Legiunella
A Legiunella pneumophila a l'è un batteriu ch'u deve u sö numme a l'epidemia de purmunite ch'a s'è verificö in te l'aestae d'u 1976 a Philadelphia tra i ciü de 4000 veteraen d'u Vietnam ch'i parteçipävan a inn-a riûniùn de l'American Legion (ciamae pe' l'appuntu Legionnaires): 221 vegnîvan marótti e 34 muìvan a causa de 'stu battériu scinn'a a alùa scunusciüu, denuminò pe' l'occaxùn Legiunella e isulò in te l'impiantu de l'äia cundiçiunä de l'albergu dunde i partecipanti l'aean.
U principäle ambiente de vitta e svilüppu d'u micrurganismu u l'è quellu de l'aegua: läghi, rièn, sciümmi, terme... . Da lì u passa in t'i ambienti artificiäli e u po' aniäse in t'e cundüte de l'aegua de çitae, in t'i impianti de l'äia cundiçiunä, in t'e piscinn-e, e.a.
'Sti ambienti pôan putensialmente fä da amplificatui e spanzitui d'u batteriu.
U Preferisce habitat de aegua cäda, tra 25 e i 42°C, e survavive scinn-a-a 5-6°C.
U l'è ampiamente diffüsu in natüa e in t'i ambienti dunde u vive l'ommu.
U batteriu u pö pruvucö inn-a gräve furma de purmunite: a legiunellosi; i cäxi de legiunellosi in Itallia sun ciü o menu 650 l'annu (10 pe' miliun de abitanti), tendenti a cresce.
In Ligüria se sun segnalae 37 cäxi in trei anni.
I cäxi letäli in Itallia sun ciü o menu chinze pe' annu ciü de 2/3 in t'a fascia de gente cun ciü de 60 anni [funte: Istitütu Süperiure de Sanitae]. U semestre ciü periculusu u l'è oviamente quellu da zügnu a nuvembre.
A Legiunella a se fèra cun e mucûse respiàndu aerosol o äia cuntaminä. A nu l'è mäi staeta dimusträ a trasmisciun da inn-a persunn-a a n'ätra o cu-u beive aegua cuntaminä da u batteriu.
A legiunellusi a pö êse de trei differenti tipi:
- furma subclinica: sensa cumpärsa de sintumi clinici, a se pö scrûvî sulu cun in test a pósta.
- frêve de Pontiac: furma ch'a nu interessa i purmùi e a pä inflüença.
- malattia d'i legiunäi: a l'è a furma ciü brütta de infesiùn, ch'a fa muì mediamente in te quaexi u 10% di cäxi. A se presenta cumme inn-a purmunite agüa ch'u mette mä cunusce da ätre furme respiratóie agüe. A l'a inn-a incagübasiùn de 2-10 giurni cun distürbi in pärte paigi a l'inflüença.
