El picapodrizuNOA (Dryocopus martius), ye una especie d'ave piciforme de la familia de los picatueros (Picidae) que se distribúi polos montes maduros templaos y boreales d'Europa y Asia. Nun ta amenazada a nivel global, y la so población envalórase ente 1.500.000 y 2.900.000 exemplares.[1]
Tien descrites dos subespecies:[2][3]
Ye un picapinos grande: mide de 40 a 46 cm de llargu y tien un valumbu de ales d'ente 67 y 76 cm. El so plumaxe ye negru por completu, a esceición del pileu (parte cimeru de la cabeza), onde tien un llurdiu coloráu. Los sexos estremar en que nel machu'l llurdiu coloráu cubre por completu'l pileu, y na fema solo ye colorada la parte posterior.[4]
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Aves, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. El picapodrizuNOA (Dryocopus martius), ye una especie d'ave piciforme de la familia de los picatueros (Picidae) que se distribúi polos montes maduros templaos y boreales d'Europa y Asia. Nun ta amenazada a nivel global, y la so población envalórase ente 1.500.000 y 2.900.000 exemplares.
Ar speg du (liester : speged du)[1][2] a zo ur spesad evned, Dryocopus martius an anv skiantel anezhañ.
Anvet e voe Picus martius (kentanv) da gentañ-penn (e 1758)[3] gant an naturour svedat Carl von Linné (1707-1778).
Bevañ a ra diwar amprevaned koaddebrer hag a bak o vorzholiañ ha toullañ kef ar gwez war-bouez e bigos hir ha galloudus.
Ar spesad a gaver an daou isspesad[4] anezhañ en Eurazia :
War gresk emañ tachenn ar speged du. Tizhet eo bet Breizh-Izel ganto nevezik 'zo.
a vo kavet e Wikimedia Commons.
Ar speg du (liester : speged du) a zo ur spesad evned, Dryocopus martius an anv skiantel anezhañ.
Anvet e voe Picus martius (kentanv) da gentañ-penn (e 1758) gant an naturour svedat Carl von Linné (1707-1778).
El picot negre, formiguer o cap-roig[1] (Dryocopus martius) és un ocell de l'ordre dels piciformes que, als Països Catalans, és comú als Pirineus i Prepirineus, i és el símbol i l'espècie emblemàtica del Parc Natural del Cadí-Moixeró, raó pel qual l'informatiu d'aquest parc també porta el nom d'El picot negre.[2][3][4][5] Sovin454tt és denominat també pigot negre.
A l'abril-maig, la parella de picots negres forada un tronc gran d'un faig o d'una conífera (els és indiferent un arbre vell o un de jove) i el folren molt poc, amb sorra i encenalls. Allà dins coven els 4 ous corresponents i alimenten els petits que en neixin. La primera operació dura 12 dies i la segona 24-27. Igual que el picot verd, els progenitors regurgiten l'aliment a l'hora de nodrir els novells.
Menja cireres i llavors, tot i que la base de la seua dieta són les formigues. com es diu les seves cries
Viu a les fagedes i boscs muntanyencs de coníferes. Al Principat de Catalunya es troba restringit a les àrees pirinenques de boscos subalpins, on viu de forma sedentària, encara que els joves poden efectuar desplaçaments curts.
Es troba a Euràsia.
Per una banda, es veu molt afectat per la degradació dels boscos alpins, però, per una altra, sembla que la població de la Catalunya occidental prospera sensiblement. De totes maneres, és molt difícil d'assegurar res perquè moltes vegades no se n'arriben a trobar els nius i els estudis estadístics s'han de basar únicament en els senyals acústics.[8]
El picot negre, formiguer o cap-roig (Dryocopus martius) és un ocell de l'ordre dels piciformes que, als Països Catalans, és comú als Pirineus i Prepirineus, i és el símbol i l'espècie emblemàtica del Parc Natural del Cadí-Moixeró, raó pel qual l'informatiu d'aquest parc també porta el nom d'El picot negre. Sovin454tt és denominat també pigot negre.
Aderyn a rhywogaeth o adar yw Cnocell ddu (sy'n enw benywaidd; enw lluosog: cnocellau duon) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Dryocopus martius; yr enw Saesneg arno yw Black woodpecker. Mae'n perthyn i deulu'r Cnocellod (Lladin: Picidae) sydd yn urdd y Piciformes.[1]
Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn D. martius, sef enw'r rhywogaeth.[2] Mae'r rhywogaeth hon i'w chanfod yn Asia ac Ewrop.
Mae'r cnocell ddu yn perthyn i deulu'r Cnocellod (Lladin: Picidae). Dyma rai o aelodau eraill y teulu:
Rhestr Wicidata:
rhywogaeth enw tacson delwedd Cnocell benwinau Celeus spectabilis Cnocell dinfelen Asia Meiglyptes tristis
_-_Flickr_-_Lip_Kee.jpg)
Aderyn a rhywogaeth o adar yw Cnocell ddu (sy'n enw benywaidd; enw lluosog: cnocellau duon) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Dryocopus martius; yr enw Saesneg arno yw Black woodpecker. Mae'n perthyn i deulu'r Cnocellod (Lladin: Picidae) sydd yn urdd y Piciformes.
Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn D. martius, sef enw'r rhywogaeth. Mae'r rhywogaeth hon i'w chanfod yn Asia ac Ewrop.
Datel černý (Dryocopus martius) je velký druh šplhavce z čeledi datlovitých (Picidae).
Největší evropský šplhavec, zhruba velikosti vrány, ale štíhlejší. Dorůstá délky 40–46 cm, v rozpětí křídel měří 67–73 cm a dosahuje hmotnosti 250–370 g. Nezaměnitelný, celý černý, s bělavým okem a zobákem. Samec má červené temeno, samice pouze červenou skvrnu na týlu. Na rozdíl od ostatních datlovitých létá přímo, nikoli ve vlnovkách.
V letu se ozývá zvučným „kri kri kri“, v sedě pronikavým „kliééé“. Jarní bubnování je hlasité, oproti strakapoudům poněkud pomalejší, přednášené ve výbušných sériích dlouhých 1,75–3 sekundy (samec bubnuje déle než samice).[2][3]
Druh s palearktickým typem rozšíření. Areál sahá od severního Španělska a Skandinávie až po východní Sibiř a Japonsko. Stálý pták. V minulosti se rozšíření v Evropě značně měnilo v souvislosti s odlesňováním a následným zaváděním jehličnatých monokultur.[2] Celoevropská populace nyní čítá více než 740 000 párů a je považována za stabilní.[4]
V ČR hnízdí na celém území, hlavně v pahorkatinách a horách, ale ve vhodném prostředí i v nížinách. Celková početnost byla v letech 1985–1989 odhadnuta na 3000–6000 párů, v období let 2001–2003 na 4000–8000 párů.[2][5]
Vyskytuje se ve starých borových, smíšených a bukových lesích.[3]
Hnízdí jednotlivě, monogamně. Některé páry spolu setrvávají pouze jednu hnízdní sezónu, jiné se udržují po několik let. Tok začíná již v polovině února a provází ho časté bubnování a volání. Hnízdo je v dutině stromu, obvykle narušeném uvnitř, v ČR nejčastěji v buku, jedli a borovici ve výšce 8–12 m. Vytesání hnízda trvá 10–28 dnů a tesá je obvykle jen samec. Hotová dutina je hluboká 47–57 cm a široká 12–20 cm, s okrouhlým nebo svisle oválným vletovým otvorem o průměru 6–11 × 8–11 cm. Obvykle bývá využívána po řadu let, některé páry však tesají každý rok novou. Hnízdí 1× ročně od dubna do srpna, s případnými náhradními snůškami. Samice snáší 3–5 čistě bílých vajec o rozměrech 34,4 × 25,4 mm. Inkubace začíná od snesení 4. vejce a trvá 12–14 dnů, sedí oba ptáci, přičemž v noci vždy jen samec, zatímco samice nocuje v jiné dutině poblíž hnízda. Mláďata jsou krmena oběma rodiči. Oči se jim otevírají po 10 dnech, v 17 dnech začínají vyhlížet z dutiny a hnízdo opouštějí ve stáří 24–28 dnů. S rodiči setrvávají další 1–2 měsíce, poté se rodina rozpadá. Pohlavně dospívají v prvním roce života. Nejvyšší známý věk kroužkovaného ptáka je 28 let.[2]
Živí se především ve dřevě žijícími brouky (lýkožrouty, kousavci, tesaříky) a mravenci, méně housenkami motýlů a měkkýši. Vzácně se v potravě objevuje také rostlinná složka tvořená semeny a plody. Potravu dobývá silným dlátovitým zobákem z kmenů nebo kořenových náběhů stromů, méně často ji sbírá na povrchu kůry nebo na zemi.[2] K dostání kořisti z těžko dostupných míst mu napomáhá dlouhý lepkavý jazyk se zoubky na konci.
Datel černý je v lese prospěšným druhem. Nejenže konzumuje dřevokazné druhy mravenců, ke kterým se žádný jiný druh šplhavce nedokáže v takovém rozsahu dostat, ale jeho dutiny používá k hnízdění a nocování řada dalších druhů ptáků užitečných pro les, jako holub doupňák, sýc rousný nebo kavka obecná.[2]
Galerie datel černý ve Wikimedia CommonsDatel černý (Dryocopus martius) je velký druh šplhavce z čeledi datlovitých (Picidae).
Sortspætten (Dryocopus martius) er en spætteart, der lever i det meste af Europa og store dele af Asien. Den når en længde på 45 cm og vejer 350 g. Den er dermed den største spætte i Eurasien. Den har en sort fjerdragt med en karakteristisk rød isse. Den lever hovedsageligt af insekter, især herkulesmyren (Camponotus herculeanus).
Sortspætten (Dryocopus martius) er en spætteart, der lever i det meste af Europa og store dele af Asien. Den når en længde på 45 cm og vejer 350 g. Den er dermed den største spætte i Eurasien. Den har en sort fjerdragt med en karakteristisk rød isse. Den lever hovedsageligt af insekter, især herkulesmyren (Camponotus herculeanus).
Der Schwarzspecht (Dryocopus martius) ist ein Vertreter der Gattung Dryocopus innerhalb der Unterfamilie der Echten Spechte (Picinae). Der in Mitteleuropa durch seine überwiegende Schwarzfärbung und die rote Scheitelfärbung unverwechselbare Vogel ist etwa krähengroß und mit Abstand der größte europäische Specht. Die Art kommt in zwei Unterarten in weiten Teilen der nördlichen und zentralen Paläarktis vor.
Der Schwarzspecht ernährt sich im Sommer in erster Linie von holzbewohnenden Ameisen, deren Nester er auch in größeren Stämmen großflächig freilegt; im Winter werden auch Ameisenhaufen ausgebeutet. Er ist ein wichtiger Höhlenlieferant für zahlreiche Tierarten, die auf größere Baumhöhlen angewiesen sind. Die Bruthöhlen werden in Mitteleuropa vor allem in älteren, dick- und hochstämmigen Rotbuchen angelegt. Auf Grund forstwirtschaftlicher Umstrukturierungen konnte der Schwarzspecht im Laufe des 20. Jahrhunderts sein Brutareal in Europa stark nach Westen und Norden hin ausdehnen. In Westeuropa hält diese Arealausweitung weiterhin an. In Mitteleuropa ist er ein weit verbreiteter und regional häufiger Brutvogel, der selbst fragmentierte und kleinflächige Wälder besiedelt.
Auf Grund seiner Größe und seines bis auf die roten Scheitelabzeichen einheitlich schwarzen Gefieders ist der Schwarzspecht nahezu unverwechselbar. Er erreicht fast die Größe einer Saatkrähe, ist aber schlanker und bedeutend langschwänziger als diese. Der Specht wirkt abgesehen vom Oberkopf einheitlich schwarz. Aus der Nähe bei gutem Licht betrachtet, sind kleine Schattierungsunterschiede feststellbar. Die Oberseite ist dunkler und glänzender, das Gefieder kann bläulich schimmern. Die Unterseite ist etwas matter, meist eine Spur heller, mit einem leichten Ton ins Dunkelgraue oder Schwarzbräunliche. Abgetragenes Gefieder ist einheitlich matt holzkohlenfarben. Oft sind die Handschwingen etwas heller und eine Spur bräunlicher als das übrige Obergefieder. Beim sitzenden Specht ist der lange, zeichnungslos schwarze, deutlich zweigeteilte Stützschwanz auffallend. Der an der Schnabelbasis breite, etwa 5–6 Zentimeter lange Schnabel ist grauweiß mit einer deutlichen dunkelgrauen Spitze. Die Iris erwachsener Spechte wirkt aus der Ferne weiß, aus der Nähe betrachtet ist sie hell cremefarben. Die Zehen sind hellgrau, die langen Krallen etwas dunkler. Wie bei den meisten vierzehigen Spechtarten ist die Zehenanordnung zygodactyl. Es weisen also zwei Zehen nach vorn und zwei nach hinten, wobei hier die nach vorne gerichtete dritte Zehe länger als die nach hinten gerichtete vierte Zehe ist.[1]
Weibchen sind im Mittel etwas kleiner und leichter als Männchen, jedoch ist dieser Unterschied feldornithologisch nicht verwertbar.[2] Das einzige deutliche Unterscheidungsmerkmal besteht in der Rotzeichnung des Scheitels, die beim adulten Männchen über dem Schnabelansatz beginnt und – sich verjüngend – bis fast in den Nacken reicht, während sie beim Weibchen nur das Hinterhaupt bis zum Nackenansatz bedeckt. Bei sehr guten Beobachtungsbedingungen ist zu erkennen, dass das Weibchengefieder insgesamt etwas blasser und weniger glänzend wirkt.
Auch juvenile Schwarzspechte sind leicht zu bestimmen. Ihr ebenfalls zeichnungslos schwarzes Federkleid ist deutlich heller, vor allem die Steuerfedern sind mehr dunkel graubraun als schwarz. Der Schnabel der Jungspechte ist elfenbeinfarben, die Iris ist schwarz. Die rote Kopfplatte weist annähernd die gleichen Dimensionen wie bei adulten auf, doch ist das Rot eher fleischfarben matt. Am Ende ihres ersten Lebensjahres sind Schwarzspechte ausgefärbt und lassen sich von älteren Spechten nicht mehr unterscheiden.
Schwarzspechte der Nominatform Dryocopus martius martius erreichen eine Körperlänge von bis zu 57 Zentimetern, die Spannweite beträgt etwa 70 Zentimeter.[3] Die Unterart Dryocopus martius khamensis ist bei gleicher Körperlänge etwas langflügeliger. Das Gewicht schwankt je nach Ernährungszustand zwischen 260 und 340 Gramm, hochnordische Vögel sind im Durchschnitt etwas größer und schwerer.[4] Sieht man von den wahrscheinlich ausgestorbenen Arten Kaiserspecht (Campephilus imperialis) und Elfenbeinspecht (Campephilus principalis) ab, ist der Schwarzspecht nach dem ostasiatischen Puderspecht (Mulleripicus pulverulentus) die zweitgrößte rezente Spechtart.
Die Jugendmauser setzt bald nach dem Ausfliegen ein und dauert etwa 100 Tage. In ihr werden das Kleingefieder, die Großen Armdecken und die Armschwingen samt Schirmfedern, die Steuerfedern und im unterschiedlichen Umfang die Handschwingen gewechselt. Diese Teilmauser ist meist im Oktober abgeschlossen. Die Jahresmauser ist eine Vollmauser. Sie beginnt nach dem Flüggewerden der Jungen, meist schon während deren Führungszeit und endet mit dem Wachstumsabschluss der Handschwingen zwischen Mitte September und Anfang Oktober. Die für das Abstützen wesentlichen, verlängerten zwei mittleren Steuerfedern fallen erst aus, wenn die äußeren zur Gänze nachgewachsen sind, sodass die Stützfunktion zumindest teilweise erhalten bleibt. Wie fast alle anderen Echten Spechte mausern Schwarzspechte praenuptial (vorbrutzeitlich) nicht.[5] Schreckmauser wurde gelegentlich beobachtet.[6]
Schwarzspechte sind akustisch meist recht auffällige Vögel, obwohl, wie bei Spechten durchaus häufig, große individuelle Unterschiede in der akustischen Präsenz bestehen können. Die beiden am häufigsten zu hörenden Rufe sind der mit krrü … krrü … krrü sehr gut transkribierbare Flugruf und das langgezogene, abfallende, klagend anmutende Klieeh oder Kliööh, das meist als Standort- und Anwesenheitsruf eingesetzt wird. Beide Rufe sind weittragend und gut einen Kilometer, bei günstigen Witterungsbedingungen auch über weitere Distanzen fast während des gesamten Jahres mit Ausnahme der späten Brut- und der Fütterungszeit zu hören. Der Standortruf wird auch bei Störungen eingesetzt, bei größerer Erregung wird der Ruf in Intervallen von wenigen Sekunden gereiht. Unterbrochene, etwas heiser klingende Abwandlungen dieses Rufes, die wie klikje klingen, deuten auf eine Konfliktsituation hin. Nur während der Balz und frühen Brutzeit ist die eigentliche, sexuell motivierte Strophe zu hören, die auch der Revierabgrenzung und Revierbehauptung dient. Diese hohe, metallisch klingende Lautreihe besteht aus bis zu 20 Einzelelementen, das erste Element ist meist leicht abgesetzt. Am ehesten lässt sie sich mit kwoih…kwihkwihkwihkwi… umschreiben. Daneben verfügen beide Geschlechter über eine Reihe leiserer, zum Teil guttural klingender Laute, die in höchster sexueller Erregung zu einem leisen, miauenden Kia werden, das immer schneller gereiht wird, bis es zur Kopula kommt. Ein Ruf, der meist nur während innerartlicher Auseinandersetzungen zu hören ist, ist das eher leise Rürr, das zum Beispiel auch bei der Brutablöse zum Einsatz kommt und auf die latent bestehende Aggressivität der Brutpartner hinweist, das langgezogene Rüürrrr ist möglicherweise eine beschwichtigende Antwort.
Neben dem Balzruf und dem langgezogenen Standortruf dient das Trommeln der territorialen Positionierung, der Kontaktaufnahme sowie der Festigung der Partnerschaft. Die Trommelwirbel bestehen aus bis zu 60 Einzelschlägen, können also bei einer durchschnittlichen Frequenz von 17 Schlägen pro Sekunde über drei Sekunden dauern. Beide Geschlechter trommeln, Weibchen jedoch seltener und meist langsamer, kürzer und leiser. Im Gegensatz zu den Weibchen bevorzugen Männchen einen Haupttrommelbaum, der oft über einen Kilometer von der Nisthöhle oder Hauptschlafhöhle entfernt sein kann. Daneben ist unterschiedliches lautes Klopfen vor allem in der Balz- beziehungsweise Brutzeit häufig zu hören, das einerseits beim Höhlenzeigen eingesetzt wird, andererseits aber auch eine Übersprungshandlung in einer Konfliktstimmung darstellt, zum Beispiel nach Brutablösung oder nach der Ablösung beim Höhlenbau.[7][8][9]
Im Video der Redaktion des Südwestrundfunks sind folgende Lautäußerungen zu hören: Flugruf des Männchens – Aggressionslaut des Männchens bei der Ablöse, danach einige Klikje Rufe; nach abklingender Erregung der Standortruf. Das Hämmern des Weibchens ist eine Übersprungshandlung.[10]
Der Schwarzspecht ist bis auf die Britischen Inseln und Island fast über die gesamte nördliche und zentrale Paläarktis verbreitet. In Südwesteuropa beginnen seine Brutgebiete inselartig in Gebirgsregionen des nördlichen Spaniens, setzen sich über weite Teile Frankreichs, des zentralen und östlichen Mitteleuropas über den Taigagürtel bis nach Kamtschatka, Sachalin, Hokkaidō und Nordhonshu fort. In Nordeuropa sind Dänemark, weite Teile Norwegens, Schwedens und Finnlands sowie das gesamte Baltikum besiedelt. In Skandinavien erreichen die Schwarzspechtvorkommen den nördlichen Polarkreis. In Süd- und Südosteuropa ist der Schwarzspecht nur in weiten Gebieten des Balkan flächendeckend vertreten, in Italien kommt er nur in den Grenzregionen zu Österreich, der Schweiz und Slowenien, sowie in einer kleinen Verbreitungsinsel im Südwesten vor. Bis auf Kefalonia brütet diese Spechtart auf keiner anderen Mittelmeerinsel, nachdem früher bestehende kleine Populationen auf Sizilien nicht mehr bestätigt werden. Vertreten ist der Schwarzspecht jedoch auf allen größeren Ostseeinseln. In Kleinasien bestehen nur wenige Brutvorkommen im Westteil des Pontischen Gebirges. Häufiger ist der Schwarzspecht im Kaukasus, im Transkaukasus sowie in den iranischen Küstenregionen des Kaspischen Meeres. In Ostasien brütet die Nominatform südwärts bis Shanxi, vielleicht bis in nördliche Bereiche von Henan und Shaanxi und erreicht im äußersten Osten den Nordteil Südkoreas. Isoliert von diesem weitgehend geschlossenen Brutareal bestehen Vorkommen der Unterart D. m. khamensis im westlichen Kunlun, insbesondere im nordöstlichen Tibet und im nordwestlichen Sichuan.
Der Schwarzspecht brütet sowohl in Niederungswäldern als auch in Waldgebieten, die nahe der Baumgrenze liegen. In Mitteleuropa wurden die höchstgelegenen Bruthöhlen in Graubünden, im Gebiet des Munt la Schera, in über 2200 Metern Höhe festgestellt,[11] Vögel der Nominatform brüten im Altai in über 3500 Metern Höhe und solche der Unterart D. m. khamensis wurden in weit über 4000 Metern Höhe beobachtet.[12]
Adulte Schwarzspechte beider Geschlechter sind in ihrem gesamten Verbreitungsgebiet weitgehend ortstreu und versuchen auch in schneereichen Wintern im Brutgebiet auszuharren. Erst starke Nahrungsengpässe veranlassen sie zu meist nur kleinräumigen Wanderungen. Sie verstreichen in schneeärmere Regionen oder wechseln von höher gelegenen Gebieten in die Tallagen. Ob die nördlichsten Brutgebiete regelmäßig verlassen werden, ist unklar. Jungvögel dismigrieren meist nur kleinräumig innerhalb eines Radius von weniger als 50 Kilometern, wenn eine Revieretablierung in der Umgebung des Aufwuchsortes möglich ist. Im gegenteiligen Fall können Jungvögel durchaus über lange Distanzen von annähernd 500 Kilometern, in Ausnahmefällen bis zu 1.000 Kilometer wandern.[13] Mitteleuropäische Spechte dismigrieren vor allem in westliche oder südöstliche Richtungen.
Der Schwarzspecht ist eine anpassungsfähige Vogelart, die imstande ist, in sehr unterschiedlichen Lebensräumen erfolgreich zu brüten. Die Optimalhabitate der Art bilden wahrscheinlich submontane bis montane Buchenwälder, in die vor allem Fichten und Tannen eingestreut sind; dort und in Eichen–Kiefern-Mischwäldern erreicht der Schwarzspecht seine höchsten Siedlungsdichten.[14] In geringeren Dichten kommen Schwarzspechte jedoch in beinahe jedem Waldtyp vor, solange ein gewisser Nadelholzanteil vorhanden ist, möglichst freistehende, glattrindige und hochstämmige Bäume, insbesondere Buchen, die Anlage von Brut- beziehungsweise Schlafhöhlen ermöglichen, und ein ausreichendes Nahrungsangebot besteht. Wichtige Requisiten eines guten Schwarzspechtbiotops sind weiters vermodernde Baumstumpen, liegendes Totholz sowie von Gliederfüßern befallene Bäume, doch auf Grund seines sehr großen Aktionsraumes vermag dieser Specht auch weitgehend gepflegte Wirtschaftswälder zu besiedeln. Oft sind die Gehölze, in denen Schwarzspechte brüten, auffallend klein und fragmentiert, obwohl große, zusammenhängende Waldgebiete zu den bevorzugteren Habitaten gehören. Bei ausreichender Duldung scheut die Art die unmittelbare Nähe menschlicher Anwesen nicht und brütet gelegentlich auch in großen Parks.
Die Baumzusammensetzung der Schwarzspechthabitate scheint nur von sekundärer Bedeutung zu sein. Ebenso ist die Altersstruktur der besiedelten Waldgebiete sehr unterschiedlich. In Norwegen und im Taigagürtel brütet die Art vor allem in Fichten- und Espenwäldern, häufig am Rande von Lichtungen oder entlang von Flussläufen. Im Baltikum ist er ein Bewohner lockerer Kiefernwälder und in Ungarn, Spanien und Frankreich besiedelt er vor allem Buchenmischwälder mit einem gewissen Anteil an Fichten.[15] In reinen Laubwäldern kommt der Schwarzspecht erst im Zuge seiner rasanten Westausbreitung im Westen Frankreichs vor.
Die Siedlungsdichten schwanken erheblich. In Optimalhabitaten kann die Reviergröße unter 100 Hektar betragen, so wurden zum Beispiel in den naturnahen Laubwäldern des Unterspreewaldes auf einer Fläche von 13,3 km² 1,3 Reviere/100 ha gefunden.[16] Üblicherweise sind die Reviere jedoch bedeutend größer. Durchschnittliche mitteleuropäische Schwarzspechtreviere umfassen etwa 400 Hektar, in suboptimalen Regionen sind Reviergrößen von mehr als 1000 Hektar durchaus keine Seltenheit. Gleichzeitig beflogene Bruthöhlen benachbarter Reviere sind meist mehr als einen Kilometer voneinander entfernt.
Schwarzspechte ernähren sich zum überwiegenden Teil von Insekten, vornehmlich von Ameisen. Der Anteil pflanzlicher Nahrung ist unbedeutend, gelegentlich werden jedoch Früchte und Beeren sowie Koniferensamen aufgenommen. Unter der Ameisenbeute überwiegen große Arten, wie Imagines, Puppen und Larven von Rossameisen (Camponotus sp.), Waldameisen (Formica sp.), Wegameisen (Lasius sp.) sowie Vertreter der Knotenameisen, insbesondere solche der Gattung Myrmica. Die Ameisenbeute kann, jahreszeitlich schwankend, über 90 Prozent der Gesamtnahrung betragen; im Sommer überwiegen holzbewohnende Arten, während im Winter vor allem Ameisenhaufen von Formica–Arten ausgebeutet werden. Auch die Nestlingsnahrung besteht zu einem sehr hohen Prozentsatz aus Ameisen, insbesondere aus Rossameisen. Wo diese Ameisen nicht vorkommen, wie etwa in Holland, werden andere Arten zur Hauptnahrung, zum Beispiel Waldameisen.[17] Neben der Ameisennahrung bilden verschiedene holzbewohnende Käfer und deren Entwicklungsstadien, so etwa Borkenkäfer (Scolytinae) und Bockkäfer (Cerambycidae), wichtige Nahrungsbestandteile. Bei Massenauftreten können die Larven der Holzwespe (Urocerus gigas) sowie verschiedene andere Insektenarten bedeutsam werden. Nur relativ selten finden sich Reste von Zweiflüglern, Schmetterlingen, Spinnen und kleinen Schnecken in den Nahrungsanalysen. Nur ausnahmsweise scheinen Schwarzspechte Wirbeltiere wie Molche beziehungsweise Nestlinge und Eier anderer Höhlenbrüter zu verzehren. Gelegentlich suchen Schwarzspechte Ringelstellen anderer Spechte auf oder ringeln im Frühjahr selbst.
Der Schwarzspecht lebt während des Frühjahrs, Sommers und Frühherbstes vor allem von holz- oder totholzbewohnenden Ameisenarten, deren Gänge und Nester mit wuchtigen Schlägen freigelegt werden. Typische Hackspuren der Art weisen längliche, oft rechteckige Umrisse auf und können sehr tief ins Holz vordringen. Ebenso löst der Schwarzspecht große Rindenflächen, um an darunter lebende Insekten zu gelangen, mitunter sucht er dazu Weichhölzer (Salix-Arten) an über 500 m entfernten Flüssen auf[18]. Im Spätherbst und Winter werden vor allem die Nester von Formica-Arten (Waldameisen) aufgesucht, deren Haufen er öffnet und ausbeutet. An einem Haufen können gelegentlich mehrere Schwarzspechte, manchmal gemeinsam mit Grün- oder Grauspechten beobachtet werden. Selbst bei starkem Frost und Schneelagen bis zu einem Meter vermögen Schwarzspechte Ameisenhügel zu öffnen.[19]
Wie alle Spechte ist der Schwarzspecht tagaktiv. Die Aktivitätsperiode entspricht in etwa dem Sonnentag; Weibchen schlüpfen durchschnittlich etwas später in die Schlafhöhle als Männchen. Die Aktivitätsgipfel liegen in den frühen Vormittagsstunden und am späteren Nachmittag. Dazwischen liegt außerhalb der Brutsaison eine relativ lange Ruhe- und Komfortpause. In der ersten Vormittagshälfte sind Balz- und Sexualaktivitäten sowie Höhlenbau oder -ausbau am intensivsten. Schwarzspechte nächtigen meist in ausgedienten Bruthöhlen; zuweilen suchen sie bei ausgesprochenem Schlechtwetter auch tagsüber Schlafhöhlen auf. Beim Ruhen und Schlafen klammern sich die Spechte meist unterhalb des Einflugloches fest, der Kopf ist in der Ruheposition unter das Schultergefieder gesteckt.
Trotz ihres etwas schwerfällig anmutenden Flugstils sind Schwarzspechte geschickte, schnelle und ausdauernde Flieger, die nicht davor zurückschrecken, weitere Strecken über offenes Wasser zu fliegen, wie das Vorkommen der Art auf nahezu allen Ostseeinseln belegt. Der Flug ist nicht bogenförmig wie bei vielen anderen Spechten, sondern vor allem im Streckenflug weitgehend geradlinig, erst kurz vor dem Aufbaumen beschreibt die Flugkurve einen deutlichen Bogen. Besonders in engen Wendungen sind die Flügelgeräusche beträchtlich und bis zu 30 Meter hörbar.[20] Die Schlagbewegungen sind unregelmäßig: tief durchgezogene Flügelschläge wechseln mit flacheren ab, dazwischen können kurze Gleitphasen mit ausgebreiteten oder angelegten Flügeln liegen. Trotz ihrer beträchtlichen Größe fliegen Schwarzspechte sehr gewandt und können verfolgenden Flugfeinden durch abrupte Richtungswechsel entkommen.[20]
Am Stamm klettert der Schwarzspecht mit gegrätschten Beinen geradlinig hoch; auf Ästen bewegt er sich auf deren Oberseite. Obwohl sich Schwarzspechte häufig am Boden und in Bodennähe aufhalten, wirken sie hier etwas schwerfällig; kleinere Ortswechsel werden beidbeinig hüpfend zurückgelegt, bei weiträumigeren fliegt er auf.
Ähnlich wie bei vielen anderen Spechtarten sind die Grenzen von Schwarzspechtrevieren nicht klar definiert. Reviere können relativ großräumig überlappen, ohne dass es zu Auseinandersetzungen zwischen den Revierinhabern kommt. Häufig sind Schwarzspechtreviere Partnerreviere, in denen Männchen und Weibchen außerbrutzeitlich verschiedene Bereiche bevorzugen, Begegnungen aber keine wesentlichen Aggressionen auslösen, und ergiebige Nahrungsressourcen geteilt werden. Während der Balz und Brutzeit verschmelzen diese Teilreviere zu einem Kernrevier, in dem der Bereich um die Nisthöhle sowie besonders ertragreiche Nahrungsgründe und Trommelbäume gegenüber Artgenossen, zum Teil auch gegenüber anderen Spechten verteidigt werden. In diese Bereiche einfliegenden Schwarzspechten wird mit einem recht vielfältigen Repertoire an Gesten, Rufen und Drohgebärden begegnet, wobei auffällig ist, dass Weibchen aggressiver auf fremde Weibchen reagieren, Männchen jedoch intensiver revierfremde Männchen attackieren. Die Rivalenkämpfe sind sehr stark ritualisiert. Wesentlichstes Element ist das wechselseitige spiralige Stamm-Hochtreiben der Kontrahenten, das von Kopfstrecken, Kopfschwenken und Scheinfechten begleitet ist. Männchen drehen sich dabei immer so, dass die Kopfplatte dem Rivalen zugewandt ist. Reichen diese Drohgebärden nicht aus, können nach ultimativen Kjack-Rufen tatsächliche Hackkämpfe ausgetragen werden.
Gegenüber Höhlenkonkurrenten verhält sich der Schwarzspecht trotz seiner Größe und Wehrhaftigkeit erstaunlich nachgiebig. Nisthöhlen werden zwar bereits in der Vorbrutphase bewacht, bei dauernder Belästigung selbst gegenüber wesentlich kleineren Kontrahenten aufgegeben. In montanen Gebieten verliert der Schwarzspecht insbesondere an den Raufußkauz, dessen Brutbeginn bedeutend vor dem des Schwarzspechtes liegt, viele optimale Bruthöhlen. Erst in der Lege- und Brutperiode wird die Nisthöhle vehement und meist erfolgreich verteidigt.
Flugfeinden, vor allem dem Habicht, versucht sich der Schwarzspecht durch Erstarren und enges Herandrücken an den Stamm zu entziehen. Wenn sie nicht in ihrer Schlafhöhle überrascht werden, entkommen Altvögel Mardern leicht durch Auffliegen.
Schwarzspechte werden am Ende des ersten Lebensjahres geschlechtsreif. Sie führen eine monogame Saisonehe; Wiederverpaarungen letztjähriger Brutpartner sind häufig; außerhalb der Brutzeit bleibt oft eine lose Paarbildung erhalten.[21] Die Reviere werden meist im Spätherbst durch Trommelfolgen und kwih Rufreihen neu definiert; die eigentliche Balz beginnt frühestens Ende Januar, meist aber erst im März. Neben den Trommelfolgen und den Balzrufen sind Höhlenzeigen und Höhlenbauen die wesentlichsten paarbildenden Elemente. Wenn beide Partner gemeinsam an einer Höhle zimmern, beziehungsweise, wenn das Weibchen in geduckter, waagrechter Haltung zur Kopulation auffordert, ist die Paarbildung abgeschlossen.
