Gomphidius roseus (Fr.) Fr. 1838

Der Rosenrote Schmierling (Gomphidius roseus) ist eine Pilzart aus der Familie der Schmierlingsverwandten. Aufgrund der oftmals gelbfleischigen Stielbasis wird er auch Rosenroter Gelbfuß genannt, wenngleich der zweite Namensteil der nahe verwandten Gattung Chroogomphus als Trivialname dient. Die Art bildet mit Kiefern eine Mykorrhiza und parasitiert das Myzel des Kuh-Röhrlings.

Merkmale

Verbundene Stielbasen des Rosenroten Schmierlings und des Kuh-Röhrlings

Makroskopische Merkmale

Der Hut des Rosenroten Schmierlings ist 2–5 cm breit, zunächst halbkugelig geschlossen und später trichterförmig ausgebreitet. Die auch bei feuchtem Wetter nur schmierige und nicht schleimige Huthaut ist blass rosa bis leuchtend rosenrot gefärbt. Die am Stiel herablaufenden Lamellen sind beim jungen Pilz weißlich, dann blass grau und aufgrund des schwarzbraunen Sporenpulvers schließlich grauoliv gefärbt. Der weiße Stiel ist zur Basis hin zugespitzt und besitzt im Bereich des Lamellenansatzes eine wollig verdickte Ringzone. Das weiße Fleisch des Rosenroten Schmierlings ist an der Stielbasis rötlich bis gelblich gefärbt. Es besitzt keinen besonderen Geruch oder Geschmack.

Mikroskopische Merkmale

Die Sporen sind spindelig geformt und messen 16–21 × 4,5–6,5 Mikrometer. Die keuligen Basidien mit vier Sterigmen sind 50–55 Mikrometer lang und 9–14 Mikrometer dick. Die zylindrischen Cheilozystiden messen 100–125 × 10–14 Mikrometer, die ähnlich geformten Pleurozystiden sind deutlich kleiner.

Artabgrenzung

Der Pilz ist aufgrund seiner Hutfarbe nur schwer mit anderen Arten seiner Gattung zu verwechseln. Von oben betrachtet kann eine gewisse Ähnlichkeit mit roten Spei-Täublingen wie dem Kirschroten Spei-Täubling bestehen.

Ökologie und Phänologie

Der Rosenrote Schmierling ist ein Mykorrhizapilz, der in Kiefernwäldern auf sauren Sandböden zu finden ist und dort oft zwischen Heidekraut wächst. Die Spezies ist oft direkt mit dem Kuh-Röhrling vergesellschaftet, dessen Myzel sie parasitiert.^[1]

Die einzeln oder gesellig wachsenden Fruchtkörper erscheinen im Sommer und Herbst etwa von Juli bis Oktober.

Verbreitung

Die Art ist in der Holarktis Europas und Asiens meridional bis boreal verbreitet. In Nordamerika kommt sie nicht vor.

Bedeutung

Der Rosenrote Schmierling ist essbar.

Quellen

Literatur

• Josef Breitenbach, Fred Kränzlin (Hrsg.): Pilze der Schweiz. Beitrag zur Kenntnis der Pilzflora der Schweiz. Band 3: Röhrlinge und Blätterpilze. Teil 1: Strobilomycetaceae und Boletaceae, Paxillaceae, Gomphidiacea, Hygrophoracea, Tricholomataceae, Polyporaceae (lamellige). Mykologia, Luzern 1991, ISBN 3-85604-030-7, S. 98.
• Ewald Gerhardt: BLV Pilzführer. 5. Auflage. BLV, München 2010, ISBN 978-3-8354-0644-5, S. 376.

Einzelnachweis

1. ↑ Pål Axel Olsson, Babette Munzenberger, Shahid Mahmood, Susanne Erland: Molecular and anatomical evidence for a three-way association between Pinus sylvestris and the ectomycorrhizal fungi Suillus bovinus and Gomphidius roseus. In: Mycological Research. Band 104, Nr. 1372–1378. British Mycological Society, 2000, doi:10.1017/S0953756200002823.

Weblinks

– Album mit Bildern, Videos und Audiodateien

Bitte die Hinweise zum Pilzesammeln beachten!

Gomphidius roseus, commonly known as the rosy spike-cap or pink gomphidius, is a gilled mushroom found in Europe. Although it has gills, it is a member of the order Boletales, along with the boletes. It is a coral pink-capped mushroom which appears in pine forests in autumn, always near the related mushroom Suillus bovinus, on which it appears to be parasitic.

