.[5] Uzkrātie tauki tiek izmantoti kā enerģijas resurss, kad kamielim nav iespēja baroties. Vielmaiņas procesā, lietojot ieelpoto skābekli un pārvēršot taukus enerģijā, uz katra tauku grama izdalās vairāk kā 1 grams ūdens. Tādējādi, elpojot un izmantojot savas tauku rezerves, kamielis atjauno arī sava ķermeņa šķidrumu, tomēr kamielis neizmanto tauku rezerves, lai padzertos. Kamielis rezerves izmanto tikai tad, kad nav, ko ēst.[6] Kā jau kamieļu nosaukums norāda vienai no sugām ir viens kupris, bet otrai divi. Pieauguša kamieļa augstums skaustā ir 1,85 m un 2,15 m augsts ir kupris. Kupris izceļas no ķermeņa apmēram 76 cm.
Kamielis var ilgstoši iztikt bez dzeršanas. To nodrošina kamieļa īpašā fizioloģija. Tā asins sarkanajiem asinsķermeņīšiem ir ovāla forma, parasti visiem ir apaļa forma. Šāda forma nodrošina eritrocītu spēju plūst arī defidrētos asinsvados, kā arī tie ir ļoti izturīgi pie mainīgajiem šķidruma daudzumiem asinsvados. Kamielis vienā reizē var izdzert 100—150 litrus ūdens.[7] Ovālas formas eritrocīti nav sastopamai vairāk nevienam zīdītājam, bet tādi ir rāpuļiem, putniem un zivīm.[8]
Kamieļa mute, lūpas un mēle ir piemērotas asu, dzeloņainu tuksnešu augu ēšanai. Tam ir arī garas skropstas un ausu spalvas, kas pasargā acis un ausis pret smiltīm. Turklāt skropstām ir divas kārtas, kas ir ļoti nozīmīgi acu aizsardzībai smilšu vētrā. Bet, lai aizsargātu elpvadus no smiltīm, kamielim ir ronim līdzīgas nāsis, kuras tas spēj noslēgt. Pēdas ir platas un piemērotas iešanai pa smiltīm, tādējādi kamielis tajās negrimst.[9]
Kamieļiem ir lieliska termoregulācija, tie spēj izturēt ļoti augstas ķermeņa temperatūras, kas citus dzīvniekus nogalinātu. Kamieļa ķermeņa temperatūra nakts laikā ir 34 °C , bet dienas laikā 41 °C. Tikai tad, ja tā ķermeņa temperatūra kļūst vēl augstāka, kamielis sāk svīst. Ļoti bieži augšējo ķermeņa temperatūra kamielis dienas laikā nemaz nesasniedz, tādējādi tas var nesvīst nemaz. Turklāt svīstot kamielis patērē ļoti maz ķermeņa šķidruma. Salīdzinot ar citiem dzīvniekiem, kamielis spēj izdzīvot pie lieliem ķermeņa masas zudumiem svīstot. Parasti kritiskā robeža dzīvnieka ķermeņa masas zudumiem (dehidratācijai) ir 15% no kopējās masas, kamielim tie ir 20—25 %, turklāt kamieļa asinsrite joprojām ir funkcionējoša pie 25% šķidruma zaudējuma. Kamieļa biezais kažoks atstaro saules siltumu. Un tā garās kājas tur kamieli pietiekami augstu gaisā, tālāk no karstajām smiltīm.[9]
Kamielis ir ātrs dzīvnieks. Tas īsās distancēs var skriet ar 65 km/h bet garajās distancēs tas ilgstoši var uzturēt ātrumu 40 km/h Vienkupra kamielis ir augstāks un ātrāks nekā divkupru kamielis. Ejot ar jātnieku un mantām, vienkupra kamieļa ātrums ir 13—14,5 km/h, bet divkupru kamieļa ātrums 4 km/h.[10] Kamielis spēj arī peldēt, turklāt to dara ļoti labi, lai gan to bez iemesla nedara. Ir novērots, kā kamielis pārpeld Nīlas upi. Peldot no ūdens ārā ir tikai galva.[11]
Kamielis bez dzeršanas var iztikt 11 dienas.[9] Toties, ja ir pieejams ūdens, kamielis var izdzert ļoti daudz, daudz vairāk, nekā tas šķidrumu ir patērējis. Izdzertais ūdens uzkrājas ķermeņa šķidrumos.[6] Vienā reizē kamielis var izdzert 100—150 l ūdens. Kamielis spēj uzņemt šķidrumu arī ēdot zaļos augus. Ja temperatūras nav pārāk augstas, kamielis var padzerties tikai ēdot.[1] Turklāt tā nieres un gremošanas sistēma ļoti efektīgi izmanto šķidrumus. Kamieļa urīns ir biezs, sīrupam līdzīgs šķidrums, bet fekālijas tik sausas, ka tās uzreiz var izmantot ugunskurā kā malku.[12] Kamieļi barojas ar dažādu krūmu un koku zariem, tie spēj baroties arī ar dzelkšņainu krūmu zariem, kurus citi dzīvnieki neēd. Tas var aizsniegt koku zarus 3 metru augstumā. Kamieļi barojas arī ar zāli, sienu un graudiem.[1] Apstākļos, kad nav ko ēst, kamielis barojas no savām tauku rezervēm, kas uzkrātas kuprī. Šādā bezbarības periodā kamielis var zaudēt līdz 200 kg no sava svara.[1]
Kamieļi, kamieļu ģints (Camelus) ir viena no kamieļu dzimtas (Camelidae) ģintīm, kas pieder pārnadžu kārtai (Artiodactyla). Šajā ģintī ietilpst 5 sugas, no kurām mūsdienās ir sastopamas tikai divas: vienkupra kamielis jeb dromedārs un divkupru kamielis jeb baktriāns. Abas sugas ir domesticētas un tiek plaši audzētas, lai iegūtu pienu, gaļu un, lai tos izmantotu kā darba spēku. Karstajos klimatiskajos apstākļos, kādos dzīvo kamieļi, ar pieticīgiem un nabadzīgiem barības resursiem kamieļi ražo daudz vairāk piena nekā tradicionālie piensaimniecības mājdzīvnieki. Ir sistemātiķi, Starptautisko dabas un dabas resursu aizsardzības savienību (angļu: IUCN) ieskaitot, kas izdala trešo mūsdienās dzīvojošo kamieļu sugu — savvaļas divkupru kamieli (Camelus ferus), tā kā tam ir diezgan būtiskas atšķirības no domesticētā divkupru kamieļa.
Vienkupra kamieļa savvaļas izplatības areāls nav īsti zināms, bet tiek pieņemts, ka tas kādreiz apdzīvojis Āzijas rietumus, mūsdienās tā domesticētā forma ir plaši izplatīta Ziemeļāfrikā un Tuvajos Austrumos. Lielākā daļa vienkupra kamieļu dzīvo Somālijā. Divkupru kamielim ir vēl saglabājusies neliela savvaļas populācija, apmēram 1000 kamieļu, kuru izplatības areāls ir Gobi tuksnesis Ķīnā un Mongolijā. Austrālijā dzīvo apmēram 100 000 savvaļas kamieļu, kas ir vienkupra kamieļu pēcteči, kurus 19. gadsimta vidū introducēja Austrālijas iebraucēji. Seno kamieļu fosilijas liecina, ka to attīstības pirmsākumi sākušies Ziemeļamerikā pirms 45 miljoniem gadu.
Unta (bahasa Inggeris: camel) ialah mana-mana satu daripada dua spesies ungulat yang mempunyai bilangan jari kaki yang genap dalam genus Camelus, iaitu:
Kedua-dua jenis berasal dari gurun dan kawasan kering Asia dan Afrika utara. Jangka hayat purata seekor unta antara 30 hingga 50 tahun. Istilah unta juga digunakan secara umum untuk merujuk kepada mana-mana satu daripada enam haiwan yang seakan-akan unta dalam famili Camelidae: dua jenis unta benar, dan empat jenis kamelid Amerika Selatan: Llama, Alpaka, Guanako dan Vikuna. Nama unta dalam bahasa Inggeris camel datang melalui bahasa Greek κάμηλος (kámēlos) daripada bahasa Arab جمل (jamal) atau bahasa Ibrani גמל (gahmal).
Unta Camelus Bactrianus mempunyai dua lapis bulu: selapis bulu halus yang hangat di dalam, serta selapis bulu yang panjang dan kasar di luar. Haiwan ini menggugur kedua-dua lapis bulunya dalam gumpalan yang biasanya dikumpul. Struktur bulunya serupa dengan sakhlat kashmir. Bulu halus yang panjangnya biasa antara satu hingga tiga inci (2-8 sentimeter) dipintal menjadi yan untuk kaitan. Unta menghasilkan 5 paun (2 kilogram) bulu setahun.
Manusia membela jinak unta lebih kurang 5,000 tahun dahulu. Kedua-dua jenis Camelus dromedarius dan Camelus Bactrianus masih diternak untuk susunya yang lebih berkhasiat berbanding susu lembu, untuk dagingnya, dan sebagai haiwan tenaga.
Jangka hayat purata seekor unta adalah 40 hingga 50 tahun.[1][2] Seekor unta dewasa penuh dewasa berdiri 1.85 m (6 ka 1 in) pada paras bahu dan 2.15 m (7 ka 1 in) pada puncak bonggolnya.[3] Unta boleh berlari sehingga 65 km/h (40 mph) pada jarak dekat dan mengekalkan kelajuan sehingga 40 km/h (25 mph).[4] Unta Bactrian boleh mencapai berat sehingga 300 hingga 1,000 kg (660 hingga 2,200 lb) dan unta dromedaries 300 hingga 600 kg (660 hingga 1,320 lb).
Unta dromedaris jantan mempunyai di kerongkongannya satu organ yang dipanggil Dulla, satu pundi kembung besar yang menjulur keluar dari mulutnya apabila dalam keadaan mengawan untuk menunjukkan dominasi dan menarik unta betina. Ia menyerupai lidah merah jambu panjang, bengkak tergantung keluar dari tepi mulutnya. [5] Pasangan Unta mengawan dengan kedua-dua unta jantan dan betina duduk di atas tanah, dengan unta jantan memanjat dari belakang. [6] The male usually ejaculates three or four times within a single mating session.[7] Camelids adalah satu-satunya ungulates yang mengawan dalam keadaan duduk.[8]
Unta tidak menyimpan air dalam bonggol mereka secara langsung seperti yang pernah lazimnya dipercayai. Bonggol sebenarnya merupakan takungan tisu lemak. Lemak badan tertumpu pada bonggol meminimakan kesan tebatan yang berlaku sekiranya lemak tersebar pada seluruh badanmereka, membantu unta untuk terus hidup dalam iklim panas.[9][10] Apabila tisu ini dimetabolismakan, ia menghasilkan lebih daripada satu gram air untuk setiap gram lemak yang diproses. Metabolisma lemak ini, sambil melepaskan tenaga, turut menyebabkan air terpelowap dari paru-paru semasa pernafasan (kerana oksigen diperlukan untuk proses metabolik): secara keseluruhan, terdapat penurunan bersih bagi air.[11][12]
Unta mempunyai siri penyesuaian fisiologi yang membolehkan mereka untuk bertahan jangka masa yang lama tanpa apa-apa sumber air luar. [10] Tidak seperti mamalia lain, sel darah merah mereka berbentuk bujur dan bukannya berbentuk bulat. Ini memudahkan aliran sel-sel darah merah semasa dehidrasi[14] dan menjadikan mereka lebih baik untuk menahan variasi tinggi osmosis tanpa pecah apabila minum air yang banyak: seekor 600 kg (1,300 lb) unta boleh minum 200 L (53 US gal) air dalam tempoh tiga minit.[15][16]
Unta mampu menahan perubahan pada suhu badan dan pemgambilan air yang akan membunuh kebanyakan haiwan lain. Suhu mereka adalah di antara 34 °C (93 °F) semasa subuh dan meningkat dengan sekata pada 40 °C (104 °F) menjelang matahari terbit, sebelum mereka menyejuk pada waktu malam sekali lagi.[10] Mengekalkan suhu otak dalam had tertentu adalah penting bagi haiwan.; untuk membantu ini, unta mempunyai rete mirabile, sebuah jalinan kompleks arteri dan vena yang terletak sangat hampir antara satu sama lain yang menggunakan aliran darah yang berlawanan untuk menyejukkan darah yang mengalir ke otak. [17] Unta jarang berpeluh, walaupun suhu ambien mencapai 49 °C (120 °F).[1] Mana-mana peluh yang terbentuk menyejat pada tahap kulit dan bukannya pada permukaan kot mereka; Oleh itu, haba pengewapan datang dari haba badan dan bukannya daripada haba ambien. Unta dapat menahan kehilangan 25% daripada berat badan mereka melalui peluh, manakala kebanyakan mamalia lain hanya boleh menahan kira-kira 12-14% dehidrasi sebelum kegagalan jantung akibat daripada gangguan peredaran darah.[16]
Apabila unta menghembukan nafas keluar, wap air terperangkap dalam lubang hidung dan diserap semula ke dalam badan sebagai satu cara untuk menyimpan air.[18] Unta memakan rumput hijau boleh menelan kelembapan yang mencukupi dalam keadaan yang serdahana untuk mengekalkan keadaan kelembapan tubuh mereka tanpa perlu minum.[19]
Betis unta ternakan berbaring di penyerahan diri sternal, jawatan yang membantu kehilangan haba Kot tebal unta 'melindungi mereka dari panas yang melampau terpancar dari pasir padang pasir; unta shorn mesti berpeluh 50% lebih untuk mengelakkan daripada pemanasan melampau. [27] Semasa musim panas kot menjadi lebih ringan dalam warna, mencerminkan cahaya serta membantu mengelakkan selaran matahari. [23] kaki yang panjang membantu The unta dengan menjaga badannya lebih jauh dari tanah , yang boleh panas hingga 70 ° C (158 ° F). [28] [29] unta-unta muda telah pad tisu tebal atas tulang dada yang dipanggil kekaki. Apabila haiwan itu terletak ke bawah dalam kedudukan telentang yang sternal, kekaki menimbulkan tubuh daripada permukaan panas dan membolehkan penyejukan udara untuk lulus di bawah badan
Kot unta yang tebal melindungi mereka dari panas yang melampau yang terpancar dari pasir padang pasir; unta dicukur mesti berpeluh 50% lebih untuk mengelakkan daripada kepanasan melampau.[20] Semasa musim panas kot menjadi lebih carah warnanya, memantulkan cahaya serta membantu mengelakkan selaran matahari.[16] Kaki unta yang panjang membantu unta menjauhkan badannya lebih jauh dari tanah, yang boleh panas hingga 70 °C (158 °F).[21][22] Unta Dromedaries memiliki pad tisu tebal pada tulang dada yang dipanggil kekaki. Apabila haiwan itu baring ke bawah dalam kedudukan kaki berlipat "sternal recumbent ", kaki-kakinya menimbulkan tubuh daripada permukaan panas dan membolehkan penyejukan udara untuk lalu di bawah badan.[17]
Mulut unta mempunyai lapisan keras tebal, yang membolehkan mereka untuk mengunyah tumbuhan berduri padang pasir. Bulu mata yang panjang dan rambut telinga, bersama-sama dengan lubang hidung yang boleh ditutup, membentuk halangan terhadap pasir. Jika pasir lekat pada mata mereka, mereka boleh menyapunya dengan menggunakan kelopak mata ketiga telus. Gaya unta berjalan dan kaki melebar membantu mereka bergerak tanpa tenggelam ke dalam pasir.[21][23][24]
Buah pinggang dan usus unta sangat berkesan menyerap air. Air kencing unta keluar seperti sirap tebal, dan najis unta begitu kering sehinggakan ia tidak perlu dikeringkan apabila Badwi menggunakannya sebagai bahan bakar.[25][26][27][28]
Sistem imunisasi unta berbeza berbanding mamalia-mamalia lain. Biasanya, molekul antibodi berbentuk Y terdiri daripada dua rantai berat (atau panjang) di sepanjang Y, dan dua rantai ringan (atau pendek) pada setiap hujung Y. Unta, sebagai tambahan kepada yang ini, juga mempunyai antibodi diperbuat daripada hanya dua rantai berat, sifat yang menjadikan mereka lebih kecil dan lebih tahan lama. antibodi "rantai berat sahaja", ditemui pada tahun 1993, dianggap telah terbentuk 50 juta tahun lalu, selepas camelids berpecah dari ruminan dan babi.[29]
Unta (bahasa Inggeris: camel) ialah mana-mana satu daripada dua spesies ungulat yang mempunyai bilangan jari kaki yang genap dalam genus Camelus, iaitu:
Kedua-dua jenis berasal dari gurun dan kawasan kering Asia dan Afrika utara. Jangka hayat purata seekor unta antara 30 hingga 50 tahun. Istilah unta juga digunakan secara umum untuk merujuk kepada mana-mana satu daripada enam haiwan yang seakan-akan unta dalam famili Camelidae: dua jenis unta benar, dan empat jenis kamelid Amerika Selatan: Llama, Alpaka, Guanako dan Vikuna. Nama unta dalam bahasa Inggeris camel datang melalui bahasa Greek κάμηλος (kámēlos) daripada bahasa Arab جمل (jamal) atau bahasa Ibrani גמל (gahmal).
Unta Camelus Bactrianus mempunyai dua lapis bulu: selapis bulu halus yang hangat di dalam, serta selapis bulu yang panjang dan kasar di luar. Haiwan ini menggugur kedua-dua lapis bulunya dalam gumpalan yang biasanya dikumpul. Struktur bulunya serupa dengan sakhlat kashmir. Bulu halus yang panjangnya biasa antara satu hingga tiga inci (2-8 sentimeter) dipintal menjadi yan untuk kaitan. Unta menghasilkan 5 paun (2 kilogram) bulu setahun.
Manusia membela jinak unta lebih kurang 5,000 tahun dahulu. Kedua-dua jenis Camelus dromedarius dan Camelus Bactrianus masih diternak untuk susunya yang lebih berkhasiat berbanding susu lembu, untuk dagingnya, dan sebagai haiwan tenaga.
De kamelen (Camelus) vormen een geslacht van evenhoevige zoogdieren uit de familie van de kameelachtigen (Camelidae). De wetenschappelijke naam van het geslacht werd in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus.[1] Tot dit geslacht horen twee recente soorten, de wilde kameel (Camelus ferus) en de dromedaris (Camelus dromedarius). Beide soorten leven in de drogere streken van Noord-Afrika, de Hoorn van Afrika, het Midden-Oosten en Azië. De soorten kunnen met elkaar kruisen. Een kruising tussen een dromedaris en een kameel (hybridekameel) is groter dan de beide ouderdieren, en heeft één zeer grote bult.
