Akvilegiya (lat. Aquilegia) — qaymaqçiçəklilər sırasının qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Akvilegiya (lat. Aquilegia) — qaymaqçiçəklilər sırasının qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Aquilegia és un gènere de plantes amb flor. És originari de l'hemisferi nord. Són plantes herbàcies i perennes. Les flors són acampanades. Compta amb unes 70 espècies. Algunes espècies, especialment Aquilegia vulgaris, s'utilitzen en jardineria.
Són espècies autòctones dels Països Catalans[1]
Aquilegia és un gènere de plantes amb flor. És originari de l'hemisferi nord. Són plantes herbàcies i perennes. Les flors són acampanades. Compta amb unes 70 espècies. Algunes espècies, especialment Aquilegia vulgaris, s'utilitzen en jardineria.
Aquilegia (Bonet Nain; Saesneg: Columbine; o'r gair Lladin am 'colomen'). Mae'r genws yn cynnwys oddeutu 60-70 o rywogaethau planhigion luos-flwydd i'w canfod mewn dolydd, coetiroedd, ac ulchedrau yn Hemiffer y Gogledd.
Mae'r enw Aquilegia yn dod o'r Lladin am Eryr sef Aquilia sy'n dod o'r ffaith bod y blodau yn debyg i gryfangau'r eryr.[1]
Aquilegia (Bonet Nain; Saesneg: Columbine; o'r gair Lladin am 'colomen'). Mae'r genws yn cynnwys oddeutu 60-70 o rywogaethau planhigion luos-flwydd i'w canfod mewn dolydd, coetiroedd, ac ulchedrau yn Hemiffer y Gogledd.
Mae'r enw Aquilegia yn dod o'r Lladin am Eryr sef Aquilia sy'n dod o'r ffaith bod y blodau yn debyg i gryfangau'r eryr.
Orlíček (Aquilegia) je rod rostlin patřící do čeledě pryskyřníkovité (Ranunculaceae). Orlíčky jsou vytrvalé, zřídka dvouleté byliny. Orlíčky rostou po celém severním mírném pásmu, kde bylo nalezeno na sedmdesát druhů. Rostliny tvoří vzpřímené větvené lodyhy. Listy s 2-3 krát trojčetnými čepelemi. Květy mají nálevkovitou korunu s dlouhými ostruhami. Kališní lístky jsou velké, ploché a u některých kultivarů odlišně zbarvené bíle, nebo v odstínech žluté, růžové, oranžové a modré až fialové.[L 1] Květy orlíčků mají nezaměnitelnou stavbu, jsou pravidelné, pětičetné, většinou převislé. Tvoří je pět okvětních lístků a pět lístků nektariových s ostruhami. Plod jsou měchýřky.[1]
Některé druhy tohoto rodu lze použít jako okrasné rostliny. V ČR se pěstují především kultivary orlíčků, vyznačující se dlouhými rovnými ostruhami a velkými květy výrazných barev. Na vzniku těchto hybridů se podílely hlavně severoamerické druhy, jako je Aquilegia chrysantba, Aquilegia skinneri, Aquilegia canadensis, hlavně však Aquilegia coeruka.[L 1] Rostlina je vhodná pro výsadby v parcích, nejlépe nepravidelných kompozic přírodního charakteru.
Orlíček byl květinou často zobrazovanou malíři, pro krásný tvar květu. Byl oblíbenou květinou (motivem) na italských výšivkách.[2]
Při pěstování v mírném pásmu (ČR) se daří na slunci i v polostínu. Vhodná je propustná, humózní až hlinitá půda, vlhká, nebo dobře zásobená vodou a živinami. Orlíček má použití hlavně jako atraktivní trvalka ve smíšených letničkových a trvalkových záhonech. Hodí se též k řezu. Sází se do sponu 50–60 cm.[L 1]
Na jaře v dubnu a květnu výsevem semen na záhon. Mladé rostliny se přepichují do nádob, v nichž jsou rostliny dopěstovány.
V České republice roste přirozeně jen orlíček obecný (Aquilegia vulgaris). Další druhy najdeme už např. v rakouských Alpách.
Ve střední Evropě se orlíčky hojně pěstují jako okrasné rostliny, kromě orlíčku obecného a různých jeho kultivarů se pěstují i jiné druhy a jejich kříženci, např.:
Kultivary jsou: 'Crimson Star' – červenobílý, 'Edelweiss' – bílý aj.
Housenice pilatek způsobují holožír. Virová zelenokvětost je infekční virová choroba rostlin. Napadené rostliny je třeba odstranit.
Orlíček (Aquilegia) je rod rostlin patřící do čeledě pryskyřníkovité (Ranunculaceae). Orlíčky jsou vytrvalé, zřídka dvouleté byliny. Orlíčky rostou po celém severním mírném pásmu, kde bylo nalezeno na sedmdesát druhů. Rostliny tvoří vzpřímené větvené lodyhy. Listy s 2-3 krát trojčetnými čepelemi. Květy mají nálevkovitou korunu s dlouhými ostruhami. Kališní lístky jsou velké, ploché a u některých kultivarů odlišně zbarvené bíle, nebo v odstínech žluté, růžové, oranžové a modré až fialové. Květy orlíčků mají nezaměnitelnou stavbu, jsou pravidelné, pětičetné, většinou převislé. Tvoří je pět okvětních lístků a pět lístků nektariových s ostruhami. Plod jsou měchýřky.
Akeleje (Aquilegia) er en slægt med mange arter på den nordlige halvkugle. Det er stauder eller sjældnere: enårige urter, som har følgende fællestræk: Bladene er dobbelt snitdelte med afrundede og helrandede småblade. Blade og stængler er glatte. Blomsterne bæres i oprette stande for enden af særlige skud. De er regelmæssige med de inderste fem kronblade omdannet til lange nektarsporer.
Beskrevne arter
Die Akeleien (Aquilegia) bilden eine Pflanzengattung in der Familie der Hahnenfußgewächse (Ranunculaceae). Die 70 bis 75 Arten sind hauptsächlich in den gemäßigten Gebieten der Nordhalbkugel verbreitet. Sorten einiger Aquilegia-Arten werden als Zierpflanzen verwendet.
Akelei-Arten sind mehrjährige (meist drei- bis fünfjährige) bis ausdauernde krautige Pflanzen. Das reich verzweigte Wurzelsystem bildet schlanke, leicht verholzende Rhizome mit bleibender Pfahlwurzel als Überdauerungsorgan. Mit der Zeit erweitert sich die Pflanze um die Hypokotyl-Region oberhalb des Wurzelhalses in Form einer verdickten Sprossbasis oder Kormus, der an oder unterhalb der Bodenoberfläche bleibt. Diese Struktur hilft der Sprossachse bei der Überwinterung. Mit beständigem Wachstum über mehrere Saisonen hinweg, bilden sich neben der primären Blattkrone Seitenknospen, die neue Wachstumsachsen formen. An einer Pflanze stehen mehrere aufrechte, meist verzweigte Stängel zusammen.
Die Sämlinge besitzen zwei Keimblätter (Kotyledonen). Die Laubblätter stehen in grundständigen Blattrosetten zusammen. Zusätzlich sind etwas kleinere Blätter wechselständig und spiralig am Stängel verteilt. Diese können jedoch als Anpassung an trockenere Habitate oder Hochgebirgsstandorte auch ganz fehlen. Die Laubblätter sind in einen langen Blattstiel und eine Blattspreite gegliedert. Die ein- bis dreifach dreiteilig gefiederten Blattspreiten bestehen aus gelappten bis geteilten Fiederblättchen. Der Rand der Fiederblättchen ist gekerbt.
Mit dem Übergang zum Blühen transformiert sich das apikale Meristem zu einem Blütenstand. Die Blüten stehen endständig, manchmal einzeln, aber meist in zwei bis zehn zymösen oder doldigen monochasialen oder dichasilen Blütenständen zusammen, mit laubblattähnlichen Hochblättern. Die zwittrigen, radiärsymmetrischen Blüten besitzen fünf Blattorgane und sind auch in fünfwirtligen Blüten geordnet. Im ersten Wirtel stehen die kronblattartigen Kelchblätter (Sepalen), die beim Anlocken von Bestäubern eine hervorstehende Funktion besitzen. Im zweiten Wirtel sind die durch einen rückwärts gerichteten Nektarsporn stark differenzierten Kronblätter (Petalen) angeordnet, die im Sporn Nektarien enthalten. Die Länge dieser Sporne variiert enorm von 9 bis 15 Zentimeter bei Aquilegia longissima und der spornlosen Aquilegia ecalcarata. Die Arten variieren aber auch in der Länge der Kronblattspreite und der Kurvatur des Sporns. Die Farben der Blütenhüllblätter reichen von weiß bis blau und gelb bis rot. Die fünf freien, kurz genagelten Kelchblätter sind ausgebreitet und 0,7 bis 5,1 Zentimeter lang. Die fünf mehr oder weniger aufrechten, freien Kronblätter sind mit weniger als 30 Millimeter meist kürzer als die Kelchblätter.
