Rosa spinosissima L.

Kwiat

Owoc

Pęd z kolcami

Róża gęstokolczasta (Rosa pimpinellifolia) – gatunek krzewu należący do rodziny różowatych. Występuje pospolicie na obszarach umiarkowanych półkuli północnej. Pochodzi z Europy i Azji Północnej (Syberia). Jest uprawiany jako roślina ozdobna, ale rośnie też dziko jako agriofit prawie w całej Europie, także na terenie Polski. Na południu Polski występuje częściej. Status gatunku we florze Polski: kenofit.

Systematyka i zmienność

• Według nowszych ujęć taksonomicznych prawidłowa nazwa naukowa to Rosa spinosissima L. Sp. pl. 1:491. 1753^[2]. Rosa pimpinellifolia to synonim.
• Ma jedną formę Rosa spinosissima forma luteola (synonimy: Rosa ochroleuca Sw. ex Wikstr., Rosa pimpinellifolia f. luteola, Rosa spinosissima var. luteola Andrews)
• Gatunek ten opisano pod licznymi nazwami (synonimy)^[2]: Rosa altaica Willd., Rosa pimpinellifolia L., Rosa sibirica Tratt.
• Tworzy mieszańce z: różą alpejską, r. czerwonawą, r. dziką, r. eliptyczną, r. jabłkowatą, r. kutnerowatą, r. miękką, r. rdzawą^[3].

Morfologia

Pokrój

Niski krzew o wysokości do 1 m, przeważnie rośnie kępami, gdyż wytwarza liczne i długie rozłogi, z których wybijają nowe pędy. Roślina wybitnie kolczasta.

Pędy

Proste, dość grube, bardzo gęsto pokryte prostymi, szczeciniastymi i niejednakowej grubości kolcami.

Liście

Na długich ogonkach, złożone z 7-11 jajowato-eliptycznych, drobno ząbkowanych listków. Przeważnie nagie listki są na spodniej stronie jaśniejsze.

Kwiaty

Przeważnie pojedyncze i na dość długich szypułkach. Szypułki te są nagie, lub pokryte gruczołkami na trzoneczkach. Działki kielicha są trwałe, krótsze od płatków korony, całobrzegie (czasami tylko zewnętrzne działki mają nieliczne i małe łatki). Po przekwitnięciu kwiatów pozostają wzniesione do góry. Kwiaty pięciopłatkowe, biało-kremowe lub różowe. U odmian uprawnych występują także kwiaty pełne, w różnych kolorach. Gęsto owłosione, niezrośnięte szyjki słupka tworzą dużą, siedzącą główkę.

Owoce

Kuliste, początkowo czerwone, z czasem brązowieją i dochodzą do koloru prawie czarnego. Wewnątrz owłosione orzeszki zawierające nasiona.

Biologia i ekologia

Nanofanerofit. Siedlisko: suche i kamieniste zbocza. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Rhamno-Prunetea^[4]. Kwitnie od maja do czerwca.

Zastosowanie

• Roślina ozdobna: jest uprawiana zarówno w postaci gatunku typowego, jak i licznych mieszańców międzygatunkowych i w licznych odmianach. Jest w pełni mrozoodporna (Strefy mrozoodporności 4-90^[5]).
• Owoce są niezwykle bogatym źródłem witaminy C – zawierają jej więcej, niż inne gatunki róży. Już 1-3 jej owoce w zupełności wystarczą do pokrycia dziennego zapotrzebowania człowieka na tę witaminę. Mogą być używane do sporządzania przetworów i win.
• Roślina lecznicza:
  • Surowiec zielarski : dojrzałe owoce (Fructus Rosae). Są składnikiem wielu mieszanek ziołowych i mają w ziołolecznictwie takie samo zastosowania, jak owoce róży dzikiej i wielu innych gatunków róż. Zawierają oprócz ogromnej ilości witaminy C garbniki, karotenoidy, kwasy organiczne, olejki eteryczne, cukry, pektyny.
  • Działanie : słabo rozkurczające, żółciopędne, łagodnie moczopędne. Róża jest stosowana przede wszystkim jako lek ogólnie wzmacniający (bogate źródło witaminy C), ale także pomocniczo do leczenia różnych schorzeń wątroby, nerek i przewodu pokarmowego, przy przeziębieniach. Jest przy tym nieszkodliwa nawet dla ludzi osłabionych, dzieci, kobiet w ciąży i karmiących. Róża przyspiesza odtruwanie organizmu i wpływa korzystnie na wygląd.
  • Zbiór i suszenie: owoce zbiera się, gdy dojrzeją, ale jeszcze zanim zrobią się miękkie. Suszenie ich jest dość trudne; owoce trzeba rozdrobnić, przez pierwsze 10 min. należy trzymać je w temp. ok. 100 °C, by szybko zniszczyć enzymy rozkładające witaminę C, potem suszyć w temp. ok. 50-60 °C

Przypisy

Bibliografia

1. Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
2. Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
3. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
4. Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

Linki zewnętrzne

• Fitoterapia, czyli ziołolecznictwo, cz. IV. Szczegółowo o leczniczych właściwościach róży