De kamelen zijn al sinds het eerste kwart van het eerste millennium v.Chr. gedomesticeerd in het Oude Somalië.
Kamelen zijn bekend om hun bulten. De kameel heeft er twee, de dromedaris één. In deze bulten wordt geen water opgeslagen, zoals weleens wordt gedacht, maar vet. Hierdoor kunnen ze dagen zonder water en voedsel. Ze zijn ook zeer zuinig met vocht.
Het zijn de grootste zoogdieren die zijn aangepast aan het leven in de woestijn. Het zijn telgangers, wat betekent dat tijdens het lopen er steeds twee poten aan één zijde worden opgetild, terwijl de twee poten aan de andere zijde blijven staan. Ze kunnen dagenlang met een gemiddelde snelheid van 3,5 kilometer per uur lopen. Kamelen leven in groepen, en lopen altijd achter elkaar aan. Hierdoor waren ze gemakkelijk te gebruiken in karavanen.
In de voortplantingstijd kunnen de hengsten bijzonder agressief worden. Ze kwijlen en urineren bijzonder veel en scheiden een stof af uit klieren op het achterhoofd. Bij een gevecht zullen de hengsten elkaar proberen te bijten. Deze gevechten kunnen tot de dood van één van beide leiden.
Tegenwoordig leven er zo'n 16 miljoen kamelen, waarvan slechts een handjevol wild is. De wilde kameel (Camelus ferus) is een ernstig bedreigde diersoort; slechts enkele honderden van de wilde kamelen leven in de Gobiwoestijn. Van de wilde voorouders van de dromedaris is niets bekend. In Australië leeft wel een groep verwilderde dromedarissen, die daar in de negentiende eeuw zijn ingevoerd.
Bronnen, noten en/of referentiesDe kamelen (Camelus) vormen een geslacht van evenhoevige zoogdieren uit de familie van de kameelachtigen (Camelidae). De wetenschappelijke naam van het geslacht werd in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus. Tot dit geslacht horen twee recente soorten, de wilde kameel (Camelus ferus) en de dromedaris (Camelus dromedarius). Beide soorten leven in de drogere streken van Noord-Afrika, de Hoorn van Afrika, het Midden-Oosten en Azië. De soorten kunnen met elkaar kruisen. Een kruising tussen een dromedaris en een kameel (hybridekameel) is groter dan de beide ouderdieren, en heeft één zeer grote bult.
De kamelen zijn al sinds het eerste kwart van het eerste millennium v.Chr. gedomesticeerd in het Oude Somalië.
Kamelar er jortedyr i slekta Camelus, særleg baktriakamel (Camelus bactrianus), som er kjenneteikna av to puklar, men også den einpukla dromedaren (Camelus dromedarius). Med i slekta reknar ein også dei utdøydde artane Camelus gigas, Camelus hesternus og Camelus sivalensis.
Fossil tyder på at dei noverande artane av Camelus stammar frå Nord-Amerika der dei utvikla seg under paleogentida. Sidan spreidde dei seg til Asia. Menneskja tamde Camelus for mellom 3 500 og 3 000 år sidan.
Kameldyr i den gamle verda skil seg frå slektningane sine i den nye verda gjennom større storleik og gjennom puklane på ryggen, som dei har éin eller to av. Kroppslengda ligg mellom 225 og 345 centimeter, mankehøgda ligg mellom 180 og 230 centimeter og vekta mellom 300 og 700 kilogram. Dessutan har kamelen ein hale som er frå 35 til 55 centimeters lengde, noko som er heller kort. Pelsfargen varierer mellom mørkebrun, beige og sandgrå. Medan dromedaren sin pels er relativ kort, har den baktriske kamelen lang pels vinterstid. Under våren vert pelsen bytta ut og kamelen har i desse månadene ein meir rufsete utsjånad.
Som alle kameldyr har kamelen berra to tær per fot, og berre to ledd av tåa når bakken. Dei har ikkje høver, berre negler som beskyttar den fremre kanten på foten. Under heile foten finst det ein elastisk fotsole som består av bindevev.
Kamelen har lang hals og eit langstrakt hovud. Den øvre leppa er kløyvd i to delar. Som vern mot ekstreme vêrforhold har auga stora augelokk og stengbare naseopningar. Akkurat som hos andre kameldyr har kamelen ein mage som er delt i fleire kammer. Dermed blir den vegetariske føda omdanna på ein god måte.
Camelus lagrar feitt i puklar som energireserve. Når feittet seinare blir forbrunne i kroppen vert det produsert meir enn 1 gram vatn per gram feitt. Dette skjer gjennom kjemisk reduksjon av feittet med hjelp av syre, og er bakgrunnen til misforståinga om at kamelar og dromedarar har vatn i puklane sine. Det at kamelen kan omdanne feitt til vatn gjer at kameldyr kan klare seg i lange tider utan vatn. Ei slik evne til å halde ut, sjølv i dels svært høge temperaturar, kan kamelen likevel ikkje berre takke puklane for. Blodcellene deira har ei oval form, i motsetnad til dei fleste andre pattedyr som har sirkulære. Difor kan kamelen halde fram med sirkulasjon i situasjonar der andre hadde tørka ut. Dessutan kan cellene deira lettare stå imot høge osmotiske trykk[1] utan å få interne bristingar som følgje av dei enorme mengdene vatn (100-150 liter) som kamelar kan drikke på ein gong.[2]
Dromedarar og kamelar klarer store skilnader i kroppstemperatur. Kroppstemperaturen kan variere mellom 34 °C nattestid og 41 °C på dagtid. Når kroppstemperaturen kjem over 41 °C startar dei å sveitte. Denne øvre temperaturgrensa blir sjeldan nådd i mildt klima og derfor kan dei ofte klare seg heilt utan å sveitte i løpet av dagen. Dei klarer dessuten å sveitte bort 20-25 prosent av kroppsvekta, noko som ikkje kan samanliknast med dei fleste andre pattedyr som blir uttørka allereie etter 3-4 prosent. Blodet held fram med å vere hydrert til 25 prosent av kroppsvekta er mista.
I motsetnad til sine søramerikanske kameldyrslektningar lever artane i slekta Camelus i nokre av dei tørraste områda på jorda. Utanom dessa to artar finst berre få store pattedyr som klarer å overleva i ørkenen.
Artane er aktive om dagen og dyr som lever fritt i naturen dannar grupper som består av ein hann, fleire hoer og deira ungar. Unge hannar som forlet slike grupper sluttar seg iblant saman til eigen grupper. Hannar kjemper ofte med kvarandre for retten til å leia grupper med hoer.
Baktrisk kamel og dromedar livnærer seg hovudsakleg av gras. Dei kan eta plantar med taggar og plantar som er rike på salt. I naudsituasjonar hender det at dei et bein, hud og kjøt eller til og med telttøy, sandalar eller kleda til sine eigne passarar.
Etter den forholdsvis langvarige drekta som varar i 360 til 440 dagar føder hoa normalt ein enkelt unge. Ungen er langt utvikla og kan gå etter kort tid. Etter cirka eit år sluttar hoa å gje mjølk og etter to eller tre år er ungen kjønsmogen. Artane i slekta blir mellom 40 og 50 år gamle.
Medan dromedaren blir brukt i Afrika er kamelen mykje nytta i delar av Asia. Av dei rundt 14 millionar dromedarane som finst er dei aller fleste tamdyr i Somalia, Sudan, Mauretania og nabolanda deira. Den største ville dromedarpopulasjonen i verda finst i Australia, der dyr blei frakta for bruk til transport i ørkenen på 1800-talet og byrjinga av 1900-talet. Populasjonen klarer seg godt og veks med rundt 11 prosent per år. Det blir derfor drive jakt på kamelar i South Australia for å halda talet nede.
Det finst nesten berre ein tidel så mange kamelar, og dei fleste er tamdyr (cirka 1,4 millionar). Ein reknar med at det finst rundt 1 000 ville baktriske kamelar i Gobiørkenen i Kina og Mongolia.[3]
Dromedar og kamel blir brukt til transport, både som ride- og kløvdyr, til mat gjennom kjøt og mjølk, og ein bruker ulla og skinnet hans som materiale.
Dyra kan brukast til karavanetrafikk og kortare reiser. Dei kan bera lass sjølv eller dra mindre vogner. Klauvene deira er også mindre ømtolige enn hestehovar, og dei kan derfor ta seg fram i steinfulle område utan å ta skade. Dei klarer seg også gjennom tørke betre enn dyr som kyr, sauar og geiter. Medan dei ei tid var sett på som lite økonomiske av regjeringa i Sudan, klarte dei seg godt under den store afrikanske tørka i 1984-1985 medan andre husdyr døydde.
Gamle greske kjelder fortel at persarane serverte heilsteikt kamel på bankettar, og romarane åt delar av dyra, som kamelhæl. I fleire land der dyra er vanlege har kamelkjøt ei lang kulturell historie, og kan vera ein viktig kjelde til protein og andre næringsstoff. Mjølka kan foredlast til smør eller jogurt. Kamelmjølk er rekna som eit lækjemiddel av indarar og av beduinar om kamelen har ete visse plantar. I Etiopia er ho rekna som lystframkallande. Matprodukt av kamel er forbodne av jødiske kosher-reglar, ettersom dei er drøvtyggarar men ikkje har kløyvde hovar.
Ein har nytta både dromedarer og kamelar i krig. Historisk har dromedarar vore ein viktig del av krigføring i Midtausten. Ein dromedar kan springa i opptil 60 kilometer i timen over korte avstandar og 40 kilometer i timen over lengre.
Det kan haldast dromedarløp i område der det finst mange av desse dyra, skikken er særleg vanleg i Arabia.
Dromedarar har éin pukkel og tynn pels medan kamelar har to puklar og tjukkare ragg. Ei kryssing mellom dei to, kjend som bukhts, blir større enn begge foreldra. Dette dyret får ein pukkel og blir brukt som pakkdyr. Ei ho-kryssing kan kryssast med kamel igjen. Slike dyr blir brukt som ridedyr i Kasakhstan.
Det er også mogleg å kryssa dromedar og lama, men berre gjennom prøverøyrsbefrukting ettersom dromedaren er seks gonger større enn lamaen.
Kamelar har inspirert til kunstverk der dei har blitt haldne. I Noreg er «Den talende kamel» i Thorbjørn Egner si forteljing om Kardemomme by ein kjend kamel frå kulturen.
Kamelar er jortedyr i slekta Camelus, særleg baktriakamel (Camelus bactrianus), som er kjenneteikna av to puklar, men også den einpukla dromedaren (Camelus dromedarius). Med i slekta reknar ein også dei utdøydde artane Camelus gigas, Camelus hesternus og Camelus sivalensis.
Kameler (Camelus, Camelini) er en slekt i kameldyrfamilien, som ellers består av lamaer og vikunjaer. Kameler består av de to nålevende artene, baktriakamel (C. bactrianus, C. ferus) og dromedar (C. dromedarius). Dette er meget store dyr som særpreges ved å ha utpreget pukkel på ryggen. Baktriakamelen har to pukler, mens dromedaren kun har én synlig pukkel.
Kameler er store dyr med lange lemmer og en lang og slank hals. Kameldyr i den Gamle verden skiller seg fra dem i den Nye verden, gjennom å være betydelig større og ha ryggpukler. Kamelpukkelen lagrer energireserver i form av fett. Når fettet senere forbrennes bindes mer enn 1 gram vann per gram med fett, gjennom såkalt kjemisk reduksjon av fettet med hjelp av syre. Denne muligheten til å omdanne fett til vann bidrar til at kameler kan klare seg lenge uten tilgang på vann.
Til slekten er det også ført bevis for minst tre utdødde arter gjennom fossile funn, C. gigas, C. hesternus og C. sivalensis.
Kameler lever naturlig i tilknytning til ørken og goldt steppelandskap i Afrika og Asia. Dromedaren har også blitt eksportert til andre steder i verden. Begge artene er for lengst domestiserte. Ville dromedarer finnes ikke lenger, annet enn som forvillede individer i Australia, dit den opprinnelig ble eksportert. Vill baktriakamel finnes derimot fortsatt i et begrenset antall. En DNA-studie fra 2008 indikerer imidlertid at vill baktriakamel (villkamel) og domestisert baktriakamel er separate arter.[1] Evolusjonært skilte disse trolig lag for omkring 700 000 år siden.
Tidligere fantes det også ville kameler i Europa, men disse er utdødd.
C. bactrianus
C. dromedarius
.jpg){kind=small}
Denne zoologirelaterte artikkelen er foreløpig kort eller mangelfull, og du kan hjelpe Wikipedia ved å utvide den. Kameler (Camelus, Camelini) er en slekt i kameldyrfamilien, som ellers består av lamaer og vikunjaer. Kameler består av de to nålevende artene, baktriakamel (C. bactrianus, C. ferus) og dromedar (C. dromedarius). Dette er meget store dyr som særpreges ved å ha utpreget pukkel på ryggen. Baktriakamelen har to pukler, mens dromedaren kun har én synlig pukkel.
Multimedia w Wikimedia Commons 
Hasło w Wikisłowniku Wielbłąd[2] (Camelus) – rodzaj dużych ssaków z rodziny wielbłądowatych[3][2]. Fizjologicznie przystosowane do życia w warunkach suchego i gorącego klimatu, są w wielu krajach wykorzystywane jako zwierzęta użytkowe. Wielbłądy wykorzystywane są jako wierzchowce, zwierzęta juczne, źródło mleka, wełny, mięsa i skóry, a także w celach rozrywkowych (cyrki, wyścigi wielbłądów). W przeszłości wykorzystywane były również do celów transportowych ze względu na to, że potrafiły przenosić ładunki o masie dochodzącej nawet do 500 kg.
W stanie dzikim wielbłądy występują jedynie w Azji Środkowej (wielbłąd dwugarbny) i w Afryce, gdzie dotarły razem z afgańskimi poganiaczami. Wielbłąd jednogarbny wyginął na wolności wiele lat temu. Jako zwierzęta hodowlane obydwa gatunki są kosmopolityczne. Baktriany (dwugarbne) występują na pustyni Gobi, w Środkowej Azji – głównie w Kazachstanie, Mongolii, Turkmenistanie i Uzbekistanie. Dromadery zaś występują w południowo-zachodniej Azji i północnej Afryce na obszarach pustynnych i półpustynnych.
Ciało wielbłądów osiąga długość do 3 m. Ich szyja jest długa, łukowato wygięta; głowa długa, z wysklepionym ciemieniem; uszy małe i zaokrąglone. U samic występuje jedna para sutków.
Wielbłądy głównie hodowane są w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo. Największa liczba Baktrianów zarówno w stanie dzikim, jak i hodowlanym występuje w Azji Środkowej, natomiast Dromadery jednogarbne hodowane są w Somalii (ok. 7mln), Sudanie (3,3 mln) oraz Arabii Saudyjskiej, Jemenie, Omanie, Mali, Czadzie, Kenii, Nigerii, Etiopii. Wielbłądy hodowane są w 47 krajach, a ich łączna populacja wynosi około 29 mln.
W obrębie rodzaju wyróżnia się dwa gatunki:
Mieszańcem baktriana i dromadera jest birtugan, inaczej nar lub tulu.
Słowo wielbłąd pochodzi z gockiego "ulbandus" (w staro-wysoko-niemieckim "olpenta"), co jest zniekształconym łacińskim wyrazem elephantus – "słoń" (który z kolei pochodzi od greckiego elephas, o tym samym znaczeniu). Przyjmuje się, że prasłowiańska nazwa wielbłąda miała pierwotnie postać †ъlbǫdъ(nosowe ǫ rozwinęło się regularnie z połączenia an w pozycji przed spółgłoską), w której następnie pojawiła się spółgłoska protetyczna v-, wspomagająca artykulację nagłosowej półsamogłoski ъ, co dało formę *vъlbǫdъ. Słowo to w poszczególnych językach słowiańskich podlegało różnym przekształceniom przez skojarzenie z kontynuantami prasłowiańskiego *velьjь, do których zalicza się przymiotnik wielki, oraz *blǫdъ, do których zalicza się rzeczownik błąd (na przykład w języku czeskim nazwa wielbłąda przybrała postać velbloud, w rosyjskim – wierblud, górnołużyckim – wjelbłud). Według etymologii ludowej nazwa " wielki błąd" ma być odniesieniem do garbów, które sprawiają, że zwierzę to jest "błędem natury". Inna hipoteza głosi, że słowo "błąd" nie ma znaczyć pomyłki, tylko jest to rzeczownik powstały z czasownika "błądzić", który z kolei odnosi się do przemieszczania się po pustyni[5].
Wielbłąd (Camelus) – rodzaj dużych ssaków z rodziny wielbłądowatych. Fizjologicznie przystosowane do życia w warunkach suchego i gorącego klimatu, są w wielu krajach wykorzystywane jako zwierzęta użytkowe. Wielbłądy wykorzystywane są jako wierzchowce, zwierzęta juczne, źródło mleka, wełny, mięsa i skóry, a także w celach rozrywkowych (cyrki, wyścigi wielbłądów). W przeszłości wykorzystywane były również do celów transportowych ze względu na to, że potrafiły przenosić ładunki o masie dochodzącej nawet do 500 kg.
Os camelos (Camelus) constituem um género de ungulados artiodáctilos (com um par de dedos de apoio em cada pata) que contém duas espécies: o camelo-árabe, camelo-doméstico ou dromedário [1] (Camelus dromedarius), de uma corcova, e o camelo-bactriano (Camelus bactrianus), de duas corcovas.[2] Ambos são nativos de áreas secas e desérticas da Ásia. Ambas as espécies são domesticadas, fornecendo leite e carne para consumo humano, e são animais de tração. Humanos têm domesticado camelos há milhares de anos.[3]
O nome camelo vem do grego kamelos a partir do hebraico ou fenício gāmāl, "camelo", possivelmente a partir de uma raiz que significa suportar ou carregar (relacionado com o árabe jamala).[4] Espécies extintas do gênero foram o Camelus hesternus, Camelus gigas e Camelus sivalensis.
Os camelos são aparentados (possuem a mesma família) a quatro espécies de mamíferos sul-americanos: a lhama, a alpaca, o guanaco e a vicunha.