Die vielen Staubblätter sind in zehn Orthostichen zu je vier bis neun Wirteln angeordnet. Die der ersten Blüte folgenden Blüten haben dabei jeweils allmählich abnehmende Zahlen von Staubblattwirteln. Am apikalen Ende jeder Orthostiche findet sich ein neuartiges Blütenorgan, die etwa sieben schuppenförmigen, häutigen Staminodien. Diese sterilen, abgeplatteten Organe finden sich in allen Blüten ungeachtet ihrer Staubblattzahl. Die Staminodien bestehen aus einem zentralen Filament mit seitlicher Lamina und sind typischerweise farblos. Die ökologische Funktion dieser Organe wird nach wie vor diskutiert, aber es ist offensichtlich, dass sie auch dann noch an der Blüte verbleiben, wenn die anderen Blütenorgane abgefallen sind; sie bleiben als umschließender Kranz am Fruchtblatt.[2] Eine Hypothese ist, dass diese Organe mit Mischungen aus Verteidigungssubstanzen gegen Herbivoren ausgestattet sind, um im frühen Stadium der Fruchtbildung einen Schutz zu bieten. Alle Aquilegia-Arten mit Ausnahme von Aquilegia jonesii besitzen solche Staminodien. Es befinden sich vier bis sechs freie Fruchtblätter im Zentrum der Blüte. Der Griffel ist etwa halb so lang wie der Fruchtknoten.
An den bei einer Länge von 3 bis 26 Millimeter schmalen, zylindrischen Balgfrüchten ist der Griffel deutlich erkennbar. Jede Balgfrucht enthält 10 bis 36 Samen. Die schwarzen, glatten Samen sind schmal und verkehrt-eiförmig.
Die Akeleien gehören zu den ursprünglichen Blütenpflanzen und haben daher einen relativ einfachen morphologischen Bauplan.[2]
Die ursprünglichen Aquilegia-Arten sind vor etwa 6,18 bis 6,51 Mio. Jahren aus einem zentralasiatischen Verbreitungszentrum hervorgegangen. Sie bilden sowohl insgesamt als auch in den einzelnen Verbreitungsschwerpunkten eine monophyletische Gruppe (Monophylie).[3]
Die Entstehung der Aquilegia-Arten wird für Europa dabei auf einen Zeitraum auf 1,25 bis 3,96 Mio. Jahren vor heute, für Nordamerika auf 1,42 bis 5,01 Mio. Jahren vor heute angegeben. Da keine fossilen Überreste von Aquilegia spec. gefunden werden, beruhen diese Datierungen auf molekulargenetischen Daten (Molekulare Uhr). Die Besiedlung Nordamerikas erfolgte nur einmal über die im Pliozän geöffnete Landverbindung von Beringia (Beringstraße als Landverbindung im geologischen Zeitraum von 5,5 bis 3,1 Mio. Jahren vor heute geöffnet).
Bei Aquilegia-Arten handelt es sich meist um Hemikryptophyten.
Die Benetzbarkeit der Blattoberfläche ist gering. Wasser perlt in Tropfen ab, wie es auch bei Lotosblumen beobachtet werden kann, und nimmt dabei auf der Oberfläche anhaftende Schmutzpartikel mit (Lotuseffekt).[4]
Seit langer Zeit ist die Pflanzengattung Aquilegia für die Wissenschaft der Botanik wichtig. Die Gattung Aquilegia hat sich für das Verständnis evolutionsgeschichtlicher Abstammung von Blütenorganen und -morphologie in der Parallelentwicklung von Pflanzenarten und tierischen Bestäubern als eines der herausragenden Modelle herausgestellt.[5] Dabei haben Aquilegia-Arten direktionale Anpassungen ihrer Nektarsporne an unterschiedliche Bestäuber wie Kolibri, Schwärmer und Hummeln vollzogen. Daher variieren die Längen der Nektarsporne zwischen 1 und 2 Millimeter sowie von 10 bis 12 Zentimeter, aber auch die Blütenfarben wie die -orientierung haben sich als direkt abhängig von bestäubenden Tieren herausgestellt (Hummelblüten sind blau-violett, Kolibriblüten rot, Schwärmerblüten weiß oder gelb). Sie haben sich dabei an eine Vielzahl unterschiedlicher Bestäuber angepasst: Schwebfliegen, Hummeln, Schwärmer und Kolibris.
In Eurasien und Nordamerika haben sich die Aquilegia-Arten evolutionär jedoch in relativ kurzer Zeit spezifisch unterschiedlich entwickelt: Während sich in Eurasien Aquilegia-Unterarten durch adaptive Radiation an unterschiedliche Habitate (Wald, Grasland, alpine Standorte) weiterentwickelten, die Blütenmodifizierung aber relativ unbedeutend blieb, so fand in der neuen Welt die blütenmorphologische Anpassung an unterschiedliche Bestäuber statt.[5] Daher haben sich die europäischen Aquilegia-Arten überwiegend allopatrisch durch reliktische Isolation gebildet (lokale Endemiten), die amerikanischen dagegen auch sympatrisch durch Barrieren im Bestäubungsmechanismus. So sind die Blüten der eurasischen Akeleien noch immer auf Hummeln fixiert, während die amerikanischen Arten größere Vielfalt entwickelten und neben Arten mit Hummelbestäubung auch Formen entwickelten, die ganz oder überwiegend auf Kolibri- (Aquilegia flavescens, Aquilegia skinneri, Aquilegia formosa, Aquilegia canadensis, Aquilegia elegantula) oder Schwärmer-Bestäubung angelegt sind.[6]
Aquilegia-Arten können sich durch das Fehlen von bestimmten fördernden Ausbreitungsmechanismen der kleinen Samen nicht über größere Distanzen ausbreiten. Sie treten dadurch auch oft nur lokal häufiger auf.
Die 70[7] bis 75 Aquilegia-Arten haben ihre Areale in den gemäßigten Gebieten der Nordhalbkugel (zirkumboreal): in Eurasien und Nordamerika. Dabei reicht das Gattungsareal nördlich in die boreale Zone und südlich bis in die Berge Nordmexikos und Nordafrikas. Verbreitungsschwerpunkt sind die zentralasiatischen Gebirge in Südsibirien mit etwa zehn Arten. Die Arten verteilen sich zu je ungefähr einem Drittel auf die Kontinente Nordamerika, Asien und Europa.[3]
Die Aquilegia-Arten besiedeln eine Vielzahl unterschiedlicher Habitate, von Oasen in Trockengebieten bis zu alpinen Grasländern, Felsheiden oder temperaten Wäldern, von der Meeresküste bis zu den Hängen des Himalaya, der Rocky Mountains oder der Alpen. Sie gedeihen von der Wüste (Aquilegia skinneri oder Aquilegia chrysanta) bis ins Hochgebirge (Aquilegia dinarica oder Aquilegia jonesii). Bestimmte Arten besiedeln als Generalisten eine Vielzahl von Habitaten; so findet sich Aquilegia vulgaris sowohl in Fels-, Wald und Grasvegetation. Spezialisten sind dann oft an felsige oder Gebirgsstandorte angepasst, was bei den europäischen Akeleien insbesondere auf einige der seltenen endemischen Arten Südeuropas und der Alpen zutrifft (beispielsweise Aquilegia alpina, Aquilegia dinarica, Aquilegia kitaibelii).
In Mitteleuropa kommen sechs Aquilegia-Arten vor. Sie werden aufgrund morphologischer Eigenschaften in die Gruppen des Vulgaris-Komplexes sowie des Alpina-Komplexes eingeteilt.[8] Zur taxonomischen Unterscheidung der europäischen Arten dienen insbesondere eine Kombination aus Blütenmerkmalen sowie von Blatt- und Stängelbehaarung. Die im südlichen Mitteleuropa untereinander schwierig zu trennende Gewöhnliche Akelei (Aquilegia vulgaris) und Dunkle Akelei (Aquilegia nigricans) können in der Regel nur über das Hervortreten der Staubblätter, die entweder aus den Petalen herausragen oder von diesen eingeschlossen werden sowie dem Vorkommen oder Fehlen drüsiger Behaarung am Stängel eindeutig unterschieden werden.[9] Zudem ist die Blütenfarbe bei der Dunklen Akelei ein Purpur-violett, bei der Gewöhnlichen Akelei ein Blau-violett. In Südeuropa sind die Merkmalskomplexe jedoch auch über Merkmale der Blattsegmente eindeutiger: die Dunkle Akelei hat hier tief eingeschnittene Loben der Blattsegmente.[10] Die zur Dunklen Akelei wahrscheinlich eng verwandte Angenehme Akelei (Aquilegia grata) hat die kürzesten Petalen aller europäische Akeleien. Mit 6 mm ragen bei der Angenehmen Akelei auch die Staubblätter weit aus den Petalen heraus.[11] Gleichfalls ist die Schwarzviolette Akelei (Aquilegia atrata) mit den 5 mm aus den Petalen herausragenden Staubblättern und der sehr dunklen Blütenfarbe auffällig. Gut ansprechbar sind zudem die Alpen-Akelei (Aquilegia alpina) mit den besonderes großen blauen Blüten sowie die Kleinblütige Akelei (Aquilegia einseliana), die bereits zum alpinen Komplex der Akeleien zählt.[12] Da Akeleien generell hohe Ansprüche an die Wasserversorgung haben, werden sie in subtropischen Lagen Südeuropas durch spezielle Gebirgssippen vertreten. Es sind die auf der Balkanhalbinsel wachsende Dinarische Akelei (Aquilegia dinarica), Aquilegia nikolicii,[13] Aquilegia ottonis und die Kitaibel-Akelei (Aquilegia kitaibelliana), die in Kalkgebirgen oberhalb der Baumgrenze an feuchten Quellnischen oder an abschattigen Felsvorsprüngen wachsen. Sie bleiben aber in den Trockenklimaten rar und meist sehr örtlich vorkommend.