In Mitteleuropa werden die meisten Schwarzspechthöhlen in möglichst freistehende, zumindest so exponiert stehende Rotbuchen gezimmert, dass ein freier Anflug und eine ausreichende Rundumsicht gewährleistet ist. Hanglagen und Standorte in Gewässernähe werden auffällig bevorzugt. Neben der Buche kommen eine Reihe anderer Laub- und Nadelgehölze, wie Fichte, Kiefer, Tannen, beziehungsweise Eichen, Pappeln (in Nordeuropa vor allem Espen), Eschen und Erlen als Höhlenbäume in Frage, doch werden überall dort, wo sie zur Verfügung stehen, Buchen bevorzugt. Als Hauptgrund für die Bevorzugung dieser Baumart wird der hohe Kronenschluss, die relative Bruchsicherheit, die eine langjährige Nutzung der Höhle gewährleistet, sowie die bei dieser Baumart seltene Überwucherung des Einfluglochs genannt. Eine Untersuchung in Baden-Württemberg[22] stellte unter 379 Nisthöhlen 185 in Rotbuchen, 113 in Tannen, 52 in Schwarzkiefern, 28 in Fichten und eine in einem Bergahorn fest. Meist werden die Höhlen in beträchtlichen Höhen zwischen 10 und 20 Metern angelegt, nur ganz selten finden sich Schwarzspechthöhlen in geringerer Höhe als fünf Metern. Neben dem Alter der Bäume ist vor allem der Stammdurchmesser im Bereich der Höhle wesentlich, der fast immer über 40 Zentimetern liegt. Die meisten Höhlen werden im März und April angelegt; neue Partner beginnen immer eine neue Nesthöhle zu zimmern, als tatsächliche Nisthöhle kann aber eine bereits vorhandene Verwendung finden. Das Einflugloch von Schwarzspechthöhlen ist etwas höher als breit, die Unterkante ist meist abgeschrägt, damit Regenwasser nach außen abfließt. Häufig nutzt das Einflugloch eine Schwächestelle im Stamm, seine mittleren Maße betragen 12,8 × 8,6 Zentimeter. Die Tiefe der Nisthöhle schwankt zwischen 30 und fast 60 Zentimeter, die lichte Weite im Inneren unterschreitet selten 25 Zentimeter. Optimale Nisthöhlen werden über viele Jahre hinweg beflogen. Solche Höhlen werden mit der Zeit meist tiefer, sodass das Einflugloch nach unten verlegt werden muss.[23] Am Nisthöhlenbau beteiligen sich beide Geschlechter, der Innenausbau scheint eher dem Männchen vorbehalten zu sein. Für einen völligen Neubau benötigen Schwarzspechte etwa vier Wochen, häufig werden Höhlen nur begonnen und erst, wenn der Einflugbereich genügend angemorscht ist, um leichter bearbeitet werden zu können, fertig gestellt. Bei Höhlenverlust können Ersatzhöhlen in weniger als zehn Tagen angelegt werden.[24]
Schwarzspechte brüten einmal im Jahr; die Hauptbrutzeit in Mitteleuropa liegt im April. Der Legebeginn kann sich durch Belästigung am Nistplatz wesentlich hinauszögern, sodass Vollgelege noch Anfang Juni gefunden werden können. Bei Gelege- oder Nistplatzverlust kommt es bis zu zwei Mal im Jahr zu (meist kleineren) Nachgelegen, sodass fütternde Altvögel gelegentlich noch im August festgestellt wurden.[25]
Ein Vollgelege besteht aus vier (2–6) spitzovalen, glänzend porzellanweißen Eiern mit durchschnittlichen Maßen von 35 × 26 Millimetern und einem mittleren Gewicht von 13 Gramm. In Anbetracht der Größe des Spechtes sind die Eier also erstaunlich klein und leicht. Die Legeintervalle betragen einen, manchmal zwei Tage; fest gebrütet wird erst nach Ablage des letzten Eis. Die Küken schlüpfen in relativ großen zeitlichen Abständen von bis zu drei Tagen, entsprechend groß sind die Entwicklungsunterschiede der Nestlinge. Die Brutdauer beträgt durchschnittlich 13 Tage; beide Eltern brüten, nachts sitzt, wie bei fast allen Spechten, das Männchen auf den Eiern. Während der ersten acht Tage werden die Nestlinge dauernd gehudert und in relativ kurzen Intervallen mit einem Nahrungsbrei vornehmlich aus Ameisen und Ameisenlarven gefüttert. Später schlüpfen die Eltern nur mehr zur Fütterung und zur Entfernung des Kots in die Nisthöhle. Ab dem 17. Tag erscheinen die Nestlinge am Höhleneingang und werden dort mit Nahrung versorgt. Insgesamt ist die Dauer der Nestlingszeit relativ variabel und schwankt zwischen 25 und 31 Tagen.[26] Nach dem Ausfliegen teilt sich der Familienverband meist in zwei Gruppen, die je von einem Elternteil betreut werden. Die Dauer der Führungszeit ist sehr unterschiedlich, beträgt aber mindestens vier bis fünf Wochen. Über die Interaktionen der getrennten Familienverbände während der Führungszeit liegen keine gesicherten Erkenntnisse vor. Insgesamt sind Bruterfolg und Ausfliegrate von Schwarzspechtbruten sehr hoch. Die Verlustrate in mehreren untersuchten Populationen lag unter 15 Prozent.[25]
Nach dem Selbständigwerden dismigrieren die meisten Schwarzspechte nur kleinräumig. Weiträumige Wanderungen von Jungvögeln über mehrere 100 Kilometer sind jedoch bekannt.
Es liegen nur wenige Angaben zum möglichen Höchstalter freilebender Vögel vor. Generell können Spechte auch im Freiland ein hohes Lebensalter erreichen, doch handelt es sich bei diesen Vögeln um sehr seltene Ausnahmeerscheinungen. Ein skandinavisches Männchen wurde lebend mit etwa 14 Jahren gefunden.[27] Ein wahrscheinlich im Geburtsjahr beringtes Weibchen wurde nach 12 Jahren tot wiedergefunden und hatte in ihrem letzten Lebensjahr noch erfolgreich gebrütet.[28] Gelege- oder Nestlingsverlust sowie frühzeitiger Tod sind häufig auf Prädation durch Habicht und Marder sowie, weniger häufig, durch Sperberweibchen, Wanderfalke und Uhu zurückzuführen. Habichte waren Urheber von 30 (von 50) untersuchten Schwarzspechtrupfungen.[29] Viele Jungvögel verunglücken in den ersten Lebensmonaten oder gehen an Nahrungsmangel im ersten Winter zu Grunde. Auch in späteren Lebensjahren bringen vor allem sehr schneereiche Winter, die die Bauten verschiedener Ameisenarten unerreichbar machen, Schwarzspechte in kritische Situationen. Nicht selten führen Verharzung des Gefieders, sowie in strengen Wintern Gefiedervereisung zum Tode. Direkte Nachstellung durch Menschen scheint keine große Rolle zu spielen.[20]
In Europa wurden 58 Tierarten festgestellt, die Schwarzspechthöhlen entweder als echte Nachnutzer oder als Höhlenkonkurrenten nutzen. Unter den Vögeln sind das vor allem Hohltaube, Dohle und Star, verschiedene Eulenarten sowie Gänsesäger und Schellente. Auch für Fledermäuse, unter ihnen einige äußerst gefährdete Arten, ist der Schwarzspecht ein wichtiger Höhlenlieferant. Auch andere Säugetiere wie Eichhörnchen, verschiedene Bilche sowie Baummarder verwenden Schwarzspechthöhlen als Brut- oder Schlafhöhlen. Daneben wurden Insekten wie die Hornisse, Bienen, Hummeln und Wespen als Bewohner von Schwarzspechthöhlen festgestellt. Als echte Höhlenkonkurrenten, denen der Schwarzspecht im Regelfall selbst bei frisch gezimmerten Höhlen weicht, treten vor allem Dohle, Marder, Raufußkauz und Waldkauz auf. Gegenüber Hohltaube, Star und kleineren Singvogelarten beziehungsweise kleineren Spechten, wie Grau- oder Grünspecht, behauptet sich meist der Schwarzspecht.
Die Bedeutung des Schwarzspechtes als Höhlenlieferant wurde während der Erstbesiedelung Bornholms eingehend studiert. 1966 gelang der erste Brutnachweis. Bis Mitte der 1980er Jahre brüteten auf der Ostseeinsel 36 Paare, zusätzlich wurden einige Nichtbrüter beobachtet. Insgesamt wurden in dieser Zeit fast 2000 Höhlen gezimmert. Während dieser 20 Jahre nahm der Dohlenbestand signifikant zu, Hohltaube und Raufußkauz wurden als neue Brutvogelarten festgestellt.[30]
Die Gattung Dryocopus umfasst nach heute geltender Ansicht[31] sieben Arten großer bis sehr großer Hackspechte von meist schwarzer, beziehungsweise schwarz-weißer Gefiederfärbung. Bei den meisten ist das Scheitelgefieder verlängert und rot gefärbt. Drei Spechte dieser Gattung haben ihr Hauptverbreitungsgebiet in der neotropischen, zwei in der paläotropischen und je eine in der nearktischen beziehungsweise in der paläarktischen Faunenregion.
Die Nominatform Dryocopus martius martius bewohnt fast das gesamte Verbreitungsgebiet der Art. Wenig differenziert davon kommt – isoliert, und in Bestand und Verbreitung noch nicht ausreichend erforscht – die Unterart D. m. khamensis (Buturlin, 1908)[32] im Gebiet des östlichen Kunlun Shan sowie in Bereichen des äußersten Osttibets vor.
Die gelegentlich genannten Unterarten D. m. pinetorum (Brehm, 1831)[33] und D. m. reichenowi Kothe, 1906[34] mit ihrem hauptsächlich europäischen Verbreitungsgebiet werden nicht allgemein anerkannt.
Gegen Ende des 19. Jahrhunderts wurde in weiten Teilen Europas eine markante Arealausweitung dieser Art festgestellt, die wahrscheinlich mit gravierenden forstwirtschaftlichen Umstellungen, vor allem der großflächigen Umwandlung von Nieder- und Mittelwäldern in Hochwälder, sowie weiträumigen Aufforstungen mit Nadelhölzern, insbesondere mit Fichten, in Zusammenhang zu bringen ist. Diese Expansion wurde zuerst in montanen Gebieten beobachtet und setzte sich danach kontinuierlich in niedergelegeneren Landschaftsbereichen fort. Bis 1920 wurden weite Teile Norddeutschlands, Belgiens, der Niederlande und Ostösterreichs besiedelt, in den 1960er Jahren erfolgten die Besiedelung weiter Bereiche Frankreichs, wo die Art ihr Areal noch immer erweitert, sowie die Ansiedlungen in Dänemark und in der Ungarischen Tiefebene. Auch in der Schweiz expandiert der Schwarzspecht sein Brutareal seit den 1980er Jahren anhaltend.[35] In Schweden ist der Schwarzspecht die einzige Spechtart, die unter der weiträumigen Umwandlung naturnaher Waldgebiete in Wirtschaftswälder nicht gelitten, sondern dadurch profitiert hat.[36]
Zurzeit sind die europäischen Schwarzspechtbestände weitgehend stabil oder nehmen regional noch immer zu. Weltweite Populationseinschätzungen liegen nicht vor, doch wird von stabilen bis leicht positiven Entwicklungen ausgegangen.[37] In Japan gilt der Schwarzspecht als bedrohte Art, was vor allem auf großräumige Abholzungen der Bestände der Kerbbuche, seinem Haupthöhlenbaum, zurückzuführen ist.[38] In Europa geben die Schätzungen Bestandszahlen zwischen 740.000 und 1,4 Millionen Brutpaaren an, davon brüten in Deutschland etwa 34.000, in Österreich 5.000–6.000 und in der Schweiz um die 4.500.[39]
Der Schwarzspecht spielt in der Mythologie der Antike und des frühen Mittelalters keine unwesentliche Rolle. Er ist, wie sein wissenschaftlicher Artname martius (deutsch: dem Mars geweiht) andeutet, mit Mars, dem römischen Kriegsgott, assoziiert. Dies kann auf die Wehrhaftigkeit des Spechtes zurückzuführen sein, andererseits war Mars jedoch ursprünglich ein Fruchtbarkeits- und Waldgott, sodass das auffällige Trommeln und die weit tragenden Balzrufe des Schwarzspechtes zu dieser Zuordnung beigetragen haben könnten. Ein Specht, wahrscheinlich der Schwarzspecht, erscheint schon in der Gründungssage Roms, indem er neben der Wölfin Romulus und Remus mit Nahrung versorgt. Im antiken Griechenland war der Schwarzspecht Orakelvogel, aus dessen Rufen und Flugbahnen man Zukünftiges wahrsagte. Wahrscheinlich galt er unter bestimmten Umständen – so wie unsere heutige Schwarze Katze – als Unglücksbringer, wie eine spätere Textstelle bei Horaz belegt: „teque nec laevus vetat ire picus“ (deutsch: „kein Specht zur Linken möge deine Reise behindern“).[40] Bei verschiedenen sibirischen Völkern galt Schwarzspechtblut als Heilmittel, die Ainu auf Hokkaido verehrten ihn als Gottheit.
Der Gattungsname Dryocopus wurde aus den griechischen Wörtern δρῦς (Waldbaum, Eiche) und κόπτειν (schlagen, hämmern) gebildet und lässt sich etwa mit Eichenhämmerer übersetzen.[41]
Der Schwarzspecht war in der Schweiz Vogel des Jahres 2011.[42] In Deutschland war er 1981 Vogel des Jahres.[43]
Der Schwarzspecht (Dryocopus martius) ist ein Vertreter der Gattung Dryocopus innerhalb der Unterfamilie der Echten Spechte (Picinae). Der in Mitteleuropa durch seine überwiegende Schwarzfärbung und die rote Scheitelfärbung unverwechselbare Vogel ist etwa krähengroß und mit Abstand der größte europäische Specht. Die Art kommt in zwei Unterarten in weiten Teilen der nördlichen und zentralen Paläarktis vor.
Der Schwarzspecht ernährt sich im Sommer in erster Linie von holzbewohnenden Ameisen, deren Nester er auch in größeren Stämmen großflächig freilegt; im Winter werden auch Ameisenhaufen ausgebeutet. Er ist ein wichtiger Höhlenlieferant für zahlreiche Tierarten, die auf größere Baumhöhlen angewiesen sind. Die Bruthöhlen werden in Mitteleuropa vor allem in älteren, dick- und hochstämmigen Rotbuchen angelegt. Auf Grund forstwirtschaftlicher Umstrukturierungen konnte der Schwarzspecht im Laufe des 20. Jahrhunderts sein Brutareal in Europa stark nach Westen und Norden hin ausdehnen. In Westeuropa hält diese Arealausweitung weiterhin an. In Mitteleuropa ist er ein weit verbreiteter und regional häufiger Brutvogel, der selbst fragmentierte und kleinflächige Wälder besiedelt.
Czôrny dzëdzón (Dryocopus martius) - to je ôrt strzédnégò ptôcha z rodzëznë dzëdzónowatëch (Picidae). Te ptôchë żëją m. jin. na Kaszëbach.
Czôrny dzëdzón (Dryocopus martius) - to je ôrt strzédnégò ptôcha z rodzëznë dzëdzónowatëch (Picidae). Te ptôchë żëją m. jin. na Kaszëbach.
Ang ibong karpintero, karpintero [pangalang panlahat], (Ingles: black woodpecker) - na may pangalang pang-agham na Dryocopus martius - ay isang ibon na may habang-pangkatawan mula 40 hanggang 46 sentimetro, at may kahabaan ng pakpak mula 67 hanggang 73 sentimetro. Naninirahan sila sa mga kagubatan sa may hilagang paleartiko. Siya lamang ang kinatawan ng henerong ito sa rehiyong iyon. Lumalawak ang teritoryo nito sa Eurasia. Hindi ito ibong migratoryo.
Kasing laki ito ng isang uwak, at may lubhang maitim na mga balahibo maliban sa isang pulang korona. Maitim ang kabuuan ng korona ng mga kalalakihan, samantalang ang mapula lamang sa mga kababaihan ay ang panlikurang bahagi ng korona. May pagkakaiba rin ang mga lalaki at babaeng sisiw sa panahon ng kanilang pagiging mga pitson.
Patuwid ang lipad ng karpinterong ibon. Hindi sumasawsaw, na katangian ng ibang mga species. Isang butas sa puno ang pugad nito. Nangingitlog ito ng apat o higit pa.
Ang ibong karpintero, karpintero [pangalang panlahat], (Ingles: black woodpecker) - na may pangalang pang-agham na Dryocopus martius - ay isang ibon na may habang-pangkatawan mula 40 hanggang 46 sentimetro, at may kahabaan ng pakpak mula 67 hanggang 73 sentimetro. Naninirahan sila sa mga kagubatan sa may hilagang paleartiko. Siya lamang ang kinatawan ng henerong ito sa rehiyong iyon. Lumalawak ang teritoryo nito sa Eurasia. Hindi ito ibong migratoryo.
Krakė, meleta (luotīnėškā: Dryocopus martius, onglėškā: Black Woodpecker, vuokīškā: Schwarzspecht) ī prī geniū (Picidae) prėgolons dėdlis jouds paukštis.
Anuos kūns ī jouds. Nogara blizg kāp metals, kūna apatė pilkā jouda. Patėna makaulės vėršos ī raudons. Snaps baltā jouds. Staibio pilko.
Lietovuo krakė ī tonkė. Gīven spīglioutu aba mišriū mediu medies. Kāp ė genis, krakė pasėdėrb ouksva medi (tonkiausē pošie aba eglie). Kāp ėšved vākus, meleta ouksva palėik ė dėrb nauja.
Kärg' (latin.: Dryocopus martius), mugažo Torolind paginoiš, om Evrazijan levitadud meclind. Mülüb Tikad-sugukundha.
Lind eläb arealan territorijal kaikenaigašti. Täuz'kaznu hibj händanke om 42..49 sm pitte i 250..450 grammad vedutte, suugiden maihutuzkeskust sase 64..80 santimetrhasai.
Ižačun höunhišt om loštai must rusttanke läipanke pän ülähäs, n'okun alusespäi tagajurhesai. Emäčun höunhed oma šagukahad mustad buranke ližamujunke, tagajuren rusked läip om pen'. Molembiden suugiden n'ok om varmed tautanvuitte, pit'k da oiged; käpšud oma sinivauvhiž-hahkad. Noril höunhišt om rohled šagukaz, rusked läip eile sel'ged, n'ok om nügelzoittud.
Äikerdoičeškandese elon ezmäižen voden lopus. Ühten paran tahond om mecan 3..4 km².
Kärg' sotlese puiden gavedil, sidä kesken murahaižil i bumbakoil. Tautab vaiše korktoid kolnuzid vai läžujid puid. Murendab mezjäižpezoid. Erasti söb kavag'puiden semnid i ploduid.
Kaik om kaks' alaerikod:
Kärg' (latin.: Dryocopus martius), mugažo Torolind paginoiš, om Evrazijan levitadud meclind. Mülüb Tikad-sugukundha.
De Schwaarze Spiecht (Dryocopus martius) ass de gréisste vun den europäesche Spiechten. E ka bis 51 cm grouss ginn.
Seng Plomme si schwaarz an en huet eng rout Käppchen (bei de Weibercher nëmmen am Genéck). En huet kleng giel Aen an en zolitte Schniewel. De Schwaarzspiecht lieft an de Bichen- an Dännebëscher a säi Getrommels ass vu wäitem ze héieren.
Hie mécht säin Nascht andeems a gesond Beem (normalerweis Bichen) eng Hiel meesselt déi wéi e Pëtz no ënne geet (bis 50 cm déif). D'Weibche leet dann 3-4 Eeër, an d'Brutzäit ass kuerz (12 Deeg). Déi jonk Spiechte fléien no 28 Deeg aus dem Nascht.
Ausser der Brutzäit ass et e sesshafte Vull an Eenzelgänger. Seng Näschter ginn no senger Brut och vun aneren Déiere benotzt wéi vum Steekueb (Corvus monedula), dem Klenge Kazekapp (Aegolius funereus), dem Bammarder (Martes martes), a souguer vun enger Intenzort der Schellint (Bucephala clangula).
De Schwaarze Spiecht war ëmmer an de Biergbëscher an Nord- an Zentraleuropa doheem, mä zanter dem Ufank vun de 1960er Joren huet e sech am flaache Land bis op den Atlantik breet gemaach, ouni datt genee gewosst ass firwat. Et gëtt ugeholl datt et duerch Ëmstelle vu forstleche Praktiken ass, mä d'Ornithologe verrenne sech och a verschiddenen Opfaassungen.
De Schwaarze Spiecht (Dryocopus martius) ass de gréisste vun den europäesche Spiechten. E ka bis 51 cm grouss ginn.
Seng Plomme si schwaarz an en huet eng rout Käppchen (bei de Weibercher nëmmen am Genéck). En huet kleng giel Aen an en zolitte Schniewel. De Schwaarzspiecht lieft an de Bichen- an Dännebëscher a säi Getrommels ass vu wäitem ze héieren.
Hie mécht säin Nascht andeems a gesond Beem (normalerweis Bichen) eng Hiel meesselt déi wéi e Pëtz no ënne geet (bis 50 cm déif). D'Weibche leet dann 3-4 Eeër, an d'Brutzäit ass kuerz (12 Deeg). Déi jonk Spiechte fléien no 28 Deeg aus dem Nascht.
Ausser der Brutzäit ass et e sesshafte Vull an Eenzelgänger. Seng Näschter ginn no senger Brut och vun aneren Déiere benotzt wéi vum Steekueb (Corvus monedula), dem Klenge Kazekapp (Aegolius funereus), dem Bammarder (Martes martes), a souguer vun enger Intenzort der Schellint (Bucephala clangula).
De Schwaarze Spiecht war ëmmer an de Biergbëscher an Nord- an Zentraleuropa doheem, mä zanter dem Ufank vun de 1960er Joren huet e sech am flaache Land bis op den Atlantik breet gemaach, ouni datt genee gewosst ass firwat. Et gëtt ugeholl datt et duerch Ëmstelle vu forstleche Praktiken ass, mä d'Ornithologe verrenne sech och a verschiddenen Opfaassungen.
De swarte spjocht (Dryocopus martius) is in 50 sm grutte fûgel út de famylje fan de spjochtfûgels. De swarte spjocht is de grutste specht fan Jeropa en is wer te kennen oan syn swarte fearren mei de reade kap. It wyfke hat allinich in reade nekke; by it mantsje rint it reade plak oer de hiele kop. De snaffel en poatten binne griis.
De swarte spjocht wurdt yn it Frysk ek wol beneamd as Wâldspjocht.
De swarte spjocht komt foar yn Noard- en Midden-Jeropa, benammen yn grutte bosken mei grutte, âlde beammen mei in protte fermôge hout. Trochdat de produksjebosken fan West-Jeropa foar dizze spjocht te min iten opsmite is it dêr in selsume fûgel wurden.
Hy libbet fan ynsektenlarven dy't yn it hout libbenje. By it itensykjen hakket er somtiden grutte stikken hout út de fermôge stammen om by de insektelarfen te kommen. Ek mei er graach eamels ite.
De swarte spjocht makket syn nêst sels, troch yn in beam in 40 sm djip gat út te hakjen. As beam foar it nêst wurdt meastentiids yn bûk útsocht, mar ek nuddelbeammen wurde wol brûkt. It wyfke leit yn april sa'n 3-5 porslein-wite aaien. De aaien wurde troch beide âlders yn 12-14 dagen útbret. De jongen bliuwe sa'n 24-28 dagen yn it nêst foardat se útfleane. Ek hiernei wurde se noch in skoft troch de âlden fuorre.
De swarte spjocht (Dryocopus martius) is in 50 sm grutte fûgel út de famylje fan de spjochtfûgels. De swarte spjocht is de grutste specht fan Jeropa en is wer te kennen oan syn swarte fearren mei de reade kap. It wyfke hat allinich in reade nekke; by it mantsje rint it reade plak oer de hiele kop. De snaffel en poatten binne griis.
Ο Μαύρος δρυοκολάπτης είναι πτηνό της οικογενείας των Δρυοκολαπτιδών που απαντά στην Ευρώπη και σε περιοχές της Ασίας. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Dryocopus martius και περιλαμβάνει 2 υποείδη.[3][4]
Στην Ελλάδα, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, απαντά το υποείδος Dryocopus martius martius (Linnaeus, 1758).[3]
Από τις πιο χαρακτηριστικές «φιγούρες» των δασικών ενδιαιτημάτων, ο μαύρος δρυοκολάπτης είναι πολύ όμορφο πτηνό, που ξεχωρίζει από το μεγάλο του μέγεθος και το πολύ δυνατό τυμπάνισμα (drumming) [ii] στους κορμούς των δένδρων. Με την διάνοιξη των οπών στα δένδρα, συμβάλλει σε πολύ μεγάλο βαθμό στην υγεία των οικοσυστημάτων του, διότι αυτές χρησιμοποιούνται από πολλά είδη του ζωικού βασιλείου.
Η επιστημονική ονομασία του γένους (Dryocopus) είναι σύνθετη (νεο-)λατινική, γλωσσικό δάνειο από την ελληνική: δρυοκόπος < δρυς «βελανιδιά» + κόπος «κοπή» < κόπτω (πρβλ. ξυλοκόπος [5]) «αυτός που υλοτομεί βελανιδιές». Ωστόσο, η ονομασία του πτηνού σχετίζεται με την πρωταρχική σημασία της λέξης δρυς που σημαίνει «δένδρο»: [ΕΤΥΜ: δρυς < drŭ- (με ινδοευρωπαϊκή ρίζα) «δένδρο»] [6]). Επομένως, η σημασία της λέξης δρυοκόπος είναι ευρύτερη: «αυτός που υλοτομεί δένδρα», με σαφή αναφορά στην χαρακτηριστική συνήθεια του πτηνού να διατρυπά τον κορμό των δένδρων. Σημειωτέον ότι η λέξη αναφέρεται αυτούσια στον Αριστοτέλη (Ζ. Μ. 3. 1, 15) [7]
Η λατινική ονομασία του είδους martius σημαίνει «αυτός που σχετίζεται με τον -θεό- Άρη (Mars) [8], ο άρειος» [1] και κατ’ επέκτασιν «φιλοπόλεμος» (βλ. και Κουλτούρα).
Η αγγλική λαϊκή ονομασία Black woodpecker, όπως και η ελληνική αναφέρονται στο χαρακτηριστικό χρώμα του πτερώματος του πτηνού.
Το είδος περιγράφηκε για πρώτη φορά, το 1758, από τον Λινναίο ως Picus martius, από την Σουηδία.[9] Η συστηματική του είδους είναι αρκετά ξεκάθαρη, με την αναγνώριση δύο (2) υποειδών. Το παλαιότερο ευρωπαϊκό υποείδος D. m. pinetorum δεν αναγνωρίζεται πλέον, λόγω ελαχίστων διαφορών –κυρίως στο μέγεθος- που δεν ήσαν ικανές να στηρίξουν την κατάταξη αυτή. Τα ίδια ισχύουν και για το ασιατικό υποείδος D. m. reichenowi, που υπήρχε παλαιότερα.[9]
Ο μαύρος δρυοκολάπτης είναι αποκλειστικά ευρασιατικό είδος και, μάλιστα, καθιστικό (επιδημητικό). Λίγα είναι τα είδη των πτηνών στην συγκεκριμένη ευρεία περιοχή που δεν αποδημούν. Εξαπλώνεται από την Ιβηρική Χερσόνησο και την Σκανδιναβία στα δυτικά, μέχρι την Ιαπωνία και τις ακτές της ΝΑ. Κίνας στα ανατολικά και, από τα μεγάλα δάση της Σιβηρίας στα βόρεια, μέχρι τις περιοχές της ΝΚ. Κίνας στα νότια, αν και στα νοτιότερα εδάφη η κατανομή του δεν είναι συμπαγής.[10]
(σημ. με έντονα γράμματα το υποείδος που απαντάται στον ελλαδικό χώρο)
Ο μαύρος δρυοκολάπτης είναι μη αποδημητικό, πλήρως καθιστικό πτηνό που, ακόμη και σε δριμείς χειμώνες παραμένει στα εδάφη αναπαραγωγής του ή κοντά σε αυτά. Μόνον τα λιγοστά αποθέματα τροφής, ίσως, τον αναγκάζουν σε μικρές μετακινήσεις. Όταν υπάρχει πολύ χιόνι περνάει από τις υψηλότερες ορεινές περιοχές προς εκείνες των κοιλάδων, ενώ το εάν εγκαταλείπονται προσωρινά οι βορειότερες περιοχές αναπαραγωγής είναι ασαφές.
Τα νεαρά πτηνά μετακινούνται συνήθως μακρύτερα, στις περισσότερες περιπτώσεις μόνο σε μικρή περιοχή, ακτίνας μικρότερης από 50 χιλιόμετρα, εάν η εκεί εγκατάσταση είναι δυνατή. Σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί κάλλιστα να καλύψουν μεγάλες αποστάσεις περίπου 500 χιλιομέτρων, σε εξαιρετικές περιπτώσεις έως και 1000 χιλιόμετρα.[11]
Τυχαία, περιπλανώμενα άτομα αναφέρονται από την Πορτογαλία.[12]
Στην Ελλάδα, ο μαύρος δρυοκολάπτης είναι επιδημητικό πτηνό, που παραμένει όλο τον χρόνο στα εδάφη όπου αναπαράγεται. Η εξάπλωσή του, όμως, περιορίζεται από την Κ. Ελλάδα και βορειότερα,[13][14] ακολουθώντας αυστηρά τις ορεινές γραμμές των περιοχών αυτών.[10] Από τα νησιά, αναφέρεται μόνον στην Κεφαλονιά (βλ. λήμμα Γερμανικής Βικιπαίδειας), αλλά η πληροφορία αυτή ελέγχεται. Από την Κύπρο δεν αναφέρεται.
Ο μαύρος δρυοκολάπτης είναι ευπροσάρμοστο είδος που είναι σε θέση να αναπαραχθεί με επιτυχία σε διαφορετικά δασικά ενδιαιτήματα. Οι βέλτιστοι οικότοποι είναι τα ορεινά και ημιορεινά δάση οξιάς (Fagus spp.), με διάσπαρτες συστάδες, κυρίως ερυθρελάτης (Picea abies) και ελάτης (Abies spp.). Ωστόσο, συχνάζει και σε μικτά δάση με βελανιδιές (Quercus spp. )και πεύκα (Pinus spp. ), όταν η πυκνότητα των πληθυσμών του είναι υψηλή. Πρακτικά, μπορεί να απαντά σε κάθε τύπο δάσους εφ' όσον τα δένδρα παρέχουν μαλακό ξύλο και υπάρχει επαρκής τροφή. Σημαντικές προϋποθέσεις, αποτελούν τα παλαιά, ηλικιωμένα δένδρα ή αυτά σε σήψη, νεκρά ή προσβεβλημένα από μύκητες ή αρθρόποδα. Επίσης, λόγω του πολύ μεγάλου χώρου δράσης του, μπορεί να αποικίζει τις περιοχές δασών εμπορικής εκμετάλλευσης. Κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις και με επαρκή ανοχή, ανέχεται την ανθρώπινη παρουσία και φωλιάζει περιστασιακά σε μεγάλα αστικά πάρκα, κυρίως της Β. Ευρώπης. Είναι πιο πιθανό να απαντά στις παρυφές των δασών και κοντά σε κατοικημένες περιοχές κατά την μη αναπαραγωγική περίοδο.
Τα υψομετρικά επίπεδα στα οποία κινείται ποικίλλουν. Στην ΝΑ. Ελβετία απαντά στα 2.200 μέτρα, ενώ στην ασιατική οροσειρά των Αλτάι, στα 3.500 μέτρα. Το υποείδος D. m. khamensis έχει παρατηρηθεί μέχρι και στα 4.000 μέτρα.[15]
Η σύνθεση των δένδρων των οικοτόπων του μαύρου δρυοκολάπτη φαίνεται να έχει μόνο δευτερεύουσα σημασία. Παρομοίως, η ηλικιακή διάρθρωση των κατοικημένων δασικών περιοχών είναι πολύ διαφορετική. Στην Νορβηγία και στην περίφημη ζώνη της τάιγκα, αναπαράγεται κυρίως σε δένδρα ερυθρελάτης και λεύκας (Populus spp.), συχνά σε άκρες από ξέφωτα ή κατά μήκος ποταμών. Στις χώρες της Βαλτικής, διαβιοί σε αραιά πευκοδάση και στην Ουγγαρία, την Ισπανία και τη Γαλλία, κυρίως σε μικτά δάση οξιάς με ένα ορισμένο ποσοστό ερυθρελάτης.[16] Σε αμιγή φυλλοβόλα δάση, απαντά μόνον στα δυτικά της κατανομής του, κυρίως στην Δ. Γαλλία.
Οι πυκνότητες των πληθυσμών του διαφέρουν σημαντικά. Σε ιδανικές συνθήκες οικοτόπων, το μέγεθος της έκτασης που καταλαμβάνει ένα ζευγάρι μπορεί να είναι μικρότερο των 100 εκταρίων.[17] Συνήθως όμως, τα εδάφη είναι σημαντικά μεγαλύτερα. Ο μέσος όρος στις περιοχές της Κ. Ευρώπης είναι περίπου 400 στρέμματα, ενώ εκτάσεις πάνω από 1000 στρέμματα δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο. Σε αυτές τις επιφάνειες, οι φωλιές σε γειτονικές περιοχές είναι συνήθως περισσότερο από ένα χιλιόμετρο μακριά, η μία από την άλλη.
Στην Ελλάδα, ο μαύρος δρυοκολάπτης απαντά σε κωνοφόρα (ελατοδάση και πευκοδάση) και μικτά δάση ορεινών περιοχών (πιο βόρεια), καθώς και σε δάση οξιάς.[13][14]
Ο μαύρος δρυοκολάπτης, αν και είναι πιο πιθανόν να τον ακούσει κάποιος παρά να τον δει, είναι από τα πλέον αναγνωρίσιμα πτηνά στα ενδιαιτήματα όπου συχνάζει. Με το κατάμαυρο πτέρωμα και το χαρακτηριστικό κόκκινο τμήμα του κεφαλιού του, δεν συγχέεται με κανένα άλλο πουλί (απαραγνώριστο είδος, indistinguishable).
Είναι ο μεγαλύτερος ευρωπαϊκός δρυοκολάπτης και ο 2ος παγκοσμίως μετά τον ασιατικό Mulleripicus pulverulentus, διπλάσιος ή και περισσότερο από εκείνους του γένους Dendrocopos και αρκετά μεγαλύτερος από τον Picus viridis. Έχει μέγεθος κουρούνας αλλά είναι σημαντικά λεπτότερος με μακρύτερη ουρά. Οι βόρειοι πληθυσμοί τείνουν να είναι ελαφρά μεγαλύτεροι και βαρύτεροι από τους νότιους.[18]
Το πτέρωμα είναι κατάμαυρο σε όλες τις περιοχές του, εκτός από την κορυφή του κεφαλιού, όπου στο αρσενικό υπάρχει κόκκινο στέμμα και στο θηλυκό μικρή κόκκινη περιοχή στο οπίσθιο τμήμα του στέμματος, ενώ το υπόλοιπο είναι μαύρο. Ωστόσο, με προσεκτική παρατήρηση ξεχωρίζουν ανεπαίσθητες καφετί ραβδώσεις στις παρυφές των πρωτευόντων ερετικών και πηδαλιωδών φτερών. Ειδωμένο υπό κατάλληλη γωνία πρόσπτωσης του φωτός, το πτέρωμα εμφανίζει γιαλιστερή, ανεπαίσθητα στίλβουσα απόχρωση. Τα φτερά του οπίσθιου τμήματος του στέμματος προεξέχουν υπό γωνία και δίνουν την εντύπωση μικρού λοφίου.
Το ράμφος είναι μακρύ, οξύληκτο και ανοικτό γκρίζο, αλλά με εμφανώς μαυριδερό άκρο. Οι ταρσοί και τα πόδια, στα οποία ξεχωρίζει η χαρακτηριστική ζυγοδακτυλία (2 δάκτυλοι προς τα εμπρός και 2 προς τα πίσω), είναι επίσης γκριζωπά και τα νύχια σκουρότερα. Η ίριδα των οφθαλμών έχει χαρακτηριστικό κιτρινόλευκο χρώμα που δίνει ιδιαίτερη, «λαμπερή» έκφραση στο πρόσωπο του πτηνού.
Τα θηλυκά είναι λίγο μικρότερα και ελαφρύτερα από τα αρσενικά, αλλά αυτό το στοιχείο αχρηστεύεται στην παρατήρηση πεδίου. Ωστόσο το πτέρωμά τους είναι λιγότερο «γυαλιστερό» από των αρσενικών.
Τα νεαρά είναι παρόμοια με τους ενήλικες, αλλά με λιγότερο «γυαλιστερό» πτέρωμα, πιο θαμπό κόκκινο στέμμα και με ανοιχτόχρωμο γκρι λαιμό και ράμφος. Ωστόσο τα αρσενικά ξεχωρίζουν από τα θηλυκά, πάλι από το στέμμα του κεφαλιού. Η ίριδα είναι μαύρη. Μετά το 1ο έτος της ζωής τους αποκτούν το πτέρωμα των ενηλίκων και είναι αδύνατον να ξεχωρίσουν από αυτούς.