As evidências fósseis indicam que os ancestrais dos camelos modernos evoluíram na América do Norte durante o período Paleogeno, os Camelops, e depois se espalhou para vários lugares da Ásia e Norte da África. Povos antigos da Somália, os Punts, domesticaram primeiros camelos muito antes de 2000 a.C..[5]
Mesmo com a existência de mais de 13 milhões de dromedários hoje, eles foram extintos como animais selvagens. Há, porém, uma população selvagem considerável de cerca de 32 000 que vivem nos desertos da Austrália central, descendentes de indivíduos que escaparam no século XIX.[6]
A expectativa média de vida de um camelo é de 40 a 50 anos. Um camelo adulto plenamente crescido alcança os 1,85 m até o ombro e 2,15 m de comprimento. A corcova mede cerca de 75 cm. Camelos podem alcançar até os 65 km/h.[7]
São instrumentos de travessia no deserto pois não necessitam ficar bebendo água a todo momento e constituem o transporte mais rápido pois os camelos são animais preparados para o deserto. Ambos são animais herbívoros. O coletivo de camelos é cáfila. Quando se sentem ameaçados por outros indivíduos, geralmente cospem no sujeito em questão, em situações extremas podem morder.[8]
Os cariótipos de diferentes espécies de camelídeos foram estudados anteriormente por muitos grupos,[9][10][11][12][13][14] mas não se chegou a nenhum acordo sobre a nomenclatura de cromossomos de camelídeos. O estudo mais recente usou cromossomos de variados camelos, construindo sem dúvida o cariótipo do camelo (2n=74) que consiste de um metacêntrico, três submetacêntricos e 32 autossomos acrocêntricos. O Y é um cromossomo metacêntrico pequeno, enquanto que o X é um cromossomo metacêntrico grande.[15]
Os 14 milhões de dromedários hoje vivos são animais domesticados (a maioria vivendo no Chifre da África, no Sahel, Magrebe, Oriente Médio e Sul da Ásia). Nesta região tem a maior concentração de camelos do mundo, onde os dromedários constituem uma parte importante da vida nômade local.[16]
Já os camelos bactrianos são menos, cerca de 1,4 milhões deles, principalmente domésticos. Pensa-se que existem cerca de 1.000 camelos selvagens bactrianos no deserto de Gobi, na China e na Mongólia.
Além de sua distribuição nativa original, houve diversas tentativas de implantação de colônias de camelos em outros locais, assim como sua importação para usos comerciais ou turísticos. Essa prática é conhecida desde o Império Romano, com resquícios de camelos, tanto dromedários, como bactrianos, sendo encontrados desde o século I até o século V em diversos locais das Europa: Reino Unido, Bélgica, Suíça, Hungria, França e Alemanha.[17]
Atualmente existe uma substancial população feral de camelos dromedários estimados em até 1 milhão nas regiões centrais da Austrália, descendentes de indivíduos introduzidos como um meio de transporte no século XIX e início do século XX. Essa população está crescendo em cerca de 8% ao ano.[18]
Na Austrália, em 2020, mais de 10.000 camelos selvagens serão mortos por atiradores profissionais porque bebem muita água, um bem necessário num momento em que o país está a ser devastado por incêndios,[18] em parte porque os camelos usam muito dos limitados recursos necessários para os criadores de ovinos.[16]
Uma pequena população introduzida de camelos, dromedários e bactrianos,[18] sobreviveu no sudoeste dos Estados Unidos até a segunda metade do século XX.[16] Estes animais, importados da Turquia, fizeram parte do experimento do U.S. Camel Corps e usados como animais de tração em minas e fugiram ou foram libertados depois que o projeto foi encerrado. Vinte e três camelos bactrianos foram levados para o Canadá durante a Febre do ouro de Cariboo.[19]
No Nordeste brasileiro,[18] o animal resistente à escassez de água e comida poderia ser boa pedida para tração e carga, então o imperador D. Pedro II decidiu apostar na experiência da Comissão do Ceará, organizada pelo Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro, e trazer camelos para o Brasil. Em julho de 1859, desembarcaram no Brasil 14 camelos vindos da Argélia.[20] Porém, o pequeno rebanho padeceu com a falta de criadores especializados. A longa gestação das fêmeas, que dura cerca de um ano, ultrapassava os prazos pretendidos para a formação de criações maiores, que acabaram cessando. Aos animais que conseguiram se aclimatar, foi reservado o inusitado papel de atração turística.[21]
Os camelos não armazenam água em suas corcovas como comumente se acredita. As corcovas são realmente um reservatório de tecido adiposo. Concentrando-se a gordura corporal em suas corcovas minimizam o calor isolando todo o resto do seu corpo, que é uma das adaptações para viver em climas quentes.[22][23][24] Quando este tecido é metabolizado, ele age como uma fonte de energia, e produz mais de 1 g de água para cada 1 g de gordura convertido por reação com o oxigênio do ar. Este processo de metabolização de gordura gera uma perda líquida de água através da respiração para o oxigênio necessário para converter a gordura.[24][25]
Os rins e intestinos do camelo são muito eficientes na retenção de água. Sua urina sai em forma de um espesso xarope e suas fezes são tão secas que podem ser utilizadas para fazer fogo.[23][24] A água é acumulada em sua corrente sanguínea, onde seus glóbulos vermelhos podem aumentar em até duzentos e cinquenta por cento seu volume para acumulá-la.[26] Outras adaptações à vida no deserto incluem: uma pelagem esparsa e suave que permite refrigeração, variando do branco-sujo ao bege-claro ou castanho-escuro; suas patas, que têm base larga, com uma área que impede que se enterrem na areia; além de longos cílios que protegem os olhos do animal durante tempestades de areia.[23][24][27][28]
A sua capacidade para resistir a longos períodos sem água é devido a uma série de adaptações fisiológicas. Suas células do sangue são vermelhas e têm um formato oval, ao contrário dos outros mamíferos, que são circulares. Isso facilita o seu fluxo em um estado de desidratação. Estas células são também mais estáveis, a fim de suportar a variação osmótica elevada sem ruptura quando se bebe grandes quantidades de água. Esses glóbulos ovais vermelhas não são encontrados em qualquer outro mamífero, mas estão presentes em répteis, aves e peixes.[29]
Os camelos podem tomar cerca de 200 litros de água de uma só vez. Na alimentação dão preferência a plantas ricas em sais e suculentas, quanto à reprodução, a gestação dura por pouco mais de um ano, dando origem a uma única cria.[8]
Camelos são capazes de resistir a variações no consumo de temperatura do corpo e da água que matariam maioria dos outros animais. Suas faixas de temperatura de 34 °C à noite e até 41 °C durante o dia,[24][30] e só acima desse limite será que eles começam a suar. A gama de temperatura parte superior do corpo não é frequentemente atingida durante o dia em mais leves condições climáticas, e, portanto, o camelo não pode suar durante todo o dia.[31] A evaporação do seu suor ocorre ao nível da pele, não na superfície do seu revestimento, sendo assim muito eficiente para o arrefecimento do corpo em comparação com a quantidade de água perdida através da transpiração.[32]
Os camelos têm bolsas onde guardam substâncias nutritivas em forma de tecido adiposo.[8] Além disso a concentração de gordura no topo do corpo, em vez de distribuída, faz com que se evite a retenção de energia térmica.[33]
Uma característica de suas narinas é que uma grande quantidade de vapor d'água em suas exalações está preso e voltou para seus fluidos corporais, reduzindo assim a quantidade de água perdida através da respiração.[32][34]
Eles podem suportar pelo menos 20-25% de perda de peso devido à transpiração (a maioria dos mamíferos só pode suportar cerca de 15% de desidratação antes do resultado de insuficiência cardíaca de distúrbio circulatório). Sangue de camelo permanece hidratado, mesmo que os fluidos corporais são perdidos, até que este limite de 25% é alcançado.[24][35]
Por volta de 1200 a.C. foram inventadas as primeiras selas de camelo, que possibilitaram a montaria de camelos bactrianos. As primeiras selas árabes eram usadas na traseira do camelo, sendo o controle do camelo bactriano era feito através de uma vara.[36] Porém, foi somente por volta de 500-100 a.C. que os camelos bactrianos foram utilizados militarmente,[37] com selas colocadas sobre as corcovas e construídas de maneira rígida e curvada, distribuíam o peso igualmente entre as corcovas, No século VII a.C. surgiu a sela militar árabe, que melhorou o projeto das selas.[38]
No Império Romano, existiram os Dromedarii, parte das tropas auxiliares romanas, recrutadas nas províncias desérticas. Os camelos eram utilizados em combate, principalmente por sua capacidade de assustarem os cavalos, quando em combate próximo, uma qualidade utilizada pelos persas nas guerra do Império Aquemênida contra o Reino da Lídia.[39] A cavalaria de camelos foi utilizada em guerras na África, Oriente Médio, sendo inclusive utilizadas atualmente pelas Forças de Segurança de Fronteira da Índia. Os exércitos também utilizaram camelos como animais de carga, em substituição a cavalos e mulas.[34]
O Exército dos Estados Unidos criou o U.S. Camel Corps, baseado na Califórnia no século XIX. Durante a Guerra Civil Americana, camelos foram utilizados experimentalmente, mas sem muito sucesso, por causa de sua impopularidade entre as tropas. Alguns camelos escaparam para as planícies áridas americanas, criando bandos que existiram até o começo do século XX.[34]
A França criou um corpo de camelos méhariste, parte da Armée d'Afrique, no Saara, em 1902, substituindo unidades regulares de sipahis e atiradores argelinos, utilizados anteriormente para patrulhar as fronteiras. Estas unidades de camelo montadas permaneceram em serviço até 1962, quando as tropas locais foram dispensadas e os franceses transferidos para outras unidades.[40]
Durante a Primeira Grande Guerra, em 1916, os britânicos criaram o Corpo Imperial de Camelos, uma formação militar de tamanho similar a uma brigada, que lutou nas campanhas do Sinai e Palestina. Era composta de infantaria montada em camelos durante o cruzamento de desertos.[40] Em maio de 1918 o Corpo foi reduzido ao tamanho de um batalhão e dispensado em maio de 1919. Também, durante a Primeira Guerra, o Exército Britânico, criou o Corpo de Camelos de Transporte Egípcio, que suportou operações britânicas, transportando suprimentos.[41] Outras tropas de camelos foram a Somaliland Camel Corps, utilizadas pelos britânicos do começo do século XX até a década de 1960, as "Tropas Nómadas" espanholas utilizadas no Saara Espanhol.[42]
Distingue-se do camelo bactriano, nativo da Ásia Central, pela presença de apenas uma bossa, contra duas do último, sendo nativo da região nordeste da África e da parte ocidental da Ásia. A partir da metade do século XIX vários exemplares foram introduzidos em outros países, como Estados Unidos, Espanha[43] e Austrália.[44] É um animal muito resistente tanto à temperaturas, quanto a distâncias percorridas, pode trotar durante 16 horas a fio, percorrendo assim, até 140 km por dia.[44] Se bem preparado, suporta muito bem a fadiga e pode manter essa cadência durante 3 ou 4 dias consecutivos percorrendo assim, mais de 500 km.[44]
Chega a atingir 2,3 metros de altura e pesar entre 300 e 690 quilos e consegue beber até 57 litros de água de uma só vez.[43] Possui uma musculatura nas narinas que possibilita seu fechamento, protegendo-o das tempestades de areia do deserto e uma boca estreita com uma fissura no lábio superior.[43] Chega a viver cerca de 50 anos.[43]
Pode sobreviver durante semanas com o consumo de ervas duras e secas do deserto, e, em caso de necessidade, contenta-se com uma cesta velha,[45] uma esteira de palha de palmeira, ou com o telhado de palha de uma casa nativa.[44]
Fernando II de Médici levou em 1622, alguns dromedários para a Toscana, tentativa que foi seguida de outras, de modo que a criação de dromedários foi praticada por vários séculos em terras de San Rossore, perto de Pisa.[44] No Brasil alguns dromedários foram importados em 2000 para servirem de atração turística na Praia de Genipabu,[46] tendo desde então se reproduzido em cativeiro e alcançado um número de vinte.[47]
O camelo-bactriano mede cerca de 3 metros de comprimento, com mais uns 50 centimetros de cauda; sua altura, no garrote, raramente vai além de 2 metros; pesa entre 450 e 690 quilos.[48] Possui cerca de 1,4 milhões de indivíduos, a maioria domesticado. Há cerca de 1000 camelos selvagens no Deserto de Gobi e pequenos grupos no Irã, Afeganistão, Turquia e Rússia.
O camelo bactriano é bem mais dócil e calmo que o dromedário, sem oferecer resistência, deixa-se apanhar e arrear, abaixar-se sem protestar e pára sozinho se a carga que leva no dorso ameaça cair.[48] Por outro lado até uma lebre basta para apavorá-lo a ponto de fugir, no que é imitado por seus companheiros. O camelo bactriano são usados para obter leite,[48] carne e como animais de carga, o bactriano apresenta duas corcovas e é considerado mais comum para ser encontrado.[43][48]
É muito parecido com a outra espécie da família Camelidae que se pode encontrar atualmente no Velho Mundo,[32] o camelo-árabe ou dromedário (Camelus dromedarius).[48] O camelo-bactriano distingue-se do dromedário pelo seu tamanho maior e pela presença de duas bossas. Pensa-se que este último poderá ser um descendente do camelo-bactriano.[34]
Além do número de corcovas e a localização geográfica, existem outras diferenças relevantes entre o camelo e dromedário:
Para os muçulmanos a carne de camelo é halal, no entanto, de acordo com algumas escolas islâmicas de pensamento, um estado de impureza é trazido pelo consumo do mesmo. Consequentemente, os muçulmanos devem realizar wudhu antes de orar.[52]
De acordo com ahadith coletados por Bukhari e Muslim, Maomé ordenou que as pessoas bebessem leite de camelo e urina como um medicamento.
Para o povo judeu e para os Adventistas do Sétimo Dia, a carne de camelo e leite não são kosher. Os camelos possuem apenas um dos dois critérios Kosher, embora eles mastigam sua ruminação, eles não possuem cascos fendidos.[53]
Coração de camelo. Em exposição no MAV/USP.
Pata de camelo.
Rim de camelo. (corte longitudinal).
Os camelos (Camelus) constituem um género de ungulados artiodáctilos (com um par de dedos de apoio em cada pata) que contém duas espécies: o camelo-árabe, camelo-doméstico ou dromedário (Camelus dromedarius), de uma corcova, e o camelo-bactriano (Camelus bactrianus), de duas corcovas. Ambos são nativos de áreas secas e desérticas da Ásia. Ambas as espécies são domesticadas, fornecendo leite e carne para consumo humano, e são animais de tração. Humanos têm domesticado camelos há milhares de anos.
O nome camelo vem do grego kamelos a partir do hebraico ou fenício gāmāl, "camelo", possivelmente a partir de uma raiz que significa suportar ou carregar (relacionado com o árabe jamala). Espécies extintas do gênero foram o Camelus hesternus, Camelus gigas e Camelus sivalensis.
Os camelos são aparentados (possuem a mesma família) a quatro espécies de mamíferos sul-americanos: a lhama, a alpaca, o guanaco e a vicunha.
As evidências fósseis indicam que os ancestrais dos camelos modernos evoluíram na América do Norte durante o período Paleogeno, os Camelops, e depois se espalhou para vários lugares da Ásia e Norte da África. Povos antigos da Somália, os Punts, domesticaram primeiros camelos muito antes de 2000 a.C..
Mesmo com a existência de mais de 13 milhões de dromedários hoje, eles foram extintos como animais selvagens. Há, porém, uma população selvagem considerável de cerca de 32 000 que vivem nos desertos da Austrália central, descendentes de indivíduos que escaparam no século XIX.
Cămila (Camelus) este un mamifer erbivor rumegător din Africa de Nord și din Asia, de talie mare, cu o cocoașă de grăsime pe spate (cămila dromader - Camelus dromaderies) sau cu două cocoașe (cămila bactriană - Camelus bactrianus), folosit la transport în regiunile de deșert. Cămila bactriană sălbatică (C. bactrianus ferus) are caracteristici mai apropiate de speciile fosile, de exemplu C. alutensis (descoperită pe valea Oltului de Grigoriu Ștefănescu), decât de forma domestică. Cămila aparține de familia Camelidae, familie de care mai aparțin și rumegătoarele din America (guanako, lama, alpaca și vicunia). Asemănarea dunelor din deșert cu valurile mării ca și mersul legănat al cămilelor a făcut ca ea să fie denumită „Corabia deșertului”.
Cămila se deosebește de rudele ei din Lumea Nouă prin talia corpului mai mare (înălțimea la greabăn între 225 – 345 cm și greutatea între 300 – 700 kg), și prin faptul că are una sau două cocoașe. Cămilele au coada relativ scurtă (35 – 55 cm), culoarea blănii are nuanțe de la brun întunecat până la un cenușiu roșcat de culoarea nisipului. Pe când dromaderul are părul scurt ,cămila bactriană are blana cu peri foarte lungi mai ales în lunile de iarnă. Picioarele cămilelor în raport cu dimensiunea corpului sunt lungi, ele calcă pe două degete, care nu sunt acoperite de copită ci numai de o unghie îndoită care protejează degetele de la picioare care pe talpă au un sistem de suspensie alcătuit dintr-un țesut conjunctiv moale. Animalele au gâtul și capul lung, buza superioară despicată și ochii au gene protectoare lungi. Orificiile nărilor se pot închide, iar stomacul cămilelor este ca și la celelalte rumegătoare compartimentat în prestomace.
Cămila este adaptată la viața de deșert când trebuie să parcurgă fără hrană sau apă distanțe mari. Pentru aceasta cămila poate să acumuleze ca rezervă o cantitate mare de hrană și apă. In cocoașă ea poate să acumuleze hrană sub formă de grăsime, cu care poate să reziste fără a se hrăni timp de 30 de zile. Rezerva de apă a unei cămile acumulată în stomac atinge o cantitate între 100 și 150 litri, cantitate suficientă pentru 2 săptămâni. Cămila poate bea în 10 minute o cantitate de 100 de litri de apă. Se spune că îngrijitorul de cămile obligă animalul să bea o cantitate mare de apă înainte de plecare. Dar teoria că o rezervă de apă ar fi cocoașa unde lipidele se transformă în apă prin procesele de oxidare din organism este falsă:
Acest proces are loc în fiecare organism animal, ea n-ar putea asigura cantitatea de apă necesară cămilei.
