Oleander

Kwitnący oleander w uprawie

Oleander w naturalnym środowisku

Oleander pospolity (Nerium oleander L.) – gatunek rośliny z rodziny toinowatych (Apocynaceae). Występuje na całym obszarze śródziemnomorskim od Maroka i Portugalii aż po południową Azję (prowincja Junnan w południowych Chinach). Jest uprawiany jako roślina ozdobna w wielu krajach świata^[3].

Morfologia

Pokrój

Małe drzewo lub krzew o wysokości 3-5 m i szerokości do 6 m^[4].

Liście

Grube, skórzaste, lancetowate, naprzemianległe lub po 3 w okółku. Są całobrzegie, u nasady klinowate, około 16 cm długości i 3 cm szerokości, połyskujące, ciemnozielone^[5].

Kwiaty

Dość duże o średnicy do 5 cm, wonne; korona 5-krotna, różowa, biała lub czerwona, o poskręcanych łatkach. 1 słupek i 5 pręcików z długimi łącznikami, w gardzieli korony 5 łuseczek^[5].

Owoc

Torebka o długości do 15 cm z owłosionymi nasionami^[5].

Właściwości trujące

Roślina trująca: w większych dawkach zawarta w roślinie oleandryna wywołuje brak czucia w ustach, mdłości, wymioty, zaburzenia pracy serca, rozszerzenie źrenic i duszności. Trująca jest cała roślina. Śmierć może nastąpić już po 2-3 godzinach po doustnym spożyciu większej jej ilości. Właściwości trujące oleandra znane były już za czasów Aleksandra Wielkiego, pisał o nich również Dioskurides. Z surowca sporządzano dawniej truciznę na szczury^[6]. Glikozydy oleandra mają własności kumulacyjne. Jeżeli w domu są małe dzieci, lepiej tej rośliny nie uprawiać. Zatrucia ostre glikozydami zdarzały się przypadkowo u dzieci, które brały do ust liście lub gałązki oleandra^[5]. Oleander trujący jest również dla zwierząt, jest jednak tak gorzki, że nie jedzą go nawet kozy^[7]. W starożytnej Grecji, Rzymie i Indiach oleander był czasami używany do popełniania samobójstw^[8].

Zastosowanie

• Roślina ozdobna, W Polsce uprawiana przeważnie jako roślina doniczkowa w mieszkaniach oraz w oranżeriach, szklarniach i w ogrodach. Dawniej była bardzo popularna, obecnie mniej. Jeżeli jest właściwie uprawiana rośnie bardzo długo^[4].
• Roślina lecznicza. W starożytnym Rzymie, Grecji i w Indiach oleander był używany do leczenia zaburzeń pracy serca. W lekospisach niemieckich w pierwszej połowie XIX wieku oleander zalecany był do leczenia malarii, przy napadach dreszczy i wysokiej gorączki. Przed II wojną światową preparaty z oleandra stosowano przy zaburzeniach rytmu serca i niewydolności mięśnia sercowego^[8]. Obecnie jest rzadko używany, został zastąpiony przez inne środki glikozydowe^[8].
  • Surowiec zielarski: liść oleandra (Folium Nerii Oleandri) zawiera do 1,5% glikozydów nasercowych cyklopentanofenantrenowych: oleandryna, digitoksygenina, neriantyna, rozagenina^[8].
  • Działanie: Najsilniejsze lecznicze działanie ma oleandryna. Działa trzy razy silniej, niż zawarty w naparstnicy glikozyd digitoksyna, lepiej też od niej wchłania się do krwi i nie kumuluje się tak w organizmie, jak digitoksyna. Potwierdziło to kilka badań klinicznych wykonanych przed II wojną światową. Według dr H. Różańskiego oleander nie odniósł jednak tak dużego sukcesu w lecznictwie, jak glikozydy konwalii, naparstnicy, czy strofantusa, gdyż „nie miał jednak szczęścia w zakresie ówczesnej reklamy, marketingu i dotarcia do dostatecznej liczby lekarzy i aptekarzy”. Oleandryna może zastąpić preparaty nasercowe otrzymywane z naparstnicy. Jest skuteczna w leczeniu dławicy piersiowej, nerwicy serca, arytmii serca, nadciśnienia, zwalczaniu skurczów dodatkowych, przekrwienia biernego i obrzęków serca^[8].
• Był używany do wytwarzania biologicznych środków owadobójczych i do zwalczania gryzoni^[8].

Uprawa

Wymagania

Potrzebuje dużo światła (w ciemnych pomieszczeniach nie zakwitnie). W lecie najlepiej trzymać go na dworze, zimą w dobrze oświetlonym pomieszczeniu. Wymaga umiarkowanej temperatury, najlepiej czuje się w temp. do + 16° C, zimą znosi spadek temp. do +5° C. Potrzebuje obfitego podlewania, lubi przewiew. Najlepiej rośnie na gliniastej glebie. Lubi duże pojemniki, źle znosi przesadzanie^[4].

Pielęgnacja

Latem należy podlewać codziennie, zimą co 7-10 dni, najlepiej deszczową wodą. Nie wolno podlewać wodą zimną, gdyż wówczas nie rozwiną się pąki kwiatowe. Latem do wody dodawać rozpuszczonych nawozów. Spryskiwanie rośliny stosować tylko do zmycia liści z kurzu. Nie należy liści nabłyszczać. Po kwitnieniu roślinę należy przyciąć, można także usuwać boczne pędy poniżej pąków kwiatowych – zapobiegnie to nadmiernemu rozrastaniu się rośliny. Przesadzamy nie częściej, niż co 3-4 lata^[4]

Rozmnażanie

Najprościej przez sadzonki otrzymane z wierzchołków pędów. Ukorzenia się je wiosną i w lecie w ciepłej wodzie lub w ziemi. Ukorzeniają się dość łatwo i jeszcze w tym samym roku mogą zakwitnąć. Można też rozmnażać z nasion, które wysiewa się w kwietniu^[4].

Udział w kulturze

Wszyscy zajmujący się badaniem roślin biblijnych są zgodni, że oleander pospolity jest „różą z Jerycha” wymienioną w biblijnej księdze Mądrość Syracha (39,23). Rośnie masowo na Ziemi Świętej, a jego kwiaty przypominają różę^[9].

Przypisy