Το ράμφος του μαύρου δρυοκολάπτη, όπως και κάποιων άλλων ειδών, έχει μορφή σμίλης στο άκρο του και διατηρείται κοφτερό από τη συνεχή χρήση. Η μακριά κολλώδης γλώσσα, φέρει 4-5 χαρακτηριστικά ζεύγη μυστακίων ( barbs) στο κερατινοειδές άκρο της, τα οποία στρέφονται προς τα πίσω και βοηθούν στην σύλληψη και εξαγωγή των εντόμων, βαθιά μέσα από την τρύπα που έχει διανοιγεί στο δένδρο. Επίσης, καλύπτεται από από ιξώδες έκκριμα που παράγεται από ευμεγέθεις σιελογόνους αδένες.[19] Παρόλ’ αυτά, όταν εκτυλίσσεται έξω από το στόμα δεν ξεπερνά τα 5 εκατοστά, μήκος που θεωρείται μικρό για δρυοκολάπτη.[20] Παλαιότερα, είχε διατυπωθεί η άποψη ότι η γλώσσα διατρυπά σαν λόγχη τις προνύμφες που βρίσκει στο δρόμο της, αλλά πιο λεπτομερείς μελέτες που δημοσιεύθηκαν το 2004 έδειξαν ότι, η γλώσσα μάλλον τυλίγεται γύρω από το θήραμα προτού τραβηχτεί έξω.[21]
Για να αποφευχθεί βλάβη στον εγκέφαλο από τις γρήγορες και επαναλαμβανόμενες κρούσεις, έχει εξελιχθεί μια σειρά από προσαρμογές για να προστατεύεται ο εγκέφαλος. Αυτές περιλαμβάνουν το μικρό μέγεθος του εγκεφάλου, την διευθέτησή του μέσα στο κρανίο (η οποία μεγιστοποιεί την επιφάνεια επαφής μεταξύ του εγκεφάλου και του κρανίου) και τη σύντομη διάρκεια της επαφής. Επίσης ένα (1) χιλιοστό του δευτερολέπτου πριν από την επαφή με το ξύλο, μια παχιά σκαρδαμυκτική μεμβράνη κλείνει και προστατεύει τον οφθαλμό από τα ρινίσματα ξύλου που εκτινάσσονται. Τα ρουθούνια προστατεύονται επίσης, επειδή έχουν μορφή σχισμής και καλύπτονται από ειδικά φτερά.
(Πηγές:[14][20][22][23][24][25][26][27][28][29])
Οι μαύροι δρυοκολάπτες είναι εντομοφάγα πτηνά, τρεφόμενοι κυρίως με μυρμήγκια. Το ποσοστό του φυτικού υλικού στο διαιτολόγιό τους είναι ελάχιστο έως ασήμαντο, και περιλαμβάνει λίγους καρπούς, καθώς και σπέρματα κωνοφόρων. Από τα μυρμήγκια προτιμά τα μεγάλα είδη (ενήλικα άτομα, νύμφες και προνύμφες), ιδιαίτερα των γενών Camponotus, Formica, Lasius και Myrmica. Αυτά, μπορεί εποχικά να αποτελούν μέχρι και το 90% της συνολικής δίαιτας και, μάλιστα, αποτελούν την τροφή επιλογής των νεοσών του δρυοκολάπτη κατά την αναπαραγωγική περίοδο.
Εκτός από μυρμήγκια, διάφορα σκαθάρια, ιδιαίτερα εκείνα στα στάδια ανάπτυξής τους, ιδιαίτερα των οικογενειών Scolytinae και Cerambycidae, αποτελούν μέρος του διαιτολογίου. Οι προνύμφες του υμενόπτερου Urocerus gigas είναι από τα προτιμώμενα θηράματα, αλλά και διάφορα άλλα είδη εντόμων μπορεί να είναι σημαντικά. Μόνο σχετικά σπάνια, δίπτερα, λεπιδόπτερα, αράχνες και μικρά σαλιγκάρια συμπληρώνουν το διαιτολόγιο.
Σε εξαιρετικές περιπτώσεις έλλειψης τροφής, οι μαύροι δρυοκολάπτες φαίνεται να καταναλώνουν μικρά σπονδυλωτά, όπως σαλαμάνδρες ή νεοσσούς και αυγά άλλων ειδών που φωλιάζουν σε τρύπες.
Σημειωτέον ότι, όχι μόνον στα δένδρα αλλά και στις μεγάλες φωλιές των μυρμηγκιών, γίνεται η αναζήτησή τους. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να συγκεντρώνονται πολλοί μαζί -πολλές φορές μαζί με άλλα είδη δρυοκολαπτών- και να λυμαίνονται τα ανοίγματα στο έδαφος όπου φτιάχνουν τις φωλιές τους τα υμενόπτερα. Αυτό μπορεί να συμβαίνει ιδιαίτερα τον χειμώνα, ακόμη και όταν υπάρχει στρώμα χιονιού πάνω από τις φωλιές.[30]
Όπως όλα τα συγγενικά είδη, ο μαύρος δρυοκολάπτης είναι ημερόβιο πτηνό, με την διάρκεια της δραστηριότητας να αντιστοιχεί, χονδρικά, στην διάρκεια της ηλιακής ημέρας. Τα θηλυκά δραστηριοποιούνται, κατά μέσον όρο, λίγο αργότερα στην περιοχή κουρνιάσματος από ό, τι τα αρσενικά. Οι αιχμές δραστηριότητας είναι στις ώρες νωρίς το πρωί και αργά το απόγευμα, ενώ -εκτός της περιόδου αναπαραγωγής-, υπάρχει ανάμεσα ένα σχετικά μεγάλο «διάλειμμα» ανάπαυσης. Οι μαύροι δρυοκολάπτες συνήθως κουρνιάζουν την νύκτα σε εγκαταλειμμένες φωλιές. Μερικές φορές, ψάχνουν υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια της ημέρας, κοιλότητες για να κουρνιάσουν. Ο μαύρος δρυοκολάπτης συχνά περνάει αρκετό χρόνο (μέχρι και δύο ώρες), κοντά ή και πάνω στο έδαφος πηδώντας από τον ένα πεσμένο κορμό στον άλλον, αναζητώντας την τροφή του.[19]
Ο μαύρος δρυοκολάπτης «τυμπανίζει» (drums) [ii] για διάφορους λόγους και όχι μόνον για να αναζητήσει την τροφή του, όπως ευρέως πιστεύεται. Μάλιστα, ο κύριος λόγος είναι η οριοθέτηση του ζωτικού του χώρου, τον οποίο «διακηρύσσει» με αυτό τον τρόπο. Επίσης, με αυτό τον τρόπο μπορεί να καλεί το ταίρι του. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι το τυμπάνισμα (drumming) του δρυοκολάπτη, αντικαθιστά το τραγούδι των ωδικών πτηνών.[14]
Ο ήχος παράγεται από τον κορμό του δένδρου που πελεκά το πτηνό, ο οποίος στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι κούφιος στο εσωτερικό του και λειτουργεί ως αντηχείο. Το τυμπάνισμα ακούγεται πολύ δυνατά και σε μεγάλη απόσταση (2-4 χιλιόμετρα) και, επειδή πραγματοποιείται ταχύτατα (έως 17 κτυπήματα/δευτερόλεπτο ! ) και ανά κοντινά χρονικά διαστήματα (1,75-3 δευτερόλεπτα) έχει παρομοιαστεί εύστοχα, ως ριπή πολυβόλου (sic).[14] Συνήθως υπάρχει επιτάχυνση προς το τέλος κάθε «ριπής».[24]
Και τα δύο φύλα τυμπανίζουν, αλλά τα θηλυκά πιο σπάνια και συνήθως πιο αργά και με μικρότερη ένταση. Σε αντίθεση με τα θηλυκά, τα αρσενικά προτιμούν να τυμπανίζουν σε μεγάλα δένδρα που μπορεί συχνά να απέχουν πάνω από ένα (1) χιλιόμετρο από την θέση φωλιάσματος ή κουρνιάσματος.
Οι μαύροι δρυοκολάπτες όπως και τα άλλα συγγενικά είδη της οικογενείας, χρησιμοποιούν το ισχυρό ράμφος τους για να πελεκούν ή/και να τρυπάνε το ξύλο του κορμού των δέντρων, είτε για να ανακαλύπτουν την λεία τους, είτε για την κατασκευή της φωλιάς τους (βλ. και Αναπαραγωγή), είτε για την οριοθέτηση του ζωτικού τους χώρου.
Για τον σκοπό αυτό, ο μαύρος δρυοκολαπτης διαθέτει ειδικά προσαρμοσμένο λαιμό με πολύ ισχυρούς μυς, που τού επιτρέπουν να επιφέρει συνεχή και δυνατά, κρουστικά και διατρητικά κτυπήματα στον φλοιό. Το ράμφος του δηλαδή λειτουργεί στην κυριολεξία ως κρουστικό δράπανο (sic). Λόγω του μεγάλου μήκους του ράμφους και της δύναμης των μυών της περιοχής, μπορεί να έχει πρόσβαση στα θηράματα, αρκετά βαθιά μέσα στο δέντρο. Για να τοποθετηθεί σωστά, έχει σχετικά μικρούς κοντόχοντρους ταρσούς, πόδια εφοδιασμένα με δακτύλους τοποθετημένους σύμφωνα με την διευθέτηση της ζυγοδακτυλίας, μεγάλα, αιχμηρά νύχια και πολύ σκληρά πηδαλιώδη φτερά στην ουρά, ιδιαίτερα εκείνα που απαρτίζουν το κεντρικό ζεύγος.
Το πουλί επιλέγει κατά προτίμηση γέρικα ή ασθενικά δένδρα (στην πλειονότητα των περιπτώσεων οξιές), που μπορεί να έχουν προσβληθεί από μυκητιάσεις και να βρίσκονται σε κατάσταση σήψης αλλά, ελλείψει αυτών, στρέφεται και σε υγιή δένδρα. Η διάνοιξη των οπών μπορεί να πραγματοποιείται σε διάφορα σημεία του ίδιου δένδρου, μέχρι να βρεθεί η κατάλληλη θέση. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το έργο του δρυοκολάπτη, «προδίδεται» από τον σωρό ρινισμάτων ξύλου στη βάση του δένδρου.
Η σημασία της διάνοιξης οπών στα δένδρα είναι πολύ μεγάλης οικολογικής σημασίας για όλα τα είδη πτηνών και θηλαστικών που φωλιάζουν στα οικοσυστήματα του δρυοκολάπτη, παρέχοντάς τους «έτοιμη κατοικία» και, ως εκ τούτου, θεωρείται ότι είναι «ακρογωνιαίος λίθος» σε πολλά ενδιαιτήματα του φάσματος κατανομής του. Επί πλέον, ελέγχει τους πληθυσμούς των ξυλοφάγων εντόμων με τα οποία τρέφεται, συμβάλλοντας στην προστασία των δέντρων.[31][32]
Ο μαύρος δρυοκολάπτης χαρακτηρίζεται από την ευθεία και «βαριά» πτήση του, αντίθετα από την κυματιστή (undulating) πτήση των άλλων δρυοκολαπτών, που γίνεται μάλλον αδέξια με το κεφάλι ανασηκωμένο. Πάντως, παρά την ευθεία πτήση του, συχνά κάνει απρόσμενες καθοδικές κινήσεις (dippings). Οι πτέρυγές τους παράγουν έντονο ήχο και, ειδικά όταν πετάνε σε κλειστές στροφές, ακούγονται μέχρι και 30 μέτρα μακριά.[33] Από πολλούς ερευνητές έχει αναφερθεί ότι, το πέταγμά του μοιάζει με εκείνο του καρυοθραύστη.[14]
Παρά το κάπως αδέξιο «στυλ» πτήσης τους, οι μαύροι δρυοκολάπτες είναι ανθεκτικοί αεροπόροι που δεν διστάζουν να διανύσουν μεγαλύτερες αποστάσεις και, σε περίπτωση ανάγκης, να πετάξουν πάνω από ανοικτό νερό, όπως συμβαίνει με τους πληθυσμούς των νησιών της Βαλτικής.
Οι φωνές και τα καλέσματα που αρθρώνει ο μαύρος δρυοκολάπτης είναι πολύ ιδιαίτερα. Το κύριο στοιχείο είναι το λεγόμενο «γέλιο» του, που ακούγεται και από άλλους δρυοκολάπτες και χαρακτηρίζεται από διαδοχικούς, ομοιόμορφους τόνους οι οποίοι ακούγονται για μεγάλο χρονικό διάστημα και, από μακριά, δίνουν την εντύπωση γέλιου. Αρθρώνεται ιδιαίτερα από τα νεαρά άτομα, όταν καλούν τους γονείς τους (begging call). Περιστασιακά, το «γέλιο» αυτό διακόπτεται από υψίσυχνη στριγγή φωνή, που μοιάζει να έρχεται από αρπακτικό πτηνό και ξαφνιάζει τον παρατηρητή.
Όπως συμβαίνει με πολλά άλλα είδη, ο ζωτικός χώρος του μαύρου δρυοκολάπτη δεν είναι σαφώς καθορισμένος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι περιοχές αναζήτησης τροφής είναι αρκετά μεγάλες, χωρίς να αλληλοεπικαλύπτονται και να προκαλούν συγκρούσεις μεταξύ των «ιδιοκτητών» τους. Αλλά ακόμη και στην αντίθετη περίπτωση, τα αρσενικά δεν είναι επιθετικά, όταν υπάρχουν άφθονες πηγές τροφής. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της ερωτοτροπίας και την εποχή αναπαραγωγής, η περιοχή γύρω από τη φωλιά γίνεται πεδίο αντιπαράθεσης, με τα πουλιά να τυμπανίζουν έντονα, υπερασπιζόμενα τον χώρο τους. Μάλιστα, είναι αξιοσημείωτο ότι τα θηλυκά είναι πιο επιθετικά προς άλλα θηλυκά, από ότι τα αρσενικά. Οι «μάχες» είναι περισσότερο τελετουργικά δρώμενα παρά πραγματικές αντιπαραθέσεις και, συνήθως, τα προβλήματα λύνονται μόνο με φωνές.
Παραδόξως για ένα πτηνό του μεγέθους του, η διεκδίκηση του ζωτικού χώρου από άλλα πτηνά (όχι δρυοκολάπτες) είναι μάλλον «μαλθακή». Για παράδειγμα, η αντιπαράθεση με τον αιγωλιό (Aegolius funereus) που συνηθίζει να φωλιάζει στις ίδιες θέσεις στα μεγάλα γεωγραφικά πλάτη, καταλήγει σχεδόν πάντοτε με την υποχώρηση του δρυοκολάπτη. Μόνον όταν, ήδη έχουν γεννηθεί τα αβγά, η υπεράσπιση της φωλιάς γίνεται με σθεναρό τρόπο.
Οι μαύροι δρυοκολάπτες αποκτούν σεξουαλική ωριμότητα, ήδη από το τέλος τους 1ου έτους ζωής τους. Είναι μονογαμικά πτηνά και αρχίζουν τα τελετουργικά ερωτοτροπίας από τον Μάρτιο, αν και σε κάποιες περιοχές αυτό μπορεί να συμβαίνει από τα τέλη Ιανουαρίου.
Στην Κ. Ευρώπη, οι περισσότεροι μαύροι δρυοκολάπτες προτιμούν τις οξιές, ειδικά την δασική οξιά (Fagus sylvatica), για την διάνοιξη της οπής, όπου θα κατασκευαστεί η φωλιά. Τα δένδρα μπορεί να βρίσκονται σε οποιαδήποτε θέση στον οικότοπο, αρκεί να εξασφαλίζεται ελεύθερη προσέγγιση και επαρκής περιμετρική ορατότητα, με τις πλαγιές και τις τοποθεσίες κοντά στο νερό να προτιμώνται ιδιαίτερα. Εκτός από την οξιά, σειρά από άλλα φυλλοβόλα και κωνοφόρα αποτελούν υποψήφια για πελέκηση δένδρα, όπως η ερυθρελάτη, το πεύκο, το έλατο, η βελανιδιά, η λεύκα (στην Β. Ευρώπη, ιδίως η Populus tremula), ο φράξος, το σφενδάμι και το σκλήθρο.
Ο κύριος λόγος για την προτίμηση της οξιάς, είναι ο υψηλός της θόλος (canopy) και η σχετική αντοχή της στην θραύση, η οποία εξασφαλίζει τη μακροχρόνια χρήση της φωλιάς. Μελέτη στην Βάδη-Βυρτεμβέργη [34] έδειξε ότι, σε 378 οπές, οι 185 ήσαν πάνω σε δασικές οξιές, οι 113 σε έλατα, οι 52 σε μαυρόπευκα και οι 28 σε σφενδάμια.
Οι περισσότερες οπές είχαν διανοιγεί σε σημαντικά ύψη από το έδαφος, μεταξύ 10 και 20 μέτρων και, μόνο πολύ σπάνια, σε ύψος μικρότερο από 5 μέτρα. Εκτός από την ηλικία των δένδρων, ιδιαίτερα η διάμετρος του κορμού στην περιοχή της οπής είναι σημαντική, που πρέπει να είναι πάντοτε μεγαλύτερη από 40 εκατοστά. Οι περισσότερες οπές δημιουργούνται τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, με τα νέα ζευγάρια να ανοίγουν καινούργιες, σε αντίθεση με τα παλαιότερα ζευγάρια που πηγαίνουν σε εκείνες που είχαν δημιουργήσει στα περασμένα χρόνια. Η οπή εισόδου που ανοίγουν οι μαύροι δρυοκολάπτες, έχει ελαφρώς μεγαλύτερο ύψος από ό, τι πλάτος, με την κάτω ακμή να είναι συνήθως υπό κλίση, έτσι ώστε το νερό της βροχής να ρέει προς τα έξω. Συχνά, χρησιμοποιείται ένα αδύνατο σημείο στον κορμό για την διάνοιξη της οπής, η οποία έχει διαστάσεις 12.8 × 8.6 εκατοστά, περίπου. Το βάθος της ποικίλλει από 30 έως 60 εκ., περίπου, ενώ το πλάτος στο εσωτερικό της, σπάνια πέφτει κάτω από 25 εκ. Εννοείται ότι, οι καλύτερες φωλιές χρησιμοποιούνται για πολλά χρόνια.
Στην κατασκευή της φωλιάς συμμετέχουν και τα δύο φύλα, με την «εσωτερική επίστρωση» να προορίζεται μάλλον για τα αρσενικά. Για την ολοκλήρωση μιας νέας φωλιάς (διάνοιξη οπής, κατασκευή και εσωτερική επίστρωση φωλιάς) χρειάζονται περίπου 4 εβδομάδες, αλλά σε περίπτωση αντικατάστασης παλαιότερης, η καινούργια φωλιά μπορεί να ολοκληρωθεί σε λιγότερο από 10 ημέρες.[35] Από τη στιγμή που έχει γίνει η τρύπα, με περαιτέρω πελέκηση δημιουργείται ο «θάλαμος ωοτοκίας», με μόνη επίστρωση τα ρινίσματα ξύλου που παρήχθησαν σε όλη την διαδικασία.
Οι μαύροι δρυοκολάπτες ωοτοκούν άπαξ σε κάθε περίοδο φωλιάσματος, η οποία αρχίζει στην Κ. Ευρώπη τον Απρίλιο. Η έναρξη της ωοτοκίας μπορεί να καθυστερήσει σημαντικά από τυχόν παρενόχληση στον χώρο φωλιάσματος, τόσο που, μπορεί να μετατεθεί ακόμη και στις αρχές Ιουνίου. Σπάνια, και μόνον σε απώλεια της πρώτης γέννας, πραγματοποιείται και δεύτερη, κάτι που εξηγεί την παρουσία νεοσσών που παρατηρούνται τον Αύγουστο.
Η γέννα αποτελείται από 4 (2-6) (σπανότατα μέχρι 9 [36]) αβγά με διαστάσεις 33,9 × 24,8 χιλιοστά και μέσο βάρος 13 γραμμάρια. Λαμβάνοντας υπόψιν το μέγεθος του μαύρου δρυοκολάπτη, τα αυγά είναι πολύ μικρά και ελαφριά. Τα διαστήματα εναπόθεσης είναι ανά δύο ημέρες και η εκκόλαψη αρχίζει μετά το τελευταίο αβγό. Οι νεοσσοί εκκολάπτονται ανά σχετικά μεγάλα χρονικά διαστήματα έως και τρεις ημέρες, γεγονός που οδηγεί αναπόφευκτα σε διαφορές στην ανάπτυξη των νεοσσών. Η περίοδος επώασης είναι κατά μέσον όρο 13 ημέρες, στην οποία παίρνουν μέρος και οι δύο εταίροι και, όπως συμβαίνει με όλους σχεδόν τους δρυοκολάπτες, το αρσενικό συμμετέχει περισσότερο.
Οι νεοσσοί είναι φωλεόφιλοι και, κατά τη διάρκεια των πρώτων 8 ημερών, τροφοδοτούνται συνεχώς ανά, σχετικά, σύντομα χρονικά διαστήματα με πολτό κυρίως από μυρμήγκια και προνύμφες μυρμηγκιών. Ειδικά το αρσενικό διανυκτερεύει μέσα στην φωλιά για όλο αυτό το διάστημα.[36] Αργότερα, οι γονείς απομακρύνονται για περισσότερο διάστημα προς αναζήτηση λείας και φροντίζουν για την απομάκρυνση των περιττωμάτων από την φωλιά. Από την 17η ημέρα οι νεοσσοί εμφανίζονται στην είσοδο της οπής, όπου και «παραδίδεται» το φαγητό. Συνολικά, η διάρκεια της πτέρωσης (fledging) ποικίλλει και κυμαίνεται από 25 έως 31 ημέρες.
Μετά την αναχώρηση από την φωλιά, η οικογένεια χωρίζεται σε δύο ομάδες, εκάστη των οποίων εποπτεύεται από έναν (1) γονέα. Η διάρκεια επιτήρησης των νεαρών πουλιών είναι πολύ διαφορετική, αλλά διαρκεί τουλάχιστον 4 έως 5 εβδομάδες. Η συνολική επιτυχία αναπαραγωγής στον μαύρο δρυοκολάπτη θεωρείται υψηλή, με τα ποσοστά απώλειας σε αρκετούς πληθυσμούς που μελετήθηκαν, να είναι κάτω από 15%.[37] Μετά την αναπαραγωγή, οι δρυοκολάπτες διασπείρονται σε τοπική κλίμακα. Ωστόσο, εκτεταμένες μετακινήσεις των νεαρών πτηνών, μέχρι και 100 χιλιόμετρα, είναι γνωστές.
Στην Ελλάδα, ο μαύρος δρυοκολάπτης είναι επιδημητικός και φωλιάζει [38] σε ορεινές δασικές θέσεις, στην βόρεια (μικτά δάση) και κεντρική επικράτεια (πευκοδάση και ελατοδάση),[14] αλλά είναι μόνον τοπικά κοινός.
Στην Ευρώπη, 58 (!) είδη από διαφορετικές ομοταξίες βρέθηκαν να κάνουν χρήση στις οπές που ανοίγει ο μαύρος δρυοκολάπτης, καθιστώντας τον από τα σημαντικότερα πτηνά, από οικολογική άποψη. Ανάμεσα σε αυτά είναι το φασσοπερίστερο, η κάργια , το ψαρόνι, διάφορα είδη από κουκουβάγιες, ακόμη και πάπιες όπως ο χηνοπρίστης και η βουκεφάλα. Πολλές νυχτερίδες, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων εξαιρετικά απειλούμενων ειδών, κάνουν χρήση των οπών που ανοίγει ο μαύρος δρυοκολάπτης. Από τα θηλαστικά, συμπεριλαμβάνονται σκίουροι, μυωξοί και διάφορα κουνάβια. Επιπλέον, έντομα όπως σφήκες, μέλισσες, μπάμπουρες και βέσπες βρέθηκαν να κάνουν χρήση των οπών.
Εκτός από τους φυσικούς τους θηρευτές, ιδιαίτερα στους νεοσσούς, που είναι κυρίως γεράκια και κουνάβια και, λιγότερο συχνά, μπούφοι, δεν υπάρχουν επικίνδυνοι θηρευτές για τους μαύρους δρυοκολάπτες. Αρκετά νεαρά πτηνά έχουν ένα ατύχημα κατά τους πρώτους μήνες της ζωής του, ή υποφέρουν από έλλειψη τροφής κατά τη διάρκεια του 1ου χειμώνα. Επίσης και στους ενήλικες, κάποιοι δριμείς χειμώνες, ιδίως το πολύ χιόνι , προκαλούν προβλήματα στην εύρεση τροφής και αρκετά πουλιά πεθαίνουν από το κρύο. Η λαθροθηρία από τον άνθρωπο δεν φαίνεται να παίζει κάποιον σημαντικό ρόλο.
Προς το τέλος του 19ου αιώνα, νέες, ξεχωριστές περιοχές έχουν δημιουργηθεί από το είδος σε πολλά μέρη της Ευρώπης, πιθανότατα εκείνες με σοβαρές αλλαγές στα δασικά περιβάλλοντα, ειδικά από την μετατροπή των χαμηλών και μεσαίων δασών σε υψηλά δάση, και τις περιοχές φύτευσης με κωνοφόρα, ειδικά με έλατα. Αυτή η επέκταση παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στις ορεινές περιοχές και συνεχίστηκε στις πεδινότερες. Μέχρι το 1920, το βόρειο τμήμα της Γερμανίας, του Βελγίου, των Κάτω Χωρών και της ανατολικής Αυστρίας είχε αποικιστεί από τον μαύρο δρυοκολάπτη, ενώ στη δεκαετία του 1960 ευρείες περιοχές της Γαλλίας -όπου το είδος εξακολουθεί να επεκτείνεται-, καθώς και σε οικισμούς στη Δανία και τη μεγάλη Ουγγρική Πεδιάδα. Μεγάλους αναπαραγωγικούς πληθυσμούς, διαθέτουν η Γερμανία, η Αυστρία και η Ελβετία.[39]
To είδος δεν φαίνεται να διατρέχει κάποιο σοβαρό κίνδυνο, εκτός από τους προαναφερθέντες και αξιολογείται ως Ελαχίστης Ανησυχίας (LC) από την IUCN.[40]
Ο μαύρος δρυοκολάπτης δεν είχε κάποιο σημαντικό ρόλο στη μυθολογία της αρχαιότητας και των αρχών του Μεσαίωνα. Ωστόσο, όπως η επιστημονική ονομασία του (βλ. Ονοματολογία) υπονοεί, είχε σχετιστεί με τον Άρη, θεό του πολέμου. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην ισχύ του, αλλά και στο ότι Άρης ήταν για τους αρχαίους Ρωμαίους θεός της γονιμότητας και των δασών.
Ένας δρυοκολάπτης, ίσως ο μαύρος, εμφανίζεται ήδη στους βασικούς μύθους της Ρώμης μαζί με την λύκαινα, τον Ρέμο και τον Ρωμύλο. Στην αρχαία Ελλάδα, ήταν ένα από τα πτηνά που χρησιμοποιούνταν στην οιωνοσκοπία. Σε διάφορους λαούς της Σιβηρίας το αίμα του θεωρήθηκε ως φάρμακο, ενώ στο Χοκάιντο της Ιαπωνίας λατρευόταν ως θεότητα.
Στην Γερμανία ήταν «Πτηνό της Χρονιάς» για το έτος 1981 και στην Ελβετία, το 2011.
Άλλες λόγιες ονομασίες του είδους είναι Δρυοκολάπτης ο μαύρος και Δρυοκολάπτης ο μέλας.[41]
Ο Μαύρος δρυοκολάπτης απαντά στον ελλαδικό χώρο και με τις ονομασίες Μαυροτσικλιτάρα [41] (παλαιότερη επίσημη λαϊκή ονομασία), Δενδροφάγος, Ξυλοφάγος, Πελεκάς [1], Δενδροκόπος [42] και Μαυροδρυοκόπος.[13]
i. ^ Υπό την στενή έννοια (sensu stricto) το γένος (βιολογία) Dryocopus, δεν πρέπει να αποδίδεται ως Δρυοκολάπτης, όπου αντιστοιχεί το γένος Picus, αλλά ως Δρυοκόπος.[43] Τα λατινικά γένη δεν αντιστοιχούν πάντοτε σε μία (1) λόγια ονομασία, όπως θα έπρεπε αλλά σε πολύ λιγότερες -στην πλειονότητα των περιπτώσεων-, κάτι που στην συστηματική ορολογία είναι λανθασμένο.
ii. ^ Ο αγγλικός όρος drumming που χρησιμοποιείται ευρέως στην διεθνή βιβλιογραφία για να περιγράψει την σειρά διαδοχικών κτυπημάτων που επιφέρουν οι δρυοκολάπτες (sensu lato) στους κορμούς των δένδρων, για την διάνοιξη οπών, δεν έχει αντίστοιχο -ευρέως χρησιμοποιούμενο- στην ελληνική βιβλιογραφία. Ωστόσο, το συγκεκριμένο ηθολογικό χαρακτηριστικό του πτηνού έχει μεγάλη σημασία, ακόμη και ως διαγνωστικό στοιχείο, για να αποφευχθεί η χρήση του και, η αναδρομή στην βιβλιογραφία δίνει τις εξής εκδοχές:
Ο Μαύρος δρυοκολάπτης είναι πτηνό της οικογενείας των Δρυοκολαπτιδών που απαντά στην Ευρώπη και σε περιοχές της Ασίας. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Dryocopus martius και περιλαμβάνει 2 υποείδη.
Στην Ελλάδα, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, απαντά το υποείδος Dryocopus martius martius (Linnaeus, 1758).
Από τις πιο χαρακτηριστικές «φιγούρες» των δασικών ενδιαιτημάτων, ο μαύρος δρυοκολάπτης είναι πολύ όμορφο πτηνό, που ξεχωρίζει από το μεγάλο του μέγεθος και το πολύ δυνατό τυμπάνισμα (drumming) στους κορμούς των δένδρων. Με την διάνοιξη των οπών στα δένδρα, συμβάλλει σε πολύ μεγάλο βαθμό στην υγεία των οικοσυστημάτων του, διότι αυτές χρησιμοποιούνται από πολλά είδη του ζωικού βασιλείου.
Црниот клукајдрвец (Dryocopus martius) е голем клукајдрвец кој живее во серверните шуми на палеарктикот. Тој е единствен претставник од неговиот ред во тој предел. Неговата распостранетост се шири во Евроазија. Овој вид не е птица преселница. Овој вид е сличен со северноамериканскиот Dryocopus pileatus со кого имаат сличен начин на живот, односно споделуваат иста еколошка ниша. Црниот клукајдрвец го има и во Македонија.
Црниот клукајдрвец се распространува од источна Франција преку цела Европа, влучувајќи ги и Велика Британија и сервена Скандинавија. Го има и во делови од Азија, вклучувајќи ги и Кореја, Јапонија и Кина, и во Средниот Исток, вклучувајќи ги и Иран и Казахстан. Јужните граници на распространетост на овие клукајдрвци се во Шпанија и Италија, и исто така е познат како посетител во Португалија.[2]
Црниот клукајдрвец е долг од 45 до 55 cm, со распон на крилата од 64 до 84 cm.[3][4][5] Тежи просечно од 250 до 400 грама.[5][6][7][8] Покрај овие основни мерки, крилото му е долго од 22.7 до 26 cm, опашката од 15.9 до 17.3 cm, а клунот му е многу долг од 5 до 6.7 cm и торзото му е од 3.6 до 4 cm. [5] Црниот клукајдрвец е најголем од својот вид.[5][9] Перјето на овој клукајдрвец голем речиси колку чавка, е целосно црно, освен црвената круна на главата. Кај мажјаците целата круна е црвена, а кај женките само врвовите од круната се црвени и сето друго е црно.[3] Продорните жолти очи и манијакалните пискави крици што ги испушта, го прават овој клукајдрвец негативен лик во бајките. Гласот му е многу впечатлив и содржи два различни тона. Едниот е краток, висок, гласен свиреж „криии-крии-крии“ кој го прави двапати по ред; а вториот како чкрипење при пролетување со крилјата. За разлика од другите клукајдрвци, црниот нема елегантен лет со возвишување и спуштање, туку лета како да е несигурен, со често замавнување со крилјата и испружена глава.[5]
Црниот клукајдрвец живее во шумските региони, вклучувајќи ги иглолисните, тропските шуми, суптропските и пределите на тајгата. Можно е да се појави и во шумите во близина нa човечките домови вон сезона на парење. Може да се сретне од 100 до 2400 метри надморска височина.[2][5]
Клукајдрвецот се храни така што го користи клунот како чекан за од мртвите стебла да ги извлече мравките и другите дрвни инсекти. [10] Како и сите клукајдрвци, овој вид има специфично прилагоден врат со силни мускули, што му овозможува да се пробие низ гранката. Поради големината на неговиот клун тој може да го улови пленот во внатрешноста на дрвото. За да застане убаво, има кратки, набиени нозе, долги остри канџи и многу цврсти пердуви на опашката. Тој почесто избира дрва со габични заболувања, со, на пример, гниење на срцевината, но може да одбере и здраво дрво. Кога ќе направи дупка, клукајдрвецот клука надолу по стеблото, создава мали комори поврзани со вдлабнати линии од неговото копање. Дупките што ги прави црниот клукајдрвец стануваат домови за многу птици и цицачи, и затоа се смета за клучна алка во животот на многумина од неговиот ред. Тој не само што прави живеалишта за други видови, исто така ја контролира популацијата на инсектите што живеат во дрвата, на тој начин помагајќи да се заштитат.[11]
Кога гнездото ќе биде готово, женките несат од две до девет јајца, а просечно несат од четири до шест. Клукајдрвците обично прават гнезда во топола или бор.[10] Парот се менува при лежењето на јајцата, како и при хранењето и чувањето на младенчињата. Малечките често се борат да излезат први од гнездото за побрзо да бидат нахранети. По 18 до 35 дена малите црни клукајдрвчиња ќе го напуштат гнездото, останувајќи со родителите уште една недела.[5]
Црниот клукајдрвец (Dryocopus martius) е голем клукајдрвец кој живее во серверните шуми на палеарктикот. Тој е единствен претставник од неговиот ред во тој предел. Неговата распостранетост се шири во Евроазија. Овој вид не е птица преселница. Овој вид е сличен со северноамериканскиот Dryocopus pileatus со кого имаат сличен начин на живот, односно споделуваат иста еколошка ниша. Црниот клукајдрвец го има и во Македонија.
Ҡара тумыртҡа, ҡара туҡран (урыҫ. желна) (лат. Dryocopus martius)
Ҡарға ҙурлыҡ. Беҙҙең яҡтағы ин, ҙур тумыртҡа. Осҡанда оҙон ҡойроғо күҙгә ташлана. Тоноҡ ҡара төҫтә. Түбәһендә ҡыҙыл бүрке бар, Күҙҙәре ҡыҙыл. Башҡа тумыртҡаларҙан ҙурлығы, ҡара төҫө менән айырыла.
Тауышы: «кли-кли-кли» йәки ҡарлыҡҡан «күәәә».
Бейек ағаслы ҡуйы урманда йәшәй. Ағас бөжәктәре, ҡарағай һәм шыршы орлоҡтары менән туҡлана. Улаыраҡ ҡош, һирәк осрай. Ағас ҡыуыштарында оялай. 3—5 бөртөк аҡ йомортҡаһы була. Зарарлы бөжәктәрҙе ҡырып, файҙа килтерә. Солоҡ һәм умарта хужалығы өсөн бер аҙ зыяны бар.