Sub forma domestică ambele specii de cămile sunt răspândite pe un areal întins în Africa și Asia, dromaderul fiind răspândit în Africa de Nord, Arabia, iar cămila bactriană în regiunile din Asia Centrală (Manciuria, Asia Mică). Numărul populației de cămile este apreciată la cca. 19 milioane, din care 14,5 milioane trăiesc în Africa (numai în Somalia trăiesc 7 milioane și în Sudan 3 milioane de cămile). În iunie 2011, numărul de cămile sălbatice din Australia era de 1,2 milioane de capete și creștea de două ori la fiecare șapte ani.[4] Cămilele au fost aduse de către britanici în Australia din India la jumătatea secolului 19 pentru transportul mărfurilor în deșert.[4] În secolul 20, cămilele și-au pierdut rolul în transporturi și au fost lăsate în libertate.[4]
Cămilele trăiesc în harem. Perioada de gestație la cămile este între 360–440 de zile, puiul de cămilă devenind într-o perioadă scurtă de timp independent și putând alerga. La vârsta de 1 an este înțărcat și la vârsta de 2–3 ani devine apt pentru reproducere. O cămilă poate trăi 40–50 de ani.
Cămilele au fost domesticite de oameni acum 5000 de ani și sunt folosite pentru călărit și cărat obiecte, pentru carne, lapte și lână, precum și pentru cursele de cămile. Ele sunt folosite ca animale domestice în Africa și Asia, iar din secolul al XIX-lea și în Australia. Aproximativ 900-1000 de cămile bactriene încă mai trăiesc în China și Mongolia. Nu mai există dromaderi nedomesticiți, dar există în Australia dromaderi domestici scăpați în libertate. Astăzi există aproximativ 50.000 de dromaderi care trăiesc în sălbăticie în Australia. Dromaderul și cămila bactriană pot pui hibrizi, aceștia fiind numiți Tutuls sau Bukhts. Acești hibrizi sunt mai mari decât dromaderii sau cămilele bactriene și au fie o cocoașă lungă fie una mică și una mare. Când un pui de cămilă atinge vârsta un an, stăpânul ei de obicei o dresează să stea și să îngenuncheze la comandă. Puii de cămilă sunt învațați și să care mici pachete. Pe măsură ce cresc în vârstă, mărimea încărcăturii poate să crească.
Cămila (Camelus) este un mamifer erbivor rumegător din Africa de Nord și din Asia, de talie mare, cu o cocoașă de grăsime pe spate (cămila dromader - Camelus dromaderies) sau cu două cocoașe (cămila bactriană - Camelus bactrianus), folosit la transport în regiunile de deșert. Cămila bactriană sălbatică (C. bactrianus ferus) are caracteristici mai apropiate de speciile fosile, de exemplu C. alutensis (descoperită pe valea Oltului de Grigoriu Ștefănescu), decât de forma domestică. Cămila aparține de familia Camelidae, familie de care mai aparțin și rumegătoarele din America (guanako, lama, alpaca și vicunia). Asemănarea dunelor din deșert cu valurile mării ca și mersul legănat al cămilelor a făcut ca ea să fie denumită „Corabia deșertului”.
Ťava (lat. Camelus) je rod z čeľade ťavovité.
Podľa Grzimeka sa v minulosti rod Camelus klasifikoval s dvoma recentnými druhmi Camelus ferus bactrianus a Camelus ferus dromedarius. Táto klasifikácia je zastaraná. Uznáva Camelus bactrianus a Camelus dromedarius, ako samostatné a domestifikované druhy. Divoká populácia Camelus bactrianus (ktorá sa líši na genetickej úrovni[5] aj vzhľadom) v púšti Gobi stále patrí do toho istého druhu. Divoký predok Camelus dromedarius nie je známy.[6]
Stanovisko International Commission on Zoological Nomenclature (2003) udáva, že divoká ťava dvojhrbá je označovaná ako Camelus ferus a domestifikovaná ako Camelus bactrianus. Toto označenie prebrala aj IUCN[3].
Krížením medzi Camelus bactrianus a Camelus dromedarius vzniká schopný hybrid Camelus dromedarius hybridus, ale samce sú sterilné.[3]
Ťava je dosť vysoký, statný prežúvavec s malou hlavou na mohutnom krku. Dosahuje výšku do dva a pol metra, dĺžku do tri a pol metra. Srsť je nerovnomerná, na krku prechádza do hrivy. Ťava je zásadne bylinožravá, nie je vyberavá.
Ťavy majú pre ľudí široké využitie. Poskytujú im mäso, mlieko, krv, kožu, vlasy a ich výkaly sa používajú ako palivo.[7]
Arabi rozoznávajú viac než 20 plemien tiav.[chýba zdroj]
Na svete žije asi 15 miliónov domácich tiav, prevažne v severnej Afrike a západnej Ázii. V mongolských púšťach sa vyskytujú malé skupinky divokých tiav (Camelus ferus). V Austrálii nájdeme asi 25 tisíc zdivočených dromedárov (podľa iných prameňov až 700 tisíc), potomkov tiav dovezených z Arábie.[chýba zdroj]
Wikicitáty ponúkajú citáty od alebo o Ťava
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Ťava
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Ťava
Tento článok týkajúci sa živočíchov je zatiaľ „výhonok“. Pomôž Wikipédii tým, že ho doplníš a rozšíriš. Ťava (lat. Camelus) je rod z čeľade ťavovité.
Velblod (znanstveno ime Camelus) je rod sodoprstih kopitarjev iz družine kamel, v katerega uvrščamo dve danes živeči vrsti, enogrbo (Camelus dromedarius) in dvogrbo kamelo (Camelus bactrianus). Izvirata iz suhih predelov Azije, od koder so enogrbo kamelo uspešno naselili po vsej severni Afriki in v Avstralijo, dvogrba pa živi udomačena v vseh suhih predelih Azije od Turčije do vzhodne Kitajske. Od divjih populacij teh dveh vrst je ostalo le okoli 1000 osebkov dvogrbe kamele v puščavi Gobi, ki so skrajno ogroženi, enogrba kamela pa je danes izključno domača žival.
Velblodi so najbolj prepoznavni po značilni grbi, kjer shranjujejo hranilne snovi v obliki maščob (in ne vodo, kot je razširjeno mnenje). Fiziološko, anatomsko in vedenjsko so velblodi zelo dobro prilagojeni na sušne razmere. Njihov organizem lahko prenese mnogo bolj drastično dehidracijo in nihanje telesne temperature kot drugi sesalci, poleg tega pa zelo učinkovito zadržujejo vodo v telesu.
Razširjen izraz za obe vrsti velblodov je »kamela«, vendar je ta izraz ustreznejši za vse predstavnike družine kamel, kamor uvrščamo tudi lamo, alpako, gvanaka in vikunjo.
Velblodi povprečno doživijo starost med 40 in 50 let[1][2]. Odrasel velblod doseže plečno višino okoli 185 cm, do vrha grbe pa okoli 215 cm[3]. V diru dosežejo najvišjo hitrost do 65 km/h, vendar pa pri tej hitrosti ne morejo dolgo vztrajati. Običajno se na daljše razdalje premikajo v teku pri hitrosti okoli 40 km/h[4]. Baktrijska dvogrba kamela doseže težo med 300 in 1000 kg, enogrba kamela pa med 300 in 600 kg.
Večina danes živečih velblodov je udomačenih[5][6]. V Severni Ameriki so bili velblodi skupaj z več drugimi velikimi živalskimi vrstami iztrebljeni v času selitve severnoameriških staroselcev iz Azije v Severno Ameriko, pred okoli 12.000 do 10.000 leti[7][8]. Danes je edina v naravi živeča neudomačena vrsta velblodov baktrijska dvogrba kamela, ki je razširjena v puščavi Gobi[2].
Velblod se je, podobno kot konj razširil v Azijo iz svoje matične domovine Severne Amerike preko Beringovega kopenskega mosta. Tam se je razširil, ljudje pa so jih nato tam udomačili in jih zanesli po celem svetu.
Najverjetneje so enogrbe velblode prvič udomačili v južni Arabiji okoli 3.000 let pr. n. št., v osrednji Aziji pa so baktrijsko dvogrbo kamelo udomačili okoli 2.500 let pr. n. št.[9][10][11]
Od udomačitve enogrbe kamele so le-te nepogrešljivo transportno sredstvo v severni Afriki, ki jih je pričela izpodrivati šele uvedba motornih vozil v 19. stoletju.
Kamelje mleko je še danes glavni vir hrane nomadskih plemen v severni Afriki, užitno pa je tudi njihovo meso.
Beseda velblod (stcslovan. velьbǫdъ) izvira iz gotske besede za kamelo ulbandus, ki je verjetno prek ljudskolatinske različice prevzeta iz starogrške besede elefas (oz. njenega rodilnika elefantos) za slona. Germanska in posledično slovanska ljudstva so poimenovanji obeh živali verjetno pomešala zato, ker so ju poznala le po pripovedovanjih.[12] Goti naj bi besedo prevzeli v 4. stoletju na območju spodnjega Podonavja in jo od tam tudi posredovali Slovanom. Praslovanska oblika se je prvotno morda glasila **vъlbǫdъ, a ker vsi slovanski jeziki v prvem zlogu izhajajo iz oblike *vel-, je možno, da je bila beseda že v praslovanski dobi ljudskoetimološko naslonjena na pridevnik *velijь 'velik'. [13]
Velblod (znanstveno ime Camelus) je rod sodoprstih kopitarjev iz družine kamel, v katerega uvrščamo dve danes živeči vrsti, enogrbo (Camelus dromedarius) in dvogrbo kamelo (Camelus bactrianus). Izvirata iz suhih predelov Azije, od koder so enogrbo kamelo uspešno naselili po vsej severni Afriki in v Avstralijo, dvogrba pa živi udomačena v vseh suhih predelih Azije od Turčije do vzhodne Kitajske. Od divjih populacij teh dveh vrst je ostalo le okoli 1000 osebkov dvogrbe kamele v puščavi Gobi, ki so skrajno ogroženi, enogrba kamela pa je danes izključno domača žival.
Kameler[1](Camelus) är ett släkte inom familjen kameldjur med två nu levande arter: kamel, även kallad baktrisk kamel (Camelus bactrianus) och dromedar (Camelus dromedarius),[2] som framför allt förekommer i centrala och östra Asien, respektive i västra Asien.
Kameler skiljer sig från kameldjuren i Nya världen genom sin storlek och sina pucklar. Dromedaren har en puckel, och den baktriska kamelen har två. Kroppslängden ligger mellan 225 och 345 centimeter, mankhöjden ligger mellan 180 och 230 centimeter, och vikten mellan 300 och 690 kilogram.[3] Dessutom har de en svans med 35 till 55 centimeters längd, vilket är jämförelsevis kort. Pälsens färg varierar mellan mörkbrun, beige och sandgrå. Dromedarens päls är relativt kort men den baktriska kamelen har under vintern en lång päls. Under våren byts pälsen ut och djuret har under dessa månader ett rufsigt utseende.
Som alla kameldjur har de bara två tår per fot, och bara två leder av tån når marken. De har inga hovar, utan böjda naglar som bara skyddar fotens främre kant. Under hela foten finns en elastisk fotsula som består av bindväv.
Dessa djur har en lång hals och ett långsträckt huvud. Den övre läppen är kluven i två delar. Som skydd mot extrema väderförhållanden har ögonen stora ögonlock med långa ögonfransar och näsborrarna går att stänga. Liksom hos andra kameldjur är deras mage delad i flera kamrar som omsätter den vegetariska födan bättre. De är dock inte idisslare.
Kameler lagrar fett i pucklar som energireserv. När fettet sedan förbränns i kroppen bildas mer än 1 gram vatten per gram fett. Detta sker genom kemisk oxidation av fettet med hjälp av syre. Detta är bakgrunden till missuppfattningen att kameler skulle ha vatten i sina pucklar. Denna möjlighet att omvandla fett till vatten gör att kameldjuren kan klara sig långa tider utan vatten. Denna uthållighet beror dock inte enbart på pucklarna. Deras blodceller har en oval form, till skillnad från andra däggdjur som har cirkulära. På så sätt kan de bibehålla en cirkulation i lägen då de annars skulle ha blivit uttorkade. Dessutom kan deras celler lättare stå emot höga osmotiska tryck[4] utan att få interna bristningar till följd av de stora stora mängder vatten (100-150 liter) som de kan dricka vid ett tillfälle.[5]
Kameler klarar av stora skillnader i kroppstemperatur. Kroppstemperaturen kan variera mellan 34 °C nattetid och 41 °C dagtid. När kroppstemperaturen överstiger 41 °C börjar de svettas. Denna övre temperaturgräns nås oftast inte i milda klimat och därför kan de ofta klara sig helt utan att svettas under dagen. De klarar dessutom att svettas bort 20-25 procent av sin kroppsvikt, vilket kan jämföras med de flesta andra däggdjur som blir uttorkade redan efter 3-4 procent. Deras blod fortsätter vara hydrerat till dess de förlorat 25 procent av kroppsvikten.
Av världens 14 miljoner dromedarer lever merparten i Somalia (7 miljoner), Sudan (3,3 miljoner), Mauretanien och dess grannländer.[6] Vilda former av dromedar är utdöda, troligtvis för omkring 2000 år sedan. Det är dock omstritt om vilda dromedarer har existerat.[källa behövs] Det är även möjligt att det har funnits en gemensam vild stamfader för dromedar och baktrisk kamel.
Det största antalet förvildade dromedarer finns i Australien, dit de införts som transportdjur under 1800-talet och början av 1900-talet. Antalet växer med cirka 11 procent per år, och skyddsjakt genomförs i södra Australien för att kontrollera antalet.[7]
Baktriska kameler förekommer i en tiondel så stort antal, varav de flesta är tamboskap (cirka 1,4 miljoner). Enligt uppskattningar förekommer cirka 1 000 vilda baktriska kameler i Kina och i Gobiöknen i Mongoliet.[8]
Kameler lever i några av de torraste områden på jorden, och tillhör de få stora däggdjur som har förmåga att överleva i öknar.
Tama exemplar av dromedar som får vara en längre tid för sig etablerar inget revir men de stannar vanligen i samma region.[3]
Arterna är aktiva på dagen och i naturen bildar de grupper som består av en hane, flera honor och deras ungdjur. Unga hanar som lämnat sådana grupper sammansluter sig ibland till egna grupper. För rätten att leda en grupp med honor uppstår ibland häftiga strider mellan hanarna.
Kameler livnär sig huvudsakligen av växter och de är opportunistiska i urvalet. De har även förmåga att äta växter med taggar samt växter som är rika på salt. I nödsituationer händer det att de äter ben, hud och kött eller fisk. Arterna kan överleva efter att de förlorat 40 procent av kroppsvätskorna. Å andra sidan kan de dricka 57 liter vatten under kort tid. De har även förmåga att dricka litet bräckt vatten eller saltvatten.[3]
Efter den jämförelsevis långvariga dräktigheten som varar i 360 till 440 dagar föder honan normalt en enda kalv som är bra utvecklad och kan gå efter några timmar. Tvillingar förekommer ibland. Ungen har vid födelsen en vikt av cirka 37 kg. Kamelens ägare ser vanligen till att honan slutar med digivning efter ett år men hos vilda kameler kan ungen dia sin mor upp till 1,5 år. Könsmognaden infaller efter ungefär tre år men hannar lyckas sällan para sig framgångsrikt innan de är 6 till 8 år gamla. Honor har förmåga att fortplanta sig tills de är 20 till 30 år gamla. Livslängden går hos några individer upp till 50 år.[3]
Fossil tyder på att de nutida arterna av Camelus-släktet härstammar från Nordamerika där de utvecklades under paleogenperioden. Sedan spred de sig till Asien.[9] Det förekommer olika uppgifter om när släktet domesticerades. Beroende på användningsområde utvecklades olika raser. De tama baktriska kamelerna delas vanligen i tre raser, den första från Astrachan, den andra från Burjatien och Mongoliet och den tredje från Kazakstan. För dromedar finns ett stort antal raser.
Dromedarer har en puckel och tunn päls, medan den baktriska kamelen har två pucklar och tjockare päls. Kameler och dromedarer kan föröka sig med varandra, och avkomman blir fruktsam med båda arter.[10][11] En sådan hybrid kallas bukhts och blir större än båda föräldrarna samt får en puckel. En sådan hona kan sedan korsas med en baktrisk kamel eller dromedar.
Det har även förekommit försök att korsa dromedarer och lamadjur. På engelska kallas ett sådant djur för cama efter camel och lama. Det går bara att korsa en dromedarhanne och en lamahona, men det måste ske med provrörsbefruktning eftersom dromedaren är sex gånger större än lamadjuret.
Kameler används som rid- och dragdjur, liksom för mat, mjölk, ull och läder. I norra Kenya konsumeras även dromedarens blod som en källa av järn, vitamin D, salt och mineraler. Dromedaren används i Afrika, kamelen i norra och östra Asien.
Både dromedarer och kameler har använts i krig, bland annat i kamelkavalleri. Dromedarer har historiskt varit en viktig del av krigföringen i Mellanöstern. En dromedar kan springa i upp till 60 kilometer i timmen korta sträckor och klara av att springa 40 kilometer i timmen under längre sträckor. Deras klövar är dessutom inte lika känsliga som hästhovar och kan därför ta sig fram i steniga områden utan att skadas.
Kameler(Camelus) är ett släkte inom familjen kameldjur med två nu levande arter: kamel, även kallad baktrisk kamel (Camelus bactrianus) och dromedar (Camelus dromedarius), som framför allt förekommer i centrala och östra Asien, respektive i västra Asien.
Kamela (Camelus) – zorta wjelgich cyckočůw pařistokopytnych s familije kamelowatych. Přinoležům do nojwjynkšych ssakůw kopytnych. Fizjolůgičńy sům uůne přistosowane do žyćo we warůnkach suchygo a gorkigo klimatu, sům čynsto wykořistywane kej zwjyřynta užytkowe.
We tyj zorće idźe wykozać dwa gatůnki:
Mjano dromader to je feler naškryflany we yncyklopedyjach, richtik to śe mjanuje dromedar ze uać. jako stoji wyžyj.
Kamela (Camelus) – zorta wjelgich cyckočůw pařistokopytnych s familije kamelowatych. Přinoležům do nojwjynkšych ssakůw kopytnych. Fizjolůgičńy sům uůne přistosowane do žyćo we warůnkach suchygo a gorkigo klimatu, sům čynsto wykořistywane kej zwjyřynta užytkowe.
Camelus bactrianus
Camelus dromedarius
Wikimedia Commons'ta Deve ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. 
Wikispecies'te Deve ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.