Taxonomy

Gomphidius roseus was initially described by Swedish mycologist Elias Magnus Fries as Agaricus glutinosus β roseus in 1821,^[1] before he elevated it to species status and gave its current genus and binomial name in 1838. The genus name is derived from the Greek 'γομφος' gomphos meaning "plug" or "large wedge-shaped nail".^[2] The specific epithet roseus is the Latin adjective "pink".^[3]

Description

The mushroom has a coral-pink cap up to 5 cm (2 in) in diameter, though sometimes larger, which is initially convex and later flattens and becomes a more brick-like colour with maturity. Often slimy or sticky as with other members of the genus, its cap lacks the blackish markings of the related G. glutinosus.^[4] The stipe is 2.5–4.5 cm (0.98–1.77 in) high and 0.4–1 cm wide and bears an indistinct ring. It is white with a pinkish or wine-coloured tint and often flushed yellow at the base. The whitish flesh may also be tinged pink and has little taste or smell. The decurrent gills are grey, and the spore print is brownish-black.^[5]

Distribution and habitat

An uncommon fungus, Gomphidius roseus is found in Europe, but not in North America. A similar pinkish species, G. subroseus occurs in North America.^[6] G. roseus is found in Ukraine.^[7] It is found in pine woods, particularly Pinus sylvestris, associated with Suillus bovinus, and is often hidden in undergrowth.^[8] Fruiting bodies sprout in the autumn.^[5]

Ecology

Like other members of the family Gomphidiaceae, Gomphidius roseus has been thought to be ectomycorrhizal, forming symbiotic relationship with their host trees. However, it is found exclusively with the related Jersey cow mushroom (Suillus bovinus), and is now thought to be parasitic upon its mycelium.^[9] This is evidenced by microscopic examination, which shows that G. roseus inserts haustoria in plant root cells and does not produce significant mycelium itself. Furthermore, G. roseus is never found growing in isolation, only with S. bovinus though the latter species is found without the former.^[9]

Edibility

Gomphidius roseus is not known to be toxic but is reported to be of poor quality and hence not recommended for picking.^[5][10]

References

Wikimedia Commons has media related to Gomphidius roseus.

Roosa liimik (Gomphidius roseus) on liimikuliste sugukonda liimiku perekonda kuuluv seeneliik.

See meenutab välimuselt pihkast liimikut, kuid selle kübar on roosa kuni punane ja see on kasvult väiksem.

Roosa liimik on söödav.

• 
• 
• Roosa liimik (vasakul)

Välislingid

• Roosa liimik andmebaasis eElurikkus

Punanuljaska (Gomphidius roseus) on mustaitiöinen helttasieni. Se muistuttaa läheistä sukulaistaan limanuljaskaa, mutta sen pintakelmu on ferrexinpunainen ja se on kooltaan pienempi eikä jalan tyvi ole kirkkaankeltainen. Kun limanuljaska kasvaa usein yksin tai pienissä ryhmissä, punanuljaskan rihmasto on tavallisesti ellei aina symbioosissa tai parasiittina nummitatin kanssa, joka on puolestaan männyn juurisieni. Punanuljaskan pintakelmu irtoaa helposti, sen heltat ovat hyvin johteiset ja valkoiset, mustuvat heti itiöiden kypsyttyä. Alaspäin suippeneva jalka on puhtaan valkoinen, täyteinen. Helttojen alla on niin voimakas sormusmainen prominenssi, että se vaikuttaa renkaalta. Punanuljaska on hyvä ruokasieni, mutta yksin harvoin riittävän satoisa.^[1]

Joskus nummitatti ja punanuljaska näyttävät kasvavan samasta jalasta

Lähteet

Aiheesta muualla

• Laji.fi: punanuljaska (http://www.velutipes.com/natural/gomphidius_roseus.htmGomphidius roseus)
• Gomphidius roseus, punanuljaska @ Natural Fungi in Finland

Gomphidius roseus

Le gomphide rose (Gomphidius roseus) est une espèce de champignons basidiomycètes de la famille des Gomphidiaceae.

Description

• Chapeau 3 à 5 cm, convexe puis plan, parfois légèrement déprimé, à cuticule d'un beau rouge-rose brillant, se tachant de noir, très visqueuse par temps humide.
• Lames espacées, longuement décurrentes, blanches, se tachant de noir à l'arête par la sporée brun foncé.
• Pied 2 à 4 cm, rose pâle, resserré en haut, muni d'un anneau ou la trace d'un anneau et relié à la marge du chapeau par une cortine chez les exemplaires jeunes.
• Chair épaisse au centre, blanche, décolorée de rosé sous la cuticule, sans odeur ni saveur remarquables.

Habitat

Assez rare en Europe, le gomphide rose pousse de l'été à l'automne en terrain acide, généralement sous conifères, souvent associé à Suillus bovinus (toujours et unilatéralement selon Marchand: “pas de Gomphide sans ce Bolet, mais le Bolet seul est fréquent!”)^[1]

Comestibilité

Comme tous les gomphides connus à ce jour en Europe, c'est un comestible médiocre.

Espèces voisines

• Gomphidius maculatus
• Gomphidius gracilis

Confusions possibles

De loin, on peut prendre le gomphide rose pour une petite russule, du groupe emetica par exemple. La présence de Suillus bovinus permettrait de confirmer son identification, mais reste trop aléatoire, et la chair grenue et cassante des russules est bien plus fiable, ainsi que la décurrence des lames qui lui donne l'aspect d'un blaireau à barbe.