Bis heute ist es nicht möglich, die über zwanzig europäischen Akeleien über genetische Sequenzen zu unterscheiden, zu den amerikanischen sowie den asiatischen Sippen wurden aber genetische Diskriminanten gefunden.[14] Durch die enge Verwandtschaft aller Aquilegia-Arten blieben bei infraspezifischen Kreuzungen selbst die geographisch entferntesten Arten immer fertil. Damit besitzt die Gattung auch keine polyploiden Vertreter. Das heißt, alle Aquilegia-Arten und selbst infraspezifische Hybriden bleiben in ihrem Chromosomensatz immer diploid. Aufgrund dieser als „religiös“ beschriebenen Diploidie wurden auch alle Aquilegia-Taxa in Bezug zu einer Arten-Herde (engl. „Species Flock“) gesetzt. Es wurden beispielsweise 2n = meist 14, seltener 16, 18 oder 20 gefunden.[15]
Die Gattung Aquilegia wurde 1753 durch Carl von Linné in Species Plantarum, Tomus I, S. 533[16] aufgestellt.[17] Der wissenschaftliche Gattungsname Aquilegia setzt sich aus zwei lateinischen Wortelementen zusammen: aqua für Wasser und legere für sammeln, also Wassersammler(in)[18] und bezieht sich auf den in den Spornen angesammelten Nektar, mit dem bestäubende Insekten angelockt werden.
Die Gattung Aquilegia gehört zur Subtribus Isopyrinae aus der Tribus Isopyreae in der Unterfamilie Isopyroideae innerhalb der Familie Ranunculaceae.[19]
In der Gattung Aquilegia gibt es etwa 70[7][20] bis 75[3] Arten:[19][21]
Die Herleitung des deutschen Trivialnamens Akelei ist unklar. Aber vermutlich ist der deutsche Volksname Akelei aus dem lateinischen aquilegia (womit im Allgemeinen Aquilegia vulgaris L., die Gemeine Akelei, gemeint war) entlehnt. In den althochdeutschen Glossen sind Formen wie agaleia oder ageleia (seit dem 10 Jh.) anzutreffen. Bei Hildegard von Bingen heißt die Pflanze acoleia, ackeleia, agleia, im Mittelniederdeutschen akuleye. In der Volkssprache ist das Wort vielfach umgewandelt worden, z. B. in Akelchen (Thüringen), Aggerlei, Aggerleine (Pfalz), Aglije (Luzern, Zürich), Hagleie (Schaffhausen), Hakeleden, Hakelehnen (Mecklenburg), Gakeilei (angelehnt an Gaggel 'Ei' in der Kindersprache (Niederhessen, rheinisch)) oder Klei(e) (Niederrheinisch).
Viele Volksnamen nehmen Bezug auf die Form der nickenden Blüten, so Glocken, Glöckerl, Glöckchen, Blaue Glocken (verbreitet), Zigeunerglocken (Gailtal/Kärnten), Teufelglocken (Lenggries/Oberbayern), Kaiserglocken (Riesengebirge), Zuckerglocken (Thurgau), Glockenblume (weit verbreitet), Glockenstück (Schwäbische Alb) oder Glockenrosa (Anhalt).
Andere die Blütenform betreffende Volksnamen sind Pausewängel (Sächs, Felsengebirge), Stellhäfele (eigentlich ein irdenes Kochgefäß mit Füßen) (Aachern/Baden), Kessel (Mittenwald/Oberbayern), Stanitzelblume (bayerische Stanizl 'Papiertüte') (Knittelfeld/Steiermark), Manselblume (schweiz. Manse 'Rockärmel mit Spitzen') (Aargau), Narrenkappen (z. B. Lörrach/Baden, Kt. St. Gallen), Kapuzinerchappe(n), - Hüetli (Kt. St. Gallen), Pfaffenkäpple (Achkarren/Baden), Plumphose (Kt. Schaffhausen), Schlotterhose (St. Gallen), Schwizerhose (Aargau), Hose(n)lätzli (Aargau), Frae(n)schüehli (Küsnacht/Schwyz), Fünf Vögerl zsam (Oststeiermark), Tauberln (Südmähren) oder Gugerschen (Schönhengstgau, Sudetenland).
Bezüge auf die dunkle Blütenfarbe findet man in den Namen Tintenglocke (Thüringer Wald, Thurgau) und Truarbliemli (Trauerblümlein da auch auf ländlichen Friedhöfen gepflanzt) (Grindelwald/Bern).
Außerdem wird die Akelei noch Kaiserblume (Albendorf/Riesengebirge), Hernblume (Eifel), Zaniggele, Zinäggele oder Süniggele (angelehnt an 'Sanikel') (Schaffhausen) genannt.[26]
Elfenschuh, Zigeunerglocken, Teufelsglocken, Kaiserglocken und Narrenkappen sind ebenfalls Volksnamen der Akelei.
Einen weiteren Namen, Agelblume, verwendete die adelige Schwesternschaft von der Agelblume in Königsberg in Bayern, die bis zur Reformation bestand und in Königsberg ansässig war. Dabei stand die Akelei für die Bescheidenheit, an die sie die Schwestern von der Agelblume erinnern sollte.
Die Akelei ist wahrscheinlich seit dem späten Mittelalter eine Zierpflanze europäischer Gärten. Die Gemeine Akelei wurde im Mittelalter und der frühen Neuzeit in vielfältiger Form in der Medizin verwendet. Aufgrund der ihr zugeschriebenen Symbolik ist sie außerdem auf zahlreichen mittelalterlichen Tafelgemälden zu finden. Die Akelei war im Altertum der Fruchtbarkeitsgöttin Freya geweiht, später wurde sie dann der Jungfrau Maria zugeordnet. Seit dem Mittelalter wurden die Samen als Aphrodisiakum verwendet. Es hieß sogar, dass die aphrodisischen Kräfte der Akeleisamen schon bei bloßer Berührung übertragen werden konnten. Rätsch schrieb, dass wenn man die Samen zu einem feinen Pulver zerrieb, mit dem man sich die Handflächen bestrich und dann damit eine Frau berührte, war diese sofort sexuell erregt. In der Symbolik steht die Akelei einerseits für Demut ein, und sie symbolisiert den Heiligen Geist, Lebenskraft, Überwindung irdischer Begrenzung, umfassendes Heil, Triumph, Erlösung, Dreieinigkeit und den Lobpreis Gottes.[27] Andererseits steht sie für die Sexualkraft des Mannes, für Verführung und Liebe. Sie wurde und wird immer noch als Grabpflanze eingesetzt.[28]
Sorten einiger Aquilegia-Arten (beispielsweise Aquilegia alpina, Aquilegia atrata, Aquilegia caerulea, Aquilegia canadensis, Aquilegia chrysantha, Aquilegia elegantula, Aquilegia flabellata, Aquilegia formosa, Aquilegia longissima, Aquilegia saximontana, Aquilegia skinneri, Aquilegia viridiflora und Aquilegia vulgaris) und Hybriden (beispielsweise McKana-Hybriden) werden als Zierpflanzen verwendet. Sie werden je nach Art und Sorte sehr unterschiedlich als Beetpflanze, im Steingarten oder als Schnittblume genutzt.[29]
Die Akeleien (Aquilegia) bilden eine Pflanzengattung in der Familie der Hahnenfußgewächse (Ranunculaceae). Die 70 bis 75 Arten sind hauptsächlich in den gemäßigten Gebieten der Nordhalbkugel verbreitet. Sorten einiger Aquilegia-Arten werden als Zierpflanzen verwendet.
Akelaja[1] (Aquilegia) jo rod ze swójźby górkacowych rostlinow (Ranunculaceae).
Akelaje su wěcejlětne zelowate rostliny, kótarež maju mócny, zwětšego wěcejgłowaty pjeńk. Ze spódneje łopjenoweje rosety rostu rowne, bogaśe roznogaśowane kwiśonkowe kijaški, kótarež rowno tak kaž kwiśonkowe šyški maju załzowe włoski.
Akelajowe družyny se zwětšego swójogo nektara dla wót tśmjelow wopytuju, rědšej wót dnjownikow. Nektarowe łopjena su nutśikowne kwiśonkowe pśikšywne łopjena. Nektarowe łopjena su jano tak wócynjone, až tśmjel móžo swóju głowu nutś tyknuś.
Družyny: 70-80; europske družyny: 4-8
Śamna akelaja (Aquilegia atrata)
wšedna akelaja (Aquilegia vulgaris)
Akelaja (Aquilegia) jo rod ze swójźby górkacowych rostlinow (Ranunculaceae).
Akkelej of klokkes (Aquilegia) is e geslech van kroedechtige, wintjerhel, vaste plantjen oete ranonkelfemielje (Ranunculaceae). 't Guuef zoeaget 120 versjillige saorte. De saorte höbbe drielöbbige blajer en opvallendje blomen in wied-oetereinloupendje kluuere.
De meiste akkelejsaorte bleuje graofeweg van half april toet half julie.