Deve, devegiller (Camelidae) familyasının Camelus cinsini oluşturan iki evcil hayvan türünün ortak adı. Develer yük çeki ve binek hayvanı olarak kullanıldığı gibi, yünü, sütü, derisi ve eti için de beslenir. Yalnızca evcil türleriyle tanınan bu hayvanların yabanıl atalarından bu yana pek az değişikliğe uğradığı sanılmaktadır.
Devenin iki türü Hindistan, Pakistan, Afganistan, Mısır, İran, Suriye, Arabistan gibi Güney Asya ülkeleri ile Afrika’da yetiştirilen tek hörgüçlü deve (C. dromedarius) ve Orta Asya’da yetiştirilen çift hörgüçlü deve (C. bactrianus)dir.
En belirgin özelliği hörgüçlerinde yağ depolayabilme yeteneği olan bu hayvanın uzun bacakları, yumuşak yayvan iki toynaklı ayakları kumda ya da karda yürümesini kolaylaştırır. Aynı yandaki bacaklarını birlikte kaldırarak kendine özgü bir biçimde koşar. Ayrıca iki sırada üç tane koruyucu kirpiği, tüylü kulak delikleri, gereğinde kapanabilen burun delikleri, keskin görme ve koku alma duyuları da kum fırtınası gibi elverişsiz çevre koşullarına uyum sağlamasına yardımcı olur. Gövdesini örten iki tip kıldan alttaki ince ve kısa olanlar bazı yumuşak ve dayanıklı kumaşların yapımında kullanılır. Genellikle çökerek dinlendiği ve bu konumdayken yüklendiği için gövdesinin yere değen bölümlerinde nasırlaşmış deri katmanları oluşur.
Deve, 50 °C sıcaklıkta 9 gün aç-susuz kalabilir. Bu süre içinde toplam ağırlığının %22'sini kaybeder. İnsan, vücudunda bulunan suyun %12'sini kaybettiğinde ölürken, deve, vücudundaki suyun %40'ını kaybettiği halde ölmez. Devenin susuzluğa dayanıklılığının diğer bir sebebi de, gündüz vücut ısısını 41 °C'ye kadar çıkartan bir mekanizmaya sahip olmasıdır. Bu sayede gündüz aşırı çöl sıcağında su kaybını minimum seviyede tutabilmektedir. Soğuk çöl gecelerinde ise vücut ısısını 30 °C'ye kadar düşürebilmektedir. Deve bir su kaynağı bulunca 80-90 litre su içer.
İyi bakıldığında ve eğitildiğinde deve aslında uysal hayvanlardır; ama çiftleşme (aşım) mevsiminde hırçınlaşır ve kızdırıldığında tükürür, tehlikeli biçimde ısırır ya da tekme atar. Ayrıca tek hörgüçlü türün erkeği kızdığı zaman ağzının yanından yumruk büyüklüğünde kırmızı renkli ve içi hava dolu sümüksü bir kese (kızgınlık kesesi) çıkarır. Deve, diğer memelilerde olduğu gibi doğurarak çoğalır.
Deve güç iklim koşullarına dayanıklı, az besinle yetinebilen hayvandır. Gerektiğinde dikenli bitkiler ve kuru otlarla beslenebilir. Yeterli yiyecek bulamayınca hörgüçlerindeki yağı kullanır. Hörgüçte depolanan yağ ırka ve beslenme koşullarına göre değişmekle birlikte, iyi beslenen develerde 700–900 kg’ye kadar çıkabilir. İyi beslenmiş devenin yağla dolu olan hörgücü dik durur. Yağ azaldıkça daralır ve ucu bir yana doğru sarkar. Sanılanın tersine mide ve hörgüçlerinin su depolama özelliği yoktur. Ama susuzluğa günlerce dayanabilir. Vücut sularını yavaş yitirir ve 10 dakikada yaklaşık 60 litre su içerek kaybettiği ağırlığı yeniden kazanır.
Tek ve çift hörgüçlü deve çok geniş bir alana dağılmış olduğundan bazı bölgelerde damızlık seçimine bağlı olarak yer yer birbirinden farklı özellikler gösteren çeşitli ırklar türemiştir. Yalnızca Afrika’da 20 kadar tek hörgüçlü deve ırkı bulunmaktadır. Çift hörgüçlülere uygulanan bakım ve besleme genellikle daha yetersiz olduğundan bunlar arasında tek hörgüçlülerde rastlanan Mehari, Hecin ve Bikanir gibi seçme sonucu elde edilen ırklara rastlanmaz. Bununla birlikte çift hörgüçlüler arasında Türkistan, Moğol ve Kalmık gibi birbirinden az çok farklı tipler ortaya çıkmıştır. İklim koşulları çok değişken olan ve kışları sert geçen Türkiye, Mısır ,Türkistan, İran gibi ülkelerde ise iki tür arasında melezleme yapılmaktadır. Çok eskiden beri bu yöntemle melez azmanlarının oluştuğu ve melez azmanı döllerin gövde yapısı, kemik sağlamlığı, kas gelişmesi, çevre koşullarına dayanıklılık ve iş verimi açısından söz konusu iki türe üstünlük sağladığı anlaşılmıştır.
Türkiye’de tek ve çift hörgüçlü develerin melezlenmesi ile elde edilen en önemli melezlerden biri Tüylü (ya da Tülü) devedir. Tüylü devenin erkeğine "Besrek", dişisine "Maya" denir. Soğuk bölgelerde kullanılan bu hayvanlar tek hörgüçlü ve uzun tüylüdür. Maya ile çift hörgüçlü erkek devenin geriye melezlenmesinden elde edilen çift hörgüçlü "Tavsi" deve; "Besrek" ile tek hörgüçlü dişi devenin geriye melezlenmesinden elde edilen ve özellikle Aydın ile Adana arasındaki Yörükler tarafından yetiştirilen kısa tüylü "Teke devesi"; dişi "Tekenin" "Buhur" erkeği ile geriye melezlenmesinden elde edilen "Kerteles" devesi; "Maya" ile tek hörgüçlü erkek devenin geriye melezlenmesinden elde edilen "Yeğen" devesi öbür önemli melezlerdir.
Eskiden Türkiye’de ulaştırma ve özellikle ordu hizmetinde kullanılan devenin işlevi giderek azalmıştır. 1937’de 120 bine yaklaşan deve sayısı 1980’de 12 bine, 1984’te 3 bine kadar düşmüştür. Bugün deve özellikle Yörükler arasında göç zamanı eşya taşımakta, zeytincilik bölgelerinde ulaşımı güç yerlerde devşirilen ürünlerin taşınmasında, Güney ve Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki kurak ve yolu yetersiz bölgelerde yük hayvanı olarak kullanılmaktadır.
Encyclopaedia Britannica’nın İngilizce Deve başlığından Türkçeye çevrilmiştir.
Vikisözlük'te tanımlar 
Vikisöz'de alıntılar
Deve, devegiller (Camelidae) familyasının Camelus cinsini oluşturan iki evcil hayvan türünün ortak adı. Develer yük çeki ve binek hayvanı olarak kullanıldığı gibi, yünü, sütü, derisi ve eti için de beslenir. Yalnızca evcil türleriyle tanınan bu hayvanların yabanıl atalarından bu yana pek az değişikliğe uğradığı sanılmaktadır.
Devenin iki türü Hindistan, Pakistan, Afganistan, Mısır, İran, Suriye, Arabistan gibi Güney Asya ülkeleri ile Afrika’da yetiştirilen tek hörgüçlü deve (C. dromedarius) ve Orta Asya’da yetiştirilen çift hörgüçlü deve (C. bactrianus)dir.
Верблюд: від др. й псл. вельбуд і є псл. запозиченням з готської мови, яке, через гр. посередництво прийшло зі східних мов; «вельбуд» перетворилося на стсл. вельблуд (себто «великий блуд») за народною етимологією[1].
Довжина голови й тіла: 225—345 см, довжина хвоста: 35—55 см, висота в плечах: 180—230 см, маса: 300—690 кг.
Колір хутра варіюється від темно-коричневого до золисто-сірого. У дромедаріуса, який має тільки один горб на спині, шерсть відносно коротка, м'яка, тонка і пухнаста. У бактріануса, який має два горби, довге хутро (255 мм) і товсте по голові, шиї, горбах, передніх ногах і основі хвоста. Верблюди втрачають своє зимове хутро настільки швидко, що воно відривається великими масами, надаючи тваринам рваний вигляд. Шкіра верблюдів майже не має потових залоз. Дикі й домашні бактріануси легко схрещуються, але зовні абсолютно різні. Дикі (на відміну від домашніх) особини мають піщаний, сіро-коричневий колір хутра, коротку і рідку шерсть, невеликий пучок волосся на маківці, стрункі форми тіла і невеликі, конічні горби. Гібриди бактріануса і дромедаріуса характеризуються або одним довгим горбом з невеликим поглибленням або одним маленьким і одним великим горбом.
Обидва види мають довгу голову і шию і відносно короткий хвіст. Очі мають важкі вії, вуха маленькі і вкриті волоссям, верхня губа глибоко розділена. Щілиноподібні ніздрі є пристосуванням для захисту від пилу і піску. Є канавки з кожної ніздрі до ущелин верхньої губи, так що будь-яка волога з ніздрів може потрапити в рот. C. bactrianus має більш короткі ноги, ніж C. dromedarius і, отже, не такий високий. Верблюди втрачають малу кількість рідини з випорожненнями. Верблюд може довго обходитися без води, втрачаючи при цьому до 40 % ваги тіла. Діставшись до води, верблюд, щоб відшкодувати втрату рідини, може відразу випити до ста літрів. Верблюди можуть і будуть при потребі пити солонувату і навіть солону воду.
Самиці зазвичай народжують щороку. Вагітність триває 360—440 днів. народжується одне верблюденя, дуже рідко два. Маса новонародженого: 37 кг. Діти годуються молоком приблизно рік, але цей термін може сягати 1.5 роки чи більше. Розмірів дорослого діти досягають у 5-річному віці. Репродуктивний вік починається приблизно в 3 роки. Верблюди можуть жити до 40 років. Ці ссавці добре пристосовані до життя в суворій і безводній місцевості. Густе хутро призначене для захисту від денної спеки і нічного холоду. На кожній нозі є по два пальці, широка м'яка підошва, пристосована для ходіння по піску та дрібному камінні. Пальці у верблюдів озброєні грубими зроговіннями, схожими на нігті (а не копита, як у багатьох інших родів оленеподібних).
Одним зі специфічних пристосувань верблюда до життя в пустелі є один або два горби на спині, що є жировими відкладеннями. Верблюд невибагливий: він поїдає солянки, полин, кущі й практично будь-яку рослинність, при голоді вони будуть їсти рибу, м'ясо, кістки та шкіру. Існує досить поширена думка, ніби верблюд може здобуває воду завдяки окисленню жиру, що міститься в горбах. Але справа в тому, що при диханні організм втрачає більше вологи, ніж утворюється при окисленні жирів. Насправді верблюди просто дуже добре переносять зневоднення. Верблюди здатні виживати без води до двох тижнів, а без їжі до місяця. Справжнє призначення горбів інше: вони служать своєрідним «дахом», що захищає спину верблюда від палючого сонця. Крім того, концентрація всіх жирових запасів організму на спині сприяє кращій тепловіддачі[2]. Коли верблюди ситі горб прямий і пухкий, але коли вони не мають достатнього харчування горб стискається і часто схиляється в один бік.
Верблюди можуть витримувати екстремальні холод і тепло, а також добрими плавцями, попри те, що більшість з них ніколи не бачили жодної водойми. Верблюди мають гострий зір і дуже хороший нюх. Швидкість понад 65 км/год були зафіксована для C. bactrianus. За чотири дні верблюд здатний перевозити 170—270 кг зі швидкістю 47 км/добу та 4 км/год.
На відміну від інших жуйних, верблюд має менш складний трикамерний шлунок.
У одомашнененій формі обидва види верблюдів Старого Світу поширені в багатьох областях Азії і Африки, і використовуються в першу чергу як в'ючні й упряжні тварини. Дромадери зустрічаються на півночі Африки до 1° південної широти, на Аравійському півостровіі в Центральної Азії. У XIX столітті вони були завезені в Австралію, де швидко пристосувалися до місцевих кліматичних умов і на сьогоднішній день сягають кількості 50 тисяч особин. Бактріани поширені в регіонах від Малої Азії до Маньчжурії. Всього у світі налічується близько 19 мільйонів верблюдів, з яких 14,5 мільйонів живуть у Африці. В одному лише Сомалі їх налічується 7 мільйонів, а в сусідньому Судані — 3,3 мільйони.
Дика форма дромадера вимерла, що відбулося до початку нашої ери. Його найбільш ймовірною прабатьківщиною був південь Аравійського півострова, хоча ще не до кінця з'ясовано, чи був його предок дикою формою дромадера, або ж спільним предком з бактріаном. Дикі популяції бактріана, відкриті Миколою Пржевальським, все ще існують в Сіньцзян-Уйгурському автономному районі і в Монголії, де у трьох відокремлених один від одного популяціях живуть близько тисячі особин. Зараз розглядається питання про акліматизацію диких двогорбих верблюдів в плейстоценовому парку у Якутії.
Існує два сучасні види верблюдів:
Верблюди мають великий запас поживних речовин у вигляді жирової тканини горбів. Вони можуть довгий час обходитися без води, харчуватися солоною рослинністю, добре переносять спеку і холод. Завдяки цьому вони добре пристосовані для життя в пустелях.
Поява і масове розповсюдження цих тварин відбувалося у кінці пліоцену і на початку плейстоцену — час вимирання Paracamelus і появи великих форм верблюдів Camelus. Вироблені сучасними верблюдами пристосування до життя в посушливих умовах (горби, особливості травлення та обміну речовин, поглинання великої кількості води і в зв'язку з цим потреба в кормах, містять багато солі, інохідь тощо), ймовірно, з'явилися в еволюції верблюдових відносно пізно і не були характерні для них спочатку. Невибагливість верблюдів стала причиною поширення цих тварин в умовах, непридатних для інших травоїдних[3].
Напевне, верблюди, близькі до сучасних, з'явилися під час проживання верблюдових у Північній Америці, з появою там великих просторів саванноподібного ландшафту, де якраз і виникли анатомічні особливості, що дозволяють верблюдам пристосовуватися до сухого і суворого клімату[3]. На територію Євразії стародавні верблюди проникли через Берингов перешийок, мабуть, в кінці пліоцену і до кінця плейстоцена були там численними[4].
У плейстоцені на території Східної Європи зустрічався великий верблюд Кноблоха (Camelus knoblochi), дуже близький до обох сучасних верблюдів. Цікавою є недавня знахідка цього верблюда в Ростовської області Росії, який зберігся у відмінному стані[5]. Залишки двогорбих верблюдів, які схожі на сучасних, знаходили в Поволжі, на берегах Іртиша і в Підмосков'ї[4].
Верблюди (поряд з мамутом, волохатим носорогом, великорогим оленем та іншими великими тваринами) були одними з основних представників так званої мамутової фауни, що існувала в північній Євразії аж до закінчення останнього зледеніння 10-12 тисяч років тому. Проект по відновленню такої фауни у заповіднику («плейстоценових парк») включає, крім, іншого, і завезення туди двогорбих верблюдів[6].
В сучаному світі верблюд є символом:
Верблюд зображувався на гербі Ісетської провінції, зараз верблюд зображується на гербах і прапорах Челябінська (одногорбий, хоча точна кількість горбів не зрозуміла — верблюд нав'ючений тюками) і Челябінської області (двогорбий). У «Повному зібранні законів Російської імперії» за 1830 цьому дано таке пояснення: «нав'ючений верблюд на знак того, що до міста цього багато їх з товарами приводять». Таким чином, верблюд символізував торгівлю, з якої на той час в основному жило місто.[8]
Верблюд також присутній на гербі Еритреї.
У місті Ахтубінськ, Астраханської області на площі ім. Леніна встановлено Пам'ятник двом верблюдам Машці і Мишкові, що служили у командира гармати сержанта Григорія Нестерова і тягли за гармату, яка зробила один з перших залпів по Рейхстагу.[9]
Є достатньо доказів того, що в Еміратах використовували верблюдів ще до 2600 р. до н. Верблюд — в'ючна тварина, може перевозити вантажі. Молоко й м'ясо цих тварин споживають; з шерсті виготовляють теплі речі. Жителі Каракумів — туркмени — здавна займаються скотарством і, окрім овець і коней, розводять верблюдів.
Lạc đà là tên gọi để chỉ một trong hai loài động vật guốc chẵn lớn trong chi Camelus, là Lạc đà một bướu và Lạc đà hai bướu. Cả hai loài này có nguồn gốc từ các vùng sa mạc của châu Á và Bắc Phi. Đây là loài động vật lớn nhất sống được trên sa mạc và các vùng khô cằn thiếu nước uống.
Trong một số ngôn ngữ thì lạc đà có nguồn gốc từ kamelos trong tiếng Hy Lạp, mà chính nó lại có nguồn gốc từ gamal trong tiếng Hebrew.[5][6]
Thuật ngữ lạc đà cũng được sử dụng rộng rãi hơn, để miêu tả một trong sáu loài động vật tương tự như lạc đà trong họ Camelidae: hai trong số đó là lạc đà thực sự, và bốn là các động vật giống như lạc đà ở Nam Mỹ: llama (lạc đà không bướu), alpaca, lạc đà Guanaco và vicuna.[7][8] Để có cái nhìn tổng quan hơn về họ lạc đà, xem Họ lạc đà. Để có thêm chi tiết về hai loài lạc đà thực sự, xem Lạc đà một bướu và Lạc đà hai bướu.
Tuổi thọ trung bình của lạc đà từ 45 đến 50 năm.[9][10] Một con lạc đà trưởng thành cao 1,85m đến bướu ở vai và 2,15m ở bướu.[11] Lạc đà có thể chạy 65 km/h ở vùng có cây bụi ngắn và duy trì tốc độ lên đến 65 km/h.[12] Lạc đà 2 bướu nặng 300 đến 1000 kg và lạc đà một bướu nặng 300 đến 600 kg.
Lạc đà chịu được sự khắc nghiệt của sa mạc vì chúng có lớp lông bờm để bảo vệ khỏi cái nóng lạnh trong lúc trời nắng hoặc vào ban đêm trên sa mạc. Bàn chân chúng có những chiếc móng to kềnh giúp nó đi vững trên con đường gồ ghề sỏi đá hoặc trên lớp cát mềm. Quan trọng hơn là chúng biết cách giữ nước trong cơ thể.