Sources

• Les Champignons, Roger Phillips, éditions Solar, (ISBN 2-263-00640-0)
• Champignons du Nord et du Midi, André Marchand, tome III / IX, Hachette, (ISBN 84-499-0649-0)
• * Iconographie de référence : CD 1617; Ro PA 236-a; Md 235; IH 498; Beck 134; IOH 294-295; Chaum-PM 128;

Notes et références

Rožiaspalvė geltonpėdė (lot. Gomphidius roseus) – geltonpėdinių (Gomphidiaceae) šeimos, geltonpėdžių (Gomphidius) genties grybų rūšis.

• Augimo vieta

Pušynai, ypač sausuose, gūbriuotuose jų pakraščiuose.

• Augimo laikas

Ruduo.

• Pagrindiniai požymiai

Kepurėlė ir kotas švelnios rožinės spalvos, lakšteliai pilki.

Vaisiakūniai smulkesni negu gličiosios geltonpėdės ir visai negleivėti. Kepurėlė 3–5 cm skersmens, sausa, rausva, rožinio atspalvio. Lakšteliai pilki, pilkai rudi, stori, reti. Kotas iki 4 cm ilgio ir 1–1,5 cm storio, kepurėlės spalvos, ties pamatu gelsvas. Trama balta, švelnaus skonio. Sporos 15–21×5–7 μm.

Būdingi požymiai: auga pušynuose, ypač senesniuose ir retesniuose, vaisiakūniai negleivėti.

Dygsta pavieniui, rečiau po kelis vaisiakūnius. Valgoma, malonaus skonio, išvirta nejuoduoja. Nedažna.

Literatūra

Lietuvos grybų atlasas, Vincentas Urbonas, Kaunas, LUTUTĖ, 2007, ISBN 978-9955-692-59-1, 83 psl.

Vikiteka

Vos an lenga piemontèisa Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Capel fin a 6 cm, tachiss, ross peui reusa. Bòrd nen regolar, ciàir. Lamele spassià, bianche peui da grise a neirastre. Gamba àuta fin a 3 cm e larga fin a 1,5 cm, tachissa dzora na zòna ch'a passa, bianca rosastra monet an bass. Carn bianca o ciàira.

Ambient

A chërs sota ij pin, soens associà al Suillus bovinus.

Comestibilità

A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
A ven dàit për comestìbil.

Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse

Gomphidius roseus (Nees : Fr.) Gillet

Aiuto per
la lettura Ayuda para
la lectura Help for
Reading Rintré ant
la Piòla Contaté
j'Aministrator Lìber për
Amprende Coression
ortogràfica Tastadura
piemontèisa Portaj
e Proget Agiut pr'ij
Contributor Travajòt
sempi

Młody owocnik

Klejówka różowa i maślak sitarz, w pobliżu którego zawsze występuje

Klejówka różowa (Gomphidius roseus (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny klejówkowatych (Gomphidiaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gomphidius, Gomphidiaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowany został w 1821 r. przez Eliasa Magnusa Friesa jako Agaricus glutinosus, ten sam autor w 1838 r. przeniósł go do rodzaju Gomphidius^[1]. Synonimy nazwy naukowej^[2]:

• Agaricus glutinosus ß roseus Fr. 1821
• Gomphus glutinosus var. roseus (Fr.) P. Kumm. 1871
• Leucogomphidius roseus (Fr.) Kotl. & Pouzar 1972

Nazwę polską nadała Alina Skirgiełło w 1960^[3].

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 3–6 cm, u młodych okazów półkulisty, później poduchowaty, u starszych płaski i wgłębiony na środku. Brzegi kapelusza długo podwinięte.. W czasie suchej pogody jest suchy w czasie wilgotnej śliski. Koloru różowego poprzez siworóżowy do żywoczerwonego^[4].

Blaszki

U młodych okazów są zakryte śluzowatą osłoną. Są rzadkie i grube o prostych ostrzach, zbiegające na trzon, Początkowo są białe, później od zarodników zmieniają kolor na czarnosiwy^[4].

Trzon

Wysokość 2–5 cm, grubość do 3 cm. Jest walcowaty i pełny, posiada dość szybko zanikający i niezbyt wyraźny pierścień. Powyżej pierścienia jest biały, w dolnej części żółty, cały jest śliski^[4].

Miąższ

W kapeluszu białawy, w trzonie żółtawy. Smak i zapach niewyraźny^[4].

Wysyp zarodników

Ciemnobrązowy lub czarny. Zarodniki 15-20 x 4-5,5 µm, brązowooliwkowe, wrzecionowate, gładkie, zawierające kilka kropel olejowych^[5].

Występowanie

Występuje w Ameryce Północnej^[6], Europie i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, w Azji podano jego występowanie tylko w Korei i Japonii^[7]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[8]. Znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Czechach, Niemczech, Holandii i Słowacji^[3].

W Polsce występuje głównie w górach, na nizinach dużo rzadziej^[4]. Rośnie w lasach iglastych, wyłącznie pod sosną zwyczajną i kosodrzewiną, zawsze razem z maślakiem sitarzem, nawet jeśli nie widać jego owocników, związana jest z jego grzybnią. Owocniki wytwarza od lipca do października^[5].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[3], Grzyb jadalny^[5], przed przygotowaniem należy zdjąć skórkę z kapelusza i usunąć śluz. Ze względu na rzadkość występowania, klejówka różowa warta jest jednak oszczędzania^[9].

