أنقولية

Akelaja^[1] (Aquilegia) jo rod ze swójźby górkacowych rostlinow (Ranunculaceae).

Kakosći

Akelaje su wěcejlětne zelowate rostliny, kótarež maju mócny, zwětšego wěcejgłowaty pjeńk. Ze spódneje łopjenoweje rosety rostu rowne, bogaśe roznogaśowane kwiśonkowe kijaški, kótarež rowno tak kaž kwiśonkowe šyški maju załzowe włoski.

Akelajowe družyny se zwětšego swójogo nektara dla wót tśmjelow wopytuju, rědšej wót dnjownikow. Nektarowe łopjena su nutśikowne kwiśonkowe pśikšywne łopjena. Nektarowe łopjena su jano tak wócynjone, až tśmjel móžo swóju głowu nutś tyknuś.

Systematika

Družyny: 70-80; europske družyny: 4-8

Wuběrk družynow

• Aquilegia alpina
• Aquilegia amaliae
• Aquilegia atrata (śamna akelaja)
• Aquilegia bertolonii
• Aquilegia buergeriana
• Aquilegia caerulea
• Aquilegia canadensis
• Aquilegia chrysantha
• Aquilegia discolor
• Aquilegia einseleana (módra akelaja)
• Aquilegia flabellata
• Aquilegia flavescens
• Aquilegia fragrans
• Aquilegia formosa
• Aquilegia glandulosa
• Aquilegia grata
• Aquilegia jonesii
• Aquilegia longissima
• Aquilegia micrantha
• Aquilegia nigricans
• Aquilegia olympica
• Aquilegia pyrenaica
• Aquilegia saximontana
• Aquilegia scopulorum
• Aquilegia shockleyi
• Aquilegia sibirica
• Aquilegia skinneri
• Aquilegia thalictrifolia
• Aquilegia viridiflora
• Aquilegia vulgaris (wšedna akelaja)

Wobrazowa galerija

• Aquilegia alpina

• Śamna akelaja (Aquilegia atrata)

• Aquilegia bertolonii

• Aquilegia caerulea

• Aquilegia canadensis

• Aquilegia chrysantha

• Aquilegia flabellata

• Aquilegia formosa

• Aquilegia grata

• Aquilegia ottonis
  ssp. amaliae

• Aquilegia oxysepala

• Aquilegia pyrenaica

• wšedna akelaja (Aquilegia vulgaris)

• Aquilegia x hybrida

Nožki

1. ↑ ^{1,0 1,1} W internetowem słowniku: Akelei

Žrědła

• Erhardt, Götz, Bödeker, Seybold: Zander - Handwörterbuch der Pflanzennamen. 17. Auflage; Ulmer Verlag, Stuttgart 2002 ISBN 3-8001-3573-6

Literatura

• Karl Löber: Agaleia - Erscheinung und Bedeutung der Akelei in der mittelalterlichen Kunst. Böhlau, Köln 1988. ISBN 3-41-205486-0
• Botanica - Das Abc der Pflanzen. 10000 Arten in Text und Bild; Tandem Verlag 2003 ISBN 3-8331-1600-5

Akvilegiya (lot. Aquilegia – suvyig‘ar) – ayiqtovondoshlar oilasiga mansub ko‘p yillik o‘tlar turkumi. Poyasi tik (25–70 sm), gullari uzun pixli ko‘k, binafsha, qizil yoki och qizil; gulkosasi 5 bargli. Mevasi o‘zaro tutashmagan tuda urug‘chibarglardan iborat. 50 ga yaqin turi bor. Yevropa, Osiyo va Amerikada (o‘rmon chetlari, daryo bo‘ylari va tog‘larda) tarqalgan. 9 turi bor, ko‘proq Markaziy Osiyo, qisman Sibir va Uzoq Sharkda uch-raydi. Toshkent, Samarqand, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlaridagi tog‘larda A.ning ikki turi yovvoyi holda o‘sadi. Oddiy A. (A. vulgaris) gulzorlarga ekiladi.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Antóniusgglógg (Aquilegia atrata)

Die Antóniusgglógg isch a Gåttung aus der Familie va die „Hahnenfußgewächse”. Der Nåmen isch in Sidtiról in Verwéndung, in a Toal Órte sågg man aa Tonig - Gglógg, wås as gleiche pedaitet. Es këinnen dermit verschiedne Årtn gmoant sein, normalerweis Aquilegia atrata unt Aquilegia vulgaris. Der Pluah håt an eignårtige Fórm, wås leicht zu derkénnen isch.