Lạc đà không chảy mồ hôi và cũng mất rất ít nước trong quá trình bài tiết. Ngay cả chất lỏng ở mũi cũng được giữ lại thông qua một khe xuống miệng. Lạc đà có thể đi trong một thời gian dài trên sa mạc, khi đó trọng lượng của nó sẽ giảm đi khoảng 40%.[13] Nhưng chủ yếu nó sống được trên sa mạc lâu là nhờ cái bướu.
Lạc đà được biết đến nhiều nhất nhờ các bướu của chúng. Các bướu này không chứa nước như đa số người tin tưởng. Các bướu này là các nguồn dự trữ các mô mỡ,[14][15] trong khi nước được lưu trữ trong máu của chúng. Điều này cho phép chúng sống được nhiều ngày mà không có thức ăn và nước uống. Mỡ lạc đà sử dụng khi khan hiếm lương thực. Bướu lúc đó sẽ co lại và mềm đi. Đến khi có nước, nó có thể uống được liền một hơi 57l nước để bù lại phần chất lỏng bị mất. Không giống như các động vật có vú khác, hồng cầu của chúng là hình bầu dục chứ không phải hình tròn. Điều này tạo điều kiện cho dòng chảy của các tế bào hồng cầu trong quá trình mất nước.[16] và làm cho chúng tốt hơn trong việc chống lại dao động thẩm thấu cao thẩm thấu mà không bị vỡ khi uống một lượng lớn nước: một con lạc đà có cân nặng 600 kg (1.300 lb) có thể uống 200 L (53 gal Mỹ) nước trong 3 phút.[17][18]
Lạc đà hai bướu có hai lớp lông: lớp lông tơ bên trong để giữ ấm và lớp lông thô bên ngoài dài hơn giống như tóc. Chúng sản xuất khoảng 2,3 kg (5 pound) sợi len hàng năm. Cấu trúc của sợi len lông lạc đà tương tự như len casơmia. Lông tơ thông thường dài từ 2,5-7,5 cm (1-3 inch). Lông tơ của lạc đà không tách ra dễ dàng. Lông tơ được xe thành sợi để dệt kim.
Loài người đã thuần hóa lạc đà khoảng 5000 năm trước đây. Lạc đà một bướu và lạc đà hai bướu vẫn được sử dụng để lấy sữa, thịt và làm động vật chuyên chở—lạc đà một bướu ở Bắc Phi và Tây Á; lạc đà hai bướu ở vùng đông và bắc của khu vực Trung Á.
Mặc dù hiện nay còn khoảng 13 triệu lạc đà một bướu còn sống, loài này đã tuyệt chủng trong điều kiện sống hoang dã: tất cả đã được thuần hóa (chủ yếu ở Sudan, Somalia, Ấn Độ và các quốc gia lân cận), cũng như ở Cộng hòa Nam Phi, Namibia và Botswana. Tuy nhiên, có một quần thể sống hoang dã khoảng 700.000 con ở miền trung nước Úc, chúng là hậu duệ của các cá thể đã thoát khỏi cuộc sống giam cầm vào cuối thế kỷ 19. Quần thể này tăng trưởng khoảng 11% mỗi năm và trong thời gian gần đây chính quyền Nam Úc đã quyết định tiêu diệt loài động vật này, nguyên nhân là chúng ngốn quá nhiều các nguồn tài nguyên thiên nhiên có hạn của các trang trại nuôi cừu.
Lạc đà hai bướu đã từng rất phổ biến, nhưng hiện nay quần thể của chúng đã giảm xuống chỉ còn khoảng 1,4 triệu con, chủ yếu là đã được thuần hóa. Người ta cho rằng còn khoảng 1.000 con lạc đà hai bướu sống hoang dã trong sa mạc Gobi, và một lượng nhỏ ở Iran, Afghanistan, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga.
Một quần thể nhỏ lạc đà (một và hai bướu) nhập khẩu đã từng sống ở miền tây nam nước Mỹ cho đến đầu thế kỷ 20. Các động vật này được nhập khẩu từ Thổ Nhĩ Kỳ, là một phần trong thực nghiệm của US Camel Corps và được sử dụng như là động vật kéo xe trong các mỏ, và chúng đã trốn thoát hoặc được giải thoát sau khi dự án kết thúc.
Mi mắt của loài lạc đà rất dày để bảo vệ chúng khỏi cát bay sa mạc, mắt của nó có 3 mí.
Lạc đà là tên gọi để chỉ một trong hai loài động vật guốc chẵn lớn trong chi Camelus, là Lạc đà một bướu và Lạc đà hai bướu. Cả hai loài này có nguồn gốc từ các vùng sa mạc của châu Á và Bắc Phi. Đây là loài động vật lớn nhất sống được trên sa mạc và các vùng khô cằn thiếu nước uống.
Эти млекопитающие хорошо приспособлены к жизни в суровой и безводной местности. У верблюдов имеются грудная, запястные, локтевые и наколенные мозоли. Этими частями верблюд соприкасается с землёй во время лежания и мозоли позволяют ему ложиться на раскалённую почву (до 70°С)[2]. Густой мех предназначен для защиты от дневного зноя и ночного холода. Пальцы верблюдов соединены между собой и образуют общую подошву [3]. Широкие двупалые ступни — для передвижения по сыпучим пескам или мелким камням. Верблюды не потеют и теряют малое количество жидкости с испражнениями. Влага, при дыхании выделяемая из ноздрей, собирается в особой складке и попадает в рот. Верблюд подолгу может обходиться без воды, теряя при этом до 40 % веса тела. В одном эксперименте верблюда летом продержали без воды 8 дней, за которые он похудел на 100 кг, когда после этого ему дали воду, он за 10 минут выпил 103 литра, возместив потерянные 100 кг веса[7]. Одно из специфических приспособлений верблюда для жизни в пустыне — горбы, представляющие собой жировые отложения. Горбы служат своеобразной «крышей», защищающей спину верблюда от палящего солнца. Кроме того, концентрация всех жировых запасов организма на спине способствует лучшей теплоотдаче[8].
Верблюды — жвачные животные. Они питаются солянками, полынью, верблюжьей колючкой и саксаулом. Верблюды могут пить солёную воду[9]. Жидкость верблюды сохраняют в ячеях рубца желудка и поэтому очень хорошо переносят обезвоживание; но главным источником воды является жир — при окислении ста граммов жира получается 107 граммов воды (плюс углекислый газ). Даже если они очень долго не пили, их кровь не загустевает. Верблюды способны выживать без воды до двух недель, а без пищи до месяца[8].
Но, несмотря на поразительную выносливость, дикие верблюды в настоящее время гораздо чаще, чем другие животные, страдают от недостатка водопоев. Дело в том, что люди при освоении пустыни занимают районы возле источников пресной воды, а дикие верблюды, будучи очень осторожными животными, к людям не подходят.
Верблюды являются также хорошими пловцами, несмотря на то, что большинство из них никогда не видели ни одного водоема. Они весьма неплохо плавают, при этом наклоняя тело немного в сторону.
Распространёнными болезнями верблюдов являются трипаносомоз, инфлюэнца, эхинококкоз, верблюжья чума, зудневая чесотка[2].
Формирование и массовое распространение верблюдов происходило в конце плиоцена и в начале плейстоцена — время вымирания раннего рода верблюдовых Paracamelus и появления крупных форм верблюдов (Camelus). Выработанные современными верблюдами приспособления к жизни в засушливых условиях (горбы, особенности пищеварения и обмена веществ, поглощение большого количества воды и в связи с этим потребность в кормах, содержащих много соли, иноходь и пр.), вероятно, появились в эволюции верблюдовых (Camelidae) относительно поздно и не были характерны для них изначально. Неприхотливость верблюдов явилась причиной распространения этих животных в условиях, непригодных для других травоядных[10].
Доисторический род верблюдовых Альтикамелус (Aepycamelus) живший в миоцене на территории Северной Америки имел длинную шею, а на спине вместо горба только небольшое возвышение.
По-видимому, верблюды, близкие к современным, появились во время обитания верблюдовых в Северной Америке, с появлением там больших пространств саванноподобного ландшафта, где как раз и возникли анатомические особенности, позволяющие верблюдам приспосабливаться к сухому и суровому климату[10]. На территорию Евразии древние верблюды проникли через Берингов перешеек, по-видимому, в конце плиоцена и до конца плейстоцена были там многочисленными[11].
К финалу среднего виллафранка (2,1—1,97 млн л. н.) относится фрагмент плюсневой кости верблюда вида Paracamelus alutensis (№ 35676 в коллекции ЗИН РАН) со следами рубки и пиления-резания каменным орудием. Кость была найдена Н. К. Верещагиным в 1954 году в Ливенцовском карьере (местонахождение Ливенцовка) на западной окраине Ростова-на-Дону вместе с другими фаунистическими остатками в хапровской аллювиальной толще, относящейся к русловой фации палео-Дона[12][13].
В плейстоцене на территории Восточной Европы встречался крупный верблюд Кноблоха (Camelus knoblochi), очень близкий обоим современным верблюдам. Примечательна недавняя находка отлично сохранившегося черепа верблюда Кноблоха в окрестностях станицы Раздорской (Ростовская область России)[14]. Остатки двугорбых верблюдов, похожих на современных, находили в Поволжье, на берегах Иртыша и в Подмосковье[15].
Верблюды (наряду с мамонтом, шерстистым носорогом, большерогим оленем и др.) были одними из основных представителей так называемой мамонтовой фауны, существовавшей в северной Евразии вплоть до окончания последнего оледенения 10—12 тыс. лет назад. Проект по восстановлению такой фауны в заповеднике («плейстоценовый парк») включает, помимо, прочего, и завоз туда двугорбых верблюдов[16].
Верблюды были одомашнены за 2000 лет до н. э. Это самые мощные вьючные и упряжные животные в условиях их распространения. В качестве тягловой силы используют верблюдов от 4 до 25 лет, они могут переносить до 50 % своего веса. Верблюд может проходить 30—40 км в день при дальних переходах[9]. Верблюд со всадником может проходить до 100 км в день, средняя скорость при этом составляет 10—12 км/ч[2]. Издавна верблюды использовались в армиях, со времён античности и средневековья, для перевозки грузов и всадников, непосредственно в бою использовались боевые верблюды в составе боевой кавалерии и индивидуально, зачастую с целью устрашения противника.
В России разводят одну породу одногорбых верблюдов — арвана и три породы двугорбых — калмыцкую, казахскую и монгольскую. Наиболее ценная порода — калмыцкая.
В пищу идёт мясо верблюдов, а также молоко, из которого изготовляют шубат, масла и сыры. Надой молока у дромадеров в среднем составляет 2000 кг в год (может превышать 4000 кг у арвана) и 750 кг у бактрианов (по другим данным, 600—800 кг[9]). При этом жирность молока 4,5 и 5,4 процента, соответственно[2], а содержание витамина C значительно выше чем в коровьем[9]. Высоким качеством отличается шерсть верблюдов (она ценится выше овечьей), которая содержит до 85 % пуха. Настриг шерсти составляет 5—10 кг с бактриана и 2—4 кг с дромадера[2]. Стригут верблюдов весной[9].
Верблюды распространены только в зоне пустынь и сухих степей, они не могут жить в местностях с влажным климатом или в горах[2]. В одомашненной форме оба вида верблюдов Старого Света распространены во многих областях Азии и Африки. Дромадеры встречаются на севере Африки до 1° южной широты, на Аравийском полуострове и в Центральной Азии. В XIX веке они были завезены в Австралию, где быстро приспособились к местным климатическим условиям и на сегодняшний день достигли количества 50 тысяч особей. Бактрианы распространены в регионах от Малой Азии до Маньчжурии. Всего в мире насчитывается около 19 миллионов верблюдов, из которых 14,5 миллионов живут в Африке. В одном лишь Сомали их насчитывается 7 миллионов, а в соседнем Судане — 3,3 миллиона.
Дикая форма дромадера вымерла, как предполагается, к началу нашей эры. Его наиболее вероятной прародиной был юг Аравийского полуострова, хотя ещё не до конца выяснено, был ли его предок дикой формой дромадера или же общим предком с бактрианом.
Н. М. Пржевальский в своей азиатской экспедиции впервые открыл существование диких двугорбых верблюдов хаптагаев, существование которых предполагалось, но оспаривалось. Дикие популяции бактриана всё ещё существуют в Синьцзян-Уйгурском автономном районе и в Монголии, где в трёх отделённых друг от друга популяциях живут около тысячи особей. В наше время рассматривается вопрос об акклиматизации диких двугорбых верблюдов в плейстоценовом парке в Якутии.
Обитающий в Центральной Азии двугорбый верблюд бактриан (Camelus bactrianus) был одомашнен людьми очень давно, однако редкие табуны диких бактрианов по сей день встречаются в пустынях Монголии и Западного Китая, где они больше всего страдают от нехватки водопоев, поскольку человек, осваивая пустыню, в первую очередь занимает открытые источники. Домашних двугорбых верблюдов разводят главным образом в Казахстане и Монголии, используя их в тех же целях, что и дромедаров. Своё название бактриан получил от названия древней области Центральной Азии Бактрия, где он, видимо, впервые был одомашнен.
Дикие бактрианы заметно мельче домашних, а их небольшие остроконечные горбы разделены довольно широкой седловиной; большие горбы домашнего бактриана чаще всего уложены друг на друга, и между ними почти нет промежутка. По массе тела домашние бактрианы почти не уступают дромедарам.
Диких одногорбых верблюдов дромедаров (Camelus dromedarius) в наше время не сохранилось. В центральных районах Австралии можно встретить одичавших, ранее завезенных туда одногорбых верблюдов, которые бесконтрольно размножаются из-за отсутствия серьёзных лимитирующих факторов. На обширных территориях старого света с засушливым и жарким климатом дромедары остаются важными хозяйственными животными, которые выполняют многие функции и продолжают играть важную роль в культуре отдельных народов мира.
Возможны жизнеспособные гибриды первого поколения одногорбого и двугорбого верблюдов, которые называются «нары»[9].
Древнейшее в мире изображения верблюда найдено в Каповой пещере[17]. Ориентировочный возраст рисунков — от 14,5 до 40 тыс. лет до н.э. Уникальная находка доказывает факт появления на территории современной Башкирии верблюды появились в более раннее время, чем считалось до этого. Также эти рисунки эпохи палеолита считаются единственными изображениями верблюдов в Европе[18].
В городе Ахтубинске, Астраханской области на площади им. В. И. Ленина установлен памятник двум верблюдам Машке и Мишке, служивших в боевом расчете командира орудия сержанта Григория Нестерова и тянувших за собой боевое орудие, которое дало один из первых залпов по Рейхсканцелярии.[19]
Верблюжий вьюк химл — служил мерой веса, использовавшейся в мусульманских странах. Вес химла в различных регионах сильно отличался, средний (округлённый) химл приближался к весу в 250 кг.
.svg)
.svg)
Изображения верблюда присутствует на некоторых гербах и флагах городов и регионов, но геральдической фигурой верблюд не является. Верблюд — символ и эмблема Азии и Аравии, символ царской власти и достоинства, жизненной силы и выносливости. В азиатских странах он олицетворяет не только царственность, благородство, но и высокомерие, заносчивость[20]. Верблюд использовался на гербе Исетской провинции[21], упразднённой в 1781 году.
В настоящее время верблюд используется на гербах и флагах Челябинска[22] (одногорбый, хотя точно количество горбов не ясно — верблюд навьючен тюками) и Челябинской области (двугорбый). В «Полном собрании законов Российской империи» за 1830 год этому дано следующее объяснение: «Навьюченный верблюд в знак того, что оных в сей город довольно с товарами приводят». Таким образом, верблюд символизировал торговлю, которой в то время в основном жил город[23].
Верблюд также присутствует на гербе Эритреи.
Существует довольно широко распространённое мнение, будто верблюд может получать воду благодаря окислению содержащегося в горбах жира. Сторонники этой теории опираются на тот факт, что при окислении в организме десяти граммов жира образуется 10,7 миллилитров воды. И если горб выходящего в пустыню верблюда весит, к примеру, 40 килограммов, то после окисления жира верблюд получит около 43 литров воды. Запас довольно приличный. Но тут выясняется другое: если всё так просто, то почему тогда другие животные не могут приспособиться к жизни в пустыне? Ведь жир имеется у всех. Было установлено, что для окисления жира необходимо большое количество кислорода, а для этого животное должно усиленно дышать. При каждом вдохе в его лёгкие поступает сухой воздух пустыни, уходящий из организма полностью насыщенным влагой. Так что жир не имеет никаких преимуществ с точки зрения обеспеченности водой, а потому верблюжий горб не является ёмкостью для воды. Он сложен жировыми тканями, в которых накапливаются энергетические запасы на случай длительной бескормицы, и когда с пропитанием становится туго, он заметно уменьшается в размерах. Однако при этом вода из жира всё же выделяется, а сохранить её помогают вышеупомянутые особенности организма животного.
Не более достоверным является и предположение о том, что вода равномерно рассосредотачивается в тканях верблюжьего организма. Если бы это было так, то концентрация солей в организме верблюда была бы ниже по сравнению с другими животными. Однако сейчас доказано, что это неверно.
Чаша с изображением Бахрам Гура и Азадов, начало 13 века, Бруклинский музей
Судно в виде лежачего верблюда с кувшинами, 250 до н. э. — 224 г. н. э., Бруклинский музей
Мару Рагини (Дхола и Мару верхом на верблюде), около 1750, Бруклинский музей
Маги путешествует (Les rois mages en voyage) — Джеймс Тиссо, около 1886, Бруклинский музей
Эти млекопитающие хорошо приспособлены к жизни в суровой и безводной местности. У верблюдов имеются грудная, запястные, локтевые и наколенные мозоли. Этими частями верблюд соприкасается с землёй во время лежания и мозоли позволяют ему ложиться на раскалённую почву (до 70°С). Густой мех предназначен для защиты от дневного зноя и ночного холода. Пальцы верблюдов соединены между собой и образуют общую подошву . Широкие двупалые ступни — для передвижения по сыпучим пескам или мелким камням. Верблюды не потеют и теряют малое количество жидкости с испражнениями. Влага, при дыхании выделяемая из ноздрей, собирается в особой складке и попадает в рот. Верблюд подолгу может обходиться без воды, теряя при этом до 40 % веса тела. В одном эксперименте верблюда летом продержали без воды 8 дней, за которые он похудел на 100 кг, когда после этого ему дали воду, он за 10 минут выпил 103 литра, возместив потерянные 100 кг веса. Одно из специфических приспособлений верблюда для жизни в пустыне — горбы, представляющие собой жировые отложения. Горбы служат своеобразной «крышей», защищающей спину верблюда от палящего солнца. Кроме того, концентрация всех жировых запасов организма на спине способствует лучшей теплоотдаче.