Gatunki podobne

Gatunek tak charakterystyczny, że jest łatwy do odróżnienia od innych gatunków^[4].

Przypisy

Gomphidius roseus (Elias Magnus Fries, 1821 și 1838), din încrengătura Basidiomycota, în familia Gomphidiaceae și de genul Gomphidius^[1] este o ciupercă comestibilă, denumită în popor bălușcă rozalie.^[2] Ea coabitează, fiind un simbiont micoriza, formând prin urmare micorize pe rădăcinile arborilor, dar parazitează și micorizele soiului Suillus bovinus. Buretele se dezvoltă în România, Basarabia și Bucovina de Nord solitară sau în grupuri mai mici pe sol acru și nisipos, în păduri de conifere, deseori și la marginea lor precum pe lângă cărări de pădure, în special sub pini și cu preferință printre Erica sau pe mușchi. Apare la deal, dar preferat în munți, din iulie până în octombrie (noiembrie).^[3][4]

Istoric

În 1821, renumitul micolog suedez Elias Magnus Fries a fost primul care a descris specia ca Agaricus glutinosus var. roseus, văzând în ea mai întâi o variație a lui Gomphidius glutinosus.^[5] După 17 ani, în 1838, s-a corectat, dându-i numele binomial valabil până în prezent (2018), de verificat în cartea sa Epicrisis systematis mycologici, seu synopsis hymenomycetum.^[6] Denumirea autorilor cehi František Kotlaba și Zdeněk Pouzar, Leucogomphidius roseus,^[7] nu este folosită, dar acceptată sinonim.^[8]

Descriere

Bres.: Gomphidius roseus

• Pălăria: are un diametru între 3 și 5 cm precum o lungime de până la 7 cm, fiind acoperită în tinerețe de un văl alb și mucos, pentru mult timp boltită semisferic cu marginile răsucite spre interior, apoi convexă, la bătrânețe aplatizată și la mijloc adâncită, dezvoltând câteodată un gurgui central, puțin proeminent. Cuticula care se poate decojii foarte ușor este netedă și, începând cu maturitatea lucioasă până unsuroasă, dar niciodată mucoasă. Coloritul este la început albicios, iar după dispariția vălului, roz-maroniu deschis, rozaliu sau chiar viu roșcat.
• Lamelele: acoperite în tinerețe de o cortină fină, albă și mucoasă, sunt ceroase, distanțate, late, înalte și cărnoase, arcuite, mult decurente în lungul piciorului și numai puțin bifurcate precum ușor separabile, devenind treptat palid gri, la bătrânețe, datorită culorii sporilor, închis gri-măslinii cu muchii albicioase.
• Sporii: sunt lunguieți-fusiformi, netezi, negru-măslinii, având o mărime de 15,5 - 22,4 × 4,6 - 6,6 microni. Basidiile de 50-55 × 9- 14 microni cu 4 sterigme au formă de măciucă fără fibule la bază. Cistoidele celule de obicei izbitoare și sterile care pot apărea între basidii și himen, stratul fructifer) sunt cilindrice, acoperite cu pete neregulate brune și măsoară 100-125 × 10-14 microni. Hifele paralele ale pălăriei sunt hialine (translucide) și au un diametru de 3-9 microni.^[9][10]
• Piciorul: are o înălțime de 4-8 cm și o lățime de 1-1,8 cm, este cilindric, plin, ușor fibros, subțiat spre bază, și îngroșat clar spre zona inelară lânoasă pe care ciuperca o prezintă. Culoarea primară este albicioasă, adesea cu pete negricioase mici, spre bază cu nuanțe galben-maronii.
• Carnea: este groasă, moale, în picior mai tare, aproape niciodată atacată de viermi și de culoare albă, sub cuticulă și spre baza piciorului gălbuie până roșiatică. Ea nu se decolorează după tăiere. Mirosul este aproape imperceptibil, gustul plăcut și dulceag. Cuticula ar trebui să fie îndepărtată imediat după cules.^[3][4]
• Reacții chimice: Buretele uscat se colorează cu Hidroxid de potasiu încet murdar brun, proaspăt devine roșiatic.^[11]
• Particularitate: Această ciupercă frumoasă și izbitoare la ochi este asociată îndeaproape cu Suillus bovinus. Numai rar se poate găsi singură căci trăiește și parazitar: pătrunde în micoriza lui Suillus bovinus și extrage nutrienți.^[12]