De plantje vereisje 'n zónnige of halfzónnige plaats veur good te kónne bleuje. De gróndj deentj maesig vochhajendj te zeen; tekskes en rottige blajer oppe gróndj haje de voch vas en waere daoveur aangeraoje. Akkelej kan 't bèste inne sierhäöf waeren aangepaotj anen ènj van 't naojaor of ane begin van 't veurjaor. Akkelej is 'n gesjikdje sniejbloom.
De naam akkelej kump van 't Letiens Aquilegia. Dae naam is weer aafgelèdj van aquila "adelieër", ómdet de vorm vanne kroeanblajer liek op 'ne klaw van 'nen adelieër.
Inkel bekèndje saorte zeen:
Akkelej of klokkes (Aquilegia) is e geslech van kroedechtige, wintjerhel, vaste plantjen oete ranonkelfemielje (Ranunculaceae). 't Guuef zoeaget 120 versjillige saorte. De saorte höbbe drielöbbige blajer en opvallendje blomen in wied-oetereinloupendje kluuere.
De meiste akkelejsaorte bleuje graofeweg van half april toet half julie.
De plantje vereisje 'n zónnige of halfzónnige plaats veur good te kónne bleuje. De gróndj deentj maesig vochhajendj te zeen; tekskes en rottige blajer oppe gróndj haje de voch vas en waere daoveur aangeraoje. Akkelej kan 't bèste inne sierhäöf waeren aangepaotj anen ènj van 't naojaor of ane begin van 't veurjaor. Akkelej is 'n gesjikdje sniejbloom.
De naam akkelej kump van 't Letiens Aquilegia. Dae naam is weer aafgelèdj van aquila "adelieër", ómdet de vorm vanne kroeanblajer liek op 'ne klaw van 'nen adelieër.
Akvilegiya (lot. Aquilegia – suvyig‘ar) – ayiqtovondoshlar oilasiga mansub ko‘p yillik o‘tlar turkumi. Poyasi tik (25–70 sm), gullari uzun pixli ko‘k, binafsha, qizil yoki och qizil; gulkosasi 5 bargli. Mevasi o‘zaro tutashmagan tuda urug‘chibarglardan iborat. 50 ga yaqin turi bor. Yevropa, Osiyo va Amerikada (o‘rmon chetlari, daryo bo‘ylari va tog‘larda) tarqalgan. 9 turi bor, ko‘proq Markaziy Osiyo, qisman Sibir va Uzoq Sharkda uch-raydi. Toshkent, Samarqand, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlaridagi tog‘larda A.ning ikki turi yovvoyi holda o‘sadi. Oddiy A. (A. vulgaris) gulzorlarga ekiladi.
Akvilegiya (lot. Aquilegia – suvyig‘ar) – ayiqtovondoshlar oilasiga mansub ko‘p yillik o‘tlar turkumi. Poyasi tik (25–70 sm), gullari uzun pixli ko‘k, binafsha, qizil yoki och qizil; gulkosasi 5 bargli. Mevasi o‘zaro tutashmagan tuda urug‘chibarglardan iborat. 50 ga yaqin turi bor. Yevropa, Osiyo va Amerikada (o‘rmon chetlari, daryo bo‘ylari va tog‘larda) tarqalgan. 9 turi bor, ko‘proq Markaziy Osiyo, qisman Sibir va Uzoq Sharkda uch-raydi. Toshkent, Samarqand, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlaridagi tog‘larda A.ning ikki turi yovvoyi holda o‘sadi. Oddiy A. (A. vulgaris) gulzorlarga ekiladi.
Die Antóniusgglógg isch a Gåttung aus der Familie va die „Hahnenfußgewächse”. Der Nåmen isch in Sidtiról in Verwéndung, in a Toal Órte sågg man aa Tonig - Gglógg, wås as gleiche pedaitet. Es këinnen dermit verschiedne Årtn gmoant sein, normalerweis Aquilegia atrata unt Aquilegia vulgaris. Der Pluah håt an eignårtige Fórm, wås leicht zu derkénnen isch.
Aquilegia l'è 'n zèner botànich che töl dét 60-70 spéci de piànte erbàcee perèni e che fà part de la famìa de le Ranunculaceae. I è piànte che crès endèi mucc del emisfér setentriunàl e i è cunusìde per la fùrma particolàr del sò fiùr.
I fiùr i pöl rià a 'na grandèsa de 7 ghèi de diàmetro. La fiuridüra de sòlet l'è 'ndèla stagiù temperàda.
Aquilegia l'è 'n zèner botànich che töl dét 60-70 spéci de piànte erbàcee perèni e che fà part de la famìa de le Ranunculaceae. I è piànte che crès endèi mucc del emisfér setentriunàl e i è cunusìde per la fùrma particolàr del sò fiùr.
I fiùr i pöl rià a 'na grandèsa de 7 ghèi de diàmetro. La fiuridüra de sòlet l'è 'ndèla stagiù temperàda.
't Boerenklokjen of gewoon klokjen (Latien: Aquilegia) is een geslach kruudachtige, wienterharde, vaste plaanten uut de ranonkelfemilie (Ranunculaceae). Der bin ongeveer 120 soorten. Boerenklokjes hemmen dreelobbige blaojen en opvallende bloemen dee in verschillende kleuren te koop bin.
De meeste soorten bleuien grofweg van half april tot half juli.
De plaante mut in een zunnige of halfzunnige plekke staon um goed te kunnen bleuien. De grond mut maotig vochhouwend ween; takjes en rottende blaojen bin een pluspunte. 't Plaanten kan 't beste gebeuren in 't einde van 't naojaor of an 't begin van 't veurjaor.
Een selectie van de soorten:
't Boerenklokjen of gewoon klokjen (Latien: Aquilegia) is een geslach kruudachtige, wienterharde, vaste plaanten uut de ranonkelfemilie (Ranunculaceae). Der bin ongeveer 120 soorten. Boerenklokjes hemmen dreelobbige blaojen en opvallende bloemen dee in verschillende kleuren te koop bin.
De meeste soorten bleuien grofweg van half april tot half juli.
Tawnuct (Isem usnan: Aquilegia) d tawsit n yemɣi seg twacult n ranunculaceae . Carl Von Linné d amdan amezwaru i yuran fell-as deg useggas n 1753.
Tawnuct (Isem usnan: Aquilegia) d tawsit n yemɣi seg twacult n ranunculaceae . Carl Von Linné d amdan amezwaru i yuran fell-as deg useggas n 1753.
Tawnuct - Ancolie commune Aquilegia vulgarisГупэж (лат-бз.: Aquilegia vulgaris, ур-бз.: Водосбoр) — гъэбжыгъэкӀэ псо къэкӀыгъэ, лӀэужьыгъуэ гупэжым ящыщ ( Aquilegia ), лъэпкъ кӀэпхъпащӀэм хэт.
ШӀыпӀу хиубыдэхэр курыт, ипшъэ Еуропэм, Скандинавым. Ишъхъэрэ Америкэм ирахьауэ абыми къыщокӀ. Урысейм еуропэ лъэныкъуэм къыщокӀыр.
КъыздэкӀыр губгъуэхэм, мэзхэм.
Жэпкъым къудамэ бжыгъэ къыпидзу, къуиуэ иэ бацу щыт ишъхьамкӀэ, илъэгагъыр см. 30 - 70 хуэдиз мэхъу.
Тхьампэхэр кӀагъымкӀэ нэхъ нэху щыт ишъхьамкӀэ нэхърэ, пхъашэху. Тхьампэ лъабжъэхэм Ӏутхэр щырыщу зэгуэтхэ, кӀы кӀыхьхэм япыту, ишъамкӀэ бгъуэуэ щыту, икӀапэмкӀэ памцӀу, я кӀыхьагъымкӀэ см. 2, 5 - 5 хуэдиз хъууэ, бгъуагъкӀэ см. 1, 5 - 2 хъууэ. Жэпкъым фӀэтӀ тхьампэхэр апхуэдэ къэрабзу щытхэ ауэ я кӀыр нэхъ кӀэкӀыу щыт.
Гъагъэхэр шхъуантӀу, псыху, плъыжьу макӀыу хужьу щытхэ, я бгъуагъыр см. 4 - 5 мэхъу. Тхьампэхэм я кӀыхьагъыр см. 3, я бгъуагъыр см. 1, я пэр дзасу хъуреуэ щыт, я кӀэмкӀэ гъэчауэ цым хуэду, псыгъу тхьампэр еухыр.
Гъагъэм икум ит тхьампэхэр см. 1,5 - 2, 5 я кӀыхьагъу, хъуреуэ, я лапэмкӀэ гъэчауэ щыту.
Гупэж (лат-бз.: Aquilegia vulgaris, ур-бз.: Водосбoр) — гъэбжыгъэкӀэ псо къэкӀыгъэ, лӀэужьыгъуэ гупэжым ящыщ ( Aquilegia ), лъэпкъ кӀэпхъпащӀэм хэт.
Суҗыяр, чүмеч гөл (лат. Aquilegia L., 1753[1][2]) — казаякчалар гаиләлегенә караган үсемлекләр ыруы.
Удвал (лат. Aquilégia) — Холтсонцэцэгтэн (Ranunculaceae)-ий овгийн төрөл юм.
Энэ төрөлд 100 орчим зүйл хамрагдах бөгөөд тэдгээр нь гол төлөв дэлхийн бөмбөрцгийн хойд хагаст тархсан байдаг.