Верблюды — жвачные животные. Они питаются солянками, полынью, верблюжьей колючкой и саксаулом. Верблюды могут пить солёную воду. Жидкость верблюды сохраняют в ячеях рубца желудка и поэтому очень хорошо переносят обезвоживание; но главным источником воды является жир — при окислении ста граммов жира получается 107 граммов воды (плюс углекислый газ). Даже если они очень долго не пили, их кровь не загустевает. Верблюды способны выживать без воды до двух недель, а без пищи до месяца.
Но, несмотря на поразительную выносливость, дикие верблюды в настоящее время гораздо чаще, чем другие животные, страдают от недостатка водопоев. Дело в том, что люди при освоении пустыни занимают районы возле источников пресной воды, а дикие верблюды, будучи очень осторожными животными, к людям не подходят.
Верблюды являются также хорошими пловцами, несмотря на то, что большинство из них никогда не видели ни одного водоема. Они весьма неплохо плавают, при этом наклоняя тело немного в сторону.
Распространёнными болезнями верблюдов являются трипаносомоз, инфлюэнца, эхинококкоз, верблюжья чума, зудневая чесотка.
駱駝属（学名：Camelus）通称駱駝，是偶蹄目骆驼科的动物，主要有两种。生活在沙漠边缘的人类早在公元前3000年已经开始驯养駱駝，作为役畜，以供驮运和骑乘，有许多国家有倚赖骆驼为生的骆驼牧民，甚至有骆驼骑兵，所以稱為“沙漠之舟”。
单峰骆驼毛短，主要生活在東北非洲和西歐洲、印度等热带地區，生活在沙漠地带的牧民以駱駝奶甚至骆驼血作为食物，目前全世界約有1400万头，全部是家畜。19世纪末澳大利亚曾从非洲引进部分单峰骆驼，后来由于不再应用役畜，只向中东出口，大约有3200头散落到澳洲沙漠重新野化。
双峰骆驼毛长，耐寒，春季脱毛，主要生活在中亚、中国和西北蒙古。大约只有120万头。另外還有一種已列為極危物種的野雙峰駱駝，只生長在中国西北地区及蒙古国，數量不多，20世纪在塔克拉玛干沙漠发现野骆驼（Camelus ferus），与一般的双峰骆驼有不同的祖先起源，大约有1000头，中国政府已将这一带划为野骆驼自然保护区。
骆驼的平均寿命可长达40—50年[4][5]。成年的骆驼肩膀離地有1.85米（6英尺1英寸），驼峰離地有2.15米（7英尺1英寸）[6]。骆驼衝刺時的速度可以到65 km/h（40 mph），長程的速度為40 km/h（25 mph）[7]雙峰骆驼重300至1,000公斤（660至2,200磅）,單峰骆驼重300至600公斤（660至1,320磅）。因此單峰骆驼的平均速度為40 km/hour，而雙峰骆驼的平均速度為每小時27.2千米[3]。骆驼食用大部分的綠色植物，堅韌的嘴脣與口腔組織能夠幫助食用仙人掌。
公的單峰駱駝在喉部有一個稱為dulla（英语：dulla (organ)）的器官，是一個可膨脹的囊，在發情時會將從口中擠壓出來，表示主導性並且吸引異性。外觀是长長的，肿胀的，粉红色的物體，從嘴巴側邊伸出[8]。駱駝交配時，公的和母的都會坐在地上，公的從後方交配[9]。公駱駝在一次交配時會射精三至四次[10]，駱駝是唯一以坐姿進行交配的有蹄类動物[11]。
双峰驼有两层皮毛：一层是温暖的内层绒毛，和一层粗糙的长毛外皮。两层皮毛会混合成团状脱落，可以收集并分离加工。双峰驼每年可产约7公斤毛纤维，其结构类似于羊绒。双峰驼的绒毛通常为2-8厘米长，可用于纺纱或针织品。
因为骆驼作为役用畜的作用随着机械化的进程而减弱，所以数量越来越少，已经快要成为需要受保护的动物。
虽然今天单峰驼仍约有1千3百万存活，但是野生物种已经濒于灭绝。用于家畜的单峰驼主要见于苏丹，索马里，印度及附近国家，南非，纳米比亚和博茨瓦纳。
传统理论认为现代骆驼的祖先4千5百万年前生活在北美，有可能体型巨大，没有脚趾，在大约3百万年前才横渡至亚洲，并进而达到中东和非洲。中國在漢朝即有駱駝的記載，牟融《理惑论》： “谚云：‘少所见，多所怪，睹馲驼，言马肿背。’”虽然骆驼曾统治北美一时，但在人类出现在美洲大陆不久后就随同其他曾生活在美洲的大部分物种一起消失了。但是根据路透社报道，近期在叙利亚中部发现的未知巨型单峰驼被认为生活在距今10万年前，令科学家重新审看现代骆驼的起源学说。
双峰驼曾经分布广泛，但是现在只剩余约140万，主要为家畜。现在估计约有1000只野生双峰驼生活在戈壁滩，以及少量生活在伊朗，阿富汗，哈萨克斯坦。
澳大利亚中部有估计多至70万头野生化骆驼，它们是19世纪和20世纪初被引进作为运输用途的骆驼后代。这个种群数量以每年约11%的速度增加，由于侵占了饲养绵羊所需的有限资源，南澳大利亚政府已决定使用空中射杀的方法屠杀这些骆驼。少量引进的单峰和双峰驼在美国西南存活至20世纪。它们是从土耳其引进，曾经是美国骆驼部队试验的一部分，并被用于矿井驮畜。在项目结束后这些骆驼逃脱或者得到释放。另外有23隻双峰驼在淘金热期间引进到了加拿大。
野骆驼憩息于沙漠中的灌木丛地带，集结成5—10头小群体活动。
双峰驼有两个驼峰，是适合寒冷气候的动物。而单峰驼只有一个驼峰，并且更适于沙漠生活。两者的混血体型比两种骆驼都大，有一个驼峰，善于驮物。雌性混血骆驼可以与雄性双峰驼交配並产子。在哈萨克斯坦可以见到这样的混血骆驼。人为造成的骆驼与大羊驼的混血成为卡马驼，科学家想通过试验了解两个物种的相似程度。单峰驼重量是大羊驼的六倍，因此需要通过人工受精使雌性羊驼受孕。而雌性单峰骆驼受孕没有试验成功。混血种体型甚至比大羊驼更小，有类似骆驼的短耳朵和长尾，没有驼峰，有类似大羊驼的分趾，而不是骆驼的大脚掌。卡马在4岁后开始性成熟，对雌性大羊驼和原驼感兴趣。之后又有一只雌性卡马通过人工授精出生。因为骆驼和大羊驼都有74条染色体，科学家希望雌性卡马可以生育。如果成功，意味着有可能增加南美类骆驼的体型，肉/毛产量，驮物能力。卡马看起来继承了父母的性情，并显示出新旧大陆骆驼科物种间的联系。
骆驼以驼峰著名，但是它们的驼峰并不是用来直接储存水份，而是儲存脂肪组织。理論上每克脂肪氧化後可以產生超過一克的水，同時也能夠產生能量。不過這個方法需要大量氧氣，增加呼吸時反而會呼出更多水蒸氣，導致水份減少，因此駱駝是否由氧化脂肪獲得足夠的水份仍有爭議[12][13]。
骆驼的血红细胞呈凹槽椭圆形，与其他动物的圆形细胞不同，这是为了让血红细胞在脱水状态下仍可以流动。這種獨特的形狀这些细胞还更加稳定，在饮用大量水时（成年駱駝一次可喝下20公升水），不至于因渗透性的改变而撕裂。
骆驼的肾非常强大，尿液是以浓汁状排出，而粪便干燥到可以作为引火之物[14][15]。
骆驼可以忍受其他动物无法忍受的体温和饮水供应的巨大变化。骆驼的体温晚间为34°C，白天高达41°C，只有在高于这个体温，骆驼才开始出汗。这样骆驼可以每天节省约5公升水，并可以忍受出汗引起的25%的体重损失。
骆驼的厚毛发可以反射阳光。剃毛后的骆驼会多出50%的汗以避免过热。皮毛同时帮助骆驼隔热。它们的长腳也让它们远离火烫的地面。
它们的嘴也很强壮，可以咀嚼多刺的沙漠植物。骆驼的长睫毛和毛发，可封闭的鼻孔，可以帮助它们隔绝沙尘。它们同时移动同侧双腳的独特步伐和宽大的脚掌防止在走动时陷入沙中。
所有骆驼科的动物都有独特的免疫系统，部分抗体组织是由无氫链免疫蛋白质直接组成。
駱駝属（学名：Camelus）通称駱駝，是偶蹄目骆驼科的动物，主要有两种。生活在沙漠边缘的人类早在公元前3000年已经开始驯养駱駝，作为役畜，以供驮运和骑乘，有许多国家有倚赖骆驼为生的骆驼牧民，甚至有骆驼骑兵，所以稱為“沙漠之舟”。
「ラクダ」のその他の用法については「ラクダ (曖昧さ回避)」をご覧ください。 
分類 界 : 動物界 Animalia 門 : 脊索動物門 Chordata 亜門 : 脊椎動物亜門 Vertebrata 綱 : 哺乳綱 Mammalia 目 : ウシ目 Artiodactyla 科 : ラクダ科 Camelidae 属 : ラクダ属 Camelus 学名 Camelus
ラクダ（駱駝）は、哺乳類・ウシ目（偶蹄目）・ラクダ科・ラクダ属 Camelus の動物の総称。西アジア原産で背中に1つのこぶをもつヒトコブラクダ Camelus dromedarius と、中央アジア原産で2つのこぶをもつフタコブラクダ Camelus ferus の2種が現存する。砂漠などの乾燥地帯にもっとも適応した家畜であり、古くから乾燥地帯への人類の拡大に大きな役割を果たしている。
フタコブラクダは古くから家畜種Camelus bactrianus Linnaeus, 1758 が知られていた。19世紀後半に、ロシア人の探検家ニコライ・プルジェワーリスキー（プルツェワルスキー）が中央アジアで野生の個体群を発見し、Camelus ferus Przhewalski, 1878 と命名した。この二つは最近まではどちらもCamelus bactrianus に含まれていたが、2003年に動物命名法国際審議会は、C. ferus を保全名とし、より古いC. bactrianus に対して有効であるとの裁定を下した[1]。これは野生種と家畜種とを同種として扱う場合にはC. ferus としなければならないことを示しており、IUCNレッドリストにおいてはC. bactrianus はC. ferus のシノニムとして扱われている[2]。
背中のこぶの中には脂肪が入っており、エネルギーを蓄えるだけでなく、断熱材として働き、汗をほとんどかかないラクダの体温が日射によって上昇しすぎるのを防ぐ役割もある。いわば、皮下脂肪がほとんど背中に集中したような構造であり、日射による背中からの熱の流入を妨げつつ、背中以外の体表からの放熱を促す。こぶの中に水が入っているというのは、長期間乾燥に耐えることから誤って伝えられた迷信に過ぎない。ただし、水を一度に80リットル程度摂取することが可能である。出生時にこぶは無く、背中の将来こぶになる部分は皮膚がたるんでいる。つまり脂肪を蓄える袋だけがある状態で生まれてくる。
ラクダは砂漠のような乾燥した環境に適応しており、水を飲まずに数日間は耐えることができる。砂塵を避けるため、鼻の穴を閉じることができ、目は長い睫毛（まつげ）で保護されている。哺乳類には珍しく瞬膜を完全な形で備えている。また、塩性化の進行した地域における河川の水など塩分濃度の非常に高い水でも飲むことができる。さらに膝の皮膚が分厚く発達しており断熱性に優れ、ここを接地して座れば高温に熱された地面の影響を受けることなく休むことが出来る。
他の偶蹄目の動物と同様、ラクダは側対歩（交互に同じ側面の前後肢を出して歩く）をする。しかし、偶蹄目の特徴が必ずしもすべて当てはまるわけではなく、偶蹄目の他の動物などのように、胴と大腿部の間に皮が張られてはいない。また、同様に反芻を行うウシ亜目（反芻亜目）は4室の胃をもつが、ラクダには第3の胃と第4の胃の区別がほとんどない。従来ラクダ科を含むラクダ亜目は反芻をしないイノシシ亜目と反芻するウシ亜目の中間に置かれていた。しかし遺伝子解析による分析では、ラクダ亜目は偶蹄目の中でもかなり早い時期にイノシシ亜目とウシ亜目の共通祖先と分岐しており、同じように反芻をするウシやヒツジ、ヤギなどは、ラクダ科よりもむしろイノシシ科やカバ科、クジラ目の方に近縁であることが明らかになっている。
ラクダの蹄（ひづめ）は小さく、指は2本で、5本あったうちの中指と薬指が残ったものである。退化した蹄に代わり、脚の裏は皮膚組織が膨らんでクッション状に発達している。これは歩行時に地面に対する圧力を分散させて、脚が砂にめり込まないようにするための構造で、雪上靴やかんじきと同じ役割を持つ。砂地においては、蹄よりもこちらの構造が適しているのである。
ラクダの酷暑や乾燥に対する強い耐久力については様々に言われてきた。特に、長期間にわたって水を飲まずに行動できる点については昔から驚異の的であり、背中のこぶに水を蓄えているという話もそこから出たものである。体内に水を貯蔵する特別な袋があるとも、胃に蓄えているのだとも考えられたが、いずれも研究の結果否定された。
実際には、ラクダは血液中に水分を蓄えていることがわかっている。ラクダは一度に80リットル、最高で136リットルもの水を飲むが、その水は血液中に吸収され、大量の水分を含んだ血液が循環する。ラクダ以外の哺乳類では、血液中に水分が多すぎるとその水が赤血球中に浸透し、その圧力で赤血球が破裂してしまう（溶血）が、ラクダでは水分を吸収して2倍にも膨れ上がっても破裂しない。また、水の摂取しにくい環境では、通常は34-38度の体温を40度くらいに上げて、極力水分の排泄を防ぐ。もちろん尿の量も最小限にするため、濃度がかなり高い。また、人間の場合は体重の1割程度の水が失われると生命に危険が及ぶが、ラクダは4割が失われても生命を維持できる。そのかわり、渇いた時には一気に大量の水を飲むので、ラクダの群れに水を与えるには非常に大量の水を必要とすることとなる。
一方で、ラクダは湿潤環境には弱い。ラクダは湿潤環境に多く発生する疫病に対して抵抗力がない。また、足が湿地帯を移動するようにできておらず、足を傷めることが多い[4]。アフリカにおいてはニジェール川がもっとも砂漠に近くなるニジェール川大湾曲部のトンブクトゥあたりが南限であり、これ以南では荷役動物がロバへと変わる。
ラクダは乾燥地帯において主に飼育される家畜の一つである。もっとも、遊牧においてラクダのみを飼育することは非常に少なく、ヒツジやヤギ、ウシなどといった乾燥地域にやや適応した他の家畜と組み合わせて飼育されることが一般的である。これは、飢饉や疫病などによって所有する家畜が大打撃を受けた時のリスク軽減のためである。また、ラクダは繁殖が遅く増やすのが難しい。 オスは6歳にならないと交尾が可能とならず、発情期は年に1回しかない[5]。メスも他の家畜と比較して成熟に多くの時間が必要であり、妊娠期間は12ヶ月近くに及ぶ[5]。
反面、寿命は約30年と長く、乾燥に強いために旱魃の際にも他の家畜に比べて打撃を受けにくい。このため、ヒツジやヤギが可処分所得として短期取引用に使用されるのに対し、ラクダは備蓄として、長期の資産形成のため飼養される[6]。一方、ラクダとヤギやウシを同じ群れとして放牧すると食物を巡って争いを起こしやすいため、ラクダの群れはほかの動物と分けて放牧するのが通例である。
ラクダ科の祖先はもともと北アメリカ大陸で進化したものであり、200万年から300万年前に陸橋化していたベーリング海峡を通ってユーラシア大陸へと移動し、ここで現在のラクダへと進化した。北アメリカ大陸のラクダ科は絶滅したが、パナマ地峡を通って南アメリカ大陸へと移動したグループは生き残り、現在でもリャマやアルパカ、ビクーニャ、グアナコの近縁4種が生き残っている。
ヒトコブラクダとフタコブラクダの家畜化はおそらくそれぞれ独立に行われたと考えられている。ヒトコブラクダが家畜化された年代については紀元前2000年以前・紀元前4000年・紀元前1300 - 1400年などの諸説があるが、おそらくはアラビアで行われ、そこから北アフリカ・東アフリカなどへと広がった。フタコブラクダはおそらく紀元前2500年頃、イラン北部からトルキスタン南西部にかけての地域で家畜化され、そこからイラク・インド・中国へと広がったものと推測されている[7]。
ヒトコブラクダの個体群はほぼ完全に家畜個体群に飲み込まれたため、野生個体群は絶滅した。ただ、辛うじてオーストラリアで二次的に野生化した個体群から、野生のヒトコブラクダの生態のありさまを垣間見ることができる。また、2001年には中国の奥地にて1000頭のヒトコブラクダ野生個体群が発見された。塩水とアルカリ土壌に棲息していること以外の詳細は不明で、遺伝子解析などは調査中である。この個体群についても、二次的に野生化したものと推測されている。したがって、純粋な意味での野生のヒトコブラクダは絶滅した、という見解は崩されずにいる。
野生のフタコブラクダの個体数は、世界中で約1000頭しかいないとされている[8][9]。このため、野生のフタコブラクダは2002年に、国際自然保護連合（IUCN）によって絶滅危惧種に指定され、レッドデータリストに掲載されている。