Ҡара тумыртҡа, ҡара туҡран (урыҫ. желна) (лат. Dryocopus martius)
கருப்பு மரங்கொத்தி (The black woodpecker) மரங்கொத்திப் பறவை இனத்தைச் சார்ந்த இப்பறவை வடக்கு நாடுகளில் அடர்ந்த இயற்கைச் சூழல் நிறைந்த பகுதிகளில் வாழுகிறது. வடக்குப் பிராந்தியமான இந்தியாவின் இமயமலை, வடக்கு ஆப்பிரிக்கா, அராபியத் தீபகற்பம் போன்ற பகுதிகளில் காணப்படும் பேரினத்தின் ஒரே பிரதிநிதியாக அடையாளம் காட்டப்படுகிறது. இப்பறவையின் பரவல் ஐரோவாசியாப் பகுதிவரை நீண்டுள்ளது. ஆனால் இதன் பரவல் புலம் பெயருவதைக் குறிப்பதல்ல. அது குடியேறுவதற்கான இல்லை. இவை சூழலியல்படி அமெரிக்கப் பகுதிகளில் காணப்படும் மரங்கத்திகளுடன் தொடர்புடையதாகவே உள்ளது.
உலகில் கிழக்கு ஸ்பெயின், ஐரோப்பா முலுவதிலும், மேலும் ஐக்கிய இராச்சியம் மற்றும் ஸ்காண்டினேவியா போன்ற நாடுகளில் காணப்படுகிறன. இப்பறவையின் பூர்வீகம் ஆசியாப் பகுதிகளில் அமைந்துள்ள கொரியா, ஜப்பான், சீனா, மத்திய கிழக்கு நாடுகள், மற்றும் கசக்கஸ்தான் போன்ற நாடுகள் ஆகும். [2] இந்தியாவில் தமிழ் நாடு மாநிலத்தில் அமைந்துள்ள மேற்குத் தொடர்ச்சி மலைத்தொடரின் ஆனை மலைக் காடுகளிலும் இவை காணப்படுகின்றன. உலகின் தெற்குப் பகுதியாக போர்சுகல், ஸ்பெயின், மற்றும் இத்தாலி போன்ற நாடுகளிலும் காணப்பட்டுள்ளதாகப் பதிவு செய்யப்பட்டுள்ளது. படுகின்றன.
இப்பறவையின் நீளம் 45 முதல் 55 செமீற்றர்கள் சாதரண நிலையிலும் சிறகு விரிந்த நிலையில் 64 முதல் 84 செ. மீற்ரர்கள் கொண்டதாகவும் உள்ளது. [3] இப்பறவையின் குஞ்சுகளில் உடல் எடை சாதரணமாக 250 கிராம் முதல் 400 கிராம் வரை உள்ளது. இவை தென் அமெரிக்கவில் காணப்படும் மேகலினிக் மரங்கொத்தியைப் (Magellanic woodpecker) போன்ற தோற்றத்தில் ஒத்து காணப்படுகிறது. மேலும் பிலிடெட் மரங்கொத்திக்கும் (Pileated woodpecker) வெள்ளை வயிற்று மரங்கொத்தி (White-bellied woodpecker) தொடர்புடையதாக உள்ளது. இதன் தோகை கரியன் காகம் போன்று உடல் முழுவதிலும் கருப்பு நிறத்துடன் மூடிக்கொண்டுள்ளது.
கருப்பு மரங்கொத்தி வகைகள் அடிகமாக முதிர்ந்த வனப்பகுதி, ஊசியிலை வெப்பமண்டலக் காடுகள், துணை வெப்பமண்டலக் காடுகள், மற்றும் தைகா காடுகளையே தேர்வு செய்கின்றன. மேலும் இவை மலைப்பாங்கான மற்றும் தாழ்நில காடுகள் போன்ற பகுதிகளிலும் கானப்படுகின்றன. மனிதர்கள் வசிப்பிடங்களிலும் வாழ்ந்தாலும் இவை 100 மீ முதல் 2400 மீற்றர்கள் உயரம் கொண்ட பகுதியில் வாழுகின்றன.
இதன் முக்கிய உணவாக காய்ந்த மரப்பட்டைகளின் ஊடால் வசிக்கும் கார்பெண்டர் எறும்புகள் (Carpenter ant) மற்றும் மரப் பூச்சிகளைப் பிடித்து உட்கொள்கின்றன.[4]
கருப்பு மரங்கொத்தி (The black woodpecker) மரங்கொத்திப் பறவை இனத்தைச் சார்ந்த இப்பறவை வடக்கு நாடுகளில் அடர்ந்த இயற்கைச் சூழல் நிறைந்த பகுதிகளில் வாழுகிறது. வடக்குப் பிராந்தியமான இந்தியாவின் இமயமலை, வடக்கு ஆப்பிரிக்கா, அராபியத் தீபகற்பம் போன்ற பகுதிகளில் காணப்படும் பேரினத்தின் ஒரே பிரதிநிதியாக அடையாளம் காட்டப்படுகிறது. இப்பறவையின் பரவல் ஐரோவாசியாப் பகுதிவரை நீண்டுள்ளது. ஆனால் இதன் பரவல் புலம் பெயருவதைக் குறிப்பதல்ல. அது குடியேறுவதற்கான இல்லை. இவை சூழலியல்படி அமெரிக்கப் பகுதிகளில் காணப்படும் மரங்கத்திகளுடன் தொடர்புடையதாகவே உள்ளது.
|ordene=Piciformes |fameja=Picidae |sotofameja= |tribù= |genare=Dryocopus |spece=D. martius | |biautore=Linnaeus |binome= Dryocopus martius |bidata=1758 | |suddivisione=Areale |suddivisione_testo=
}}
El pigoso moro (nome sientifego Dryocopus martius) el xe 'n oxeło deła fameja dei Picidae. In inglexe se dixe black woodpecker, in todesco Schwarzspecht, in sloveno črna žolna, in tałjan picchio nero. Sto oxeło, come tuti i pigosi, el scava el gnaro col beco sui tronki dei albari (bredołe, piope, fagari o senpreverdi). El mas-cio el ga ła parte sora deła testa rosa, mentre ke ła femena ga rosa soło ke ła cópa; el beco xe grixo.
El pigoso moro el vive in Eoropa e in Axia, fin in Giapon, Cina e penixoła deła Kamtschatka. In Italia ło trovemo sułe Alpi e sułe Prealpi, 'ndove ke'l trova grandi albari.
El magna baùti 'ntei legni smarsi e formighe anca dai grandi formigari ke'l scoverxe col beco.
|ordene=Piciformes |fameja=Picidae |sotofameja= |tribù= |genare=Dryocopus |spece=D. martius | |biautore=Linnaeus |binome= Dryocopus martius |bidata=1758 | |suddivisione=Areale |suddivisione_testo= }}
El pigoso moro (nome sientifego Dryocopus martius) el xe 'n oxeło deła fameja dei Picidae. In inglexe se dixe black woodpecker, in todesco Schwarzspecht, in sloveno črna žolna, in tałjan picchio nero. Sto oxeło, come tuti i pigosi, el scava el gnaro col beco sui tronki dei albari (bredołe, piope, fagari o senpreverdi). El mas-cio el ga ła parte sora deła testa rosa, mentre ke ła femena ga rosa soło ke ła cópa; el beco xe grixo.
The black woodpecker (Dryocopus martius) is a large woodpecker that lives in mature forests across the northern Palearctic. It is the sole representative of its genus in that region. Its range is expanding. The black woodpecker is easily the largest woodpecker species in Europe as well as in the portion of Asia where it lives and is one of the largest species worldwide. This non-migratory species tends to make its home in old-growth forest or large forest stands and excavates a large tree hole to reside in. In turn, several species rely on black woodpeckers to secondarily reside in the holes made in trees by them. This woodpeckers diet consists mostly of carpenter ants. This species is closely related to, and fills the same ecological niche in Europe as, the pileated woodpecker of North America and the lineated woodpecker of South America, also being similar to the white-bellied woodpecker which is distributed to the south somewhat of the black woodpecker in Asia.
The black woodpecker was formally described by the Swedish naturalist Carl Linnaeus in 1758 in the tenth edition of his Systema Naturae under the binomial name Picus martius.[2] Linnaeus gave the locality as Europe, but this is now taken to be Sweden.[3] The black woodpecker is now placed in the genus Dryocopus that was introduced by the German naturalist Friedrich Boie in 1826.[4][5]
Two subspecies are recognised:[5]
The black woodpecker measures 45 to 55 cm (18 to 22 in) long with a 64 to 84 cm (25 to 33 in) wingspan.[6][7] Body weight is approximately 250 to 400 g (8.8 to 14.1 oz) on average.[7][8][9] Among standard measurements, the wing chord is 22.7 to 26 cm (8.9 to 10.2 in), the tail is 15.9 to 17.3 cm (6.3 to 6.8 in), the very long bill is 5 to 6.7 cm (2.0 to 2.6 in) and the tarsus is 3.6 to 4 cm (1.4 to 1.6 in).[7] It is easily the largest woodpecker in its range and is second in size only to the great slaty woodpecker amongst the woodpecker species certain to exist (with the likely extinction of the largest and second largest woodpeckers), although its average mass is similar to that of the Magellanic woodpecker of South America. The closely related pileated and white-bellied woodpeckers also broadly overlap in size with the black woodpecker, but both are somewhat smaller in average and maximal size and mass.[7] The plumage of this crow-sized woodpecker is entirely black apart from a red crown. In males, the entire crown is red, but in females only the top hindcrown is red, with the rest of the body all black.[6] The juvenile black woodpecker is similar but is less glossy, with a duller red crown and a paler grey throat and bill .[10] The piercing yellow eyes and manic, high-pitched calls of the black woodpecker have made it the villain of fairy tales throughout its range. Their voice is remarkable in that it has two different calls. One is a short single high-pitched note, a loud, whistling kree-kree-kree, done only twice in a row. The other is a screech-like shrill while in flight. Unlike other woodpecker species, the black woodpecker does not have a dipping, bounding flight, but instead flies with slow, unsteady-seeming wing beats with its head raised.[7][10]
The range of the black woodpecker spreads east from Spain across the whole of Europe, excluding Great Britain, Ireland, and northern Scandinavia. It is also native to parts of Asia, including Korea, Japan and China, and to the Middle East, including Iran and Kazakhstan. The southern limits of this woodpecker's range are in Spain and Italy, and it has also been recorded as a vagrant in Portugal. The species is generally more uncommon and more discontinuous in distribution in the Asian part of its range.[11]
The black woodpecker is mainly found in forested regions, with a preference for extensive, mature woodland, including coniferous, tropical, subtropical and boreal forests. It is very widespread throughout mountainous and lowland forests. It is more likely to occur in marginal woods near human habitations during the non-breeding season. This species has been observed at elevations between 100 and 2,400 m (330 and 7,870 ft).[11][7][10]
The black woodpecker is noticeably absent from the British Isles. Approximately 80 sightings of the species in the UK have been reported, but some of these are disputed, though the proximity of the British Isles to the species' range in Western Europe means that the species may cross over on a regular basis.[12]
The woodpecker feeds by using its bill to hammer on dead trees to dig out carpenter ants and wood-boring beetle grubs.[8] The selection of foods is relatively predictable, narrow and consistent in this species.[13] Like all woodpeckers, this species has a specially adapted neck containing very strong muscles, which allow it to endlessly hack away at tree bark. Due to the size of its bill and large size and great physical power of this bird, it can access prey fairly deep within a tree. In order to position itself correctly, it has short, stumpy legs, as well as long, sharp claws and very stiff tail feathers. The woodpecker will more than likely choose for its nest a tree with a fungal disease, such as heart rot, although some will utilise a living, healthy tree. Once a hole has been made, the black woodpecker chips downwards through the trunk of the tree, creating a nesting chamber, the only lining being the woodchips created throughout the process. The black woodpecker's excavations provide homes for many other species of bird and mammal, and is therefore considered to be a "keystone" species in many of its habitats throughout its range. It not only provides habitats for other species, but also controls populations of wood-boring insects, helping to protect the trees.[10][14]
When the nest is ready, the female lays a single clutch of two to eight eggs, the average being four to six. The nest hole is usually dug in a live poplar or pine tree.[8] The breeding pair take it in turns to incubate the eggs, also sharing duties of feeding and brooding the chicks once they have hatched. The nestlings may fight their way to the entrance of the nest in order to be fed first. After 18 to 35 days, the young black woodpeckers will leave the nest, staying with the adults for another week.[7][10]
The black woodpecker is a fairly widely distributed woodland species and can successfully breed in most areas where extensive woodland is left. At one point, when much of Europe and Asia was deforested, this species declined and in some areas is still struggling today, including in the Pyrenees. They normally require mature trees and ample stands of dead trees to sustain a viable breeding population.[15] However, with the restoration of some forested areas, black woodpeckers have increased in some parts of Europe.[13] They are occasionally considered a nuisance species due to their damage to power lines, communication poles and houses, occasionally resulting in woodpecker mortality due to electrocution or being culled by humans.[16] The main cause of nesting failures appears to be predation.[17] Their main natural predator is the pine marten (Martes martes), which feeds on eggs, nestlings and brooding females and then often takes over the nest hole of the woodpeckers for its own.[18] Other than the marten, there are notably few known natural predators of black woodpeckers.[19] Western jackdaws (Corvus monedula) are notably regular usurpers of this species' nest holes and a potential predator of eggs and small nestlings.[20] A few of the larger birds of prey that can hunt in woodlands may prey on black woodpeckers. Among those recorded are Ural owls (Strix uralensis),[21] Eurasian eagle-owls (Bubo bubo),[22] northern goshawks (Accipiter gentilis),[23] common buzzards (Buteo buteo)[24] and golden eagles (Aquila chrysaetos).
The municipality of Nurmijärvi in Uusimaa, Finland has adopted the black woodpecker as the title bird of the municipality, because in addition to being the most common bird in the locality, it also appears in the literature of Aleksis Kivi, a Finnish national author, originally from the Nurmijärvi.[25] Nurmijärvi's local football club NJS has also adopted the black woodpecker as the club's logo.[26]
Dryocopus martius martius is thought to be the woodpecker referred to in the augural instructions on the early Italic Iguvine Tablets by the Umbrian word peiqu, a bird "very prominent in early Italic religion and mythology."[27]
The black woodpecker (Dryocopus martius) is a large woodpecker that lives in mature forests across the northern Palearctic. It is the sole representative of its genus in that region. Its range is expanding. The black woodpecker is easily the largest woodpecker species in Europe as well as in the portion of Asia where it lives and is one of the largest species worldwide. This non-migratory species tends to make its home in old-growth forest or large forest stands and excavates a large tree hole to reside in. In turn, several species rely on black woodpeckers to secondarily reside in the holes made in trees by them. This woodpeckers diet consists mostly of carpenter ants. This species is closely related to, and fills the same ecological niche in Europe as, the pileated woodpecker of North America and the lineated woodpecker of South America, also being similar to the white-bellied woodpecker which is distributed to the south somewhat of the black woodpecker in Asia.
La nigra pego, Dryocopus martius, estas granda birdo de la familio de pegedoj kaj genro de Dryocopus kaj la plej granda pego de Eŭropo kiu loĝas ankaŭ en norda Azio, kie ĝi estas la dua plej granda post la Mulleripicus pulverulentus, tie kaj en la tuta mondo, kaj la ununura membro de sia genro Dryocopus en sia teritorio.
Ĝi grandas preskaŭ kiel frugilego, tio estas 40-57 cm longa, kun enverguro de 64-73 cm kaj pezo de 250-340 g. Plej ofte la nordaj birdoj estas pli grandaj kaj pezaj.
Ĝi havas nigran plumaron, kiel la aliaj membroj de la genro Dryocopus, kies nigro povas montri de proksime brilajn kaj bluajn nuanconjn supre kaj nebrilajn kaj brunecajn aŭ grizecajn sube, kaj la masklo havas ruĝan kaposupron, dum la femalo havas nur ruĝan nukon. Per tiu aspekto temas pri specio tute malkonfuzebla ene de Eŭropo inter pegoj, sed ĉiukaze konfuzebla de malproksime kun korniko. Ambaŭ seksoj havas flavecajn okulojn, helan bekon ŝajne blankecan de malproksime sed pli grizecan de proksime, pli malhelan ĉepinte, kaj grizecajn krurojn.
Kiel ĉe aliaj pegoj, tiu ĉi palearktisa specio havas mallarĝan pintakran bekon, fortan voston por teni sin kontraŭ la arbotrunkoj, kaj zigodaktilajn piedojn, ku du fingroj antaŭen kaj du malantaŭen. La longa lango povas esti lanĉita kapti insektojn.
La flugado de la nigra pego estas forta kaj rekta, malofte onda, malkiel ĉe aliaj pegoj, kaj nur kiam ili alproksimiĝas al flugofino.
Ĝi vivas norde kaj en alt-montaroj, de pino, fago aŭ alia falfolia specio, kiel abioj (sed tio dependas de la lando), kie bezonas ankaŭ maldensejojn. Ĝi nestas en arbotruo, kiun ĝi mem faras ĝis 50 cm longa kaj 10 ĝis 20 m super la grundo kaj kie la ino demetas 4 aŭ pliajn blankajn malgrandajn ovojn, kiujn ili kovas nur dum 12 tagoj. Elnestiĝo okazas post malpli ol unu monato kaj tiam la idaro disiĝas en du grupoj, zorgotaj de po unu generinto.
Ĝia nestotruo povas esti reuzataj de diferencaj specioj (ĝis 50), kiel la Funebra strigo, la Arbara marteso aŭ Pinmarteso, la Monedo ekzemple aŭ, pli surprize, eĉ la Orokula klangulo, anaso de la nordo de Eŭropo, vespertoj, sciuroj, arbarstrigoj, ktp.
Ĝi estas nemigranta birdo (eble nur plej nordaj birdoj povas subeflugi iome kiam veterkondiĉoj malbonegiĝas aŭ junuloj iom for por setliĝi) kaj for de la reprodukta epoko estas teritoria kaj soleca specio.
Temas pri bruema specio. Ĝia voĉo estas longa kli-jo, dum flugo rapide ripetita kri-kri-kri aŭ kru-kru-kru; tiuj du voĉoj estas facile aŭdeblaj eĉ de 1 km, escepte dum kovado kaj idomanĝigado. Krome ekzistas alia voĉo por teritoriaj konfliktoj aŭ luktado kaj alia pli milda por seksa pariĝado. Ĝi ne malofte eligas tamburan voĉon printempe. Ankaŭ la bekofrapado (ĝis 17 frapoj ĉiusekunde) utilas por socia rilato kaj teritoria markilo.
Tiuj pegoj manĝas ĉefe formikojn (ĉirkaŭ 90 % de la dieto) kiel larvoj, ovoj, maturuloj, ktp., kaj malpli skarabojn, papiliojn, araneojn, etajn helikojn, ktp., kaj malofte fruktojn aŭ berojn. Por kapti tiujn insektojn ili boras aŭ levas la ŝelon de arboj per longaj sulkoj kaj foje kuniĝas kun aliaj pegoj en la sama formikejo; kiam neĝas ilil povas trabori neĝon ĝis 1 m por alveni ĝis formikoj.
Ili povas vivi almenaŭ 12 jaroj. Eventualaj predantoj estas rabobirdoj aŭ martesoj. En Eŭropo oni supozas ke loĝas el 740.000 al 1,4 milionoj de reproduktantaj paroj.[1]
La Nigra pego hava 3 subspeciojn:
Lastatempe oni konsideras la subspecion pinetorum de suda Eŭropo kiel sinonimo de martius, kiu estus la subspecio kiu ĉeestas preskaŭ en la tuta speciteritorio.
Entute oni povas konsideri, ke la specio loĝas en preskaŭ la tuta Eŭropo, escepte en Britio, Irlando, Islando kaj interna Norvegio (ja en suda kaj ĉemara), en Iberio (sed ja en norda Hispanio kaj en Italio (nur en Alpoj kaj malofte en Apeninoj), tamen ja loĝas en la tuta Balkanio. En Rusio la zono ion mallarĝiĝas kaj la specio, krom en alta montaro de Kaŭkazo kaj norda ĉemara Irano, aperas nek en plej suda Rusio nek en plej norda kaj iras tra Uraloj al suda Siberio, norda Kazaĥio kaj norda Mongolio kaj Manĉurio, kaj ĝis la Pacifiko ĉe Kamĉatko, nordokcidenta Ĉinio, plej norda Japanio kaj norda Koreio. Tiu teritorio pliiĝas ĉefe al atlantikaj regionoj dum la dua duono de la 20-a jarcento.
Kiel indikas la specifa nomo martius, la Nigra pego estis asocia kun Marso, la romia dio de milito. Pego, eble nigra pego, rilatas kun la legendo de la fondo de Romo, kunlaborante kun la kapitola lupino en la nutrado de Romulo kaj Remo. En antikva Grekio la voĉo de pegoj utilis kiel orakolo. Probable estis birdo de malbona aŭguro, kiel montras teksto de Horacio: "eque nec laevus vetat ire picus” (neniu maldekstra pego malfaciligu onian vojaĝon). [2] En kelkaj germanaj triboj estis la birdo asociada a Toro, fulmotondra dio. Inter kelkaj povoj de Siberio estas konsiderata saniga ĝia sango kaj la ajnuoj de Hokajdo veneras ĝin kiel dion.
La scienca nomo de la genro, Dryocopus, devenas de la genitivo de la greka substantivo δρνς (fago) kaj de la verbo κόπος (frapi), kio eblus traduki kiel: "kiu frapas surfage". [3]
3-8001-3471-3
La nigra pego, Dryocopus martius, estas granda birdo de la familio de pegedoj kaj genro de Dryocopus kaj la plej granda pego de Eŭropo kiu loĝas ankaŭ en norda Azio, kie ĝi estas la dua plej granda post la Mulleripicus pulverulentus, tie kaj en la tuta mondo, kaj la ununura membro de sia genro Dryocopus en sia teritorio.
El pito negro (Dryocopus martius), rebautizado como picamaderos negro,[2] es una especie de ave piciforme de la familia de los pájaros carpinteros (Picidae) que se distribuye por los bosques maduros templados y boreales de Europa y Asia. No está amenazada a nivel global, y su población se estima entre 1.500.000 y 2.900.000 ejemplares.[1]
Tiene descritas dos subespecies:[3][4]
Es un picapinos grande: mide de 40 a 46 cm de largo y tiene una envergadura de alas de entre 67 y 76 cm. Su plumaje es negro por completo, a excepción del píleo (parte superior de la cabeza), donde tiene una mancha roja. Los sexos se diferencian en que en el macho la mancha roja cubre por completo el píleo, y en la hembra solo es roja la parte posterior.[5]
El pito negro (Dryocopus martius), rebautizado como picamaderos negro, es una especie de ave piciforme de la familia de los pájaros carpinteros (Picidae) que se distribuye por los bosques maduros templados y boreales de Europa y Asia. No está amenazada a nivel global, y su población se estima entre 1.500.000 y 2.900.000 ejemplares.
See artikkel räägib liigist; perekonna kohta vaata artiklit Musträhn (perekond) Musträhn (Dryocopus martius L.) on linnuliik rähnlaste sugukonnast; Eesti suurim rähniline.
Musträhn on levinud Euraasia parasvöötme metsaaladel. Eestis hinnatakse musträhni pesitsusaegset arvukust 6000 - 9000 paarile, talvist arvukust 10 000 - 20 000 isendile [1].
Okil beltza (Dryocopus martius) picidae familiako hegaztia da, Eurasiako basoetan bizi dena, Euskal Herrian ere bai.
Gainerako okilekin gertatzen den bezala, bere moko luze eta gogorrarekin enborrak zulatzeko duen gaitasuna da bere ezaugarri deigarriena.
Okil beltza Europako okilen arteko handiena da, 45-48 cm-ko luzera eta 70-75 cm-ko hegal zabalera izanik; ia belearen tamainakoa baitugu. Lumaje beltza du erabat buru gainean izan ezik, bertan marra gorri zabala ageri duelarik (oso nabarmena du arren kasuan, emeetan aldiz garondoan kokatutako orbain txiki bat baino ez). Mokoa gris argia izaten du, eta begiak zuri-horiskak[1].
Intsektu kortikalak (zuhaitz-enborretan bizi direnak), eta koleoptero xilofagoak dira okil beltzaren ehizakirik gogokoenak, eta hauek harrapatzeko behin eta berriro zulatzen ditu zuhaitz-enborrak, egindako zuloak gehienetan okila dagoela adierazten duten daturik nabarmenenak izanik.
Inurritegiren bat aurkitzen duenean ere ez du zalantzarik izaten lurrera jaisteko, eta bere mihi luzeaz baliatuz ase arte aritzen da bertan inurriak jaten.
Bizi den basoetan, otsailetik aurrera, argi entzun daiteke okil beltz arraren tarrapatada-hots ozena. Soinu hau atabal-erredoble lehor eta azkarraren modukoa izan ohi da, eta hegaztiak bere moko sendoaz adar ihartu bat joz sortzen du, bere bitartez emeak eta gainerako arrak oharterazten dituela.
Udaberria iristen denean, bikotea osatu ondoren, zuhaitz sendo eta handi bat aukeratzen dute, eta mokoaz zura zulatuz 20 cm diametro inguruko ganbara bikaina eraikitzen dute enborraren barnean habia gisa. Ganbara honen atari eliptikoa normalean hegoalderantz begira kokatuta egoten da.
Apirilaren azkenetan edota maiatzean emeak 4-5 arrautza zuri jartzen ditu bertan, eta txitoak 12-14 egunen buruan jaioko dira mundura, beren elikadura ar eta emearen kargu burutzen delarik. 20 egunetara txitoak jadanik habi ataritik kanpora begira hasiko dira, eta 27. egunerako irten eta inguruak miatzen. Hala ere oraindik txitoen elikadura gurasoen esku izango da, eta talde familiarra ez da bananduko bi hilabete igaro artean.
Azpiespezie bi ditu[2][3]:
20. mendearen bigarren partean, Pirinioetako populazio bat zen txori honek Euskal Herrian zeukan presentzia bakarra. Zuberoa eta Nafarroan ikus zitekeen[4], baina mendebalderago ez zegoen arrastorik. 1985eko azterketaren arabera, esate baterako, bere presentzia Gipuzkoan anekdotikoa zen (Aralarko baso batean behin ikusia), eta ez zen beste zitarik Bizkaian eta Araban[5].
Baina 21. mendean, okil beltzaren eremua zabalduz joan da[4]. Aralartik barrena Gipuzkoara zabaltzen hasi zen lehenengo, mendirik mendi eta basorik baso (2001eko Gipuzkoako Atlasean 4 kuadrikulatan aipatzen da, Leitzaranen eta Aralarren). Arabarantz hedatu zen ondoren, eta azken urteotan Bizkaian ere gero eta ohikoago bilakatu da. 1985ean EAEn anekdotikoa izatetik, 2013an 39 kuadrikulatan aurkitu zuten.
2013tik hona izan duen hedatzea are bizkorragoa da[6][7]. Gehienetan pinadi eta pagadi helduei lotuta hedatzen da, baina badirudi bere behar ekologikoak ez direla uste genuena bezain zorrotzak (edo ondo egokitu dela azkenaldian "utzita" dauden pinu-landaketetara), eta apurka-apurka ia-ia eskualde guztietara ari da zabaltzen. Mendilerro nagusietan ohiko bilakatu da (Aralar, Aiako Harria, Aizkorri-Aratz parkea, Arabako mendilerroak, Urkiolako parke naturala...), eta dagoeneko kostalderantz ere zabaldu du bere eremua[4]. Hiriburu handietatik hurrean ere agertu izan da, gainera[8][9].
Honela, Euskal Herrian, Pirinioetako populazioak seguruenik bat egin du Iberiar penintsulako iparraldeko beste okil beltz multzoarekin, Europako Mendietakoarekin[4].
Okil beltza (Dryocopus martius) picidae familiako hegaztia da, Eurasiako basoetan bizi dena, Euskal Herrian ere bai.
Palokärki (Dryocopus martius) on isokokoinen, peloton tikkalaji, johon liittyy paljon kansanperinnettä: sanotaan, että kuolema vierailee talossa, jonka pihaan palokärki asettuu.[2]
Palokärjen pituus on noin 45–50 cm, ja sen paino on noin 300–400 g. Palokärjen höyhenpeite on hiilenmusta. Koiraalla päälaki on punainen, naaraalla on punaista vain takaraivossa. Sysimustaa, variksenkokoista palokärkeä ei Suomessa voi sekoittaa muihin lintulajeihin. Sen lento on syväaaltoista, ja se ääntelee ahkerasti ja kuuluvasti ympäri vuoden.
Keväällä palokärki rummuttaa kauas kuuluvia sarjoja ja huutelee kiihkeästi ”kui-kui-kui…”. Lennossa se huutelee ”kry-kry-kry…” ja laskeutuessaan puuhun ”kliiie”. Pesäpoikasten ääni on kiivasta kimitystä.
Vanhin tavattu suomalainen rengastettu palokärki on ollut 13 vuotta, 11 kuukautta ja 18 päivää vanha. Se on samalla Euroopan vanhin palokärki.
Palokärjen esiintymisaluetta on lähes koko Eurooppa ja Aasia. Euroopan populaation kooksi arvioidaan 1,5–2,9 miljoonaa yksilöä. Suomessa sitä tavataan miltei koko maassa, laji puuttuu vain aivan pohjoisimmasta Tunturi-Lapista. Parimäärä Suomessa on 10 000–15 000. Nuoret yksilöt vaeltavat syksyisin vaihtelevassa määrin.
Palokärki suosii vanhoja havumetsiä, mutta pesii myös varttuneissa talousmetsissä. Reviiri saattaa olla hyvin laaja, joskus useita neliökilometrejä. Kelvollisen reviirin vaatimuksena on hevos- ja kekomuurahaisten runsaus. Palokärki pesii puuhun hakkaamaansa koloon.
Palokärki hakkaa ison pesäkolon, mutta pesii joskus myös vanhaan koloon. Pesä on useimmiten männyssä tai haavassa. Pesäkolo voi olla suurelle hakkuuaukolle jätetyssä ainoassa säästöhaavassa. Lintu munii huhtikuun lopussa 3–6 hohtavan valkeata munaa, joita emot hautovat 12–15 vuorokautta. Poikaset jättävät pesän noin 24–29 vuorokauden ikäisinä. Palokärjellä on vain yksi pesue vuodessa.
Lajin pääasiallista ravintoa ovat hyönteiset, joita palokärki etsii ennen kaikkea lahovaurioisista ja kuolleista puista. Palokärki saalistaa ainakin mäntypuupistiäisiä (Sirex noctilio), sinipuupistiäisiä (Sirex juvencus), jättipuupistiäisiä (Urocerus gigas), porapuupistiäisiä (Xeris spectrum) ja Sirex cyaneus -pistiäisiä.[3] Palokärki kaivelee myös muurahaiskekoja, joista se syö sekä muurahaisia että niiden toukkia. Joskus se syö myös marjoja.
Palokärki (Dryocopus martius) on isokokoinen, peloton tikkalaji, johon liittyy paljon kansanperinnettä: sanotaan, että kuolema vierailee talossa, jonka pihaan palokärki asettuu.
Dryocopus martius
Le Pic noir (Dryocopus martius) est une espèce d'oiseaux de la famille des Picidae. C'est la plus grande des espèces de pics européens. Sa taille peut atteindre 55 cm. C'est un pic au plumage noir, sauf une calotte rouge chez le mâle (seulement la nuque chez la femelle). C'est un oiseau forestier au tambourinage très sonore, des forêts de hêtres et de conifères qui se repaît d'insectes xylophages.
Dans des arbres sains, en général des hêtres en plaine, il creuse une cavité de grande taille en forme de puits (pouvant aller jusqu'à 55 cm) dans laquelle il installe son nid. La femelle pond le plus souvent 3-4 œufs dont l'incubation est courte (12 jours). Les jeunes quittent le nid au bout de 28 jours.
En dehors de la période de reproduction, c'est un oiseau sédentaire, territorial et solitaire. Ses loges sont réutilisées comme nichoir par de nombreuses autres espèces comme la Chouette de Tengmalm, la Martre des pins, le Choucas des tours par exemple ou, plus étonnant, par le Garrot à œil d'or, un canard du nord de l'Europe.
Le Pic noir est originaire des forêts montagnardes du nord et du centre de l'Europe. En France, il est en expansion en plaine et vers les régions atlantiques depuis le début des années 1960, sans qu'on puisse en expliquer réellement la raison. L'hypothèse d'une modification des pratiques sylvicoles est avancée, mais les ornithologues français se perdent en conjectures. En Belgique, l'espèce connaît le même dynamisme parce qu'elle a largement profité des vagues d'enrésinement et plus particulièrement des exploitations de résineux. En effet, le Pic noir utilise les souches des résineux à la recherche d'insectes xylophages dont il se nourrit abondamment (Colmant 1996).
D'après la classification de référence (version 5.2, 2015) du Congrès ornithologique international, cette espèce est constituée des deux sous-espèces suivantes (ordre phylogénique) :
Comme tous les pics, le Pic noir a sans doute beaucoup souffert au XXe siècle de la raréfaction des bois morts et arbres sénescents en forêt. Le monitoring de la « Station ornithologique suisse » a montré que la restauration de la quantité et qualité des bois morts et sénescents (suivi par l'Inventaire forestier national suisse) a permis une nette augmentation des populations reproductrices des espèces forestières dépendante de plusieurs types de bois mort (pic noir, mais aussi Pic épeiche, Pic mar, Pic épeichette, Pic vert, Pic tridactyle ainsi que Mésange huppée, Mésange boréale et Grimpereau des bois) de 1990 à 2008, bien que, dans une certaine mesure, ces données soient variables selon les espèces. Le Pic à dos blanc a même fortement élargi son aire dans l’est de la Suisse.
Pour toutes les espèces suivies, hormis pour le Pic vert et le Pic mar, la disponibilité croissante en bois mort semble être le facteur explicatif le plus important. Ces espèces consommant les insectes parasites des arbres, on peut supposer que la résilience écologique des forêts en sera améliorée[1],[2],[3],[4].
Le Pic noir bénéficie d'une protection totale sur le territoire français depuis l'arrêté ministériel du 17 avril 1981 relatif aux oiseaux protégés sur l'ensemble du territoire. Il est inscrit à l'annexe I de la directive Oiseaux de l'Union européenne. Il est donc interdit de le détruire, le mutiler, le capturer ou l'enlever, de le perturber intentionnellement ou de le naturaliser, ainsi que de détruire ou enlever les œufs et les nids, et de détruire, altérer ou dégrader son milieu. Qu'il soit vivant ou mort, il est aussi interdit de le transporter, colporter, de l'utiliser, de le détenir, de le vendre ou de l'acheter. Les mesures sont équivalentes dans d'autres pays, dont la Belgique.
Un autre volet de la protection du Pic noir concerne ses sites de nidification et ses arbres à loges. L'enjeu pour le Pic noir et les espèces hôtes est important. Pour l'illustrer, un suivi de 15 ans dans des forêts de Wallonie en Belgique permet de tirer des enseignements du maintien des arbres à loges lors des exploitations forestières (Colmant 2010). Non seulement le nombre de loges augmente progressivement, ce qui favorise les reproductions du Pic noir mais aussi celles des espèces hôtes tels le Pigeon colombin (Columba oenas), le Choucas des tours (Corvus monedula), ainsi que celles d’autres espèces d’Oiseaux, de Mammifères et d'Hyménoptères. Les résultats suggèrent que l’augmentation du nombre de loges se poursuit avec la mesure conservatoire et que celles-ci sont occupées par un cortège d’espèces de plus en plus diversifiées au fil des ans.
Creuse le bois. Insectes et larves. Au sol, fourmis.
"Pi-uuuuu" sonore, long, plaintif. "Kli-uu" sifflé. En vol, "krukrukrukru" puissant. Long tambourinage très puissant.
Grande loge à accès ovale (9 × 12 cm), dans un gros arbre (4-6 œufs/1 ponte/avril-juin).