Удвалын 35 зүйлийг тарималжуулан олон хэлбэр, сортуудыг гарган авчээ.
Удвал хэмээх нэр нь төвөд хэлний ཨུཏ་པ་ལ (Удбала) гэсэн үгнээс гаралтай. Харин Aquilégia гэгдэх шинжлэх ухааны нэр нь aqua — «ус» болон legere — «хураах, цуглуулах», эсвэл aquila — «бүргэд» гэсэн үгнүүдээс үүссэн гэж үздэг.
Цэцэг нь 6-10 см голчтой, хөх заримдаа шаравтар дэрвэнтэй, бүдүүн гоодой цоморлигийн навчинцрыг бодвол хоёр дахин богино. Навчис хошоод, гурвалсан; навчинцар шүдэрхэг. Хэтэвч 8-10. Цэцгийн шилбэ булчирхайлаг.
Европ, Азид ургах зүйлүүдийн цэцэг нь цагаан, хөх, цэнхэр, ягаан өнгөтэй бол Америкт ургадаг зүйлүүд алтлаг, улбар шар, улаан өнгөтэй байна.
The Plant List мэдээллийн санд удвалын төрлийн 102 зүйл цэцэгт ургамал бүртгэгдсэн байна. Монголд 4 зүйл тэмдэглэгдсэн:
Удвал (лат. Aquilégia) — Холтсонцэцэгтэн (Ranunculaceae)-ий овгийн төрөл юм.
Энэ төрөлд 100 орчим зүйл хамрагдах бөгөөд тэдгээр нь гол төлөв дэлхийн бөмбөрцгийн хойд хагаст тархсан байдаг.
Удвалын 35 зүйлийг тарималжуулан олон хэлбэр, сортуудыг гарган авчээ.
Aquilegia (common names: granny's bonnet,[1] columbine) is a genus of about 60–70 species[2] of perennial plants that are found in meadows, woodlands, and at higher altitudes throughout the Northern Hemisphere, known for the spurred petals [3] of their flowers.
The genus name Aquilegia comes from the Latin “Aquila”, or “eagle”; this is in obvious reference to the spurred, “hook” shapes within the blooms, that many gardeners say resemble an eagle's talons.[4]
Perennial herbs, with woody, erect stock, roots forming thick rhizomes. The basal leaves are compound, 1–3 ternate, blades 3-lobed -partite, and lobes lobulate and obtuse. The cauline leaves are similar to the basal ones, while the upper ones are bract like.
The hermaphrodite (bisexual) flowers are terminal to stem and branches. They are usually pentamerous (with five spreading perianth petaloid sepal segments). Five tubular honey-leaves[a] are semi erect with a flat limb and spurred or saccate at the base. The spur is directed backwards and secretes nectar. Stamens are numerous (often more than 50) in whorls of 5, the innermost being scarious staminodes. There are ten membranaceous intrastaminal scales. There are five pistils and the Carpels are free.[6][7][8]
The fruit has several (five to 15) follicles which are semi erect and slightly connate downwards. These hold many seeds and are formed at the end of the pistils. The nectar is mainly consumed by long-beaked birds such as hummingbirds.[9] Almost all Aquilegia species have a ring of staminodia around the base of the stigma, which may help protect against insects.[10][6][7] Chromosome number is x=7.[8]
Columbines are closely related to plants in the genera Actaea (baneberries) and Aconitum (wolfsbanes/monkshoods), which like Aquilegia produce cardiogenic toxins.[11]
They are used as food plants by some Lepidoptera (butterfly and moth) caterpillars. These are mainly of noctuid moths – noted for feeding on many poisonous plants without harm – such as cabbage moth (Mamestra brassicae), dot moth (Melanchra persicariae) and mouse moth (Amphipyra tragopoginis). The engrailed (Ectropis crepuscularia), a geometer moth, also uses columbine as a larval food plant. The larvae of the Papaipema leucostigma also feed on columbine.[12]
Plants in the genus Aquilegia are a major food source for Bombus hortorum, a species of bumblebee. Specifically, they have been found to forage on species of Aquilegia vulgaris in Belgium and Aquilegia chrysantha in North America and Belgium. The bees do not show any preference in color of the flowers.[13]
Columbine is a hardy perennial, which propagates by seed. It will grow to a height of 40–50 cm (15–20 in). It will grow in full sun; however, it prefers growing in partial shade and well drained soil, and is able to tolerate average soils and dry soil conditions. Columbine is rated at hardiness zone 3 in the United States so does not require mulching or protection in the winter.[14][15]
Large numbers of hybrids are available for the garden, since the European A. vulgaris was hybridized with other European and North American varieties. [16] Aquilegia species are very interfertile, and will self-sow.[17] Some varieties are short-lived so are better treated as biennials.
The British National Collection of Aquilegias was held by Mrs Carrie Thomas at Killay near Swansea.[18] Some time during or before 2014 the collection started to succumb to Aquilegia Downy Mildew Peronospora aquilegiicola which was at the time an emerging disease to which the plants had no resistance. By 2018 the entire collection had been lost.[19] Aquilegia can be grown from seeds or rhizomes.[20]
The flowers of various species of columbine were consumed in moderation by Native Americans as a condiment with other fresh greens, and are reported to be very sweet, and safe if consumed in small quantities. The plant's seeds and roots, however, are highly poisonous and contain cardiogenic toxins which cause both severe gastroenteritis and heart palpitations if consumed as food. Native Americans used very small amounts of Aquilegia root as a treatment for ulcers.[21] However, the medical use of this plant is better avoided due to its high toxicity; columbine poisonings may be fatal.[11]
An acute toxicity test in mice has demonstrated that ethanol extract mixed with isocytisoside, the main flavonoid compound from the leaves and stems of Aquilegia vulgaris, can be classified as non-toxic, since a dose of 3000 mg/kg did not cause mortality.[22]
The Colorado blue columbine (A. coerulea) is the official state flower of Colorado (see also Columbine, Colorado). It is also used as a symbol of the former city of Scarborough in the Canadian province of Ontario.[23]
Columbines have been important in the study of evolution. It was found that the Sierra columbine (A. pubescens) and crimson columbine (A. formosa) each has adapted specifically to a pollinator. Bees and hummingbirds are the visitors to A. formosa, while hawkmoths would only visit A. pubescens when given a choice. Such a "pollination syndrome", being due to flower color and orientation controlled by their genetics, ensures reproductive isolation and can be a cause of speciation.[24]
Aquilegia petals show an enormous range of petal spur length diversity ranging from a centimeter to the 15 cm spurs of Aquilegia longissima. Selection from pollinator shifts is suggested to have driven these changes in nectar spur length.[25] It was shown that this spur length diversity is achieved solely through changing cell shape, not cell number or cell size. This suggests that a simple microscopic change can result in a dramatic evolutionarily relevant morphological change.[3]
Columbine species include:[26]
Aquilegia (common names: granny's bonnet, columbine) is a genus of about 60–70 species of perennial plants that are found in meadows, woodlands, and at higher altitudes throughout the Northern Hemisphere, known for the spurred petals of their flowers.
Aquilegia es un género con 60-70 especies de plantas herbáceas perennes ranunculáceas que crece a gran altura en el Hemisferio Norte. Son conocidas por sus distinguidas flores, generalmente acampanadas. Genéricamente son llamadas colombinas.
Varias especies se cultivan en jardines; Aquilegia vulgaris es una flor tradicional de jardín en Gran Bretaña, y varias especies son nativas de Norteamérica. Se han desarrollado numerosos híbridos. Se propagan a través de semillas.
Las flores son de gran tamaño, hasta 7 cm de diámetro. Aparecen en estaciones templadas. Tienen una forma muy particular, como si la flor fuese en dos direcciones completamente opuestas. Los colores son diferentes según la especie o variedad. En la mayoría de los casos son bicolores.
Son el alimento de algunas especies de Lepidoptera, incluidas Mamestra brassicae, Melanchra persicariae, Ectropis crepuscularia y Amphipyra tragoponis.
El género fue descrito por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 1: 533. 1753.[1][2]
Aquilegia: nombre genérico que deriva del latín aquila = "el águila", en referencia a la forma de los pétalos de la que se dice que es como la garra de un águila.[3]
Anexo: Especies del género Aquilegia
Aquilegia ecalcarata es una planta de la Medicina Tradicional China utilizada en el tratamiento de pustulosis, daños necróticos y otras infecciones. De esta planta se aisló la aquiledina y la isoaquiledina. Sus estructuras contienen un anillo saturado de 1,3-diazepin-2-ona.[4][5][6]
Aquilegia es un género con 60-70 especies de plantas herbáceas perennes ranunculáceas que crece a gran altura en el Hemisferio Norte. Son conocidas por sus distinguidas flores, generalmente acampanadas. Genéricamente son llamadas colombinas.
Varias especies se cultivan en jardines; Aquilegia vulgaris es una flor tradicional de jardín en Gran Bretaña, y varias especies son nativas de Norteamérica. Se han desarrollado numerosos híbridos. Se propagan a través de semillas.
Las flores son de gran tamaño, hasta 7 cm de diámetro. Aparecen en estaciones templadas. Tienen una forma muy particular, como si la flor fuese en dos direcciones completamente opuestas. Los colores son diferentes según la especie o variedad. En la mayoría de los casos son bicolores.