• G. roseus tânără: lamele și picior

• G. roseus matură: lamele și picior

• G. roseus tânără

• G. roseus bătrâne

• G. roseus cu pălărie puternic rozalie

• G. roseus cu Suillus bovinus

Confuzii

Bălușca rozalie poate fi confundată cu surata ei, Gomphidius glutinosus (comestibil),^[13] cu Chroogomphus helveticus sin. Gomphidius helveticus, (comestibil, ceva mai mic, ciupercă galben-portocalie până la roșu de vin, cuticulă solzoasă, fibroasă, uscată dar tare unsuroasă la umezeală, se dezvoltă de asemenea sub molizi, dar și sub zâmbrii),^[14] Chroogomphus rutilus sin. Gomphidius viscidus (comestibil, ceva mai mic, cuticulă uscată, dar tare unsuroasă la umezeală și mai roșiatică, crește sub pini),^[15] Gomphidius gracilis (comestibil, ceva mai mic, colorit de asemenea rozaliu, cuticulă unsuroasă, se dezvoltă sub larici)^[16] sau Gomphidius maculatus (comestibil, ceva mai mic, colorit de vin roșu deseori cu pete brun-negricioase, acoperit în tinerețe de o mâzgă de culoarea chihlimbarului, crește sub larici de munte).^[17]

De sus, buretele poate fi confundat și cu Suillus grevillei (comestibil, are tuburi, pori precum în tinerețe o manșetă largă, galben roșiatic până brun-roșiatic, crește sub larici)^[18] sau cu Suillus luteus (comestibil, și el are tuburi și pori precum o manșetă largă, se dezvoltă sub pini)^[19] precum Suillus viscidus (comestibil, se dezvoltă sub larici).^[20]

Fatală ar fi confuzia posibilă cu posibil letalele Paxillus involutus^[21] și Russula emetica prin începători.^[22]

Specii asemănătoare

• Chroogomphus sin. Gomphidius helveticus

• Chroogomphus rutilus sin. Gomphidius viscidus

• Gomphidius glutinosus

• Gomphidius gracilis

• Gomphidius maculatus

• !!!Paxillus-involutus!!!

• !!!Russula emetica!!!

• Suillus grevillei

• Suillus luteus

• Suillus viscidus

Valorificare

Bălușca purpurie este calitativ asemănătoare băluștii molidului, astfel ea poate fi prelucrată în bucătărie la fel.

Note

Bibliografie

• Marcel Bon: “Pareys Buch der Pilze”, Editura Kosmos, Halberstadt 2012, ISBN 978-3-440-13447-4
• Bruno Cetto, vol. 1-7 (vezi sus)
• Rose Marie și Sabine Maria Dähncke: „700 Pilze in Farbfotos”, Editura AT Verlag, Aarau - Stuttgart 1979 și 1980, ISBN 3-85502-0450
• Rose Marie Dähncke: „1200 Pilze in Farbfotos”, Editura AT Verlag, Aarau 2004, ISBN 3-8289-1619-8
• Jean-Louis Lamaison & Jean-Marie Polese: „Der große Pilzatlas“, Editura Tandem Verlag GmbH, Potsdam 2012, ISBN 978-3-8427-0483-1
• J. E. și M. Lange: „BLV Bestimmungsbuch - Pilze”, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna Viena 1977, ISBN 3-405-11568-2
• Hans E. Laux: „Der große Pilzführer, Editura Kosmos, Halberstadt 2001, ISBN 978-3-440-14530-2
• Till E. Lohmeyer & Ute Künkele: „Pilze – bestimmen und sammeln”, Editura Parragon Books Ltd., Bath 2014, ISBN 978-1-4454-8404-4
• Meinhard Michael Moser: „ Röhrlinge und Blätterpilze - Kleine Kryptogamenflora Mitteleuropas”, ediția a 5-ea, vol. 2, Editura Gustav Fischer, Stuttgart 1983

Legături externe

• Materiale media legate de bălușcă rozalie la Wikimedia Commons
• Gomphidius roseus, film în limba rusă
• Gomphidius roseus, film în limba polonă

• 1 Будова
• 2 Поширення та середовище існування
• 3 Практичне використання
• 4 Джерела

• 1 Описание
• 2 Экология
• 3 Таксономия
  • 3.1 Синонимы
• 4 Примечания
• 5 Литература
• 6 Ссылки

红铆钉菇（學名：Gomphidius roseus），俗稱玫瑰尖蓋（rosy spike-cap）或粉紅鉚釘（pink gomphidius），是一種擔子菌門真菌，隸屬於铆钉菇属（英语：Gomphidius）。這種真菌是一種珊瑚粉色的蘑菇，主要在秋季的松樹林中出現，並且總是在乳牛肝菌（Suillus bovinus）的附近出現。^[1]

分類

红铆钉菇最早是由瑞典真菌學家埃利亚斯·马格努斯·弗里斯於1821年描述的，其學名為粘傘菌β粉紅（Agaricus glutinosus β roseus）。^[2]後來，真菌學家克里斯蒂安·亨德里克·珀森和羅素於1838年將其學名改為現名。^[3]其學名中的「Gomphidius」源自古希臘文詞彙「γομφος」（gomphos），意思是「楔形釘」。^[4]而「roseus」則源自拉丁文形容詞，意思是“粉紅色”。^[5]