Aquilegia l'è 'n zèner botànich che töl dét 60-70 spéci de piànte erbàcee perèni e che fà part de la famìa de le Ranunculaceae. I è piànte che crès endèi mucc del emisfér setentriunàl e i è cunusìde per la fùrma particolàr del sò fiùr.

I fiùr i pöl rià a 'na grandèsa de 7 ghèi de diàmetro. La fiuridüra de sòlet l'è 'ndèla stagiù temperàda.

Spéci

• Aquilegia alpina
• Aquilegia atrata.
• Aquilegia atrovinosa
• Aquilegia aurea
• Aquilegia barbaricina
• Aquilegia barnebyi
• Aquilegia bernardii
• Aquilegia bertolonii
• Aquilegia blecicii
• Aquilegia brevistyla
• Aquilegia buergeriana
• Aquilegia caerulea
• Aquilegia canadensis
• Aquilegia champagnatii
• Aquilegia chrysantha
• Aquilegia cazorlensis
• Aquilegia desertorum
• Aquilegia desolatica
• Aquilegia dinarica
• Aquilegia ecalcarata
• Aquilegia einseleana
• Aquilegia elegantula
• Aquilegia eximia
• Aquilegia flabellata
• Aquilegia flavescens
• Aquilegia formosa
• Aquilegia glandulosa
• Aquilegia grahamii
• Aquilegia grata
• Aquilegia incurvata
• Aquilegia japonica
• Aquilegia jonesii
• Aquilegia karatavica
• Aquilegia karelini
• Aquilegia kitaibelii
• Aquilegia lactiflora
• Aquilegia laramiensis
• Aquilegia litardierei
• Aquilegia longissima –
• Aquilegia loriae
• Aquilegia micrantha –
• Aquilegia moorcroftiana
• Aquilegia nigricans
• Aquilegia nugorensis
• Aquilegia nuragica
• Aquilegia olympica
• Aquilegia ottonis
• Aquilegia oxysepala
• Aquilegia pancicii
• Aquilegia parviflora
• Aquilegia pubescens
• Aquilegia pubiflora
• Aquilegia pyrenaica
• Aquilegia rockii
• Aquilegia thalictrifolia
• Aquilegia saximontana
• Aquilegia schockleyi
• Aquilegia scopulorum
• Aquilegia sibirica
• Aquilegia transsilvanica
• Aquilegia triternata
• Aquilegia turczaninovii
• Aquilegia viridiflora
• Aquilegia viscosa
• Aquilegia vitalii
• Aquilegia vulgaris
• Aquilegia yabeana

Riferimèncc

• Flora Europaea: Aquilegia
• USDA PLant Profile: Aquilegia
• Flora of China: Aquilegia

Klokjen

't Boerenklokjen of gewoon klokjen (Latien: Aquilegia) is een geslach kruudachtige, wienterharde, vaste plaanten uut de ranonkelfemilie (Ranunculaceae). Der bin ongeveer 120 soorten. Boerenklokjes hemmen dreelobbige blaojen en opvallende bloemen dee in verschillende kleuren te koop bin.

De meeste soorten bleuien grofweg van half april tot half juli.

Kweek

De plaante mut in een zunnige of halfzunnige plekke staon um goed te kunnen bleuien. De grond mut maotig vochhouwend ween; takjes en rottende blaojen bin een pluspunte. 't Plaanten kan 't beste gebeuren in 't einde van 't naojaor of an 't begin van 't veurjaor.