Dryocopus martius
Le Pic noir (Dryocopus martius) est une espèce d'oiseaux de la famille des Picidae. C'est la plus grande des espèces de pics européens. Sa taille peut atteindre 55 cm. C'est un pic au plumage noir, sauf une calotte rouge chez le mâle (seulement la nuque chez la femelle). C'est un oiseau forestier au tambourinage très sonore, des forêts de hêtres et de conifères qui se repaît d'insectes xylophages.
Dans des arbres sains, en général des hêtres en plaine, il creuse une cavité de grande taille en forme de puits (pouvant aller jusqu'à 55 cm) dans laquelle il installe son nid. La femelle pond le plus souvent 3-4 œufs dont l'incubation est courte (12 jours). Les jeunes quittent le nid au bout de 28 jours.
En dehors de la période de reproduction, c'est un oiseau sédentaire, territorial et solitaire. Ses loges sont réutilisées comme nichoir par de nombreuses autres espèces comme la Chouette de Tengmalm, la Martre des pins, le Choucas des tours par exemple ou, plus étonnant, par le Garrot à œil d'or, un canard du nord de l'Europe.
Le Pic noir est originaire des forêts montagnardes du nord et du centre de l'Europe. En France, il est en expansion en plaine et vers les régions atlantiques depuis le début des années 1960, sans qu'on puisse en expliquer réellement la raison. L'hypothèse d'une modification des pratiques sylvicoles est avancée, mais les ornithologues français se perdent en conjectures. En Belgique, l'espèce connaît le même dynamisme parce qu'elle a largement profité des vagues d'enrésinement et plus particulièrement des exploitations de résineux. En effet, le Pic noir utilise les souches des résineux à la recherche d'insectes xylophages dont il se nourrit abondamment (Colmant 1996).
O Peto negro (Dryocopus martius) é un peto da subfamilia dos petos auténticos (Picinae). É o peto de tamaño meirande do continente europeo, se exceptuamos as especies probablemente extintas (Campephilus imperialis) e (Campephilus principalis), o segundo peto do mundo en tamaño, despois da especie asiática (Mulleripicus pulverulentus). As dúas subespecies de peto negro están repartidas por nunha grande área do Paleártico setentrional e central.
O talle e o deseño da plumaxe dos petos negros fan que sexa difícil de confundir con outras aves. Os exemplares da subespecie nominativa, D. m. martius, acadan os 48 cm. de lonxitude, cunha envergadura de alas duns 70 cm. A subespecie D. m. khamensis é de talle semellante pero de alas algo máis longas. O peso varía, dependendo das dispoñibilidade de alimentos, entre os 260 e os 340 gramos. Como regra, os individuos setentrionais son algo meirandes e máis pesados.[2] A súa plumaxe é completamente negra, agás na parte superior da cabeza. Coa luz axeitada esta cor negra amosa pequenas diferenzas de matiz. A parte superior do corpo ten tons máis escuros e brillantes e as plumas poden ter reflexos azulados. A inferior é máis mate con lixeiros tons agrisados ou acastañados. As rémixes primarias son a miúdo algo máis claras e cun matiz máis castaño có resto das plumas das alas. Cando están pousados a cola, longa e gallada, é ben visible. O bico, de base ancha, mide uns 5 ou 6 cm. e é de cor branca agrisada coa punta gris escura. O iris dos ollos dos adultos, que de lonxe semella branco, é de cor crema. Os dedos son grises claros, coas unllas algo máis escuras.
As femias son, de media, algo máis pequenas e lixeiras cós machos, aínda que este dato é pouco significativo para identificalas en condicións de liberdade.[3] O signo distintivo entre os sexos máis evidente é a área de coloración vermella da cabeza, que nos machos abrangue dende a base do bico ata case a caluga e nas femias vai da parte posterior da cabeza ata ó comezo da caluga. As plumas das femias son algo máis mates cás dos machos.
Os exemplares novos son máis claros: en especial as plumas rectrices son máis axiña grises acastañadas cá negras. O bico dos xoves é da cor do marfil e o iris ocular negro. A área vermella da cabeza cobre aproximadamente a mesma área cá dos adultos, pero ten unha cor máis mate. Os petos negros novos cambian á plumaxe adulta á fin do seu primeiro ano de vida.
Os petos negros son aves ruidosas, aínda que as diferenzas de actividade sonora entre os diferentes exemplares son significativas. Os dous sons vocais máis habituais son un berro que emiten cando voan e unha especie de queixume que usan habitualmente para marca-lo territorio ou indicar a súa presenza. Ámbolos dous berros poden escoitarse durante todo o ano coa excepción da época final da incubación e durante a cría dos polos e óense ata case un quilómetro de distancia, ou máis se as condicións climáticas son boas. O berro territorial utilízano tamén cando se senten molestados, e, cando están moi excitados, repíteno en intervalos de poucos segundos. Variacións do mesmo son emitidas en situacións de conflito e unha estrofa especial, alta e de son metálico, que serve para a atracción sexual e a marca territorial déixase oír só na época reprodutora. Ademais destes sons, ámbolos dous sexos dispoñen dunha serie de berros baixos, algúns deles guturais, que emiten en momentos de gran excitación sexual. O ruído que producen cando petan co bico na madeira serve tamén para as funcións de marcaxe do territorio e de establecer e reafirmar as relacións. O batido ten unha frecuencia aproximada de 17 golpes por segundo en series de ata 60 golpes. Estes sons son producidos polos dous sexos, por ben que as femias os producen máis ó raro e en series máis curtas e lentas. Exemplo de sons producidos polo peto negro.
Viven en case todo o norte e centro do Paleártico, faltando en Islandia e as illas Británicas. A súa área de cría comeza no suroeste de Europa, en illas de poboación nas zonas montañosas do norte de España, continúa por boa parte de Francia, e o centro e leste do continente, seguindo pola taiga boreal ata Kamchatka, e as illas de Sakhalín, Hokkaido e o norte da de Honshu. No norte de Europa aparecen en Dinamarca, boa parte de Noruega, Suecia, Finlandia e nas Repúblicas Bálticas. En Escandinavia as súas poboacións chegan ó Círculo Polar Ártico. No sur e Sueste de Europa aparecen nos Balcáns, na fronteira norte de Italia e nunha pequena área illada no suroeste deste estado. Non cría actualmente en ningunha illa mediterránea coa excepción da de Cefalonia, e en Asia Menor crían só na montañas Pónticas. Son máis comúns no Cáucaso, Transcaucasia e nas costas iranianos do mar Caspio. No leste de Asia crían ata á provincia setentrional china de Shanxi, e acadan polo leste o norte de Corea do Sur. Poboacións illadas da variedade D. m. khamensis crían no oeste da cordilleira de Kunlun, no nordeste do Tíbet e no noroeste do Sichuan.
Escollen para criar tanto bosque alpinos coma bosques de zona baixas. En Centroeuropa, por exemplo, localizáronse niños de peto negro a máis de 2200 metros de altura sobre o nivel do mar no cantón suízo de Graubünden [4], aves da subespecie nominativa crían nos montes Altai por riba dos 3500 m. e as da variedade D. m. khamensis foron observadas por riba dos 4000.[5].
Os petos negros adultos son moi fieis o seu territorio e mesmo os que viven máis ó norte tentan resistir nel durante os invernos máis duros. Só en casos de moita falta de alimentos se deciden a facer viaxes de pouca distancia. Non está claro se estes movementos son regulares nas zonas máis setentrionais da súa distribución. Mesmo as aves novas que deixan a familia non adoitan desprazarse a máis de 50 km do seu lugar de nacemento, aínda que, se non se dan as condicións axeitadas para crear o propio territorio, poden facer viaxes de case 500 ou, ocasionalmente, 1.000 km [6].
Son aves moi adaptables, o que lles permite criar con éxito en hábitats moi variados. Se cadra o lugar ideal para a especie son os bosques submontanos centroeuropeos. de faias con algúns abetos espallados. Nestes e nos bosques mixtos de piñeiro e carballo danse as concentracións meirandes de exemplares.[7] Densidades menores atópense en case calquera tipo de bosque, sempre que haxa unha certa cantidade de coníferas, e de árbores altas, illadas e de casca lisa, que lles faciliten a perforación de niños e refuxios, así como unha cantidade suficiente de alimentos. O biótopo axeitado debe ofrecer tamén árbores mortas ou caídas, pero adáptanse tamén a vivir en plantacións de árbores. A miúdo crían en áreas de pouco tamaño e moi fragmentadas, pero gústanlles tamén os bosques grandes. Se son tolerados poden vivir preto de zonas habitadas, ocasionalmente mesmo en parques. A estrutura exacta e a idade dos bosques non parecen ter unha importancia decisiva á hora de escoller un territorio: en Noruega en a zona da taiga prefiren os bosques de píceas e álamos, a miúdo nas beiras de ríos ou de claros. No Báltico son habitantes de piñeirais mestos e en Hungría, España e Francia viven en bosque mixtos de faias nos que haxa algunhas coníferas.[8] En Francia aparecen mesmo en bosques caducifolios puros. As densidades de poboación son moi variables. En condicións óptimas os territorios poden ter menos de 100 hectáreas. Así, nos bosques caducifolios case naturais de Spreewald, no Land alemán de Brandeburgo, contáronse 1,3 territorios por cada 100 Ha.[9] En xeral, porén, os territorios son moito máis grandes, dunhas 400 Ha. de media na Europa central e de ata máis de 1000 en áreas menos xeitosas.
O xénero Dryocopus engloba segundo as clasificacións actuais [10] sete especies de petos de tamaño grande ou moi grande, de plumaxe negra ou branca e negra. Máis destas especies teñen tamén as plumas da parte superior da cabeza vermellas. Tres delas viven principalmente na rexión neotrópica, dúas na paleotrópica , unha na neártica e outra, o peto negro, na paleártica .
A forma nominativa do peto negro Dryocopus martius martius, aparece en case toda a área de distribución da especie, a outra subespecie, D. m. khamensis, pouco diferenciada, vive illada na rexión do leste de Kunlun Shan e nas zonas exteriores do leste do Tíbet.
Cítase ocasionalmente unha terceira subespecie, D. m. pinetorum, distribuída principalmente por Europa, pero non universalmente recoñecida.
A base da alimentación dos petos negros son os insectos, principalmente as formigas. O volume de alimento vexetal na súa dieta, principalmente froitas, bagas e sementes de coníferas, é pouco significativa. As presas máis habituais dos petos negros son os insectos de tamaño meirande coma imagos, larvas e pupas de formigas dos xéneros Camponotus , Formica , Lasius e Myrmica. A presenza de formigas na súa dieta pode chegar, con variacións anuais, ata máis do 90% do total. As formigas, singularmente as do xénero Camponotus, son tamén a base da alimentación dos polos.[11] Diversos tipos de escaravellos forman tamén unha parte significativa da súa alimentación. E outras especies de insectos coma a avéspora Urocerus gigas poden ser presas habituais cando abundan moito. Raras veces se atopan restos de dípteros, bolboretas, arañas ou pequenos caracois nos exames alimenticios feitas a exemplares da especie. Excepcionalmente capturan vertebrados, coma tritóns, polo se ovos doutras aves.
Capturan as formigas que viven nas árbores abrindo os seus niños e camiños de paso con fortes golpes do bico na madeira. O resultado desta actividade cazadora adoitan ser sucos alongados, a miúdo en ángulo recto, que poden ser moi fondos. Levantan tamén anacos grandes de casca para extrae-los insectos que viven debaixo. A finais do outono e no inverno atacan sobre todo os niños de formigas do xénero Formica, nos que se poden concentrar ás veces diversos exemplares de peto negro, e, ocasionalmente, mesmo exemplares de peto verde ou peto cincento. Para chegar ós niños poden atravesar grosos de neve de ata preto dun metro.[12].
Coma tódolos petos son aves diúrnas. As súas horas activas coinciden en xeral coas horas de sol. As femias adoitan comezar a xornada activa algo máis tarde cós machos. As horas de máis actividades concéntranse nas primeiras horas da mañá e últimas de tarde. Entre estes momentos fan, fora da época reprodutora, unha pausa longa para descansar. Aproveitan tamén as primeiras horas da maña tamén para as actividades de cortexo e sexuais e para as fases máis intensas de construción ou adaptación dos furados para face-lo niño. Os petos negros dormen nos mesmos ocos que utilizan para poñe-los ovos na época de cría, buratos que utilizan mesmo polo día se o clima é desfavorable. Malia o aspecto aparentemente pesado do seu voo, son voadores hábiles, rápidos e resistentes, que ousan sobrevoar extensións amplas de auga, como proba a súa presenza en moitas illas do Báltico. O voo é máis axiña recto, describindo un arco só cando se achegan no punto de destino. O ruído das alas pode escoitarse, sobre todo cando fan xiros, ata a 30 metros de distancia[13] O seu tamaño non lles quita de ser hábiles dabondo como para fuxir facendo cambios bruscos de dirección de inimigos que os ataquen no aire.[14]
Agatuñan polos troncos coas patas separadas, ascendendo en liña recta. Nas polas, camiñan pola parte superior. As raras veces que camiñan polo chan fano de xeito algo torpe, choutando coas dúas patas se atopan pequenos obstáculos, e voando para evitar os meirandes.
Como no caso doutros petos, os límites dos territorios dos petos negros non están ben definidos, e os territorios de caza veciños poden solaparse de xeito amplo sen que xurdan problemas entre os propietarios. Machos e femias ocupan territorios distintos fora da época de cría. Os encontros ocasionais non provocan agresións e os recursos alimenticios abundantes poden ser compartidos. Durante á época de cortexo e cría, a área inmediata ó niño, as zonas de máis dispoñibilidade de alimentos e as árbores usadas para facer sinais acústicos batendo co peteiro, son defendidos fronte a outros conxéneres e mesmo ás veces fronte a outras especies de petos. Nestas áreas os petos negros invasores son recibidos cun repertorio amplo de xestos, berros e demostracións ameazantes, que son máis intensos cando unha femia localiza un intruso tamén feminino, ou un macho un do seu mesmo sexo. As loitas entre rivais seguen un ritual estrito, e o seu elemento principal son subidas espirais polos trocos acompañadas de ataques finxidos e xestos coa cabeza, amosando sempre a marca vermella cara ó rival. En casos extremos pódese chegar ó enfrontamento físico.
Malia o seu talle grande, os petos negros non son moi agresivos á hora de defende-los seus furados de cría e se son molestados continuamente poden cede-los mesmo a aves menos grandes e fortes. Algunhas aves coma o moucho de Tengmalm aproveitan frecuentemente os furados dos petos negros para por os seus ovos. So durante a posta, a incubación e a cría os ocos son defendidos con máis intensidade e éxito.
Para fuxiren de inimigos voadores coma o azor adoitan ficar quietos e moi pegados ás polas. Os individuos adultos que están fora do seu tobo foxen de carnívoros coma a marta voando.
Os petos negros maduran sexualmente ó ano de idade. Forman parellas estacionais, malia que a repetición das parellas doa no anterior é frecuente, polo que se cadra se mantén algún tipo de vencello entre algunhas parellas fora da estación de cría..[15] Os territorios de cría son marcados con berros e batendo co bico principalmente no outono serodio, malia que as cerimonias nupciais non comezan polo menos ata finais de xaneiro, facéndoo en xeral en marzo. A construción conxunta do furado do niño constitúe o elemento de unión máis importante. As cópulas que teñen lugar mentes preparan o niño son o elemento que marca a definitiva formación das parellas.
Os petos negros escollen para face-lo niño, polo menos en Centroeuropa, lugares situados de xeito que lles fagan posible ter unha voa vista dos arredores e un punto de engalaxe xeitoso. Ademais de nas faias, que son preferidas sempre que as poden atopar, fan os niños en moitas especies de árbores incluíndo abetos, piñeiros, carballos, álamos, freixos e ameneiros. Os furados dos niños están situados habitualmente entre 10 e 20 m de altura, moi poucas veces por debaixo dos cinco metros. Para escoller a arbore axeitada teñen importancia a idade desta e o groso do tronco á altura do niño, que non adoita ser menor de 40 cm. Os máis dos buratos son preparado sen marzo e abril. En xeral perfora nun niño novo cada ano, pero ás veces poden aproveitar furados xa existentes. Os furados son máis altos que anchos coa parte inferior inclinada para permitir a saída da auga da choiva. Aproveitan a miúdo puntos febles das árbores para face-la construción. A boca do niño mide uns 12,8×8,6 cm cun fondo de entre 30 e case 60 cm. A amplitude media interior é duns 25 cm. Os furados máis axeitados son usados moitos anos, sendo en xeral cada vez máis fondos.[16] Os dous sexos colaboran na construción do burato, pero os machos parecen se-los principais encargados de prepara-la parte interior. A perforación completa leva unhas catro semanas, pero a miúdo comezan o traballo e fan unha parada ata que a madeira podreceu dabondo como para facilita-lo traballo. Se por algunha causa perden un furado poden preparar un de substitución en menos de 10 días.[17]
Fan unha posta ó ano. En Centroeuropa o momento máis intenso da cría é a mediados de abril, pero as molestias causadas mentres están no niño fan que se poidan atrasa-la posta que se poidan atopar niños con ovos a primeiros de xuño. A perda de ovos ou niños pode dar lugar a unha posta de substitución, en xeral máis pequena, polo que mesmo en agosto poden verse en ocasións adultos embicadando ós fillos.[18]
Poñen entre 2 e 6 ovos de aspecto de porcelana e cor branca, que miden de media 35 × 26 mm. e pesa nuns 13 gramos. Os ovos son sorprendentemente pequenos sen relación ó tamaño da ave.Entre a posta de cada un dos ovos pasa un día, dous como moito es ó comeza na chocar cando aposta está completa. Os polos rompe na casca con bastante separación (dun a tres días) uns dos outros, o que provoca diferenzas de desenvolvemento evidentes. A incubación dura uns 13 días, roldándose os dous sexos, aínda que os machos adoitan ocuparse das horas nocturnas. Durante os primeiros oito días de vida os pitiños son alimentados constantemente a intervalos curtos, principalmente con formigas e larvas de formiga. A partir dos 17 días de vida os polos saen á boca do niño para recibi-la comida. O tempo de estanza no niño é variable e vai dos 25 ós 31 días.[19] Cando comezan a voar os polos a familia divídese habitualmente en dous grupos, cada un ó cargo dun adulto. Os petos negros novos pasan aínda un período de, en xeral, catro ou cinco semanas cos adultos..Sábese pouco das relacións entre as dúas partes da familia nesa época. Os petos negros teñen taxas altas de éxito reprodutor, con perdas que se sitúan segundo varios estudios por debaixo do 15%.[18] A separación das familias non causa habitualmente grandes desprazamentos, pero en ocasións algúns petos xoves fan viaxes de máis de 100 km.
Non se coñece a idade media que poden alcanzar os petos negros na natureza, Unha femia anelada no seu primeiro ano de vida foi recuperada 12 anos máis tarde e tíñase reproducido na derradeira estación de cría.[20] As mortes prematuras e as perdas de niños ou niñadas son causadas en xeral por depredadores como o azor, os falcóns peregrinos e os bufos.[21] Moitos petos novos morren por accidentes diversos ou de fame durante o seu primeiro inverno de vida. Os invernos de moita neve, que impide ós petos negros o acceso fácil ó alimento son críticos para a especie. Non é raro que morran por causas derivadas da conxelación en invernos moi fríos.[22]
En Europa contáronse ata 50 especies animais que utilizan os niños abandonados de peto negro ou expulsan os petos para aproveitalos. Entre elas hai morcegos, estorniños, pombas, varias especies de aves de rapina nocturnas, algunhas anseriformes, esquíos e martas. Os buratos son usados como refuxio ou para criar. Abellas, avésporas e abellóns son tamén habitantes ocasionais dos ocos dos petos. Algúns córvidos, as martas e as avelaionas poden botar fora os petos para ocupa-los seus niños. A importancia dos petos negros para outras especies púxose de manifesto nun estudio levado acabo na illa báltica de Bornholms. En 1966 reproduciuse nela a primeira parella de petos. Contra mediados dos anos 1980 contábanse 36 parellas e algunhas aves non reprodutoras. Neses 20 anos construíronse case 2000 furados, aumentaron significativamente as poboacións de gralla pequena (Corvus monedula) , e instaláronse na illas as pombas das fragas (Columba oenas), e os mouchos de Tengmalm.[23]
A substitución en moitas partes de Europa a finais do século 19 de zonas de bosque baixo por bosque máis alto, singularmente plantacións de coníferas, provocou a expansión da zona de cría da especie por unha ampla área do continente, incluíndo zonas de terras baixas. Contra 1920 os petos negros colonizaran boa parte do norte de Alemaña, Bélxica, os Países Baixos, e o leste de Austria. Nos anos 1960 ocupaban boa parte de Francia onde a expansión continúa. Están a establecerse en Dinamarca e nas chaira húngara.. Desde 1980 aumentou tamén a súa área de distribución en Suíza.[24] En Suecia é a única especie de peto que non se viu afectada pola transformación dos bosques en explotacións forestais.[25]
A situación actual en Europa é de estabilidade ou de lixeiro aumento.[26] Calcúlase que no continente hai entre 740.000 e 1,4 millóns de parellas reprodutoras.[27]
Como indica o seu nome específico martius, o peto negro estaba asociado con Marte, o deus romano da guerra. Un peto, se cadra o peto negro, está presente na lenda da fundación de Roma, colaborando coa loba capitolina na alimentación de Rómulo e Remo. Na antiga Grecia os seus berros e voos servían de oráculo. Probablemente atribuíanselle tamén nalgunhas ocasións características de ave de mal agoiro., como amosa un texto de Horacio: "eque nec laevus vetat ire picus” ( que ningún peto á túa esquerda che dificulte a viaxe).[28] Nalgunhas tribos xermánicas era a ave asociada a Thor, o deus do trono. Entre algúns pobos de Siberia considérase curativo o seu sangue e os ainus de Hokkaido venerábano coma á un deus. O nome científico do xénero, Dryocopus, procede do xenitivo do substantivo grego δρνς (faia) e do verbo κόπος (bater, petar), e podería traducirse por: "o que peta nas faias".[29]
O Peto negro (Dryocopus martius) é un peto da subfamilia dos petos auténticos (Picinae). É o peto de tamaño meirande do continente europeo, se exceptuamos as especies probablemente extintas (Campephilus imperialis) e (Campephilus principalis), o segundo peto do mundo en tamaño, despois da especie asiática (Mulleripicus pulverulentus). As dúas subespecies de peto negro están repartidas por nunha grande área do Paleártico setentrional e central.
Il picchio nero (Dryocopus martius (Linnaeus, 1758)) è un uccello appartenente alla famiglia Picidae, diffuso in Eurasia[2]; risulta essere l'unico appartenente al genere Dryocopus in Europa. Questa specie è stanziale e non migra.
Picide di grandi dimensioni (lunghezza 45-47 cm, apertura alare 64-68 cm[3]), il peso varia dai 250 ai 400 g. Ha ali arrotondate, coda appuntita, occhio giallo nell'adulto e azzurro nel giovane. Come gli altri picchi possiede piedi zigodattili (due dita rivolte in avanti e due posteriori) ed una coda rigida, adattamenti che gli consentono di arrampicarsi agevolmente sui tronchi verticali. Il becco color grigio avorio può apparire bianco a distanza. Il dimorfismo sessuale è limitato alla parte superiore della testa, che nel maschio risulta rossa, mentre nella femmina solo la nuca è rossa.
Il picchio nero risulta diffuso nel paleartico con due sottospecie. In Europa va dalla Spagna settentrionale fino alla Russia e alla Turchia, mentre risulta assente nell'arcipelago britannico e in Portogallo[4]. In Italia è frequente sulle Alpi, mentre è frammentato e localizzato sugli Appennini[5]; inoltre, la specie risulta in espansione in ambiti di pianura in Piemonte, Lombardia, Veneto e Friuli Venezia Giulia. Nel periodo invernale si può spostare verso il fondovalle.
Il picchio nero preferisce boschi di faggio e abete bianco con alberi di grandi dimensioni e un'ampia superficie, anche se può adattarsi ad altri tipi di foreste; risulta favorito da spazi aperti, come radure e praterie, utili alla ricerca di cibo (in particolar modo formiche), soprattutto al di fuori della stagione riproduttiva[5]
Il foro d'ingresso dei nidi, scavati su grandi alberi sprovvisti di rami bassi, è ellittico e alto almeno 9 cm (quasi circolare con diametro non superiore a 6 cm negli altri picchi europei). Gli scavi alimentari, di forma irregolare, possono raggiungere e superare i 15–20 cm di lunghezza.
Inconfondibili sia i richiami che emette in volo (un metallico "krukrukrukrukrukru...") o posato (un lamentoso "klihh.."), sia il tambureggiamento territoriale, sonora raffica di colpi di becco su un tronco udibile a più di un chilometro.
Col forte becco scava il legno sia di alberi vivi, sia di tronchi secchi o marcescenti alla ricerca di insetti. Anche i grandi formicai vengono divelti a colpi di becco, con successiva cattura delle piccole prede agevolata dalla lunga lingua, resa vischiosa dal secreto delle ghiandole salivari.
Nidifica da marzo ad inizio estate. Ogni coppia nidificante necessita di ampie porzioni di foresta (dai 300 ai 600 ettari), all'interno o al margine delle quali costruisce più nidi scavati su varie essenze (in Valle d'Aosta, in ordine di importanza: pioppo tremulo, faggio, abete bianco, pino silvestre e larice). Le 4-5 uova sono covate da entrambi i sessi per 12-14 giorni e i piccoli abbandonano la cavità all'età di circa un mese. I nidi non utilizzati rappresentano utili ricoveri per una numerosa serie di animali, come la Civetta capogrosso, il Picchio muratore, lo Scoiattolo e alcuni pipistrelli, fino a insetti di vari ordini.
Il picchio nero è stato formalmente descritto da Linneo nel 1758 nella decima edizione del Systema Naturae sotto il nome Picus martius[6]; attualmente fa parte del genere Dryocopus, introdotto dal naturalista Friedrich Boie.
Sono state riconosciute due sottospecie:[2]
Dryocopus martius
Dryocopus martius
Cavità scavate da Dryocopus martius
Il picchio nero (Dryocopus martius (Linnaeus, 1758)) è un uccello appartenente alla famiglia Picidae, diffuso in Eurasia; risulta essere l'unico appartenente al genere Dryocopus in Europa. Questa specie è stanziale e non migra.
Juodoji meleta (lot. Dryocopus martius, angl. Black Woodpecker, vok. Schwarzspecht) – geninių (Picidae) šeimos paukštis.
Kūnas juodos spalvos. Nugara metalo blizgesio, kūno apatinė pusė pilkai juoda. Patino visas viršugalvis raudonas, patelės tik pakaušis. Snapas balsvai juosvas. Kojos pilkos.
Lietuvoje dažna. Gyvena spygliuočių arba mišriuose miškuose. Išsikerta angą lizdui spygliuočiuose, dažnai nudžiūvusiuose stovinčiose pušyse, taip pat eglėse. Išperėjusi kiaušinius, meleta palieka lizdą ir išsikerta naują, o kitais metais senajame apsigyvena kiti paukščiai, dažniausiai pelėdos, pavyzdžiui, lututė.
Juodoji meleta (lot. Dryocopus martius, angl. Black Woodpecker, vok. Schwarzspecht) – geninių (Picidae) šeimos paukštis.
Kūnas juodos spalvos. Nugara metalo blizgesio, kūno apatinė pusė pilkai juoda. Patino visas viršugalvis raudonas, patelės tik pakaušis. Snapas balsvai juosvas. Kojos pilkos.
Lietuvoje dažna. Gyvena spygliuočių arba mišriuose miškuose. Išsikerta angą lizdui spygliuočiuose, dažnai nudžiūvusiuose stovinčiose pušyse, taip pat eglėse. Išperėjusi kiaušinius, meleta palieka lizdą ir išsikerta naują, o kitais metais senajame apsigyvena kiti paukščiai, dažniausiai pelėdos, pavyzdžiui, lututė.
Melnā dzilna (Dryocopus martius) ir liela auguma dzilnu dzimtas (Picidae) putnu suga, kurai ir 2 pasugas.[1] Tā sastopama Eirāzijas mežos, Latviju ieskaitot. Melnā dzilna ir vienīgā melno dzilnu ģints (Dryocopus) suga, kas sastopama šajā reģionā. Tā ir nometniece un ziemo ligzdošanas areālā.[2]
Melnās dzilnas Eiropas populāciju var uzskatīt par stabilu. Pierādīta skaita samazināšanās 1990. gados bijusi tikai Nīderlandē, savukārt vairākās citās Eiropas valstīs ligzdojošo melno dzilnu skaits ir pieaudzis.[3] Melnā dzilna ir izraudzīta par 2007. gada Gada putnu Latvijā.[3]
Melnā dzilna mājo gandrīz visā Eiropā, izņemot Islandi, Īriju, Lielbritāniju un galējos ziemeļus, bet Dienvideiropā tā sastopama tikai fragmentāri. Nelielas, izolētas populācijas mājo arī Turcijā un Aizkaukāzā līdz Irānas ziemeļiem. Vienlaidus izplatības areāls melnai dzilnai no Eiropas turpinās Krievijā, austrumu virzienā pāri Sibīrijas centrālajai un dienvidu daļai līdz Tālajiem Austrumiem, ietverot arī Kamčatku, Sahalīnu un Japānas ziemeļus. Āzijas austrumos areāls paplašinās virzienā uz dienvidiem, iesniedzoties Ziemeļkorejā un Ķīnas ziemeļaustrumos. Nošķirta populācija, kas izdalīta kā atsevišķa pasuga — D.m.khamensis, mājo arī Ķīnas dienvidrietumos.[2]
Latvijā melnā dzilna ir samērā parasta ligzdotāja un nometniece. No divām pasugām Latvijā sastopama nominālpasuga — Dryocopus martius martius. Reizēm rudeņos Latvijā var novērot nelielas šīs sugas invāzijas.[2] Melnajai dzilnai ir liela ekoloģiskā nozīme — tās kaltajos dobumos ligzdo vairākas retas un apdraudētas putnu sugas. Meža balodis un bikšainais apogs ligzdo galvenokārt melnās dzilnas kaltajos dobumos, tos izmanto arī lielā gaura, gaigala un zaļā vārna. Izņemot gaigalu, visas pārējās sugas ir iekļautas Latvijas Sarkanajā grāmatā, kurām dobumaino koku trūkums ir nozīmīgs skaitu limitējošais faktors.[3]
Latvijā melnā dzilna mājo dažādu tipu, galvenokārt jauktos un skujkoku mežos. Ligzdošanai tā izvēlas skrajākas vietas pie izcirtumiem, laucēm un stigu malām. Dobumus melnā dzilna visbiežāk kaļ resnās apsēs vai priedēs, kas atrodas klajumiņa malā. Labprāt ligzdo arī izcirtumu ekoloģiskajos kokos. Latvijā ligzdo 6000—8000 pāru melno dzilnu. Par skaita svārstībām pēdējos gados datu nav, visticamāk, ka Latvijā nozīmīgas skaita svārstības nav bijušas.[3]
Tomēr samazinoties veco mežu īpatsvaram, iespējama melnās dzilnas skaita lejupslīde, līdz ar to arī citu dzilnas dobumos ligzdojošo putnu sugu skaita izmaiņas. Latvijā vairāk nekā 80% melno dzilnu ligzdo kokos ar diametru virs 40 cm, bet mazākais reģistrētais koka diametrs ir bijis 35 cm. Mežaudzei, kur valdošā koku suga ir priede, ciršanas vecums ir 101 gads, bet priedei vidējais diametrs šādā vecumā ir 34,6 cm. Tātad normāli apsaimniekota mežaudze tiek nocirsta pirms vēl koki ir sasnieguši melnās dzilnas dobumiem piemērotu resnumu.[3]
Melnā dzilna ir lielākā Palearktikas dzilnu dzimtas suga. Tā augumā ir tikai mazliet mazāka par krauķi. Tās ķermeņa garums ir 45—57 cm, spārnu plētums 67—84 cm,[2][4][5] svars 250—450 g[6]. Melnajai dzilnai ir garš, zilgan pelēks knābis, apmēram 5—6,7 cm garš,[7] turklāt tas aug visu mūžu.[8] Lai aizsniegtu kokā kukaiņus, tā spēj izbāzt mēli papildus vēl 5—5,5 cm garumā. Mēli sedz lipīgas siekalas, kas barojoties palīdz uzķert kukaiņus, turklāt mēles galā ir 4—5 pāri uz atpakaļu vērstu bārkstu.[5]
Melnās dzilnas apspalvojums kā jau tās nosaukums norāda ir melns, ar metālisku spīdumu, bet galvas virsa tai ir sarkana. Tēviņiem sarkana ir visa galvas virsa, bet mātītēm tikai pakausis un piere ir melna.[5] Jaunie putni ir līdzīgi pieaugušajiem, tikai to apspalvojumam iztrūkst metāliskais spīdums un sarkanā galvas virsa nav tik koša. Melnajai dzilnai ir gaiši dzeltenas, gandrīz baltas acis ar tumšām zīlītēm. Kā visiem dzilnu dzimtas putniem melnajai dzilnai koku kalšanai ir īpaši piemērots kakls ar spēcīgiem muskuļiem, īsas, masīvas kājas ar asiem nagiem un aste ar stīvām spalvām, pret kurām putns atbalstās kalšanas laikā.
Tā kā melnā dzilna ir liela un spēcīga, tā spēj ar savu garo, aso knābi iekalties koka stumbrā īpaši dziļi. Tā kalšanai viosbiežāk izvēlas slimus, trupējošus kokus, bet melnā dzilna iekaļas arī dzīvos kokos. Kad dzilna ir izkalusi ieeju koka stumbrā, tā pēc tam kaļas pa stumbru uz leju, izveidojot dobumu. Melnās dzilnas dobumos ligzdo daudzas citas putnu sugas un mazie kokos dzīvojošie zīdītāji.
Lai sazinātos, melnā dzilna skaļi sit pa koka stumbru. Šī klaudzināšana ir viena no skaļākajām un ilgstošākajām visā dzilnu dzimtā.[5]
Melnā dzilna pārtiek galvenokārt no koksnes skudru (Camponotus) un koksnē dzīvojošu vaboļu kāpuriem, kūniņām un pieaugušajiem kukaiņiem. Ļoti nozīmīgas barošanās vietas šai sugai ir trūdošie celmi un nokaltušie koki.[3] Melnā dzilna spēj iekalties ļoti dziļi un aizsniegt tur dzīvojošos kukaiņus,[4] nereti iekaļoties 15—25 cm dziļumā.[8] Visbiežāk putna barības meklējumu caurumi ieraugāmi koku lejasdaļā, sakņu tuvumā.[8]
Melnajai dzilnai sezonā ir viens perējums. Katram pārim ir ligzdošanas teritorija un vairāki dobumi. Kaļ parasti mātīte.[8] Ligzdošanas dobumu visbiežāk tā izkaļ apsēs un priedēs, bet tā kaļ arī dižskābaržos, eglēs, bērzos, vītolos un alkšņos, apmēram 4—25 metru augstumā no zemes.[5] Ieejas caurums ir apmēram 8 x 11 cm, dobuma dziļums 37—60 cm.[5] Atkarībā no koksnes cietības, dobums tiek kalts līdz 4 nedēļām.[4] Ligzda tiek izklāta ar koku skaidām. Ja pāris izmanto iepriekšējā gada dobumu, tas rūpīgi pirms olu dēšanas iztītīts.[8]
Dējumā ir 2—8 baltas olas,[4] visbiežāk 6 olas. Perē abi vecāki un pāris ik pa laikam viens otru nomaina. Inkubācijas periods ilgst 12—14 dienas. Izšķīlušies putnēni ir nevarīgi un nepietiekami apspalvoti, tādēļ tēviņš tos naktīs silda.[8] Par mazuļiem rūpējas abi vecāki. Tie pamatā tiek baroti ar skudru bumbiņām — ar siekalām salipinātas kopā skudras un to kūniņas.[8] Paaugoties mazuļi cīnās par iespēju piekļūt pie dobuma ieejas, lai pirmie dabūtu vecāku atnesto barību. Sasniedzot 24—28 dienu vecumu, jaunie putni pamet ligzdu,[5] bet paliek kopā ar vecākiem vēl vienu nedēļu, vecākiem turpinot tos piebarot.[4][8] Jaunie putni pamet vecāku ligzdošanas teritoriju, meklējot savu teritoriju. Ja tie to nedara labprātīgi, vecāki tos padzen.[8]
Melnajai dzilnai ir 2 pasugas:[1]
Melnā dzilna (Dryocopus martius) ir liela auguma dzilnu dzimtas (Picidae) putnu suga, kurai ir 2 pasugas. Tā sastopama Eirāzijas mežos, Latviju ieskaitot. Melnā dzilna ir vienīgā melno dzilnu ģints (Dryocopus) suga, kas sastopama šajā reģionā. Tā ir nometniece un ziemo ligzdošanas areālā.