描述

红铆钉菇的菌蓋直徑能達5厘米（2英寸），呈珊瑚粉紅色，起初是凸面狀，但隨著年齡增加會變成扁平狀。^[6]其顏色亦會隨著年齡增加逐漸變成紅磚色。與其他铆钉菇一樣，這種真菌的表面是具粘性的。其菌蓋亦缺乏類似物種乳牛肝菌菌蓋上的黑斑。^[1]其菌柄高2.5–4.5厘米（1–1.6英寸），厚0.4–1厘米，並且有一個不明顯的菌環。其顏色為白色，並且有時候會染著粉紅色或葡萄酒色的色調。菌柄的底部則通常呈黃色。其菌肉呈白色，有時候亦會染著粉紅色，並且僅有淡淡的味道。^[7]其菌褶是自基部沿蕈柄向下生長的，呈灰色，而其孢子印則呈棕黑色。^[8]

分佈及生境

红铆钉菇並不常見，並且僅分佈於歐洲。而其類似物種亚红铆钉菇（英语：Gomphidius subroseus）則除了歐洲，還分佈於北美洲。^[9]這種真菌主要在松樹林中出現，尤其是在歐洲赤松下，經常在乳牛肝菌的附近出現，並且不時會隱藏在矮樹叢中。^[10]其子實體多在秋季發芽。^[8]

生態

就如不少其他铆钉菇科真菌一樣，红铆钉菇是外生菌根的，因此與宿主有密不可分的關係。^[11]然而，現在有不少證據顯示，許多，甚至所有铆钉菇科真菌都是寄生在牛肝菌上，並且每種铆钉菇都會寄生在不同的牛肝菌上。红铆钉菇的宿主就是經常在其附近出現的乳牛肝菌。^[11]

可食性

红铆钉菇並沒有毒，因此是可供食用的。儘管如此，其過淡的味道和差劣的質素令到人們很少將之用作食材。^[8][12]

參考文獻

オウギタケ（扇茸、Gomphidius roseus）は、イグチ目オウギタケ科のオウギタケ属に分類されるきのこの一種である。

形態[編集]

かさは低いまんじゅう形から開いてほぼ平らになり、老成すれば浅い皿状に窪むこともあり、径3-8cm程度、湿った時にはかなり著しい粘性があり、緋色ないし帯褐淡赤色であるが、古くなるとやや褪色し、またしばしば褐色ないし黒褐色の不規則なしみを生じる。肉は柔らかくてもろく、白色（かさの表皮直下では淡紅色）で、空気に触れるといくぶん赤みがかることがあり、味やにおいは温和である。ひだは柄に長く垂生し、やや疎で厚く、時に二叉分岐し、幼時は灰白色であるが、次第に帯緑暗灰色を経て帯緑暗灰褐色となる。柄は長さ2-5cm程度、多くは基部が細まり、上方ではほとんど白く、下方に向かって帯褐淡紅色を呈し、基部においては表面・肉ともに淡紅色または黄色を呈し、なかほどには綿毛状の不完全なつば（内被膜のなごり）を残すことがあるが消え去りやすく、内部は充実する。

胞子紋は帯オリーブ灰褐色ないし暗灰褐色を呈し、胞子は紡錘状長楕円形で暗褐色・平滑、発芽孔はなく、厚壁である。シスチジアは細長い紡錘状で、先端は丸みを帯び、薄壁またはやや厚壁、外面には褐色を呈する顆粒状の沈着物をしばしばこうむり、内容物は無色または淡褐色である。かさの表皮層は、互いに絡み合いながら匍匐した細い菌糸で構成されており、多少ともゼラチン化する。菌糸はかすがい連結を欠く。

生態[編集]

おもに二針葉マツ類の細根に侵入し、外生菌根を形成して生活すると考えられていたが、最近では、本種同様にマツ林に普通に見出されるアミタケに寄生し、地中に生息する後者の菌糸を分解・資化して栄養源としていることが明らかにされている^[1]。日本においても、しばしばアミタケと混じって発生しているのが見出される^[2][3]。

なお、人工的な胞子の発芽、もしくは子実体組織からの菌糸の人工培養に成功した例は、いまのところ知られていない。

分布[編集]

ヨーロッパ・中国・シベリア・朝鮮半島および日本に分布するが、北アメリカには産しない。日本では、アカマツ・クロマツ林に多く、北海道から九州にいたる広い地域で見出される。アカマツ・クロマツの天然林が分布しない北海道東部では、これらの植栽林、もしくは海外から移入された二針葉マツ類の人工林に発生し、沖縄ではリュウキュウマツの樹下に生えるという^[4][5]。

特殊な成分[編集]

子実体からは、プルビン酸の誘導体の一種であるアトロメンチン酸（4-ヒドロキシ-α-[3-ヒドロキシ-4-(4-ヒドロキシフェニル)-5-オキソフラン-2(5H)-イリデン]ベンゼン酢酸）^[6]や、ボレグレビロール（Bolegrevilol：4-アセトキシ-5-[(2E,6E,10E)-3,7,11,15-テトラメチル-2,6,10,14-ヘキサデカテトラエニル]レソルシノール）が見出されている。これらは、イグチ目に属する他の菌のいくつかと共通する成分で、前者はニワタケやアミタケおよびヌメリイグチにも含まれており、後者は、ハナイグチおよびチチアワタケから検出されている^[7][8]。