Son el alimento de algunas especies de Lepidoptera, incluidas Mamestra brassicae, Melanchra persicariae, Ectropis crepuscularia y Amphipyra tragoponis.
'Blue Butterflies'.Kurekell (Aquilegia) on taimeperekond tulikaliste sugukonnast. Perekonda kuulub 60-70 liiki.
Kurekell (Aquilegia) on taimeperekond tulikaliste sugukonnast. Perekonda kuulub 60-70 liiki.
Aquilegia (euskaraz zeinulili) generoa 60-70 espeziez osaturik dago. Landare belarkarak eta bizikorrak dira, eta Ipar hemisferioko goi-aldeetan bizi dira. Euren loreak, gehienak kanpai itxurakoak, aski ezagunak dira.
Zenbait espezie lorategietan erabiltzen dira. Aquilegia vulgaris, esate baterako, oso arrunta da Britainia Handiko lorategi eta parkeetan.
Euskal Herrian bi espezie daude: Aquilegia vulgaris eta Aquilegia pyrenaica.
Aquilegia (euskaraz zeinulili) generoa 60-70 espeziez osaturik dago. Landare belarkarak eta bizikorrak dira, eta Ipar hemisferioko goi-aldeetan bizi dira. Euren loreak, gehienak kanpai itxurakoak, aski ezagunak dira.
Zenbait espezie lorategietan erabiltzen dira. Aquilegia vulgaris, esate baterako, oso arrunta da Britainia Handiko lorategi eta parkeetan.
Euskal Herrian bi espezie daude: Aquilegia vulgaris eta Aquilegia pyrenaica.
Aquilegia at the Smithsonian Castle gardens A. caerulea A. caerulea Columbine A. formosa Aquilegia hybrid cultivar 'Blue Butterflies' A. vulgarisAkileijat (Aquilegia) on leinikkikasveihin kuuluva kasvisuku, jossa on 60–70 monivuotista kasvia, joista useita kasvatetaan koristekasveina kukkiensa takia. Akileija on perinteinen perennakasvi mm. englantilaisessa ja suomalaisessa puutarhassa. Niiden kukat ovat kellomaiset, ja niissä on pitkät kannukset. Suomessa tavataan paikoin mahdollisesti puutarhoista karannutta lehtoakileijaa.
Kasvisuvun nimi tulee latinan sanasta aquila, joka tarkoittaa kotkaa. Tämä viittaa kukkien kynsimäisiin kannuksiin.[1]
Mytologiassa akileija omistettiin germaanien rakkauden jumalattarelle Freijalle. Keskiajan taiteessa siitä tuli yksi Neitsyt Marian tunnuksista. Akileijaa on käytetty lääkekasvina keltataudin ja sappivaivojen hoitamiseen.[2]
Suomessa kasvatetaan ainakin näitä lajeja. Lajit risteytyvät helposti keskenään.[3]
Muita viljeltyjä lajeja:
Akileijat (Aquilegia) on leinikkikasveihin kuuluva kasvisuku, jossa on 60–70 monivuotista kasvia, joista useita kasvatetaan koristekasveina kukkiensa takia. Akileija on perinteinen perennakasvi mm. englantilaisessa ja suomalaisessa puutarhassa. Niiden kukat ovat kellomaiset, ja niissä on pitkät kannukset. Suomessa tavataan paikoin mahdollisesti puutarhoista karannutta lehtoakileijaa.
Kasvisuvun nimi tulee latinan sanasta aquila, joka tarkoittaa kotkaa. Tämä viittaa kukkien kynsimäisiin kannuksiin.
Mytologiassa akileija omistettiin germaanien rakkauden jumalattarelle Freijalle. Keskiajan taiteessa siitä tuli yksi Neitsyt Marian tunnuksista. Akileijaa on käytetty lääkekasvina keltataudin ja sappivaivojen hoitamiseen.
Aquilegia
Les Ancolies, plantes à fleurs du genre Aquilegia, sont des renonculacées vivaces. Les fleurs, au sommet d'un faisceau de longues tiges, sont élégantes, originales dans leur forme et offrent une large palette de coloris comprenant le blanc, le bleu clair, le jaune pâle, le rose, le brun, le lie-de-vin et le bleu.
L'ancolie est aussi appelée gant de bergère, gant de Notre-Dame, cornette, aiglantine, colombine ou encore tourette.
On en compte une soixantaine d'espèces dans l'hémisphère nord, certaines horticoles (par exemple l'ancolie des jardins, l'ancolie hybride de Coerula ou l'ancolie à fleur dorée) ou botaniques (telles que l'ancolie des Alpes (Aquilegia alpina) grandes fleurs d'un bleu intense, l'ancolie commune (Aquilegia vulgaris) aux fleurs bleu violacé, l'ancolie noirâtre (Aquilegia atrata) aux fleurs bordeaux, l'ancolie du Canada (Aquilegia canadensis) fleurs rouges et jaunes ou l'ancolie des Pyrénées (Aquilegia pyrenaica)).
Fleur d'Ancolie commune.
Fleur d'Ancolie des Alpes.
Selon Catalogue of Life (1 mai 2013)[2] :
Dans le langage des fleurs, l'ancolie symbolise la folie[5].
Aquilegia
Les Ancolies, plantes à fleurs du genre Aquilegia, sont des renonculacées vivaces. Les fleurs, au sommet d'un faisceau de longues tiges, sont élégantes, originales dans leur forme et offrent une large palette de coloris comprenant le blanc, le bleu clair, le jaune pâle, le rose, le brun, le lie-de-vin et le bleu.
L'ancolie est aussi appelée gant de bergère, gant de Notre-Dame, cornette, aiglantine, colombine ou encore tourette.
Planda ilbhliantúil atá dúchasach don Eoraip, tuaisceart na hAfraice is an Áise. Na duilleoga roinnte i 3 theascán, gach ceann roinnte i 3 cinn arís. Na bláthanna gorm, bán go hannamh, 5 pheiteal ar gach ceann agus spor cuartha dírithe ar gcúl le neachtar ann. Cuimsíonn na cineálacha coitianta gairdín hibridí le spoir fhada dhíreacha is bláthanna níos daite.
Pakujac (lat. Aquilegia), rod trajnica iz porodice žabnjakovki. Postoji preko 120 vrsta koje su raširene po Euroaziji i Sjevernoj Americi[1]. Nekoliko vrsta i u Hrvatskoj[2]
Latinski naziv roda dolazi po latinskoj riječi aquille (orao), jer mu cvijet podsječa na orlove kandže.
Pakujac (lat. Aquilegia), rod trajnica iz porodice žabnjakovki. Postoji preko 120 vrsta koje su raširene po Euroaziji i Sjevernoj Americi. Nekoliko vrsta i u Hrvatskoj
Latinski naziv roda dolazi po latinskoj riječi aquille (orao), jer mu cvijet podsječa na orlove kandže.
Akelaja[1][2] (Aquilegia) je ród ze swójby maslenkowych rostlinow (Ranunculaceae). Druhe hornjoserbske mjeno tuteje rostliny je worjołčka[2].
Akelaje su wjacelětne naćate rostliny, kotrež maja sylny, zwjetša wjacehłowaty pjenk. Ze spódnjeje łopjenoweje róžicy rostu zrunane, bohaće rozhałžkowane kćenjowe stołpiki, kotrež runje tak kaž kćenjowe šiški maja žałzowe włóski.
Akelajowe družiny so zwjetša swojeho nektara dla wot čmjełow wopytuja, rědšo wot dnjownikow. Nektarowe łopjena su nutřkowne kćenjowe přikrywne łopjena. Nektarowe łopjena su jenož tak wočinjene, zo čmjeła móže swoju hłowu nutř tyknyć.
Družiny: 70-80; europske družiny: 4-8
Ćěmna akelaja (Aquilegia atrata)
wšědna akelaja (Aquilegia vulgaris)
Akelaja (Aquilegia) je ród ze swójby maslenkowych rostlinow (Ranunculaceae). Druhe hornjoserbske mjeno tuteje rostliny je worjołčka.
Vatnsberi (fræðiheiti Aquilegia er ættkvísl um 60-70 tegunda af fjölærum blómplöntum sem finna má á engjum, í skóglendi og á hálendi í norðurhluta jarðar. Þessar plöntur eru þekktar fyrir spora og er annað nafn á þessari tegund sporasóley.
Aquilegia (L., 1753) è un genere di piante appartenente alla famiglia delle Ranunculaceae, diffuso in buona parte dell'emisfero boreale[1].
Il nome deriva dal latino aquilegus che significa "che tira acqua" o "che trattiene acqua. Nell'antichità la pianta era anche conosciuta come "erba del leone" e il suo nome comune, "colombina", allude alla somiglianza del fiore a un gruppo di colombe[2].
Piante erbacee perenni, hanno fogliame leggero e finemente diviso, fiori leggeri con lunghi speroni colorati di bianco, azzurro, giallo, rosso, rosa, lilla, viola e avorio.
Originarie dell'America, Asia e zone alpine dell'Europa, solo alcune sono africane; con alcune specie spontanee in Italia sulle Alpi e gli Appennini.
Non è presente in Sardegna, tranne tre specie:
Comprende circa 130 specie, con numerosi ibridi e varietà orticole.
