بطنج

Stachys sylvatica

Betonio esas planto herbacea, perena, kun bela flori spike-depozite - genero di la familio "labiacei".

Stachys hè un genaru di pianta chì faci partita di a famiglia di i Lamiaceae. Esistini circa 300 spezii di Stachys, chì si trovani in tutti i cuntinenti, fora di l' Oceania.

Spezii cumuni

I spezii più cumuni di stachys sò:

• Stachys affinis Bunge
• Stachys albereana Neyraut & Debeaux
• Stachys alopecuros (L.) Benth.
• Stachys alpina L.
• Stachys annua (L.) L.
• Stachys arvensis (L.) L.
• Stachys atherocalyx K.Koch
• Stachys brachyclada Noe ex Coss.
• Stachys byzantina K.Koch
• Stachys corsica Pers.
• Stachys cretica L.
• Stachys decumbens Benth.
• Stachys germanica L.
• Stachys glutinosa L. - Arba strega
• Stachys heraclea All.
• Stachys macrantha (K. Koch) Stearn
• Stachys marrubiifolia Viv.
• Stachys monieri (Gouan) P.W.Ball
• Stachys ocymastrum (L.) Briq.
• Stachys officinalis (L.) Trévis.
• Stachys palustris L. -
• Stachys pradica (Zanted.) Greuter & Pignatti
• Stachys recta L.
• Stachys riederi
• Stachys sylvatica L. -
• Stachys tenuifolia Willd.

Da veda dinò

• l'Arba strega

Swinruter (Stachys) san en plaantenskööl uun det famile faan a Lapbloosplaanten (Lamiaceae). Diar jaft at son 300 slacher faan üüb a hialer welt.

Enkelt slacher

• Miirkrüüs (Stachys arvensis)
• Haasuar, Eeseluar (Stachys byzantina)

Bilen

• "Swinrut"

• Frücht faan Stachys sylvatica

Tinsnadamin (Isem usnan: Stachys) d tawsit n yemɣi seg twacult n lamiaceae . Carl Von Linné d amdan amezwaru i yuran fell-as deg useggas n 1753.

Tilmas

Stachys ocymastrum ([[Tisnadamin^[1]]])

Ismawen

• Isem-is s latinit: Stachys ocymastrum
• Isem-is s tefransist: Épiaire hérissée
• Ismawen-is nniḍen s teqbaylit:
• Ismawen-is nniḍen s tmaziɣt:

Isseqdac

Tiwelhiwin

1. ↑ 'Imɣan n Tensawt - Plantes de Kabylie ' - Saïd Zidat - Editions Innexsys, Luxembourg, Avril 2016 ISBN 978-99959-0-205-6 www.imghantensawt.lu

Иренсәскә (лат. Stachys) — иренсәскә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты.

Таралышы

Яҡынса 300 төрө билдәле; Австралия һәм Яңы Зеландиянан башҡа, бөтә ер шарында таралған. Башҡортостанда 5 төрө үҫә. Һаҙ иренсәскәһе — йылға, күл буйында, ер аҫты һыуҙары сыҡҡан урында, ҡыуаҡлыҡта; шифалы һәм урман иренсәскәһе — урманда һәм урман ситендә, ҡыуаҡлыҡта; бер йыллыҡ иренсәскә — аҡланда, сиҙәмдә, сәсеүлектә, юл ситендә; төҙ иренсәскәдалала, эзбизле һәм ташлы битләүҙәрҙә үҫә; республиканың бөтә биләмәһендә таралған.

Ботаник яҙма

Йәйелеүсән тамырһабаҡлы бер һәм күп йыллыҡ үлән йәки бәләкәй ярым ҡыуаҡ. Һабағы 4 ҡырлы, төҙ, һирәгерәк бөгөлгән, ябай йәки осонда тармаҡлы, 10—120 см бейеклектә. Япрағы оҙонса ланцет, оҙонса йомортҡа, таҫма рәүешендә, осло, һаплы, нигеҙе ныҡ беленгән йөрәк рәүешендә. Сәскәһе аҡ, һары, алһыу, ҡарағусҡыл ҡыҙыл төҫтә, өҙөк башаҡ барлыҡҡа килтереүсе ялған суҡтарға йыйылған. Каса япрағы 5 тешле, тажының өҫкө ирене батынҡы йәки торҡа рәүешендә, аҫҡыһы 3 айырсалы, урталағыһы эре. Һеркәстәре 4, аҫҡылары оҙон. Июнь—сентябрҙә сәскә ата. Емеше — 4 өлөшкә (эремаға) бүленеүсе ценобий.

Файҙаланылыуы

Составында алкалоидтар, дуплау матдәләре, сапониндар, флавоноидтар, эфир майҙары һ.б. бар, халыҡ медицинаһында ҡулланыла. Декоратив үҫемлек. Һаҙ иренсәскә — баллы үҫемлек, төҙ иренсәскә — ағыулы үҫемлек.

Иҫкәрмәләр

Әҙәбиәт

• Иренсәскә — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә (Тикшерелгән 15 декабрь 2009)
• Чистец // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том) — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Никифоров Ю.В. Алтайские травы-целители — Горно-Алтайск: Юч-Сумер – Белуха, 1992. (Тикшерелгән 12 ноябрь 2009)
• Киоринг О. Э. Род 1281. Чистец — Stachys // Флора СССР. В 30-ти томах / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Редактор тома Б. К. Шишкин — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1954. — Т. XXI. — Б. 194—237. — 703 б. — 3000 экз.

Һылтанмалар

• Иренсәскә // Башҡорт энциклопедияһы — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Чистец в Энциклопедии растений Агбина (Тикшерелгән 15 декабрь 2009)
• Чистец в Энциклопедии декоративных садовых растений (Тикшерелгән 13 ноябрь 2009)

Чистец (науч. Stachys)— месен македонски флористички ендемит од семејството на устоцветни растенија (Lamiaceae), кој се развива на варовнички карпи^[1], претежно во клисурите на реките. На просторот и во флората на Македонија се три подвидови на чистец, опишани од познатиот македонски флорист, таксоном и фитоценолог академик Кирил Мицевски^[2]: 1) Чистец, бабунски (науч. Stachys babunensis) кој се развива на варовничките карпи во клисурата Пешти на реката Бабуна; 2) Чистец, македонски (науч. Stachys babunensis) познат само за околината на Мариово и долината на реката Вардар кај Демир Капија и 3) Чистец, хорватиќев (науч. Stachys horvaticii) познат за клисурите на реките Вардар, Пчиња, Тополка и Бабуна^[1].

Наводи