Melnās dzilnas Eiropas populāciju var uzskatīt par stabilu. Pierādīta skaita samazināšanās 1990. gados bijusi tikai Nīderlandē, savukārt vairākās citās Eiropas valstīs ligzdojošo melno dzilnu skaits ir pieaudzis. Melnā dzilna ir izraudzīta par 2007. gada Gada putnu Latvijā.
De zwarte specht (Dryocopus martius) is een standvogel die voorkomt in het noordelijk Palearctisch gebied. In Europa is het de grootste specht en de enige vertegenwoordiger van het geslacht Dryocopus. Hij is eenvoudig te herkennen aan zijn grote formaat, zijn zwarte verenkleed met rode kopkap en zijn typische roep. Deze opvallende kenmerken spreken sinds de klassieke oudheid reeds tot de verbeelding van de mens. Daardoor speelt de zwarte specht een rol in een aantal mythes en legendes.
Het ideale leefgebied van de zwarte specht bestaat uit volgroeide bossen met voldoende coniferen. Hier jaagt hij op mieren, kevers en keverlarven, die hij uithakt uit boomstammen. In de winter is hij vooral aangewezen op mierenhopen en mieren die leven in houtopslagen. Elk broedjaar hakt de zwarte specht een nieuwe nestholte uit. Oude nesten worden in gebruik genomen door allerlei vogels en zoogdieren, waardoor de zwarte specht een belangrijke rol speelt in het ecosysteem van zijn habitat. Dankzij de aanplant van productiebossen kon hij zijn verspreidingsgebied aanzienlijk uitbreiden en komt hij sinds het begin van de 20e eeuw ook in Nederland en België voor.
De zwarte specht is de grootste specht in Europa. Na de poederspecht (Mulleripicus pulverulentus) uit Oost-Azië is het de grootste specht ter wereld waarvan zeker is dat hij niet is uitgestorven.[a] Een volwassen zwarte specht heeft doorgaans een lichaamslengte tussen de 45 en 55 centimeter, met een maximum van 57 centimeter. De vleugelspanwijdte bedraagt 64 tot 73 centimeter.[4][5] Het gewicht van een volwassen exemplaar varieert tussen de 250 en 370 gram,[5] waarbij het vrouwtje gemiddeld een fractie kleiner en lichter is dan het mannetje.[6] Het gewicht van de zwarte specht is sterk afhankelijk van zijn voeding en leefgebied. Exemplaren in het uiterste noorden van het verspreidingsgebied zijn doorgaans groter en zwaarder.[7]
De zwarte specht heeft een vrijwel geheel zwart verenkleed, met uitzondering van een hardrode tekening op het bovenzijde van de kop. Ogenschijnlijk is het verenkleed gelijkmatig gekleurd, maar de veren op de rug zijn wat donkerder en hebben een blauwere glans dan die aan de onderzijde. De slagpennen zijn soms wat bruiner getint. Het verenkleed is bij vrouwtjes iets lichter gekleurd en iets minder glanzend. Dit verschil is alleen van dichtbij en met goed licht te zien. Dankzij de rode koptekening is het geslacht eenvoudig te bepalen. Bij mannetjes begint de tekening vanaf het voorhoofd en loopt taps toe tot bijna in de nek. Bij vrouwtjes is alleen de kruin rood gekleurd.
De grijsachtig witte snavel is breed aan de basis en donkergrijs gekleurd op de punt. Hij meet 5 tot 6,7 centimeter[3] en is daarmee aanmerkelijk groter dan bij de meeste andere spechten. Vrouwtjes hebben over het algemeen een iets kortere snavel dan mannetjes. Dankzij zijn krachtige snavel kan de zwarte specht grote stukken boomstam blootleggen om insecten te bereiken. Hij heeft een relatief korte,[b] speervormige en kleverige tong, voorzien van gevoelige zenuwuiteinden.[8] De iris is wit tot geel gekleurd. Meestal bevindt zich een zwarte vlek op de iris die de pupil aan de snavelzijde raakt. Hierdoor lijkt de pupil peer- of druppelvormig en krijgt de specht een loensende blik.[c]
De tenen van de korte grijze poten zijn als bij de meeste spechten zygodactyl geplaatst: twee tenen staan naar voren en twee naar achteren gericht. De naar voren gerichte derde teen is langer dan de achterste vierde teen. De tenen hebben lange, scherpe klauwen die een goede grip geven. Een volwassen specht is hierdoor in staat om zelfs ondersteboven aan een dikke tak te hangen. De staart meet 16 à 17 centimeter en heeft staartpennen met stugge veerschachten. De buitenste twee staartpennen zijn aanmerkelijk langer dan de overige. De zwarte specht gebruikt zijn gevorkte staart als steun wanneer hij zich verticaal aan een boomstam vasthoudt.
De juveniel onderscheidt zich van volwassen exemplaren door een blauwzwarte iris en een lichtere, egaal gekleurde snavel. Het verenkleed is bovendien matter gekleurd; het is eerder donkergrijsbruin dan zwart. Veel juvenielen hebben ook een lichter gekleurde keel. De koptekening is vaalrood tot vleeskleurig. Deze tekening bevindt zich bij beide geslachten alleen op de kruin, maar is bij mannetjes duidelijk groter. Een vliegvlugge juveniel heeft al een complete koptekening, zodat het geslacht kan worden bepaald. Aan het einde van zijn eerste levensjaar heeft hij zijn volwassen verenkleed en heeft de koptekening de hardrode kleur.
De zwarte specht onderscheidt zich van andere spechten in zijn leefgebied door zijn formaat en zijn overwegend zwarte verenkleed.[d] Qua formaat komt de zwarte specht ongeveer overeen met de roek en de zwarte kraai. Het vliegbeeld lijkt sterk op dat van de kauw en de Vlaamse gaai, zodat de zwarte specht vooral in de vlucht met een kraaiensoort kan worden verward. De specht is echter slanker en heeft smallere vleugels en een duidelijk langere en bredere staart.[4] Een mannelijke zwarte specht onderscheidt zich ook duidelijk door zijn rode kopkap. Bij het vrouwtje is dit soms lastiger; en profil is deze minder goed waarneembaar. Als haar verenkleed versleten is, zijn de rode veren bovendien vaak vrijwel geheel verdwenen.
.jpg)
De zwarte specht leeft het grootste deel van zijn leven solitair. Hij is gevoeliger voor verstoring dan bijvoorbeeld de grote bonte specht. Wanneer iemand hem nadert op een afstand van 100 tot 300 meter, zal hij wegvliegen of zich uit het zicht achter een boom verbergen.[10][11]
Zoals alle spechten is de zwarte specht dagactief. 's Nachts slaapt hij in een oude nestholte. Bij zonsopgang verlaat het mannetje zijn slaapplaats, het vrouwtje blijft doorgaans iets langer rusten. De zwarte specht is het actiefst in de ochtenduren en de late namiddag. Met uitzondering van het broedseizoen brengt hij in de tussenliggende uren zijn tijd door met rusten. Bij zowel het slapen als het overdag rusten klampt de specht zich net onder het vlieggat vast en legt daarbij zijn kop tussen zijn schouderveren. Alleen bij extreem slechte weersomstandigheden blijft de zwarte specht ook overdag in zijn schuilplaats.
Net als veel andere spechten bezoekt de zwarte specht regelmatig een mierennest om een 'mierenbad' te nemen. Hij laat de mieren over zijn verenkleed lopen, die dit vervolgens besproeien met mierenzuur. De functie van dit gedrag is niet zeker, maar waarschijnlijk gebruikt de specht het zuur als een natuurlijk afweermiddel tegen parasieten en schimmelinfecties.[12]
Zie ook het onderkopje 'Habitat' De zwarte specht heeft een relatief groot foerageergebied als territorium, tot wel enkele kilometers rond de nestplaats.[11] Net zoals dit het geval is bij veel andere soorten spechten, is dit gebied niet duidelijk afgebakend. Territoria van zwarte spechten overlappen elkaar dikwijls, zonder dat dit noemenswaardige wrijvingen oplevert. Buiten de bronsttijd en het broedseizoen hebben mannetjes en vrouwtjes een eigen territorium. Het komt regelmatig voor dat 'buren' een koppel vormen, waarop beide territoria worden samengevoegd tot broedterritorium.
Tijdens de broedperiode wordt het territorium feller verdedigd. Niet alleen soortgenoten worden verjaagd, maar ook andere spechten. Daarbij reageren beide broedende spechten het sterkst op seksegenoten: het vrouwtje op vrouwtjes en het mannetje op mannetjes. De confrontaties beginnen sterk geritualiseerd. Als een andere specht de grens nadert maakt de broedende specht dat duidelijk door op een boom te roffelen. Strijkt de indringer neer op een boom binnen het territorium, dan slaakt de territoriumeigenaar zijn waarschuwingskreet en probeert zijn opponent spiraalsgewijs langs de stam omhoog te drijven. Beide vogels maken schijnbewegingen en zwaaien regelmatig hun snavel in de lucht, zodat de rode kruin goed zichtbaar is. Om de zoveel tijd nemen de spechten een pauze van enkele minuten, om vervolgens hetzelfde ritueel te herhalen. Alles bij elkaar kunnen deze handelingen meer dan een uur in beslag nemen. Wanneer de indringer zich niet laat verjagen, valt de broedende specht hem aan door te pikken met zijn snavel.[13]
De zwarte specht heeft een typisch en makkelijk te herkennen vocaal repertoire en is het hele jaar door te horen. Buiten de broedperiode en de periode dat hij voor zijn jongen zorgt maakt de zwarte specht vooral gebruik van zijn vliegroep en lokalisatieroep. Beide kunnen bij gunstige weersomstandigheden kilometers ver dragen. Tijdens de vlucht laat de zwarte specht regelmatig een luid en hoogfrequent kruu kruu kruu horen. De lokalisatieroep is een klaaglijk, langgerekt kli-èèèhh. Deze wordt alleen in rust gebruikt en dient voornamelijk om zijn aanwezigheid kenbaar te maken aan soortgenoten. Bij verstoring wordt deze ook als alarmroep gebruikt en met intervallen van enkele seconden herhaald. Gebroken en hesere varianten van de lokalisatieroep worden gebruikt in conflictsituaties. Bij conflicten tussen soortgenoten laat de zwarte specht een rustig rurr horen. Mogelijk dient het als een sussend overspronggeluid in antwoord op agressief gedrag. Bij broedpartners is het geluid waargenomen als een langer gerekt ruuurrrr.
Vliegroep
Conflictroep
Roep in de lente
Tijdens de bronsttijd en het begin van het broedseizoen laat de zwarte specht regelmatig een hoog, metaalachtig kui ... kui-kui-kui horen. Deze roep bestaat uit maximaal twintig afzonderlijke elementen, waarbij het eerste element doorgaans aarzelend begint. De roep maakt niet alleen onderdeel uit van het hofmaken, maar dient ook om het nieuwe broedterritorium af te bakenen. Daarnaast laten beide partners rustige geluiden horen, die tijdens seksuele opwinding in een serie zachte, miauwende kia veranderen en tijdens het paren steeds sneller worden herhaald.
Roffel mannetje
Roffel vrouwtje
Net als de meeste spechten communiceert de zwarte specht ook door middel van geroffel op hout. Dit dient om indringers te waarschuwen als ze de grens van het territorium naderen en om contact te maken met de partner ter versterking van de onderlinge band. Het mannetje gebruikt hiervoor meestal dezelfde boom, die zich vaak meer dan een kilometer van de nest- of slaapholte bevindt. De zeer luide, regelmatige roffel van het mannetje is langzamer dan die van de meeste andere spechten. Doorgaans duurt een roffel twee tot drie seconden, wat aanzienlijk langer dan die van overige spechten in Europa.[4] De roffel van het mannetje bestaat uit maximaal zestig individuele slagen en wordt met een gemiddelde frequentie van 17 slagen per seconde uitgevoerd. Het vrouwtje roffelt aanzienlijk minder vaak dan het mannetje en doet dit langzamer, korter en minder luid. Zij heeft hiervoor geen vaste boom. Tijdens de bronsttijd en de broedperiode laten beide geslachten luide klopgeluiden horen. Deze worden als locatiemiddel voor de nestholte gebruikt of als overspronggedrag in conflictsituaties tussen beide partners.[14][15][16]
De zwarte specht vliegt met opgeheven kop en langzame, onregelmatige en duidelijk hoorbare vleugelslagen.[e] Lange en korte vleugelslagen worden afgewisseld met glijvluchten, waarbij soms de vleugels worden gevouwen. In tegenstelling tot andere spechten maakt de zwarte specht geen golvende beweging, maar vliegt hij in een vrijwel rechte lijn, om vervolgens met een opwaartse boog tegen een boomstam te landen. De vlucht van een zwarte specht oogt onbeholpen, maar hij is ondanks zijn grootte een goede, behendige vlieger. Hij is in staat om snel van richting te veranderen om aan zijn vijanden te ontsnappen. Ook kan de zwarte specht grote waterpartijen oversteken, wat hem in staat heeft gesteld om vrijwel alle eilanden in de Oostzee te bereiken.[17]
In tegenstelling tot andere spechten zit de zwarte specht zelden horizontaal op een boomtak. Hij verplaatst zich doorgaans via de stam, waarbij hij de poten wijd uit elkaar zet en zijn staart als steun gebruikt. De zwarte specht komt regelmatig op de grond om te foerageren en beweegt zich hier onhandig. Korte afstanden legt hij hoppend met twee poten tegelijk af, maar hij zal al snel de voorkeur geven aan vliegen.
De zwarte specht is voor zijn voedsel afhankelijk van boombewonende insecten en hun larven en poppen. Deze verzamelt hij zowel in gezond als vermolmd en dood hout. Door op de bast te hameren kan de specht de door insecten gegraven tunnels traceren. Om deze te bereiken en bloot te leggen gebruikt hij zijn snavel. Net als alle spechten heeft de zwarte specht speciale spieren in zijn nek die hem in staat stellen om gedurende lange tijd krachtige slagen in het hout te maken, waardoor diepe en langwerpige stukken worden blootgelegd. Dankzij zijn krachtige snavel weet hij diepere stukken te bereiken dan spechten met kleinere snavels. Bovendien maakt hij vergeleken met andere spechten relatief veel hakbewegingen, zo'n acht- tot twaalfduizend per dag.[18] Tijdens een enkele maaltijd kan de zwarte specht tot wel 900 schorskeverlarven of duizend mieren verorberen.[19]
In de lente, zomer en vroege herfst voedt de zwarte specht zich vooral met mieren die zich onder de bast van bomen bevinden, tot op een hoogte van drie meter boven de grond. Hij verzamelt deze vooral in coniferen als de grove den, maar ook in andere boomsoorten. In de winter voedt hij zich voornamelijk met mieren in mierenhopen en houtopslagen, met name van soorten uit het geslacht Formica. Bij mierennesten is de zwarte specht vaak samen met andere spechten gezien, waaronder de groene specht en grijskopspecht. De locaties van de meeste mierennesten in en rond zijn territorium zijn nauwkeurig bij de zwarte specht bekend, zodat hij ze zelfs onder een sneeuwlaag van een meter dik weet te vinden.[20]
Afhankelijk van het seizoen maken mieren tot wel 90 procent van het dieet van de zwarte specht uit. Reuzenmieren (Camponotus) genieten de voorkeur, maar de zwarte specht voedt zich ook met grote mierensoorten uit de geslachten Formica, Lasius en Myrmica. Het overige deel van het dieet bestaat vooral uit boombewonende kevers in al hun ontwikkelingsstadia, zoals schorskevers (Scolytinae), boktorren (Cerambycidae) en kniptorren (Elateridae). Ook larven van houtwespen (Siricidae) en andere boombewonende insecten worden gegeten. Er is bovendien waargenomen dat zwarte spechten bijennesten plunderen.[1] De zwarte specht voedt zich incidenteel met andere ongewervelde dieren, zoals tweevleugeligen, vlinders, spinnen en slakken. Slechts in uitzonderlijk gevallen voedt hij zich met gewervelde dieren als salamanders en nestjongen of eieren uit andere nestholtes. Plantaardig voedsel maakt een te verwaarlozen deel uit van het dieet, maar af en toe voedt de zwarte specht zich met vruchten, bessen, conifeerzaden of hars.
Zwarte spechten vormen elk broedjaar opnieuw een monogaam koppel, al gebeurt het regelmatig dat koppels elkaar meerdere jaren achtereen trouw blijven. Doorgaans hebben het mannetje en het vrouwtje slechts een losse relatie, maar voor en tijdens het broedseizoen wisselen ze regelmatig kreten- en roffels met elkaar uit. In de late herfst worden de grenzen van het toekomstige broedrevier aangegeven middels roffels en locatiekreten. De balts begint meestal in maart, maar kan al in de tweede helft van januari aanvangen. Een koppel wordt gevormd wanneer het mannetje en het vrouwtje dezelfde nestholte uithakken. Ook kan een koppel gevormd worden na afloop van de geritualiseerde handelingen bij een territoriumconflict. De agressie van het mannetje neemt geleidelijk af wanneer hij merkt dat de indringer een vrouwtje is, bijvoorbeeld door de kleinere rode kopkap en de minder heftige reacties.[13] Het vrouwtje biedt zich aan het mannetje aan door een ineengedoken, horizontale houding aan te nemen. De broedperiode valt gewoonlijk in de maanden maart tot en met augustus.[4]
Elk jaar hakt een koppel zwarte spechten een nieuwe nestholte uit, meestal in de maanden maart en april. Soms wordt er uiteindelijk genesteld in een oude nestholte, ondanks dat er een nieuwe is gemaakt. Een geschikte nestholte kan zo tot wel zes jaar achtereenvolgens worden gebruikt.[21][f] Het duurt doorgaans vier weken voor een nest gereed is. Meestal wordt eerst alleen de ingang gemaakt. Pas nadat het onderliggende hout voldoende is doorgerot wordt de rest uitgehakt. Wanneer de nestholte door een ander dier wordt ingenomen kan er echter in slechts tien dagen een nieuwe holte worden uitgehakt. Beide geslachten werken aan het vlieggat, maar het uithakken van de holte zelf gebeurt waarschijnlijk alleen door het mannetje.[22]
Een nestholte bevindt zich gewoonlijk tussen de tien en twintig meter boven de grond en vrijwel nooit beneden de vijf meter. Het vlieggat is groot en ovaal,[g] met gemiddelde afmetingen van dertien centimeter hoog en acht centimeter breed.[5] Vaak wordt de onderste rand van het vlieggat wat afgeschuind door een beetje bast weg te hakken. Op deze manier zal regen naar buiten afwateren en blijft het nest droog. De diepte van het hol varieert tussen de 30 en 60 centimeter. Het heeft meestal een minimale doorsnede van 25 centimeter. De bodem van het nest wordt bedekt met kleine houtkrullen, die de specht aan de binnenzijde van de boomholte uit heeft gehakt.[21] Een geschikte holte kan meerdere jaren worden gebruikt en wordt meestal steeds dieper. Indien nodig zal de specht een nieuw, lager gelegen vlieggat uithakken.[23]
De nestholte wordt in een zoveel mogelijk vrijstaande boom gehakt, zodat de spechten er vrij in en uit kunnen vliegen en de omgeving vanuit het vlieggat goed kunnen overzien. Hiervoor prefereert de zwarte specht een oude boom met een stamdiameter van minstens veertig centimeter. Indien aanwezig hebben bomen op hellingen en in de buurt van water de voorkeur. De zwarte specht nestelt het meest in beuken, daar deze duurzaam zijn en vaak een hoog en breed bladerdak hebben. Andere bomen waarin nestholtes van de zwarte specht zijn aangetroffen zijn eiken, populieren, essen, elzen en naaldbomen als fijnsparren, grove dennen en zilversparren.[h] In driekwart van de gevallen wordt het nest in een levende boom gehakt. Een boom waarvan de kern is aangetast door houtrot lijkt ook een voorkeur te hebben. De zwarte specht is door het bekloppen van de bast in staat om te ontdekken waar rotte plekken zich bevinden en op welke plekken deze het dichtst tegen de bast liggen.[25]
Voordat de broedperiode is begonnen is de zwarte specht opmerkelijk verdraagzaam tegenover nestconcurrenten, ook als deze kleiner of minder weerbaar zijn. Een nieuw uitgehakt nest is eenvoudig op te sporen door de stapel houtkrullen onderaan de stam.[8] De nestholte wordt reeds voor de broedperiode door de zwarte specht bewaakt, maar bij durende bedreiging geeft hij vrij snel op om vervolgens een nieuwe uit te hakken. Pas na de eileg wordt een nestholte fel verdedigd tegenover andere dieren, meestal met succes.
In Centraal-Europa worden in de periode van maart tot mei de eieren gelegd.[10] Als een eerste nestholte door indringers is veroverd kan dit tot in juni worden uitgesteld. Een broedsel kan uit twee tot acht eieren bestaan, maar drie tot vijf is het gebruikelijkst.[10] Zij worden met intervallen van één, soms twee dagen gelegd en worden pas na de laatste leg uitgebroed. De ovale, glanzende, porseleinwitte eieren zijn merkwaardig klein in vergelijking tot de lichaamsomvang van de zwarte specht. Een gemiddeld ei meet slechts 35 bij 22 millimeter en weegt zo'n 13 gram.
Beide ouders broeden de eieren uit. Zoals bij alle spechten is het mannetje degene die 's nachts op de eieren zit. Een ei wordt doorgaans in twaalf tot veertien dagen uitgebroed.[10] De kuikens komen met tussenpozen van maximaal drie dagen uit, waardoor de onderlinge verschillen in ontwikkeling relatief groot zijn in vergelijking tot de meeste andere spechten. Wanneer ze worden gevoerd vechten ze om de beste plaats bij het vlieggat. Aanvankelijk worden de kuikens vrijwel constant door de ouders bewaakt tegen predatoren en gevoerd met mieren en mierenlarven. Later komen de ouders alleen om voedsel te brengen en uitwerpselen uit het nest te verwijderen. 's Nachts slapen ze in een boomholte in de buurt van het nest.
Ongeveer op de zeventiende dag na het uitbroeden verlaten de eerste jongen het nest, maar zullen nog ongeveer een week in de buurt blijven om door de ouders gevoerd te worden. De totale periode vanaf het broeden tot het moment dat ze zelf gaan foerageren varieert tussen de 25 en 31 dagen.[27] Kort na het verlaten van het nest ondergaan de jonge spechten een gedeeltelijke en stapsgewijze rui die ongeveer honderd dagen duurt. Wanneer de laatste juveniel het nest heeft verlaten, wordt het familieverband doorgaans in twee groepen gesplitst, elk met een van de ouders aan de leiding. Gedurende vier tot vijf weken worden de jongen begeleid alvorens zij het ouderlijke territorium verlaten. Het broedsucces en de levensverwachting tot het uitvliegen zijn relatief zeer hoog. Bij een groot aantal veldstudies lag het sterftecijfer onder de vijftien procent.[28]
Uitzwermende jonge vogels zullen meestal een eigen territorium zoeken dat zich vlak bij dat van hun ouders bevindt, vaak binnen een straal van vijftig kilometer. Indien nodig zullen zij echter grote afstanden overbruggen, in uitzonderlijke gevallen tot wel duizend kilometer.[29] De eerste maanden na het uitvliegen zijn kritiek voor de zwarte specht. Veel jonge spechten verongelukken of sterven in de winter, wegens voedselgebrek of bevriezing met een bevuild verenkleed. De mens lijkt in het eerste jaar geen grote bedreiging te vormen.[17]
De zwarte specht is aan het einde van zijn eerste levensjaar geslachtsrijp. Tijdens de jaarlijkse rui rond eind september wordt het gehele verenkleed vernieuwd. Over de levensduur van de zwarte specht is weinig bekend. Een vrouwtje dat waarschijnlijk in haar geboortejaar was geringd, werd twaalf jaar later dood teruggevonden. In Scandinavië is een mannetje aangetroffen dat een leeftijd had bereikt van ongeveer veertien jaar.[30] Er zijn echter te weinig gegevens verzameld om een betrouwbare uitspraak over de mogelijke maximale leeftijd te doen.
De zwarte specht heeft een groot aanpassingsvermogen, wat heeft geresulteerd in een relatief groot verspreidingsgebied. Het beslaat een groot deel van noordelijk Eurazië; van Frankrijk tot het schiereiland Kamtsjatka. BirdLife International schatte de totale oppervlakte in 2016 op 38,9 miljoen vierkante kilometer.[31]
Het gebied omvat vrijwel het gehele noorden van Europa. Uitzonderingen zijn de Britse Eilanden en sommige delen van Noord-Scandinavië, al strekt het verspreidingsgebied zich daar tot boven de poolcirkel uit. In Zuid-Europa is de zwarte specht minder wijdverbreid. In Spanje bewoont de specht alleen de bergachtige gebieden in het noorden, in Italië alleen het noordelijkste bergachtig gebied en de westkust van Calabrië en Campania, en in Turkije bevinden zich slechts kleine populaties in het Pontisch Gebergte langs de kust van de Zwarte Zee. In Azië is de zwarte specht over het algemeen minder talrijk dan in Europa en zijn de leefgebieden meer versnipperd. Het verspreidingsgebied beslaat vrijwel geheel Rusland ten zuiden van het poolgebied, een groot deel van China, het gebied Transkaukasië in de Kaukasus en de Iraanse kustgebieden van de Kaspische Zee. In het oosten kan de zwarte specht aangetroffen worden in Kamtsjatka, Korea en Japan. De ondersoort D. m. khamensis deelt het leefgebied van de nominaatondersoort in Tibet en zuidwestelijk China.
Het oorspronkelijke verspreidingsgebied van de zwarte specht bevond zich in Centraal-Europa en een groot deel van Azië. In de eerste helft van de 20e eeuw heeft hij zich dankzij bosaanplanten als cultuurvolger kunnen verspreiden over West- en Noord-Europa. In 1908 vestigde hij zich in België, in 1913 in Nederland[i] en in 1915 in Luxemburg.[33] In de tweede helft van de 20e eeuw heeft hij zijn verspreidingsgebied tot in Scandinavië uitgebreid.[34] In dezelfde periode heeft de zwarte specht zich in Azië vanuit het eiland Hokkaido naar andere delen van Japan verspreid.
Waarschijnlijk was de zwarte specht oorspronkelijk een standvogel die leefde in submontane wouden met veel beuken, fijnsparren en zilversparren.[35] Hij heeft zich in de laatste eeuwen echter ook aan andere leefgebieden weten aan te passen. Tegenwoordig komt de zwarte specht in allerlei naaldbossen, loofbossen, gemengde bossen en (sub)tropische bossen voor, mits deze minimaal honderd hectare groot zijn, op zandgronden staan en genoeg coniferen bevatten.[11] Oude, volgroeide wouden met veel vermolmd en dood hout hebben de voorkeur, mits het bladerdak niet te veel de zon wegneemt.[1] De zwarte specht heeft zijn territorium ook in bosranden en middeloude beuken- of eikenlanen. Hij is zelfs aangetroffen in stadsparken van grote steden, zoals Brussel en Berlijn. Hier is hij echter wel gevoeliger voor verstoring.[11]
De populatiedichtheid per biotoop kan aanzienlijk verschillen. In de gunstigste habitats kan een enkel territorium kleiner zijn dan 100 hectare.[j] In de meeste gevallen is het territorium echter veel groter. In Centraal-Europa is de gemiddelde grootte ongeveer 400 hectare, maar groottes van 1000 hectare zijn niet ongewoon.
Normaliter komt de zwarte specht voor tot 2400 meter boven zeeniveau. In het Altaj-gebergte zijn echter broedparen boven de 3500 meter aangetroffen. De ondersoort D. m. khamensis is zelfs boven de 4000 meter waargenomen. De zwarte specht is gewoonlijk goed in staat om in zijn territorium aan voedsel te komen, ook tijdens sneeuwrijke winters. Enkele populaties in het uiterste noorden en in berggebieden migreren voor de winter naar regio's met minder sneeuwval, zoals lager gelegen valleien. Meestal trekken ze niet ver weg van hun oorspronkelijke habitat.[k]
De zwarte specht is een wijdverbreide soort die zich aan een groot aantal biotopen heeft aangepast, al blijft hij gebonden aan bossen van enige omvang. Dankzij de aanplant van productienaaldbossen en het opnieuw in cultuur brengen van bosgebieden heeft de zwarte specht zijn verspreidingsgebied kunnen handhaven en uitbreiden. In Frankrijk, Denemarken, Hongarije en Zwitserland breidt de zwarte specht zijn leefgebied nog steeds uit. In Zweden is de zwarte specht de enige spechtensoort die niet heeft geleden van de wijdverbreide aanplanting van productiebossen, maar hier juist van profiteert.[37]
Volgens BirdLife International heeft de vogel een gunstig toekomstperspectief in de Europese Unie. Het is een van de weinige bosbewonende vogelsoorten in Europa waarvan de populatiegrootte blijft toenemen, al hebben populaties in de Pyreneeën en enkele andere berggebieden moeite om zich te handhaven. In 2015 bevonden zich naar een schatting van BirdLife International 1,1 tot 1,8 miljoen broedparen in Europa, oftewel zo'n 2,2 tot 3,6 miljoen volwassen individuen.[1] In de periode tussen 1970 en 1990 was er een lichte toename en tussen 1990 en 2000 was de populatie nagenoeg stabiel.[l][11] Er zijn weinig gegevens bekend over de exacte verspreiding en populatie van de zwarte specht buiten Europa, maar waarschijnlijk is het aantal broedparen er over het algemeen stabiel of licht toenemend. Geschat wordt dat 35 procent van de wereldpopulatie zich in Europa bevindt, zodat het wereldwijde totaal aan volwassen zwarte spechten 6,3 tot 10,4 miljoen bedraagt.[1]
Dankzij het grote verspreidingsgebied van de zwarte specht, zijn populatiegrootte en zijn vermogen om zich ook in kleinere en versnipperde bossen te handhaven is zijn status als 'Niet Bedreigd' geklasseerd op de Rode Lijst van de IUCN.[1] Alleen in Japan wordt de zwarte specht bedreigd, voornamelijk door grootschalige ontbossing van de Japanse beuk (Fagus crenata), zijn belangrijkste nestboom aldaar.[38]
Sinds de zwarte specht zich aan het begin van de 20e eeuw in Nederland heeft gevestigd, is zijn verspreidingsgebied fors toegenomen. De populatie had zijn maximale verspreiding tussen 1970 en 1980. De zwarte specht vestigde zich in deze periode in de duinstreken aan de kust, maar aan het eind van de 20e eeuw zijn de populaties daar weer verdwenen. Vanaf 1975 breidde hij zijn verspreidingsgebied vooral in Noord-Brabant uit. Tegenwoordig komt de zwarte specht in vrijwel alle grotere bossen op zandgronden in Oost-, Midden- en Zuid-Nederland voor.[11][39] Ze zijn echter zeldzaam in Flevoland, Zeeland en Noord- en Zuid-Holland.[32]
Men schat dat in 1985 het aantal broedparen in Nederland het hoogst was, met daarna een lichte afname. Sinds 1994 lijkt de populatie vrij stabiel. Bedreigingen in Nederland worden voornamelijk gevormd door predatie door haviken en veranderde bosbouwmethodes met minder grote kaalslagen, met als gevolg daarvan donkerder bossen en een afname van het aantal mieren. In de periode van 1999 tot 2003 waren er gemiddeld 1400 broedparen. In 2008 werd een lichte afname geconstateerd in delen van Drenthe, de Veluwe en Het Gooi. Toch zijn ornithologen optimistisch over de toekomst, daar het ouder worden van bossen zal resulteren in meer broedgelegenheid. Bovendien laten de huidige bosbeheerders over het algemeen dood hout langer liggen. De populatie in het noorden mag dan afnemen, die in het zuiden neemt steeds meer toe.[11][m]
In België had de populatie zwarte spechten zijn grootste toename in de jaren 20 en 30 van de 20e eeuw, voornamelijk dankzij de aanplant van naaldbossen in Wallonië. In 2010 bevonden zich hier volgens schattingen tussen de 920 en 1400 broedparen. In Vlaanderen is de zwarte specht zeldzamer, met zo'n 650 tot 1050 broedparen in de periode van 2000 tot 2002. Hij is hier het talrijkst in de Kempen, maar breidt zijn verspreidingsgebied steeds verder naar het westen uit. In 2012 zijn broedgevallen in Oostkamp gerapporteerd.[41]
De zwarte specht bezet een vergelijkbare ecologische niche als zijn Amerikaanse verwanten, zoals de Noord-Amerikaanse helmspecht (D. pileatus) en de gestreepte helmspecht (D. lineatus).[5] Vanwege zijn gewoonte om elk jaar een nieuwe nestholte te creëren wordt de zwarte specht beschouwd als een sleutelsoort in de ecologie van een groot aantal biotopen.[42][43] Hij is ook nuttig voor het behoud van bossen, daar hij zich onder andere voedt met schadelijke houtlarven die zich diep in het hout ophouden. Met zijn krachtige snavel kan de zwarte specht prooidieren bereiken die voor andere spechten onbereikbaar zijn. Dankzij deze afwijkende manier van foerageren bestaat er weinig voedselconcurrentie tussen de zwarte specht en andere spechtensoorten.[44] Net als andere spechten speelt de zwarte specht bovendien een belangrijke rol in de cyclus van verval en regeneratie van het bomenbestand. De diepe holen die de zwarte specht uithakt, maakt het hout beter toegankelijk voor schimmels, insecten en andere organismes, zodat het rottingsproces versnelt.[18]
De boommarter is de grootste natuurlijke vijand van de zwarte specht. Hij voedt zich met de eieren, de nestlingen en broedende ouders. In veel gevallen neemt hij het geplunderde nest vervolgens zelf in gebruik.[45] Andere belangrijke predatoren van eieren en kuikens zijn de havik (circa 60% van de gevallen van nestplundering), de kauw[46] en andere marterachtigen dan de boommarter, gevolgd door de sperwer, de slechtvalk en de oehoe.[47]
Buiten de broedperiode kent de zwarte specht voor zover bekend relatief weinig natuurlijke vijanden.[48] Marters vormen buiten het slaaphol geen groot gevaar, omdat de specht kan wegvliegen. Wanneer een roofvogel of uil nadert, zal de zwarte specht zich bewegingloos tegen de stam drukken, waardoor hij in veel gevallen onopgemerkt blijft. Tot de roofvogels en uilen waarvan bekend is dat zij zwarte spechten doden behoren onder andere de havik,[49] de buizerd,[50] de oehoe[51] en de oeraluil.[52]
Veldstudies hebben aangetoond dat de grote nestholtes van de zwarte specht hebben geleid tot stijgende populaties van de kauw en andere vogels. Daarnaast zorgen de nestholtes voor de introductie van broedvogels in nieuwe gebieden. Onder andere de ruigpootuil en de holenduif hebben zo hun verspreidingsgebied weten uit te breiden. In totaal hergebruiken minstens vijftig verschillende diersoorten nestholtes van de zwarte specht.[43]
Vogels die oude nestholtes van de zwarte specht voor hun eigen broedsel gebruiken zijn onder andere de holenduif, de spreeuw en eenden als de grote zaagbek en de brilduiker. Ook veel zoogdieren gebruiken oude nestholtes om er te nesten, te overnachten of om er hun winterslaap te houden, zoals diverse soorten slaapmuizen en eekhoorns. Veel vleermuizen gebruiken de holtes als roestplaats, waaronder een aantal ernstig bedreigde soorten. Ook zijn in oude nestholtes van de zwarte specht insecten aangetroffen als hoornaren, bijen, hommels en wespen.[43]
De zwarte specht kan echter ook worden verjaagd uit zijn broed- of slaapholte terwijl hij die nog gebruikt. Dit gebeurt onder andere door marters, kauwen en uilen als de ruigpootuil en de bosuil. De zwarte specht weet zich doorgaans wel te handhaven tegenover holenduiven, spreeuwen en kleinere zangvogels, nestconcurrenten die er meestal wel in slagen om holen van kleinere spechten als de groene specht en de grijskopspecht te veroveren.[43]
Aanvankelijk werd er in sommige Europese landen op de zwarte specht gejaagd, aangezien men meende dat hij schade toebracht aan productiebossen,[10] elektriciteitsdraden en gebouwen. Sinds de kennis van zijn ecologie is toegenomen, wordt de zwarte specht over het algemeen gewaardeerd als een nuttige en waardevolle vogel.[n] Zo was hij in 1981 vogel van het jaar in Duitsland[53] en in 2011 in Zwitserland.[54]
In het antieke Griekenland werd de zwarte specht beschouwd een orakelvogel uit wiens geschreeuw en vliegtrajecten men de toekomst kon voorspellen.[55] In de Romeinse religie werd de zwarte specht geassocieerd met Mars, de god van de oorlog. Mogelijk dankte de zwarte specht deze associatie aan de aan hem toegeschreven moed. Een andere mogelijke verklaring is zijn opvallende roep en roffel tijdens de paring, daar Mars oorspronkelijk een vruchtbaarheids- en woudgod was in de Romeinse mythologie. Zowel de specht als de wolf voorzagen Mars' zonen Romulus en Remus van voedsel in Rome's stichtingslegende.[56]
Dankzij zijn priemende ogen, zijn manisch klinkende lach en zijn verborgen levenswijze speelt de zwarte specht een rol als booswicht in volksgeloof en sprookjes. Volgens een dichtregel van Horatius zou het verschijnen van een zwarte specht een slecht voorteken kunnen zijn voor een reiziger.[o] De Noorse naam gjertrudsfugl ('Gertrudevogel') dankt de zwarte specht aan een Noors sprookje. Dit verhaalt over Jezus en Petrus die vermomd als zwervers bij een zekere Gertrude aanklopten voor wat eten. Het met een rode muts getooide oude vrouwtje maakte een brood dat aanmerkelijk groter uit de oven kwam dan zij verwacht had. Zij wilde het daarom voor zichzelf houden. Voor straf veranderde Jezus haar in een specht, die voortaan zou moeten leven van insecten die onder de schors van bomen zitten. Geschrokken vloog Gertrude door de schoorsteen en kwam er buiten weer zwart uit.[58]
De zwarte specht werd in 1758 voor het eerst wetenschappelijk gepubliceerd door Linnaeus als Picus martius, Latijn voor 'specht van Mars'. In 1826 plaatste Friedrich Boie de zwarte specht in het nieuwe geslacht Dryocopus. Deze naam is een combinatie van de Griekse woorden δρῦς ('eik') en κόπτειν ('slaan' of 'hameren').
