Green Sandpiper

Samotnik, brodziec samotny, stalugwa (Tringa ochropus) – gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae).

Występowanie

Zamieszkuje lasy iglaste Półwyspu Skandynawskiego, Europy Środkowej i Wschodniej po Azję Centralną i wschodnią Syberię do Morza Ochockiego. Zimuje w Europie Zachodniej, basenie Morza Śródziemnego, Azji Mniejszej na Bliskim Wschodzie, zwrotnikowej Afryce, Indiach, na Dalekim Wschodzie, Filipinach i Borneo. W Polsce nieliczny ptak lęgowy, liczniejszy w całym kraju podczas wędrówek w marcu–kwietniu i lipcu–październiku. Rozmieszczenie jest nierównomierne i zależy od obecności właściwych biotopów. Pojedyncze osobniki zimują.

Od połowy XX notuje się wzrost populacji i rozszerzanie zasięgu na południowy zachód i południe – gniazduje już w Danii, północnych Niemczech, a pojedynczo w Bawarii. Spotkać go można też nawet w Austrii i Czechach.

Cechy gatunku

Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W upierzeniu godowym wierzch ciała ciemnobrązowooliwkowy z białymi plamami w kształcie kresek na głowie i szyi, a okrągłymi na skrzydłach i grzbiecie. Kuper biały. Ogon również biały z trzema czarnymi pasami. Nad okiem biała brew. Spód ciała biały, jednak na głowie, szyi i piersi ciemne kreski. Dziób czarny z oliwkowozieloną lub ciemnoszarą nasadą, nogi oliwkowe. Niewyraźny pasek za okiem. W szacie spoczynkowej zanikają białe plamki na wierzchu ciała, które stają się szare i słabo widoczne. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie godowej, lecz plamy są nie białe, a rdzawe. W locie widać biało-czarne skrzydła, a palce lekko wystają za ogon.

Podobny łęczak ma ciemnoszary dziób, szarożółte nogi, a w locie grzbiet wydaje się jasnobarwny i spód skrzydeł jasny. Jego prążki na ogonie są gęstsze, które nie są białe jak u stalugwy. Ta druga jest za to bardziej krępa i ma krótsze nogi, choć oba gatunki podobnie kiwają ogonami. Samotnik wielkości dorównuje szpakowi i drozdowi. Gdy podrywa się wydaje melodyjne „dluit ijt ijt”.

Wymiary średnie

dł. ciała ok. 20–26 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 44–60 cm
waga ok. 50–120 g

Biotop

Zadrzewione bagna. Na lęgowiska wybiera w Europie Środkowej głównie olsy i łęgi, zarośnięte torfowiska na brzegach śródleśnych jezior, otwarte muliste podłoża i rowy. Poza okresem lęgowym otwarte tereny podmokłe i brzegi zbiorników wodnych. Populacje żyjące w ujściach rzek mogą zostawać też na zimę. Wieczorami ptaki łączą się w stada by wypocząć na noclegowiskach. Spotyka się je też w czasie wędrówek, ale pojedynczo. Preferują słodkie wody.

Toki

Samiec krąży w tym czasie nad wierzchołkami drzew w ramach swojego rewiru. Lecąc wznosi się i opada wydając melodyjne głosy. Dopiero po tokach szukają gniazda, pary wracają razem na lęgowiska między kwietniem a czerwcem.

Dojrzały samotnik na zimowisku, Haryana (Indie)

Gniazdo

W przeciwieństwie do pozostałych brodźców gnieździ się na drzewie, w opuszczonych, zeszłorocznych gniazdach innych gatunków ptaków, np. drozdów, gołębi, sójek, wron, lub wiewiórek. Wyszukuje jednak miejsc, które są w lesie blisko wody lub na torfowiskach. Na ziemi wyprowadza lęg tylko wyjątkowo.

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu i maju 4 brązowawe lub zielonkawe jaja, które na grubszym końcu są usiane drobnymi, ciemnymi plamkami.

Okres lęgowy

Jaja wysiadywane są przez okres 20–22 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 2 dniach, przy czym zeskakują same lub znosi je samica. Następnie pozostają pod opieką rodziców, choć często samica opuszcza je i samca przed pierzeniem, które następuje około 3. tygodnia życia. Gdy młode nauczą się latać po 4 tygodniach, odlatują z lasów i kierują się na błotniste brzegi stawów w otwartych obszarach. Przeloty zaczynają się już pod koniec lipca i trwają do października.

Pożywienie

Owady i ich larwy, drobne mięczaki, skorupiaki oraz pajęczaki. Łowią je na brzegach stawów w płytkich wodach lub na powierzchni gruntu.

Ochrona

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej, dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie^[3]. Liczebności samotnika grozi osuszanie lasów, likwidacja małych bagien i starorzeczy.

Zobacz też

• fauna Polski
• ptaki Polski

Przypisy

Bibliografia

• Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
• Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.