Tyto (Billberg, 1828) ye un chenero d'aus rapinyaderas nocturnas en a familia Tytonidae d'a orden Strigiformes. En aragonés reciben o nombre patrimonial de babiecas[1] (con diferents variants diatopicas, como «babiacas», «babiegas», «babuecas» u «fabiacas» en diferents puntos d'o territorio d'Aragón), anque en as zagueras decadas s'ha diu expardiendo l'uso d'o castellanismo lexico «lechuza», alleno de raso a o romance local aragonés.
Son aus de mida meyana, d'entre 35 y 40 centimetros de lonchitut, y d'entre 80 y 90 cm d'envergadura d'alas. O peso meyo d'os adultos ye d'entre 200 y 350 g, y en garra caso se reconoix bell caracter de dimorfismo sexual externo que i siga envistable. Suelen presentar a parte superior d'o cuerpo de colors más fuscas que no a cara inferior, que en a especie que más asobén se troba en a Peninsula Iberica, Tyto alba, gosa estar de blanco lempido. Altras especies d'o chenero presentan colors claras anque diferents d'o blanco, a obén con piquetas en a ventresca.
As babiecas son aus muit adaptables, bien capables ta colonizar medios diferents y que s'adaptan bien en as condicions de vida d'os medios con presencia humana. Ista caracteristica las ye feito animals muit comuns en os lugars y dica en as ciudatz, podendo-se-ne trobar exemplars en bordas y campanals, y dica en as falsas d'as casas habitadas. A la contra que os suyos parients os bubons, as babiecas que viven en entornos humanizaus son animals bien quiestos por a suya eficencia en consumindo radedors domesticos, por el que tradicionalment se las i respecta y se les deixa meter as cobadas en os niedos que se descubren en edificios habitaus.
Como son animals tan comuns, os pichons que s'esvolutan en as bordas u as falsas son fácils de capturar quan encara no vuelan. Mesmo por ixo, en l'Alto Aragón, se las considera animals pandos y de poca intelichencia.
En a mayor parte de l'Alto Aragón se i conoix a istes animals con o nombre de «babiecas», con diferents formas diatopicas d'o termino en variaus puntos d'o territorio: «babiacas», «fabiacas»,[2] «babuecas», etc. Tamién con sonorización d'a consonant oclusiva xorda intervocalica en «babiega» y «babiaga». Formas d'iste termino se sienten en diferents poblacions d'a Chacetania, l'Alto Galligo, as Cinco Villas, a Plana de Uesca, y dica en os estremos más orientals de Sobrarbe (p. ex. Chistén).[1]
En part de Ribagorza, Litera y o Semontano de Balbastro (zonas más orientals d'a destribución d'a luenga aragonesa) se i decumenta un termino diferent: «choliba», que en l'ámbito lingüistico aragonés s'ha de considerar exclusivament oriental, muit pareixido y talmente enfluido por o francés chouette y por o catalanismo lexico «òliba», que ye a parola más extendida ta decir-ne d'istes animals en a vecina Catalunya. En catalán se sabe que deriva d'o francico UWWILA> HUWILA, igual como o francés hulotte[3] (Strix aluco), y se remonta a la mesma radiz chermanica que ha dau en anglés owl (au rapinyadera nocturna en cheneral).
T. alba
Exemplar chovenón de T. capensis
T. novaehollandiae
Pollet de T. alba
Tyto alba
Tyto (Billberg, 1828) ye un chenero d'aus rapinyaderas nocturnas en a familia Tytonidae d'a orden Strigiformes. En aragonés reciben o nombre patrimonial de babiecas (con diferents variants diatopicas, como «babiacas», «babiegas», «babuecas» u «fabiacas» en diferents puntos d'o territorio d'Aragón), anque en as zagueras decadas s'ha diu expardiendo l'uso d'o castellanismo lexico «lechuza», alleno de raso a o romance local aragonés.
Son aus de mida meyana, d'entre 35 y 40 centimetros de lonchitut, y d'entre 80 y 90 cm d'envergadura d'alas. O peso meyo d'os adultos ye d'entre 200 y 350 g, y en garra caso se reconoix bell caracter de dimorfismo sexual externo que i siga envistable. Suelen presentar a parte superior d'o cuerpo de colors más fuscas que no a cara inferior, que en a especie que más asobén se troba en a Peninsula Iberica, Tyto alba, gosa estar de blanco lempido. Altras especies d'o chenero presentan colors claras anque diferents d'o blanco, a obén con piquetas en a ventresca.
As babiecas son aus muit adaptables, bien capables ta colonizar medios diferents y que s'adaptan bien en as condicions de vida d'os medios con presencia humana. Ista caracteristica las ye feito animals muit comuns en os lugars y dica en as ciudatz, podendo-se-ne trobar exemplars en bordas y campanals, y dica en as falsas d'as casas habitadas. A la contra que os suyos parients os bubons, as babiecas que viven en entornos humanizaus son animals bien quiestos por a suya eficencia en consumindo radedors domesticos, por el que tradicionalment se las i respecta y se les deixa meter as cobadas en os niedos que se descubren en edificios habitaus.
Como son animals tan comuns, os pichons que s'esvolutan en as bordas u as falsas son fácils de capturar quan encara no vuelan. Mesmo por ixo, en l'Alto Aragón, se las considera animals pandos y de poca intelichencia.
.jpg)