Qua omvang van het verspreidingsgebied en aantal is de zwarte specht de belangrijkste vertegenwoordiger van het geslacht Dryocopus. Volgens de recente inzichten omvat deze drie of zes grote tot zeer grote spechtsoorten met een zwart of zwartwit verenkleed en een rode kopkap. Sinds 2014 worden de Amerikaanse soorten, dat wil zeggen de Noord-Amerikaanse helmspecht (D. pileatus), de gestreepte helmspecht (D. lineatus) en de zwartbuikhelmspecht (D. schulzii), in sommige indelingen in het geslacht Hylatomus geplaatst.[59][p] Van de overige soorten in het Palearctisch gebied overlapt alleen het leefgebied van de witbuikspecht (D. javensis) dat van de zwarte specht in Zuid-Korea.[61]
Het verspreidingsgebied van de nominaatondersoort Dryocopus martius martius omvat het gehele totale verspreidingsgebied en overlapt derhalve dat van de tweede erkende ondersoort D. m. khamensis Buturlin, 1908 in Tibet en zuidwestelijk China in Oost-Azië. Deze heeft dezelfde lichaamslengte als de nominaatondersoort, maar heeft iets langere vleugels. Zijn verenkleed is dieper zwart en glanzender. De snavel is wat korter, tot wel tien procent in vergelijking met exemplaren van de nominaatondersoort in zijn leefgebied. De geopperde Europese ondersoorten D. m. pinetorum (C.L. Brehm, 1831)[62] en D. m. reichenowi Kothepp, 1906[63] worden niet algemeen aanvaard.
grote bonte specht (Dendrocopos major) · middelste bonte specht (Dendrocoptes medius) · kleine bonte specht (Dryobates minor) · zwarte specht (Dryocopus martius) · groene specht (Picus viridis) · grijskopspecht (Picus canus)* · draaihals (Jynx torquilla)
Dit artikel is op 3 september 2017 in deze versie opgenomen in de etalage. De zwarte specht (Dryocopus martius) is een standvogel die voorkomt in het noordelijk Palearctisch gebied. In Europa is het de grootste specht en de enige vertegenwoordiger van het geslacht Dryocopus. Hij is eenvoudig te herkennen aan zijn grote formaat, zijn zwarte verenkleed met rode kopkap en zijn typische roep. Deze opvallende kenmerken spreken sinds de klassieke oudheid reeds tot de verbeelding van de mens. Daardoor speelt de zwarte specht een rol in een aantal mythes en legendes.
Het ideale leefgebied van de zwarte specht bestaat uit volgroeide bossen met voldoende coniferen. Hier jaagt hij op mieren, kevers en keverlarven, die hij uithakt uit boomstammen. In de winter is hij vooral aangewezen op mierenhopen en mieren die leven in houtopslagen. Elk broedjaar hakt de zwarte specht een nieuwe nestholte uit. Oude nesten worden in gebruik genomen door allerlei vogels en zoogdieren, waardoor de zwarte specht een belangrijke rol speelt in het ecosysteem van zijn habitat. Dankzij de aanplant van productiebossen kon hij zijn verspreidingsgebied aanzienlijk uitbreiden en komt hij sinds het begin van de 20e eeuw ook in Nederland en België voor.
Svartspett (Dryocopus martius) er ein fugl spettefamilien, og den einaste arten i slekta Dryocopus i Europa. Eit gammalt norsk namn for denne arten er gjertrudsfuglen.
Svartspetta er den største spetta i Europa, og lett å kjenne på den svarte drakta. På hannen er heile issen raud, på hoa berre den bakre delen. Fuglen er 50-55 cm lang, med eit vengespenn på 64-68 cm. Vekta er 300 gram. Flukta er kråkeaktig og går ikkje i like utprega bogar som hos dei andre spettene. Læta er eit sterkt «kly-kly-kly» som minner om grønspetta sitt læte. Svartspetta har i tillegg ein lang utdregen klagande låt.
Arten er palearktisk og lever frå Skandinavia, Mellom-Europa og Balkan i vest til Nord-Kina, Mandsjuria og det nordlege Japan i aust. Sør for hovudutbreiinga finst arten i somme fjellområde, frå Iberia til Kaukasus.
Truleg er den norske hekkebestanden på 2000-4000 par. Hovudtyngda av denne held til på Austlandet og vidare sørover til Lindesnes. I Trøndelag finst arten meir spreidd. I vest er arten svært fåtalig, særleg på midtre delar av Vestlandet. I heile Nord-Noreg er fuglen svært fåtalig, men arten er påvist hekkande så langt nord som i Øvre Pasvik.
Svartspetta held til i bar- og blandingsskog, og finst også i dei små bøkeskogane i landet. Arten treng daude og døyande tre eller stubbar, samt store reirtre. Kulturlandskap og hus kan godt inngå i leveområda. I område med hogst viser det seg at fuglane driv spesielt mykje næringssøk i 10-40 år gammal skog. Der er det mykje maur i stubbane etter siste hogst. I skog som vert driven for intensivt likar svartspettene seg dårleg.
På våren meislar fuglane ut eit stort reirhol i eit tre, 5-10 meter over marka. Arten brukar ofte gamle hol til reirplassar. Avstanden frå holet ned til reiret kan vere ein halv meter, i blant ein heil meter. Paret kan bruke opp til ein månad på å hakke ut heile reirholet. Hoa legg 3-6 egg i byrjinga av mai, og rugetida er 12-14 døgn. Ungane flyg etter 24-28 døgn. Den første veka etter klekkinga varmar foreldra ungane nesten heile tida. Vert dei aleine ei stund pakkar dei seg i hop i ein pyramide der dei sit på føtene og luter seg mot kvarandre. Formasjonen hjelper også ungane å holde opp dei tunge hovuda sine medan dei ventar på foreldra og maten. Foreldra samlar mat som dei gulpar opp til ungane.
Kosten er for det meste maur, men også andre dyr som lever i ved, slik som insekt og edderkoppar.
Arten er standfugl. Ein sjeldan gong kan svartspettene flytte invasjonsarta.
Svartspett (Dryocopus martius) er ein fugl spettefamilien, og den einaste arten i slekta Dryocopus i Europa. Eit gammalt norsk namn for denne arten er gjertrudsfuglen.
Svartspett som trommar.Svartspett eller gjertrudsfuglen (Dryocopus martius) er en spettefugl, den eneste av sin gruppe som lever i Europa.
Svarspetten er den største av Europas spetter. Den kjennes lett på den svarte drakten og den røde lua. Hannens isse er rød over det hele, mens hunnens isse kun er rød på den bakre delen. Fuglen er 50-55 cm lang og har et vingespenn på 64-68 cm. Vekten er 300 gram. Flukten ligner på kråkas. Andre spetter har et fluktmønster som danner mer utpregede buer. Låta er en sterk kly-kly-kly og minner om grønnspettens. Omtales også som hølkråke, regnpip, treknarr, vækurr, svartjårtru og gjertrudsfugl
Svartspetten har en palearktisk utbredelse og lever i gammel skog (både løv- og barskog). I Norge er svartspetten hovedsakelig utbredt på Østlandet sørover til Lindesnes, samt i spredte lokaliteter i Midt-Norge. Den er ellers sjelden i Norge. Svartspetten er i all hovedsak en standfugl.
Svartspetten hakker om våren ut reirhull i trær. Hullet befinner seg ca. 5-10 meter over bakken. Reirkammeret blir ofte en halv meter djupt, iblant over 1 meter. Det kan ta opptil en måned å hakke ut reiret. Svartspetten kan også sette bo i et allerede eksisterende reirhull. Hunnen legger 3-6 hvite egg. Svartspettungene hopper gjerne ut av reiret før de er fullt flyvedyktige. I denne perioden blir de matet på bakken av foreldrene. Ungene er da svært sårbare og kan lett bli bytte for f.eks. rev eller katt.
Store insekter som lever i døde eller døende trær utgjør hoveddietten til svartspetten.
Denne ornitologirelaterte artikkelen er foreløpig kort eller mangelfull, og du kan hjelpe Wikipedia ved å utvide den. Svartspett eller gjertrudsfuglen (Dryocopus martius) er en spettefugl, den eneste av sin gruppe som lever i Europa.
Scientìfich: Dryocopus martius
Piemontèis : Pich nèir
Italian : Picchio nero
Órdin: Piciformes
Famija: Picidae
Géner: Dryocopus
Àutri nòm an piemontèis: pich nèir, pich ëd montagna.
A l'é ën grand pich con na rossa coron-a an testa.
Da finì.
Dryocopus martius
Multimedia w Wikimedia Commons Dzięcioł czarny (Dryocopus martius) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych (Picidae).
Zamieszkuje pas tajgi i lasów mieszanych całej Eurazji. Największy dzięcioł Europy. Nie występuje jednak w Wielkiej Brytanii, w przeważającej części Włoch i Grecji. W północnej części areału występowania populacje są częściowo wędrowne - niektóre osobniki w sierpniu i wrześniu kierują się bardziej na południe lub zachód. Wyróżnia się 2 podgatunki.
To największy europejski gatunek z rodziny dzięciołowatych, chociaż jednocześnie najskromniej ubarwiony. Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy - jednolicie czarne samce są nieco większe od samic, posiadają także charakterystyczną, czerwoną "czapeczkę" od czoła do karku. Ubarwienie czarne, z połyskiem na grzbiecie, a od spodu matowe. Na brzuchu może być ciemnoszary. Osobniki młodociane jaśniejsze (z brązowym odcieniem) od dorosłych - czarne połyskliwe pióra wyrastają im dopiero w drugim roku życia. Nawet u młodych ptaków można rozróżnić płeć, bo u samców widać już wtedy więcej czerwonych piór na ciemieniu. Na głowie samiec ma czerwoną czapeczkę, a samica jedynie wąską czerwoną przepaskę na potylicy. Tęczówka osobników dorosłych jaskrawożółta, natomiast młodocianych czarna. Palce są jasnoszare, natomiast pazury nieco ciemniejsze. Jasny dziób ma długość ok. 5 centymetrów i potrafi rozkuwać obumarłe pnie lub głębokie dziury w drewnie. Charakterystyczne, czarne ubarwienie, oraz duże (jak na dzięcioła) rozmiary, czynią dzięcioła czarnego łatwo rozpoznawalnym.
Wśród europejskich dzięciołowatych wyróżnia go charakterystyczny prostoliniowy powolny i nieregularny lot z rzadkimi uderzeniami skrzydeł (jak u sójki), u pozostałych jest on falisty. Pod względem rozmiarów i ubarwienia można go pomylić z czarnowronem, ale różni się od niego dłuższym dziobem i klinowatym ogonem. Jest niewiele mniejszy od gawrona, choć w locie od niego smuklejszy i lata bardziej zakrzywionym torem. Kuje rzadziej niż dzięcioł duży. Po ziemi kroczy niezdarnie.
To ptak płochliwy, trudny do długotrwałej obserwacji, choć łatwy do zidentyfikowania jego obecności, zwłaszcza gdy wylatuje znad drzew na otwarty teren.
Ok. 250–320 g.
Dzięcioły czarne żyją maksymalnie ok. 14 lat[5] , jednak często giną szybciej, co jest spowodowane między innymi atakami ptaków drapieżnych jak np. sokołów, jastrzębi, czy puchaczy.
Wiek, oprócz różnicy w upierzeniu pomiędzy młodymi i dorosłymi ptakami, rozróżnia się też po czarnym zakończeniu dzioba u dorosłych i żółtawobiałym na całej długości u osobników młodocianych.
Jego odgłosy są metaliczne, kwilące i wibrujące. W locie woła głośno i wielokrotnie "kjur-kjur-kjur" , a kiedy siedzi odzywa się inaczej - daleko niosący się okrzyk "kijaa". Jego obecność słychać też po głośnym i donośnym bębnieniu w grube i suche konary - u samca 17 uderzeń/sekundę, a u samicy 14-15 uderzeń/sekundę.
Wysokopienne bory iglaste, lasy mieszane, rzadziej lasy liściaste, ale też zadrzewienia i duże parki miejskie. W górach do górnej granicy regla górnego. Na lęgi i noclegi wybiera drzewa o gładkiej korze i łatwym dostępie do pnia, nie zasłoniętego zbytnio przez gęste gałęzie. Dziuple wykuwają zwykle w drzewach o średnicy większej niż 35 cm. W Europie Środkowej znajduje je zwykle w starodrzewiach sosnowych, bukowych lub świerkowych.
Pary są monogamiczne.
Kucie w drewnie nie tylko przynosi pokarm, ale i dziuplę do wylęgu. W samodzielnie wykutej, co roku nowej dziupli, która znajduje się zazwyczaj ponad 8 m nad ziemią, ptaki zakładają gniazdo wysłane fragmentami drewna. Ta może być ulokowana w zdrowym drzewie, np. w sośnie, dębie, buku, ale częściej ptak wybiera rośliny uszkodzone, gdzie wykucie wgłębienia nie jest takie pracochłonne. Czynność tę wykonują razem samiec i samica. Wykuwanie dziupli może trwać od 2 do 3 tygodni, w zależności od jakości drewna. Instynkt ten jest na tyle silny, że para lęgowa może wykuć kilka dziupli w okolicy i wybrać na wydanie potomstwa tę, którą uważają za najodpowiedniejszą. Korzysta także ze skrzynek lęgowych, jednak odpowiednie dla niego rzadko są wieszane.
Wyprowadza jeden lęg w roku. Samica w kwietniu–maju składa 4 do 5 białych jaj.
Jaja wysiadywane są przez okres 12 do 14 dni przez obydwoje rodziców. Po wykluciu młodych karmi je zarówno ojciec, jak i matka. Pisklęta opuszczają gniazdo po 23–28 dniach, lecz jeszcze przez jakiś czas rodzice je dokarmiają.
Owady wydobyte z drewna, szczególnie mrówki i kózkowate oraz inne chrząszcze żyjące w drewnie (larwy i imago). Rzadko mogą żywić się też gąsienicami motyli i mięczakami (ślimaki), a nawet nasionami drzew. Poza tym przylatują na drzewa odwiedzone przez inne dzięciołowate i zlizują wyciekający z nich sok roślinny.
Gdy je zlokalizują w korowinie wydobywają je kilkoma potężnymi uderzeniami dzioba lub z wąskich chodników (mechaniczna wada w drewnie, naruszona przez owady tkanka drzewa) wyciąga je długim językiem, który w przedniej części zaopatrzony jest w zadziorki. Żeruje przeważnie w rozrzedzonych lasach iglastych i mieszanych, gdzie znaleźć mogą obumarłe lub chore drzewa albo świeże pniaki. Ślady po wykuwaniu i wydobywaniu owadów są bardzo charakterystyczne - całkowicie rozłupane zmurszałe pniaki, mocno okorowane drzewa (duże prostokątne i głębokie dziury) w których pasożytowały owady. W przypadku spróchniałych świerków dziobanie zaczyna się od dołu w górę i przebiega wzdłuż czerwonej zgnilizny, przez co dziury są prostokątne, a szczeliny mogą mieć długość metra. Może też rozkopywać mrowiska.
Dzięcioły czarne zjadają też w komorach gniazdowych owady zamieszkujące drewno (niekoniecznie wewnątrz) - mrówki i chrząszcze.
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej[6].
Ptak w literaturze dziecięcej określany jest czasem jako "lekarz lasu". Nazwa wzięła się od tego, że dzięcioły czarne bardzo dokładnie oglądają korowinę leśnych drzew w poszukiwaniu najlepszego miejsca dla wydobycia ksylo- i kambiofagicznych owadów. W istocie nie jest to prawda (uszkodzenia obniżają żywotność drzew), a właściwsze byłoby porównanie ich do leśnych architektów, bo decydują one o rozkładzie, wylęgu, noclegowiskach i miejscach zimowania innych dziuplaków, które same nie potrafią wykuwać dziur w drewnie.
Dzięcioł czarny (Dryocopus martius) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych (Picidae).
O pica-pau-preto[2] (Dryocopus martius) é o maior pica-pau que vive nas florestas da região paleártica e o único representante do gênero da área. Não migra e pode ser encontrado em toda a Eurásia. Esta espécie está relacionada e preenche o mesmo nicho ecológico na Europa que o Dryocopus pileatus da América do Norte.
A distribuição do pica-pau-preto abrange desde a França e atravessa toda a Europa, excluindo o Reino Unido e o norte da Escandinávia. Também é encontrado em partes da Ásia, incluindo Coréia, Japão, China e Oriente Médio. Ao sul, os limites de distribuição da ave são a Espanha e Itália, embora tenha sido registrado em Portugal. A espécie é geralmente mais incomum e com distribuição descontínua em partes da Ásia.[3]
O pica-pau-preto (Dryocopus martius) é o maior pica-pau que vive nas florestas da região paleártica e o único representante do gênero da área. Não migra e pode ser encontrado em toda a Eurásia. Esta espécie está relacionada e preenche o mesmo nicho ecológico na Europa que o Dryocopus pileatus da América do Norte.
Ciocănitoarea neagră (Dryocopus martius) este o pasăre sedentară din familia picide. Este cea mai mare ciocănitoare din Europa, având talia unei ciori. Lungimea corpului este de 45–57 cm, iar greutate de 200–380 g. Anvergura aripilor este de circa 64-73 cm. Longevitatea maximală cunoscută este de 14 ani. Colorația penajului este de un negru lucios, cu excepția unei zone de pe cap: masculul are tot creștetul roșu, iar femela - doar partea din spate a creștetului. Coada este lungă și în formă de daltă. Ciocul este mare, puternic, alb-albăstrui sau galben și cu vârful întunecat. Picioarele sunt sur-plumburii. Spre deosebire de celelalte ciocănitori, are un zbor drept continuu, fără ondulații. Arealul cuprinde regiunile boreale și temperate din Europa, parțial Asia până la Extremul Orient. Cele mai mari populații cuibăresc în Polonia, Bielorusia, Rusia și România. În România este întâlnită în păduri de conifere, mixte și foioase din Carpați, uneori și în cele din șes, mai ales în Muntenia. În ultimele decenii populația a suferit o expansiune accentuată și a devenit o specie larg răspândită în România, lipsind numai în zonele întinse fără păduri și la altitudini peste limita pădurii (1.700 m); este o specie comună în Delta Dunării. Populația din România este estimată la 14.500 și 57.000 de perechi. În Republica Moldova este foarte rară, a apărut prin anii 1980 și actualmente se întâlnește în pădurile din lunca Prutului și în zona Codrilor. Este o pasăre monogamă și sedentară, fiind prezentă tot timpul anului; iarna se întâlnește în ținuturile mai joase. Cuibul și-l sapă în copaci bătrâni, la 6-10 m de la sol sau și mai sus, și este scobit de ambii părinți, adesea chiar în trunchiuri sănătoase; gaura de intrare este ovală de cca 8 × 12 cm, adâncimea cuibului fiind de 60-100 cm, iar lățimea de 15-20 cm; cuibul este gol sau căptușit cu foarte puține așchii. Ponta este depusă o singură dată pe an prin aprilie-mai fiind alcătuită din 3-5 ouă albe, netede, lucioase, pe care le clocesc ambele sexe, timp de 12-14 zile. Puii sunt nidicoli, la ieșirea din ou fiind golași, cu pielea roz, mandibula inferioară este prevăzută la bază cu o umflătură, cea superioară are vârful alb. Puii sunt hrăniți de ambii părinți cu hrană omorâtă în prealabil; ei deschid ochii la circa 12 zile; apar la deschiderea scorburii la 17-20 de zile și zboară la 24-28 de zile. Ciocănitoarea neagră se hrănește cu insecte și larvele acestora de sub scoarța arborilor. Consumă preponderent coleoptere (croitorii lemnului, gândacii de scoarță etc.) și larvele lor care trăiesc în copaci, furnici. Insectele le prinde cu limba lungă, care este acoperită de o substanță lipicioasă excretată de glandele salivare. Face găuri mari în trunchiurile putrezite ale copacilor în căutarea hranei cu ajutorul ciocului său puternic. Bate frecvent o darabană puternică care se aude de la o distanță de circa 3 km. Ciocănitoarea neagră este o specie folositoare, care consumă insectele dăunătoare de sub scoarță, protejând astfel copacii. Sunt descrise 2 subspecii: Dryocopus martius martius și Dryocopus martius khamensis. În Europa, inclusiv în România și Republica Moldova, trăiește subspecia Dryocopus martius martius.[2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15]
Ciocănitoarea neagră (Dryocopus martius) este o pasăre sedentară din familia picide. Este cea mai mare ciocănitoare din Europa, având talia unei ciori. Lungimea corpului este de 45–57 cm, iar greutate de 200–380 g. Anvergura aripilor este de circa 64-73 cm. Longevitatea maximală cunoscută este de 14 ani. Colorația penajului este de un negru lucios, cu excepția unei zone de pe cap: masculul are tot creștetul roșu, iar femela - doar partea din spate a creștetului. Coada este lungă și în formă de daltă. Ciocul este mare, puternic, alb-albăstrui sau galben și cu vârful întunecat. Picioarele sunt sur-plumburii. Spre deosebire de celelalte ciocănitori, are un zbor drept continuu, fără ondulații. Arealul cuprinde regiunile boreale și temperate din Europa, parțial Asia până la Extremul Orient. Cele mai mari populații cuibăresc în Polonia, Bielorusia, Rusia și România. În România este întâlnită în păduri de conifere, mixte și foioase din Carpați, uneori și în cele din șes, mai ales în Muntenia. În ultimele decenii populația a suferit o expansiune accentuată și a devenit o specie larg răspândită în România, lipsind numai în zonele întinse fără păduri și la altitudini peste limita pădurii (1.700 m); este o specie comună în Delta Dunării. Populația din România este estimată la 14.500 și 57.000 de perechi. În Republica Moldova este foarte rară, a apărut prin anii 1980 și actualmente se întâlnește în pădurile din lunca Prutului și în zona Codrilor. Este o pasăre monogamă și sedentară, fiind prezentă tot timpul anului; iarna se întâlnește în ținuturile mai joase. Cuibul și-l sapă în copaci bătrâni, la 6-10 m de la sol sau și mai sus, și este scobit de ambii părinți, adesea chiar în trunchiuri sănătoase; gaura de intrare este ovală de cca 8 × 12 cm, adâncimea cuibului fiind de 60-100 cm, iar lățimea de 15-20 cm; cuibul este gol sau căptușit cu foarte puține așchii. Ponta este depusă o singură dată pe an prin aprilie-mai fiind alcătuită din 3-5 ouă albe, netede, lucioase, pe care le clocesc ambele sexe, timp de 12-14 zile. Puii sunt nidicoli, la ieșirea din ou fiind golași, cu pielea roz, mandibula inferioară este prevăzută la bază cu o umflătură, cea superioară are vârful alb. Puii sunt hrăniți de ambii părinți cu hrană omorâtă în prealabil; ei deschid ochii la circa 12 zile; apar la deschiderea scorburii la 17-20 de zile și zboară la 24-28 de zile. Ciocănitoarea neagră se hrănește cu insecte și larvele acestora de sub scoarța arborilor. Consumă preponderent coleoptere (croitorii lemnului, gândacii de scoarță etc.) și larvele lor care trăiesc în copaci, furnici. Insectele le prinde cu limba lungă, care este acoperită de o substanță lipicioasă excretată de glandele salivare. Face găuri mari în trunchiurile putrezite ale copacilor în căutarea hranei cu ajutorul ciocului său puternic. Bate frecvent o darabană puternică care se aude de la o distanță de circa 3 km. Ciocănitoarea neagră este o specie folositoare, care consumă insectele dăunătoare de sub scoarță, protejând astfel copacii. Sunt descrise 2 subspecii: Dryocopus martius martius și Dryocopus martius khamensis. În Europa, inclusiv în România și Republica Moldova, trăiește subspecia Dryocopus martius martius.
Tesár čierny alebo ďateľ čierny[3] (lat. Dryocopus martius) je druh z čeľade ďatľovité zástupca rodu Dryocopus z podčeľade pravé ďatle (Picinae). Obýva Palearktídu od Španielska po Kamčatku. Je to najväčší európsky ďateľ.[4] V strednej Európe je to bežný hniezdič, miestami hojný, ktorý obsadzuje aj fragmentované lesy a malé lesíky. Hniezdi na väčšine územia Slovenska, hniezdenie bolo dokázané alebo pravdepodobné na 91,4 % mapovacích kvadrátov, zimovanie bolo zistené na 92,10 % mapovacích kvadrátov.[5] Podľa Medzinárodnej únie na ochranu prírody a prírodných zdrojov tesár čierny patrí medzi najmenej ohrozené druhy, trend celkovej populácie je stúpajúci, druh rozšíril svoj areál v Západnej a Strednej Európe i v Japonsku. V rokoch 1980 – 2013 sa v Európe jeho stavy mierne zvýšili.[1]
Svojou veľkosťou a prevažne čiernym perím s červenou farbou na temeni je tesár čierny skoro nezameniteľný. Je veľký asi ako havran ale štíhlejší a so zreteľne dlhším chvostom. Má dĺžku tela asi 450 - 550[6] mm a rozpätie krídel 640 - 680 mm.[7] Vďaka svojmu čiernemu sfarbeniu a červenej farbe na temene si ho nemožno v strednej Európe zameniť so žiadnym iným vtáčim druhom. Vyskytuje sa v troch rasách vo veľkej časti severnej a centrálnej palearktídy.[8] Odhliadnuc od hlavy pôsobí jednofarebne čierno. Z blízka a za dobrého svetla vidíme menšie odchýlky v odtieni čiernej. Vrchná strana je viac čierna a lesklá, perie má modrastý nádych. Spodná strana je matnejšia, zreteľne svetlejšia s jemným nádychom tmavosivej alebo hnedastočiernej. Obnosené perie sa neleskne a má farbu drevného uhlia. Ručné letky sú často svetlejšie než ostatné perie a s hnedastým odtieňom. U sediaceho tesára je nápadný jeho dlhý chvost, slúžiaci ako opora, ktorý je zreteľne rozdvojený a jednofarebne čierny. Zobák je sivobiely so zreteľnou tmavosivou špičkou, pri koreni široký, asi 5-6 cm dlhý. Dúhovka je u dospelých vtákov z diaľky biela, z blízky je svetlo krémovej farby.
Svojim prejavom je to nápadný vták. Ozýva sa ďaleko počuteľným hlasom. Za priaznivých poveternostných podmienok ho možno zaznamenať aj do vzdialenosti vyše kilometra. Najčastejšie počuť jeho hlas "krr-krr-krr-krr-krr", ktorý používa za letu a melancholicky znejúce tiahle klesajúce volanie "klijéé.. klijéé..", ktoré vydáva za sedu, prezentujúc tak svoju prítomnosť a lokalizáciu alebo ak je vyrušený. Pri veľkej nervozite volá v krátkych intervaloch s niekoľko sekundovými odstupmi. Na konfliktnú situáciu poukazuje lomene znejúca obmena – "klikje". Tieto hlasy počuť celý rok, s výnimkou neskorého hniezdneho obdobia a kŕmenia.
Iba v čase toku a v skorej fáze hniezdenia vydáva sexuálne motivované strofy "kuo.. kui-kui-kui-kui.." alebo "kli-kli-kli". Strofa pozostáva až z 20 elementov, pričom prvý element je od ostatných mierne odstúpený. Celkovo znie vysoko a kovovo. Týmto hlasom vytyčuje alebo potvrdzuje hranice svojho revíru. Okrem toho obe pohlavia vydávajú počas najväčšieho sexuálneho vzrušenia pri kopulácii zrýchľujúci sa rad tichých hlasov "Kia".
Tiché "Rür" a hlasnejšie "Kijak" možno počuť len v antagonistických situáciach a to iba v rámci druhu. Napríklad aj pri výmene na hniezde, čo poukazuje na skrytú agresivitu hniezdnych partnerov.
Okrem hlasu toku a tiahleho hlasu "kjéé" slúži i bubnovanie na označenie teritória, na získanie kontaktu a na upevnenie partnerstva. Jeden vír takého bubnovania pozostáva aj zo 60 úderov. Pri priemernej frekvencii 17 úderov za sekundu trvá jedna strofa aj tri sekundy. Bubnujú obe pohlavia. Samičky však zriedkavejšie a najčastejšie pomalšie, kratšie i tichšie. Na rozdiel od samíc, samci uprednostňujú na bubnovanie jeden hlavný strom, ktorý môže byť vzdialený od hniezdneho alebo ich hlavného spacieho stromu aj vyše kilometra.
V čase toku a počas hniezdenia často počuť demonštratívne klopanie. Býva rôznej hlasitosti. Ďatle ho používajú pri ukazovaní bútľavín a tiež poukazuje na preskokové jednanie v konfliktnej situácii, napríklad pri výmene na hniezde.[9]
Hlas za letu krkrkrkr..
(4.9 s, Slovensko)
Hlas za sedu kjééé
(12 s, Slovensko)
Jarný hlas "kui-kui.."
(5,5 s, Slovensko)
Teritoriálne bubnovanie, samica (4,2 s, Slovensko)
Konfliktný hlas Kijak
(25 s, Slovensko)
Hojne rozšírený druh po celom území Slovenska. Hniezdenie je zistené od nížiny do nadmorskej výšky 1 500 m n. m..[5][8]
Odhadovaný počet hniezdiacich párov je 1 500 – 2 500, zimujúcich jedincov 4 500 - 6 500. Veľkosť populácie i územie na ktorom sa vyskytuje sú stabilné, maximálna zmena do 20%. Ekosozologický status v roku 1995 žiadny, v roku 1998 žiadny, v roku 2013 žiadny.[10] V roku 2014 LC - menej dotknutý.[2][11][12] Európsky ochranársky status nezaradený SPEC. Stupeň ohrozenia S - vyhovujúci ochranársky status.[5].
V dospelosti stály vták, v celej svojej oblasti rozšírenia verný svojmu hniezdisku. Aj počas zimy s vysokou snehovou pokrývkou sa snaží zotrvať vo svojom hniezdnom teritóriu. Len silný nedostatok potravy ho prinúti ku potulkám, ktoré zvyčajne nebývajú na veľké vzdialenosti. Prečkajú v oblastiach kde je málo snehu alebo zletia z vyšších polôh do dolín. Ostáva nejasné, či svoje najsevernejšie hniezdiská pravideľne opúšťajú. Mladé vtáky zvyčajne odmigrujú len do 50 km. To v prípade že v okolí kde vyrástli je možné vytvoriť revír. V opačnom prípade dokážu zaletieť skoro do 500 km[8] vzdialenosti, vo výnimočných prípadoch preletia až do vzdialenosti 1 000 km [13]. Stredoerópske tesáre migrujú prevažne západným alebo juhovýchodným smerom.
Vďaka reštrukturalizácii v lesníctve dokázal tesár čierny rozšíriť svoj hniezdny areál v Európe v priebehu 20. storočia silno na západ a na sever. V západnej Európe sa rozširovanie jeho areálu vo veľkej miere už zastavuje.
V strednej Európe preferuje staršie topoľové lužné lesy na nížinách, bukové lesy v stredných polohách a vo vyšších polohách zmiešané a z ihličnatých smrekové lesy.[5] Niektoré časti jeho teritória majú špeciálne určenie ako potravinové miesta, bubnovacie stromy a hniezdne teritórium s viacerými hniezdnymi dutinami. Na hniezdne teritórium má špeciálne nároky ohľadom štruktúry porastu, vyžaduje vysoké stromy s holými kmeňmi a prvými hrubými konármi až vo výška viac ako 10 m, porasty s typickou uzavretou klenbou a sálového charakteru. V tesnom susedstve hniezdneho stromu môžu byť aj stromy s konármi v dolnej časti kmeňov, avšak nie mladé stromy vo výške vletového otvoru hniezdnej dutiny.[14]
Tesár čierny je aktívny cez deň. Dennú aktivitu začína v čase východu slnka a spaciu dutinu vyhľadáva večer pri západe slnka. Samce vyhľadávajú svoje spacie dutiny skôr ako samice.[15]
Hniezdne dutiny si v strednej Európe zakladajú hlavne na hrubých stromoch s vysokým kmeňom. Hniezdi raz ročne. Hniezdo je umiestnené vo vytesanej dutine s okrúhlym, jemno elipsovitým otvorom alebo i hranatých priemerne 8,5 - 12 cm. Hĺbka asi 30 - 60 cm, šírka 25 cm. Na dutine pracujú viacero rokov, priemerne pribudne v každom teritóriu raz za 5 rokov nová hniezdna dutina.[16] Samica znáša (3) 4 – 5 (6)[8] bielych vajec, na ktorých sedia obaja rodičia (v noci samec) počas 12 až 14 dní a mláďatá kŕmia tiež obaja rodičia počas asi 24 - 28 dní na hniezde.[8]
V lete sa živia predovšetkým mravcami žijúcimi v dreve. Ich hniezda odkrývajú po celých plochách aj na väčších kmeňoch stromov. V zime sa zameriavajú na mraveniská.