また、子実体には 1,2,4-トリハイドロキシベンゼン（1,2,4-trihydoroxybenzene）^[9]も含まれている。これは無色の化合物であるが、酸化されると赤色となり、さらに重合して黒色のゴンフィラクトン（Gomphilactone）に変化する。オウギタケの子実体が、老成時に黒いしみを生じる現象には、おそらくこの化合物が関与しているものと考えられている^[10]。

類似種[編集]

同じ属の菌で日本に分布するものとしては、シロエノクギタケG. glutinosus (Schaeff.) Fr. var. glutinosus およびキオウギタケG. maculatus (Scop.) Fr. の二種が知られているが、両者ともに、オウギタケとは形質をかなり異にしており、区別は難しくない。前者は帯紫灰色ないし帯紫灰褐色（まれにほぼ白色^[11]）のかさと、白色の地にしばしば黒紫色・繊維状の小鱗片を有する柄とを備える。また、後者は、かさが幼時はほぼ白色、成熟すれば帯橙黄褐色（アンズ色）を呈することや、カラマツ属の樹下に限って発生することにおいて、オウギタケとは明らかに異なる^[2][12]。

北アメリカに分布するG. septentrionalis Sing. は、外観はオウギタケによく似ており、やや黄色みを帯びた淡紅色のかさと、僅かにピンク色を帯びた柄（基部は濃黄色）とを有するが、発生環境（トウヒ属やモミ属の樹下）において異なる^[11][12]。また、北アメリカやカナダに産するG. subroseus Kauffman もオウギタケに非常に類似した菌で、両者を同種ではないかとする説もある^[2]が、トウヒ属・トガサワラ属・モミ属あるいはツガ属など、マツ属以外の樹下に好んで発生することで区別されている^[13][14]（ポンデローサマツ Pinus ponderosa Douglas ex C.Lawsonの林内にも生えるとする観察例も報告されている^[11]）。また、G. subroseus の子実体には、アトロメンチン酸やボレグレビロールは含有されておらず、かわりにゼロコミン酸（Xerocomic acid：α-[(2E)-4-(3,4-ジヒドロキシフェニル)-3-ヒドロキシ-5-オキソフラン-2(5H)-イリデン]-4-ヒドロキシベンゼン酢酸）や、その異性体であるバリエガト酸（Variegatic acid：α-[4-(3,4-ジヒドロキシフェニル)-3-ヒドロキシ-5-オキソフラン-2(5H)-イリデン]-3, 4-ジヒドロキシベンゼン酢酸）が検出されるという^[15]。これらの相違点に加え、分子系統学的解析の結果^[16][17]からも、両者は別種である可能性が高い。

分類学上の位置づけ[編集]

1821年、エリーアス・フリースによって、初めて記載された^[18]。この時点では、ひだを備えたハラタケ類全般を意味する広義のAgaricus 属（現代の分類学上のハラタケ属とは定義が異なる）に置かれ、Agaricus glutinosus（現代の分類体系上でのシロエノクギタケを指す）の一変種として扱われた。後（1838年）、フリース自身によって変種から種のランクに引き上げられ^[19]、同時に、広義のAgaricus属から、シロエノクギタケをタイプ種としてフリースが設けた^[20]Gomphidius 属に移され、Gomphidius roseus (Fr.) Fr. の新組み合わせ名が作られた。以後、この学名が正式なものとなっている。

胞子を形成する子実層托はひだ状をなしてはいるが、系統分類学上ではイグチ目に属する菌の一つである。その根拠として、ひだの構造（散開型）や、前述したような子実体の含有成分の共通性が挙げられている。また最近では、分子系統学的な解析からも、この位置づけが広く認知されている^[21]。

名の由来[編集]

和名は、子実体の側面観において、疎で柄に長く垂生したひだを扇子の「骨」にみたてたものである^[22][23][24]。

方言名としては「あかたけ（鳥取）」・「あかぼ（秋田）」など、赤みを帯びたかさの色調を捉えたと思われる名や、「さまつ（新潟）」・「まつちょんぼり（秋田）」・「ろうまつたけ（大分）」などの、マツ林に好んで発生する性質にちなんだと考えられる名が知られている。秋田ではまた、古い子実体が次第に黒ずむ点に注目したと推察される「くろがわり」の名で呼ぶ地方がある^[25]。

属名「ゴンフィディウス」はギリシア語で栓や楔・太釘を意味するゴンフォス（'γομφος'）に由来する^[26]。種小名「ロセウス」はラテン語で「バラ色の」を意味する^[27]。

英語圏では「rosy spike-cap（直訳すればバライロクギタケ）」あるいは「pink gomphidius（直訳ではモモイロオウギタケ）」などの名で知られている。

食毒性[編集]

食用になるが、商業的に消費されるほどの収穫量はない。ヨーロッパではさほど重視されず、ほかのきのこを調理する際の増量材的な位置づけがなされているに留まる^[28]。ひるがえって、日本においては、調理すると黒ずむものの、適度なぬめりがあって美味であるとされている。油を使った脂肪質の料理（油炒めや揚げ物など）にも、淡白な料理（すまし汁や炊き込みご飯、あるいは煮つけなど）にも合うという^[3]。

ギャラリー[編集]