Soorten

Een selectie van de soorten:

• A. vulgaris: wilde klokjes, 45 tot 60 centimeter hoog, epunte paorsblauwe, roodpaorse, roze of witte kroonblaojen en talrieke meeldraojen.
• A. hybrida: hiertoe wonnen verschillende kruzingen erekend, tot 60 centimeter hoog, verschillende kleuren.
• A. skinneri: oranjerood-witte bloemen, bleui van juli tot september, ongeveer 60 centimeter hoog.

Nedersaksisch

• Drèents: klokkebloeme (Ni'jlusen)
• Veluws:
  • akkelei(e)
  • boerenklokjen (Nunspeet)
  • klokjen (Armelo, Nunspeet)
  • zwärfbloeme (Waopenvelde)

Foto-uutstalling

• A. alpina

• A. alpina

• A. caerulea

• A. caerulea

• A. canadensis

• A. canadensis

• A. chrysantha

• A. chrysantha

• A. chrysantha

• A. vulgaris

• A. vulgaris

• A. vulgaris var. alba

Tawnuct (Isem usnan: Aquilegia) d tawsit n yemɣi seg twacult n ranunculaceae . Carl Von Linné d amdan amezwaru i yuran fell-as deg useggas n 1753.

Tawnuct^[1] - Ancolie commune

Aquilegia vulgaris

Ismawen

• Isem-is s latinit: Aquilegia vulgaris
• Isem-is s tefransist: Ancolie commune
• Ismawen-is nniḍen s teqbaylit: Aqilia
• Ismawen-is nniḍen s tmaziɣt:

Isseqdac

Tiwelhiwin

1. ↑ 'Amawal n Yemɣan - Lexique de plantes ' - Chabane Mohand u Remdane - Mémoire d'études en Agronomie - Université de Tizi ouzou (non daté ~années 80)

Гупэж (лат-бз.: Aquilegia vulgaris, ур-бз.: Водосбoр) — гъэбжыгъэкӀэ псо къэкӀыгъэ, лӀэужьыгъуэ гупэжым ящыщ ( Aquilegia ), лъэпкъ кӀэпхъпащӀэм хэт.

КъыздэкӀыр

ШӀыпӀу хиубыдэхэр курыт, ипшъэ Еуропэм, Скандинавым. Ишъхъэрэ Америкэм ирахьауэ абыми къыщокӀ. Урысейм еуропэ лъэныкъуэм къыщокӀыр.

КъыздэкӀыр губгъуэхэм, мэзхэм.

ЗэрзэфӀэтыр

Жэпкъым къудамэ бжыгъэ къыпидзу, къуиуэ иэ бацу щыт ишъхьамкӀэ, илъэгагъыр см. 30 - 70 хуэдиз мэхъу.

Тхьампэхэр кӀагъымкӀэ нэхъ нэху щыт ишъхьамкӀэ нэхърэ, пхъашэху. Тхьампэ лъабжъэхэм Ӏутхэр щырыщу зэгуэтхэ, кӀы кӀыхьхэм япыту, ишъамкӀэ бгъуэуэ щыту, икӀапэмкӀэ памцӀу, я кӀыхьагъымкӀэ см. 2, 5 - 5 хуэдиз хъууэ, бгъуагъкӀэ см. 1, 5 - 2 хъууэ. Жэпкъым фӀэтӀ тхьампэхэр апхуэдэ къэрабзу щытхэ ауэ я кӀыр нэхъ кӀэкӀыу щыт.

Гъагъэхэр шхъуантӀу, псыху, плъыжьу макӀыу хужьу щытхэ, я бгъуагъыр см. 4 - 5 мэхъу. Тхьампэхэм я кӀыхьагъыр см. 3, я бгъуагъыр см. 1, я пэр дзасу хъуреуэ щыт, я кӀэмкӀэ гъэчауэ цым хуэду, псыгъу тхьампэр еухыр.