2010年には全世界で1400万頭のラクダが生息しており、その90%がヒトコブラクダであった。ヒトコブラクダとフタコブラクダの生息域は一部では重なり合うものの、基本的には違う地域に生息している。ヒトコブラクダは西アジア原産であり、現在でもインドやインダス川流域から西の中央アジア、イランなどの西アジア全域、アラビア半島、北アフリカ、東アフリカを中心に分布している。なかでも特にアフリカの角地域では現在でも遊牧生活においてラクダが重要な役割を果たしており、世界最大のラクダ飼育地域となっている[10]。世界で最大のラクダ飼育頭数を誇るソマリア[11]や、エチオピアにおいてラクダは現在でも乳、肉、移動手段を提供し続けている[12][13][14][15]。フタコブラクダのほうは中央アジア原産であり、トルコ以東、イランやカスピ海沿岸、中央アジア、新疆ウイグル自治区やモンゴル高原付近にまで生息している。頭数は140万頭程度で、ラクダのうちの10%程度である[16][17][18]。家畜として飼育する場合は通常どちらかの種しか飼育しないが、両種の雑種は大型となるため荷役用として価値が高く、中央アジアでは両種をともに飼育して常に雑種を生み出し続けるようにしていた（後述）。
また、ヒトコブラクダは砂漠の広がるオーストラリアに人為的に持ち込まれ、現在では野生化して繁殖している[19]。この個体群は19世紀から20世紀にかけてオーストラリアに持ち込まれたものが野生化したもので、オーストラリア中央部の砂漠地帯に約70万頭が生息している[20][17][21]。この数字は年間8%ずつ増大している.[22]。この野生ラクダはオーストラリアで盛んなヒツジの牧畜用の資源を荒らすため、オーストラリア政府は10万頭以上を駆除している.[23]。
ヒトコブラクダは歯を見ることで年齢を知ることが出来る。生まれた時は22本の乳歯があり、加齢と共に歯が生え変わり7歳で34本の永久歯に生え変わる。このため、古くからラクダを取引するアラブ商人たちはラクダの歯の生え方で値段を決めていた。また、地方によっては歯の生え方で呼び方を変えることもあり販売価格などと密接に関係している。 ラクダの平均寿命は25歳前後だが、アラブ社会では古くからラクダの寿命は33年3ヶ月と3日と言われてきた。ヒジュラ暦は1年が11日ほど短いため33年3ヶ月と3日で季節が33回変わり、太陽暦の33年に相当する。
ラクダの年齢は歯が一組変わるごとに1歳加齢される独特の年齢加算法を用いる場合があるので、実際の年齢とラクダ商人が数える年齢が一致しないことがある。
ラクダを最初に家畜化したのは古代のアラム人ではないかと考えられている。アラム人はヒトコブラクダを放牧する遊牧民、あるいはラクダを荷物運搬に使って隊商を組む通商民として歴史に登場した。砂漠を越えることはほかの使役動物ではほぼ不可能であるため、ラクダを使用することによってはじめて砂漠を横断する通商路が使用可能となった。やがて交易ルートは東へと延びていき、それに伴ってラクダも東方へと生息域をひろげていった。
シルクロードの3つの道のうち、最も距離が短くよく利用されたオアシス・ルートは、ラクダの利用があって初めて開拓しえたルートである。シルクロードを越えるキャラバンは何十頭ものラクダによって構成され、大航海時代までの間は東西交易の主力となっていた。サハラ砂漠においては、それまでおもな使役動物であったウマに代わって3世紀ごろに東方からラクダがもたらされることで[24]はじめてサハラを縦断する交易ルートの開設が可能となり、サハラ交易がスタートした。また、ラクダは湿潤地帯で荷役を行わせることは困難であるため、砂漠とサヘル地帯の境界に近いニジェール川大湾曲部のトンブクトゥなどはラクダとニジェール川水運やロバとの荷の積み替え地点として栄えた。
歴史学者のリチャード・ブリエットは別のストーリーとして、紀元前3000年ごろ、アフリカから中央アジアにかけてラクダを捕食対象としていた狩猟採集民のうち、アラビア海南部沿岸（今日のソマリア周辺）地域のグループが最初にヒトコブラクダを馴化させたと主張している[25]。最初の利用目的は乳の採取だったといい、牧草地を求めて遊牧を始めたことから駄獣としての利用に発展したという。
ブリエットによれば、フタコブラクダの家畜化は紀元前2500年ごろ、イランとトルクメニスタンのあいだの高原地域で生活していた遊牧民によって行われ、その手法が中央アジアを経てメソポタミアに広がったという[25]。アッシリア人の戦勝記念に描かれたレリーフに現れるラクダの多くは荷車を牽いている。
ラクダと人類とのかかわりにおいて、最も重要なものは乗用利用である。ラクダは『砂漠の舟』とも呼ばれ、ほかの使役動物では越えることのできない乾燥地域を越える場合にはほぼ唯一の輸送手段となっていた。特に利用されていたのは砂漠の多いアラブ世界であり、20世紀後半に自動車が普及するまで重要な移動手段であった。前述のように側対歩で歩行するラクダは歩行時に身体が大きく左右に揺れる。このため慣れない者がラクダに乗る場合、船酔いならぬラクダ酔いを起こすことがある。
初期のラクダの鞍はコブの後部に置かれたマットを前方に伸ばした帯でコブに固定したもので、主に荷役用として使われた。やがて騎乗を目的としたコブの前に乗せる馬蹄形の鞍が現れたが、初期の騎乗用の鞍はぐらつきが大きく戦闘には向かなかった[25]。アラビアでは紀元前500年ごろ以降に、コブではなく肋骨に負荷をかける設計の鞍が現れたことによって騎乗戦闘が可能となり、紀元前2世紀ごろには遊牧民と商業国家のパワーバランスを変えるなど、社会に変革をもたらすほどの影響を与えるようになった[25]。
現代においてはほとんどが自動車にとってかわられたものの、マリ北部のタウデニから南のトンブクトゥへと塩の板を運ぶキャラバンなどは現在でもラクダが使用され、2000頭から3000頭ものラクダのキャラバンが10月から5月までの涼しい時期に1か月以上かけて両地を往復する[26]。
また砂漠地帯で長時間行動できるため、古くから駱駝騎兵として軍事利用され、現代でも軍隊やゲリラの騎馬隊がラクダを使用することがある。現代ではインドと南アフリカの2か国が純軍事的にラクダ部隊を保有しており、2007年には、ダルフール紛争の国連平和維持活動に対し、インド政府がラクダ部隊を派遣すると報道された[27]。
ラクダの肉は食用とされ、また乳用としても利用される。血液を禁忌とするムスリムとユダヤ教徒以外は、生き血を飲むこともある。また、ユダヤ教徒はラクダはコーシャーではないため食べることはできない（後述）。
食用としてのラクダ利用において最も重要なものはラクダ乳の利用である。イスラム圏において古来乳用動物として飼育されてきたものはラクダ、ヒツジ、ヤギであるが、ラクダはヒツジやヤギに比べて授乳期間が長い（約13か月）上に乳生産量も一日5リットル以上と非常に多かったため、砂漠地帯の遊牧民の主食とされてきた[28]。アラブにおいては、ヒツジやヤギの乳搾りが女性の仕事とされたのに対し、ラクダの乳搾りは男性の仕事とされてきた。ラクダ乳は主にそのまま飲用されたが、発酵させて酸乳（ヨーグルト）とすることもおこなわれた。ラクダ乳はウシやヒツジ、ヤギの乳と脂肪の構造が異なり、脂肪を分離することがやや困難である。さらにヤギやヒツジの乳のほうが脂肪の含有量も多いため、バターやチーズといった乳製品は主にヒツジやヤギから作られていた。しかし、ラクダ乳からバターやチーズを作ることも歩留まりが悪い上に技術も必要だが可能であり、その希少性ゆえに高級品として高く評価されていた[29]。
近年、栄養価の高いラクダ乳は見直される傾向にあり、ヨーグルトやアイスクリームなどのラクダミルク製品を製造する会社も設立されている[30]。アラブ首長国連邦のドバイでもラクダミルク製品の開発がすすめられており、ラクダチーズやラクダミルクチョコレートをはじめとする製品の世界各地への売り込みを図っている[31]。アメリカ合衆国でも、アーミッシュを中心にラクダの飼育とラクダミルクの商品化が行われ、カリフォルニアを中心にラクダミルクを取り扱う店があらわれはじめている[32]。
ラクダの肉は食用とされるが、再生産が可能であり生産量も多いラクダの乳に比べると二義的なものとなる。若いラクダの肉は美味とされることもあるが、年老いて繁殖や乳生産のできなくなったラクダが食肉用に回されることが多く、そのため評価は一般に高くない。エジプトではラクダ肉は食肉として一番安く、カイロには食肉用と荷役用のラクダ市がそれぞれ立つ。7歳から9歳程度のラクダが主に食用とされるものの、脂分が非常に多く味が悪いため人気がない[33]。
近年の中華料理において駱駝の瘤は駝峰・駝峯(驼峰・驼峯、トゥオフォン)と呼ばれ、八珍の一つとして珍重される食材である。繊維はあるものの脂肪の塊なので、味付けが重要な食材だが、味が付きにくいという欠点があり、上手に調理するにはある程度の技法が必要である。また、ラクダの足も駝掌と称して食用とされる[34]。
イスラム教ではラクダはハラールとされているため、イスラム教徒はラクダの肉や乳を食べることができる。しかし、いくつかのイスラムの学派においてはラクダは不純物の量が多いとされ、そのため食した後に一部沐浴（Wudhu）をすべきと定めている学派もある[35]。
また、同様の理由でラクダがうずくまっていた、あるいはすわっていた場所はシャイターンの場所であるとして、その場所での礼拝をハラームであるとして禁じている学派もある.[35][36]。
ユダヤ教においては、ラクダはコーシャーではないとして食用とすることはできない[37]。これは、ラクダはコーシャーである食肉の条件のうち一つしか満たしていないとされているためである。コーシャーの条件は反芻をし蹄が分かれているものに限られるが、ラクダは生物学的には蹄が分かれ、反芻をするものの、外見上蹄が毛に覆われて分かれているように見えないためカーシェールからはずされている。これはレビ記11章にしるされている。
皮はなめして用いられ、毛は織物、縄、絵筆などに利用される。古くから利用されており、マタイによる福音書によれば洗礼者ヨハネはラクダの皮で作った服を着ていたとされる。
日本でも「らくだのももひき」と親しまれているが、これはラクダの毛を利用したものではなくラクダ色であることを根拠としている品がある。落語にもなっている[38]。特に寒冷な中央アジアのフタコブラクダの毛は織物の素材として優秀である。木材が貴重品である乾燥地帯において、かつてはラクダの糞が貴重な燃料でもあった。
ラクダを飼育する中東の諸国においては、ヒトコブラクダのレースである競駝（けいだ）が盛んに行われている。とくにアラブ首長国連邦などアラビア半島の諸国においては非常に盛んであり、競馬のように、性別・年齢別でレースが行われる。レース距離は5-10kmと、競馬に比べると長距離である。遊牧民の流れをくむ湾岸諸国においてはラクダレースは最も格の高いスポーツであり、首長一族も観覧に訪れ、勝ったラクダの所有者には名誉が与えられる[39]。ドバイにおいては冬季である1月から3月にかけてラクダレースが盛んに開催され、地元民のみならず観光客も多くおとずれる人気のイベントとなっている。また、サウジアラビアにおいては首都リヤドで1974年以来一年に一度大ラクダレースが行われている[40]。ラクダは全力疾走させるのに馬ほど技術が必要でないため、ラクダレースの騎手は近隣諸国からやってきた子供が務めることも多かったが、欧米の人権団体の非難によって騎手に年齢制限が設けられ、こうした光景は姿を消した。また、カタールやアラブ首長国連邦などにおいては、騎手をロボットにおきかえたレースも行われるようになってきている[41]。
また、ラクダ同士を戦わせる競技の存在もある（ラクダ相撲）。この競技は、主にトルコで行われる[42]。また、アフガニスタンでは、闘ラクダはノウルーズの伝統行事の一つとなっている[43]。
ラクダは砂漠のイメージと固く結びついており、砂漠の観光名所には観光客を乗せるためのラクダがいるところも多い。エジプトのカイロにはギザのピラミッドやスフィンクスへ向かう観光客相手のラクダ屋が多い[44]。これはラクダの生息域だけの話ではなく、ラクダの生息していないメキシコのバハ・カリフォルニアなどでも観光客をラクダに載せるビジネスは行われている[45]。また、日本の鳥取砂丘は砂漠ではないが、砂漠のない日本人には砂漠を連想させる光景であるため、やはりラクダがいて観光客が乗ることができる[46]。
イスラム教の祝日であるイード・アル＝アドハー（犠牲祭）においては動物を犠牲に捧げ神への感謝をおこなうが、犠牲とされる動物の中でもっとも価値が高いものはラクダだとされている[47]。
イエスは「金持ちが神の国に入るよりも、ラクダが針の穴を通る方がまだ易しい」として金持ちを戒めた（新約聖書、マタイ19:24、マルコ10:25、ルカ18:24）。アラム語では、「ラクダ」と「ロープ」が同音語なので、福音書がギリシャ語で書かれる時、「ロープ」を「ラクダ」と誤訳したという説がある[要出典]。一方で、当時は「ラクダ」が大きな物の喩えとして用いられており、誤訳ではないという説もある。
ラクダ（駱駝）は、哺乳類・ウシ目（偶蹄目）・ラクダ科・ラクダ属 Camelus の動物の総称。西アジア原産で背中に1つのこぶをもつヒトコブラクダ Camelus dromedarius と、中央アジア原産で2つのこぶをもつフタコブラクダ Camelus ferus の2種が現存する。砂漠などの乾燥地帯にもっとも適応した家畜であり、古くから乾燥地帯への人類の拡大に大きな役割を果たしている。
낙타(駱駝, 문화어: 락타) 또는 약대는 낙타속(Camelus)에 속하는 포유동물의 총칭으로, 서아시아와 북아프리카의 사막 지대에 서식한다. 낙타는 주로 사막을 이동하거나 짐짝을 운반하는 수단으로 쓰이는 가축이며, 육류·유제품을 만드는 데 사용되는 식용 가축이기도 하다. 천적은 호랑이, 사자, 늑대무리 다.
중국 고대 문헌에서 낙타는 橐駝·橐他·馲駝 등 ‘탁타’로 표기했으며, 이 표기는 《산해경》과 《일주서》 등 전한보다 이전 시대에 쓴 것으로 여겨지는 문헌에도 등장한다. 흉노어 *dada의 음차라는 가설이 있다.[1]
조선 문헌에도 ‘탁타(𩧐駝)’로 표기하고 있으나 《월인천강지곡》(1447)과 《훈몽자회》(1527) 등에는 고유어 ‘약대’가 확인된다.
학명 ‘Camelus’는 낙타를 뜻하는 라틴어 ‘camēlus’를 그대로 쓴 것이다. 이는 거슬러 올라가면 셈조어 ‘*gamal-’에서 비롯됐으며, 아랍어 ‘자말(جَمَل)’과 그 기원을 같이 한다.
단봉낙타는 야생이 전멸하고 가축화되었으나 일부 쌍봉낙타는 동아시아 지역 특히 몽골 고비사막에서 많이 볼 수 있다. 혹이 두 개이지만 쌍봉낙타와는 다른 종인 야생쌍봉낙타도 있고, 단봉낙타와 쌍봉낙타의 잡종인 잡종낙타도 있다.
어깨높이 1.8-2m, 몸무게는 250-680kg이다. 동아줄 같은 꼬리의 길이만도 50cm가 넘는다. 낙타는 빽빽하게 난 양털 같은 털 때문에 실제 크기보다 더 크게 보인다. 털은 흰빛에서 검은빛을 띠는 것까지 다양하나 모두 갈색 계통이다. 봄에 털갈이를 하고 가을이면 털이 다시 자라 두툼하게 몸을 덮는다. 하지만 가슴과 무릎에는 털이 없는 부분이 있다. 목과 발은 길며 각 발에 발가락이 두 개씩 있고, 발가락의 앞부분에는 발톱 같은 발굽이 자란다. 두 개의 긴 발가락을 연결하는 넓적한 판으로 땅을 딛는다. 낙타가 땅에 발을 대면 이 방석 같은 판이 넓게 펴져 마치 사람이 눈 신발을 신고 눈 위를 걷듯이 모래땅을 잘 걸을 수 있다. 앞니는 위턱에 있으며 송곳니는 상하 양턱에 있고, 위는 3개의 주머니로 되어 있다. 뿔이 없으며 눈썹은 길고 두 줄로 되어 있어서 모래 먼지가 들어가는 것을 방지한다. 나뭇잎이나 가지를 먹으며 가시가 있는 가지도 먹는다. 수일 간 먹지 않고 일할 수 있는데, 이때 혹은 점점 작아져 나중에는 거의 없어진다. 즉 필요한 수분을 등에 있는 혹의 지방을 분해해서 보급하는 것이다. 혹에는 많은 영양분이 있다
낙타는 물 없이도 며칠 심지어는 몇 달까지 살 수 있다. 사막민들은 낙타에게 대추야자 열매와 풀 또는 보리나 밀 같은 곡류를 먹인다. 낙타로 사막을 여행하는 도중에는 먹을 것을 구하기 어렵기 때문에 눈에 띄는 대로 먹이를 먹여 두어야 한다. 선인장 같은 사막식물도 먹는데 입 안에 상처를 입지 않고도 가시가 있는 나뭇가지를 먹을 수 있다. 입 안의 표피는 매우 질겨서 날카로운 가시도 뚫을 수 없기 때문이다. 먹을 것이 없으면 동물의 뼈, 물고기, 고기, 가죽, 심지어는 가죽 텐트까지 닥치는 대로 먹어 치운다. 낙타는 먹이를 충분히 씹지 않고 삼켰다가 나중에 입으로 되어가져와 씹은 후, 위로 보내 완전히 소화 시킨다. 일반적으로 포유류는 더울 때 땀을 통해 수분을 증발시켜 몸을 식히지만, 낙타는 몸 속의 수분이 보존되도록 땀을 많이 흘리지 않는다. 대신 체온이 낮에는 6℃ 정도 올라가고 밤에는 내려간다. 더운 날씨에 낙타끼리 서로 몸을 비비는 것을 볼 수 있는데, 이는 사막의 공기보다 다른 낙타의 몸이 더 시원하기 때문이다.
사막지역에서는 운송 수단, 양식, 옷, 주거 재료 등 다양한 용도로 이용하고, 농경지에서는 낙타를 밭갈이와 물레방아를 돌리는 데 이용하고 있다. 낙타 털로는 옷감이나 천막을 만들고, 가죽으로는 신발, 가방 등을 만들며, 뼈는 상아처럼 세공하여 값진 물품을 만든다. 낙타의 젖으로 치즈 등을 만들기도 한다.
.JPG)
.jpg)
.jpg)
_(28507868971).jpg)
.jpg)
.jpg)
.-_FMVZ_USP-30.jpg)
.svg)
.svg)
.jpg)
.jpg)
_-_James_Tissot_-_overall.jpg)
