dcsimg

Tarczyca (roślina) ( 波蘭語 )

由wikipedia POL提供
Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku
 src=
Tarczki na kielichu tarczycy pospolitej

Tarczyca (Scutellaria L.) – rodzaj roślin należący do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.). Należy do niego około 350[3][4]–360[5] gatunków, a według The Plant List nawet blisko 470[6]. Rodzaj ma zasięg kosmopolityczny[5], ale większość z nich występuje na obszarach klimatu umiarkowanego półkuli północnej[7], a największe zróżnicowanie jest w Azji (ok. 100 gatunków rośnie w Chinach[4]). W Europie rośnie 13 gatunków[5][3]. Nieliczne gatunki spotykane są w Afryce[4], przy czym w południowej części tego kontynentu brak ich zupełnie[5]. W Polsce rodzime są dwa gatunki – tarczyca pospolita S. galericulata i tarczyca oszczepowata S. hastifolia, a kilka dalszych jest uprawianych i czasem dziczejących, przy czym zadomowionym już przybyszem jest tarczyca wyniosła S. altissima[8]. Rośliny te zasiedlają różne siedliska, od płytkich wód i mokradeł, poprzez widne lasy do półpustyń[3]. Łacińska nazwa rodzaju pochodzi od tego, że górnej części kielicha znajduje się tarczka przypominająca czarkę do picia (po łacinie scutella)[7].

Pojedyncze gatunki z tego rodzaju bywają uprawiane jako ozdobne[3]. S. mexicana jest krzewem sadzonym na terenach suchych. Tarczyca bajkalska S. baicalensis jest wykorzystywana w ziołolecznictwie[5].

Morfologia

Pokrój
Bezwonne rośliny zielne, rzadziej półkrzewy lub krzewy[4], osiągające zwykle do 1 m wysokości, u niektórych gatunków z rozłogami[3].
Liście
Ulistnienie nakrzyżległe, bez przylistków, pojedyncze[9], zwykle ząbkowane lub karbowane[3], rzadziej pierzasto wcinane[4].
Kwiaty
Wyrastają naprzeciwlegle w kątach liści w górnej części pędu[3], rzadko skrętolegle w szczytowej części pędu[4]. Kielich zrosłodziałkowy, dwuwargowy, u wielu przedstawicieli na górnej wardze z charakterystyczną, wzniesioną tarczką[4]. Korona dwuwargowa; powstała ze zrośnięcia płatków u nasady tworzących stopniowo rozszerzającą się ku górze rurkę, wygiętą, podnoszącą się lub prosto wzniesioną, czasem rozdętą lub z ostrogą. Górna warga kapturkowato wysklepiona, warga dolna trójdzielna, powstała przez zrośnięcie trzech płatków, z których dolny jest większy od bocznych[4]. Kwiaty barwy żółtej, fioletowej, różowej lub białej[3]. Pręciki są cztery, w dwóch parach, pylniki główek z poszczególnych par blisko z sobą stulone, nie wystają z rurki kwiatu. Zalążnia górna, złożona z dwóch owocolistków, tworzących dwie komory zawierające po dwa zalążki. Szyjka słupka pojedyncza, cienka, na końcu ze znamieniem podzielonym na nierówne dwie łatki[4][3].
Owoc
Czterodzielna rozłupnia, rozpadająca się na cztery pojedyncze rozłupki spłaszczone, kuliste lub jajowate[4].

Systematyka

Synonimy[2]

Anaspis Rech. f., Cruzia Phil., Harlanlewisia Epling, Perilomia Kunth, Salazaria Torr., Theresa Clos

Pozycja systematyczna

Rodzaj Scutellaria jest najbogatszym w gatunki przedstawicielem podrodziny Scutellarioideae (Dumortier) Caruel (obejmuje co najmniej ok. 360 gatunków, podczas gdy do pozostałych czterech rodzajów z tej podrodziny należy ok. 20 gatunków)[1]. Taksonomicznie jest rodzajem wyraźnie izolowanym[4]. Podrodzina do której należy umieszczana jest w rodzinie jasnotowatych Lamiaceae Lindl. i przynależność rodzaju do tej rodziny jest akceptowana w większości systemów klasyfikacyjnych. Do poglądów mniejszościowych i odrzucanych należy wyodrębnianie podrodziny w randze osobnej rodziny Salazariaceae F. A. Barkley lub Scutellariaceae Döll[1].

Wykaz gatunków[6][7][10]

Przypisy

  1. a b c Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-31].
  2. a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
  3. a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 278. ISBN 0-333-74890-5.
  4. a b c d e f g h i j k Scutellaria Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-03-06].
  5. a b c d e David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 843. ISBN 978-1-107-11502-6.
  6. a b Scutellaria. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-03-06].
  7. a b c Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
  8. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  9. Maarten J. M. Christenhusz,‎ Michael F. Fay,‎ Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 575-578. ISBN 978-1-84246-634-6.
  10. Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 162-163. ISBN 978-83-925110-5-2.
許可
cc-by-sa-3.0
版權
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
原始內容
參訪來源
合作夥伴網站
wikipedia POL

Tarczyca (roślina): Brief Summary ( 波蘭語 )

由wikipedia POL提供
 src= Tarczki na kielichu tarczycy pospolitej  src= Tarczyca pospolita  src= Tarczyca oszczepowata

Tarczyca (Scutellaria L.) – rodzaj roślin należący do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.). Należy do niego około 350–360 gatunków, a według The Plant List nawet blisko 470. Rodzaj ma zasięg kosmopolityczny, ale większość z nich występuje na obszarach klimatu umiarkowanego półkuli północnej, a największe zróżnicowanie jest w Azji (ok. 100 gatunków rośnie w Chinach). W Europie rośnie 13 gatunków. Nieliczne gatunki spotykane są w Afryce, przy czym w południowej części tego kontynentu brak ich zupełnie. W Polsce rodzime są dwa gatunki – tarczyca pospolita S. galericulata i tarczyca oszczepowata S. hastifolia, a kilka dalszych jest uprawianych i czasem dziczejących, przy czym zadomowionym już przybyszem jest tarczyca wyniosła S. altissima. Rośliny te zasiedlają różne siedliska, od płytkich wód i mokradeł, poprzez widne lasy do półpustyń. Łacińska nazwa rodzaju pochodzi od tego, że górnej części kielicha znajduje się tarczka przypominająca czarkę do picia (po łacinie scutella).

Pojedyncze gatunki z tego rodzaju bywają uprawiane jako ozdobne. S. mexicana jest krzewem sadzonym na terenach suchych. Tarczyca bajkalska S. baicalensis jest wykorzystywana w ziołolecznictwie.

許可
cc-by-sa-3.0
版權
Autorzy i redaktorzy Wikipedii
原始內容
參訪來源
合作夥伴網站
wikipedia POL