In Italia sono presenti, allo stato spontaneo, una decina di specie riunite in tre gruppi (Pignatti, 1982): gruppo di Aquilegia vulgaris (comprendente 4 specie), gruppo di A. alpina (comprendente 2 spp.) e gruppo di A. einseleana (comprendente 5 spp.).
Tra le specie più utilizzate come piante ornamentali nei giardini per bordure miste o gruppi isolati, industrialmente per la produzione del fiore reciso o per la coltivazione in vaso sui terrazzi, ricordiamo l'A. coerulea nordamericana con fiori bianchi e azzurri; l'A. flabellata originaria del Giappone a fiori bianchi; l'A. formosa della California con fiori gialli e rosa; l'A. vulgaris spontanea dei nostri boschi, con fiori azzurro-violacei, petali con sperone uncinato alta fino a 1 m; altre specie spontanee sono l'A. atrata con fiori piccoli di colore viola cupo; l'A. chrysantha alta 60 cm con foglioline pubescenti, viscide profondamente divise in tre lobi e piccoli fiori azzurro-violacei; l'A. alpina alta 80 cm con grandi fiori azzurri con speroni non uncinati.
Preferisce posizioni a mezzo sole, pur sopportando esposizione in pieno sole in clima fresco, con terreno acido o neutro, soffice e ricco di sostanze organiche, privo di calcio e fresco anche d'estate, ben drenato, in zone con buona umidità ambientale e con estate mitigata da pioggia. Da prevedere la potatura tempestiva delle corolle sfiorite, per stimolare nuove e copiose fioriture. Si semina facilmente in periodo primaverile con fioritura dal secondo anno di vita, o si moltiplica per via agamica con la divisione dei cespi o per talea. Una volta collocate a dimora, le piante non devono essere trapiantate per alcuni anni se si desiderano cespi vigorosi e molto fioriferi.
Aquilegia (L., 1753) è un genere di piante appartenente alla famiglia delle Ranunculaceae, diffuso in buona parte dell'emisfero boreale.
Il nome deriva dal latino aquilegus che significa "che tira acqua" o "che trattiene acqua. Nell'antichità la pianta era anche conosciuta come "erba del leone" e il suo nome comune, "colombina", allude alla somiglianza del fiore a un gruppo di colombe.
Sinavadas (lot. Aquilegia, angl. Columbines, vok. Akeleien) – vėdryninių (Ranunculaceae) šeimos augalų gentis. Pavadinimas iš lotynų k. žodžių aqua – vanduo, legere – rinkti, semti (augalo lapų kampuose susirenka stambūs vandens lašai). Daugiamečiai žoliniai augalai su vieną arba dukart trilapiais lapais. Žiedai gana dideli, stiebo bei šakų viršūnėse.
Gentyje apie 70 rūšių. Lietuvoje auga viena rūšis – paprastasis sinavadas (Aquilegia vulgaris)
Akelei (Aquilegia) is een geslacht van kruidachtige, winterharde, vaste planten uit de ranonkelfamilie (Ranunculaceae). Er zijn ongeveer 120 soorten. De soorten hebben drielobbige bladeren en opvallende bloemen in diverse kleuren.
De meeste soorten bloeien grofweg van half april tot half juli.
De planten vereisen een zonnige of halfzonnige plek om goed te bloeien. De grond dient matig vochthoudend te zijn; takjes en rottende bladeren zijn een pré. Planten kan het beste gebeuren in het eind van het najaar of begin van het voorjaar. Akelei is een geschikte snijbloem.
Een selectie van soorten:
Alpenakelei (Aquilegia alpina)
Donkere akelei (Aquilegia atrata)
Wilde akelei (Aquilegia vulgaris)
... · Aconitum (Monnikskap) · Actaea · Adonis · Aquilegia (Akelei) · Anemone (Anemoon) · Caltha (Dotterbloem) · Clematis · Consolida (Ridderspoor) · Delphinium (Ridderspoor) · Eranthis · Helleborus (Nieskruid) · Hepatica · Myosurus · Nigella (Nigelle) · Pulsatilla · Ranunculus (Boterbloem) · Thalictrum (Ruit) · Trollius · ...
Akelei (Aquilegia) is een geslacht van kruidachtige, winterharde, vaste planten uit de ranonkelfamilie (Ranunculaceae). Er zijn ongeveer 120 soorten. De soorten hebben drielobbige bladeren en opvallende bloemen in diverse kleuren.
De meeste soorten bloeien grofweg van half april tot half juli.
Akeleieslekta er ei planteslekt med om lag 60 til 70 fleirårige artar i soleiefamilien. Han er kjenneteikna av poseforma kronblad som ender i lange honningsporar som stikk opp mellom begerblada.
Plantane er rekna som giftige.[1] Akeleie har lenge vore dyrka som kulturplante, og var tradisjonelt brukt i urtemedisin.[2]
Den vanlegaste akeleiearten i Noreg, akeleie (Aquilegia vulgaris), finst forvilla frå klosterhagar og naturalisert i berg og urer i Sør-Noreg. Blomane er ofte blå, men finst også i mange andre fargar frå kvitt til blått eller raudt.[2]
Avkok av akeleie har vore brukt som augedropar og mot øyreverk. Ein har nytta akeleievatn som middel mot epilepsi, medan eit avkok med vin blei drukke ved beinbrot.[2]
Colorado Blue Columbine (Aquilegia caerulea) er delstatsblom for den amerikanske delstaten Colorado.
Akeleieslekta er ei planteslekt med om lag 60 til 70 fleirårige artar i soleiefamilien. Han er kjenneteikna av poseforma kronblad som ender i lange honningsporar som stikk opp mellom begerblada.
Plantane er rekna som giftige. Akeleie har lenge vore dyrka som kulturplante, og var tradisjonelt brukt i urtemedisin.
Den vanlegaste akeleiearten i Noreg, akeleie (Aquilegia vulgaris), finst forvilla frå klosterhagar og naturalisert i berg og urer i Sør-Noreg. Blomane er ofte blå, men finst også i mange andre fargar frå kvitt til blått eller raudt.
Avkok av akeleie har vore brukt som augedropar og mot øyreverk. Ein har nytta akeleievatn som middel mot epilepsi, medan eit avkok med vin blei drukke ved beinbrot.
Colorado Blue Columbine (Aquilegia caerulea) er delstatsblom for den amerikanske delstaten Colorado.
Orlik (Aquilegia L.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny jaskrowatych. Obejmuje ok. 70 gatunków występujących w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej, przeważnie na obszarach górskich[2]. Gatunkiem typowym jest orlik pospolity (Aquilegia vulgaris L.)[3] – zarazem jedyny rodzimy przedstawiciel tego rodzaju we florze polskiej. Wiele gatunków oraz ich mieszańców i odmian uprawnych jest uprawianych jako ogrodowe rośliny ozdobne[2].
Aquilina Bubani
Rodzaj z podrodziny Thalictroideae Raf., rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) z rzędu jaskrowców (Ranunculales), należących do kladu dwuliściennych właściwych (eudicots)[1]. W obrębie podrodziny tworzy klad wspólnie z rodzajami Semiaquilegia i Urophysa[7].
Gromada: okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Ranunculopsida Brongn., podklasa jaskrowe (Ranunculidae Takht. ex Reveal), nadrząd Ranunculanae Takht. ex Reveal), rząd jaskrowce (Ranunculales Dumort.), podrząd Ranunculineae Bessey in C.K. Adams, rodzina jaskrowate (Ranunculaceae Juss.), plemię Aquilegieae, rodzaj orlik (Aquilegia L.)[8].
Orlik (Aquilegia L.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny jaskrowatych. Obejmuje ok. 70 gatunków występujących w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej, przeważnie na obszarach górskich. Gatunkiem typowym jest orlik pospolity (Aquilegia vulgaris L.) – zarazem jedyny rodzimy przedstawiciel tego rodzaju we florze polskiej. Wiele gatunków oraz ich mieszańców i odmian uprawnych jest uprawianych jako ogrodowe rośliny ozdobne.
Aquilegia L. é um gênero botânico da família Ranunculaceae.
Aquilegia L. é um gênero botânico da família Ranunculaceae.
Aklejsläktet (Aquilegia) är ett växtsläkte i familjen ranunkelväxter.[1] Det finns omkring 70 till 80 arter i släktet och de är alla perenna växter som ursprungligen växer på ängar, i lundar och i bergstrakter på norra halvklotet. Flera arter är vanliga trädgårdsväxter, bland annat i Sverige.
De är fleråriga, vanligen kala örter med upprätt, grenig stjälk. Bladen är strödda, två eller tre gånger pardelade, med rundade småblad som har naggad kant, de nedre bladen är långskaftade. Stipler saknas. Blommor sitter ensamma eller i knippen och är vanligen nickande. Hyllebladen är 10, kronbladslika, vanligen blå till rosa vita, gula eller röda, de fem inre hyllebladen har korta, krökta sporrar. Ståndarna är talrika, de inre är sterila. Frukten består av vanligen fem mångfröiga baljkapslar. Fröna är blanka.
Aklejsläktet (Aquilegia) är ett växtsläkte i familjen ranunkelväxter. Det finns omkring 70 till 80 arter i släktet och de är alla perenna växter som ursprungligen växer på ängar, i lundar och i bergstrakter på norra halvklotet. Flera arter är vanliga trädgårdsväxter, bland annat i Sverige.