傘

ひだと柄

脚注参照[編集]

1. ^ Olsson, P. A., Münzenberger, B., Mahmood, S., and S. Erland, 2000. Molecular and anatomical evidence for a three-way association between Pinus sylvestris and the ectomycorrhizal fungi Suillus bovinus and Gomphidius roseus Mycological Research 104:1372–1378. (abstract)
2. ^ ^{a b c} 今関六也・本郷次雄（編著）、1987. 原色日本新菌類図鑑（I）. 保育社. ISBN 4-586-30075-2
3. ^ ^{a b} 小川眞（編著）、1987. 見る・採る・食べる　きのこカラー図鑑. 講談社、東京. ISBN 4-06-141391-0
4. ^ 本郷次雄、1978. 日本産ハラタケ目の地理的分布. 日本菌学会会報19: 319-323.
5. ^ 宮城元助、1964. 沖縄島産マツタケ目について. 琉球大学文理学部紀要（理学編） (7): 57-70.
6. ^ Besl, H., and Kronawitter, I., 1975. Notizen über Vorkommen und systematische Bewertung von　Pigmenten in Höheren Pilzen (1). Zeitschrift für Pilzkunde 41: 81-98.
7. ^ Hayashi, T., Kanetoshi, A., Ikura, M., and H. Shirahama, 1989. Bolegrebilol, a new lipid peroxidation inhibitor from the edible mushroom Suillus grevillei. Chemical and pharmaceutical bulletin 37(5), 1424-1425
8. ^ Besl, H., and A. Bresinsky, 1997. Chemosystematics of Suillaceae and Gomphidiaceae (suborder Suillineae). Plant Systematics and Evolution 206: 223-242.
9. ^ Ardenne, R. von, and Steglich, W., 1974: 1.2.4-Trihydroxybenzol, ein charakteristischer Inhaltsstoff von Gomphidius (Boletales). Zeitschrift für Naturforschung C 29: 446.
10. ^ Gill, M., and W. Steglich, 1987. Pigments of fungi (Macromycetes). In: Herz, W., Grisebach H, Kirby, G. W., and C. Tamm (eds), Progress in the Chemistry of Organic Natural Products, 51: Springer Verlag, Berlin. ISBN 978-3211819722
11. ^ ^{a b c} Singer, R., 1949. The genus Gomphidius Fr. in North America. Mycologia 41: 462-489.
12. ^ ^{a b} Singer, R., 1986. The Agaricales in Modern Taxonomy (4th and reviced ed.). Koeltz Scientific Book. ISBN 3-87429-254-1.
13. ^ Kauffman, C. H., 1925. The genus Gomphidius in the United States. Mycologia 17: 113-125.
14. ^ Miller O.　K., Jr, 1971. The genus Gomphidius with a revised description of the Gomphidiaceae and a key to the genera. Mycologia 63: 1129-1163.
15. ^ Bresinsky, A., and H. Besl, 1979. Untersuchungen an Boletales aus Amerika. Zeitschrift für Mykologie 45: 247-264.
16. ^ Miller, O. K. Jr., 2003. The Gomphidiaceae revisited: a worldwide perspective. Mycologia 95: 176-183.
17. ^ Miller, O. K. Jr., Aime, M. C., Camacho F. J., and U. Peintner, 2002. Two new species of Gomphidius from the Western United States and Eastern Siberia. Mycologia 94: 1044-1050.
18. ^ （ラテン語）Fries, Elias Magnus (1821). Systema mycologicum, sistens fungorum ordines, genera et species huc usque cognitas [Taxonomical System for Mycology, consisting of an ordering of the fungi, genera and species, as currently understood], Vol. 1. p. 315.
19. ^ Fries, E. M., 1838. Epicrisis systematis mycologici, seu synopsis Hymenomycetum. Upsala & Lund.
20. ^ Fries, E. M., 1836. Corpus florarum provincialum Sueciae I Florarum scanicam scripsit.
21. ^ Binder, M., and D. S. Hibbett, 2006. Molecular systematics and biological diversification of Boletales. Mycologia 98: 971-981.
22. ^ Kawamura, S., 1912. Illustrations of Japanese Fungi. The Forest Experimental Station of the Department of Agriculture and Forestry, Tokyo.
23. ^ 川村清一、1929. 原色版日本菌類図説. 大地書院、東京.
24. ^ 川村清一、1954. 原色日本菌類図鑑（第五巻）暗子亞科. 風間書房、東京.
25. ^ 奥沢康正・奥沢正紀、1998. きのこの語源・方言事典. 山と渓谷社、東京. ISBN 978-4-63588-031-2
26. ^ Liddell HJ, Scott R (1980). Greek-English Lexicon, Abridged Edition. Oxford University Press, Oxford, UK. ISBN 0-19-910207-4.
27. ^ Simpson DP (1979). Cassell's Latin Dictionary (5 ed.). London: Cassell Ltd.. p. 883. ISBN 0-304-52257-0.
28. ^ Lamaison, Jean-Louis; Polese, Jean-Marie (2005). The Great Encyclopedia of Mushrooms. Könemann. p. 34. ISBN 3-8331-1239-5.