Tesár čierny je zákonom chránený, spoločenská hodnota je 1327,75 € (Vyhláška MŽP č. 579/2008 Z.z.).
Vyžaduje mozaiku starých porastov v lesnatej krajine. Vhodné sú prírode blízke spôsoby hospodárenia.[5] Vďaka trvalému spôsobu života a vďaka prísnemu funkčnému rozloženiu teritória sa vytvárajú skupiny hniezdnych dutín. Tieto lokality sú mimoriadne cenné pre ochranu prírody, majiteľ alebo správca lesa môže takýto ostrov starých bútľavých stromov nechať vyznačiť a jeho ochranu zapracovať do plánu starostlivosti. Dôležitou informáciou pre správcu lesa je, že hniezdne teritórium tesára čierneho vyžaduje, aby nezarástlo mladinami, inak ho prestáva využívať.[14] Dutiny pribúdajú pomaly, len každých 5 rokov jedna nová kompletná dutina, čo je menej ako priemerne 1 nová ukončená dutina na 10 ha lesa za rok.[16]
Tesár čierny je dôležitým staviteľom dutín pre množstvo druhov zvierat, ktoré sú viazané na väčšie stromové dutiny. V Európe bolo zistených 58 druhov živočíchov, ktoré ich využívajú keď už ich tesár neobýva alebo aj ako hniezdny konkurenti. Tesár čierny sa tak stáva významným kľúčovým druhom ekosystému lesa a prispieva k druhovej pestrosti lesa. Druhová ochrana preto presahuje rámec ochrany len samotného druhu.[16]
Tento článok je čiastočný alebo úplný preklad článku Schwarzspecht na nemeckej Wikipédii.
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Tesár čierny
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Tesár čierny
Wikislovník ponúka heslo Tesár čierny
Tesár čierny alebo ďateľ čierny (lat. Dryocopus martius) je druh z čeľade ďatľovité zástupca rodu Dryocopus z podčeľade pravé ďatle (Picinae). Obýva Palearktídu od Španielska po Kamčatku. Je to najväčší európsky ďateľ. V strednej Európe je to bežný hniezdič, miestami hojný, ktorý obsadzuje aj fragmentované lesy a malé lesíky. Hniezdi na väčšine územia Slovenska, hniezdenie bolo dokázané alebo pravdepodobné na 91,4 % mapovacích kvadrátov, zimovanie bolo zistené na 92,10 % mapovacích kvadrátov. Podľa Medzinárodnej únie na ochranu prírody a prírodných zdrojov tesár čierny patrí medzi najmenej ohrozené druhy, trend celkovej populácie je stúpajúci, druh rozšíril svoj areál v Západnej a Strednej Európe i v Japonsku. V rokoch 1980 – 2013 sa v Európe jeho stavy mierne zvýšili.
Črna žolna (znanstveno ime Dryocopus martius) je med evropskimi žolnami največja in je hkrati tudi med najbolj ogroženimi predstavniki svoje družine. Je vranje velikosti in je zelo vitka. Ima močan kljun, dolg vrat in belkasto črno perje. Samci imajo na glavi rdečo čepico, samice pa imajo rdeče samo zatilje. Maja ali junija zleže samica v gnezdo v podolgovatem duplu 3-5 debelih jajc.
Gnezdo izdolbe še v zdravo bukovo drevo in ga pusti par let, da se duplina utrdi, šele nato jo uporabi za gnezditev. Je ptica, ki ima najmanj štiri različne oblike glasovnega komuniciranja in z njimi nedvomno izraža svoj namen. Tako se na poseben način oglaša, ko sporoča, da je v svojem domu, ali pa, da je čas za paritev, za beg ali da grozi nevarnost...
Črna žolna se prehranjuje z žuželkami, ki jih najde v odmrlih drevesnih deblih, zelo rada stika predvsem za mravljami, ki so njena najbolj priljubljena hrana. Pri iskanju hrane z ostrim kljunom drobi odmrla debla in s tem pomembno sodeluje pri obnavljanju gozda. Dupla, ki jih naredi med iskanjem hrane, pa koristno uporabijo druge živali, da se skrijejo pred plenilci, kot denimo polh, navadni zvonec, gozdni brglez idr.
To pa večkrat izkoristijo tudi druge ptice, ki gnezdijo v duplih. Ko pride končno do gnezditve, oba starša skrbita za mladiče, ki sicer zelo hitro rastejo.
Črna žolna (znanstveno ime Dryocopus martius) je med evropskimi žolnami največja in je hkrati tudi med najbolj ogroženimi predstavniki svoje družine. Je vranje velikosti in je zelo vitka. Ima močan kljun, dolg vrat in belkasto črno perje. Samci imajo na glavi rdečo čepico, samice pa imajo rdeče samo zatilje. Maja ali junija zleže samica v gnezdo v podolgovatem duplu 3-5 debelih jajc.
Gnezdo izdolbe še v zdravo bukovo drevo in ga pusti par let, da se duplina utrdi, šele nato jo uporabi za gnezditev. Je ptica, ki ima najmanj štiri različne oblike glasovnega komuniciranja in z njimi nedvomno izraža svoj namen. Tako se na poseben način oglaša, ko sporoča, da je v svojem domu, ali pa, da je čas za paritev, za beg ali da grozi nevarnost...
Črna žolna se prehranjuje z žuželkami, ki jih najde v odmrlih drevesnih deblih, zelo rada stika predvsem za mravljami, ki so njena najbolj priljubljena hrana. Pri iskanju hrane z ostrim kljunom drobi odmrla debla in s tem pomembno sodeluje pri obnavljanju gozda. Dupla, ki jih naredi med iskanjem hrane, pa koristno uporabijo druge živali, da se skrijejo pred plenilci, kot denimo polh, navadni zvonec, gozdni brglez idr.
To pa večkrat izkoristijo tudi druge ptice, ki gnezdijo v duplih. Ko pride končno do gnezditve, oba starša skrbita za mladiče, ki sicer zelo hitro rastejo.
Spillkråka (Dryocopus martius) är en stor, nästan helsvart fågel inom familjen hackspettar. Det är den enda representanten för släktet Dryocopus i Europa. Den häckar framförallt i grov- och högstammig skog.[2][3]
Spillkråkan är den största av Europas hackspettar med en längd av 40[4]–57[5] cm och ett vingspann på 67–73 cm.[4] Vikten är 300 gram. Dräkten är nästan helt och hållet svart.[5] Den adulta hanen har röd panna och hjässa, medan honan ända från juvenil dräkt endast är röd i nacken.[4] Ögonen är ljusa och halsen relativt lång.[4] Näbben är kraftig och benvit.[6]
Spillkråkan har ett antal mycket ljudliga läten[5][7] Trumningen, som förekommer på våren, är kraftfull och rullande i en mörk ton och kan höras upp till 4 kilometers håll.[4][5] Trumningen har en frekvens av upp till 17 slag per sekund, vilket är en relativt långsam hackspettrumning.[6] Hanens trumningar kan vara upp till 3-4 sekunder[6], medan honans är betydligt kortare.[5] Även sången hörs om våren och utgörs av ett starkt, genomträngande och gällt klyi-klyi-klyi-klyi-klyi-klyi-klyi-klyi-klyi-klyi eller kly-kly-kly-kly-kly-kly i snabb följd, påminnande om gröngölingens läte, men är längre, mer nasalt och klangfullt och ligger helt igenom på samma tonhöjd,[4][5] medan Gejl (2012) menar att jämfört med gröngölingens läte är spillkråkans djupare, snabbare och har dubbla toner[6]. Flyktlätet är ett skrikigt och ihärdigt kryck-kryck-kryck…, krri-krri-krri eller prry-prry-prry-prry med rullande r.[4][5][6] Efter en landning utstöter den ofta ett ljudligt, visslande och utdraget lockläte[6]: kly-ääää, plyyy, kly-äh eller kliiyy med betoning på andra stavelsen.[4][5][6][7] Från paret hörs på våren ett kajliknande kjau-kjau-kjau.[5]
Arten förekommer i Palearktis och är huvudsakligen stannfågel, men vissa år förekommer flyttningsrörelser. Då är det mest de gamla hanarna som stannar kvar medan ungfåglarna drar söderut. Den förekommer från nordvästra Spanien i väster till Kamtjatka och Kurillerna i öster.[8][9]
Spillkråkan delas upp i två underarter:[9]
Spillkråkan förekommer sparsamt, lokalt tämligen allmänt, i hela Sverige, utom i fjälltrakterna.[2]
Flykten går inte som hos andra hackspettar i bågar utan är rak.[4] Flykten förefaller ostadig med flaxande vingar.[4] Vingslagen är ganska långsamma.[7]
Spillkråkan kan häcka i såväl barr-, bland- som lövskog,[6] men är vanligast i blandskogar.[4] Den föredrar högstammig, talldominerad gammelskog i bergig terräng, men kan ibland häcka i ren lövskog.[3] Spillkråkan har under senare tid även börjat häcka i närheten av bebyggelse.[3] Revirets storlek är beroende av tillgången på föda och kan därför variera mellan 100—1 000 hektar.[2]
Som boträd väljer den oftast ett relativt fristående[7] träd av asp eller tall.[3][4][7] Eftersom bohålet gör trädet skörare händer det att starka vindar förvandlar boträdet till högstubbe.[3]
Bobygget påbörjas inte sällan på hösten, pågår sedan i etapper och slutförs på våren.[3] Det kan också genomföras under en koncentrerad period på cirka en månad.[3] Boet hackas ut cirka tio meter över marken och kan vara sex till tio decimeter djupt.[4][7] Ingångshålet är oval- eller päronformat med den största bredden, 10–11 cm, nedtill och med en höjd av 10–15 cm.[3][4] Som regel hackar den ut ett nytt bohål inför varje häckningssäsong, men ibland kan den använda samma bohål under två säsonger.[3] Ett flitigt utnyttjat boträd kan hysa upp till 5-6 bokammare om det är en asp, medan en tall oftast inte har fler än två hål.[3] Gamla spillkråkebon övertas gärna av andra fåglar som pärluggla, skogsduva, knipa och storskrake.[10]
I Sverige sker normalt äggläggningen i slutet av april eller första halvan av maj.[3] Äggen, 3-6 stycken, läggs direkt på den finputsade bottnen.[3] De är rent vita och har en mycket stark glans.[3] Formen är bukigt oval med en tydlig spets.[3] Under de 12-14 dygn ruvningen varar ligger honan hårt på äggen och flyger inte ut förrän t.ex. en ringmärkare klättrat en bit upp på stammen.[3] Ungarna matas av båda föräldrarna[7] genom uppstötning av föda föräldrarna insamlat. Under den första veckan värms ungarna nästan ständigt, men skulle de lämnas ensamma i boet packar de ihop sig som en ”värmepyramid”, de sitter på sina fötter och lutar sig mot varandra. Formationen hjälper också ungarna att hålla upp sina tunga huvuden till dess föräldrarna kommer med mat. Ungarna håller sig i boet tills de efter 27 dygn kan flyga, men tyr sig till föräldrarna ytterligare en tid då de bl a kan ses förse sig med föda från myrstackar.[3]
Födan består mest av myror, i synnerhet hästmyror som den hackar fram ur angripna träd, stubbar eller liggande stammar.[4][5] Den äter insekter i såväl larv-, pupp- som imagostadiet.[5] Den födohackar ofta rätt djupt och efterlämnar därför djupa håligheter i veden.[4][5] Även vedlevande skalbaggar ingår i födan.[7] På sensommaren kan den även äta körsbär och blåbär.[5]
Häckningspopulationen i Europa uppskattas till 740 000—1 400 000 häckande par vilket innebär 2 220 000—4 200 000 individer.[1] Europa utgör 25—49 % av den totala utbredningen så om man extrapolerar dessa siffror får man en mycket preliminär uppskattning på 4 530 000—16 800 000 individer globalt.[1]
Spillkråkan har ett mycket stort utbredningsområde och en mycket stor global population. Populationestrenden verkar vara ökande och detta sammanräknat gör att IUCN kategoriserar arten som livskraftig (LC).[1] Arten är listad i Annex 1 i EU:s Fågeldirektiv.[11]
Enligt vissa bedömningar ser arten ut att ha minskat sedan 1940- och 1950-talen, antagligen beroende på det moderna skogsbruket.[3] Beståndet beräknades uppgå till 20 000–30 000 par i mitten på 1990-talet.[2] Under tioårsperioden fram till 2007 minskade beståndet med cirka 25 procent.[11] Spillkråkan är fridlyst i Sverige men kategoriseras som livskraftig (LC).
Spillkråkans trivialnamn består av "spill", som kommer av "spjälka" och som här refererar till spillkråkan ivriga hackande, och "kråka" som refererar till den svarta fjäderdräkten.[12] Namnet är känt från 1700-talet.[12] I viss äldre litteratur benämns den spilkråka med bara ett "L".[13] Det vetenskapliga släktnamnet Dryocopus betyder ungefär ”Den som träget arbetar med träd”. Ursprungligen gav Linné spillkråkan det vetenskapliga namnet Picus martius vilket ungefär betyder "Mars hackspett". Detta begrepp hämtade Linné ifrån romersk mytologi. Krigsguden Mars hade nämligen hackspetten som ett av sina mest heliga djur och denna hackspett benämndes picus Martius. Exempelvis skriver Plinius att näbben hos picus Martius innehöll guds styrka att avvärja olycka, och bars som amulett för att förhindra getingstick och bett av igel.[14] Plinius verkar ha syftat på en specifik art när han omtalar picus Martius men vilken art är omdiskuterat, den kan exempelvis gälla gröngölingen[15] men även spillkråkan.[16]
Dialektala namn är bland andra "furuknarr" och "tillkråka" i Dalarna[17] "tilkråka" i Närke och Östergötland[17], "tillkråkå" i Österbotten[17], "Gertrudsfågel" i Småland och Värmland[12], "stormkråka" i Lappland[12], "regnkricka" i Norrbotten[12], "spelkråka" i Medelpad[12]. Andra dialektala och folkliga namn är "tyrkråka"[17], "hålkråka", "svartspett" och "tallhacka".[12]
Hackspettar och spillkråkan har i folktron varit kopplad till fruktsamhet. I romersk mytologi blev jordbruks- och skogsgudomligheten Picus, son till Saturnus och fader till Faunus, av häxan Circe förvandlad till hackspett som kallades picus Martius - det vill säga guden Mars hackspett. Vilken art det faktiskt rör sig om är dock omdiskuterat, vissa auktoriteter menar att det är gröngölingen[15] och andra spillkråka.[16] (se vidare under Namn)
En norsk sägen, som bland annat återberättas i en bok av Peter Christen Asbjørnsen och Jörgen Moe från 1884, berättar att Gud träffade en torparhustru som hette Gertrud och som bar en röd hätta. Herren bad om bröd men förvägrades detta av Gertrud. Till straff förvandlades hon då till fågel, som måste söka sin föda mellan barken och trädet och endast dricka vid regnväder. Hon flög ut genom skorstenen, och endast hennes hjässa förblev röd.[18] Om detta är orsak till det dialektala namnet "Gertrudsfågel", eller om sägnen skapats utifrån namnet är oklart. Men även namnet Gertrud är kopplat till fruktsamhet då helgonet Gertrud var växtlighets- och skördegudinna.[19] Även gröngölingen har kallats Gertrudsfogel i Norge.[20]
Spillkråkan ansågs kunna föra otur med sig om man på något sätt skadade den och den kunde hämnas genom att exempelvis döda boskap.[12] Johannes Gaslander skriver från 1700-talets Småland att: "Giertrud-fogeln må ingen skjuta, ty det förer olycka med sig".[12] Spillkråkan har också ofta ansetts kunna förutspå väder och dess lockläte sades varna för regn.[12]
Spillkråka (Dryocopus martius) är en stor, nästan helsvart fågel inom familjen hackspettar. Det är den enda representanten för släktet Dryocopus i Europa. Den häckar framförallt i grov- och högstammig skog.
Kara ağaçkakan (Dryocopus martius), ağaçkakangiller (Picidae) familyasına ait bir ağaçkakan türü.
Büyük bir ağaçkakan olup 40–46 cm boylarında 67–73 cm kanat açıklığında bir kuş türüdür. Kuzey palearktiğin karşısında olgun ormanda yaşarlar. O bölgede cinsinin yegane temsilcisidirler. Sahası Avrupa'da geniştir. Göçmen değildirler.
Bu karga boylarındaki ağaçkakanın tüyleri kırmızı tacı dışında tamamen siyahtır. Eşeyler, yavru kuşların olduğu anda ayrılırlar. Uçuşu düzdür. Yuva, dört veya daha çok yumurtanın koyulduğu bir ağaç deliğidir.
Ağaçkakansılar ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Жовна́ чорна, або дятел чорний (Dryocopus martius) — птах роду Чорна жовна (Dryocopus) родини Дятлові.
Найбільший європейський дятел розміром до 45 см довжини, розмахом крил 66-75 см та вагою 300—350 грамів. Забарвлення жовни вугільно-чорне, за це її називають чорним дятлом. Жовна є дуже полохливим птахом.
Жовна живиться в основному мурахами. Птах віддає перевагу великим червоногрудим мурахам-деревоточцям, проте не гребує й іншими видами, для чого часто спускається на землю. Окрім мурах, до раціону чорного дятла входять різні комахи, їхні личинки і лялечки. На живих і мертвих деревах жовна шукає жуків, яких вона дістає з-під кори довгим дзьобом. У пошуках їжі чорний дятел розгрібає дерен і зриває кору з відмерлих дерев. Птах навідується до мурашників і ловить комах своїм клейким язиком. Жовна настільки любить крупних мурах, що годинами може копатися в мурашнику, витягуючи з нього не тільки мурах, але і їхні личинки. Знайшовши дерево, дуже пошкоджене якими — небудь личинками, ударами дзьоба дятел збиває з нього кору і витягує комах. У деяких регіонах раціон жовни на 99 % складається з мурах. В інших областях до меню жовни разом з мурахами входять личинки метеликів й інших літаючих комах. Взимку вона віддає перевагу мурашкам і бджолам.
Жовни, або чорні дятли, мешкають майже в усіх Європи і Азії. Вони населяють як листяні та хвойні, так і змішані ліси, віддаючи особливу перевагу незайманому обширному рідколіссю. Усюди жовни тримаються районів, порослих старими високостовбурними лісами. Дуже часто ці дятли зустрічаються на згарищах. Гніздуються жовни зазвичай в букових лісах і сосняках, одначе їхні дупла також можна побачити у стовбурах ялин, ялівців і модрин. За наявності дерев, зручних для влаштування гнізд, жовни гніздуються навіть у парках. Цих полохливих і дуже обережних птахів лякає щонайменше шелестіння. Вони рідко гніздуються поблизу людських жител. Про присутність чорного дятла свідчить здалеку чутний частий стукіт об суху гілку, а також його гучні звуки. Жовну частіше можна почути, ніж побачити. Чорний дятел вправно лазить по стовбурах дерев, чіпляючись за кору міцними кігтями — вони особливо допомагають птахові при пошуках поживи. Під час видовбування дупла і полювання за комахами чорний дятел тримається за кору кігтями і спирається на жорсткий хвіст. Розшукуючи їжу жовна постійно перелітає з одного дерева на інше, видаючи при цьому характерні крики.
Дорослі жовни тримаються поодинці. У березні, коли починається шлюбний сезон чорних дятлів, самець привертає увагу самки, стукаючи дзьобом по сухих сучках, що добре вібрують. Крик самців лунає по лісу на великій відстані. Після утворення пар можна спостерігати жовн, що перелітають з дерева на дерево і переслідують одна одну на стовбурі дерева, рухаючись по спіралі. Самець жовни запрошує самку у свій «маєток». Тут самка оглядає дупла і вибирає найзручніше. Якщо дупло недобудоване, птахи дружно беруться до роботи. Жовни зазвичай видовбують декілька дупел, в яких по-перемінно сплять. За 3-4 тижні жовна видовбує дупло завглибшки до 40 см і завширшки до 22 см. Після завершення будівництва гнізда дятли злучаються, і незабаром самка відкладає 2-6 яєць. Батьки насиджують кладку поперемінно, міняючись приблизно через кожні 2 години. Оскільки насиджування триває недовго, пташенята народжуються досить слабкими: маса кожного з них — усього 9 г. Спочатку годування безпорадних пташенят дається батькам непросто, та вже через 10 днів пташенята енергійно вимагають їжі. Батьки досить довго піклуються про пташенят, що залишили гніздо.
Велику загрозу для жовни чорної становлять злочинні методи лісового господарства, які передбачають суцільні вирубки, знищення засохлих, старих та хворих дерев, використання інсектицидів, фактор неспокою в боку людини, тощо. Для збереження виду необхідне впровадження природовідповідних методів лісового господарства, збереження старих ділянок лісу, заборони суцільних рубок, збереження старих, хворих і сухих дерев, відмова від використання хімікатів. Жовна чорна перебуває під захистом Берлінської конвенції та Директиви ЄС про захист диких птахів.
Це незавершена стаття з орнітології.Жовна́ чорна, або дятел чорний (Dryocopus martius) — птах роду Чорна жовна (Dryocopus) родини Дятлові.
Dryocopus martius là một loài chim trong họ Picidae.[2]
Bài viết liên quan đến bộ Gõ kiến này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Ведёт оседлый образ жизни, однако зимой может совершать небольшие кочёвки за пределы основных биотопов. Населяет спелые высокоствольные леса, преимущественно хвойные и смешанные, но также иногда и широколиственные. Селится как в сплошных таёжных массивах, так и на небольших островках леса, в том числе и расположенных посреди степи. Нередко обитает на гарях, вырубках и участках с гнилыми, засыхающими и больными деревьями.[3] В предгорьях и горных лесах Европы отдаёт предпочтение буковым или смешанным лесам с участием бука и пихты, но также населяет лесные массивы с преобладанием лиственницы, ели, европейского кедра и других пород деревьев. В Альпах встречается до верхней границы леса выше 2000 м над уровнем моря.[4] На севере и востоке Европы, а также в Сибири основные места обитаний — хвойные и смешанные леса, часто еловые, в том числе и глухая тайга. Дятел не избегает присутствия человека и его иногда можно наблюдать в городских парках даже в дни массового скопления там людей.[10] Каждая пара занимает в среднем 300—400 гектаров леса.[6]
Употребляет в пищу самых разнообразных насекомых-ксилофагов, при этом отдавая предпочтение муравьям и жукам. Растительные корма составляют очень незначительную долю рациона — в основном это плоды, ягоды и семена хвойных пород деревьев. Среди муравьёв преобладают крупные виды — красногрудый, краснобрюхий (Camponotus ligniperda) и чёрный муравьи-древоточцы, рыжий и бурый лесные муравьи, а также чёрный садовый муравей.[4] Помимо поиска этих насекомых в древесине, дятлы нередко разоряют муравьиные кучи, поедая как взрослых особей, так и куколки.[3] Среди других насекомых поедает имаго, куколок и личинок усачей, короедов, заболонников, златок, пилильщиков, рогохвостов, ихневмонид и пр.[3][4]
В поисках корма дятел раздалбливает трухлявые пни и снимает с мёртвых деревьев кору, оставляя глубокие следы и отламывая крупные щепки толщиной с палец. Добираясь до муравьёв, иногда проделает в муравейниках ходы глубиной до полуметра.[10] Язык желны не такой длинный, как например у зелёного дятла, и вытягивается на длину лишь 5—5,5 см за кончик клюва (у зелёного он выходит примерно на 10 см), однако клюв гораздо более мощный и способен основательно «зачистить» древесину. Доставать корм птице помогает липкое вещество, выделяемое слюнными железами, а также направленные внутрь зубцы на кончике языка.[4] Способность к долблению у этого дятла, однако, выражена не так ярко, как у большинства пёстрых дятлов.
К размножению приступает в конце первого года жизни, моногам. Пары образуются на один сезон, хотя при использовании одного и того же участка нередко воссоединяются вновь на следующий год. Если лесной участок имеет небольшие размеры, как например островок в степи, то самец и самка могут сосуществовать на нём вместе и вне сезона размножения; в противном случае птицы по окончании размножения разлетаются на разные участки либо в разные концы одного участка и держатся поодиночке.[4] Занятие территории начинается поздней осенью, расстояние между соседними гнёздами составляет как минимум несколько сотен метров.[3] Охраняемая территория, однако, ограничена лишь небольшим участком вокруг гнезда; более обширные кормовые территории иногда пересекаются друг с другом и это не приводит к конфликтам между гнездящимися по соседству птицами.[4]
Весеннее пробуждение птиц начинается уже в солнечные дни в конце января или начале февраля, однако наиболее интенсивный ток приходится на март и апрель: в этот период птицы активно долбят стволы, кричат и гоняются друг за другом, перепрыгивая с одного ствола на другой. Дупло обычно расположено на увядающей части ещё живого дерева, где отсутствуют сучья, на высоте 8—20 м от земли.[9] Чаще всего используется старая осина, реже — сосна, ель, бук, лиственница, берёза и другие породы деревьев. Одно и то же гнездо может использоваться многократно, при этом вновь выдолбленное необязательно сразу используется для кладки яиц, а часто оставляется на следующий год.[10] Строительство нового гнезда занимает 10-17 дней, за это время под деревом скапливается толстый слой щепок. Долбят оба члена пары, однако бо́льшую работу выполняет самец, иногда тратя на это до 13 часов в сутки.[8] Старые гнёзда освобождаются от мусора и при необходимости углубляются. Нередко прошлогоднее гнездо оказывается занятым другими птицами, и в этом случае дятел может выселить непрошенных гостей. Леток крупный и узкий, его Форма может быть овальной либо почти прямоугольной. Средние размеры летка 8,5 x 12 см, глубина дупла 35—55 см, диаметр 15—20 см.[3] Дополнительная подстилка отсутствует, дно покрыто лишь кусочками древесины.[4]
В кладке обычно 3—6, чаще всего 4—5 небольших продолговатых яиц. Яйца белые, их размеры 30—39 х 22—28 мм.[3] Насиживание, в отличие от большинства других дятлов, начинается не с последнего, а с первого или второго яйца — по этой причине птенцы появляются асинхронно в течение нескольких дней и заметно отличаются размерами.[8] Длительность насиживания — 12—14 дней. Потомство выкармливают оба родителя, принося им крупные комки корма, почти полностью состоящие из муравьёв и их куколок.[10] Слётки появляются через 24—28 дней после вылупления (в средней полосе России в первой половине июня), перед этим птенцы подолгу высовываются из дупла и кричат. Взрослые птицы наоборот, возле гнезда ведут себя бесшумно. Первое время выводок держится на участке родителей, но в конце лета окончательно рассеивается. Продолжительность жизни желны до 7 лет.[8] Максимально известный возраст в Европе был зарегистрирован в Финляндии — 14 лет.[13]
Ведёт оседлый образ жизни, однако зимой может совершать небольшие кочёвки за пределы основных биотопов. Населяет спелые высокоствольные леса, преимущественно хвойные и смешанные, но также иногда и широколиственные. Селится как в сплошных таёжных массивах, так и на небольших островках леса, в том числе и расположенных посреди степи. Нередко обитает на гарях, вырубках и участках с гнилыми, засыхающими и больными деревьями. В предгорьях и горных лесах Европы отдаёт предпочтение буковым или смешанным лесам с участием бука и пихты, но также населяет лесные массивы с преобладанием лиственницы, ели, европейского кедра и других пород деревьев. В Альпах встречается до верхней границы леса выше 2000 м над уровнем моря. На севере и востоке Европы, а также в Сибири основные места обитаний — хвойные и смешанные леса, часто еловые, в том числе и глухая тайга. Дятел не избегает присутствия человека и его иногда можно наблюдать в городских парках даже в дни массового скопления там людей. Каждая пара занимает в среднем 300—400 гектаров леса.
黑啄木鳥（學名：Dryocopus martius）是一種大型的啄木鳥，體長40－46厘米，翼展可達67－73厘米。
生長於古北界北部的茂密森林內，也是這屬物種中唯一出沒於這區域的鳥種。這鳥分佈範圍廣泛，在歐亞大陸上不同地區也可發現其蹤影。此鳥不會進行遷徙。
除了喙部為紅色外，黑啄木鳥全身體羽均為黑色，因此十分容易於小嘴烏鴉相混淆。此外，雄鳥的整個頭部亦為紅色，而雌性則只有後頭有紅色，這些分別即使在幼鳥身上也顯而易見。直線飛行，與其他啄木鳥浮降式飛行法有所分別。每次能誕下4只或以上的鳥蛋。
黑啄木鳥（學名：Dryocopus martius）是一種大型的啄木鳥，體長40－46厘米，翼展可達67－73厘米。
生長於古北界北部的茂密森林內，也是這屬物種中唯一出沒於這區域的鳥種。這鳥分佈範圍廣泛，在歐亞大陸上不同地區也可發現其蹤影。此鳥不會進行遷徙。
分類 界 : 動物界 Animalia 門 : 脊索動物門 Chordata 亜門 : 脊椎動物亜門 Vertebrata 綱 : 鳥綱 Aves 目 : キツツキ目 Piciformes 科 : キツツキ科 Picidae 亜科 : キツツキ亜科 Picinae 属 : クマゲラ属 Dryocopus 種 : クマゲラ D. martius 学名 Dryocopus martius (Linnaeus, 1758)[1][2] 和名 クマゲラ[2] 英名 Black woodpecker[1][2] クマゲラ （熊啄木鳥[3]、Dryocopus martius）は、キツツキ目キツツキ科クマゲラ属に分類される鳥類。
ヨーロッパ、イラン北部、中華人民共和国北東部および南西部、トルコの一部、日本（北海道、東北地方北部）、モンゴル北部、ロシア[4][5][6][7][8][9][10]
全長45 - 57センチメートル[6]。体重0.2 - 0.4キログラム[6]。日本に分布するキツツキ科の構成種では最大種で、和名のクマ（「特大の」の意）の由来になっている[3]。後頭の羽毛は伸長（冠羽）する[9]。全身は黒い羽毛で被われ[6]、英名（black woodpecker = 黒いキツツキ）の由来になっている[3]。種小名martiusは「軍人の」の意で、黒い羽毛が軍服を連想させることに由来する[3]。
虹彩は黄白色[4][9]。嘴の色彩は黄白色で[7]、先端が黒い[4][9]。後肢の色彩は灰色や黒[9]。
オスは頭頂から後頭にかけて赤い羽毛で被われる[4][7][9]。メスは後頭のみ赤い羽毛で被われる[3][4][7][8][9]。
以下の分類・分布はClements Checklist v2016・IOC World Bird List ver.7.1に、和名は日本鳥類目録 改訂第7版に従う[11][12]。
日本では北海道では常緑針葉樹林・落葉広葉樹林・混交林などの様々な森林、東北地方では主にブナ林に生息する[13]。
主にアリを食べる（1日あたり最高1,000匹）がその他の昆虫（キクイムシ類の幼虫で1日あたり最高900匹）、果実も食べる[3][5][6][8]。主に枯れ木や切り株の内部にいる獲物を捕食する[5][8]。冬季には生木内にいる獲物を食べる[5]。雪中の切り株まで雪を掻き分け中にいるアリを捕食した例もある[8]。
繁殖形態は卵生。大木や枯れ木に穴を空けた巣を作る[6]。毎年同じ巣を利用することもあり、最大で同じ巣を6年利用した例がある[6]。5月に1回に2 - 4個（主に3個）の卵を産む[13]。雌雄交代で抱卵し、抱卵期間は12-14日[6]。抱卵・育雛も雌雄ともに行うが、雛が孵化した直後や夜間はオスだけが抱卵・抱雛を行う[13]。雛は孵化してから24-30日（6-7月）で巣立つ[6]。
アイヌの間では「チプ・タ・チカップ」と（丸木舟を彫る鳥）と呼ばれ、ヒグマの居場所を教えたり道案内をする神として崇められていた[14]。
クマゲラの形を模する「クマゲラマーク」は日本パークゴルフ協会の商標として登録されており[15]、パークゴルフの発祥の地である北海道幕別町のカントリーサインにも描かれている。また、黒松内町のカントリーサインにはブナ林に生息するクマゲラが描かれている。
分布
イラスト（オス）
成鳥（木の外側）と巣から顔を出す雛
この項目は、鳥類に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（ポータル鳥類 - PJ鳥類）。
까막딱따구리는 딱따구리목 딱따구리과의 한 종으로, 한국에서는 텃새이다. 대한민국에서는 천연기념물 제242호로 보호하고 있다. 몸이 까맣고, 머리에 붉은 벼슬모양의 깃털이 있다. 수컷은 이마에서 뒷머리까지 있지만, 암컷은 뒷머리에만 있다. 먹이는 개미 등의 곤충이며, 천적은 담비 등의 육식동물과 나무구멍 집을 빼앗는 찌르레기, 날다람쥐 등이다. 크낙새와 비슷하지만, 크낙새는 배가 희며, 까막딱따구리는 까맣다.
까마귀와 비슷하게 생겼으며 날개길이 24cm이다. 수컷은 머리 위와 목 뒤가 붉은색이며, 암컷은 목 뒤만 붉다. 울음소리가 크게 울려 특이하다. 삼림지대에 서식하며 둥지는 땅에서 4-25m 높이의 나무 줄기에 암수가 함께 구멍을 파서 만든다. 암컷은 흰색 알을 3-6개 정도 낳는다. 지금은 숲이 파괴되어 감에 따라 그 수가 줄어들고 있다. 우리나라·일본 등 유라시아 대륙에 분포한다.
대한민국에서는 천연기념물 제 242호 및 멸종위기 야생생물 Ⅱ급으로 지정되어 있다.
까막딱따구리는 딱따구리목 딱따구리과의 한 종으로, 한국에서는 텃새이다. 대한민국에서는 천연기념물 제242호로 보호하고 있다. 몸이 까맣고, 머리에 붉은 벼슬모양의 깃털이 있다. 수컷은 이마에서 뒷머리까지 있지만, 암컷은 뒷머리에만 있다. 먹이는 개미 등의 곤충이며, 천적은 담비 등의 육식동물과 나무구멍 집을 빼앗는 찌르레기, 날다람쥐 등이다. 크낙새와 비슷하지만, 크낙새는 배가 희며, 까막딱따구리는 까맣다.
까마귀와 비슷하게 생겼으며 날개길이 24cm이다. 수컷은 머리 위와 목 뒤가 붉은색이며, 암컷은 목 뒤만 붉다. 울음소리가 크게 울려 특이하다. 삼림지대에 서식하며 둥지는 땅에서 4-25m 높이의 나무 줄기에 암수가 함께 구멍을 파서 만든다. 암컷은 흰색 알을 3-6개 정도 낳는다. 지금은 숲이 파괴되어 감에 따라 그 수가 줄어들고 있다. 우리나라·일본 등 유라시아 대륙에 분포한다.
대한민국에서는 천연기념물 제 242호 및 멸종위기 야생생물 Ⅱ급으로 지정되어 있다.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
,_Parc_de_Woluw%C3%A9,_Brussels_1.jpg)
.jpg)
_-_Dryocopus_martius_(384b)_(cropped).jpg)
.jpg)
.jpg)