De är fleråriga, vanligen kala örter med upprätt, grenig stjälk. Bladen är strödda, två eller tre gånger pardelade, med rundade småblad som har naggad kant, de nedre bladen är långskaftade. Stipler saknas. Blommor sitter ensamma eller i knippen och är vanligen nickande. Hyllebladen är 10, kronbladslika, vanligen blå till rosa vita, gula eller röda, de fem inre hyllebladen har korta, krökta sporrar. Ståndarna är talrika, de inre är sterila. Frukten består av vanligen fem mångfröiga baljkapslar. Fröna är blanka.
Представники цього роду, згідно з флористичним районуванням А. Л. Тахтаджяна (1986), мають природне поширення в Східноазійській, Циркумбореальній, Атлантично-Північноамериканській, Скелясто-гірській, Мадріанській, Середземноморській та Ірано-Туранській флористичних областях. Натуралізувалися в Південній Америці і Австралії.
Рід Aquilegia L. представлений 65-72 видами багаторічних трав'янистих рослин і традиційно вважається складним в таксономічному відношенні. Всі представники роду генетично тісно пов'язані, схрещуються в будь-яких комбінаціях і дають здатні до розмноження гібриди.
Два види орликів занесені до Червоної книги України:
Окрім них, в Україні поширені орлики звичайні (Aquilegia vulgaris), які розводять як декоративну рослину.
По информации базы данных The Plant List, род включает 102 вида[6]:
Медоносные пчёлы берут пыльцу с тех видов или садовых сортов водосбора, у цветков которых короткий шпорец. Цветки с длинным шпорцем выделяют больше нектара, но пчёлам удаётся добыть его только после того, как основание шпорца будет прокусано шмелями.
В садах дикорастущие аквилегии почти не встречаются. Наибольшее распространение получили гибридные формы (Aquilegia ×hybrida hort.).
Большинство видов и садовых форм аквилегий могут возделываться от степной до севера таёжной зоны России без специального укрытия на зиму. Лишь некоторые виды, в природе растущие в относительно тёплых областях, например, Aquilegia skinneri, могут погибнуть в морозные малоснежные зимы.
Месторасположение: полутень.
Почва: лучше развивается на умеренно влажных, лёгких и рыхлых, богатых гумусом и питательными веществами почвах.
Болезни и вредители: аквилегия может поражаться мучнистой росой, ржавчинными грибами, серой гнилью, пятнистостями, хризантемной и галловой нематодами, тлёй, паутинным клещом, совками, листовыми минёрами и т. п. Наиболее распространённое заболевание аквилегий — мучнистая роса: на листьях и черешках появляется белый налёт, позже они буреют и отмирают.
Размножение: семенами и делением куста. Семена высевают непосредственно после сбора осенью или весной в открытый грунт или ящики. При осеннем посеве всходы получаются более дружными. Для весеннего посева семена рекомендуется смешивать с землёй и промораживать в снегу или держать в холодильнике. Всходы появляются через 20—30 дней. Оптимальная температура для прорастания 18 °C. Черенкуют аквилегии, как правило, весной, используя побеги с ещё не полностью распустившимися листьями.
Молодые растения зацветают на второй год, полного развития достигают на третий год. Все виды легко образуют гибридные формы при перекрёстном опылении. Низкорослые формы сажают на расстоянии 25 см друг от друга, более высокие — до 40 см.
Использование: низкорослые виды и гибриды аквилегий лучше всего применять при создании альпинария. Ажурная листва и сравнительно мелкие цветки дополняют плотные куртины горечавок, камнеломок. Более высокорослые виды и гибриды включают в групповые посадки многолетников, высаживают на рабатках, по опушкам, в миксбордерах, используют для цветочного оформления тенистых мест у водоёмов. Аквилегии хорошо сочетаются с люпинами, высокорослыми колокольчиками, ирисами, купальницами, баданом, декоративными злаками, бруннерой, астильбой, хостой, папоротниками[9].
Декоративный вид сохраняют сравнительно недолго, обычно не более 4—5 лет. Стареющий куст в центре выпревает и распадается на несколько более мелких и слабых дочерних кустов, которые не дают ожидаемого декоративного эффекта. Поэтому стареющие кусты следует своевременно заменять молодыми[8].
Aquilegia ×hybrida имеет довольно крупные цветки, простые или махровые, чаще длинношпорцевые, до 10 см в диаметре, отличаются большим разнообразием окраски — от чисто—белой и золотисто—жёлтой до сиреневой и розовой. Венчик и шпорцы у них окрашены в различные тона. Цветки на длинных цветоносах, собраны в рыхлые метельчатые соцветия.
Гибридные аквилегии произошли, главным образом, в результате скрещивания аквилегии обыкновенной (Aquilegia vulgaris) из Европы с американскими видами. В дальнейшем в этом процессе приняли участие и другие виды из северного полушария. Обычно различают гибридные аквилегии с короткими, часто загнутыми шпорцами (признак, унаследованный от европейских видов) и с длинными, как правило, прямыми шпорцами (влияние видов из Америки). Имеются и бесшпорцевые гибридные аквилегии, связанные своим происхождением с Японией и Китаем. Но чаще всего в культуре можно встретить длинношпорцевые американские сорта.
По информации базы данных The Plant List, род включает 102 вида:
Aquilegia alpina L. — Водосбор альпийский Aquilegia atrata Koch — Водосбор тёмный Aquilegia atrovinosa Popov ex Gamajun. Aquilegia caerulea E.James — Водосбор голубой Aquilegia flabellata Siebold & Zucc. — Водосбор вееровидный Aquilegia formosa Fisch. ex DC. — Водосбор прекрасный Aquilegia glandulosa Fisch. ex Link. — Водосбор железистый Aquilegia karelinii (Baker) O.Fedtsch. & B.Fedtsch. — Водосбор Карелина Aquilegia lactiflora Kar. & Kir. — Водосбор молочноцветный Aquilegia nigricans Baumg. — Водосбор чернеющий Aquilegia olympica Boiss. — Водосбор олимпийский Aquilegia oxysepala Trautv. & C.A.Mey. — Водосбор остролепестный Aquilegia parviflora Ledeb. — Водосбор мелкоцветковый Aquilegia sibirica Lam. — Водосбор сибирский Aquilegia skinneri Hook. — Водосбор Скиннера Aquilegia viridiflora Pall. — Водосбор зелёноцветный Aquilegia vulgaris L. — Водосбор обыкновенный見內文
耧斗菜属是毛茛科的其中一個屬,大約包含有60到70種多年生植物[1]。
全草有毒,可引起皮膚炎(水疱)、胃腸炎、心臟麻痺等。
耬斗菜屬包括有[2]:
オダマキ属(オダマキぞく)は、キンポウゲ科の属の一つ。ラテン名のアキレギアやアクイレギア(Aquilegia)ということもある。本属の植物の総称がオダマキである。
オダマキは漢字で苧環を当てるが、これはもともとは機織りの際につかう苧環という糸玉に由来する。苧環はカラムシ(苧、「お」とも)、アサ(麻)、コウゾ(楮)の繊維を糸にしたときに丸めておくもので、丸みのある花の形を中が中空の苧環に連想したもの。したがって、オダマキから苧環は作らない。
根出葉は普通2回3出複葉で細かく分かれ、先端には丸っこい小葉がつく。茎が高く伸びるものでは、やや小型の茎葉が出る。花の外側の花弁のようなものは、じつは花弁ではなく萼である。花弁はその内側にあって、ややまとまって筒状になる。花弁の基部からは角状の距が伸び、萼の間から外に突き出る。
全草が有毒。
日本、アジア、ヨーロッパに約70種自生し、日本のものは山野草として愛好される一方、外国産のものには品種改良が行われ、園芸植物として広く市場に出回っているものがある。日本にはヤマオダマキ、ミヤマオダマキの2種が山地から高山にかけて分布する。ミヤマオダマキはむしろ山野草として栽培される。
なお、ヒメウズはこの属に含めることがある。
オダマキ属(オダマキぞく)は、キンポウゲ科の属の一つ。ラテン名のアキレギアやアクイレギア(Aquilegia)ということもある。本属の植物の総称がオダマキである。
オダマキは漢字で苧環を当てるが、これはもともとは機織りの際につかう苧環という糸玉に由来する。苧環はカラムシ(苧、「お」とも)、アサ(麻)、コウゾ(楮)の繊維を糸にしたときに丸めておくもので、丸みのある花の形を中が中空の苧環に連想したもの。したがって、オダマキから苧環は作らない。
매발톱꽃(Aquilegia, granny's bonnet[1], columbine)은 미나리아재비과에 속하는 여러해살이 유독성[2] 식물이다. 북반구의 초원, 습지 등에 널리 분포하며 깊은 산 양지쪽 계곡이나 높은 산 정상 부근 초원에서 자란다. 발톱 모양의 꽃잎이 특징이다. 대략 60~70개의 여러해살이 식물종을 보유하고 있다.[3]
주로 6~7월에 피는데 빠른 경우 5월 말부터 핀다. 줄기 끝에 하나씩 아래를 향해 피며, 뿌리잎은 뭉쳐나고 잎자루가 길다. 꽃잎과 꽃받침이 각각 다섯 장으로 꽃받침은 자갈색, 꽃잎은 연한 노란색이다.[4]
매발톱속은 다음의 종을 포함한다:[5]
|제목=
이(가) 없거나 비었음 (도움말)