Гъагъэм икум ит тхьампэхэр см. 1,5 - 2, 5 я кӀыхьагъу, хъуреуэ, я лапэмкӀэ гъэчауэ щыту.

ЛӀэужьыгъуэхэр

• Flore Pleno Black - см. 80 хуэдиз илъэгагъу, гъагъэхэр пхъашу щыту, плъыжь-кӀынфӀу иэ фӀыцӀу щыту.
• Granny’s Bonnet - гъагъэхэр плъыжьыху-шхъуантӀу, пхъашу щытхэ.
• Nivea - гъагъэхэр шхъуантӀу щытхэ, хужь яхэлъу.
• Peachy Woodside - илъэгагъыр см. 75 хуэдиз хъууэ, гъагъэхэр гъуэплъ-плъыжьыху щытхэ, тхьампэхэр гъуэжьыфу.
• Pom Crimson - гъагъэхэр пхъашу щытхэ, гъуабджу, якур хужьу.
• Silver Edge - гъагъэхэр плъыжьыху-шхъуантӀафу щытхэ, тхьампэгъунэхэр хужьу.
• Aquilegia vulgaris var. stellata - гъагъэхэр удзыфафэ-хужьу щытхэ.
• Woodside Double - гъагъэхэр пхъашу, плъыжьыфэ-шхъуантӀэху щытхэ.
• Aquilegia vulgaris var. winky - см. 35-50 илъэгагъ, гъагъэхэр плъыжьу, хужь-шхъуантӀу зэхэлъ, дэгъэзеяуэ щытхэ.
• Aquilegia vulgaris plena Ruby Port - см. 90-110 илъэгагъ. Гъагъэхэр пхъашу щыт, плъыжькӀынфӀу.

Сурэтылъэ

Суҗыяр, чүмеч гөл (лат. Aquilegia L., 1753^[1][2]) — казаякчалар гаиләлегенә караган үсемлекләр ыруы.

Искәрмәләр

Удвал (лат. Aquilégia) — Холтсонцэцэгтэн (Ranunculaceae)-ий овгийн төрөл юм.

Энэ төрөлд 100 орчим зүйл хамрагдах бөгөөд тэдгээр нь гол төлөв дэлхийн бөмбөрцгийн хойд хагаст тархсан байдаг.

Удвалын 35 зүйлийг тарималжуулан олон хэлбэр, сортуудыг гарган авчээ.

Нэр

Удвал хэмээх нэр нь төвөд хэлний ^{ཨུཏ་པ་ལ} (Удбала) гэсэн үгнээс гаралтай. Харин Aquilégia гэгдэх шинжлэх ухааны нэр нь aqua — «ус» болон legere — «хураах, цуглуулах», эсвэл aquila — «бүргэд» гэсэн үгнүүдээс үүссэн гэж үздэг.

Дүрслэл

Цэцэг нь 6-10 см голчтой, хөх заримдаа шаравтар дэрвэнтэй, бүдүүн гоодой цоморлигийн навчинцрыг бодвол хоёр дахин богино. Навчис хошоод, гурвалсан; навчинцар шүдэрхэг. Хэтэвч 8-10. Цэцгийн шилбэ булчирхайлаг.

Европ, Азид ургах зүйлүүдийн цэцэг нь цагаан, хөх, цэнхэр, ягаан өнгөтэй бол Америкт ургадаг зүйлүүд алтлаг, улбар шар, улаан өнгөтэй байна.

Зүйлүүд

The Plant List мэдээллийн санд удвалын төрлийн 102 зүйл цэцэгт ургамал бүртгэгдсэн байна. Монголд 4 зүйл тэмдэглэгдсэн:

• Aquilegia ganboldii Kamelin & Gubanov. — Ганболдын удвал
• Aquilegia glandulosa Fisch. ex Link. — Шүүсэвчит удвал
• Aquilegia sibirica Lam. — Сибирь удвал
• Aquilegia viridiflora Pall. — Ногоон удвал